Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 4 keer per jaar

Eerste jaargang • Nummer 2 • December 2005

Toezicht Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 4 keer per jaar

Inhoud: Pag. 4 Interview met KBvG-voorzitter F.J.M. van der Meer

Pag. 7 Vraag en Antwoord

Pag. 8 Nieuwe indicatorenlijst wet Mot

Pag. 9 Hammerstein-rapport verschenen

Pag. 11 Onbekende vermogensbestanddelen, wat mot ik er mee?

Pag. 12 Column door Marcel Pheijffer

Witwassen, een fluitje van een cent? In dit magazine behandelen we regelmatig voorbeelden uit de praktijk. Deze keer bespreken we twee gevallen van witwassen. Daarbij tonen we hoe criminelen hun geld, verkregen uit illegale activiteiten, zo onopvallend mogelijk in het legale economische circuit proberen te brengen. Bij elk voorbeeld wordt aangegeven hoe de betreffende beroepsbeoefenaar de signalen kan herkennen die duiden op witwasactiviteiten, dit op grond van de richtsnoeren.

Witwassen

bankfilialen bedragen te storten, die

Bij witwassen van geld wordt getracht

onder de wettelijke meldgrens van de

de bron van crimineel vermogen te

banken liggen.

verhullen, zodat het crimineel vermogen een quasi legale status krijgt. De oor-

2.Het verhullen van de herkomst van het

sprong van het vermogen moet dus

geld door het stapelen van transacties:

ogenschijnlijk legitiem worden. Om dit

hierbij wordt het geld in grotere bedragen

te bewerkstelligen wordt vaak gebruik

Lees verder op pagina 2

gemaakt van een drietal (klassieke) fases.

1.Het plaatsen van zwart geld: hierbij wordt chartaal geld op een bankrekening gestort, zodat het geld in girale vorm ter beschikking komt van de criminelen. BUREAU FINANCIEEL TOEZICHT

Er zijn verschillende wijzen om het geld te plaatsen. Vaak worden zogenaamde geldlopers ingezet om bij verschillende

2

Toezicht • Eerste jaargang • Nummer 2 • December 2005

overgemaakt naar andere bankreke-

‘legale’ bron en kan daarna het geld in

de richtsnoeren die zijn opgesteld op

ningen, bijvoorbeeld naar een bank-

het legale economische circuit brengen

grond van de subjectieve indicator om

rekening van een offshore bank. Om

(zie fase 3).

ongebruikelijke transacties te kunnen

het traceren van de herkomst van

melden kunnen daarbij behulpzaam zijn.

het geld nog verder te bemoeilijken

3. Het integreren van het quasi legale

(doorbreken papertrail) wordt soms

geld in de legale economie: hierbij wordt

een leningconstructie opgezet waarbij

het quasi legale geld geïnvesteerd in

D2. Transacties die door hun omvang,

de (offshore) bank (al dan niet met een

financiële, commerciële of industriële

aard, frequentie of uitvoering

borgstelling) een lening verstrekt aan

activa, zoals aandelen en onroerend

ongebruikelijk zijn.

een offshore bedrijf (waar degene die het

goed. Ook kan het quasi legale geld in de

Het is van belang voor de

geld heeft laten plaatsen aan de touwtjes

legale economie worden gebracht door

beroepsbeoefenaar om altijd kritisch te

trekt: in dit geval meneer ‘X’). Dit

de aankoop van luxe goederen, zoals

blijven kijken naar de transacties van

offshore bedrijf kan het geld bijvoorbeeld

dure auto’s, boten en juwelen.

zijn cliënten. Als er (op grond van de

weer (door)lenen aan een Nederlands

Eén van deze richtsnoeren is:

richtsnoeren) twijfels zijn over bepaalde

bedrijf waar meneer ‘X’ (direct of

Een beroepsbeoefenaar die

transacties en die twijfels kunnen

indirect) de zeggenschap over heeft.

geconfronteerd wordt met

niet worden weggenomen, dan zal de

Ook maken de criminelen soms gebruik

witwasactiviteiten bij een cliënt zal in

beroepsbeoefenaar moeten overgaan tot

van valse facturen, die bijvoorbeeld

de praktijk slechts een deel van het

een MOT-melding.

vanuit Nederland worden uitgeschreven

gehele witwasproces (de drie klassieke

op naam van een offshore bedrijf en

fases) kunnen waarnemen. Bijvoorbeeld

Voorbeeld Accountant

waarbij fictieve goederentransacties

dat een cliënt via een transactie plots

Een accountant ziet bij een cliënt

plaatsvinden. Het offshore bedrijf is dan

zaken doet met een offshore bedrijf (zie

tijdens een controleopdracht dat

debiteur geworden van het Nederlandse

fase 2), terwijl de betreffende cliënt

er (branchevreemde) goederen

bedrijf en kan zodoende met het

dit voorheen nooit gedaan heeft. Een

worden gefactureerd aan een ander

‘geleende’ geld van de bank haar ‘schuld’

dergelijke ongebruikelijke transactie kan

bedrijf, terwijl hij enerzijds dergelijke

voldoen in Nederland. Het bedrijf van

dan als zodanig toch worden herkend

goederen niet heeft zien inkopen (geen

meneer ‘X’ beschikt dan over geld uit een

door de beroepsbeoefenaar. Met name

inkoopfacturen), en er anderzijds voor

3


deze goederen geen voorraden aanwezig waren op het moment van factureren (leveren). Op grond van deze transactie kan er sprake zijn van het fingeren van winst d.m.v. het uitvaardigen van facturen waar geen daadwerkelijke leveringen aan ten grondslag liggen. Op grond van de volgende richtsnoeren kan de accountant onderkennen dat er aanleiding is om te veronderstellen dat deze transacties verband kunnen houden met witwassen:

D1. De cliënt is betrokken bij – al dan niet eenmalige – transacties, die ongebruikelijk zijn doordat deze niet passen in de normale beroeps- of bedrijfsuitoefening van de cliënt, terwijl daarvoor geen voor de beroepsbeoefenaar acceptabele verklaring kan worden gegeven.

