Behandelvisie _ pagina 1. Behandelvisie oktober 2009

Behandelvisie _ pagina 1

Behandelvisie oktober 2009

Inhoud De behandelvisie > Inleiding

5

> Doelgroep

7

> Context van de behandeling

9

> Theoretisch kader van de behandeling

11

> Cure, care en control

15

> Uitgangspunten voor de behandeling

17

> Risicomanagement als kern van de behandeling

19

> Instrumenten voor risicomanagement

20

> Beveiliging

25

> Verantwoordelijkheid van patiënten en medezeggenschap

27

De behandelvisie in de praktijk > De voorzieningen

29

> Diagnostiek en behandeling

30

> Behandelproces

33

> Resocialisatie van patiënten, arbeid en onderwijs

34

> Behandelkracht op de werkvloer in de kliniek

35

> Multidisciplinaire behandeling

36

> Kwaliteitsbewaking

37

> Academisering en innovatie

38

pagina 4 _ Behandelvisie


De behandelvisie Inleiding In de Kijvelanden worden, ambulant en klinisch, forensischpsychiatrische patiënten behandeld met het doel het risico op nieuwe delicten te verminderen en de achterliggende oorzaken van het delictgedrag weg te nemen of beheersbaar te maken, zodat een (hernieuwd) verblijf in de samenleving veilig en mogelijk is. De Kijvelanden doet dit in nauwe samenwerking met de patiënt, zijn omgeving, gemeenten, maatschappelijke organisaties, woningbouwverenigingen, universiteiten en andere opleidingsinstellingen, bedrijfsleven, reclassering en ketenpartners op het terrein van de gezondheidszorg. Bij de uitvoering van haar taken streeft de Kijvelanden continu naar kwaliteitsverbetering op het terrein van het zorgaanbod, het woon- en leefmilieu van de opgenomen patiënten, de kennis en vaardigheden van de medewerkers, de wetenschappelijke onderbouwing van de behandeling, de algemene bedrijfsvoering, de werkomstandigheden van de medewerkers. de maatschappelijke positie en de samenwerking met relevante ketenpartners. De behandelvisie van de Kijvelanden is het sturende document voor de behandeling in de gehele instelling en dient als leidraad voor de inrichting van de organisatie.



Doelgroep Het veld van keuzes

De patiënten van de Kijvelanden worden gekenmerkt door meervoudige problematiek die leidt tot of bijdraagt aan het ontstaan van delictgedrag. Deze meervoudige problematiek kan bestaan uit een psychiatrische stoornis, een ziekelijke stoornis in de ontwikkeling, een persoonlijkheidsstoornis en/of verslaving. Daarnaast ontbreekt het de patiënten vaak aan voldoende sociale vaardigheden en copingmechanismen en beschikken zij niet over een adequaat functionerend sociaal netwerk. Zij zijn vaak niet of onvoldoende gemotiveerd voor hun behandeling en zij hanteren niet zelden (sterk) afwijkende normen en waarden, wat zowel consequenties heeft voor het leven in groepen, de omgang in het privé leven en in het sociale verkeer als voor het functioneren in werk- en behandelrelaties. De aard van de problematiek kan de omgang met anderen bemoeilijken en gaat bij een aantal patiënten gepaard met grensoverschrijdend gedrag, impulscontroleverlies, agressie, gebrek aan vertrouwen, gebrek aan empathie en onbetrouwbaarheid. Vaak overzien zij de gevolgen van hun gedrag onvoldoende en beschikken zij niet over voldoende competenties om zich adequaat en zelfstandig te kunnen handhaven in de samenleving waardoor zij bij herhaling op problemen stuiten in het sociale verkeer. Anderen zullen zich angstig, afhankelijk, schuldig, gekwetst of op andere wijze door het gebeuren getekend tonen. De Kijvelanden streeft naar ketenzorg bestaande uit een forensisch psychiatrische hulpaanbod dat gekoppeld is aan alle niveaus van beveiliging. Daartoe worden in 2011 naast het forensisch psychiatrisch centrum, de resocialisatie eenheid, de transmurale voorzieningen en de poliklinieken en deeltijdbehandeling ook een forensisch psychiatrische kliniek en een forensisch psychiatrische afdeling in gebruik genomen en wordt gestreefd naar een uitbreiding van de mogelijkheden van tijdelijk of blijvend beschermd en begeleid wonen. Door nauwe samenwerking aan te gaan met de reguliere geestelijke


gezondheidszorg, de jeugdzorg, justitiële voorzieningen en de


Context van de behandeling

verslavingszorg bestaat de mogelijkheid om hulp te verlenen aan alle forensisch psychiatrische patiënten en een samenhangend hulpaanbod te realiseren.

Binnen de context van de behandeling van de patiënten in de klinische voorzieningen spelen verschillende belangen een rol, te weten het belang van:

De patiënten die in het forensisch psychiatrisch centrum van

a. De overheid. De forensisch-psychiatrische behandeling is een

De Kijvelanden worden behandeld, worden aangemeld voor de

maatregel die door de strafrechter wordt opgelegd met het doel

behandeling na het opleggen van een TBS-maatregel door de

de samenleving te beschermen en de kans op recidive van het

rechter of zijn, eveneens op basis van een TBS-maatregel, eerder

delict te beperken. Hiertoe moet de kliniek periodiek rapporteren

behandeld in andere klinieken. Daarnaast worden gedetineerden met

aan de rechter en het Ministerie van Justitie om een oordeel

ernstige psychiatrische problematiek, eventueel gecombineerd met

mogelijk te maken over de doelmatigheid van de maatregel, de

persoonlijkheids- en/of verslavingsproblematiek, tijdens detentie voor

veiligheidsmaatregelen waarmee de behandeling wordt omkleed

behandeling opgenomen in de forensisch psychiatrische kliniek. De

en de mogelijkheid om de vrijheden van de patiënt uit te breiden

forensisch psychiatrische afdeling zal enerzijds beschikbaar zijn voor

zonder de veiligheid van de maatschappij of de patiënt zelf in gevaar

de doorstroming van tbs-gestelden richting de reguliere geestelijke

te brengen.

gezondheidszorg en anderzijds voor de opname van patiënten met

b. Patiënten. De behandeling wordt afgestemd op de zorgvraag van

een strafrechtelijke titel met een lichter beveiligings-niveau en voor

de patiënt en de noodzaak van behandeling als er gevaar is voor

crisisopnames vanuit de resocialisatie-eenheid, de transmurale

recidief delictgedrag in de kliniek. Behandeling is een vereiste

voorzieningen, de poliklinieken en de deeltijdbehandeling.

