Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
Toezicht Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 2 keer per jaar
Inhoud:
Ben je wel eens machteloos als toezichthouder?
Pag. 3 10 jaar toezicht op gerechtsdeurwaarders
Fer Jantzen: “Dat gevoel heb ik nooit gehad. Wel heb ik wel eens gedacht: Geef me even de tijd en ik breng het zelf wel op orde. Ik werk de achterstanden even weg, zoek de verschillen even uit. Gewoon administratieve bijstand verlenen. Dat kun je niet als toezichthouder maar het blijkt gewoon dat niet alle notarissen voldoende aandacht besteden aan hun eigen administratie.“
Pag. 4 Interview met Fer Jantzen en Ingrid Bleeker Pag. 8 Bewaringstekort bij gerechtsdeurwaarders Pag. 9 Bewaringstekort bij notarissen Pag. 10 Verboden financiële transacties
Lees het hele artikel op pagina 4. ➔
Voorwoord directie Beste Toezicht lezers, Voor u ligt het eerste nummer, jaargang zeven van het BFT blad Toezicht. Het is helaas niet gelukt om het blad, mede gezien de toch wel drukke periode waarin het BFT zich bevindt (onder andere als gevolg van de uitbreiding van de notariële toezicht taken),
Pag 11 Vastgoedfraude Pag. 12 Column door Marcel Pheijffer
voor de zomervakantie uit te brengen. Het is even niet anders. Op zijn Fries zeggen ze dan: “As `t net kin sa`t it moat, dan moat it mar sa`t it kin”. (Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan). In deze uitgave treft u weer diverse artikelen aan die het BFT toezicht betreffen. Zo is er een interview opgenomen met één van “onze oude rotten” in het vak: Fer Jantzen (inmiddels gepensioneerd). Daar tegenover staat een interview met de recent bij het BFT in dienst gekomen notaris Ingrid Bleeker. Beide gaan ze vanuit hun eigen gezichtspunt
bureau financieel toezicht
in op de BFT toezicht taak. Dat geldt eveneens voor het artikel van de heer Wisseborn, de voorzitter van de KBvG. Verder wordt aandacht besteed aan de actualiteiten in de relevante jurisprudentie. Folkert Winkel is een aantal keren aanwezig geweest bij het strafproces in de Klimop-zaak (vastgoedfraude), hij geeft zijn indrukken in deze Toezicht.
➔
2
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
Marcel Pheijffer schrijft een betoog over het door het BFT kunnen steunen op bevindingen van accountants. Dit laatste is vooral interessant als in gedachten wordt gehouden het onlangs door hem in “Outlook FD” gepubliceerde bijdrage over het nut en de noodzaak van accountantscontrole en in hoeverre de sector niet “op de schop” genomen zou moeten worden (zie FD Outlook juni 2011, pagina 38 ev.). Ook in de toezichtwereld van het BFT is het afgelopen half jaar weer het nodige gebeurd. De KBvG vierde haar 10 jarig bestaan met een goed inhoudelijk congres. Van harte! Verder wordt binnen de KBvG hard gewerkt aan regelgeving op diverse terreinen. Een goede zaak. Voor
Colofon Toezicht is een uitgave van Bureau Financieel Toezicht Euclideslaan 201, 3584 BS Utrecht Postbus 14052, 3508 SC Utrecht Telefoon: 030-2516984 Fax: 030-2543785 Website: www.bureauft.nl E-mail:
[email protected]
wat betreft het notariaat: de aanpassingen
Wwft wordt op dit moment volop discussie
in de Wna liggen inmiddels in de Eerste
gevoerd over de vraag welke groepen
Kamer ter behandeling. Het laat zich
onder toezicht gestelden onder toezicht
aanzien dat invoering van deze wet per
blijven staan van het BFT. Het is goed als
1 januari 2012 een feit wordt. Voor die
het Ministeries van Veiligheid en Justitie
invoering zal er binnen het BFT, maar
en het Ministerie van Financiën samen het
ook binnen andere organisaties, nog het
ambitieniveau van het toezicht afstemmen
nodige moeten worden gedaan. Zo zal
en dat bij deze discussie ook de
de Notariële Basis Registratie (binnen de
belangrijke representanten zoals de NBA,
KNB) nog moeten worden “uitgerold”,
de NOB, de NFB en de NOAB betrokken
zal de toezichttaak van de Presidenten
worden. De afgelopen 7 jaar is veel
van Rechtbanken moeten worden
geïnvesteerd in gezamenlijke initiatieven
overgedragen en zal het BFT zich verder
op het terrein van de handhaving van de
Het Bureau Financieel Toezich besteedt de uiterste
moeten door ontwikkelen naar het zijn
Wwft. Het zou jammer zijn als dit geen
zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de
van integraal toezichthouder. In het kader
structureel vervolg zou krijgen.
informatie in dit blad. Onjuistheden kunnen echter
van deze taak zal met diverse relevante
voorkomen. Het Bureau Financieel Toezicht is niet
partners in het land nog overleg gevoerd
Het zal u duidelijk zijn dat voor het BFT
gaan worden over informatie uitwisseling.
geldt dat de tweede helft van 2011 in ieder
Uitsluitend met schriftelijke toestemming en met
Bij sommige van die partners is dat een
geval voldoende uitdagingen biedt.
uitdrukkelijke bronvermelding van het BFT is het
vanzelfsprekendheid, bij anderen ligt dat
toegestaan de in dit van het BFT afkomstige blad
helaas gevoeliger. Ook hier geldt: “As `t
opgenomen informatie geheel of gedeeltelijk op
net kin sa`t it moat, dan moat it mar sa`t it
Redactie: drs. Jan W.E. Nagtegaal RA en Douwe A. Steensma RA Vormgeving en realisatie: Drukkerij van Lierop, Hillegom Toezicht verschijnt twee keer per jaar.
aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen op grond van de in dit blad geschreven artikelen.
enigerlei wijze over te nemen en/of te verspreiden.
kin”. Ten aanzien van het toezichtdomein
Ik wens u veel leesplezier. Geert Pieter Vermeulen
■
3
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
10 jaar toezicht op de gerechtsdeurwaarders
Mr. J.M. Wisseborn
Met de invoering van de gerechtsdeurwaarderswet is het Bureau Financieel Toezicht belast met financieel toezicht op de gerechtsdeurwaarders. Meer in het bijzonder op de kantooradministratie, de vermogenspositie van de gerechtsdeurwaarder (art. 17 Gdw) en de kwaliteitsrekeningen (art. 19 Gdw). Zoals zo vaak is het toezicht in wettelijk
vormen en elkaar de werkzaamheden
opzicht geinspireerd door, of beter:
toevertrouwen.
gemodelleerd naar, de regeling in het notariaat. Het is echter van belang te onderkennen dat de praktijk van een gerechtsdeurwaarder in tal van opzichten
De concurrentie wordt heviger en dat legt weer druk op het BFT als toezichthouder. veel beperkter dan bij een startende
afwijkt van de praktijk van een notaris. Ook het fenomeen “freelance kandidaat-
portefeuille of een no cure no pay
Kenmerkt een notariële organisatie
gerechtsdeurwaarders” ontstond. De
afspraak) moet ook worden voorkomen
zich door een beperkt aantal financiële
Minister heeft in zijn goedkeuringsbeleid
dat met het uitdrukkelijk publiek maken
transacties vaak van hogere bedragen,
ex art. 26 lid 1 Gdw zijn goedkeuring
van een risico niet juist dat risico wordt
bij de gerechtsdeurwaarders is het
gegeven aan toevoegingen van een kan-
verwerkelijkt.
andersom: heel veel financiële transacties,
didaat-gerechtsdeurwaarder aan soms wel
vaak van beperkte omvang. Ook de
zes verschillende gerechtsdeurwaarders.
De recente berichtgeving over het
situatie dat veel partijen zelf een notaris
Hierdoor is een nieuw soort
jaarverslag 2010 leek zich te ontwikkelen
uitkiezen terwijl bij gerechtsdeurwaarders
gerechtsdeurwaarder ontstaan die feitelijk
tot de algemene gedachte dat de
met name diegenen die met de betekening
onafhankelijk opereert (gebruik makend
gerechtsdeurwaarders in overgrote
of tenuitvoerlegging van stukken te maken
van de bevoegdheid die de toevoeging
meerderheid in de financiële problemen
krijgen geen keuzevrijheid hebben bij
hem biedt) maar zonder dezelfde
zouden verkeren. Het gebrek aan nuance
de gerechtsdeurwaarder die bijv. een
verplichtingen en controlemechanismen
dat de media vaak eigen is kan zomaar
dagvaarding aan hem of haar betekent of
die op de gerechtsdeurwaarders van
leiden tot een self fulfilling prophecy.
een vonnis tenuitvoerlegt.
toepassing zijn. Met name kleinere
Het mag duidelijk zijn dat deze
gerechtsdeurwaarders-kantoren die voor
problematiek een complexe is die
Met de invoering van de
opdrachten moeten concurreren met deze
een integrale aanpak behoeft van
gerechtsdeurwaarderswet verdwenen
freelancers zijn ernstig in het nadeel.
toezichthouder en beroepsorganisatie, waarbij de wettelijke beperkingen
de tot dan geldende territoriale beperkingen aan de werkzaamheden van
Om met het financieel toezicht gelijke
(verordeningen van de KBvG mogen
de gerechtsdeurwaarder. De bevoegheid
tred te houden met de elkaar snel
ingevolge art. 80 lid 2 Gdw de
die daarvoor tot het arrondissement
opvolgende ontwikkelingen is een nauwe
marktwerking niet “onnodig” beperken)
beperkt was werd uitgebreid tot gehele
samenwerking met de beroepsorganisatie
en waarbij intensief overleg de te volgen
Nederland. Deze uitbreiding heeft grote
onontbeerlijk. Zo heeft het BFT gewezen
weg is. Daartegen is in mijn optiek
gevolgen gehad. De noodzaak een collega
op de risico’s die voorfinanciering met
ook geen enkel bezwaar; de wettelijke
gerechtsdeurwaarders in te schakelen
zich meebrengt. Los van de vraag of de
opdracht van de KBvG tot bevordering van
voor ambtsverrichtingen buiten het eigen
risico’s volledig juist geschetst worden
een goede beroepsuitoefening door de
arrondissement verdween. Nu, tien jaar
(bij een lopende portefeuille waarin ook
leden sluit heel goed aan bij rol en taken
later, hebben veel kantoren een eigen
regelmatig gelden worden ontvangen en
van de toezichthouder.
landelijke dekking of vormen groepen
afspraken zijn tot het periodiek afhouden
die met elkaar de landelijke dekking
van de gemaakte kosten is het risico
Samenwerking is onontbeerlijk. ■
4
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
Interview met Fer Jantzen en Ingrid Bleeker Door: Jan Nagtegaal en Douwe Steensma
Fer Jantzen, registeraccountant en financieel onderzoeker BFT, ging vorig jaar met pensioen. De redacteuren van Toezicht zochten hem op om nog eens te spreken over de tijd waarin hij werkte voor het BFT. Fer Jantzen deelde zijn herinneringen met mr. Ingrid Bleeker die recent (14 juni 2011) als toezichthouder in dienst trad bij het BFT.