D2. Transacties die door hun omvang, aard, frequentie of uitvoering ongebruikelijk zijn.

J2. Er is een onverklaarbare discrepantie tussen gelden goederenstroom. Een cliënt behaalt ongebruikelijk hoge omzetten en/of winsten, waarvan niet duidelijk is met welke activiteiten deze samenhangen. Als één en ander dus niet acceptabel verklaard kan worden, dan zal de

(besluit van 24 februari 2003, Stb 2003,

tot de conclusie dat er aanleiding is om

accountant deze transactie(s) moeten

94) en artikel 6, onderdeel d, onder 9

te veronderstellen dat deze transactie

melden aan het Meldpunt Ongebruikelijke

Wid, moet de belastingadviseur de aard,

verband kan houden met witwassen:

Transacties te Zoetermeer.

herkomst, bestemming en andere unieke kenmerken van de betrokken waarden en

D2. De cliënt of de tussenpersoon is

Voorbeeld Belastingadviseur

zaken vastleggen. De belastingadviseur

niet of pas na zware aandrang bereid de

Een belastingadviseur stelt de

moet dus achterhalen om welke lening

gevraagde informatie, bijvoorbeeld over

(fiscale) jaarrekening op van een

het gaat en onder welke voorwaarden

de herkomst van gelden, te verschaffen.

besloten vennootschap (BV) ten

de lening is afgesloten. Wanneer de aard

behoeve van het doen van de aangifte

en herkomst van de lening niet duidelijk

E3. Het betaalverkeer vertoont een

vennootschapsbelasting voor die BV. Bij

worden voor de belastingadviseur of

ongebruikelijk patroon. De gelden

het opstellen van de jaarrekening ziet hij

de cliënt een onwaarschijnlijke dan

waarover de cliënt beschikt zijn

dat er door de BV een lening is afgesloten

wel vage verklaring geeft, dan moet de

afkomstig uit onduidelijke bronnen of

voor een bedrag van 7 90.000. Deze

belastingadviseur de transactie (lening)

de door de cliënt aangegeven bronnen

lening is in contanten ontvangen door

melden aan het Meldpunt Ongebruikelijke

zijn onwaarschijnlijk of onvoldoende

de BV. Op grond van artikel 3, tweede

Transacties te Zoetermeer. Met name

gedocumenteerd.

lid letter e van het Aanwijzingsbesluit

de volgende richtsnoeren leiden dan


KBvG-voorzitter F.J.M. van der Meer

‘Stringente controle is nodig. Juist een gerechtsdeurwaarder moet de regels naleven.’ Het gerechtsdeurwaarderambt is volop in ontwikkeling. De invoering van de Gerechtsdeurwaarderswet in 2001 heeft meer marktwerking in de beroepsgroep geïntroduceerd. Een commissie onder leiding van prof. F. Bruinsma evalueert momenteel de gevolgen van deze wet, die gewenning heeft gevergd en dat is volgens de heer F.J.M. van der Meer, voorzitter van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG), nog steeds zo.

4

5


U werd in 2002 voor drie jaar benoemd tot voorzitter van de KBvG. Wordt dit een afscheidsinterview?

een wereldwijde brancheorganisatie,

organisatie afstemmen op deze ‘dubbele’

zetelende te Parijs. Een aantal van onze

functie. De gedragscode en de opleiding

leden verricht hiervoor veel werk. In

tot gerechtsdeurwaarder helpen dit in

Nederland bewaren gerechtsdeur-

goede banen te leiden. Toch blijft het

Van der Meer: Dat hangt er van af. Ik heb

waarders het geld van derden op een

vaak moeilijk ambtelijke bevoegdheden

me herkiesbaar gesteld, hoewel ik graag

bijzondere en wettelijk voorgeschreven

te combineren met het managen van

zou zien dat een jongere collega het roer

kwaliteitsrekening. Dat wordt in het

een kantoor. Steeds vaker bundelen

overneemt. Ik vind het belangrijk dat de

buitenland met belangstelling gevolgd.

collega’s de krachten: de ene verricht de

jonge garde meepraat, het gaat over hún

De Union promoot het liberaal statuut

ambtelijke handelingen, terwijl de andere

toekomst. Bovendien is er in onze

van de gerechtsdeurwaarders

het management verzorgt. Andere

beroepsgroep veel veranderd sinds de

zoals het Nederlandse gerechts-

gerechtsdeurwaarders huren dan weer

invoering van de Gerechtsdeurwaarders-

deurwaarderssysteem in Oost-Europa.

iemand in voor het ondernemersgedeelte.

