Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
Toezicht Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 3 keer per jaar
Inhoud: Pag. 2 Interview met Jolanda van de Streek, Hoofd Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-NL)
Pag. 4 Notaris moet Mot-melding doen
Pag. 5 Jaarverslag 2005 BFT
Pag. 10 Twee klachtzaken vanwege negatieve bewaringspositie
Pag. 11 Colofon
Pag. 12 Column door Marcel Pheijffer
Interview met Jolanda van de Streek, Hoofd Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-NL)
‘Strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering wordt steeds effectiever’ Praktijkvoorbeelden Financieel Toezicht Notarissen
Twee klachtzaken vanwege negatieve bewaringspositie Voor het handhaven van een goede kwaliteit van de notariële dienstverlening en het vertrouwen dat het publiek in het notariaat mag stellen, is een adequaat en goed georganiseerd toezicht op het financiële beheer van de notariële praktijk onmisbaar. Alleen dan kan tijdig worden gesignaleerd of er een situatie is ontstaan die de notariële bediening in gevaar kan brengen en het nemen van maatregelen via het tuchtrecht noodzakelijk maakt. In de komende edities van Toezicht worden praktijkvoorbeelden gegeven die tot een klacht hebben geleid. In dit nummer wordt ingegaan op een zeer ernstige situatie: de negatieve bewaringspositie. Lees verder op pagina 10
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
Jolanda van de Streek, Hoofd Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-NL)
‘Strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering wordt steeds effectiever’ Als professional die valt onder de meldplicht inzake de Wet Mot, bent u vanzelfsprekend geïnteresseerd in de ontwikkelingen die in de strijd tegen witwassen en financiering van terrorisme gaande zijn. Zo’n ontwikkeling is de fusie tussen het MOT en het BLOM die per 1 januari van dit jaar samen de Financial Intelligence Unit Nederland vormen en die als zelfstandige unit is ondergebracht in de DNRI bij het KLPD. Aan het hoofd van deze unit staat Jolanda van de Streek. ‘Door deze fusie vergroten we de effectiviteit van de meldketen.’
2
3
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
Door de fusie tussen het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties (MOT) en het
Organogram FIU-Nederland
Hoofd / Plv hoofd
Management ondersteuning
bureau ter politionele ondersteuning van de landelijke officier van justitie inzake de Wet Mot (BLOM) is een 56-mens sterke projectorganisatie ontstaan die in de Dienst
Teamleider
Teamleider
Teamleider
Faciliterend
Administratief
Politieel
Nationale Recherche Informatie (DNRI) van
proces
proces
proces
het Korps Landelijke Politiediensten een herkenbare eenheid vormt die zelfstandig functioneert. Van de Streek: ‘Het samengaan
Beleid Nationaal Internationaal
van het MOT en het BLOM in de Financial doelstelling dat de opvolging en opsporing worden verbeterd.
Proces
ICT
Unit Nederland (FIU-NL) heeft als belangrijke met betrekking tot MOT-meldingen sterk
Automatisch
Analyse
Verzoeken LovJ/BIBOB
Verwerking Expertise
Onderzoek t.b.v. opsporing Accountschap
Overige Verzoeken
Eigen onderzoek
Ondersteuning
Intensievere samenwerking Het gebruik van MOT-informatie door opsporingsdiensten wordt, doordat de FIU-NL intensiever gaat samenwerken met alle betrokkenen in de meldketen, extra gestimuleerd. Door meer aandacht te besteden aan het relatiemanagement met melders, toezichthouders, inlichtingenen opsporingsdiensten worden vraag en aanbod beter op elkaar afgestemd waardoor de effectiviteit van de meldketen toeneemt. Er wordt meer aandacht besteed aan strategische analyses waardoor meer inzicht wordt verkregen in de trends en ontwikkelingen ten aanzien van het witwassen en de financiering van terrorisme.’ Daarnaast is een extra officier van justitie voor witwassen bij het Functioneel Parket benoemd en heeft ieder parket een eigen officier van justitie aangewezen als aanspreekpunt voor witwassen. Van de Streek:’Daarmee zijn wij als FIU-NL beter in staat met de arrondissementsparketten – in samenwerking met het Functioneel Parket –, de bijzondere opsporingsdiensten en de politie aan het werk te gaan.’
Terugkoppeling resultaten Een ander punt van aandacht is dat de FIUNL ervoor gaat zorgen dat er beter wordt gecommuniceerd over de resultaten van MOT-meldingen. Van de Streek:’Als FIU-NL verschaffen we dus uitleg, in de vorm van
terugkoppeling, over wat er is gebeurd met
indicatorenlijst heeft een verschuiving
de MOT-informatie. Waarbij uiteraard alle
plaatsgevonden van een rule-based
zorg voor vertrouwelijkheid en integriteit
meldsysteem naar een meer risk-based
in acht wordt genomen. Een belangrijk
meldsysteem. Daarbij ligt het accent op
instrument in het relatiemanagement is
het melden van díe transacties die, naar
dat de FIU-NL speciale melderdagen in het
hun aard, door de melders beoordeeld
voorjaar van 2007 wil gaan organiseren.
worden als risicovol. In de praktijk kan dit
Daarmee maken we ons werk inzichtelijker
bijvoorbeeld betekenen dat een potentiële
en bevorderen we de samenwerking met de
melder ook een transactie, waarbij een
melders op het gebied van MOT-meldingen.
bedrag van pakweg h 9000 is gemoeid,
Ook zien we mogelijkheden om bij
als ongebruikelijk kan beschouwen en dus
toezichthouders, zoals het BFT, aan te haken
een MOT-melding doet. Op dit moment
op presentaties die zij voor onder toezicht
hebben wij daarmee nog onvoldoende
gestelden organiseren. En uiteraard zullen
ervaringen opgedaan; dit jaar zal uitwijzen
wij gebruik maken van publicaties in media,
of de verschuiving naar het meer risk-based
zoals bijvoorbeeld Toezicht, om doelgroepen
systeem goede effecten sorteert.’
van informatie te voorzien die voor hen relevant is.’