Het interview geeft een inkijk in de organisatie van het BFT. Zowel Ingrid
Wanneer en waarom zijn jullie voor het BFT gaan werken?
het BFT kunnen werken, en ben in 2003 volledig in dienst getreden. Het helpen opzetten van een nieuwe organisatie
Bleeker als Fer Jantzen spraken openhartig over het BFT. Fer Jantzen hield tijdens
Fer: “De toenmalige directie van het BFT
in combinatie met het verrichten van
het interview de telefoon aan, want hij
heeft mij eind 2001 gevraagd om mee
onderzoek bij notariskantoren was zeer
verwachtte ieder moment de mededeling
te werken aan de toentertijd opgestarte
aantrekkelijk voor mij.”
dat zijn tweede kleinkind was geboren.
organisatieverandering bij het BFT. Ik
Een paar dagen na het interview werd
was op dat moment hoofd van de interne
Ingrid: “Morgen werk ik precies twee
Fer voor de tweede keer opa; zij heet Ima
accountantsdienst van de TU Delft, die op
weken voor het BFT. De afgelopen vier jaar
Jana.
het punt stond geprivatiseerd te worden.
heb ik als auditor kwaliteit en integriteit
In 2002 heb ik op detacheringsbasis voor
collegiale toetsingen gedaan voor de
5
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
Wat zou er nu moeten veranderen bij het BFT?
KNB en daarnaast enkele bijzondere
van het BFT lijken juist wel een preventief
opdrachten binnen het notariaat. Daarvoor
karakter te hebben. Het valt me verder op
was ik notaris. In principe doe je het
dat onderzoekers BFT veel professioneler
werk als kwaliteitsauditor maximaal drie
zijn dan ik dacht. Ze zijn hoog opgeleid
Fer: “Het BFT richt zich nu sterk
jaar (omdat ik bij de eerste auditoren
en het merendeel heeft een positieve
op de financiële resultaten van de
behoorde, was de termijn wat langer
attitude ten aanzien van het notariaat en
notarispraktijk. Naar mijn mening zou de
namelijk vier jaar). De advertentie van
de notarissen. Ik vind wel dat het BFT
cultuur binnen het kantoor meer aandacht
het BFT kwam na vier jaar dan ook op
meer zou kunnen meedenken met de
verdienen. Door een analyse van de
het juiste moment. Het BFT biedt mij een
notaris. Daar hoort ook bij het op een
cultuur van het kantoor kunnen risico’s
uitdaging voor de langere termijn en ik
vlotte en efficiënte wijze onderzoeken
wellicht beter in beeld worden gebracht.
werk nu weer intensiever met collega’s.
uitvoeren met een zo gering mogelijke
In deze tijd moet je meer doen dan het
De laatste jaren was ik vaak alleen op
belasting voor de notaris. We moeten naar
analyseren van financiële overzichten. Ik
pad. Meer contact met collega’s is een
buiten toe uitstralen dat we de beperkte
heb begrepen dat ook DNB voornemens is
aangename verandering.”
onderzoekscapaciteit die we hebben zo
in de toekomst meer aandacht te besteden
efficiënt mogelijk inzetten.”
aan cultuurelementen. Het BFT zou dat
Toezicht: Welk beeld hadden jullie van het BFT voordat je in dienst trad en is dat beeld in de loop van de tijd veranderd?
ook moeten doen.”
Hoe hebben jullie de BFTonderzoeken ervaren?
Ingrid: “Over wat moet veranderen heb ik op dit moment nog geen oordeel. Ik
Fer: “We waren altijd welkom. Soms
ben nog maar net in dienst. Als ik toch
Fer: “Ik kende het BFT door mijn
met enige reserve. Aan het begin van
wat moet noemen is dat de communicatie
detachering al voordat ik in dienst trad.
het onderzoek werd ik wel eens als
die kan worden verbeterd. Een door BFT
Het was duidelijk een organisatie in
pottenkijker aangezien. Gaande het
medewerkers geschreven leidraad voor
ontwikkeling. De taken van het BFT
onderzoek werden de contacten dan
de WWFT was alleen gepubliceerd op de
werden toen uitgebreider en er moest
prettiger en bleek dat mijn adviezen
website van het BFT. Dat was een hele
anders onderzoek gedaan worden dan
werden gewaardeerd. Ik heb veel
duidelijke en voor notarissen nuttige
voorheen. Het toezicht op deurwaarders
waardering van de notarissen gekregen
notitie die eerder zijn weg naar de KNB
was er ook nieuw bijgekomen. Het
als onderzoeker. In vijfennegentig procent
had moeten vinden. Het valt mij op dat
Centraal Bureau van Bijstand moest zich
van de gevallen waren de contacten
op dit moment nu het BFT weer aan het
omvormen tot het Bureau Financieel
prima. De waardering van notarissen
veranderen is ook een aantal goede
Toezicht. We waren met zijn allen op dat
maar ook van de directie en collega’s van
notities zijn geschreven. Het is belangrijk
moment echt een pioniersorganisatie. Er
het BFT hebben mij altijd veel voldoening
om dat te delen met de degenen die het
werd een nieuwe professionele omgeving
in mijn werk gegeven. Een aantal jaren
aangaat.”
opgebouwd. Ik vond het fijn om bij al die
geleden besteedden wij meer tijd aan
veranderingen betrokken te zijn. Het BFT
een onderzoek dan de laatste jaren.
is nu ook weer aan het veranderen. Ik had
Door een meer risicogerichte aanpak en
daar graag aan willen meewerken. Ik heb
automatisering zijn we efficiënter gaan
me er bewust niet meer intensief mee
werken en is het papierwerk veel minder
Fer: “Ik vind belangrijk dat het BFT
bemoeid. Als aanstaande gepensioneerde
geworden.”
beschikt over kwalitatief goed opgeleide
Wat is verder belangrijk voor het functioneren van het BFT
professionals en dat die professionals in
kon ik dat beter aan anderen overlaten.”