wet. Naar mijn mening gaan jonge

De Nederlandse gerechtsdeurwaarders

mensen anders om met de commerciële

zijn onbezoldigde ambtenaren en

schrikt jongeren niet af. De oudere

De commissie Bruinsma onderzoekt de gevolgen van de invoering van de Gerechtsdeurwaarderwet. Wat verwacht u hiervan?

generatie heeft het daar soms moeilijker

Van der Meer: Vooruitlopend op deze

mee.

evaluatie hebben we als KBvG een

aspecten van het huidige gerechtsdeurwaarderschap. Het idee dat we tegenwoordig elkaars concurrent zijn,

commissie ingesteld onder leiding van

Hoe kijkt u terug op uw voorzitterschap? Heeft u uw ambities kunnen realiseren?

onze oud-voorzitter Rosmalen. Het door

Van der Meer: Ik heb deze functie altijd

waarderswet in grote lijnen. Alleen de

met veel plezier uitgeoefend, al kost het

uitvoering kan nog beter.

me meer tijd dan ik ingeschat had. De

We moeten inzichtelijker maken welk

KBvG is vrij klein, maar wel heel actief.

positie een gerechtsdeurwaarder

Tijdens mijn voorzitterschap had de

kan innemen. Er zijn deurwaarder-

gewenning aan de Gerechtsdeurwaarders-

ondernemers maar ook deurwaarders

wet prioriteit. Dat is een voortdurend

in loondienst. Tegenwoordig heb je veel

proces. Een ander speerpunt was het

kandidaat-gerechtsdeurwaarders die

uitdragen van de taak van een gerechts-

deel uitmaken van een maatschap. Wat

deurwaarder naar de buitenwereld en

voor ons logisch mag klinken, is vaak niet

de commissie Rosmalen uitgebrachte rapport omarmt de Gerechtsdeur-

het verbeteren van de communicatie met

zelfstandige ondernemers. Onder andere

helder voor de buitenwereld.

andere organisaties. Op dat vlak hebben

in Duitsland is dat niet het geval. De

Een tweede aandachtspunt is de

we resultaten geboekt. Momenteel zijn

Duitse gerechtsdeurwaarders krijgen er

pensioengerechtigde leeftijd. De

we bezig met het activeren van onze

een salaris van de overheid, al begint ook

commissie Rosmalen stelt voor deze

ledenraad. Als bestuur willen we het

daar de liberalisering op gang te komen.

weer op te trekken naar 70 jaar.

beleid uitvoeren dat door de leden is

Gerechtsdeurwaarders hebben een

De Nederlandse gerechtsdeurwaarder combineert ambtshandelingen met niet-ambtshandelingen, zoals juridische adviezen en incassodiensten. Is deze spagaat wel wenselijk?

arbeidsintensief beroep. Door de

Van der Meer: Het kán in ieder geval

rapport van de commissie Rosmalen. De

Van der Meer: We zijn al jaren lid van

wel. Je mag commercieel denken, ook

ledenraad moet er nog akkoord op geven.

de “Union Internationale des Huissiers

als gerechtsdeurwaarder. Je moet wel

de Justice et Officiers Judiciaires”,

kwaliteit inbouwen in je werk en je

opgesteld. Dat gaat alleen door kennis te nemen van de zaken die in het veld spelen. Een bestuur hoort tussen de troepen te lopen, vind ik.

Welke bijdrage levert de KBvG op internationaal vlak?

toegenomen regelgeving is ook het aantal handelingen sterk gestegen. De sector krijgt bovendien in de nabije toekomst te maken met de vergrijzing. Als KBvG-bestuur onderschrijven we het


6


Bij notarissen en advocaten rust een verbod op het no-cure no-pay systeem. Moet dit niet ook voor gerechtsdeurwaarders gelden?

Gerechtsdeurwaarderswet inderdaad

zijn voor justitiabelen die hun recht

steeds meer boven water. Als gerechts-

zoeken, dan moeten we ons in de eerste

deurwaarder ontkom je er vaak niet aan.

plaats zelf aan de regels houden.

Van der Meer: Een element van dit

Kleinbedrijf (MKB). In economisch slechte

principe zat altijd in ons vak en zal er ook

tijden hebben ondernemers geen ruimte

altijd inzitten. Als een incasso niet slaagt,

om zelf geld voor te schieten. Daarom

Wenst de KBvG een nog betere opleiding voor gerechtsdeurwaarders?

berekenen we ook geen incassokosten.

doen we dat vaak zelf. Mijn eigen kantoor

Van der Meer: We zijn tevreden met de

Je moet goede afspraken maken over

heeft hiervoor een stand-by financiering

huidige opleiding. In het verleden kende

kosten. Ook in de gedragscode is dit

met de bank afgesloten.

onze sector een privé-opleiding. Drie

Wij werken veel voor het Midden- en

jaar geleden heeft de Hogeschool van Utrecht dit overgenomen. Aanvankelijk waren er problemen, omdat men niet goed wist wat ons vak inhoudt. De gerechtsdeurwaardersopleiding werd daarom aanvankelijk aangesloten bij de opleiding sociale juridische dienstverlening. Dat zijn echter twee verschillende vakken. Er wordt dan ook naar gestreefd om op termijn tot een specifieke opleiding voor gerechtsdeurwaarders te komen. Dat is een groeiproces, waaraan ook de Hogeschool van Utrecht wil meewerken. Kwaliteit en integriteit beginnen nu eenmaal bij een degelijke opleiding.