voor resocialisatie en een veilige terugkeer in de samenleving. Veel patiënten die door de rechter voor behandeling zijn verwezen

De poliklinieken en deeltijdbehandeling zijn georganiseerd in Het

formuleren geen directe zorgvraag. Het enige doel voor hen is de

Dok en bieden patiënten onder voorwaarden en op vrijwillige basis

kliniek zo spoedig mogelijk te verlaten zonder verdere bemoeienis

ambulante forensisch psychiatrische hulp. Het Dok richt zich daarnaast

van behandelaren. Desalniettemin zullen zij geholpen worden bij

op preventie en oggz-taken en op de nazorg van de klinische patiënten.

de onderkenning van hun problematiek, de formulering van hun zorgvraag en de motivering voor de behandeling, zodat zij zo goed

Klinisch worden in het forensisch psychiatrische centrum in beginsel alleen mannen opgenomen met een IQ hoger dan 80. Voor de opname van patiënten zijn verder geen contra-indicaties opgesteld. Patiënten met een lagere IQ kunnen eventueel terecht bij FPC 2landen, een

mogelijk eigen verantwoordelijkheid nemen voor hun problemen en hun behandeling en daardoor voor hun mogelijke terugkeer in de samenleving. c. Medewerkers. De medewerkers worden gestimuleerd een

joint venture van de Kijvelanden en Altrecht, instelling voor GGZ in

behandeling te bieden die evidence-based is. Daarnaast

Utrecht. Bij de andere voorzieningen van de Kijvelanden worden zowel

wordt gestreefd naar een begeleiding en bejegening die

mannen als vrouwen in behandeling genomen en het IQ-niveau niet als

uitgaan van respect voor elkaar, eigen verantwoordelijkheid,

toelatingscriterium gehanteerd.

medeverantwoordelijkheid voor anderen en een individuele en gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de veiligheid.


d. De organisatie. De Kijvelanden moet functioneren binnen de kaders van wettelijke voorschriften en richtlijnen van de Ministeries van Justitie en VWS en zij moet daarbij oog hebben voor een doelmatige en efficiënte aanwending van de middelen die de overheid voor dit doel wil inzetten. e. De ketenpartners. Door nauwe samenwerking met de ketenpartners zal gestreefd worden naar een kortdurende klinische behandeling, gevolgd door een langerd urende of blijvende (semi-) ambulante behandeling binnen de kaders van de maatregel. Door de verschillende ketenpartners tijdig bij de behandeling te betrekken en van hun specifieke kennis en ervaring gebruik te maken, kunnen de overgangen zo soepel mogelijk worden gerealiseerd en kan voornoemd doel worden bereikt. Tussen de verschillende belangen kan spanning bestaan. Daarom is het van belang dat gestreefd wordt naar transparantie voor alle partijen en dat het behandelaanbod samenhangend, geïntegreerd en vanuit verschillende invalshoeken goed onderbouwd is. De context van de behandeling op de poliklinieken en in de deeltijdbehandeling van Het Dok is divers. Patiënten kunnen zowel op vrijwillige basis als binnen een strafrechtelijk kader worden behandeld. Ook op Het Dok wordt bij de behandeling intensief samengewerkt met ketenpartners. Binnen de variabele context van de behandeling door Het Dok spelen belangen van samenwerkingspartners, overheid, patiënten, medewerkers en de organisatie in wisselende mate een rol bij de behandeling.


Theoretisch kader voor de behandeling Bij de diagnosestelling en de behandeling wordt o.a. gebruik gemaakt van het conceptueel kader van het biopsychosociale model van Engel en het competentiemanagement (kennis, gedrag en vaardig-heden van de patiënt). Dit betekent dat zowel de beschikbare competenties als de biologische, psychische als sociale factoren in onderlinge samenhang een rol spelen bij elk menselijk functioneren en dus ook bij het ontstaan van psychiatrische problematiek, inclusief delictgedrag. Specifiek voor de behandeling van forensischpsychiatrische patiënten is, dat het gepleegde delict in combinatie met de psychiatrische diagnose de basis vormt voor de behandeling en dat het primaire doel is de kans op recidief delictgedrag en de stoornis in de persoonlijkheidsontwikkeling te verminderen. Omdat de stoornis vaak wel kan worden verminderd maar niet altijd kan worden weggenomen, zullen risicomanagement en behandeling hand in hand gaan. De Kijvelanden geeft de laatste jaren meer aandacht aan de biologische aspecten van diagnostiek en behandeling. Enerzijds omdat de biologische aspecten binnen de forensische psychiatrie lang onderbelicht zijn gebleven, anderzijds omdat de biologische psychiatrie zich de laatste jaren sterk heeft ontwikkeld en het belang ervan voor de forensisch-psychiatrische populatie steeds duidelijker wordt. Hiertoe worden niet alleen medicamenteuze interventies gerekend maar ook een breed scala aan diagnostische methoden waaronder beeldvormende technieken, neurofysiologisch onderzoek, psychofysiologisch onderzoek, genetisch onderzoek, biochemisch onderzoek en andere (nieuwe) diagnostische en therapeutische technieken. Cruciaal in de visie van De Kijvelanden met betrekking tot de behandeling van patiënten met een strafrechtelijke maatregel, zoals TBS- gestelden, is het streven naar een voortgezette behandeling buiten de kliniek en reïntegratie in de samenleving waar mogelijk.


Voortgezette behandeling in een GGZ-voorziening wordt eveneens gezien als reïntegratie in de samenleving. In een aantal gevallen zal dit niet lukken. Voor sommigen is een permanent verblijf in een forensisch psychiatrisch centrum (longstay- of longcarevoorziening) nodig. Voor anderen is overplaatsing naar een intramurale GGZ-voorziening of een vorm van begeleid of beschermd wonen het hoogst haalbare. In de overige gevallen is zelfstandig wonen het einddoel. De Kijvelanden streeft er naar om de problematiek zo spoedig mogelijk in beeld te krijgen. Dit betekent dat vanaf de start van de behandeling wordt nagegaan welke stappen gezet moeten worden om het risicomanagement en de behandeling adequaat vorm te geven. Op deze wijze kan snel duidelijk worden of de gestelde doelen kunnen worden bereikt en welke factoren dit belemmeren. Deze benadering betekent dat vanaf het begin van de behandeling samenwerking met de patiënt en zijn naasten wordt nagestreefd en dat vanaf het begin van de behandeling belang gehecht wordt aan het behoud of herstel van relaties met gezins- en familieleden, vrienden en werkgevers. Op systematische wijze zal de omgeving bij de diagnostiek (FSNA) en behandeling (delictpresentatie, systeemgesprekken, systeemtherapie e.d.) worden betrokken. Ook zal worden nagegaan of in de behandeling specifieke aandacht gegeven moet worden aan het slachtoffer. Cultuur en religie hebben een grote invloed op zowel de presentatie van klachten als de interpretatie van gedrag. Kennis van deze aspecten zal in toenemende mate van belang zijn door de snelle veranderingen in de samenstelling van de patiëntengroep. De Kijvelanden ondersteunt haar behandelingen door middel van wetenschappelijk onderzoek om het behandelprogramma permanent aan te kunnen passen aan de nieuwste wetenschappelijke inzichten en de resultaten van lopende behandelingen.