Informatie-uitwisseling met toezichthouders
Van rule- naar risk-based
De andere wijziging van de Wet Mot, die op
De ontwikkeling, die heeft geleid tot de
1 mei 2006 van kracht is geworden, houdt
oprichting van de FIU-NL, is voortgekomen
in dat er meer mogelijkheden zijn voor
uit het WODC-rapport “Uit onverdachte
informatie-uitwisseling tussen de FIU-NL
bron, evaluatie van de keten ongebruikelijke
en de toezichthouders. Ook regelt zij een
transacties”, van Faber c.s. (het zogeheten
uitbreiding van bevoegdheden ten dienste
Faber-rapport). Een andere ontwikkeling die
van het handhaven van de meldplicht door
ook voortkomt uit het rapport, is dat per 1
toezichthouders. Van de Streek hierover:
november 2005 de Wet Mot is gewijzigd en
‘Het komt erop neer dat wij op verzoek
de indicatoren zijn herzien, waarvoor een
informatie kunnen aanleveren. Daarvoor
nieuwe indicatorenlijst is opgesteld. Van de Streek: ‘Met de invoering van de nieuwe
Lees verder op pagina 4
4
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
dit problemen opleveren bij de verwerking
meer strategische analyses en typologieën,
door de FIU-NL. De kans bestaat dat
toevoegen. Die stukjes kunnen bepalend
de persoon helemaal niet kan worden
zijn voor een succesvolle opsporing en
getraceerd en dat aan de MOT-melding geen
vervolging. En daarbij beperken we ons
opvolging kan worden gegeven. Fouten in
uiteraard niet tot Nederland. De strijd
Door het samengaan van het MOT en het BLOM in de FIU-NL wordt de opvolging en opsporing met betrekking tot MOT-meldingen sterk verbeterd meldingen bemoeilijken het werk van de
tegen het witwassen en de financiering
opsporingsdiensten aanzienlijk.’
van terrorisme wordt immers niet alleen nationaal maar ook internationaal gevoerd.
zullen in de loop van dit jaar, in overleg
Glimmende ogen
Daartoe werken we in de zogenoemde
met de verschillende toezichthouders,
Toen Van de Streek werd gevraagd om
Egmont groep intensief samen met FIU’s uit
protocollen worden opgesteld.’
leiding te gaan geven aan de FIU-NL, werd
andere landen. Binnen de Egmont groep
zij direct enthousiast. ‘Mijn ogen begonnen
wisselen de leden informatie, kennis en
Correcte opgave MOT-melding
te glimmen. Ik realiseerde mij dat de nieuwe
ervaring uit over de witwasbestrijding en de
Van de Streek wijst er - wellicht ten
werkwijze van de FIU-NL geweldige kansen
bestrijding van terrorismefinanciering’
overvloede - op dat het doen van een
biedt om de strijd tegen het witwassen en
MOT-melding uiterst secuur moet
de financiering van terrorisme voortvarend
Wilt u nadere informatie over de
verlopen. ‘Het is van het grootste belang
aan te pakken. Als FIU-NL zijn we in staat
FIU-NL, dan vindt u die op de site
dat de melder alle gegevens, zoals naam,
om informatie over netwerken en daarin
www.justitie.nl/mot. Daarop vindt
voorletters, geboortedatum van het door
lopende geldstromen aan elkaar te linken.
u ook het Jaaroverzicht 2005
te melden subject correct noteert. Als bij
Om het maar eens plastisch te zeggen:
en vooruitblik 2006 Meldingen
wijze van spreken een voorletter of een
wij kunnen ontbrekende stukjes aan een
Ongebruikelijke Transacties.
geboortedatum onjuist wordt ingevuld, kan
puzzel, bijvoorbeeld met behulp van onder
Ook in deze editie van Toezicht treft u weer
op 29 april 2005. De juridische levering
van de Kamer van Koophandel blijkt dat
een voorbeeld aan van een ongebruikelijke
van zowel het transport A-B als B-C vindt
de aannemer niet voorkomt in het register
transactie. Dit keer betreft het een
plaats op 17 mei 2005 bij dezelfde notaris.
van de Kamer van Koophandel. Ten slotte
transactie die betrekking heeft op de
B beschikt zelf niet over financiering
dient de notaris zich af te vragen wanneer
(door)verkoop van onroerend goed.
en gebruikt de koopsom van C om A te
die verbouwing, zoals B verklaart (en C
betalen.
beaamt) dan zou hebben plaatsgevonden.
Notaris moet Mot-melding doen Forse prijsstijging zonder aannemelijke verklaring
Als B geen sleutel heeft van het pand, dan B geeft als reden voor de waardestijging
kan er onmogelijk een verbouwing hebben
dat het pand grondig is verbouwd. In
plaatsgevonden. Aangezien eerst op 17 mei
het dossier van de notaris bevinden
2005 de juridische levering plaatsvindt,
zich offertes van een aannemer waaruit
kan B niet eerder over de sleutel hebben
de verbouwing zou moeten blijken. De
beschikt, dan wel zou A hier toestemming
notaris dient zich kritisch op te stellen,
voor hebben moeten gegeven, hetgeen in
aangezien bij verbouwingen van panden
dit geval onwaarschijnlijk is. Op basis van
er een verhoogd risico voor witwassen
bovengenoemd feitencomplex (een forse
aanwezig is.
prijsstijging zonder aannemelijke verklaring
A verkoopt een pand voor h 150.000
dat dit te wijten is aan een daadwerkelijk
aan B. De koopovereenkomst wordt
Verbouwing niet waarschijnljk
gerealiseerde verbouwing vóór de levering)
opgemaakt op 30 maart 2005. B verkoopt
In dit geval heeft de notaris de gegevens
moet de notaris overgaan tot een Mot-
hetzelfde pand door aan C voor h 275.000.
van de aannemer bij de Kamer van
melding.
