Toelichting over de behandeling van: HAMERSTUK Raadsvoorstel Uitwerking regeling buurtsportcoaches. Van: Het college van B&W van 11 december 2012

Toelichting over de behandeling van: HAMERSTUK Raadsvoorstel “Uitwerking regeling buurtsportcoaches” Van:

Het college van B&W van 11 december 2012

Doel:

Besluiten

Toelichting:

Voorliggende besluitvorming Aan de gemeenteraad wordt voorgesteld om een budgetsubsidie te verlenen aan de GGD van € 167.320,- voor de periode van 2013-2016 voor de inzet van 4 fte gezondheidsmakelaars (annex sportcoaches). Tevens wordt voorgesteld de subsidies voor de komende jaren te indexeren en te verlenen onder voorbehoud van ontvangst van rijksmiddelen en van de vaststelling van de stadsbegroting van dat betreffende jaar. Achtergrond Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ontwikkelde de regeling Buurtsportcoaches/Brede Sportimpuls in de strijd tegen overgewicht en de bevordering van een gezonde leefstijl. Het college besloot op 17 april 2012 gebruik te maken van de regeling middels bijgevoegd collegevoorstel. Met een deelnameverklaring heeft de gemeente Nijmegen aangegeven 7,4 fte buurtsportcoaches te willen realiseren. Voorliggend voorstel is de nadere uitwerking van deze regeling waarbij wordt voorgesteld om subsidie te verlenen aan de GGD om per 1 januari 2013 voor 4 fte buurtsportcoaches aan te stellen. Voor realisatie van de overige 3,4 fte legt het college in 2013 een voorstel aan de raad voor. Het college is voornemens begin 2013 het vervolg op het huidige gezondheidsbeleid “Gezond Nijmegen 2009-2012” aan de raad voor te leggen en geeft aan om in dit gezondheidsbeleid de volgende punten als prioriteit te benoemen: overgewicht, verkleinen gezondheidsverschillen, alcoholmatiging en mentale gezondheid. Themadossiers Indien u nadere informatie over het thema Sport wilt, dan kunt u terecht bij de themadossiers, welke u vindt op de website van de gemeenteraad: http://www2.nijmegen.nl/gemeente/gemeenteraad/raadsinformatie/databank_raadsle den/beleidsdossiers_1/sport

Naam steller: E-mail steller:

K. Mourits [email protected]

Bijlagen:

1. Raadsvoorstel “Uitwerking regeling buurtsportcoaches”

Tel. steller:

024 – 329 25 37

Ter inzage via dropbox, internet, Raadsgriffie en Informatiebalie 1. Brief van het college van B&W aan het bestuur van de GGD regio Nijmegen inzake “Beschikking verlening en bevoorschotting budgetsubsidie Gezondheidsmakelaars 2013 tot en met 2016” 2. Brief van de GGD regio Nijmegen d.d. 7 november 2012 inzake “Subsidieaanvraag buurtsportcoaches/gezondheidsmakelaars” 3. Gezondheidsmakelaar als vliegwiel, een evaluatieonderzoek naar het project Gezondheidsmakelaar in Nijmegen, afdeling Onderzoek & Statistiek, juli 2012 4. Collegevoorstel Deelnameverklaring Brede Impuls Combinatiefuncties van 17 april 2012 met bijlagen

Voorstel aan de Raad

Openbare besluitenlijst 18 december 2007 Collegevergadering 47 Datum raadsvergadering / Nummerno raadsvoorstel 30 januari 2013

/ 1/2013

Fatale termijn: besluitvorming vóór:

Aanwezig: Voorzitter Onderwerp Wethouders N.v.t.

Th. de Graaf P. Depla, H. van Hooft sr., L. Scholten, H. Kunst, Uitwerking regeling buurtsportcoaches P. Lucassen, J. van der Meer Gemeentesecretaris Programma / Programmanummer P. Eringa A. Kuil Communicatie Zorg & Welzijn / 1051 M. Sofovic Verslag Portefeuillehouder

B. Frings Voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders d.d.

11 december 2012 Samenvatting

In de strijd tegen het overgewicht en het bevorderen van een gezonde leefstijl ondersteunt het Aldus vastgesteld in de deRegeling vergadering ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport via Bredevan: Sportimpuls de gemeenten in het creëren van voldoende beweegaanbod voor alle inwoners van jong tot oud. Dit gebeurt door de inzet van buurtsportcoaches. De regeling heeft een structureel karakter. De gemeente Nijmegen heeft via een deelnameverklaring aangegeven met deze regeling 7,4 fte buurtsportcoaches te realiseren. Dit raadsvoorstel is de uitwerking van deze regeling. Met deze regeling zetten wij in op het continueren van de huidige gezondheidsmakelaars en inzet op voorzitter, De ook secretaris, thema’s overgewicht/jeugd en De ouderen. De inzet kent zowel een wijk- als stadsbrede aanpak. De inzet van de regeling buurtsportcoaches past binnen de kaders van het vervolg op het gezondheidsbeleid “Gezond Nijmegen 2009-2012” en het nieuwe beleidsplan “Sport en Bewegen 2013-2016”. In dit raadsvoorstel wordt door middel van een budgetsubsidie aan de GGD regio Nijmegen per 11-2013 de eerste 4 fte bij de GGD gerealiseerd. Voor de overige 3,4 fte zijn wij in overleg met partners, waaronder GGD regio Nijmegen en zorgverzekeraar VGZ en wij komen zo snel mogelijk, eerste kwartaal 2013, met een voorstel. Voorstel om te besluiten

1. Aan de GGD regio Nijmegen een jaarlijkse budgetsubsidie te verlenen van € 167.320 voor de periode 2013-2016 voor de inzet van 4 fte gezondheidsmakelaars (annex buurtsportcoaches). 2. Voor de jaren 2014, 2015 en 2016 dit bedrag te indexeren op basis van de Nijmeegse Kaderverordening Subsidieverstrekking. 3. De budgetsubsidie ten lasten te brengen van programma Zorg & Welzijn, product Publieke Gezondheid (1051-02). 4. De subsidie voor de jaren 2014, 2015 en 2016 te verlenen onder voorbehoud van de ontvangst van rijksmiddelen en van de vaststelling van budget in de stadsbegroting voor de betreffende jaren.

Opgesteld door, telefoonnummer, e-mail

Kristine Mourits, 2537, [email protected] Raadsvoorstel.docx

1


Aan de Raad van de gemeente Nijmegen 1

Inleiding

In de strijd tegen het overgewicht en het bevorderen van een gezonde leefstijl ondersteunt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de gemeenten in het creëren van voldoende beweegaanbod voor alle inwoners van jong tot oud. Dit gebeurt via de regeling Buurtsportcoaches / Brede Sportimpuls. De gemeente Nijmegen heeft via een deelnameverklaring aangegeven 7,4 fte buurtsportcoaches te realiseren. In dit voorstel wordt aangegeven welke invulling wij willen geven aan deze 7,4 fte en worden per 1 januari 2013 de eerste 4 fte gezondheidsmakelaars / annex buurtsportcoaches gerealiseerd door het verlenen van een budgetsubsidie aan de GGD regio Nijmegen. Voor de uitwerking van de overige 3,4 fte zijn wij op dit moment in gesprek met partners, waaronder de GGD regio Nijmegen en zorgverzekeraar VGZ. Voor deze 4 fte komen wij zo snel mogelijk in 2013 met een voorstel. 1.1 Wettelijk kader of beleidskader

Volgens de Nijmeegse Subsidie Verordening is het verlenen van een meerjaren budgetsubsidie aan de GGD regio Nijmegen een bevoegdheid van de raad. 1.2 Relatie met programma

De inzet van gezondheidsmakelaars / annex buurtsportcoaches valt onder het programma Zorg & Welzijn en heeft sterke relaties met het programma Sport en programma Onderwijs. In de uitvoering worden afspraken gemaakt over de samenwerking tussen de GGD regio Nijmegen en Sportservice Nijmegen. 2