Cure, care en control Door de vooruitgang in de kennis van de sociaalculturele en psychobiologische aspecten van crimineel, agressief en seksueel grensoverschrijdend gedrag is duidelijk geworden dat, naast een zorgvuldig psychiatrisch en psychologisch onderzoek, een goed beeld van de beschikbare en te ontwikkelen competenties en een wetenschappelijk gefundeerde delictanalyse, de onderkenning van de risico’s op recidive (risicotaxatie) en risicomanagement de basis vormen voor de behandeling (cure), de aanvullende ondersteuning Geestelijk, lichamelijk?

(care) en beheersing (control). Onder cure wordt verstaan de behandeling van de psychopathologie. Hierbij zal niet altijd sprake zijn van volledig herstel of groei maar soms alleen van vermindering van de symptomen of stabilisering van een chronische stoornis van de geestvermogens of ernstig verstoorde ontwikkeling. De care is gericht op het bieden van prothesen en blijvende ondersteuning bij niet of niet voldoende te herstellen functiestoornissen, ontwikkelingsstoornissen of handicaps die biologisch, psychologisch of sociaal van aard kunnen zijn. Onder control worden die aspecten van de behandeling begrepen die erop gericht zijn om patiënten te leren eigen gedrag beter te observeren en te begrijpen, hun mogelijkheden en beperkingen te leren kennen en erkennen en hierop te leren anticiperen en de factoren die bijdragen aan het ontstaan van delictgedrag tijdig te herkennen en hierop adequaat te reageren zodat de kans op nieuw (ernstig) delictgedrag wordt verminderd (risicomanagement). Door dit leerproces worden patiënten zich ook bewust van het feit dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor de keuzen die zij maken en de beslissingen die zij op cruciale momenten nemen en gaan zij beschikken over een breder scala aan mogelijkheden om signalen die kunnen wijzen op nieuw delictgedrag tijdig te onderkennen en het risico af te wenden (risicomanagementplan of signaleringsplan). Dit leerproces


is zo belangrijk dat het element control de basis vormt voor alle behandeltrajecten van de forensisch-psychiatrische patiënten die bij De Kijvelanden intramuraal of ambulant in zorg zijn. Belangrijk is om tijdens het gehele behandeltraject een zorgvuldig


Uitgangspunten voor de behandeling Het doel van de (ambulante) behandeling is het voorkomen van

evenwicht te creëren tussen control en beveiliging (externe control).

nieuwe delicten en maatregelen. Het doel van de behandeling tijdens

Op momenten dat de interne control bij patiënten onvoldoende is,

opname is daarnaast zo snel mogelijk een verantwoorde terugkeer van

worden maatregelen genomen om de externe control te versterken

de patiënt in de maatschappij te realiseren.

waarbij gedacht kan worden aan beperking van vrijheden, aanscherping van verlofvoorwaarden, klinische opname voor patiënten die ambulant

Het delict is het uitgangspunt voor de behandeling. In de

worden behandeld en gebruik van elektronische volgsystemen (zie

behandeling staan delictanalyse, risicotaxatie en risicomanagement

tevens onder beveiliging).

centraal en worden het competentieprofiel en de psychiatrische-, persoonlijkheids- en verslavingsproblematiek, die aan het delictgedrag

Elke patiënt, ook als voor hen een longcare- of longstayplaatsing is aangevraagd, blijft in behandeling. Wel worden voor hen de

hebben bijgedragen of aan het delict ten grondslag liggen, nader geanalyseerd en zo mogelijk behandeld.

behandeldoelen zo nodig aangepast. De behandeling heeft in beginsel een multidimensioneel en multidisciplinair karakter en vindt plaats binnen de kaders van de weten regelgeving (Kwaliteitswet zorginstellingen, Beginselenwet verpleging terbeschikkinggestelden, Penitentiaire Beginselenwet, Wet Bopz, Wgbo en andere relevante wetgeving). De behandeling is inhoudelijk gestoeld op biologische -, sociaal-psychiatrische en op diverse psychotherapeutische referentiekaders en competentiemanagement en sluit aan bij de multidisciplinaire richtlijnen, relevante richtlijnen van de beroepsverenigingen en zorgprogramma’s van het Expertise Centrum Forensische Psychiatrie. Om de behandeling optimaal vorm te geven wordt gewerkt met specialistische multidisciplinair samengestelde teams ten behoeve van de verschillende zorgpaden, zorgprogramma’s en behandelmodules, waaronder verslavingsproblematiek, psychosen, agressiehantering, zedendelicten, contactstoornissen en persoonlijkheidsproblemen. Intramuraal staat het leven in een groep centraal en vormt de milieutherapie de kern van de behandeling. Vaak zal de opname moeten starten in een gestructureerde setting, later wordt bepaald of de vervolgbehandeling moet plaatsvinden in een voornamelijk supportief of een meer sociaal therapeutisch


behandelmilieu. Daarnaast wordt een op maat gesneden individueel behandelprogramma opgesteld waarin zowel groepstherapie als individuele behandeling een plaats kunnen hebben en een aanbod


Risicomanagement als kern van de behandeling

van vaktherapieën, arbeid, maatschappelijke oriëntatie, geestelijke verzorging en onderwijs wordt gedaan, dat gericht is op algemene

Omdat het accent ligt op de bescherming van de samenleving

ontwikkeling, maatschappelijke integratie, zingeving en het verwerven

door het voorkomen van herhaling van de delicten die geleid hebben

en onderhouden van kennis en vaardigheden die de terugkeer in de

tot de tbs-maatregel, vormt het risicomanagement de kern van de

samenleving helpen bevorderen. Tevens biedt de klinische setting de

behandeling en wordt met name bekeken of er een verband bestaat

opgenomen patiënten mogelijkheden voor sport en recreatie, zowel

tussen de stoornis en het delict. Zodra het risico op recidieven op

op werkdagen als tijdens de avonden en weekenden.