Ingrid: “Toen ik zelf nog notaris was,
hun waarde worden gelaten. Daarmee
Ingrid: “ Vooraf had ik bij het BFT het
vond ik het onderzoek door het BFT
bedoel ik dat de onderzoekers met een
idee van een nogal repressieve ambtelijke
nuttig. Je bent als notaris nu eenmaal
goede uitrusting en met een adequate
organisatie. Ik was van mening dat het
heel druk met de lopende opdrachten en
opleiding in hun bagage zelfstandig op
toezicht meer preventief van aard zou
je eigen organisatie heeft dan niet altijd
hun wijze onderzoek gaan doen. Er moet
moeten zijn en niet alleen maar het
de primaire aandacht. Het BFT houdt je
voor worden gewaakt dat je alles probeert
achteraf toepassen van regels. Ik heb
scherp en helpt om je eigen organisatie te
te doen aan de hand van checklists of
inmiddels meegelopen met een BFT-
verbeteren. Het bewustzijn van de risico’s
standaardwerkprogramma’s. Werken
onderzoek en heb me daarin waarschijnlijk
wordt door het BFT-toezicht vergroot. Door
bij het BFT vraagt kennis en ervaring. Je
vergist. Veel van de onderzoeksactiviteiten
het BFT werd mijn organisatie echt beter.”
moet de nodige werk- en levenservaring
6
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
hebben om dit werk goed te kunnen doen
kritisch moeten doorvragen of het wel
aandacht besteden aan hun eigen
en je te kunnen inleven in wat er zo al op
verstandig is dat de notaris de praktijk
administratie.” Ter illustratie vertelde
de notaris afkomt. Het BFT krijgt nu meer
voortzet. Begrijp me goed ik bedoel niet
Fer het volgende verhaal: “Een pas
taken. De accountants bij het BFT moeten
dat het BFT de notaris moet dwingen te
beginnend notaris had al snel op papier
niet de fout maken te denken dat ze zelf
stoppen. Die beslissing hoort in deze
een negatieve bewaring. Wat bleek: Hij
alles kunnen. Voor een goed toezicht zal
tijden van marktwerking bij de notaris zelf
boekte de ontvangsten op zaaknummer
ook meer gespecialiseerde kennis ten
te liggen.”
en de uitgaven op aktenummer. Het administratiesysteem deed de rest.”
aanzien van het notariaat nodig zijn.”
Ingrid: “Eén van de redenen dat ik heb
Ben je wel eens machteloos als toezichthouder?
gesolliciteerd bij het BFT is dat ik, net
Ingrid: “Ik heb dat nog niet ervaren. Wel is mij de afgelopen tijd gebleken dat
zoals de directie van het BFT, denk dat
Fer: “Dat gevoel heb ik nooit gehad. Wel
het nog geregeld voorkomt dat kantoren
meer notariële kennis de kwaliteit van
heb ik wel eens gedacht: Geef me even
hun kostprijs niet kennen of onder de
het toezicht kan verbeteren. Ik hoop dat
de tijd en ik breng het zelf wel op orde.
kostprijs werken. Dat zou niet mogen
ik met mijn ervaring in het notariaat een
Ik werk de achterstanden even weg,
gebeuren want het gaat uiteindelijk op de
nuttige bijdrage kan leveren aan het
zoek de verschillen even uit. Gewoon
langere termijn ten koste van de kwaliteit
toezicht van het BFT. In situaties waar
administratieve bijstand verlenen. Dat kun
van de dienstverlening (er wordt minder
continuïteitsrisico’s bij kantoren spelen
je niet als toezichthouder maar het blijkt
geld dan nodig aan opleiding en interne
zou het BFT, naar mijn mening, nog meer
gewoon dat niet alle notarissen voldoende
overlegstructuren besteed). Verder is het
7
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
op dit moment natuurlijk afwachten hoe
bevoegdheid en doet kwaliteitsaudits en
directeur BFT) veel dank verschuldigd. Hij
de markt zich gaat ontwikkelen. Volgens
het BFT vult dit aan met preventieve en
heeft mij de kans gegeven om voor het
de statistieken zou de markt zich nu
repressieve toezichtstaken. Ik wil graag
BFT te gaan werken. Een professionele
moeten herstellen maar het lijkt erop dat
meedenken over hoe deze combinatie van
omgeving waar ik veel waardering
het op dit moment nog moeizaam is.”
werkzaamheden in de nabije toekomst
heb gekregen. Ik heb bij KPMG, een
verder kan worden uitgewerkt.”
academisch ziekenhuis en de TU Delft
Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen een KNB-audit en een BFT-onderzoek?
Wat zijn jullie plannen / ambities voor de toekomst?
de mooiste periode van mijn werkzame
Ingrid: “De BFT-onderzoeker gaat uit van
Fer: “Ik ben na mijn pensionering zeker
Ingrid: “Het BFT is volop in ontwikkeling.
de financiële kant van een zaak. Aan de
niet in een zwart gat gevallen. Na mijn
Het is een uitdaging om het toezicht in de
hand van de financiële mutaties worden
afscheid hebben Marijcke en ik vijf weken
nieuwe situatie op niveau te krijgen. Ik
de zakendossiers op een aantal aspecten
met onze camper door Scandinavië
zie er naar uit om als oud-notaris hier een
gecontroleerd. De auditoren gaan meer
getrokken. Tijdens die vakantie heb ik
bijdrage aan te leveren. Mijn ambitie is
uit van het dossier en bekijken dan een
via de telefoon contact gehouden met
dat het BFT een goede invulling aan haar
aantal kwaliteitsaspecten. Ik constateer
de makelaar en ons huis in Voorburg
taak kan geven naar tevredenheid van alle
een duidelijke overlap in werkzaamheden
verkocht. Daarna hebben we nieuwe
betrokkenen. Het uitbreiden van de binnen
met het BFT. Door de uitbreiding van
woonruimte gezocht. Wij wonen nu in
het BFT aanwezige notariële kennis kan
de toezichtstaak van het BFT, zal het
Epe op de Veluwe en zijn bijna klaar met
hier een nuttige bijdrage aanleveren.”