Doelstelling

Het doel van dit voorstel is uitwerking geven aan de deelnameverklaring regeling buurtsportcoaches en daarmee bij te dragen aan het bevorderen van een gezonde leefstijl en het stimuleren van meer bewegen en beweegaanbod in de wijk. 3

Argumenten

1. Met dit voorstel geven wij invulling aan onze deelnameverklaring Buurtsportcoaches / Brede Sportimpuls aan het ministerie van VWS. In de collegevergadering van 17 april 2012 hebben wij besloten gebruik te maken van de regeling Buurtsportcoaches / Brede Sportimpuls en de hierin gestelde eisen en voorwaarden. 2. De inzet van gezondheidsmakelaars (annex buurtsportcoaches) past binnen het Sportbeleid en Gezondheidsbeleid van de komende jaren. Wij zullen begin 2013 het vervolg van het huidige gezondheidsbeleid “Gezond Nijmegen 20092012” aan de raad voorleggen. Wij zijn voornemens om in het gezondheidsbeleid 2013-2016 de volgende punten; overgewicht, verkleinen gezondheidsverschillen, alcoholmatiging en mentale gezondheid te benoemen als prioriteit. Ook in de vorige periode was overgewicht een prioriteit. Nog altijd is overgewicht een belangrijke oorzaak van diverse gezondheidsproblemen. Aanpak van overgewicht vergt een lange termijn aanpak om gezondheidswinst te kunnen behalen. Het beleidsplan Sport en Bewegen 2013-2016 wordt binnenkort vastgesteld door de raad. De inzet van het sportbeleid is vooral om via sport en sportstimulering bij te dragen aan het

Raadsvoorstel.docx


Vervolgvel

2

verhogen van de participatie en het voorkomende van gezondheidsproblemen en stimuleren van een gezonde leefstijl. 3. Met de regeling buurtsportcoaches worden de huidige gezondheidsmakelaars gecontinueerd en vindt er uitbreiding plaats om een stevig vervolg te gegeven aan de aanpak om overgewicht te verminderen en gezonde leefstijl en bewegen te stimuleren in de buurt en op school. Zowel vanuit het sportbeleid als het gezondheidsbeleid is de afgelopen jaren ingezet op het stimuleren van sport en bewegen op school en in de wijk met als belangrijk doel om het aantal mensen met overgewicht in Nijmegen te stabiliseren. De inzet van de buurtsportcoaches moet dan ook aansluiten en passen bij hetgeen al opgezet is in de stad en dient aanvullend te zijn en in ieder geval nooit overlappend. Kijkend naar de inzet van gezondheidsmakelaars via de GGD regio Nijmegen vanuit het gezondheidsbeleid en de huidige inzet vanuit Sportservice, willen wij inzetten op een combinatie van stadsbrede en wijkgerichte invulling van de 8 fte’s buurtsportcoaches. 4 fte wijkgericht: Vanuit het gezondheidsbeleid zijn wij in 2009 gestart met de pilot gezondheidsmakelaars. Functionarissen die in de wijk en op school samen met andere professionals zich inzetten om een gezonde leefstijl te stimuleren en overgewicht te voorkomen/verminderen. Uit een gehouden evaluatie over de gezondheidsmakelaars komt naar voren dat deze inzet als positief wordt ervaren en door de inzet veel aandacht is gekomen voor gezondheid / bewegen en er veel meer samenwerking is en activiteiten zijn georganiseerd. De gezondheidsmakelaar fungeert als vliegwiel, en is een meerwaarde voor de wijk. Wij willen de buurtsportcoaches regeling inzetten om deze gezondheidsmakelaars te continueren, waarbij we op basis van de evaluatie en de eisen van de buurtsportcoaches regeling met de GGD afspraken maken over de inzet. Met dit voorstel worden deze 4 fte per 11-2013 gerealiseerd. Invulling 3,4 fte stadsbreed / wijkgericht : Uit de ervaringen van de afgelopen jaren is gebleken dat er thema’s en vraagstukken zijn die beter in een stadsbrede benadering kunnen worden opgepakt. Het gaat hierbij om stadsbrede oplossingen die vaak wel weer wijkgericht / schoolgericht kunnen worden uitgevoerd. Voorgesteld wordt om in te zetten op stadsbrede aanpak voor scholen rondom bewegen en met name voeding (gezond overblijven / gezonde kantine). Hiermee wordt het realiseren van een gezonde school, als thema in de onderwijsagenda, ook gefaciliteerd. Daarnaast is een belangrijk stadsbreed thema het organiseren, faciliteren en realiseren van een infrastructuur voor preventie activiteiten voor met name (kwetsbare) ouderen. Het gaat dan bijvoorbeeld om doorontwikkeling van meer bewegen voor ouderen en chronisch zieken, valpreventie, andere losse organisatievormen om te bewegen. Verder wordt nog de mogelijkheden bekeken naar specifieke wijkgerichte invulling. Voor de uitwerking van deze 3,4 fte zijn wij in overleg met onder andere GGD regio Nijmegen en zorgverzekeraar VGZ. De uitwerking wordt begin 2013 voorgelegd voor besluitvorming. 4. De inzet van de gezondheidsmakelaars is een belangrijk element in de samenwerking die de gemeente heeft met zorgverzekeraar VGZ. De gemeente Nijmegen en zorgverzekeraar VGZ hebben een convenant afgesloten om meer samen te werken bij de wijkgerichte aanpak van de sociale wijkteams en

Raadsvoorstel.docx


Vervolgvel

3

gezondheidspreventie. Samen met VGZ werken wij aan een ketenaanpak rondom gezonde leefstijl en GGZ preventie in de wijk. De inzet van de gezondheidsmakelaar speelt een belangrijke schakel in deze keten en realiseert de noodzakelijke verbinding tussen de eerstelijnszorgverleners en het preventie en beweegaanbod in de wijk. 5. De gezondheidsmakelaars zijn actief in het wijknetwerk. De gezondheidsmakelaars werken samen met scholen, sportverenigingen, jeugd en jongerenwerk en andere organisaties in het wijknetwerk zoals dat voorzien is rondom het sociale wijkteam. De gezondheidsmakelaar is sparringpartner voor het sociale wijkteam en vertaald geconstateerde individuele problematiek naar collectieve oplossingen in de wijk. Betrekken van het wijknetwerk kan vorm krijgen zoals dat nu in Hatert gebeurd met de stuurgroep Hatert Gezond. In Hatert spreken bewoners en professionals samen over het thema gezondheid en bekijken welke activiteiten en maatregelen nodig zijn. 6. Door het continueren van de gezondheidsmakelaars en de invulling van de regeling buurtsportcoaches wordt in Nijmegen een sterk netwerk gerealiseerd van partners die zich inzetten om bewegen te stimuleren en gezondheidsproblemen (met name overgewicht) te voorkomen. 4

Risico’s

Het rijk heeft via de junicirculaire van het gemeentefonds een bijdrage van € 76.863 voor 2012 beschikbaar gesteld. Uit alle communicatie naar gemeente blijkt dat deze regeling structureel is en dat vanaf 1-1-2013 ook de ophoging naar 7,4 fte financieel vertaald wordt in het gemeentefonds. Echter bij de septembercirculaire was er nog geen financiële vertaling zichtbaar. Vooruitlopend op de ontvangst van de rijksmiddelen verlenen wij de GGD regio Nijmegen een budgetsubsidie voor de periode 2013-2016. Wanneer het rijk alsnog anders besluit dekken wijk de uitgaven voor 2013 via herschikking binnen het programma Zorg & Welzijn en Sport. In de beschikking aan de GGD regio Nijmegen melden wij dat de budgetsubsidie 2014-2016 afhangt van de ontvangst van de rijksmiddelen zodat wij de mogelijk hebben om de budgetsubsidie te wijzigen of te stoppen. Hiermee is het financiële risico afgedekt. 5

Financiën

De financiering van de gezondheidsmakelaars bestaat uit de rijksmiddelen voor de buurtsportcoaches, cofinanciering van uit de GGD en een bijdrage van de gemeente vanuit het programma Zorg & Welzijn (1051). 2013 235.980,-