Hoe ziet de toekomst van de gerechtsdeurwaarder er uit?

debiteur met veel schulden benaderd

De Kamer voor Gerechtsdeurwaarders oefent tuchtspraak uit. De KBvG heeft verordeningen uitgevaardigd. Het BFT oefent toezicht uit op het naleven van de financiële wetsbepalingen. Wat vindt u van dit toezichtkader?

wordt door meer gerechtsdeurwaarders

Van der Meer: Als KBvG vinden we dat

Om efficiënt te werken, heb je grotere

dan vóór de invoering van de wet. Ik

het BFT en de Kamer voor Gerechts-

kantoren nodig. Er werken ook steeds

vind dat gerechtsdeurwaarders er ook

deurwaarders stringenter moet

meer juristen op deurwaarderskantoren.

voor moeten zorgen dat ze iets kunnen

optreden. Daarover hebben we al enkele

De adviesfunctie is in de loop der jaren

betekenen voor een debiteur. Je moet

gesprekken gevoerd. Onze organisatie

zwaarder gaan doorwegen. Voor het

meedenken of een vordering al dan niet

heeft jammer genoeg geen zicht op

MKB zijn we in feite een heel goedkope

verhaalbaar is en zo ja op welke wijze.

de zaken die het BFT constateert.

advocaat geworden. Misschien moeten

thema opgenomen. Als gerechtsdeurwaarder moeten wij zorg dragen voor onze onafhankelijkheid. We zijn ingevolge de Gerechtsdeurwaarderswet inmiddels landelijk bevoegd. Hierdoor kan de situatie ontstaan, dat een

Van der Meer: Het is de vraag of we onbezoldigde ambtenaren zullen blijven. En hoe gaan de kantoren zich verder ontwikkelen? Ik denk dat er geen kleine kantoren meer bij zullen komen.

Gerechtsdeurwaarders die in moeilijke

we ons daar nog meer op toeleggen. Ook

Een gerechtsdeurwaarder moet gelden van derden bewaren op een bijzondere rekening. Voorfinanciering kan leiden tot een negatieve bewaringspositie. Wat vindt u daarvan?

financiële omstandigheden verkeren,

de vraag rond voorfinanciering houdt ons

zouden een beroep moeten kunnen

bezig. Als KBvG gaan we hiervoor een

doen op een begeleider. De Kamer voor

vakcommissie instellen en een standpunt

Gerechtsdeurwaarders moet straffere

innemen.

gerechtsdeurwaarder dient onder aller

Kortom, een sector in beweging?

Van der Meer: Het aspect van voorfinan-

beding de regelgeving na te leven. Willen

Van der Meer: Inderdaad. Persoonlijk blijf

ciering komt sinds de invoering van de

we als beroepsorganisatie een waarborg

ik het een mooi vak vinden.

maatregelen durven nemen. Juist een

7


Vraag en antwoord Als toezichthouder op de naleving van de Wid en Wet Mot, de Wet op het Notarisambt en de Gerechtsdeurwaarderswet geeft het Bureau Financieel Toezicht antwoord op veel voorkomende vragen met betrekking tot de toepassing van de wetten in de praktijk. Op onze website www.bureauft.nl vindt u een overzicht van alle vragen en antwoorden voor de sector Wid/Mot. Tezijnertijd zullen de vragen en antwoorden betreffende de sector Financieel Toezicht op deze website te lezen zijn. De meest voorkomende vragen zullen in deze nieuwsbrief worden beantwoord. Aan de antwoorden kunnen in een specifiek geval geen rechten worden ontleend. De hieronder verstrekte informatie is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Het Bureau Financieel Toezicht geeft echter geen garantie dat de verstrekte informatie correct en/of volledig is c.q. blijft.

Vraag Mag de naam van de gerechtsdeurwaarder in loondienst opgenomen worden in de naamgeving/ logo van het gerechtsdeurwaarderskantoor? In dit verband dient ook gedacht te worden aan een mogelijke aansprakelijkheidsstelling bij calamiteiten. Het briefpapier van het gerechtsdeurwaarderskantoor maakt meestal geen onderscheid tussen de gerechtsdeurwaarder als ondernemer en de gerechtsdeurwaarder in loondienst. Antwoord Krachtens de huidige regelgeving is er niets op tegen dat de naam van de gerechtsdeurwaarder in loondienst opgenomen is in de naamgeving/logo van het gerechtsdeurwaarderskantoor. De gerechtsdeurwaarder in loondienst is benoemd en is dus gerechtsdeurwaarder. Voor de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid doet voor derden niet terzake of de gerechtsdeurwaarder al dan niet in loondienst werkzaam is. Voor de civielrechtelijke aansprakelijkheid evenmin, omdat de werknemer de werkgever in vrijwaring kan oproepen.

Vraag Vaak hebben gerechtsdeurwaarders gelden van cliënten al geruime tijd (meerdere jaren)

onder zich en kunnen ze niet meer vaststellen/achterhalen wie de rechthebbende van deze gelden is. Wat moeten zij dan met dit geld doen?

Vraag Valt de incassopraktijkvennootschap van de gerechtsdeurwaarder ook onder het toezicht van het BFT?