BFT ook meer kwaliteitsaspecten in
de verbouwing van ons nieuwe huis. Er is
zijn onderzoek moeten meenemen. Dat
altijd wel wat te doen in en om het huis. Ik
wordt immers van de toezichthouder
ben door al die karweitjes hartstikke fit.
verwacht. De combinatie KNB en BFT
Mijn roeimachine heb ik nog niet hoeven
is goed. De KNB heeft verordenende
gebruiken. Ik ben Fred Blok (red: oud-
gewerkt. De periode bij het BFT vond ik leven”.
■
8
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
Bewaringstekort bij gerechtsdeurwaarders DRIE MAAL EEN BEWARINGSTEKORT BIJ GERECHTSDEURWAARDERS: - Gerechtshof Amsterdam, 19 oktober 2010, LJN BO4675 - Gerechtshof Amsterdam, 25 januari 2011, LJN BP2022 - Gerechtshof Amsterdam, 19 april 2011, LJN BQ3127
aangewend ten behoeve van de eigen bedrijfsvoering, hetgeen een groot risico op benadeling van die derden met zich bracht. De rechten van de crediteuren van de kwaliteitsrekening hadden door het handelen van de gerechtsdeurwaarders aangetast kunnen zijn. Dat is maatschappelijk onaanvaardbaar, aldus het Hof. De gerechtsdeurwaarders hebben een bovenmatig risico genomen door in bijzonder grote mate (bijna 50%) afhankelijk te zijn van opdrachten van één
Recent heeft het Hof drie maal uitspraak
op orde waardoor de bewaringspositie niet
grote opdrachtgever. Het risico van vertrek
gedaan waarin bewaringstekort bij
kon worden vastgesteld. Ook heeft hij het
van die grote opdrachtgever heeft zich
gerechtsdeurwaarders aan de orde was.
BFT onjuist geïnformeerd; een door hem
verwezenlijkt. Het Hof heeft overwogen
De uitspraken zijn gedaan op 19 oktober
gestelde storting op een bankrekening
dat dit een ondernemersrisico is van de
2010, 25 januari 2011 en 19 april 2011.
bleek niet plaats te hebben gevonden.
gerechtsdeurwaarders en dat de gevolgen
Voorts had de gerechtsdeurwaarder
hiervan voor hun rekening kwamen. Het
De uitspraak van 19 oktober 2010
een onduidelijke, risicovolle geldlening
had op de weg van de gerechts-
betreft een gerechtsdeurwaarder die een
van e 600.000 afgesloten met een
deurwaarders gelegen om dit risico te
bewaringstekort van een ton heeft laten
derde. Enkele maanden eerder was
voorzien en bijtijds passende maatregelen
ontstaan. Gedurende 2,5 jaar heeft een
deze gerechtsdeurwaarder bovendien
te nemen. De gerechtsdeurwaarders zijn
bewaringstekort bestaan.
al een week geschorst vanwege een
ontzet uit het ambt.
De gerechtsdeurwaarder heeft dit
bewaringstekort. De gerechtsdeurwaarder
verhuld door in de opgaven aan het
werd ontzet uit het ambt.
BFT een privédeposito te presenteren
Annelies Rusting (werkzaam als jurist bij het BFT)
als kwaliteitsrekening. Het Hof heeft
De uitspraak van 19 april 2011
overwogen dat een bewaringstekort
ziet op twee gerechtsdeurwaarders
in beginsel leidt tot ontzetting uit het
die een bewaringstekort hebben
ambt. Onder omstandigheden kan de
laten ontstaan van ruim € 345.000.
tuchtrechter hiervan afwijken. In dit
De oorzaak van het tekort was het
geval heeft het Hof volstaan met een
vertrek van een opdrachtgever die
schorsing van zes maanden. Hierbij
bijna 50% van de omzet genereerde.
is in aanmerking genomen dat geen
Na daling van de omzet hebben de
sprake was van recidive, het tekort
gerechtsdeurwaarders derdengelden
vrijwel direct is aangevuld nadat het
gebruikt voor de eigen bedrijfsvoering. De
BFT de gerechtsdeurwaarder daarop
gerechtsdeurwaarders waren niet eerder
had gewezen en het geld gedurende de
tuchtrechtelijk veroordeeld. Zij hebben
negatieve bewaringspositie feitelijk altijd
hun bewaringstekort bovendien zelf
beschikbaar was. Overigens was beroep
gemeld bij het BFT. Tijdens de behandeling
ingesteld door de gerechtsdeurwaarder
van het hoger beroep hebben de
zelf, die het niet eens was met
gerechtsdeurwaarders aangegeven dat zij
de schorsing door de Kamer voor
hun kantoor verkocht hadden, waardoor
Gerechtsdeurwaarders van drie maanden.
de continuïteit van het kantoor weer gewaarborgd was. Het bewaringstekort
Ook de uitspraak van 25 januari 2011
was aangezuiverd. Het Hof heeft het de
betreft een gerechtsdeurwaarder met
gerechtsdeurwaarders zwaar aangerekend
een bewaringstekort. Het tekort bedroeg
dat het bewaringstekort is ontstaan.