De koopovereenkomst wordt opgemaakt
Koophandel gecontroleerd. Uit de gegevens
5
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
Jaarverslag 2005 BFT Sector Financieel Toezicht Meer onderzoeken en ingediende klachten
in 2004). Ruim de helft van de notarissen die onder verscherpt toezicht vallen, stond ook onder verscherpt toezicht ultimo 2004.
kantoorwinst per notaris nog altijd
Bij deze notarissen is in 2005 een onderzoek
circa h 200.000. De financiële situatie
uitgevoerd. Van de 33 notarissen die eind
van circa 90 procent van de notarissen
2005 onder verscherpt toezicht vallen, zijn 6
is solide. Op basis van de in 2005
notarissen in 2005 benoemd.
uitgevoerde analyse van de jaarstukken In 2005 heeft het BFT meer onderzoeken
over 2004 kan dan ook worden
Oplettend toezicht
uitgevoerd dan in 2004. Tevens werden
geconcludeerd dat het notariaat in het
Per 31 december 2005 vallen 124
in 2005 meer klachten naar aanleiding
algemeen financieel gezond is.
notarissen (8,5 procent) onder oplettend
van onderzoeken ingediend bij de
toezicht (132 in 2004). Ten opzichte van
Gerechtsdeurwaarders.
Geconcludeerd kan worden dat het notariaat over het algemeen financieel gezond is
Resultaten in het notariaat
Het aantal solitair werkende notarissen
Kamers van Toezicht en de Kamer voor
2004 is sprake van een lichte daling van het aantal notarissen dat onder oplettend toezicht valt.
Stijging honorarium, daling kantoorwinst
Desondanks vormen de solitaire
Toename aantal onderzochte notariskantoren
kantoren nog altijd circa de helft van
In 2005 zijn 264 (203 in 2004)
In 2005 werden de jaarstukken over
het totaal aantal notariskantoren.
notariskantoren onderzocht, waarvan 21
2004 beoordeeld. Daaruit is gebleken
Uit analyse van jaarstukken over
onderzoeken plaatsvonden bij een kantoor
dat het gemiddeld honorarium per
2004 blijkt dat de gemiddelde
waar in 2005 al eerder een onderzoek
notaris in 2004 licht is gestegen ten
kantoorwinst per notaris hoger is
is uitgevoerd. De 264 onderzoeken
opzichte van 2003. Stijgende kosten
bij samenwerkingsverbanden dan
bestaan uit 186 reguliere onderzoeken,
hebben er echter voor gezorgd dat
bij solitaire kantoren. Niet alleen
59 vervolgonderzoeken en 19 bijzondere
de gemiddelde kantoorwinst per
reeds benoemde notarissen werken
onderzoeken.
maatschapslid enigszins daalde.
in toenemende mate samen, ook
is in 2005 verder afgenomen.
Stringenter rappelbeleid vanaf 2005
de meerderheid van de startende De winstgevendheid daalde vooral bij
notarissen kiest voor een opvolging of
kantoren met een bovengemiddelde
een uitbreiding in maatschapsverband.
Aard ingediende klachten is verschoven
kantoorwinst. Daardoor is het aantal
Status van toezicht
kantoren waarbij de ontwikkeling van de kantoorwinst door het BFT als
Het BFT heeft in 2005 26 klachten
zorgwekkend wordt beschouwd, niet
Verscherpt toezicht
ingediend bij de Kamers van Toezicht (27
toegenomen. Ondanks de daling van
Per 31 december 2005 vallen 33 notarissen
in 2004 en 22 in 2003). In onderstaande
de winstgevendheid is de gemiddelde
(2,2 procent) onder verscherpt toezicht (32 Mutaties status van toezicht 2005
Stand 31-12-2004
88,6 %
Benoemd
Mutaties
Gedefungeerd
Stand 31-12-2005
1.271
53
Normaal 12
27
1.309
89,3 %
9,2 %
132
6
Oplettend -8
6
124
8,5 %
2,2 %
32
6
Verscherpt -4
1
33
2,2 %
100,0 %
1.435
-/-34
1.466
100,0 %
+ 65
6
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
tabel is een overzicht opgenomen van het
waarop een uitspraak is gedaan, zijn
te incasseren, voorgefinancierd.
aantal ingediende klachten onderscheiden
uiteindelijk gegrond bevonden.
Afhankelijkheid van grote opdrachtgevers
naar klachten die betrekking hebben op het niet tijdig indienen van jaarstukken over het voorgaande boekjaar en
kan gerechtsdeurwaarders ertoe bewegen
Resultaten gerechtsdeurwaarders
eisen van de opdrachtgever ten aanzien van de voorfinanciering van de kosten in
verrichte onderzoeken. Voor wat betreft de onderzoeken is aangegeven op welke bevindingen de klachten betrekking
te willigen.
Toename voorfinanciering baart zorg
Zorgwekkende ontwikkeling
hebben. Dit kunnen meerdere bevindingen
Het BFT vindt dit een zorgwekkende
per klacht zijn.