aanvaardbare wijze is verminderd, kan – ook als de stoornis nog behandeling behoeft, door de rechter besloten worden om de

Het behandeltraject binnen de klinische settingen van De Kijvelanden is een integraal proces van diagnostiek, behandeling en

maatregel op te heffen. In dat geval wordt de patiënt geadviseerd de behandeling binnen de reguliere ggz voort te zetten.

resocialisatie waardoor de gemiddelde intramurale opnameduur van de tbs-gestelden kan worden teruggebracht tot 2-3 jaar en

Onder risicomanagement wordt verstaan het beheersen van bij

de opnameduur van de patiënten met een andere strafrechtelijke

de patiënt aanwezige risico’s op herhaling van delictgedrag door een

maatregel zal worden bepaald door de aard van de problematiek, de

samenspel van behandeling, voortdurende evaluatie van de risico’s,

duur van de maatregel en de vraag of na afloop van de maatregel een

afstemming van de control op de aanwezige risico’s en resocialisatie.

gedwongen verblijf in de geestelijke gezondheidszorg (voortzetting van de opname met een RM) aangewezen is. Ook voor deze laatste

In de diagnostische fase, als start van de behandeling, wordt o.a. een

groep patiënten geldt dat ambulante behandeling zo spoedig

inventarisatie gemaakt van de factoren die hebben bijgedragen aan

mogelijk wordt ingezet en de opname niet langer moet duren dan

het delictgedrag en die kunnen wijzen op het risico van een mogelijke

strikt noodzakelijk is om het gestelde doel te bereiken en verlies van

herhaling van delictgedrag. Naast een delictanalyse en uitgebreide

effect van de klinische behandeling door een te lange opnameduur te

psychiatrische - en persoonlijkheidsdiagnostiek worden hiervoor

voorkomen.

verschillende risicotaxatie-instrumenten gebruikt. De risicofactoren kunnen onder andere het gevolg zijn van of samenhangen met een

De ambulante behandeling kan zowel individueel als in een groep

psychiatrische of persoonlijkheidsstoornis, opvoedingsproblemen,

plaatsvinden en heeft eveneens een multidimensioneel karakter

een lichamelijke stoornis, problematisch gebruik van alcohol of

maar focust zich meer dan in de klinische setting op specifieke

middelen en een gebrekkige ontwikkeling van sociale vaardigheden

behandeldoelen. Per patiënt zal hiertoe worden bepaald of de

en copinggedrag (competenties). Tevens spelen hierin ook vaak

behandeling mono- dan wel multidisciplinair vorm gegeven wordt en

relatieproblemen, het ontbreken van een sociaal netwerk, een

welke discipline het meest geëigend is.

crimineel netwerk, gebrek aan werk of een andere adequate dagbesteding, slechte huisvesting, slecht beheer van financiën, onvoldoende kennis van de taal en cultuur, vereenzaming en specifieke (traumatische) ervaringen in het verleden een cruciale rol.



Instrumenten voor risicomanagement en behandeling

Op basis van de resultaten van het diagnostische proces wordt voor iedere patiënt een (verpleeg- en) behandelplan opgesteld waarin behandeldoelen en een behandelaanbod worden geformuleerd en een behandeltraject wordt uitgezet. Het behandeltraject kan klinisch

Risicomanagement is gebaseerd op delict(keten)analyse, diagnostiek

plaatsvinden in een supportief milieu of in een sociaal therapeutisch

en risicotaxatie. Omdat de risicofactoren bij de patiënten op veel

milieu. Dit is afhankelijk van de draagkracht van de patiënt. Het

terreinen van hun functioneren kunnen liggen, worden verschillende

behandelaanbod wordt zoveel mogelijk afgestemd op de zorgvraag

instrumenten ingezet voor de uitvoering van het risicomanagement.

van de patiënt en de noodzaak om te komen tot vermindering van de

Door De Kijvelanden zijn deze instrumenten geordend binnen

risico’s op herhaald delictgedrag (zowel tijdens opname als tijdens

vijf aandachtsgebieden die de pijlers zijn voor de gestructureerde

verblijf buiten de kliniek).

en systematische uitvoering van het risicomanagement. Deze aandachtsgebieden zijn behandeling van de stoornis, behandeling van

De Kijvelanden beschikt over zorgprogramma’s die gebaseerd

het delictgedrag, risicotaxaties, externe control en resocialisatie. Voor

zijn op de gedeelde ervaring van professionals en op ervaringen van

de beschikbare instrumenten binnen deze aandachtsgebieden wordt

patiënten (een mix van evidence-based, best-practice en experiencebased). Door gedegen evaluatie van de zorgprogramma’s met behulp van wetenschappelijk onderzoek door de afdeling Onderzoek en Behandelinnovatie (OBI), worden de uitgangspunten en werkwijze van de behandelingen verstevigd en bijgesteld. De zorgprogrammaleiders

Risicomanagement

worden inhoudelijk gevoed door de afdeling Onderzoek & Behandelinnovatie. Externe control

Resocialisatie

Omdat veel patiënten die in het kader van de Beginselenwet - Arbeid en onderwijs - Competentie-analyse en training - Vroegtijdige signalering in kaart brengen - Contra-indicaties - Vakgerichte arbeid gericht op betaald werk en het behalen van vakgerichte diploma’s - Document: definitief trajectplan - Maatschappelijk werk - Financiën volgens financieel plan

- Agressiehantering - Seksualiteit - Verslaving

- Farmacologische behandeling - Neurofysiologische behandeling - Systeembehandeling - Psychotherapie - Non-verbale therapie

Risicotaxaties

- Klinische opname - Beveiligingsmaatregelen

Behandeling delictgedrag

- Risicotaxatie-instrumenten - Evaluatiebehandelplannen, risicoplannen

Behandeling stoornis

verpleging terbeschikkinggestelden of de Penitentiaire Beginselenwet een strafrechtelijke maatregel tot gedwongen verpleging in een kliniek opgelegd hebben gekregen, grote moeite hebben met het leven in een groep en veel delicten zijn ontstaan in situaties die zich in hun leefomgeving voordeden, vormt het therapeutisch milieu tijdens de opname de kern van de behandeling. In dit milieu leren patiënten hun vaardigheden en beperkingen te onderkennen, kan ongewenst gedrag worden afgeleerd en gewenst en door de individuele behandeling verworven “nieuw” gedrag worden geoefend. Daarnaast wordt hen door het leven met medepatiënten en stafleden een milieu aangeboden waarin zowel ongewenst gedrag als voorbeeldgedrag ruim worden aangeboden zodat permanent in een gecontroleerde en veilige setting oefensituaties ontstaan die hen de mogelijkheid bieden zich voor te bereiden op de terugkeer in de samenleving.


