tweede fase
1
Inrichting van de Tweede Fase op het HML 1. Uitgangspunten van de school 2. De profielen 3. Werken in de bovenbouw 4. Examendossier 5. Het studiehuis op het HML 6. Leerlingbegeleiding 7. Overgang in de Tweede Fase 8. Jaarindeling 9. Ontwikkelingen
2
1. Uitgangspunten van de school Het HML is een werkgemeenschap waar leerlingen zich ontwikkelen in relatie tot docenten en medeleerlingen. Het accent ligt op de individuele ontplooiing van leerlingen waarbij leerlingen gestimuleerd worden in het zelfstandig maken van keuzes en leren omgaan met de consequenties daarvan. Binnen het motto ‘vrijheid in gebondenheid’ krijgen leerlingen de kans zich te ontwikkelen en leren zij samen te werken met anderen. Zij leren verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen leerproces. De docent heeft de rol van begeleider en stimulator: de docent volgt niet alleen de ontwikkeling maar daagt leerlingen ook uit zich verder te ontwikkelen, zowel in kennis als in vaardigheden. De begeleiding geschiedt door mentor en vakdocent; de dialoog met de leerling vormt de basis voor het leerproces.
2. De profielen In de derde klassen wordt gekozen voor een (bovenbouw) vakkenpakket. Het zogenaamde profiel. Er zijn op havo en vwo vier profielen: • • • • 3
Cultuur en Maatschappij Economie en Maatschappij Natuur en Gezondheid Natuur en Techniek
Bij Cultuur en Maatschappij ligt de nadruk of op de talen en creatieve vakken. Bij Economie en Maatschappij op de zaakvakken. In het CM-profiel hoeft de leerling op de HAVO geen wiskunde te doen. Op het vwo volgen leerlingen met CM wiskunde C. Bij het EM-profiel moet de leerling zowel op de havo als op het vwo aan wiskunde doen en hier ook eindexamen in doen. De andere twee profielen zijn de natuurprofielen. Bij het profiel Natuur en Gezondheid (NG) ligt het accent op exacte vakken en biologie. Het is mogelijk om dit profiel te volgende met de harde bètavakken wiskunde B en natuurkunde. Ook is het mogelijk om dit profiel te doen met wiskunde A en aardrijkskunde. Let op: Je hebt geen toegang tot medische en technische studies als je NG doet met wiskunde A en aardrijkskunde! Bij het profiel Natuur en Techniek (NT) ligt het accent op de harde bètavakken.Veel wiskunde, natuurkunde en scheikunde. Daarnaast volgen alle leerlingen vaste vakken uit het gemeenschappelijk deel. Dit zijn Nederlands, Engels, maatschappijleer, CKV en Lichamelijke Opvoeding. Op het vwo volgen de leerlingen ook ANW en een taal. Deze taal kan Frans, Duits, Latijn of Grieks zijn. Leerlingen kiezen een keuze-examenvak op basis van interesse of met het oog op de toekomst. De keuze van biologie bij het profiel Natuur en Techniek leidt ertoe dat een leerling twee profielen heeft (Natuur en Techniek en Natuur en Gezondheid). De keuze voor Latijn leidt tot een gymnasiumdiploma. 4
Sommige vervolgopleidingen eisen een bepaald vak. Dit betekent dat leerlingen ook onderdelen van vakken kunnen volgen. Dit komt onder andere voor bij tekenen, waar leerlingen kiezen voor het praktische deel en niet voor de theorie. Op het HML is elke leerling naast het examenvak verplicht in de vrije ruimte de studielessen en Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding (LOB) te volgen, dat gedeeltelijk in de studielessen wordt gegeven. Daarnaast moet elke leerling 20 studielasturen (slu’s) per jaar besteden aan een sociale taak. Wat betreft de nietvakgebonden activiteiten biedt het HML leerlingen mogelijkheden zowel binnen als buiten de school. Bij sommige activiteiten, zoals de projecten, is deelname bijna vanzelfsprekend voor leerlingen. Voor andere activiteiten wordt door leerlingen bewust en individueel een keus gemaakt.Voorbeelden van mogelijkheden zijn de Hamelredactie, begeleiding van onderbouwleerling(en), LEGO, MR, lustrumtoneel, topsport, cursussen (bijvoorbeeld Spaans). Een leerling die van plan is een dergelijke activiteit mee te laten tellen in de vrije ruimte overlegt altijd met de mentor. Hierbij is het de bedoeling dat de lijst van mogelijkheden in de loop der jaren mede met behulp van initiatieven van leerlingen zal blijven groeien.