2014 235.980,-

2015 235.980,-

2016 235.980,-

76.863,-

76.863,-

76.863,-

76.863,-

90.457,-

90.457,-

90.457,-

90.457,-

Totale subsidie

167.320,-

167.320,-

167.320,-

167.320,-

Totale kosten

403.300,-

403.300,-

403.300,-

403.300,-

Bijdrage van de GGD Rijksbijdrage Buurtsportcoach uit gemeentefonds Bijdrage gemeente

(prijspeil 2012, zonder indexering)

Raadsvoorstel.docx


Vervolgvel

4

De jaarlijkse budgetsubsidie van € 167.320 dekken wij uit deelproduct 60640 gezondheidspreventie binnen het product Publieke Gezondheid, waarbij vanaf 2014 het bedrag jaarlijks wordt geïndexeerd op basis van de NKS. Na ontvangst van de rijksmiddelen voegen wij de rijksbijdrage toe aan het programma en hebben wij voldoende middelen beschikbaar om deze budgetsubsidie te verlenen. Het toevoegen van deze middelen aan het programma Zorg & Welzijn leggen wij met de voorjaars- of najaarsnota ter besluitvorming voor. 6

Communicatie

De GGD zal via een subsidiebeschikking worden geïnformeerd over dit besluit. 7

Uitvoering en evaluatie

De GGD is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze 4 fte gezondheidsmakelaars. Naast de reguliere verantwoordingseisen die bij een subsidie horen, zal de gemeente met de GGD afspraken maken over de verbinding met o.a. de sociale wijkteams. De inzet van buurtsportcoaches zal worden geëvalueerd in 2016. College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester,

De Gemeentesecretaris,

drs. H.M.F. Bruls

drs. B. van der Ploeg

Bijlage: Beschikking Ter inzage: Aanvraag en Evaluatie gezondheidsmakelaars door afdeling Onderzoek & Statistiek

Raadsvoorstel.docx

Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling

CONCEPT Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon

Openbare besluitenlijst 18 december 2007 Het bestuur van Collegevergadering GGD, Regio Nijmegen no 47 Postbus 1120 6501 BC NIJMEGEN Aanwezig: Voorzitter Wethouders

Gemeentesecretaris Communicatie Verzenddatum Verslag

14 024

Telefax

(024) 329 29 81

E-mail

[email protected]

Postadres Postbus 9105

Th. de Graaf 6500 HG Nijmegen P. Depla, H. van Hooft sr., L. Scholten, H. Kunst, P. Lucassen, J. van der Meer P. Eringa A. Kuil Ons kenmerk Contactpersoon M. Sofovic MO30/KM mw. K. Mourits 2013.0024

Onderwerp

Beschikking verlening en bevoorschotting budgetsubsidie Gezondheidsmakelaars 2013 tot en met 2016 Bijlage(n): -

Doorkiesnummer

Datum uw brief 09-11-2012

024-3292537

Aldus vastgesteld in de vergadering van:

Geachte heer/mevrouw,

De voorzitter,

De secretaris,

Hierbij deel ik u mee dat de raad op [DATUM BESLUIT] heeft besloten een meerjarige budgetsubsidie te verlenen voor periode 2013 t/m 2016 voor de uitvoering van 4 fte Gezondheidsmakelaars. De jaren 2014 t/m 2016 zijn onder voorbehoud van ontvangst rijksmiddelen regeling buurtsportcoaches en goedkeuring van de stadsbegroting 2014, 2015 en 2016. Het subsidiebedrag is voor 2013 bepaald op € 167.320,00. Het eerste jaar van de subsidieverlening wordt niet geïndexeerd. Subsidiegrondslag Op deze subsidietoekenning is de Nijmeegse Kaderverordening Subsidieverstrekking (2011) en het Uitvoeringsvoorschrift subsidies Directie Inwoners gemeente Nijmegen 2011 1 van toepassing. Bij deze subsidietoekenning gaat het om een budgetsubsidie. Doel subsidie Inzetten van 4 fte gezondheidsmakelaars ten behoeve van het stimuleren van meer bewegen en gezondere leefstijl in de wijken Hatert, Neerboschoost, Willemskwartier en delen van Nijmegen-west, Dukenburg en Lindenholt en Nijmegen-noord.

1

U kunt deze verordeningen vinden op www.nijmegen.nl

Concept beschikking gezondheidsmakelaars 20130024.doc

GGDA01

1

Gemeente Nijmegen Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling

Vervolgvel

1

Activiteiten De subsidie is bestemd voor: 1. Het realiseren van voldoende aanbod aan activiteiten / interventies gericht op bewegen en gezonde leefstijl voor alle doelgroepen, waarbij aandacht is voor dagelijks bewegen en het optimaal gebruik maken van voorzieningen in de leefomgeving. 2. Het zorgen voor verbinding en organiseren van toeleiding van doelgroepen (waaronder de deelnemers van de gecombineerde leefstijlinterventie) naar het aanwezige beweegaanbod in de wijk. 3. Het aansluiten van het aanbod in de wijk bij de vraag en behoeftes van de wijkbewoners en daar waar nodig wordt nieuw aanbod creëert. 4. Het zorgen voor verbindingen tussen sectoren sport, school, welzijn, jeugdwerk, eerstelijnszorg om bewegen en gezonde leefstijl te stimuleren. 5. Samen met het aanwezige sociale wijkteam vertalen van geconstateerde individuele problematieken in het sociale wijkteam naar collectieve oplossingen in het wijknetwerk. 6. Stimuleren en organiseren van activiteiten op school en in de wijk rondom bewegen en gezonde leefstijl. 7. Het ondersteunen van scholen en andere organisaties om structurele maatregelen te realiseren die de gezondheid bevorderen.

Te leveren prestaties: In navolging van deze subsidiebeschikking zullen, in overleg met zorgverzekeraar VGZ en Sportservice afspraken gemaakt worden over de volgende onderdelen: -

Keten bewegen in de wijk en de rol en taak van de gezondheidsmakelaar daarin;

-

Verbinding en samenwerking met eerstelijnszorgverleners;

-

Verbinding en samenwerking met sportservice (o.a. gezonde sportieve school XL, leerlingvolgsysteem), scholen (brede school ontwikkeling) en sociale wijkteams en de taak binnen het wijknetwerk;

-

Registratie van inzet, activiteiten en bereikte doelgroepen en mogelijkheden van effectiviteitsmeting;

-

Informatievoorziening en communicatie over het gebruik van (digitale) sociale kaart, taak van de gezondheidsmakelaar naar derden en de (financiële) betrokkenheid van zorgverzekeraar VGZ daarin;

-

Onder prestatie afspraken vallen in ieder geval: o

aantal malen waarin met school, JGZ en huisarts adequate vervolg-trajecten zijn ingezet.


GGDA01


Vervolgvel

2

o

aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven gelegd zijn.

o

aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart.

o

meer mensen structureel voldoen aan de beweegnorm (voorkomen uitval).

Verplichtingen Social return Met de GGD regio Nijmegen is afgesproken dat in de procedures voor nieuwe medewerkers aandacht is voor social return. Wij gaan er vanuit dat ook bij invulling van deze werkzaamheden deze afspraken worden nageleefd. Bezoldiging medewerkers (concept tekst, precieze tekst volgt nog) Aangezien uw organisatie voor meer dan 50% wordt gefinancierd door de subsidies / gemeentelijke bijdrage stellen wij als eis dat de bezoldiging van personen niet hoger is dan de balkenende norm. Meldingsplicht Op het moment dat duidelijk is dat de activiteiten waarvoor de subsidie is verstrekt niet of niet helemaal zullen worden uitgevoerd, meldt u dat zo spoedig mogelijk. Dit doet u ook wanneer niet of niet geheel aan de subsidieverplichtingen zal worden voldaan. Tussentijdse verantwoording Vóór 1 september 2013 moet u een tussentijdse rapportage aanleveren over de voortgang van de activiteiten en de realisatie van de prestaties in de eerste zes maanden van het jaar. Hiernaast moet er een prognose worden afgegeven voor de tweede zes maanden. Indien op een eerder tijdstip blijkt dat de gevraagde prestaties niet gehaald worden, dient u dit eerder te rapporteren. Verantwoording Vóór 1 juni 2014 moet u een verantwoording indienen. Aan de hand van deze verantwoording wordt de verleende subsidie definitief vastgesteld. Deze verantwoording moet bestaan uit: - een verslag van de in 2013 gerealiseerde activiteiten (een beschrijving van de gevolgde werkwijze en het verkregen resultaat); - een financiële verantwoording over de besteding van de subsidiegelden in 2013; - een jaarrekening, die minimaal bestaat uit een staat van baten en lasten, een balans en een toelichting. De verantwoordingsstukken moeten door het bestuur ondertekend worden. Ik verzoek u om binnen de verantwoording met betrekking tot de gerealiseerde activiteiten expliciet in te gaan op de te leveren prestaties zoals ze in deze beschikking zijn opgenomen.