Gemiddeld honorarium gerechtsdeurwaarder stijgt
ontwikkeling waaraan grote financiële
In 2003 en 2004 had de meerderheid
Uit analyse van de cijfers over 2004 blijkt
volgt het BFT de ontwikkeling van de
van de door het BFT ingediende klachten
dat de gemiddelde kantoorwinst per
voorfinanciering nauwgezet. Dit gebeurt
betrekking op het niet tijdig indienen
gerechtsdeurwaarder in dat jaar circa
aan de hand van verplicht in te dienen
van de jaarstukken. Deze verhouding is
h 275.000 bedraagt. Ten opzichte van
kwartaalopgaven van de bewaringspositie.
in 2005 veranderd naar meer ingediende
2003 is sprake van een stijging van ruim
Voorfinanciering vergroot de
klachten als gevolg van gedane
10 procent. De gemiddelde kantoorwinst
financieringsbehoefte en kan zo leiden
onderzoeken. De daling in het aantal
per gerechtsdeurwaarder is aanzienlijk
tot bewarings- en liquiditeitsproblemen.
klachten naar aanleiding van het niet tijdig
hoger bij samenwerkingsverbanden dan
De liquiditeitspositie was ultimo
indienen van jaarstukken, kan wellicht
bij solitaire kantoren. Het gemiddelde
2005 bij 16 procent van de
deels worden toegeschreven aan het
honorarium nam toe met bijna 7 procent.
gerechtsdeurwaarderskantoren negatief.
meer stringente rappelleren van het BFT
De stijging van het honorarium valt
vanaf begin 2005. De meeste klachten
voor een deel toe te schrijven aan een
Negatief vermogen
naar aanleiding van gedane onderzoeken
toename van het onderhanden werk.
Hoewel het kantoorresultaat over 2004
hebben betrekking op een negatieve
risico’s verbonden kunnen zijn. Daarom
bij slechts 2 procent van de kantoren
bewaringspositie.
In toenemende mate worden de kosten
negatief is, heeft 11 procent van de
Alle door het BFT ingediende klachten
die gerechtsdeurwaarders maken om
kantoren een negatief eigen vermogen.
de vordering van de opdrachtgever
Betaling van goodwill, tegenvallende
Aantal ingediende klachten naar type klacht
2005
2004
2003
Totaal
Tijdigheid indienen jaarstukken
12
24
17
53
Onderzoeken
14
3
5
22
Totaal
26
27
22
75
Negatieve bewaringspositie
11
1
3
15
Beschikking over gelden
3
3
Negatieve solvabiliteit en/of liquiditeit
1
Specificatie bevindingen uit onderzoeken1
1
2
4
Negatief resultaat
1
1
1
3
Kasontvangsten meer dan 9 10.000
2
Tekortkomingen in de administratie
1
Overig
1
3
4
2
3
7
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
Stand 31-12-2004
Benoemd
Mutaties
Gedefungeerd
Stand 31-12-2005
82,8 %
294
22
Normaal 10
10
316
85,9 %
12,1 %
43
3
Oplettend -12
2
32
8,7 %
5,1 %
18
-
Verscherpt 2
-
20
5,4 %
100,0 %
355
-/- 12
368
100,0 %
+ 25
Mutaties status van toezicht 2005
resultaten in het verleden of bovenmatige
de procentuele verdeling van
Gerechtsdeurwaarders (11 in 2004 en
gerechtsdeurwaarders naar de drie
10 in 2003). In bijgaande tabel is een
niveaus van toezicht weergegeven.
overzicht opgenomen van het aantal
privé-onttrekkingen ten opzichte van het resultaat en het vermogen zijn de belangrijkste oorzaken hiervan. Het aantal
klachten, gesplitst naar klachten naar
Ongunstige financiële situatie als basis
kantoren met een negatieve liquiditeit
aanleiding van het niet tijdig indienen van jaarstukken over het voorgaande boekjaar en gedane onderzoeken.
niet significant veranderd ten opzichte
Lichte toename van verscherpt toezicht
Bij de verrichte onderzoeken is
van 2003. Het BFT volgt de financiële
Ten opzichte van 2004 is het
aangegeven op welke bevindingen de
ontwikkelingen door naast jaarstukken
aantal gerechtsdeurwaarders,
klachten betrekking hebben. Dit kunnen
ook tussentijdse cijfers te beoordelen
dat onder verscherpt toezicht
meerdere bevindingen per klacht zijn.
en zonodig hieraan een onderzoek te
valt, met 2 gerechtsdeurwaarders
verbinden.
toegenomen van 18 naar 20. Bij alle
In 2005 zijn geen klachten naar aanleiding
gerechtsdeurwaarders die per 31
van het niet tijdig indienen van de
Ontzetting uit ambt
december 2005 onder verscherpt
jaarstukken ingediend. Het relatief lagere
In 2005 zijn twee gerechtsdeurwaarders
toezicht vallen, heeft het afgelopen
aantal klachten naar aanleiding van
van één kantoor uit het ambt ontzet,
jaar een onderzoek plaatsgevonden.
het niet tijdig indienen van jaarstukken
vanwege een voortdurend negatieve
Een ongunstige financiële situatie
kan, in vergelijking met het notariaat,
bewaringspositie en hoge risico’s
vormt de belangrijkste reden voor de
wellicht deels worden toegeschreven aan
ten aanzien van de resultaten en de
verscherpte status van toezicht.
de termijn van zes maanden na afloop van
en/of solvabiliteit per ultimo 2004 is
solvabiliteit. Het BFT heeft hiervoor
het boekjaar waarbinnen de jaarstukken
zowel in 2004 als in 2005 klachten
De meeste gerechtsdeurwaarders die
gereed moeten zijn. Voor de notarissen geldt
ingediend. Tussentijds werden
per 31 december 2005 onder verscherpt
hiervoor een termijn van vier maanden na
bijzondere onderzoeken uitgevoerd. Het
toezicht vallen, vielen ook onder
afloop van het boekjaar. De meeste klachten
gerechtsdeurwaarderskantoor is failliet
verscherpt toezicht per ultimo 2004.
naar aanleiding van gedane onderzoeken
gegaan.
Het aantal gerechtsdeurwaarders, dat
hebben betrekking op een negatieve
onder oplettend toezicht valt, is ten
bewaringspositie.
Drie vormen van toezicht
opzichte van 2004 gedaald van 43 (12,1
Voor alle klachten die op basis van
Per 31 december 2005 vallen
procent) naar 32 (8,7 procent).
onderzoek door het BFT zijn ingediend, heeft
20 gerechtsdeurwaarders (5,4 procent) onder verscherpt toezicht,
de Kamer voor Gerechtsdeurwaarders een
Van 11 in 2004 naar 5 in 2005
32 gerechtsdeurwaarders (8,7 en 316 gerechtsdeurwaarders (85,9
Aantal ingediende klachten verminderd
procent) onder normaal toezicht.