Groepstherapieën en individuele behandelingen worden zowel


in de samenleving die mogelijk aan de aandacht van de opgenomen

klinisch als ambulant afgestemd op de persoonlijke problematiek

patiënt zijn voorbijgegaan (omgang met computer, mobiele telefoon,

van de patiënt. Voor de individuele therapieën zijn psychiaters,

pinnen van geld, internetbankieren etc.). Hiertoe strekken zowel

psychotherapeuten, klinisch psychologen, gz-psychologen en

individuele contacten met het maatschappelijk werk als vormen van

gekwalificeerde vaktherapeuten en systeemtherapeuten beschikbaar

maatschappelijke oriëntatie door maatschappelijk werk en/of arbeid en

en wordt gewerkt met arts-assistenten in opleiding tot psychiater en

onderwijs.

psychologen in opleiding tot gz-psycholoog of klinisch psycholoog. Omdat psychiatrische problematiek niet zelden gepaard gaat met allerhande lichamelijke klachten, beschikt de kliniek voor de opgenomen patiënten over een Medische Dienst waarin naast een huisarts en internist, een tandarts, somatisch verpleegkundigen, fysiotherapeut, diëtist en op consult basis andere para- en perimedici werkzaam zijn. In voorkomende gevallen wordt de patiënt doorverwezen naar een algemeen of universitair ziekenhuis voor nadere diagnostiek en/of behandeling. In de (semi-) ambulante fase van de behandeling maken de patiënten zoveel mogelijk gebruik van een eigen huisarts en de reguliere gezondheidszorgvoorzieningen. Resocialisatie is een belangrijke pijler van de behandeling en voor de beoordeling van de vraag of tijdens de voorafgaande opname de risico’s op hernieuwd delictgedrag voldoende zijn bewerkt. Arbeid en onderwijs maar ook een zinvolle besteding van de vrije tijd dragen in belangrijke mate bij aan een geslaagde resocialisatie en moeten leiden tot het vinden van werk of een adequate andere dagbesteding. Daarbij zal vooral bekeken worden hoe de verworven vaardigheden na het behalen van een diploma zo goed mogelijk in praktijk gebracht kunnen worden. Een herstart of doorstart is tot slot slechts mogelijk als regelingen getroffen zijn om de schuld aan eventuele slachtoffers af te betalen, andere schulden zijn/worden gesaneerd en voldoende inzicht bestaat in de financiën. Daarnaast moet een financieel plan zijn opgesteld. De patiënt zal gespaard moeten hebben voor de uitgaven die aan resocialisatie zijn verbonden (inrichten nieuwe huisvesting), het netwerk moet worden hersteld of opnieuw worden opgebouwd en er zal aandacht gegeven moeten zijn aan de recente ontwikkelingen



Beveiliging Er zijn meerdere wegen die tot resultaat leiden.

Beveiliging van de maatschappij, medewerkers en patiënten is geen op zichzelf staande functie die door beveiligers wordt uitgeoefend maar is een wezenlijk onderdeel van de multidisciplinaire behandeling in De Kijvelanden. Door een forse inzet op diagnostiek en indicatiestelling, de centrale plaats van risicomanagement in de behandeling, de inzet van meerdere risicotaxatieinstrumenten, de periodieke evaluatie van de behandelresultaten, een goede opleiding van alle medewerkers in fysieke weerbaarheid, psychopathologie, farmacotherapie, rapporteren e.d. en een zorgvuldige behandelcoördinatie, afstemming, besluitvorming en verslaglegging zijn de voorwaarden geschapen voor een behandeling die in alle fasen voldoet aan de eisen voor beveiliging van de maatschappij, de patiënten en de medewerkers. Voor elke patiënt is een dagprogramma opgesteld waaraan hij geacht wordt deel te nemen. Als de patiënt weigert deel te nemen aan het behandelprogramma en dit leidt tot negatieve consequenties voor de uitvoering van het programma van medepatiënten (bijvoorbeeld omdat hun verlof van medepatiënten niet door kan gaan) kan de weigerende patiënt tijdelijk worden ingesloten. Periodiek wordt op wetenschappelijk verantwoorde wijze

infographic: Factor is het optimaliseren

nagegaan welke voortgang door de behandeling is geboekt bij de beheersing van de risicofactoren (jaarlijkse risicotaxatie, evaluatie van de GAF-score en de HONOS). De medewerkers van De Kijvelanden zijn deskundig om hun taken binnen de verschillende leefmilieus uit te voeren. Daarnaast zijn zij getraind in het tijdig onderkennen van signalen die wijzen op dreigende ontregeling en de omgang en het beheersen van agressie, een vaardigheid waarvoor ook periodiek naen bijscholing wordt georganiseerd.


Binnen De Kijvelanden is er tevens een meldingsplicht voor incidenten, calamiteiten, bijna-ongevallen en ongevallen. Deze situaties worden iedere twee weken geëvalueerd en van advies


Verantwoordelijkheden van patiënten en medezeggenschap

voorzien door de MIP-commissie en indien nodig worden er door het management maatregelen getroffen om deze situaties in de toekomst te voorkomen.