GGDA01


Vervolgvel

3

Controleverklaring Omdat u in 2013 een totale subsidie van de gemeente Nijmegen heeft ontvangen van meer dan € 100.000,00 moet er een controleverklaring bij de financiële verantwoording worden gevoegd. Deze controleverklaring is onderdeel van de jaarrekening GGD regio Nijmegen met een aparte zinsnede in de accountantscontrole waaruit blijkt dat op dit onderdeel is gecontroleerd. Ik wijs u er nadrukkelijk op dat het niet voldoen aan de in deze beschikking opgenomen verplichtingen kan leiden tot het toepassen van een korting op de subsidie. Voor inhoudelijke vragen kunt u contact opnemen met de beleidsadviseur, mw. K. Mourits, telefoon 024-3292537, afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling. Voorschotten De termijnbedragen worden na besluitvorming ingevuld Het subsidiebedrag wordt conform bovenstaand schema overgemaakt op rekeningnummer 681628111, onder vermelding van nr. 2013.0024. Als u vragen heeft over de betaling van de voorschotten van de subsidie kunt u contact opnemen met de medewerker Subsidies, mw. L. Thielen, telefoon 024-3292314, bureau Subsidies.

Bezwaar Als u het niet eens bent met deze besluiten kunt u binnen zes weken, te rekenen vanaf de dag na die waarop deze beschikking is bekendgemaakt, een bezwaarschrift indienen bij het college van burgemeester en wethouders, Postbus 1065, 6501 BB Nijmegen. Het bezwaarschrift moet op grond van artikel 6:5 van de Algemene wet Bestuursrecht zijn ondertekend en dient ten minste te bevatten:  uw naam en adres;  de datum waarop u uw bezwaarschrift hebt geschreven;  een omschrijving van het besluit waar uw bezwaar zich tegen richt of een kopie van dit besluit;  de gronden waarop uw bezwaar berust.

Namens het college van burgemeester en wethouders van Nijmegen,

Drs. E.R.J. van Aalzum Programmamanager Zorg en Welzijn


GGDA01

Subsideaanvraag buurlsportcoaches/ gezondheidsmakelaars 7 november 2012 Gezondheidsbevordering en Epidemiologie GGD/GB&E/12/1082/BK/GIVI/nz

onderwerp datum afdeling ons kenmerl<

GGD Regio Nijmegen postadres

postbus 1120 6501 BC Nijmegen

Gemeente Nijmegen College van Burgemeester en Wethouders Postbus 9105 6500 H G N I J M E G E N

bezoekadres

Groenewoudseweg 275 6524 TV Nijmegen telefoon: (024) 329 72 97 fax: (024) 322 69 80 [email protected] www.ggd-nijmegen.nl contactpersoon

Gezondheidsbevordering en Epidemiologie Gerard Molleman telefoon (024)329 72 17 [email protected]

Geacht College, De afgelopen jaren hebben in het kader van Nijmegen Gezond, het gezondheidsbeleid van de gemeente Nijmegen 2009-2012, een drietal gezondheidsmakelaars gevi'erkt. Deze functie is dit jaar door de afdeling Onderzoek en Statistlek geevalueerd. De conclusie is dat de gemeente graag met deze functie verder wil gaan. In deze subsidieaanvraag geven we aan dat de gezondheidsmakelaar een specifieke invulling kan zijn voor de functie van buurtsportcoach, waarvoor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport middeien beschikbaar heeft gesteld. In deze aanvraag beschrijven we deze invulling, de manier waarop we de matching willen regelen, de inhoud van de taken en de financien die daarvoor nodig zijn. In totaal vragen we een bedrag van € 167.320,-- per jaar aan voor een periode van 4 jaar: 2013 -2016. Voor nadere vragen kunt u zich richten tot de heer Gerard Molleman, manager van de afdeling Gezondheidsbevordering en Epidemiologie. In het vertrouwen op een spoedige reactie van uw kant te mogen rekenen, Met vriendelijke groet,

Directeur

Bijiage 1: - Toeiichting subsidieaanvraag buurtsportcoaches/gezondheidsmakelaars cc

Subsidiebureau gemeente Nijmegen

De GGD Regio Nijmegen veM voor de gemeenten Beuningen, Dmten, Groesbeek, Heumen, Millingen aan de Rijn, Mook en Middeiaar, Nijmegen, Ubbergen, West Maas en Waal en Wijchen.

onderwerp datum afdeling ons l<enmerk

Subsideaanvraag buurlsportcoaches/ gezondheidsmakelaars 7 november 2012 Gezondheidsbevordering en Epidemiologie GGD/GB&E/12/1082/GM/nz

GGD Regio Nijmegen postadres

Gemeente Nijmegen College van Burgemeester en Wethouders Postbus 9105 6500 H G NIJIVIEGEN

postbus 1120 6501 BC Nijmegen bezoekadres

fngekorrieri

NOV 2012 Beh. afd.:

Groenewoudseweg 275 6524 TV Nijmegen telefoon: (024) 329 72 97 fax: (024) 322 69 80 [email protected] www.ggd-nijmegen.nl contactpersoon

Gezondheidsbevordenng en Epidemiologie Gerard Molleman telefoon (024)329 72 17 [email protected]

Subsideaanvraag buurtsportcoaches/gezondheidsmakelaars.

De afgelopen jaren hebben in het kader van Nijmegen Gezond, het gezondheidsbeleid van de gemeente Nijmegen 2009-2012, een drietal gezondheidsmakelaars gewerkt. Deze functie is dit jaar door de afdeling Onderzoek en Statistiek geevalueerd. De conclusie is dat de gemeente graag met deze functie verder wil gaan. In deze subsidieaanvraag geven we aan dat de gezondheidsmakelaar een specifieke invulling kan zijn voor de functie van buurtsportcoach, waarvoor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport middeien beschikbaar heeft gesteld. In deze aanvraag beschrijven we deze invulling, de manier waarop we de matching willen regelen, de inhoud van de taken en de financien die daarvoor nodig zijn. In totaal vragen we een bedrag van € 167.320,-- per jaar aan voor een periode van 4 jaar: 2013 2016.

De Gezondheidsmakelaar is een Buurtsportcoach avant la lettre. Het ministene van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) maakt het met een financiele regeling mogelijk om 'buurtsportcoaches' aan te stellen. Het ministerie van V W S geeft een aanwijzing voor het takenpakket (namelijk: het bevorderen van bewegen/sport dient deel uit te maken van het werk) en een aanwijzing van de te hanteren werkwijze (zoals: het maken van een plan van aanpak op basis van een buurtscan). Verder kan de gemeente de functie naar eigen inzicht vormgeven. De aanwijzingen van het ministerie voor de functie en werkwijze van de buurtsportcoaches komen overeen met de bij G G D Regio Nijmegen (GGD) al langer gehanteerde werkwijze van de gezondheids-makelaars. Conclusie: de gezondheidsmakelaars van de G G D werken al naar de intentie van de ministerie van VWS-regeling buurtsportcoach. In die zin zijn de Nijmeegse gezondheidsmakelaars een buurtsportcoach avant la lettre.