In 2005 heeft het BFT 5 klachten
In onderstaande tabel wordt
ingediend bij de Kamer voor
procent) onder oplettend toezicht
maatregel opgelegd.
8
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
2005
2004
2003
Totaal
Tijdigheid indienen jaarstukken
0
7
3
10
Onderzoeken
5
4
7
16
Totaal
5
11
10
26
Negatieve bewaringspositie
5
4
8
17
Negatieve solvabiliteit en/of liquiditeit
2
2
8
12
Negatief resultaat
2
2
4
Specificatie bevindingen uit onderzoeken1
Tekortkomingen in de administratie
2
5
7
Overig
1
4
5
Aantal ingediende klachten naar type klacht
Sector Wid/Mot Toezicht
groep brengt bij de naleving van de
‘peer-reviews’ ter hand genomen.
wetgeving wellicht meer risico met zich mee dan andere onder toezichtgestelden.
Tweede spoor
Uit de markt bereiken ons signalen dat
In het tweede spoor richt het BFT zich
er cliënten zijn die de wijk nemen van
op het verhogen van de ‘awareness’
georganiseerde beroepsbeoefenaars
rond regelgeving, (witwas-)risico’s
Veel tijd voor onderzoek en vergroting ‘awareness’
naar ongeorganiseerden, waarschijnlijk
en het belang van de terrorisme- en
omdat zij verwachten daar minder strikt te
witwasbestrijding. Op verschillende
In 2005 heeft de sector toezicht Wid/
worden behandeld met betrekking tot de
wijzen poogt het BFT het kennisniveau
Mot van het BFT het toezicht op de
naleving van wet en regelgeving.
van de beroepsbeoefenaren te verhogen.
Driesporenbeleid verder ontwikkeld
naleving van de Wid en de Wet Mot
Zij krijgen daardoor meer inzicht in de
voortvarend ter hand genomen. Het
Driesporenbeleid
risico’s die zij lopen en herkennen beter
driesporenbeleid is verder ontwikkeld. Er
Het driesporenbeleid van de sector
de situaties waarin pogingen worden
zijn tal van onderzoeken uitgevoerd. Via
Wid/Mot Toezicht is geformuleerd in het
ondernomen om hen te gebruiken c.q.
beroepsorganisaties en –verenigingen
plan van aanpak Wid/Mot. Het beleid is
te misbruiken voor (mogelijk) onoirbare
zijn professionals geïnformeerd over
in 2005 verder ontwikkeld. Er worden
transacties.
het belang van een strikte en correcte
verschillende instrumenten ingezet om
naleving van de Wid en de Wet Mot. De
als toezchthouder de naleving van de
Derde spoor
sector heeft ook veel inspanning geleverd
Wid en de Wet Mot voor (kandidaat-)
Het derde spoor richt zich op het toetsen
om de ‘awareness’ rond deze wetgeving
notarissen, advocaten, accountants,
van de naleving van de wet door de
te vergroten, in de vorm van publicaties
belastingadvisuers en overige juridische
bovengenoemde ‘professionals’, door
en presentaties.
dienstverleners te bevorderen.
middel van eigen onderzoeken van het
Met 14 medewerkers houdt de sector
Eerste spoor
Wid/Mot toezicht op ruim 42.000
In het eerste spoor wordt er naar
‘professionals’ die al dan niet wettelijk
gestreefd om met de relevante ((wettelijk)
Presentaties
georganiseerd zijn. Dit levert een
georganiseerde)) beroepsorganisaties
De activiteiten die leiden tot verhoging
uitdaging op voor de toezichthouder. Met
tot afspraken te komen. Zo wordt in het
van de ‘awareness’ worden door de
name de niet-(wettelijk) georganiseerden
kader van kwaliteitborgingsactiviteiten
beroepsbeoefenaren op prijs gesteld.
vormen voor het BFT een grote, moeilijk
van bijvoorbeeld de advocaten vanaf 2006
De sector Wid/Mot wordt regelmatig
te bereiken en te monitoren groep. Deze
de naleving van de Wid en de Wet Mot via
gevraagd om presentaties te verzorgen.
BFT. Deze geven inzicht in aard, niveau en omvang van de naleving.
9
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
In 2005 hebben 15 bijeenkomsten
toezicht op de naleving van de Wid en de
tot aanvullende meldingen bij het Mot-
plaatsgevonden, waarbij tussen de 15 en
Wet Mot zelf vorm te geven. Met de NOvA
meldpunt.
150 belangstellenden per keer aanwezig
is afgesproken dat het een experiment
waren.
betreft.
Gevolgen en klachten In 2005 is de sector Wid/Mot Toezicht bij
Sanctionering als middel tot bevordering van de naleving
Reguliere onderzoeken
12 klachten bij een Kamer van Toezicht
Het aantal uitgevoerde onderzoeken is
betrokken geweest. Met betrekking
In het geval dat wordt vastgesteld dat
in 2005 nagenoeg gelijk gebleven: 104,
tot 2 van deze klachten is de sector als
de regelgeving niet of niet afdoende
respectievelijk 112 in 2004.
deskundige gevraagd een onderzoek ten
wordt nageleefd zijn hierop verschillende
behoeve van de Kamer uit te voeren en
reacties van een toezichthouder mogelijk.
Risicogerichte onderzoeken
heeft het BFT zelf géén klacht ingediend.