Antwoord

Antwoord

In dit geval stort de gerechtsdeurwaarder

Een aantal gerechtsdeurwaarders heeft

de gelden af bij de overheid. Het

de incassopraktijk ondergebracht in een

kan niet zo zijn dat het geld bij de

afzonderlijke vennootschap. Het BFT is

gerechtsdeurwaarder als een bate

van mening dat de incassopraktijk van

wordt verantwoord. Deze zogenaamde

de gerechtsdeurwaarder onlosmakelijk

consignatiekas wordt beheerd door het

verbonden is met de ambtelijke praktijk.

Ministerie van Financiën in Den Haag.


8


Dit blijkt (mede) uit artikel 20 lid 3 sub c van de Gerechtsdeurwaarderswet, waar voor de incassopraktijk ook het gebruik

(‘afgeleide identificatie’)? Welke voorwaarden zijn hieraan verbonden?

van bijzondere bankrekeningen is voor-

tie onder voorwaarden mogelijk is. Voorwaarde voor toepassing van deze regeling is dat het om natuurlijke personen gaat en dat de instelling ook een direct verband

geschreven.

Antwoord

kan leggen tussen de voorschotbetaling

Het zou ondenkbaar zijn dat de gerechts-

Onder voorwaarden is het mogelijk

van de cliënt en de bankrekening van de

deurwaarder zijn niet-ambtelijke werk-

een cliënt te identificeren aan de hand

persoon die zich tot de adviseur wendt (de

zaamheden aan het toezicht en de

van een voorschotbetaling (ook wel

cliënt). Artikel 4, tweede lid Wid eist dat bij

controle van het BFT onttrekt. Immers, er

‘afgeleide identificatie’ genoemd). In de

afgeleide identificatie de instelling nagaat

zijn kantoren waar het leeuwendeel van

nota van toelichting bij het Besluit van

of de identiteit van de cliënt overeenkomt

de werkzaamheden buitengerechtelijke

24 februari 2003, Staatsblad 2003, 94 is

met de identiteit van de cliënt ten laste of

werkzaamheden betreft. Als BFT streven

aangegeven dat de regeling van afgeleide

ten gunste van wiens rekening de betaling

wij ernaar door constructies heen te

identificatie niet van toepassing is op

is verricht. Dit zou bijvoorbeeld kunnen

prikken waarin onderdelen zijn

de vrije beroepsbeoefenaren gezien de

worden gedaan door een kopie van het

afgescheiden en het gehele stelsel

aard van de diensten die zij verrichten

identiteitsbewijs van de cliënt op te vra-

van werkzaamheden van de gerechts-

(zie paragraaf 2.1.2. bij het Besluit van 24

gen en de gegevens hiervan te vergelijken

deurwaarder te controleren. In die andere

februari 2003).

met de persoonsgegevens behorende bij

werkzaamheden kunnen risico’s worden

het rekeningnummer waarvan de betaling

gelopen en het is nu juist de bedoeling

Voorwaarden afgeleide identificatie

deze vroegtijdig op te sporen.

Vervolgens zijn er vragen gesteld door de

worden gebruikt door alle vrije beroeps-

Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie

beoefenaren en is derhalve niet beperkt

(KNB) aan het Ministerie van Financiën. Als

tot de notaris.

Vraag (Wid/Mot) Kan ik cliënten identificeren door middel van een voorschotbetaling

afkomstig is. Afgeleide identificatie kan

antwoord hierop heeft de Minister in een brief aangegeven dat afgeleide identifica-

Nieuwe indicatorenlijst wet Mot Op 1 november 2005 is een nieuwe

• Transacties van 7 15.000 of meer

indicatorenlijst behorende bij de wet Mot

betaald aan of door tussenkomst van de

gepubliceerd. Voor meer details over de

beroepsbeoefenaar in contanten, met

nieuwe indicatorenlijst: zie

cheques aan toonder of soortgelijke

www.minfin.nl/mot of www.justitie.nl/mot.

betaalmiddelen.

Er zijn nu minder indicatoren dan

• Transacties waarbij aanleiding is om te

voorheen. De indicatoren zijn een

veronderstellen dat ze verband kunnen

hulpmiddel bij het bepalen of een

houden met witwassen of financiering van

transactie al dan niet verband houdt

terrorisme.

met witwassen en de financiering van

Het eigen oordeel van de melder of een

terrorisme.

transactie als ongebruikelijk beschouwd

Voor onafhankelijke juridische

moet worden, gaat een centrale rol spelen.

adviseurs, advocaten, notarissen,

Ter ondersteuning van dit subjectieve

belastingadviseurs, openbare

oordeel worden richtlijnen ontwikkeld.

accountants, bedrijfseconomische

Het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties

adviseurs en enkele andere

plaatst de richtlijnen op haar website

beroepsgroepen zijn er nog drie

www.justitie.nl/mot.

indicatoren:

Ook het BFT zal informatie verstrekken

• Transacties die in verband met

via de website www.bureauft.nl, tijdens

witwassen aan politie of justitie worden

bezoeken aan kantoren of organisaties en

gemeld.

via artikelen in vakbladen en in Toezicht.

9


Hammerstein-rapport verschenen Eind september heeft de Commissie Evaluatie Wet op het notarisambt, kortweg de Commissie Hammerstein, haar rapport met aanbevelingen uitgebracht. Dit document zal hoogstwaarschijnlijk leiden tot de aanpassing van de regelgeving voor het notariaat. Het rapport is ook van invloed op het toezicht van het BFT. Een greep uit de aanbevelingen van de Commissie.