5
6
7
3. Werken in de bovenbouw Leerlingen die in de vierde klas plaatsnemen, volgen onderwijs in de zogenaamde tweede fase. Een wezenlijk verschil met de onderbouw is dat leerlingen al in de vierde klas beginnen met het maken van schoolexamens. Dit zijn ten eerste toetsen, de schoolonderzoeken (SO ’s). Ten tweede zijn dit praktische opdrachten (PO ’s). Zowel schoolonderzoeken als praktische opdrachten worden met een cijfer beoordeeld. Uiteindelijk doet de leerling voor elk vak een aantal schoolexamens en het gemiddelde eindcijfer is het uiteindelijke schoolexamencijfer. Dit cijfer telt voor 50% mee. De overige 50% van het eindcijfer wordt behaald met het centraal schriftelijk eindexamen. Enkele vakken kennen geen centraal schriftelijk eindexamen en worden eerder afgerond. De eindcijfers van deze vakken tellen mee bij de bepaling van het uiteindelijke examenresultaat. Een voorbeeld is maatschappijleer, dat aan het einde van de vierde klas wordt afgerond. Sommige vakken hebben geen schoolexamens of centraal schriftelijk eindexamen. Dit zijn zogenaamde handelingsvakken. Een voorbeeld is gymnastiek. Hiervoor moet een leerling de handelingsdelen naar behoren gedaan hebben. In de vierde klas is het aantal SO’s en PO’s beperkt. De kwaliteit wordt voornamelijk gemeten in voortgangstoetsen. Samen met het resultaat van de SO’s en PO’s tellen deze mee voor de overgang naar de vijfde klas. In 5 vwo maken SO’s en PO’s een 8
belangrijker deel van het schooljaar uit. Daarnaast zijn er in dit jaar een aantal (vakoverstijgende) projecten en gaan de leerlingen op studiereis naar Rome of Sint Petersburg. In het relatief korte examenjaar zit het zwaartepunt van het schoolexamen.
4. Examendossier Alles wat een leerling onderneemt en afrondt kan deel uitmaken van zijn examendossier. Aan het begin van de vierde klas krijgen leerlingen een overzicht van de onderdelen die horen bij het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) per vak. In dit PTA staat een overzicht van alle toetsen, praktische opdrachten en handelingsdelen die bij het schoolexamen horen met hierbij belangrijke gegevens over beoordeling, weging en herkansingsmogelijkheden. Een handelingsdeel houdt in dat een leerling een aantal activiteiten ‘naar behoren’ moet verrichten. Hiervoor worden dus geen cijfers gegeven. Over het handelingsdeel is altijd een eindgesprek vereist tussen leerling en docent. Meestal zullen er ook tussentijds gesprekken zijn over de vorderingen van de leerling. Er zijn wel deadlines aan het afronden van een handelingsdeel verbonden.Vakdocenten houden de behaalde gegevens bij en zetten deze in Magister, waar de mentor, de examenleiding, maar ook de leerlingen zelf ze kunnen zien.
9
Vast onderdeel van het schoolexamen is het profielwerkstuk. De bedoeling is dat dit werkstuk een afrondende ‘proeve van bekwaamheid’ is. Daarom is de tijd die beschikbaar is voor het werkstuk ingeroosterd in het examenjaar, als leerlingen al een behoorlijke voorkennis hebben op basis waarvan zij aan het werk kunnen. Hoewel het niet wettelijk verplicht is, stimuleren wij dat leerlingen twee vakken betrekken bij het werkstuk. Het werkstuk heeft immers met de titel, betrokken vakken en de beoordeling een aparte plek op het diploma.
5. Het studiehuis op het HML In de Tweede Fase streeft de school ernaar het vakkenaanbod zo groot mogelijk te houden en leerlingen zoveel mogelijk keuzevrijheid te geven. Het geheel moet echter wel in een voor leerlingen en leraren werkbaar rooster passen. Daarom zijn er beperkingen in de combinaties van vakken die een leerling kan kiezen. Gaten in het rooster zijn bij ons brede aanbod van vakken echter niet te voorkomen. Er wordt van elke leerling verwacht dat hij naast de lessen gemiddeld 12 klokuren per week aan schoolwerk besteedt: de Tweede Fase van havo en vwo gaat immers uit van een werkweek van ongeveer 40 uur. Voor een zelfstandig werkende montessoriaan is dit doorgaans geen probleem: de werkwijze sluit aan op de onderbouw, maar de hoeveelheid werk, die per vak van de leerling gevraagd wordt, is voor de meesten wel even wennen. 10
11
6. Leerlingbegeleiding Ook in de bovenbouw is de mentor aanspreekpunt voor en begeleider van de leerlingen.Vanzelfsprekend is de rol van mentor een andere dan in de onderbouw.Van een bovenbouwleerling in havo/vwo mag een grotere zelfstandigheid verwacht worden. In het proces naar zelfstandigheid moet er steun en bemoediging voor de leerling zijn, als dat nodig is. Ook als er problemen van sociaal-emotionele aard zijn, is de mentor het eerste aanspreekpunt. In de ingeroosterde studielessen komen onder andere projecten, excursies en voorbereiding van SO’s aan de orde. De mentor is voor de ouders het eerste contact bij vragen of problemen en kan doorverwijzen naar decaan, zorgteam of de afdelingsleider, al naar gelang de aard van de vraag. In een bijzonder geval kan de leerling een persoonlijk mentor zoeken.