De reactie van de toezichthouder kan
In 2005 heeft het BFT 12 risicogerichte
Er zijn door het BFT wel 5 klachten
variëren van het nogmaals uitleggen van
onderzoeken afgerond. Daarbij werd
ingediend met betrekking tot het niet
wet- en regelgeving tot aan het doen van
het risico groot geacht dat één of meer
melden van een contante transactie
aangifte bij het Openbaar Ministerie.
transacties door een professional hadden
(ingaand of uitgaand > h 15.000),
Afhankelijk van de specifieke situatie,
moeten worden gemeld.
wat in 4 gevallen heeft geleid tot een
de historie, de achtergronden en de aard
Ultimo 2005 waren er 7 onderzoeken
gegrondverklaring van de klacht, maar
van de organisatie c.q. de persoon van de
onderhanden. Dit soort onderzoeken vergt
niet tot het opleggen van een maatregel.
‘professional’ met wie de toezichthouder
aanzienlijk meer (voorbereidings-) tijd
In één geval heeft het niet melden van
te maken heeft, dient passend
dan reguliere onderzoeken. Het BFT moet
zo’n transactie wèl geleid tot het opleggen
gereageerd te worden, waarbij ook het
omzichtig te werk te gaan: een lichtvaardig
van een maatregel (berisping). Eén van
wettelijk tuchtrecht dat bij verschillende
oordeel kan reputaties immers schaden.
de onderzoeken (een ‘ambtshalve klacht’
professionals van toepassing is op hun
Een risicogericht onderzoek leidt mogelijk
op grond van een rapport van de sector
beroepshandelen, een middel kan zijn om
tot het oordeel dat een ‘professional’
dat verzonden was naar de Kamer) heeft
het aangetroffen gedrag te laten toetsen
‘verwijtbaar betrokken is bij witwassen
geleid tot een ongegrondverklaring. De
en eventueel sanctioneren.
van geld’. Zo’n oordeel kan alleen
overige klachten zijn nog niet door een
tot stand komen, als een zorgvuldig
Kamer behandeld.
onderzoek en een dito rapportage
Een drietal klachten is ingediend tegen
heeft plaatsgehad. Per geval wordt dan
3 notarissen die géén (volledige) inzage
afgewogen welke vervolgstappen (geen
wilden verstrekken in de dossiers. Het
Resultaten van reguliere en risicogerichte onderzoeken
maatregel, tuchtrecht en/of strafrecht) het
BFT beschouwt de desbetreffende
BFT moet initiëren.
procedures van principieel belang. Om als
In 2005 heeft het BFT reguliere en
Over concrete resultaten van bijzondere,
toezichthouder adequaat toezicht uit te
risicogerichte onderzoeken uitgevoerd,
risicogerichte onderzoeken kunnen nog
kunnen oefenen is inzage in de dossiers
waarvan de resultaten, de status, de
geen mededelingen worden gedaan
en de daarbij behorende administratie
betekenis en de gevolgen nader worden
omdat desbetreffende rapportages ofwel
essentieel. De behandeling van de
toegelicht. Opmerkelijk is de stijging van
nog onderdeel zijn van lopende juridische
genoemde 3 klachten vergt een lange
het aantal Mot-meldingen.
procedures ofwel daarvan alsnog
voorbereidingstijd van beide kanten. De
onderdeel kunnen gaan uitmaken.
verwachting is dat halverwege 2006 de
Opmerkelijke stijging aanvullende Mot-meldingen
Op het gebied van het eerste
behandeling ter terechtzitting plaats zal
spoor – afspraken met relevante
Aanvullende Mot-meldingen
vinden.
beroepsorganisaties - worden (nog)
Vóór onderzoek was het aantal
Bij één regulier onderzoek heeft het BFT
niet de resultaten geboekt die het BFT
aanvullende meldingen bij de in 2005
een zodanige wijze van niet-naleven
nodig acht om zijn toezichthoudende
onderzochte organisaties 15. Opmerkelijk
van de Wet Mot aangetroffen dat is
taak (efficiënt en effectief toezicht) goed
is het aantal extra Mot-meldingen dat
overgegaan tot aangifte bij het Openbaar
uit te kunnen oefenen. Wel is in 2005
door de instellingen, naar aanleiding van
Ministerie.
gesproken met de Nederlandse Orde
een BFT-onderzoek, is gedaan, namelijk
van Advocaten (NOvA). De NOvA heeft
42 (12 in 2004). Gesteld kan worden dat
Op onze website www.bureauft.nl kunt u
in 2005 uitgebreide voorbereidingen
in 2005 circa 40 procent (10 procent in
het complete jaarverslag downloaden.
getroffen om per 1 januari 2006 het
2004) van de reguliere onderzoeken leidt
10
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
Vervolg van pagina 1
als bevinding is aangemerkt. In bijgaande
Praktijkvoorbeelden Financieel Toezicht Notarissen
Twee klachtzaken vanwege negatieve bewaringspositie Op basis van risicoanalyse worden
daarvoor aanleiding bestaat, de Kamer
onderzoeken ter plaatse uitgevoerd door
van Toezicht (KvT) kan informeren over zijn
registeraccountants van het BFT. De
‘bevindingen’ terzake van een notaris en
onderzoeken leiden tot bevindingen die
zonodig kan overgaan tot het indienen van
de onderzoeker met de notaris bespreekt.
een klacht tegen een notaris.
In de rapportage aan de notaris zijn afspraken opgenomen over het oplossen
Klachtwaardige situatie?
van de geconstateerde tekortkomingen.
Het BFT maakt onderscheid tussen een
De onderzoeker verifieert, eventueel
incidentele en een structurele tekortkoming.
door middel van een vervolgonderzoek,
Een structurele tekortkoming leidt eerder
in hoeverre de notaris de afspraken is
tot een klachtwaardige bevinding dan een
nagekomen. In de Wet op het notarisambt is
incidentele tekortkoming. Om het door
geregeld dat het BFT in de gevallen waarin
het BFT beoogde doel te bereiken is een
tabel wordt van deze klachten de afhandeling tot en met 31 maart 2006 van de Kamers van Toezicht weergegeven. In alle gevallen waarin een uitspraak is geweest, is de klacht gegrond bevonden.
