Toetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase Opgave 1 Sinds 1 juni 1998 maakt De Nederlandsche Bank (DNB) samen met de centrale banken van andere lidstaten van de Europese Unie deel uit van het Europese Stelsel van Centrale Banken (ESCB). Sindsdien kunnen we onderscheid maken tussen de ESCB-taken van DNB en haar overige taken. Binnen de eurozone bepaalt de Europese Centrale Bank (ECB) de omvang van de munten- en bankbiljettencirculatie. Het toezicht van DNB op financiële instellingen in Nederland heeft vooral als doel de belangen van het publiek te beschermen. a Welke zijn de ESCB-taken van De Nederlandsche Bank? b Noem twee van de ‘nationale’ taken van De Nederlandsche Bank. c Geef aan welke taak DNB heeft met betrekking tot het betalingsverkeer binnen de eurozone. d Noem twee elementen van het toezicht van DNB in verband met de bescherming van het publiek. Opgave 2 Uit de krant: Nederlandse handel met het buitenland afgenomen De Nederlandse handel met het buitenland is in oktober ten opzichte van oktober vorig jaar afgenomen. De waarde van de invoer kromp met 4%. De waarde van de export daalde met 5%. De afname van de handel is te wijten aan prijsdalingen. De prijzen van importgoederen daalden met 11%, terwijl de exportprijzen afnamen met 7%. Toon aan dat de kop van het artikel niet juist is. Opgave 3 Yen blijft stijgen ondanks interventie centrale bank De yen is gisteren opnieuw gestegen ondanks het feit dat de Japanse centrale bank afgelopen donderdag getracht heeft de munt te drukken. Na een forse daling op vrijdag tegenover de dollar liep de Japanse munt maandag weer op. Tegen het einde van de Europese handel kostte een dollar ¥ 102,30, tegen bijna ¥ 103 op vrijdagavond. Ook ten opzichte van de eu ro boekte de yen winst: ¥ 103,60 tegenover ¥ 104,30 op vrijdag. De koerswinst kwam deels door het overboeken door Japanse exporteurs van buitenlandse winsten. Als de koers van de yen laag staat is het voordeliger om winsten naar Japan terug te sluizen. De centrale bank vreest dat een te dure yen het economisch herstel afremt. In de tweede helft van 1999 heeft de centrale bank 12 keer op de valutamarkt ingegrepen, waarbij meer dan $ 42 mrd uit de markt is gehaald. Ondanks deze ingrepen is de yen dit jaar 10% duurder geworden ten opzichte van de dollar en 27% ten opzichte van de euro. a b
Op welke wijze heeft de Japanse centrale bank op de valutamarkt geïntervenieerd? Verklaar het antwoord. Verklaar de voorkeur van Japanse exporteurs om hun winsten bij een lage koers van de yen naar Japan terug te sluizen.
In de loop van 1999 is de koers van de yen tegenover zowel de dollar als de euro veranderd. c Bepaal met welk percentage in de loop van 1999 de koers van de dollar tegenover de euro is veranderd. d Verklaar waarom een stijging van de yen het economisch herstel van Japan kan afremmen. e Beredeneer van welk valutablok in de loop van 1999 de Japanse export meer concurrentie is gaan ondervinden: het dollarblok of het euroblok? Opgave 4 Cyprus handhaaft ten opzichte van de euro een vaste koers van € 1 = CYP 0,5767 met een marge van +2,25% -2,5% (derhalve een bandbreedte van 4,5%). a Bereken de bovenste en onderste interventiekoers van de euro in Cyprische ponden. Het koersoverzicht in tabel 1 geeft inzicht in de hoeveelheden euro’s die op een bepaalde dag tegen de daarbij vermelde koersen (in Cyprische ponden) werden gevraagd respectievelijk aangeboden. Uiteraard was er ook bij tussenliggende koersen vraag en aanbod. Afhankelijk van de onderhavige koers waren de gevraagde respectievelijk aangeboden hoeveelheid naar rato groter/kleiner dan de aangegeven hoeveelheden.
Pagina 1 van 1
Koers (CYP)
0,6000 0,5897 0,5767 0,5637 0,5615 b c d
Gevraagde Aangeboden hoeveelheid euro’s hoeveelheid euro’s (x 1 miljoen) 9 9 10 8,5 11 7 11,25 6,5 11,5 6,25
Tegen welke koers wordt de euro op de Cyprische valutamarkt verhandeld? Motiveer het antwoord. Bepaal hoeveel euro’s de centrale bank van Cyprus moet aankopen dan wel verkopen. Tegen welk totaalbedrag – in Cyprische ponden - wordt deze transactie afgewikkeld? Motiveer het antwoord.