Kwaliteit notariaat

Effectiever toezicht

met hoge maatstaven op vakinhoudelijk

De Commissie stelt de notaris zelf

De Commissie pleit voor een reductie

én bedrijfskundig vlak. Bovendien moet

verantwoordelijk voor het handhaven

van het aantal toezichthouders. Wel

een notaris voldoen aan hoge eisen

en bevorderen van de kwaliteit van

moeten toezichthouders over voldoende

met betrekking tot integriteit. Hoewel

zijn dienstverlening. Daarbij worden

bevoegdheid en middelen beschikken

dit ook geldt voor andere professionele

flankerende maatregelen aanbevolen:

om hun toezicht effectief uit te voeren.

dienstverleners op de juridische markt,

• strengere toetsing bij de toelating via

Wanneer volgens de (voorzitter

wordt van de notaris meer verwacht. Door

van de) notariële kamer voldoende

zijn onafhankelijkheid en onpartijdigheid

een onafhankelijke commissie;

• versterking van het toezicht

gegronde verdenking bestaat dat in

vervult hij een vertrouwensfunctie.

(surveillerende rol van de beroeps-

strijd met de regels wordt gehandeld,

Deze eisen stellen beperkingen aan

organisatie) en verbetering van de

moeten toezichthouders ten kantore

de vrije mededinging. Professionele

onderzoeksmogelijkheden door het

van de notaris en in dossiers kunnen

dienstverlening houdt in dat de

BFT;

onderzoeken. Voor bepaalde gevallen

werkzaamheden van de notaris op een

• concentratie van het tuchtrecht;

zal een vorm van stille bewindvoering

hoger plan kunnen worden getrokken.

• kwaliteitsnormen en invoering van

mogelijk gemaakt moeten worden.

Dat is, ook vanuit het perspectief van de

consument, ongetwijfeld een vooruitgang,

audits.

Binnen het notariaat moeten integriteit

Professionele dienstverlener

als daarnaast verzekerd is dat aan de

en kwaliteit tot normale onderdelen van

Notarissen ontwikkelen zich van

ambtsverplichtingen wordt voldaan.

de bedrijfsvoering worden gemaakt. Het

publieke ambtenaren tot professionele

tekortschieten op deze punten moet

dienstverleners die op grond van de wet

Versterking toezicht en tucht

sneller en effectiever dan voorheen

een ambt vervullen. Volgens de Commissie

Momenteel heeft geen enkele instantie

onderwerp worden van onderzoek en

Hammerstein past deze ontwikkeling in

genoeg tijd, middelen en (landelijk)

handhaving.

de huidige tijd. Ze moet wel gepaard gaan


10


overzicht om de coördinatie van het toezicht over de hele linie inhoud te geven. Volgens de Commissie Hammerstein moet gestreefd worden naar een systeem van goed gecoördineerd, integraal toezicht. Daarbij is het toezicht onderdeel van een samenhangend stelsel van op elkaar afgestemde gedragingen van preventief en repressief toezicht ter waarborging van de kwaliteit van de notariële dienstverlening.

Extern toezicht Extern toezicht omvat het toezicht op de opzet, het bestaan en de werking van het kwaliteitssysteem van de KNB door een wettelijk toezichthouder. Ook de wijze waarop de audits worden uitgevoerd wordt getoetst. Daarnaast toetst de toezichthouder de juistheid

een basis op te nemen voor de benoeming

voorzitter van de kamer van toezicht

en volledigheid van de oordelen van

van een (stille) bewindvoerder. In de

tot het betreden van de plaats van de

de auditors. Voorts wordt toezicht

praktijk blijkt behoefte te bestaan aan de

praktijkuitoefening en de inzage van

op stelselniveau uitgeoefend op de

maatregel van onder bewindstelling van

dossiers, boeken en bescheiden moeten

activiteiten van de KNB om inbreuken op

een notaris wiens bedrijfsvoering zodanig

in verband met de functiescheiding van de

de gewenste kwaliteit en integriteit door

te wensen overlaat dat zijn financiële

voorzitter toekomen aan het BFT.

notarissen tegen te gaan.

soliditeit en daarmee de continuïteit van

6) De Commissie beveelt aan zo spoedig

Het BFT zal de taak krijgen vast te stellen

zijn kantoor in gevaar komt. Kenmerk van

mogelijk protocollen op te laten stellen

of de activiteiten van de auditors c.q. de

de stille bewindvoering is dat deze buiten

door de KNB voor het gebruik van

KNB afdoende zijn. Bovendien krijgt het

het bedrijf niet kenbaar is. De uitvoering

kwaliteitsrekeningen.

BFT de bevoegdheid om, op eigen initiatief

hiervan vergt nadere uitwerking.

7) De Commissie beveelt aan de

of op verzoek van de tuchtrechter,

4) De Commissie beveelt aan het aantal

beoordelingsopdracht te vervangen door

onderzoek te doen naar het optreden van

tuchtmaatregelen dat door de tuchtrechter

een controleopdracht aan de accountant.

een individuele notaris.

kan worden opgelegd uit te breiden met

Notariskantoren moeten worden

de mogelijkheid van een geldboete.

verplicht in plaats van de accountant een

Aanbevelingen

Ook het eventueel opleggen van een

beoordelingsopdracht te verstrekken

De Commissie Hammerstein heeft een

voorwaardelijke sanctie moet mogelijk

een controleopdracht te geven met een

reeks aanbevelingen gedaan waarvan de

gemaakt worden.

specifiek karakter die afgestemd is op het

belangrijkste hieronder worden toegelicht.