Afhandeling van klachten uit 2003 t/m 2005 inzake negatieve bewaringspositie Uitspraak Geen maatregel Waarschuwing Berisping Ontzetting uit het ambt Lopend Totaal
4 1 5 1 4 15
klacht niet in alle gevallen noodzakelijk. Afhankelijk
Klachtzaak 1
van de aard van de
In 2005 heeft het BFT onder meer een
bevinding wordt de notaris
klacht ingediend tegen een notaris omdat
in de gelegenheid gesteld
gedurende enkele maanden sprake was
de vereiste verbeteringen
van een negatieve bewaringspositie. De
binnen de door het BFT
notaris heeft schriftelijk kunnen reageren
gestelde termijn tot stand
op de klacht.
te brengen. Als de notaris hierin slaagt, vindt geen
Zorgwekkende ontwikkeling
rapportage in de vorm van
De cijfers over twee maanden vertoonden
een klacht plaats. Indien
een zorgwekkende ontwikkeling in de
vastgesteld wordt dat
bewaringspositie (resp. h 34.000 negatief
de notaris hierin niet is
en h 56.000 negatief) en de financiële
geslaagd of niet bereid is de
positie van het notariskantoor. Uit de
vereiste verbeteringen tot
cijfers twee maanden later bleek dat de
stand te brengen is sprake
bewaringspositie verder was verslechterd.
van een klachtwaardige
Het BFT heeft de daarop volgende maand
situatie.
wederom een onderzoek uitgevoerd. Hieruit is gebleken dat de notaris gelden op
Ernstige zaak
de derdenrekening van het kantoor heeft
Klachten naar aanleiding
gestort, waardoor de bewaringspositie
van een negatieve
is aangezuiverd tot ruim h 20.000. Toch
bewaringspositie worden
bleef de financiële positie van de notaris
als ernstig beschouwd. In de
onverminderd zorgwekkend. Dit had te
afgelopen drie jaar zijn in 15
maken met het feit dat de onttrekkingen
gevallen klachten ingediend
van de notaris structureel op een te
waarbij onder andere de
hoog niveau waren in relatie tot het
negatieve bewaringspositie
kantoorresultaat.
11
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
Niet voldoende nauwgezet
Positief door kredietfaciliteit
waarschuwing. Echter het feit dat
De notaris erkende dat hij gedurende
Het BFT stelde dat slechts aan het
de notaris geen blijk heeft gegeven
een aantal maanden niet voldoende
einde van elk kwartaal sprake is
van inzicht in het foutief handelen
nauwgezet heeft gelet op zijn
van een positieve bewaringspositie,
en dat de notaris geen maatregelen
bewaringspositie. De notaris heeft
doordat de notaris gebruik maakt van
heeft getroffen om herhaling van
met zijn accountant afgesproken
de kredietfaciliteit van het kantoor.
een negatieve bewaringspositie te
dat hij wekelijks een overzicht krijgt
Aan het begin van het kwartaal worden
voorkomen rechtvaardigt de maatregel
van zijn bewaringspositie en zijn
de gelden van de kredietfaciliteit weer
van berisping.
liquiditeitspositie. Het BFT krijgt deze
teruggeboekt.
maandelijks. De notaris heeft verklaard
Volgens artikel 15 van de verordening
dat hij een in privé opgenomen bate heeft
beroeps- en gedragsregels dienen de
aangewend om zijn bewaringspositie
aan de notaris toevertrouwde gelden
aan te zuiveren. Voorts heeft hij versneld
te allen tijde ten volle in geldmiddelen
gefactureerd en zijn bedrijfsvoering
aanwezig te zijn. De notaris dient in
aangepast.
alle gevallen vast te stellen dat zijn bewaringspositie toereikend is voor
Colofon
In toenemend mate negatief
de overboeking van de toekomende
De Kamer van Toezicht stelt voorop dat
gelden van de kwaliteitsrekening
Toezicht is een uitgave van
het voor een notaris buitengewoon
naar zijn kantoorrekening alvorens
Bureau Financieel Toezicht
belangrijk is een negatieve
daadwerkelijk tot boeking over te gaan.
bewaringspositie te voorkomen. Dat de
De notaris stelt dit niet vast. Slechts
Euclideslaan 201, 3584 BS Utrecht
bewaringspositie van het kantoor van
eenmaal per kwartaal wordt de controle
Postbus 14052, 3508 SC Utrecht
de notaris gedurende enige maanden in
op de bewaringspositie uitgevoerd,
Telefoon: 030-2516984
toenemende mate negatief is geweest,
nadat deze door storting van gelden
Fax: 030-2543785
acht de Kamer dan ook ontoelaatbaar,
vanuit de kredietfaciliteit positief is
zeker gezien de omstandigheid dat de
gemaakt.
notaris op het moment al geruime tijd
Website: www.bureauft.nl E-mail:
[email protected]
onder verscherpt toezicht stond en er
Strijdig met de regels
gesprekken hebben plaatsgevonden met
De notaris stelde dat in de dagelijkse
Redactie: Jan van Woudenberg RA (BFT),
de Voorzitter van de Kamer.
praktijk het continu opnemen van de
Klaas Faber RA (BFT) en Erik Timmer
kredietfaciliteit geen noodzaak bleek
Maatregel van berisping
om aan de financiële verplichtingen te
Vormgeving en realisatie:
Bovengenoemde gedragingen van de
kunnen voldoen. Het was al jaar en dag
Peter van der Poel
notaris nopen de Kamer tot het opleggen
gewoonte om de kredietfaciliteit niet
van de maatregel van berisping. Aan
gedurende het hele jaar op te nemen.
deze beslissing kan niet afdoen dat
Het niet beschikken over gelden ten
de zorgwekkende financiële situatie
tijde van passeren betrof een incident.