7. Overgang in de Tweede Fase Bij de derde verslagvergadering in april wordt bekeken hoe de leerling ervoor staat. Er wordt gekeken naar de examenresultaten, maar ook naar de vorderingen bij de andere onderdelen van het jaarprogramma. Als een leerling aan het eind van het schooljaar niet voldoende kwaliteit en/of kwantiteit heeft behaald kan de vergadering besluiten dat een leerling onvoldoende basis heeft om plaats te nemen in de examenklas.
12
Bij de overgang van 5 vwo naar 6 vwo heeft de leerling het recht, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan, tegen dit besluit in te gaan. Hij stelt dan een werkplan op waarin hij zijn motivatie om in te gaan tegen het besluit van de vergadering toelicht en concreet uitwerkt hoe hij denkt om te gaan met de gesignaleerde problemen. Dit plan bespreekt de leerling met de afdelingsleider en de decaan. Bij een doublure is het uitgangspunt dat de SE-onderdelen overgedaan worden. Een uitzondering zijn afgesloten vakken, zoals maatschappijleer en bepaalde praktische opdrachten.
8. Jaarindeling Het schooljaar is verdeeld in vier periodes van ongeveer negen weken. Per periode kan het rooster verschillen. Elke laatste week is een projectweek die anders ingevuld is dan de andere weken van de periode. Het gewone rooster geldt dan niet. In de laatste week vallen bijvoorbeeld projecten en excursies. Ook kunnen vakken tijd claimen om leerlingen kans te bieden eens langer dan 80 minuten door te werken aan een praktische opdracht. Deze projectweken zorgen dat er in de andere weken van de periodes minder lesuitval nodig is. Dit bevordert de rust en het overzicht voor de leerlingen. Wel is het mogelijk dat sommige leerlingen het in de ene projectweek zwaarder hebben dan in de andere. 13
14
9. Ontwikkelingen Sinds de invoering van de Tweede Fase is het team blijven nadenken over het onderwijs om het op die manier verder te ontwikkelen. Enkele jaren geleden is de Tweede Fase landelijk vernieuwd en is het onderwijs ook op het HML weer bijgesteld. Waar mogelijk proberen we vakoverstijgend te werken. Vakoverstijging betekent dat er gezocht wordt op welke gebieden vakken elkaar overlappen. Het volle programma van de Tweede Fase kan wat worden verlicht door opdrachten te maken die onderdelen van verschillende vakken combineren. Binnen de verschillende profielen zullen leerlingen in ieder geval één keer een profielproject doen waarbij de verschillende vakken inhoudelijk samenwerken. Daarnaast werken vakken samen in het aanleren van verschillende vaardigheden. Het idee is bijvoorbeeld dat een leerling de vaardigheid om een presentatie te houden bij het vak Nederlands leert en vervolgens toepast bij de andere vakken waar hij presentaties moet houden. Dit betekent bovendien dat vakken wat dichter bij elkaar komen door bijvoorbeeld dezelfde termen te gebruiken en een artikel niet bij het ene vak ‘opstel’ en bij het andere vak ‘essay’ te noemen. Deze vakoverstijging vindt ook nu al op kleine schaal plaats op het HML, maar het is onze inzet deze manier van werken een grotere plaats te geven. Een ideaal dat bij deze bovenstaande ontwikkelingen aansluit, is samenwerkend leren. Samenwerkend leren is een onderwijsvorm 15
waarin uitgegaan wordt van samenwerking tussen leerlingen. Het gaat niet alleen om samen nadenken over de inhoud van een opdracht, maar ook om de organisatie rondom samenwerken: hoe ga je om met gemaakte afspraken, hoe verdeel je een bepaalde taak zo eerlijk mogelijk, wat doe je als de samenwerking niet soepel verloopt? Het is een belangrijke vaardigheid waar leerlingen na school - bij een vervolgopleiding en in veel werkkringen - veel aan zullen hebben.Vakoverstijging betekent dat ook leraren van verschillende vaksecties daadwerkelijk bij elkaar over de vloer moeten komen, moeten samenwerken dus, om de leerling beter van dienst te kunnen zijn. Zo is de manier waarop leraren zich de komende jaren zullen ontwikkelen een spiegel van wat wij hopen dat de leerlingen op het HML leren.
16
Haags Montessori Lyceum Nassau Bredastraat 5 2596 AK Den Haag T 070 - 324 54 18 F 070 - 324 20 77
[email protected] www.hml.nl