De GGD Regio Nijmegen werl
datum ons kenmerk pagina

7 november 2012 GGD/GB&E/12/1082/GM/nz 2 van 5

De sterke kanten van de gezondheidsmakelaar: wijk/buurtcomponent is altijd in het werk terug te zien (richting 1^ lijnsgeneeskunde, netwerk welzijn-gezondheid-leefbaarheid-werk en richting bewoners); V verbindt l e lijnsgeneeskunde, welzijn en preventie; / heeft een beeld van wat er in de wijk speelt door (betrokken te zijn bij) wijkanalyses en wijkmonitoren in netwerken te particlperen; •/ collectieve benadering (met en voor groepen) in aansluiting op individuele preventie, signalering en zorg; ^ kennis, vaardigheden, ervaring met betrekking tot het bevorderen van gezond gedrag; V bedient een brede doelgroep van alle wijkbewoners (senioren, jeugd, aiiochtone groepen, chronisch zieken, enz.); ^^ coordineert, doet uitvoeren, maar voert waar nodig ook zelf uit; V het bereik is goed: makelaars zijn in staat gebleken om met andere partijen een infrastruetuur in te richten voor het aanbieden van activitelten/werving voor activiteiten; verbindt sport en gezonde leefstiji (een gezonde leefstijl is meer dan alleen sporten); v' activeert mensen, samen met andere organisaties en brengt wijkbewoners in beweging (een voorwaarde voor participatie in beweeg- en sportaanbod: vooraan in de keten); betrekt zoveel mogelijk de wijkbewoners zelf bij ontwikkeling en uitvoering van activiteiten; ^ bekwaam in proces- en projectmanagement; kan zich typeren als een generalist.

Voortzetting functie gezondheidsmakelaar uit gelden buurtsportcoaches. Gemeente, G G D en professionals in de wijken willen de functie van gezondheidsmakelaar (die waardevol is gebleken^) voortzetten en uitbreiden, nu deels gefinanclerd uit de buurtsportcoachgelden van het ministerie van V W S . a. Matching van gelden. Vanuit de basissubsidie stelt de stad Nijmegen op dit moment ongeveer 5 F T E aan de G G D beschikbaar voor collectieve gezondheidsbevorderingstaken. Daarmee wordt Integraal beleid uitgevoerd, gericht op het verbeteren en versterken van een gezonde leefstijl. Concreet gaat het om het onderbouwen van beleid; het organiseren van netwerken in de wijk, op scholen en met de 1® lijnsgeneeskunde en het samen met andere partners ontwikkelen van een Integrale aanpak van leefstijiinterventies en het monitoren van het resultaat. De concrete activiteiten worden gebundeld in de GGD-programma's 'Gezonde school' en 'Gezonde wijk/gemeente'. Het stimuleren van bewegen en het verbinden van bewegen met andere leefstijiinterventies is een belangrijk onderdeel van vrijwel alle interventiepakketten. De ervaringen van de gezondheidsmakelaars van de afgelopen jaren is, dat ze een onlosmakelijke schakel en integraal onderdeel zijn in dit geheel aan activiteiten, die vanuit de G G D worden ontplooid richting scholen en wijken/buurten/gemeenten. Daarmee sluit het werk van de gezondheidsmakelaars naadloos aan bij de Intenties die de rijksoverheid heeft met het inzetten van buurtsportcoaches, namelijk: het stimuleren van gezondheid en bewegen in buurten en wijken, dicht bij de bewoners en de 1® lijnsgeneeskunde. Als we 4 F T E buurtsportcoach willen realiseren, dan betekent dit dat vanuit de basissubsidie van de G G D 2,4 F T E als matching bestempeld kan worden. Gezien het grote aandeel van bewegen als dominante leefstijldeterminant in veel interventles, is dat een reeel uitgangspunt. De afgelopen jaren heeft de gemeente Nijmegen de specifieke inzet van de gezondheidsmakelaars van 1,6 F T E gefaciliteerd. Met deze matching kan deze inzet gecontinueerd worden.

^ Zie: Gezondheidsmakelaars als Vliegwiel; een evaluatleonderzoek naar het project Gezondheidsmakelaars in Nijmegen, P. ten Denge, Onderzoek & Statistiek, juli 2012.



b. Inhoud van de taken: voortzetten en verbreden. De gezondheidsmakelaars zullen de komende jaren werken aan het behouden en verbreden van de werkzaamheden die de afgelopen 3 jaar zijn ingezet. Concreet gaat het om het volgende. 1. Voortzetten van het leggen van verbindingen in de wijken. W e willen voortborduren op de werkwijze die tot nu toe is gehanteerd in dezelfde aandachtswijken (niet afbreken wat is opgebouwd). W e willen de verbindingen die gelegd zijn (het opgebouwde netwerk) verstevigen, uitbreiden en borgen. Samen met bewoners en wijkwerkers blijven we kansrijke activiteiten stimuleren/faciliteren/doen uitvoeren/borgen. Gezondheid, ontmoeting, verbinding, aandacht voor kwetsbare groepen en een beroep doen op eigen kracht blijven hierin de kernwoorden. W e gaan door in het samen met wijkbewoners kijken hoe zij in hun eigen omgeving kunnen werken aan gezonde leefstijl (waaronder meer bewegen) - zonder dat daar steeds professionele ondersteuning bij nodig is. W e doen een beroep op eigen kracht en creativiteit. In de driehoek bewegen/sport - gezondheid - buurt, richten wij ons overigens op alle (kwetsbare) groepen: van jong tot oud (voor deze laatste groep: gericht op uitstel kwetsbaarheid). Naast de wijken Hatert, Oud West en delen van Dukenburg en Lindenholt zullen ook gefaseerd activiteiten worden opgestart in de wijken Neerbosch-Oost, het Willemskwartier en Nijmegen-Noord. Als de activiteiten in een wijk goed lopen en professionals in de wijk activiteiten zelf oppakken, dan kan de inzet van de gezondheidsmakelaar worden teruggebracht en meer ingezet worden in de nieuwe wijken. 2. Verbreden door meer verbinding met de combinatiefunctionarissen. Gezondheidsmakelaars werken nu al samen met combinatiefunctionarissen van scholen. De gezondheidsmakelaars en combinatiefunctionarissen hebben daarbij duidelijk een toegevoegde waarde ten opzichte van elkaar. Dit effect (toegevoegde waarde) en de in gang gezette samenwerking willen we graag verstevigen. De voorgesteide werkwijze: ^ de combinatiefunctionaris opereert vanuit school en vanuit een of meer sportverenigingen. Hij/zij werkt op school (gymles), na school (voor zover in de opdracht van de betreffende school opgenomen: uitvoering van naschools beweegaanbod) en is pnmair verantwoordelijk voor het 'bewegingsdeel' en levert vanuit die expertise een bijdrage aan de bevordering van gezonde leefstijl; de combinatiefunctionaris stimuleert het schoolteam (in samenwerking met de makelaar) om aan de slag te gaan met sportieve school XL/Gezonde School. De combinatiefunctionaris kan vanuit het team opereren, hij/zij heeft een plaats in de school; dat is een grote meerwaarde. De gezondheidsmakelaar voegt daar een bredere blik op gezondheid aan toe: naast sport ook meer (dagelijks) bewegen en andere leefstijithema's op vraag van de school, aismede het verbinden van activiteiten op school met mogelijkheden die er in de wijk zijn. De gezondheidsmakelaar brengt ook de benodigde kennis en ervaring in op het gebied van andere leefstijithema's en ervaring met implementatie. Daarnaast helpt de bekwaamheid van de makelaar rondom procesmanagement en integraal werken bij het realiseren van een duurzame aanpak van diverse (gezondheid)problematiek; ^ de combinatiefunctionaris leidt kinderen door naar sportclub/beweegactiviteit. In samenwerking met de gezondheidsmakelaar gaat er ook gewerkt worden aan het bevorderen van dagelijks bewegen en het benutten van mogelijkheden in de omgeving van de school en de buurt (schoolpleinspelen, wat kun je in je eigen buurt op veldje X, leren buitenspelen); v' ^

in samenwerking met de makelaar ook aandacht voor beleid/educatie/omgeving/ signaleringverwijzing/ouders betrekken bij gezonde voeding op school en in de wijk; de gezondheidsmakelaar bekijkt met de combinatiefunctionaris hoe de bestaande activiteiten verbreed/versterkt kunnen worden en steeds hoe die verbonden kunnen worden met andere activiteiten/initiatieven in de wijk.