5) De bevoegdheden tot onderzoek

onderzoek dat door het BFT wordt verricht.

door het BFT moeten wettelijk worden

De huidige toets is te licht en past niet bij

1) De Commissie beveelt aan toezicht en

geregeld. Daarnaast moet worden

notarissen, die met grote geldstromen te

tuchtrecht van elkaar te scheiden.

overwogen of afdeling 5.2 van de Awb

maken krijgen en een vertrouwensfunctie

2) De Commissie beveelt aan ingrijpende

of onderdelen van deze afdeling van

hebben.

dwangregelen alleen mogelijk te maken

toepassing moeten zijn op het BFT. Als

8) De Commissie beveelt aan in de wet op

na voorafgaand verlof van de tuchtrechter.

het gaat om onderzoek dat inbreuk maakt

te nemen dat de geheimhoudingsplicht

Bij het gebruik van deze nieuw in te

op de rechten of persoonlijke vrijheden

van de notaris niet kan worden

voeren ingrijpende dwangregelen zou

van de notaris, zoals huiszoeking, moet

tegengeworpen aan het BFT in het

vooraf toetsing moeten plaatsvinden

het BFT voorafgaande toestemming

kader van een door de voorzitter van de

door een tuchtrechter, die daarbij een

vragen aan de voorzitter van de notariële

toezichtkamer aan het BFT opgedragen

machtiging kan afgeven aan het BFT.

kamer. Bepaalde in artikel 96 van de

onderzoek. Artikel 5.20, tweede lid, van

3) De Commissie beveelt aan in de wet

Wna genoemde bevoegdheden van de

de Awb biedt geheimhoudingsplichtigen

11


de mogelijkheid zich te verschonen

worden verricht in een tuchtrechtelijk

overschrijding van de deponeringstermijn

of hun medewerking te weigeren

kader, als er concrete aanwijzingen

van de jaarstukken. Schending van

indien en voorzover dit uit hun

zijn voor misstanden op een kantoor of

de indieningplicht belemmert het

geheimhoudingsplicht voortvloeit.

tuchtrechtelijk verwijtbaar handelen.

financiële toezicht door het BFT. Het

Bij de wettelijke vormgeving van de

Bij de toepassing van het tuchtrecht is

financiële toezicht is gebaseerd op een

bevoegdheden van het BFT dient dit

immers het uitgangspunt dat de notaris

gestructureerd uitgevoerde risicoanalyse.

artikelonderdeel buiten toepassing

zich niet op zijn geheimhoudingsplicht kan

Risicoselectie vindt in hoofdlijnen plaats

te worden verklaard omdat anders

beroepen.

via de jaarlijks in te dienen jaarstukken

een effectief toezicht onmogelijk

9) De Commissie beveelt aan in de

van het kantoor, de privéjaarstukken en de

is. De geheimhoudingsplicht en het

wet een regeling op te nemen die het

administratiemededeling.

verschoningsrecht zijn van essentieel

BFT de mogelijkheid biedt, na daartoe

10) De Commissie beveelt aan

belang voor de uitoefening van het

verkregen toestemming van de voorzitter

maatregelen te treffen om de

ambt. De uitzonderingen die daarop

van de notariële kamer, een sanctie op

toegankelijkheid en beschikbaarheid van

worden gemaakt moeten tot het

te leggen aan notarissen die verzuimen

tuchtrechtelijke uitspraken te vergroten,

hoogstnodige worden beperkt. Daarom

tijdig mee te werken aan de uitvoering

bijvoorbeeld door het instellen van een

zou de buitentoepassingstelling van de

van de taken die aan het BFT zijn

annotatiecommissie door de KNB.

geheimhoudingsplicht beperkt moeten

opgedragen. Daarbij wordt gedacht aan

blijven tot onderzoeken van het BFT, die

het opleggen van een boete bij ruime

Onbekende vermogensbestanddelen, JAARVERSLAG 2004 BFT wat mot ik er mee? een Mot-melding doen. Dit laatste is weinig bekend en volgt met name uit de uitspraak van het Gerechtshof te Amsterdam d.d. 4 april 2003. In deze uitspraak zegt het Hof: ‘…Weliswaar was het veronderstelde doel voor het gebruik van de … rekeningen primair het buiten zicht van de fiscus houden van vermogen, doch daarmee bestaat de aanmerkelijke kans dat het geld geen legale herkomst heeft…. Het kan in het midden blijven of de niet legale herkomst is te kwalificeren als opbrengst van een fiscaal misdrijf (belastingfraude, artikel 69 AWR) of een andersoortig misdrijf.’ Voor de notaris of fiscalist betekent dit dat niet gefiscaliseerd vermogen in veel De meeste notarissen, fiscalisten en/of

‘gefiscaliseerde vermogensbestanddelen’

gevallen zal leiden tot een Mot-melding,

accountants of administratiekantoren

betreffen. Daarbij gaat het om

aangezien de herkomst van het geld vaak

krijgen wel eens te maken met een

vermogensbestanddelen die fiscaal in het

niet meer te traceren is. Het feit dat de

aangifte van successie. Wanneer daarbij

verleden niet zijn aangegeven. De notaris

erflater is overleden doet voor het al dan

gelden opduiken uit de bekende oude

of fiscalist moet er dan enerzijds voor

niet doen van een melding verder niet

sok (a), of bij Luxemburgse of andere

zorgen dat alsnog aangifte van het niet

terzake.