De patiënt wordt zoveel mogelijk verantwoordelijk gehouden voor zijn gedragingen én voor de voortgang van zijn behandeling. Van hem wordt verwacht dat hij actief participeert in de behandeling,

Tot slot wordt de zorg periodiek getoetst door de

de afspraken die in zijn behandelplan zijn vastgelegd nakomt, zijn

invoering van prestatie-indicatoren en de uitvoering van

verantwoordelijkheid aanvaardt voor zijn delict(-en) en openheid

patiënttevredenheidsonderzoek en van zorgcontrol. Dit wordt

betracht binnen de leefgroep over de door hem gepleegde

gecombineerd met deelname als pilotinstelling vanuit de forensische

delicten. Ook wordt hij gestimuleerd zich bewust te zijn van

psychiatrie aan het project patiëntveiligheid binnen de geestelijke

verantwoordelijkheden tegenover de andere patiënten binnen de

gezondheidszorg.

groep en de orde en veiligheid in de kliniek en zo nodig instemt met maatregelen die voor de beveiliging van de samenleving noodzakelijk zijn. Indien een veilige terugkeer naar de samenleving niet mogelijk is, wordt de patiënt een langdurig verblijf binnen de muren van een forensisch psychiatrisch centrum of een ggz-instelling geboden. Actieve deelname in de behandeling wordt tevens gestimuleerd door de hoogte van het zakgeld en een eventuele eindejaarsuitkering mede afhankelijk te stellen van de deelname aan arbeid en onderwijs en de oplegging van maatregelen die in het kader van de orde en veiligheid moeten worden getroffen. De opgenomen patiënt draagt medeverantwoordelijkheid voor het leefmilieu op de afdeling. Om de verantwoordelijkheid voor het leefmilieu te stimuleren worden afdelingstaken gedelegeerd naar de patiënten, zoals b.v. het schoon houden van de afdeling, de inrichting van de gemeenschappelijke ruimten, onderhoud van de patio’s, het koken voor de groep, het beheer van het huishoudelijke budget en het magazijnbeheer. Iedere afdeling voert een gericht beleid om deze verantwoordelijkheid te stimuleren, passend bij de functie en de specifieke aspecten van de afdeling en de patiënten die er verblijven. Daarnaast betrekt De Kijvelanden de patiënten bij die onderdelen van het beleid die direct raken aan het belang van de patiënten als groep. Hiertoe is voor zowel de opgenomen patiënten als de ambulante patiënten een patiëntenraad ingesteld en wordt deelname



De behandelvisie in de praktijk hieraan door een vertegenwoordiger van alle afdelingen respectievelijk behandelgroepen gestimuleerd. Maximale transparantie wordt nagestreefd over het behandelbeleid en het behandelaanbod en patiënten worden goed geïnformeerd over hun rechten (en plichten) en organisatorische zaken die (ook) hen aangaan. Periodiek worden patiëntenraadplegingen gehouden om de tevredenheid van de patiënten over de gang van zaken te toetsen.

De voorzieningen De Kijvelanden heeft een forensisch psychiatrisch centrum met in totaal 187 plaatsen, verdeeld over twee behandelketens, de supportieve keten en de sociaal therapeutische keten.Daarnaast zal de Kijvelanden in 2011 beschikken over een Forensisch Psychiatrische Kliniek voor de zorg aan gedetineerden (24 plaatsen) en een Forensisch Psychiatrische Afdeling (24 plaatsen). Tevens heeft De Kijvelanden

Een leefplek, maar geen thuis

een poliklinieken en een kliniek voor deeltijdbehandeling in eigen beheer voor de ambulante behandeling van forensisch-psychiatrische patiënten. De poliklinieken en de kliniek voor deeltijdbehandeling hebben een behandelaanbod voor zowel volwassenen als jeugdigen. Daarnaast werkt De Kijvelanden samen met Altrecht, een ggz-instelling in de provincie Utrecht, in een joint venture die vanaf 1 augustus 2009 FPC 2landen in Utrecht exploiteert en waar onder andere ook tbsgestelden met een IQ lager dan 80 opgenomen kunnen worden. Tot slot heeft De Kijvelanden contracten afgesloten met andere instellingen voor de plaatsing van patiënten in een RIBWvoorziening en voor de voortgezette behandeling van patiënten in een GGZ-voorziening. Door De Kijvelanden worden, indien nodig, huizen gehuurd voor patiënten die na hun ontslag terugkeren in de maatschappij. Omdat de kloof tussen beëindiging van de maatregel en een langdurig verblijf in een beveiligde setting (longstay) te groot is, ontwikkelt De Kijvelanden in toenemende mate tussenvoorzieningen in de vorm van tijdelijk of permanent beschermd of begeleid wonen. De Kijvelanden voert een Human Resources Managementbeleid, dat afgestemd is op ontwikkelingen en doelen van de organisatie. Door een gericht beleid van scholing, werving en selectie en belonen van medewerkers beschikt De Kijvelanden over deskundige, gemotiveerde en op innovatie gerichte medewerkers. Door de veranderingen in de zorgvraag zullen zij in toenemende mate op wisselende doelgroepen worden ingezet. Dit vereist zowel persoonlijke als groepsgerichte naen bijscholing.


Diagnostiek en behandeling


Op basis van de diagnostiek worden tevens risicomanagementplannen opgesteld die functioneren als signalerings-

Patiënten die zijn aangemeld voor opname en behandeling in de

en crisisplannen. Deze plannen zijn toegespitst op tijdige signalering

kliniek van De Kijvelanden worden, na een kennismakingsbezoek in de

en adequate beheersing van crises en potentieel of daadwerkelijk

Penitentiaire Inrichting of een andere instelling en na acceptatie door

delictgedrag.

het forensisch psychiatrisch centrum van De Kijvelanden, opgenomen op de afdeling Koraal of Olivijn. Door deze afdelingen wordt een

Na overplaatsing vanuit het forensisch psychiatrisch centrum

uitgebreid en degelijk diagnostische proces uitgevoerd, dat als basis

naar een andere voorziening van De Kijvelanden zal worden

dient voor de verpleeg- en behandelplannen. Er wordt naar gestreefd

voortgeborduurd op de diagnostiek en het ingezette behandelbeleid.

om samen met de patiënt alle probleemgebieden binnen 8 weken na

Patiënten die rechtsreeks worden opgenomen in de FPK of FPA dan wel

opname in kaart te brengen en om het verpleeg- en behandelplan zo

verwezen worden naar de polikliniek of de deeltijdbehandeling, wordt

concreet mogelijk vorm te geven zodat de patiënt weet wat hem te

een aangepaste intakeprocedure opgesteld op basis waarvan de reeds

doen staat, de zorglogistiek hierop kan worden ingericht en de patiënt

door justitie geïndiceerde behandeling zal worden uitgevoerd dan

gemotiveerd aan de slag kan gaan. Omdat een aantal patiënten reeds

wel een nieuwe indicatie zal worden gesteld. Het behandeladvies van

bij opname of tijdens de opname (bijvoorbeeld na teleurstellende

Het Dok kan leiden tot indicatiestelling voor individuele behandeling

uitspraken inzake de verlenging van de maatregel) niet gemotiveerd

of behandeling in één van de zorgprogramma’s van Het Dok.

is om deel te nemen aan het behandelprogramma, worden

Daarnaast kan het behandeladvies van Het Dok dienen als primaire

motivatietechnieken verder ontwikkeld en ingezet die tot doel hebben

consultatie, second opinion en/of coaching ten behoeve van andere

deze periode van ongemotiveerd zijn zo kort mogelijk te laten duren.

hulpverlenende instellingen. Het behandelaanbod van Het Dok kan

Het belang van deze fase wordt geaccentueerd door het streven naar

ook aanvullend zijn op de behandeling van de patiënt door een andere

een topklinisch diagnostisch centrum met de bijpassende personele

instelling. Indien geen psychiatrische problematiek bij de patiënt door

formatie.