Omdat deze situatie permanent lijkt te zijn, wordt het Cyprische pond ten opzichte van de euro gedevalueerd. e Beredeneer het gevolg van deze devaluatie voor het saldo op de handelsbalans van Cyprus ten opzichte van de eurozone. Opgave 5 Uit een rapport van de Oost-Europabank over de Russische economie: “In 1995 lukte het de Russische centrale bank om de koers van de roebel ten opzichte van de dollar te stabiliseren. Sindsdien bestaat er een wisselkoersafspraak waardoor de roebel ten opzichte van de dollar nog slechts beperkt mag schommelen. In die wisselkoersafspraak is rekening gehouden met de inflatieontwikkeling in Rusland. De spilkoers van de roebel met de dollar wordt elke maand verlaagd met 1,5%, het nagestreefde maandelijkse inflatiepercentage. De bandbreedte blijft procentueel gelijk. De Russische centrale bank intervenieert door aan- en verkoop van dollars.” De volgende figuur heeft betrekking op de Russische valutamarkt op 31 juli en 30 september van een bepaald jaar.
Figuur 1
a Bereken de spilkoers op 30 september van het desbetreffende jaar. b Toon met een berekening aan dat de wisselkoersafspraak een interventie door de Russische centrale bank op 30 september van het onderhavige jaar niet kon voorkomen. c Welk gevolg zal deze interventie hebben gehad voor de omvang van de Russische officiële reserves? Verklaar het antwoord.
Pagina 2 van 2
Opgave 6 De valutacrisis in Zuidoost-Azië in 1997 heeft laten zien dat ook wisselkoersafspraken niet kunnen verhinderen dat de waarde van valuta’s sterk kan gaan schommelen. In de economie worden wisselkoersveranderingen met verschillende begrippen aangeduid: appreciatie, depreciatie, revaluatie en devaluatie. a Wat is de overeenkomst en wat is het verschil tussen een appreciatie en een revaluatie? De Indonesische rupiah is tot midden 1997 gekoppeld geweest aan de Amerikaanse dollar. Tot dat moment heeft de centrale bank van Indonesië de koers gestabiliseerd met interventies op de valutamarkt. Een voortdurend tekort op de betalingsbalans heeft Indonesië gedwongen tot het loslaten van de koppeling van de rupiah waarop de koers van de rupiah is gedaald. b Leg uit hoe een voortdurend tekort op de betalingsbalans Indonesië kan hebben gedwongen de koppeling van de rupiah aan de Amerikaanse dollar los te laten. Na het loslaten van de koppeling zijn vooral de valutaspeculanten verantwoordelijk geweest voor een verdere daling van de koers van de rupiah. De Indonesische centrale bank heeft tevergeefs geprobeerd die koersdaling te voorkomen met een forse verhoging van de geldmarktrente. c Leg uit hoe een verhoging van de Indonesische geldmarktrente via de bestedingen in Indonesië de koersdaling van de rupiah wellicht had kunnen voorkomen. Stel dat Indonesië en de Verenigde Staten onderling uitsluitend rubber en computers verhandelen: andere transacties doen zich op de goederenrekening niet voor. In de uitgangssituatie verkoopt Indonesië 30 000 ton rubber aan de Verenigde Staten tegen een prijs van 3.250 rupiah per kilogram (1 ton = 1000 kilogram). De Verenigde Staten verkopen 30 000 computers aan Indonesië tegen een prijs van $ 1.500 per stuk. De wisselkoers bedraagt: $ 1 = rupiah 2.500. Op korte termijn zal noch de Indonesische invoer noch uitvoer in hoeveelheid veranderen. Stel dat de koers van de rupiah ten opzichte van de dollar daalt; voor 1 dollar moet voortaan 2.750 rupiah worden betaald. d Toon met een berekening aan dat de goederenrekening van Indonesië, uitgedrukt in rupiah’s op korte termijn verslechtert.