€ 356.000. De gerechtsdeurwaarder had
De gerechtsdeurwaarders hebben
zijn administratie meerdere maanden niet
willens en wetens de gelden van derden
■
9
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
Bewaringstekort bij notarissen BEWARINGSTEKORTEN IN HET NOTARIAAT EN MAATREGELEN TEGEN OUD-NOTARISSEN Notariskamer Gerechtshof Amsterdam, 8 maart 2011, LJN BP8065 en Notariskamer Gerechtshof Amsterdam, 15 maart 2011, LJN BP8003
Bewaringstekorten
Het Hof is van oordeel dat een notaris de
oud-notaris willens en wetens niet voldaan
op hem als notaris rustende wettelijke
aan de op hem als notaris rustende
Beide hofuitspraken betreffen notarissen
verplichtingen te allen tijde en ongeacht
wettelijke verplichtingen.
met een bewaringstekort.
de omstandigheden, waarin hij en/
In de hofuitspraak van 8 maart 2011
of zijn notariskantoor zich bevindt/
De uitspraak van 15 maart 2011 betreft
is naast de kortstondige negatieve
bevinden, dient na te komen. Het Hof
twee notarissen, waarvan één oud-notaris.
bewaringspositie tevens sprake van een
verwerpt dan ook het verweer van de
De negatieve bewaringspositie is ontstaan
sinds 2007 aanhoudende zorgwekkende
oud-notaris dat de omstandigheden
doordat gelden van de kwaliteitsrekening
financiële situatie van het notariskantoor
hem gedwongen hebben tot het plegen
naar de kantoorrekening zijn overgemaakt
en van de betreffende notaris in privé.
van de verweten handelingen en dat hij
en vervolgens zijn aangewend voor
Deze zorgwekkende situatie heeft reeds
slachtoffer is geworden van onverwacht
betaling van ondermeer managementfees
geleid tot een viertal uitspraken van de
hoge loonkosten, de tariefsverlagingen
ten behoeve van de twee notarissen.
kamer waarbij in alle gevallen de klacht
en daarna de kredietcrisis. Door de
Het Hof tilt zwaar aan de duur van de
gegrond werd bevonden.
structurele zorgwekkende situatie heeft de
negatieve bewaringspositie, ruim 9 maanden, en het feit dat de notarissen onverminderd door bleven gaan met het onttrekken van gelden aan het kantoor voor hun eigen behoefte. Het verweer dat derden nimmer benadeeld zijn door de negatieve bewaringspositie faalt, aldus het Hof. De geschonden normen, die ieder risico van benadeling van derden beogen tegen te gaan, zijn van een zodanig gewicht dat overtreding ervan zwaar dient te worden aangerekend, ongeacht of het in het leven geroepen risico zich daadwerkelijk heeft gerealiseerd. Het Hof vindt de maatregel van ontzetting uit het ambt voor de oud-notaris en de maatregel van berisping voor de notaris passend en geboden. Het Hof neemt bij de beoordeling van de notaris in aanmerking dat de oorzaak van het bewaringstekort niet aan hem te wijten is. Wel heeft de notaris er aan bijgedragen dat het bewaringstekort heeft voortgeduurd en is toegenomen. Dit rechtvaardigt volgens het hof op zichzelf de oplegging van een
10
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
schorsing voor de duur van enkele weken.
geen beletsel vormt om de oud-notaris
benoeming tot notaris. Dit standpunt
Echter de notaris heeft veel gedaan om
alsnog de maatregel van ontzetting uit het
wordt door de hofuitspraak van 15 maart
aan de onaanvaardbare situatie een einde
ambt op te leggen. Artikel 103 Wet op het
2011 bevestigd. Zoals hiervoor vermeld, is
te maken.
notarisambt (tuchtmaatregelen) kent een
in deze uitspraak eveneens sprake van een
dergelijke beperking niet en bovendien
oud-notaris die door het hof wordt ontzet
komt een ontzetting uit het ambt na
uit het ambt.
Tuchtmaatregelen gedefungeerde notarissen
ontslag een zelfstandige betekenis toe, aangezien een notaris die uit zijn ambt
Mariëtta Drenth
Het Hof oordeelt in de uitspraak van
is ontzet niet meer tot waarnemer kan
(werkzaam als jurist bij het BFT)
8 maart 2011 expliciet dat het door de
worden benoemd en dus niet meer in
notaris verzochte (en ingewilligde) ontslag
aanmerking kan komen voor een (nieuwe)
■
Verboden financiële transacties VERBODEN FINANCIËLE TRANSACTIES – ONZORGVULDIG – NIET MELDEN – NIET IDENTIFICEREN Kamer van Toezicht Breda, 13 december 2010, LJN YC0555
De notaris behartigt de belangen
derde bovendien aan als gerechtigde tot
• Zorgvuldige ambtsuitoefening:
van een Canadese erfgename in een
de nalatenschap.
onderzoek te verrichten naar oorzaak en omstandigheden en geen
uiterst dubieuze nalatenschap. Voor de erfgename zouden in Amsterdam
Ter betaling van verdere ‘fees’, onttrekt
rekening gehouden met belangen van
‘diplomatic items of high value’
de notaris vervolgens gelden van de
geldverstrekkers;
(afkomstig uit West Afrika) aanwezig zijn.
derdengeldenrekening en leent deze
Teneinde daarover te kunnen beschikken
aan de erfgename. Daarnaast stelt de
• Artikel 25 Wna (jo artikel 15 Vbg):
dient de erfgename vooraf een bedrag
notaris zich tot borg jegens anderen
zonder rechtsgeldige titel gelden over
van € 52.000 in contanten te betalen.
voor terugbetaling van bedragen door de
te boeken van de derdengelden-
De notaris leent aan de cliënte € 15.000
nalatenschap.