Het Dok wordt geconstateerd wordt de patiënt terugverwezen naar de verwijzer.

Na de diagnostische fase zal de patiënt binnen de aangewezen zorglijn (persoonlijkheidsstoornissen of psychotische stoornissen resp.

Het onderzoek vindt plaats met behulp van protocollen, conform

psychische kwetsbaarheid) altijd aan minimaal 1 module deelnemen.

de HKZ-eisen. Daarnaast zijn resp. worden protocollen ontwikkeld

De modules binnen de zorglijn voor persoonlijkheidsstoornissen

voor specifiek forensisch-psychiatrisch onderzoek, evidence-based

zijn: motivatie, agressiehantering, seksualiteit, problematisch

medicatiebeleid, wetenschappelijk onderzoek met medicamenten

middelengebruik, maatschappelijke oriëntatie, psycho-educatie en

en voor de uitvoering van psycho-educatie. Tevens wordt de

hanteren borderlineproblematiek. De modules binnen de zorglijn

indicatiestelling voor individuele en groepsbehandelingen verder

voor psychotici en psychisch kwetsbaren zijn verwerkt in de

geprofessionaliseerd.

Libermanmodules en kunnen desgewenst worden aangevuld met voornoemde onderwerpen en de omgang met autisme.



Behandelproces Het klinische behandelproces bestaat uit een programma van behandelblokken en activiteitenblokken. De behandelblokken zijn gericht op het reduceren, onderdrukken, stabiliseren, genezen of De kracht van de relatie

compenseren van symptomen en functiestoornissen. De behandelblokken betreffen algemene blokken en specifieke, op de individuele problematiek afgestemde interventies. Binnen de behandelblokken worden op geleide van de diagnostiek specifieke therapeutische doelen nagestreefd. De activiteitenblokken zijn gericht op de ontwikkeling van de mogelijkheden van de patiënten die van belang zijn voor een goede daginvulling en voor de invulling van zijn vrije tijd hetgeen bijdraagt aan de vereiste structuur in het leven van de patiënt. De activiteitenblokken betreffen arbeid en onderwijs, recreatie en sport. De indicatiestelling voor de activiteitenblokken is een verantwoordelijkheid van het Hoofd Risicomanagement & Behandeling. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van deze blokken ligt bij het Hoofd Arbeid &Onderwijs, Sport en Recreatie. Voor alle afdelingen van de kliniek is geïnventariseerd welke mix aan behandel- en activiteitenblokken op weekbasis nodig is voor de patiënten die op de afdeling verblijven. Hierbij is uitgegaan van een dagvullend aanbod aan behandeling en activiteiten (vijf dagen per week). De behandelblokken worden uitgevoerd door de behandelstaf en door de forensisch-psychiatrische medewerkers van de afdeling waar de patiënt is opgenomen. De activiteiten op het gebied van arbeid, onderwijs, recreatie en sport vinden buiten de afdeling plaats en zullen deels ook in de avonden en weekenden worden aangeboden. Het behandelproces binnen de poliklinieken en de afdeling voor deeltijdbehandeling van Het Dok wordt vormgegeven binnen de verschillende zorgprogramma’s. Iedere patiënt van Het Dok die geïndiceerd wordt voor behandeling in één van de zorgprogramma’s krijgt een hoofdbehandelaar toegewezen. De hoofdbehandelaar is verantwoordelijk voor de inhoud, evaluatie en afsluiting van de behandeling en voor de eventuele afstemming en coördinatie binnen het behandeltraject. De hoofdbehandelaar maakt hierbij gebruik van het aanbod in het zorgprogramma waarvoor de patiënt is geïndiceerd en eventueel van het zorgprogramma overstijgende onderdelen.


Resocialisatie van patiënten, arbeid en onderwijs Resocialisatie is een belangrijk einddoel van de behandeling van de


Behandelkracht op de werkvloer in de kliniek De behandelblokken voor de klinische patiënten worden

meeste klinisch opgenomen, patiënten. Het resocialisatieproces wordt

uitgevoerd door de behandelstaf en door de forensisch-psychiatrische

daarom zo snel mogelijk na opname van de patiënten gestart. De

medewerkers van de afdeling waar de patiënt is opgenomen.

resocialisatie van de patiënten wordt vorm gegeven op basis van een

Het Hoofd Risicomanagement & Behandeling van de afdeling is

systeemgericht traject, een arbeidsleertraject en vrijetijdsbesteding.

verantwoordelijkheid voor de indicatiestelling van alle activiteiten

Arbeid, maatschappelijke oriëntatie en onderwijs zijn de belangrijke

die in het behandelplan worden genoemd en voor de coördinatie

instrumenten in het resocialisatieproces van de patiënten. In de

en uitvoering van het behandelplan. Door de behandelingen op de

behandelvisie van De Kijvelanden vormt resocialisatie een cruciaal

afdeling uit te voeren en de regie voor het totale aanbod, inclusief

onderdeel van elke behandeling en wordt voor elke patiënt nagegaan

de indicatiestelling voor de activiteitenblokken, bij het Hoofd

of en op welke wijze resocialisatie gericht op verantwoorde terugkeer

Risicomanagement & Behandeling te leggen wordt de behandelkracht

van de patiënt naar de maatschappij, vorm gegeven kan worden.

maximaal geconcentreerd op de werkvloer.

Naarmate het individuele behandelproces vordert maken de patiënten meer gebruik van het aanbod van arbeid en onderwijs om zich verder voor te bereiden op terugkeer naar de maatschappij.