Pagina 3 van 3
Uitwerkingen Toetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase Opgave 1 a - bijdragen aan het vast stellen en uitvoeren van het monetaire beleid van het ESCB - beheerder van de Nederlandse officiële externe reserves en het verrichten van valutaoperaties - het verzorgen en in omloop brengen van (euro)bankbiljetten en het bevorderen van een goede werking van het betalingsverkeer. b - bevorderen van een goede werking van het betalingverkeer - toezicht uitoefenen op banken, beleggingsinstellingen en wisselkantoren - het verzamelen van statistische gegevens. c Voor het goed functioneren van het betalingsverkeer - dient DNB te zorgen voor het distribueren van voldoende munten en bankbiljetten - biedt DNB kredietfaciliteiten aan banken in verband met de dagelijkse verrekening van de girale betalingen van bankcliënten d - iedere kredietinstelling moet een vergunning hebben van DNB - DNB ontvangt van iedere kredietinstelling regelmatig financiële gegevens. Opgave 2 Indexcijfer uitgevoerde hoeveelheid: 95/93*100 = 102,15 verandering: +2,15% Indexcijfer ingevoerde hoeveelheid: 96/89*100 = 107,87 verandering: +7,87%. Zowel de uitvoer als de invoer zijn in hoeveelheid toegenomen; ergo is de handel met het buitenland toegenomen. In de kop van het artikel wordt bedoeld dat door de grote prijsdalingen de waarde van zowel de invoer als de uitvoer is gedaald. Opgave 3 a De Japanse centrale bank heeft dollars gekocht met yens. Een grotere vraag naar dollars op de valutamarkt leidt immers tot een hogere koers van de dollar ten opzichte van de yen. b Bij een lage koers van de yen levert de verkoop van buitenlandse valuta (bijvoorbeeld dollar en euro) meer yen op. c Voor de yen moeten 10% meer dollars respectievelijk 27% meer euro’s worden gegeven. Dit betekent dat de dollar tegenover de euro met 1,27/1,10*100 - 100 = 15,45% in waarde is gestegen. d De stijging van de koers van de yen maakt dat Japanse exportproducten relatief meer in prijs stijgen dan vergelijkbare buitenlandse producten. De vraag (uit het buitenland) naar Japanse producten wordt dan afgeremd. Hierdoor kan ook de groei van de Japanse economie worden afgeremd. e De yen is tegenover de euro meer in waarde gestegen dan tegenover de dollar. De Japanse export zal dus meer concurrentie ondervinden van het euroblok dan van het dollarblok. Opgave 4 a Bovenste interventiekoers: 1,0225*CYP 0,5767 = CYP 0,5897. Onderste interventiekoers: 0,9775*CYP 0,5767 = CYP 0,5637. b De euro wordt verhandeld tegen de bovenste interventiekoers: € 1 = CYP 0,5897. Een hogere koers is gezien de schommelingsmarge niet mogelijk. c Bij de bovenste interventiekoers is de aangeboden hoeveelheid euro’s kleiner dan de gevraagde hoeveelheid. De Cyprische centrale bank zal 1,5 miljoen euro’s moeten verkopen. d De euro’s worden verkocht tegen de bovenste interventiekoers. In Cyprische ponden kost deze transactie: 1,5 miljoen* CYP 0,5897 = CYP 884.550. e Als gevolg van de devaluatie van het Cyprische pond worden producten uit de Eurozone voor Cyprus duurder bij een elastische vraag betekent dat de waarde van de import daalt. Cyprische producten worden voor de eurozone goedkoper; uitgaande van een elastische vraag betekent dit een waardestijging van de Cyprische export. Per saldo zal de Cyprische handelsbalans ten opzichte van de Eurozone verbeteren. Opgave 5 a Spilkoers 30 september: $ 2 * 0,985^2 = $ 1,94045 b De procentuele afwijking ten opzichte van de spilkoers bedraagt: 0,13/2*100% = 6,5% De onderste spilkoers wordt dan: $ 1,94045*0,935 = $ 1,8143 c De officiële reserves zijn afgenomen omdat de Russische centrale bank roebels heeft moeten opkopen en daarvoor dollars heeft betaald.
Pagina 4 van 4
Opgave 6 a Overeenkomst: in beide gevallen stijgt de koers van de eigen valuta; Verschil: een appreciatie is het gevolg van veranderende vraag- en aanbodverhoudingen; een revaluatie is het gevolg van een beslissing van de monetaire autoriteiten. b Door het tekort op de betalingsbalans ontstond een grote vraag naar buitenlandse valuta’s waardoor de koers van de rupiah dreigde te dalen; de Indonesische centrale bank moest de koers van de rupiah ondersteunen door vreemde valuta’s (dollars) aan te bieden hetgeen te veel ten koste ging van de monetaire reserve. c Het lenen van geld wordt veel duurder waardoor en minder wordt geleend. Hierdoor kunnen de bestedingen en zo ook de invoer en zo de vraag naar vreemde valuta afnemen. d Uitvoerwaarde (oud en nieuw): 30 000*1000*3.250 rupiah = 97,5 miljard rupiah Invoerwaarde oud: 30 000*$ 1.500*2.500 rupiah = 112,5 miljard rupiah Invoerwaarde nieuw: 30 000*$1.500*2.750 rupiah = 123,75 miljard rupiah
Pagina 5 van 5