buitenlandse bankrekeningen (b),

gefiscaliseerde vermogen plaatsvindt.

bestaat de kans dat deze gelden niet

Anderzijds moet hij in veel gevallen

12


Column

1.007.210.000 Een vreemde titel voor een column? Nee, eerder een vorm van cijferfetisjisme. Ik ben en blijf een accountant. Wat drukt het getal 1.007.210.000 precies uit? Welnu, het betreft – aldus de Volkskrant op 1 oktober jongstleden – het totale budget van de 24 belangrijkste toezichthouders in ons land. Ruim een miljard euro!!!! Zijn toezichthouders en het toezicht dit wel waard? Wat zijn de baten van toezicht? Spelen kosten-/batenafwegingen eigenlijk een rol als het gaat om toezicht? Behoren deze eigenlijk wel een rol te spelen of moet toezicht gewoon? Belangrijke vragen die ik nu niet kan en ga beantwoorden. Ze spelen echter wel een grote rol in het debat dat momenteel in de media, politiek en wetenschap wordt gevoerd. In het genoemde Volkskrant-artikel worden soortgelijke vragen besproken. In de Tweede Kamer is op het artikel gereageerd. Kamerlid De Nerée tot Babberich (CDA) vergeleek de toezichthouders met zelfrijzend bakmeel: ze rijzen de pan uit. Zijn betoog komt erop neer dat de territoriumdrift van toezichthouders moet worden ingeperkt. Hun expansie moet een halt worden toegeroepen. Hun

Colofon

activiteiten moeten zelf het onderwerp worden van toezicht door de Algemene Rekenkamer. Ja, alsof een verdere stapeling van toezicht helpt … Toezicht blijft ook vanuit de wetenschap niet onbesproken. Vanuit een economisch perspectief publiceerde het SEO, een onderzoeksinstituut van de Universiteit van

Toezicht is een uitgave van

Amsterdam, in april jongstleden het rapport ‘Nederland Toezichtland’. Een rapport

Bureau Financieel Toezicht

waarin wordt gesproken over toezichtfalen in diverse vormen: te veel toezicht, meervoudig toezicht, verkeerd toezicht, toezichtsverslaving en door incidenten

Euclideslaan 201, 3584 BS Utrecht

gedreven toezicht. Mooie kretologie, maar onderbouwd. Collega prof. Hoogenboom

Postbus 14052, 3508 SC Utrecht

is hoofdauteur van een binnenkort te verschijnen boek met de veelzeggende

Telefoon: 030-2516984

titel ‘De suggestie van toezicht en handhaving’. Het is een ‘frontale aanval’ op

Fax: 030-2543785

vrijwel alle aannames die ten grondslag liggen aan toezicht en handhaving. Het toezichtcomplex is niet de oplossing, maar deel van het probleem geworden. Wat

Website: www.bureauft.nl

is dan het probleem? Gebrekkige naleving van weten regelgeving. Een citaat: ‘In

E-mail: [email protected]

de volstrekt gescheiden kolommen doet men ervaringen op met de vergaring van informatie, de wijze van inzet van toezicht- en handhavingsinstrumenten en de

Redactie: Jan van Woudenberg RA (BFT),

effecten daarvan. Maar het wordt niet gedeeld. Dat is allemaal geen onwil, maar

Klaas Faber RA (BFT) en Sarah de Preter

heeft te maken met de toenemende specialisering binnen de wereld van toezicht en handhaving. Steeds meer specialisten weten steeds meer van specialistische

Vormgeving en realisatie:

toezicht- en handhavingsdomeinen en denken daardoor (on)bewust dat zij

Peter van der Poel

het middelpunt van de wereld zijn. In werkelijkheid is sprake van twee – elkaar versterkende – processen: het proces van de zelfgenoegzaamheid en het proces van

Toezicht verschijnt vier keer per jaar.

de middelmaat.’ Waarvan akte.

Het Bureau Financieel Toezicht besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de informatie in dit blad. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. Het Bureau Financieel Toezicht is niet aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen op grond van de in dit blad geschreven artikelen. Uitsluitend met schriftelijke toestemming en met uitdrukkelijke bronvermelding van het BFT is het toegestaan de in dit van het BFT afkomstige blad opgenomen informatie geheel of gedeeltelijk op enigerlei wijze over te nemen en/of te verspreiden.

Waarom dit betoog? Niet om aan te willen geven dat toezicht onzin is en afgeschaft moet worden. Wel om de onder toezicht gestelden – waaronder vele lezers van dit periodiek – aan te reiken kritisch op hun toezichthouders te zijn. Maar vooral om toezichthouders – deze bevinden zich ook onder de lezers van dit periodiek – zich bewust te laten zijn van hun maatschappelijke betekenis: zij kunnen pas dan iets voor de maatschappij betekenen indien hun nut en noodzaak wordt (h)erkend. Toezicht moet dan ook niet verworden tot een bureaucratisch en formeel beleidsinstrument. Toezicht moet er materieel toe doen, pas dan bereik je effect. Kortom toezichthouders: geen woorden maar daden! Marcel Pheijffer

Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 4 keer per jaar

Recommend Documents