rekening;
wordt opgenomen. Onduidelijk blijft
De Kamer oordeelt dat de, door het
• Artikel 39 Wna inzake
of de notaris dit bedrag aan cliënte,
binnen kantoor bekend worden van
identificatieverplichting, alsook in
of ten behoeve van cliënte aan een
de onderhavige kwestie inmiddels
verband met de WWFT;
tussenpersoon, overhandigt. De identiteit
teruggetreden notaris, (alsnog als oud-
van die tussenpersoon wordt onvoldoende
notaris) uit zijn ambt dient te worden
• Reglement Contanten: door een bedrag
geverifieerd.
gezet.
in contanten in ontvangst te nemen.
die contant van de kantoorrekening
Hij handelde in strijd met verplichtingen In verband met de nalatenschap
voortvloeiend uit:
correspondeert de notaris bovendien met
André Tilleman (werkzaam als jurist bij het BFT)
enkele financiële instellingen. Daarbij
• Artikel 15 WWFT: het niet melden van
laat de notaris na de schuldverhouding
deze ongebruikelijk transactie;
tussen zijn cliënte en een derde voldoende (= onzorgvuldig) te onderzoeken. In de
• Artikel 23 Wna: door het in privé lenen
correspondentie duidt de notaris deze
aan en borgstellen t.b.v. een cliënt;
■
11
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
Vastgoedfraude mr. Van Vlijmen vervolmaakte zijn meesterproef voor zijn Gilde - Een dag in de rechtszaal Het organiseren en begeleiden van een
Enerzijds kan hier naar mijn idee
verband banken en de Nationale
vastgoedproject vraagt veel overleg,
bevestigend op worden geantwoord. De
Hypotheek Garantie, maar ook zeker
afstemming en creativiteit. Project 126 (de
bewijsstukken, tapes en video-opnames
(argeloze) consumenten aanzienlijk
Philips Pensioenfondsdeal) was volgens
die het OM produceert zijn nooit eerder
benadeeld werden. In zijn toezicht op
Van Vlijmen zijn meesterproef. Daarmee
in welke financieel economisch getinte
de naleving van de Wet ter voorkoming
kon hij voor de dag komen bij zijn ‘Gilde’
strafzaak in Nederland getoond. Ook het
van witwassen en de financiering van
– een ‘once in a lifetime’ deal. Om het
OM toont zich meesterlijk. Er is in deze
terrorisme (Wwft) worden notarissen,
gehele proces snel en soepel te laten
zaak sprake van een unieke kijk op de
accountants, belastingadviseurs en
verlopen, moest de ‘dealmaker’ volgens
gang van zaken.
administratiekantoren door het BFT beoordeeld of zij ongebruikelijke
eigen zeggen zich aan de gedragsregels houden zoals hij deze de afgelopen 30 jaar
Anderzijds vrees ik dat het in
(vastgoed) transacties wel tijdig, juist en
in het vastgoed had geleerd. Hij omschreef
georganiseerd verband benadelen van
volledig melden. Deze meldingen kunnen
deze gedragsregel als volgt: ‘wil je een
collectieve vermogens (pensioenfondsen,
dan door de opsporingsdiensten ter hand
deal, zorg dan voor de man’. Toezeggingen
beleggings-CV’s, coöperaties, goede
worden genomen.
werden gedaan aan sleutelfiguren om
doelstichtingen, NHG) en overheden
hen ’in zijn krachtenveld te krijgen’ en een
(gemeenten, provincie, rijk) zeker niet
Helaas stuit het BFT nog regelmatig
‘coöperatieve houding’ te bewerkstelligen.
uniek is. Die vermogens zijn naar hun
op transacties die de professionals
Parafraserend de stelling van Van Vlijmen:
aard vatbaar voor misbruik en dat hiervan
(nog) niet gemeld hebben. Het BFT is
“Ik speelde het spel zoals dit al jaren
is in het verleden ook dankbaar gebruik
van mening dat het voor Nederland als
gespeeld wordt en ik heb niet het initiatief
gemaakt. Vaak is sprake van enkele
concurrerend vestigingsland nadrukkelijk
genomen als het gaat om de specifieke
beslissers, die zelf veelal in loondienst
zaak is om ook het buitenland te laten
voorwaarden”.
zijn met een beperkt salaris, maar die
zien dat ook financiële malversaties niet
wel kunnen beschikken/beslissen over
getolereerd worden en ook daadwerkelijk
Onwillekeurig komt toch het beeld van
grote financiële belangen. Dit misbruik
worden aangepakt. Nederland heeft
een orkestleider naar voren als zijdelings
blijft redelijk onzichtbaar omdat de
een nadrukkelijk belang als het gaat om
wordt gesproken over het project
benadeelden nauwelijks het besef hebben
een goed en veilig investeringsklimaat
‘Symfonie’ aan de Zuidas. Ook in een
dat zij benadeeld zijn.
en dit geldt zeker voor het Nederlandse vastgoed. De financiële sector en de
orkest moet soepel worden samengewerkt om een meesterwerk ten gehore te
Vastgoed kan daarbij een handig
financiële dienstverleners kunnen de
brengen. De individuele onderdelen op
instrument zijn omdat de waarde niet altijd
overheid helpen om gezamenlijk orde op
zichzelf zijn wel om aan te horen, maar
eenduidig is vast te stellen. Er bestaan
zaken te stellen door die ongebruikelijke
als het orkest speelt, is dat meer dan
verschillende waarderingsgrondslagen
transacties ook daadwerkelijk te melden
de som der delen. Het vormgeven en/
en niet elke partij wil (en kan) hetzelfde
en misbruik aan te kaarten.
of orkestreren van een deal vraagt om
rendement realiseren. Dit heeft direct
organisatietalent en creativiteit om
invloed op de prijsstelling en eventueel te
Naar de mening van het BFT is een
(mogelijke) obstakels of plooien op de
raadplegen deskundigen hanteren ruime
adequate interne en externe
weg, glad te strijken. (Concert-)meester
marges.
toezichtstructuur daarbij onontbeerlijk.