3. Verbreden door meer verbinding met (ontwikkelingen binnen) het beleid van gemeente Niimegen. Verder aansluiten op liet werl< van Sportservice Nijmegen (SSN), bijvoorbeeld bij de Sportieve Gezonde Scliool XL. Dit is een werkwijze van S S N . Met elke school die dit programma afneemt (nu: 2 pilotscholen) wordt op basis van vraag van het team een (jaar/meerjaren)plan gemaakt voor het bevorderen van bewegen en sporten van leedingen (en mogelijk ook team, ouders). In deze werkwijze wordt sport/bewegen bij voorkeur ook gemtegreerd in het dagelijkse lesrooster (bijvoorbeeld: leren rekenen aan de hand van beweegspelletjes). De G G D is bij deze ontwikkeling aangesloten vanuit haar programma de Gezonde School en de gezondheidsmakelaars. Deze samenwerking willen we graag contlnueren en uitbreiden om tot een meer integraal aanbod te komen (de gezondheidsmakelaar heeft veel ervaring in werken met schoolteams, kent de dynamiek en besluitvormingsprocessen in de school; kan het netwerk met de collega's van de Jeugdgezondheidszorg en de Gezonde School inbrengen). De gezondheidsmakelaar zal daarbij het onderwerp breder benaderen: door aandacht te richten op gezonde voeding en mogelijk ook andere thema's waar belangstelling voor is (rookvrije school psychosociale problematiek etc.). Aansluiten op de Sportnota van gemeente Nijmegen. Hienn staat nadrukkelijk een nieuwe koers waarbij, naast ondersteuning van sportclubs, ook aandacht uitgaat naar bevorderen dagelijks bewegen en waarbij sport/bewegen in dienst staat van het bevorderen van gezondheid. De gezondheidsmakelaars weten wat er op dit gebied in de wijk nodig is en voor welke groepen. Aansluiten op de OnderwIJsnota van gemeente Nijmegen. De gezondheidsmakelaars werken, in afstemming met het team Gezonde School, als adviseur Gezonde School op de Brede Scholen in hun werkgebied. De gezondheidsmakelaar zullen aansluiten op de accenten die in de komende ondenvijsnota met de bijbehorende onderwijsagenda van de gemeente worden opgenomen. De venwachting is dat daar ook voomemens zullen worden opgenomen met betrekking tot bevordering van gezondheid in het onderwijs. De gezondheidsmakelaars kunnen ook met preventieve, collectief genchte initiatieven bijdragen leveren aan de ontwikkelingen rondom de brede school, de nieuwe opzet van de zorgstructuur, ontwikkelingen rondom continuroosters en dag-arrangementen. 4. Verbreden door meer aandacht voor verbinden 1^ lijnsgeneeskunde met preventie. De gezondheidsmakelaars zullen een rol spelen in het bijdragen aan verdere verbetering van de Beweegkuur (of gecombineerde leefstijl interventles), met name gericht op doorstroming na afloop van de Beweegkuur. Ook zullen de gezondheidsmakelaars een rol spelen bij andere op preventie gerichte activiteiten. Concreet zal het gaan om activiteiten gericht op valpreventie, gezonde voeding, bewegen bij C O P D , diabetes, mobiliteit = uitstel kwetsbaarheid en zeker ook het versterken van mentale gezondheid en weerbaarheid. Daaraan zal de gezondheidsmakelaar actief bijdragen door het leggen van verbindingen tussen de 1e lijnsgeneeskunde, welzijn en de buurt. In overleg met sociaal wijkteam/gezondheidscentrum en/of huisarts organiseren gezondheidsmakelaars activiteiten die tegemoet komen aan de problematiek en de behoefte in de buurt. De nadruk ligt hierbij op het initieren en organiseren van bewegen en aan bewegen gerelateerde activiteiten. Hierbij zal in ieder geval ook een link worden gelegd met de MBvO-groepen (Meer Bewegen voor Ouderen) van Sportservice. 5. Verbreden door aansluiting op de sociale wijkteams (SWT). Op basis van signalen van het S W T (dat meer of minder intensief contact heeft met individuele wijkbewoners) en met het S W T bepalen waar kansen/wensen liggen voor een meer op preventie gerichte en meer collectieve aanpak van in de wijk heersende problematiek. De gezondheidsmakelaar is daarnaast ook de schakel tussen het S W T en het bestaande sport, beweeg en leefstijiaanbod in de wijk.

7 november 2012 GGD/GB&E/12/1082/GIVl/nz 5 van 5


Activiteitenbudget. De ervaring in de afgelopen 3 jaar is dat een klein budget voor de opstart/doorstart van activiteiten erg helpend is geweest. Het maakte het mogelijk om activiteiten te starten en diende vaak als co-financiering om uit andere potjes extra middeien voor buurtactiviteiten beschikbaar te krijgen. De ervaring leert dat met een budget van € 10.000,-- per jaar 4 a 5 activiteiten per jaar gerealiseerd kunnen worden. Het gaat daarbij om extra activiteiten die worden opgestart om een impuls te geven, waarbij steeds gezocht wordt naar mogelijkheden om ze structureel in te bedden.

De financiering om de huidige inzet gezondheidsmalceiaars te Icunnen continueren. Om het werk van de gezondheidsmakelaars te continueren is 1,6 F T E nodig. Inclusief de matching van de G G D gaat het dan om 4 F T E . Uitgaande van 1425 effectieve uren gaat het bij 1,6 F T E om 2280 uur op jaarbasis. De kosten daarvan zijn afhankelijk van de duur van de subsidieafspraken. Bij het opstellen van deze offerte zijn we uitgegaan van een projectduur van een periode van 4 jaar, de looptijd van het Nijmeegse Gezondheidsbeleid. De aard van het werk vraagt veel netwerk-opbouw. Dat houdt in dat het enige tijd duurt voordat het rendement van de investerlng zichtbaar wordt. Bij afspraken vanaf 3 jaar rekent de G G D het interne tarief van € 69,- op basis van de tarieven/ prijspeil van 2012. De kosten bedragen dan € 157.320,-- per jaar. Daarnaast stellen we voor om € 10.000,-- activiteiten budget beschikbaar te stellen. Vanuit de buurtsportcoach-regeling is structureel € 76.863,-- beschikbaar per jaar. Inclusief een activiteitenbudget van € 10.000,-- zal de gemeente uit eigen middeien € 90.457,-- per jaar op basis van de tarieven van 2012 beschikbaar moeten stellen bovenop de gelden van de buurtsportcoaches om de G G D deze taak te laten vervullen. Gezien de doelstelling van de opdracht, de aansluiting met de 1® lijnsgeneeskunde, de inzet op het bevorderen van gezondheid en het mogelijk maken van preventie-activiteiten, die ook vanuit de ziektekostenverzekeraar betaald gaan worden, zou het reeel zijn om een beroep te doen op de zorgverzekeraar om wederom een bijdrage te leveren aan deze vorm van preventieve activiteiten, die nauw aansluit bij keten-DBC's van de meest voorkomende chronische ziekten. Hieronder geven we in tabelvorm een samenvatting van de verschillende bijdragen voor het totaal van 4 F T E , inclusief matching van de G G D . De bedragen zijn op basis van het prijspeil 2012 en zijn nog niet geindexeerd. De G G D Regio Nijmegen vraagt voor de periode 2013-2016 een bijdrage van de gemeente Nijmegen van € 167.320,-- op basis van het prijspeil 2012. Dit bedrag is opgebouwd uit de rijksbijdrage voor de buurtsportcoach-regeling, activiteitenbudget en subsidie uit de eigen middeien van de gemeente Nijmegen.