Het Bureau Financieel Toezicht besteedt de uiterste
intussen is verbeterd, aangezien deze
De Kamer stelt dat zowel de
zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de
verbetering niet was gegrond op een
regelgeving als de verordening aan
informatie in dit blad. Onjuistheden kunnen echter
nieuwe goed doordachte deugdelijke
duidelijkheid niets te wensen overlaat.
voorkomen. Het Bureau Financieel Toezicht is niet
aanpak van de problematiek , maar
De strijdigheid met de regels acht
aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen
slechts is gerealiseerd door “kunst en
de Kamer van grote importantie. Het
op grond van de in dit blad geschreven artikelen.
vliegwerk”.
verweer dat het incidenteel gebruik
Uitsluitend met schriftelijke toestemming en met
maken van de kredietfaciliteit een
uitdrukkelijke bronvermelding van het BFT is het
jarenlange gewoonte is, is ongegrond.
toegestaan de in dit van het BFT afkomstige blad
Klachtzaak 2 In 2005 heeft het BFT een klacht
Toezicht verschijnt drie keer per jaar.
opgenomen informatie geheel of gedeeltelijk op
ingediend tegen de notaris vanwege een
Maatregel van berisping
negatieve bewaringspositie en het niet
De klacht betreffende het niet
beschikken over gelden ten tijde van het
beschikken over gelden tijdens
passeren van een akte.
passeren rechtvaardigt een
enigerlei wijze over te nemen en/of te verspreiden.
12
Toezicht • Tweede jaargang • Nummer 2 • September 2006
Column
Belastingadviseurs ‘Motten ook’, maar doen het (nog) niet De vrije beroepsbeoefenaren vallen nu zo’n drie jaar onder de meldplicht zoals opgenomen in de Wet Melding Ongebruikelijke Transacties (Wet MOT). De groep vrije beroepsbeoefenaren bestaat enerzijds uit de puur juridische beroepsbeoefenaren (die met een verschoningsrecht), namelijk de advocaten en notarissen, en anderzijds uit de bedrijfseconomische vrije beroepen, te weten accountants, belastingadviseurs en bedrijfseconomische adviseurs. Zij hebben dus allen een meldplicht, zij het dat die voor de puur juridische beroepen door het verschoningsrecht wat is uitgekleed. ‘Politics, lies and statistics they’re all the same’, of toch niet? In het overzicht van de zogeheten MOT-meldingen in het jaar 2005 valt al snel iets op: het aantal meldingen door belastingadviseurs blijft achter bij die van de andere vrije beroepsbeoefenaren. Het overzicht hieronder leert het volgende:
Beroepsgroep Accountants Advocaten Bedrijfseconomische Adviseurs Belastingadviseurs Notarissen
advocaten en met name de notarissen laten echter zien dat zelfs het bestaan van een verschoningsrecht nog ruimte laat voor situaties waarin wel moet worden gemeld. Ter gelegenheid van de invoering van de meldplicht voor de vrije beroepsbeoefenaren schreef advocaat Dirk van der Landen in het Tijdschrift voor Onderneming en Strafrecht (TOS), het volgende: ‘Ik voorspel dat de resultaten van de Wet MOT voor de advocatuur bedroevend zullen zijn. Immers de wet strekt er niet alleen toe advocaten te dwingen hun cliënten aan te geven bij de overheid maar zij moeten deze judasdaad vervolgens ook nog verzwijgen tegenover hun cliënt. Ik vrees dat uitsluitend advocaten zonder enig zelfrespect
2005 Ongebruikelijk
2005 Verdacht
2004 Ongebruikelijk
2004 Verdacht
39 16 18 9 131
20 5 8 1 80
54 18 5 4 59
28 11 2 1 27
Ook opvallend, maar daar gaat het mij nu niet om, is het relatief grote aantal meldingen door notarissen. De belastingadviseurs melden niet alleen weinig, de kwaliteit van de meldingen is ook nog eens laag (immers: een gering deel van de ongebruikelijke transacties is ook verdacht). Bovendien is het geldbedrag dat met de verdachte transactie uit 2005 (en afkomstig van de belastingadviseur) is gemoeid slechts 5.000 euro. Kennelijk krijgen de belastingadviseurs geen warme gevoelens bij deze meldingsplicht die hun is opgelegd. Het is echter uiterst onwaarschijnlijk (en wat mijn ervaringen betreft: volstrekt niet geloofwaardig) dat belastingadviseurs bij de uitvoering van hun werkzaamheden niet of nauwelijks zicht zouden krijgen op zwart geld transacties. Alleen het aantal keer dat zij namens hun cliënten een beroep doen op de fiscale inkeerbepaling geeft daarvoor al een indicatie. Een beroep op die regeling zou mijns inziens gepaard moeten gaan met een MOT-melding. De belastingadviseurs zijn juridisch geschoold maar hebben geen verschoningsrecht. Indien zij dat wel hadden gehad, was dat wellicht de verklaring voor het ontbreken van meldingen. De
tot dat laatste bereid zijn. Zo bezien is de vernieuwde Wet MOT een lakmoesproef voor de advocatuur. Van de overige meldingsplichtige beroepsgroepen weet ik te weinig om een voorspelling te doen over de te verwachten effectiviteit van de nieuwe regeling maar ik kan mij voorstellen dat daar hetzelfde geldt als in de advocatuur, namelijk dat de schurken onder de beroepsbeoefenaren hun cliënten niet zullen aanmelden vanwege hun schurkachtigheid en dat het keurige deel van de beroepsgroep dat niet zal doen uit keurigheid zodat de effectiviteit van de regeling geheel afhangt van het karakterloze deel van de desbetreffende beroepsgroep. En nu maar afwachten welke beroepsgroep de meeste meldingen scoort.’ U zult mij niet horen zeggen dat de ‘veelmelders’, de notarissen, karakterloos zijn. Wel durf ik te stellen dat de ‘weinigmelders, de belastingadviseurs, minder keurig zijn dan dat ik dacht. Onder mijn definitie van keurig zijn, valt namelijk ook dat je je dan aan de wet houdt. Dat ‘mot’ immers in een democratische rechtstaat. Marcel Pheijffer