De afgelopen jaren heeft het Bureau
Dit artikel is in ingekorte vorm eerder
Financieel Toezicht (BFT) bij onderzoeken
verschenen in het FD.
Van Vlijmen ging daarin heel ver.
Is deze zaak een incident dat je ‘once in a lifetime’ tegenkomt of is hier sprake van een vaker voorkomend fenomeen?
diverse ‘orkestleiders’ aan het werk gezien, waarbij bijvoorbeeld op het gebied van hypotheekfraude in georganiseerd
Folkert Winkel
■
12
Toezicht • Zevende jaargang • Nummer 1 • Zomer 2011
Column Accountantscontrole op maat Onlangs mocht ik op verzoek van Het Financieele Dagblad een
toegevoegde waarde te leveren.
blauwdruk maken voor een hernieuwd accountantsberoep.
Maar de accountantscontrole
Een andere opzet van het beroep, los van bestaande wettelijke
in de huidige vorm en binnen
kaders en belemmeringen zijdens toezichthouders.
de huidige kaders is tezeer
Ik hoefde geen rekening te houden met bestaande conventies
een commodity geworden: een
en structuren. Wel mocht ik leren van de fouten uit het
uitgehold product, onderhevig
verleden. Die fouten zijn er en bovendien is er sprake van
aan prijsconcurrentie. Daarom het pleidooi voor afschaffing
maatschappelijke kritiek op accountants. Terwijl het om
van de wettelijke controle. Aan de onderkant van de markt
een beroepsgroep gaat die voor wat betreft de uitvoering
zijn de eisen te zwaar en is de accountant meer adviseur dan
van de voor veel bedrijven bij wet verplichte controle van
controleur van diens opdrachtgever. Aan de bovenkant van de
de jaarrekening te boek staat als vertrouwensman van het
markt, waarin met name de beursgenoteerde ondernemingen
maatschappelijk verkeer. Maar dat als zodanig te boek staan is
opereren, is de accountantscontrole juist te licht. De
vooral theorie, geen praktijk. Het is een fictie die stamt uit de
boekhoudschandalen en de huidige financiële crisis hebben dat
tijd dat het accountantsberoep net als het notariaat nog een
wat mij betreft genoegzaam aangetoond.
professie was. Thans gaat het daar, bij zowel de accountant als de notaris, allang niet meer om. Vooral bij de grootste
Ondanks vorenstaande neem ik in mijn blauwdruk geen
accountantskantoren is het vak veeleer keiharde business
algeheel afscheid van de accountantscontrole. Integendeel,
geworden. Met een focus op omzet, winst en vooral het
ik hou een pleidooi voor een behoud daarvan. Maar dan
verhogen van het partnersalaris. Dat mag best, maar dan niet
niet langer volgens het adagium ‘an audit is an audit’. Ik
ter uitvoering van een wettelijke taak.
pleit enerzijds voor de tucht van de markt en anderzijds voor controles op maat. Iedere markt kent andere
Mijn blauwdruk voorziet dan ook in het afschaffen van de
stakeholders, gewoonten en gebruiken, alsmede markteigen
wettelijke controleplicht. En ook de vertrouwensman van het
controlebehoeften. Laat de markt dan ook bepalen of en zo
maatschappelijk verkeer kan wat mij betreft ten grave worden
ja welke vorm van accountantscontrole noodzakelijk is. En
gedragen. Te vaak is de perceptie dat de accountant zich te
vooral ook of de accountant kwaliteit en toegevoegde waarde
afhankelijk van diens opdrachtgever opstelt, immers: zal de
levert. En waar nodig – bijvoorbeeld bij beursgenoteerde
accountant de hand die hem voedt serieus willen bijten? Indien
ondernemingen – kunnen overheden regulerend optreden.
we bovendien durven te erkennen dat de echte cliënt van de accountant de voor diens diensten betalende opdrachtgever
Zo zou het BFT ervoor kunnen kiezen meer te gaan steunen
is en niet het veelkoppige maatschappelijke verkeer, behoren
op de accountantswerkzaamheden. Mits de controlerend
we ook de vraag te stellen hoe tevreden die cliënt nu eigenlijk
accountant zich maar richt naar het controleprotocol en
is over de verkregen dienstverlening. En ook van die kant
de –eisen van de toezichthouder. Mits goed en welwillend
klinkt te vaak kritiek op de accountant. Omdat laatstgenoemde
uitgevoerd kan dit model leiden tot lastenverlichting voor
via de accountantsverklaring onduidelijk communiceert.
notarissen en gerechtsdeurwaarders omdat een stapeling
Teveel bezig is met een standaardcontrole, met standaard
van controles wordt voorkomen. Mits de accountant de door
afvinklijstjes, kortom: met routinematige werkzaamheden. De
de toezichthouder gewenste kritische blik toont, ontstaat
cliënt krijgt daardoor te weinig kwaliteit en mist daadwerkelijk
een (semi-) permanent zicht op de door hen gecontroleerde
toegevoegde waarde. De accountantscontrole oogt voor hem of
ondernemingen en kunnen zij risico’s waar de betrokken notaris
haar te zeer als ‘een moetje’.
of gerechtsdeurwaarder diens ogen nog voor sluit vroegtijdig signaleren.
Accountants kunnen en willen ook zoveel beter. Willen eigenlijk niet op prijs concurreren. Zijn gedreven genoeg om kwaliteit en
Marcel Pheijffer