2013 235.980,--

2014 235.980,--

2015 235.980,--

2016 235.980,--

76.863,-

76.863,-

76.863,-

76.863,-

10.000,-

10.000,-

10.000,-

10.000,-

gemeente

80.457,-

80.457,-

80.457,-

80.457,-

subsidie

167.320,-

167.320,-

167.320,-

167.320,-

403.300,--

403.300,--

403.300,--

403.300,-

Bijdrage/matching G G D Rijksbijdrage Gevraagd

Buurtsportcoacli activiteiten-budget

Bijdrage subsidie Totaal gevraagde Totaie kosten

(prijspeil 2012, zonder indexering)

CO Subsidiebureau gemeente Nijmegen

Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Een evaluatieonderzoek naar het project Gezondheidsmakelaars in Nijmegen

Gemeente Nijmegen Onderzoek en Statistiek Juli 2012

Gezondheidsmakelaar als vliegwiel

Versie 2‐7‐12

Pagina 2


Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Een evaluatieonderzoek naar het project Gezondheidsmakelaars in Nijmegen

Uitvoering: Rapporteur: In opdracht van:

Onderzoek en Statistiek Gemeente Nijmegen P.J. ter Denge, MSc. Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling Gemeente Nijmegen en GGD regio Nijmegen

Juli 2012

Versie 2‐7‐12

Pagina 3


Versie 2‐7‐12

Pagina 4


Inhoud Samenvatting

7

Achtergrond en verantwoording

11

1) Inleiding

11

2) Methodiek Gezondheidsmakelaars

11

3) Project Gezondheidsmakelaars

13

4) Selectie gezondheidsmakelaars

15

5) Wijkbeschrijving

16

6) Opzet evaluatieonderzoek

17

7) Leeswijzer

19

Deel I – Opbrengst

21

1) Inleiding

21

2) Gerealiseerd aanbod 4-12 jarigen

21

3) Gerealiseerd aanbod volwassenen in de wijk

26

4) Samenwerking netwerkpartners

29

5) Structurele aandacht

32

Deel II – Waarderingen opbrengst

37

1) Inleiding

37

2) Knelpunten opbrengst

37

2a) Knelpunten realisatie aanbod

37

2b) Knelpunten samenwerking netwerkpartners

40

2c) Knelpunten structurele aandacht

41

3) Beoordeling inzet gezondheidsmakelaars

42

4) Meewegende aspecten

47

Deel III – Conclusies en aanbevelingen

49

1) Inleiding

49

2) Deelconclusies

49

3) Eindconclusie

54

4) Aanbevelingen

56

Bijlagen

Versie 2‐7‐12

59

Pagina 5


Versie 2‐7‐12

Pagina 6


Samenvatting In de periode maart t/m juni is een tussentijds evaluatieonderzoek gehouden van het project Gezondheidsmakelaar van de GGD Regio Nijmegen. Vanaf september 2009 werken 3 gezondheidsmakelaars aan gezondheidsbevordering in verschillende wijken en stadsdelen van Nijmegen, namelijk Hatert, Neerbosch-Oost, Oud-West, Heseveld, Dukenburg en Lindenholt. Met dit project wil men een effectieve, wijkgerichte en integrale aanpak opzetten voor gezondheidsbevordering voor mensen met een lage sociaaleconomische status. Eerder gehanteerde aanpakken bleken te weinig effect te hebben op deze doelgroep, die vaker een slechtere gezondheid heeft dan mensen met een hogere sociaaleconomische status. Een experiment in Nederland heeft aangetoond dat een gezondheidsmakelaar dit effect op gezondheidsbevordering wel kan realiseren. De belangrijkste taak van de gezondheidsmakelaar is het ontwikkelen van netwerken, met als doel dat bestaande instituties effectieve gezondheidsinterventies plegen. Het is geen losstaand initiatief, maar een perspectief om het onderwerp gezondheid te integreren binnen bestaande praktijken. In Nijmegen zijn twee doelgroepen aangewezen rondom het thema overgewicht: kinderen van 4-12 jaar (en hun ouders) en volwassenen in de wijk. De gezondheidsmakelaar richt zich op het realiseren van aanbod rondom voeding en bewegen, het stimuleren van samenwerking tussen netwerkpartners en het tot stand brengen van structurele aandacht voor gezonde leefstijl bij de doelgroepen en betrokken netwerkpartners. Na ruim 2,5 jaar was er behoefte aan een tussentijdse evaluatie, ook in het kader van een bredere evaluatie van het lokale gezondheidsbeleid, en is aan de gemeentelijke afdeling Onderzoek en Statistiek de opdracht daartoe gegeven.

De centrale vraag van dit evaluatieonderzoek luidt: in welke mate wordt het beoogde vliegwieleffect van de gezondheidsmakelaars bereikt? Hiervoor zijn diverse documenten geanalyseerd en interviews gehouden met de gezondheidsmakelaars en 19 netwerkpartners. Uit het onderzoek blijkt dat de gezondheidsmakelaars binnen beide doelgroepen veel in gang gezet hebben rondom gezonde leefstijl. Diverse initiatieven, gericht op bewegen en voeding, leveren een bijdrage aan het voorkomen en verminderen van overgewicht. Op scholen is het bewegingsdeel vaak door combinatiefunctionarissen van Sportservice Nijmegen opgepakt, waardoor de gezondheidsmakelaar zich veelal met gezonde voeding heeft bezig gehouden. Versie 2‐7‐12

Pagina 7


Hierbij gaat het bijvoorbeeld om fruit uitdelen, een gezonde lunch organiseren en smaaklessen opzetten met een diëtiste. Binnen de meeste scholen is hierdoor intern samenwerking ontstaan of versterkt tussen partners binnen de scholen rond het thema gezonde leefstijl.

Ook

wordt

gebruik

gemaakt

van

externe

netwerkpartners.

Door

personeelswisselingen is het soms lastig om binnen scholen blijvende afspraken te maken. De inzet van de gezondheidsmakelaars heeft ertoe geleid dat op verschillende scholen meer aandacht is ontstaan voor gezondheid. Enkele scholen hebben daarbij ook een gezondheidsbeleid, maar op de meeste scholen is het nog niet zo ver en op enkele scholen is onvoldoende aandacht weten te creëren voor gezonde leefstijl. Dit heeft te maken met de mate waarin school en schoolteam aandacht voor gezondheid als prioriteit zien, maar ook met de mate waarin weerstand van ouders wordt (verwacht te) ervaren. De nodige inspanningen om draagvlak en bewustwording te creëren bij ouders hebben bij enkele scholen positieve resultaten opgeleverd, maar hebben nog niet overal tot het gewenste effect geleid. In de wijken hebben de gezondheidsmakelaars in beweegprogramma’s proeflessen geïntroduceerd en is het digitale concept Beweegmaatje gepresenteerd. Hiermee wil men bewerkstelligen dat zo veel mogelijk deelnemers na de beweegprogramma’s blijven bewegen. Gezondheidsmakelaars wijzen wijkbewoners op een passend aanbod bij hun vraag of zorgen dat er aanbod gecreëerd wordt. Financiën van wijkbewoners belemmeren wel regelmatig om gebruik te maken van het sportaanbod in de wijk, zodat er een alternatief aanbod gezocht moet worden door de gezondheidsmakelaar. Verder zijn de gezondheidsmakelaars betrokken geweest bij het inpassen van gezondheidsaspecten in bestaande cursussen, gericht op het bevorderen van gezonde leefstijl en het voorkomen en aanpakken van overgewicht. Georganiseerde netwerkbijeenkomsten worden door netwerkpartners erg gewaardeerd en hebben ook al concrete samenwerkingsresultaten opgeleverd. Bij veel netwerkpartners in de wijken is meer aandacht ontstaan voor preventie en voor het creëren van gezonde leefstijl bij cliënten en patiënten. Enkele netwerkpartners zien dit niet als hun prioriteit of kunnen hier weinig aandacht aan besteden wegens drukte en gebrek aan tijd.