De komende jaren zal klinisch een verschuiving plaatsvinden in de formatie om het behandelaanbod te intensiveren en de verblijfsduur te verkorten. Dit zal gepaard gaan met een reductie van het aantal

De afdeling Arbeid & Onderwijs, die zowel intramuraal als buiten

forensisch-psychiatrisch medewerkers en een beperking van de

de kliniek zorg draagt voor onderwijsmogelijkheden, stageplaatsen

vrijheden binnen de kliniek tijdens de werkdagen voor patiënten die

en regulier werk, heeft een functie voor de klinische voorzieningen

niet willen meewerken aan hun behandeling.

als voor de poliklinieken en de deeltijdbehandeling. De afdeling werkt toenemend marktgeoriënteerd en maakt op jaarbasis winst om de patiënten een beloning te kunnen geven voor de door hen verrichte arbeid. De noodzaak hiertoe is mede ontstaan door afschaffing van de zaken kleedgeldregeling voor de patiënten. Door deze ontwikkeling wordt echter tevens de emancipatie van de patiënten bevorderd. Door de afdeling Arbeid &Onderwijs worden voor de patiënten arbeidsleertrajecten ontwikkeld die de patiënt in staat moeten stellen een nieuw bestaan in de maatschappij op te bouwen of terugkeer in de oude functie te bevorderen.


Multidisciplinaire behandeling


Kwaliteitsbewaking De kwaliteit van de behandelprocessen wordt op verschillende manieren bewaakt en – waar nodig – verder verbeterd. Op basis van

Alle disciplines die betrokken zijn bij de diagnostiek, behandeling

het INK-managementmodel worden de behandelprocessen gestuurd

en beveiliging zijn vertegenwoordigd in de behandelstaven

en gecontroleerd op resultaten, o.a. gerelateerd aan opnamecijfers,

van de verschillende afdelingen. Daarnaast kan de patiënt voor

bezettingsgraad, doorstroom en uitstroomgegevens en prestatie-

zingevingsvragen een beroep doen op één van de geestelijk verzorgers

indicatoren. Tevens worden indicatoren gemeten voor de veiligheid

(pastores, imam, humanistisch raadsvrouw).

van de behandeling (risicotaxatie).

Doordat De Kijvelanden bewust en nadrukkelijk gekozen heeft

Daarnaast wordt gebruik gemaakt van de systematiek van de

voor de aanstelling van een groot aantal onderzoekers, psychiaters,

Stichting Harmonisatie Kwaliteit Zorginstellingen (HKZ-systematiek)

gz-psychologen en klinisch psychologen, streeft de instelling naar

voor specifieke processen binnen het primaire proces. In deze

een kwalitatief hoogwaardige en zich onderscheidende uitvoering

systematiek wordt de kwaliteit van processen bewaakt op basis van

van de zorg. Dit moet zich de komende jaren vertalen in zowel het

certificering, interne audits en externe audits. Met behulp van deze

behandelbeleid als de toewijzing van patiënten, tenders en middelen

systematiek is het mogelijk de kwaliteit van behandelprocessen binnen

als de aantrekkelijkheid van de werkplek voor nieuwe medewerkers.

De Kijvelanden te vergelijken met de kwaliteit van behandelprocessen binnen andere instellingen. Door de invoering van het elektronische patiëntendossier (EPD) wordt eveneens een belangrijke bijdrage geleverd aan de kwaliteitsbewaking van het primaire proces. In het EPD wordt alle beschikbare informatie over de patiënt betreffende het integrale proces van diagnostiek, behandeling en resocialisatie geregistreerd en op eenvoudige wijze toegankelijk gemaakt voor bij het behandelproces betrokken medewerkers. De komende jaren zal daarenboven een systeem van zorgcontrol worden opgezet en zal geparticipeerd worden in het patiëntveiligheidsprogramma van GGZ-Nederland.


Academisering en Innovatie


contacten en bezoek aan congressen en symposia worden voldoende middelen beschikbaar gesteld. Intern wordt door leidinggevenden

De Kijvelanden hecht grote waarde aan een wetenschappelijke onderbouwing van de behandeling van zijn patiënten en voert

gestuurd op het delen van kennis en ervaring en reflectie op eigen functioneren.

een gericht beleid voor de academisering van de behandeling van forensisch-psychiatrische patiënten in het algemeen. Wetenschappelijk

Door actieve participatie van de bestuurder en andere

onderzoek heeft zodoende een belangrijke rol binnen De Kijvelanden.

leidinggevenden in diverse gremia waarin de forensisch psychiatrische

Hiertoe is een aparte afdeling voor onderzoek en behandelinnovatie

voorzieningen elkaar ontmoeten, is De Kijvelanden regelmatig

(OBI) ingericht, is een externe adviescommissie wetenschappelijk

betrokken bij pilot studies en ruim betrokken bij de beleidsmatige

onderzoek opgericht, wordt gestreefd naar samenwerking met

ontwikkelingen zoals die door GGZ-Nederland, de directie DForZo

verschillende universiteiten en invulling van meerdere leerstoelen,

van de Dienst Justitiële Inrichtingen, het Ministerie van Justitie,

worden jaarlijks wetenschappelijke publicaties uitgebracht, wordt

de Inspectie voor de Gezondheidszorg, de Inspectie voor de

elke 2 jaar een wetenschappelijk congres georganiseerd en worden

Sanctietoepassing en anderen wordt voorgestaan.

meerdere onderzoeksassistenten en promovendi aangesteld. Door de afdeling Onderzoek & Behandelinnovatie wordt wetenschappelijk onderzoek verricht op het terrein van de behandeling van de patiënten en evaluatie van behandelresultaten en instrumenten voor diagnostiek en risicotaxatie. De onderzoeksresultaten worden door de afdeling vertaald naar de praktijk van de behandeling, op basis waarvan veranderingen en innovaties op de werkvloer, op wetenschappelijk verantwoorde wijze, ingevoerd kunnen worden. Daarnaast wordt fundamenteel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de oorzaken van psychopathologie. Door de afdeling worden ook de zorgprogramma’s inhoudelijk gevoed en verbeterd op basis van wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast heeft de afdeling tot taak onderzoeksresultaten intern en extern te verspreiden en contacten te ontwikkelen en te onderhouden gericht op inhoudelijke innovatie van de behandeling. Door de wijze waarop binnen De Kijvelanden leiding wordt gegeven, wordt eveneens een belangrijke bijdrage geleverd aan het innoverende vermogen van de organisatie. Leidinggevenden zijn getraind om medewerkers te betrekken bij ontwikkelingen en veranderingen op hun werkterrein en hen te stimuleren hun bijdrage daaraan te leveren. De Kijvelanden voert tevens een gericht beleid om de leergierigheid van medewerkers te stimuleren. Voor het onderhouden van externe


Behandelvisie _ pagina 1. Behandelvisie oktober 2009

Recommend Documents