Het project wordt door de gemeente en de GGD gezien als een proces, waarin dingen uitproberen mogelijk moet zijn. De flexibele inzet van de gezondheidsmakelaars wordt daarbij aangemoedigd, mits zij hun eigen doelstellingen niet uit het oog verliezen. Alle geïnterviewde netwerkpartners beoordelen deze inzet en de functie van gezondheidsmakelaar positief. De functie wordt gezien als meerwaarde hebbend voor de wijk, waarbij vooral het netwerk van de gezondheidsmakelaar erg gewaardeerd wordt. Het bijbehorende budget wordt Versie 2‐7‐12

Pagina 8


gezien als een handig extra waarmee je meer kunt bereiken. Men geeft aan dat zonder de gezondheidsmakelaar er niets of veel minder georganiseerd zou worden. Uitzondering hierop zijn schooldirecteuren. Zij zien minder resultaat van de inzet van gezondheidsmakelaars, omdat er minder contact en samenwerking is met hen. Dit contact met directeuren zou verbeterd kunnen worden. Als andere verbeteringen worden een meer proactieve houding bij netwerkpartners in de wijk en meer proberen voor elkaar te krijgen in de school genoemd. Als eindconclusie wordt gesteld dat, ondanks ervaren knelpunten, de gezondheidsmakelaars in de wijken fungeren als vliegwiel. De ‘smeerolie’ die kenmerkend is voor een vliegwielfunctie (het gaat deels om belangrijke onzichtbare taken) levert zichtbare positieve resultaten op. Het effect van deze vliegwielfunctie is op deze korte termijn nog niet zichtbaar, evenals de mate waarin de functie van gezondheidsmakelaar tot het verkleinen van gezondheidsverschillen kan leiden. Het proces van gedragsverandering dat hierbij nodig is, is een proces van lange adem. Aanbevolen wordt om de functie van gezondheidsmakelaar ook een functie van lange adem te laten zijn. Verwacht mag worden dat met de methodiek van gezondheidsmakelaars zoals deze in Nijmegen is ingezet, gezondheidsverschillen uiteindelijk verminderen. De voorgeschiedenis in een wijk kan daarbij als ‘wegbereider’ fungeren, zoals bijvoorbeeld in Hatert waar verschillende netwerkpartners al een Convenant Gezond Hatert ondertekend hadden. Het is ook belangrijk om aan te sluiten bij andere initiatieven die in de wijk georganiseerd worden, zoals de opkomst van de Sociale Wijkteams in Nijmegen.

Aanbevolen wordt om de komende jaren blijvend te investeren in het creëren en onderhouden van draagvlak op verschillende niveaus en de functie van gezondheidsmakelaar ook op verschillende niveaus uit te dragen. Hierbij biedt de ontwikkeling richting de Brede School kansen. Aanbevolen wordt ook om kernpartners binnen de Brede School nauwer te betrekken bij de resultaten die de gezondheidsmakelaars behalen. Ook draagvlak bij wijkbewoners kan versterkt worden, door actieve bewoners zelf taken te geven in het stimuleren van hun andere wijkbewoners om een gezonde leefstijl na te streven. In de uitvoering richt elke gezondheidsmakelaar zich op twee werkgebieden. Uit het onderzoek blijkt dat men al gauw toe trekt naar het werkgebied waar het meeste mogelijk is, waardoor het andere werkgebied achterop dreigt te raken. Om dit te doorbreken wordt aanbevolen om het eerste werkgebied, waar het inmiddels redelijk goed gaat, wat meer los te laten en de aandacht nu te vestigen op het andere werkgebied. Voor de toekomstige invulling van de functie gezondheidsmakelaars wordt aanbevolen om het gerealiseerde aanbod te onderzoeken op het meest succesvolle aanbod en dit te vertalen Versie 2‐7‐12

Pagina 9


naar de praktijk. Ook is het aan te bevelen om te onderzoeken in hoeverre financiële belemmeringen bij volwassenen reëel zijn en in hoeverre deze ingegeven zijn door andere motieven. Dit kan bijdragen aan het creëren van draagvlak bij bewoners en het bieden van passende activiteiten.

Versie 2‐7‐12

Pagina 10


Achtergrond en verantwoording 1)

Inleiding

In voorliggend rapport worden de resultaten van 2,5 jaar Gezondheidsmakelaars beschreven. Het project Gezondheidsmakelaars is in september 2009 van start gegaan. In dit project werken 3 gezondheidsmakelaars van de GGD aan gezondheidsbevordering in verschillende wijken van Nijmegen. Na ruim 2,5 jaar was er behoefte aan een tussentijdse evaluatie, ook in het kader van een bredere evaluatie van het lokale gezondheidsbeleid. In dit hoofdstuk wordt allereerst ingegaan op de aanpak van gezondheidsverschillen en de rol van de methodiek van gezondheidsmakelaars daarbij. Vervolgens zal het Nijmeegse project Gezondheidsmakelaars beschreven worden aan de hand van doelstellingen en beoogde resultaten. Een beschrijving van de drie gezondheidsmakelaars laat zien wat hun achtergrond is en een wijkbeschrijving geeft inzicht in de verschillende werkgebieden van de gezondheidsmakelaars. Tot slot wordt ingegaan op het uitgevoerde evaluatieonderzoek en de onderzoeksmethode die hierbij gehanteerd is.

2)

Methodiek Gezondheidsmakelaars

De aanpak van gezondheidsverschillen houdt gezondheidsinstanties in Nederland al enige jaren bezig. De gehanteerde aanpak voor gezondheidsbevordering bleek te weinig effect te hebben op mensen met een lage sociaaleconomische status. Op basis van internationale ervaringen leek een functie van gezondheidsmakelaar wel meerwaarde te hebben bij het verkleinen van hardnekkige gezondheidsverschillen in de samenleving. Dit gaf aanleiding om in Nederland tussen 2007 en 2010 te experimenteren met de rol van gezondheidsmakelaar in vier steden: Helmond, ’s Hertogenbosch, Groningen en Den Haag. Centraal stond ‘hoe de rol van gezondheidsmakelaar in de praktijk vorm zou moeten krijgen om optimaal te kunnen bijdragen aan het terugdringen van gezondheidsachterstanden’ (Harting, 2010, p. 7). 1 Een effectieve aanpak van gezondheidsverschillen grijpt in op het ontstaan van deze verschillen, en dat gaat verder dan alleen het terrein van gezondheid. Er bestaat een sterk 1

Dit experiment werd met onderzoek begeleid door de afdeling Sociale Geneeskunde AMC UvA en de resultaten daarvan zijn beschreven door J. Harting in het rapport Drie Jaar Gezondheidsmakelaars (2010). De gegevens in deze paragraaf zijn afkomstig uit dit rapport.

Versie 2‐7‐12

Pagina 11


verband tussen gezondheid en sociaaleconomische status. Het model van Albeda (Harting, 2010) verduidelijkt dit verband. Volgens dit model zijn een selectiemechanisme en een oorzakelijk mechanisme verantwoordelijk voor het ontstaan van sociaaleconomische gezondheidsverschillen. De gezondheidstoestand van een individu heeft een direct effect op zijn maatschappelijke positie (selectiemechanisme): een minder goede gezondheid zorgt voor een lagere sociaaleconomische status. Een slechte gezondheid kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat iemand niet meer kan deelnemen aan het arbeidsproces, waardoor het inkomen achteruit gaat. Deze selectieprocessen zijn echter slechts verantwoordelijk voor een klein deel van het sterke verband tussen sociaaleconomische status en gezondheid. Het oorzakelijk mechanisme heeft hier een grotere invloed op. Volgens het oorzakelijk mechanisme heeft de maatschappelijke positie van een persoon een indirect effect op de gezondheid. Iemand met een lage sociaaleconomische status heeft bijvoorbeeld doorgaans een minder gezonde leefstijl en minder

gunstige

werk-

en

woonomstandigheden

dan

iemand

in

een

hogere

sociaaleconomische positie. Daarnaast zorgt het hebben van een lagere opleiding, en daarmee vaak een lagere sociaaleconomische status, ervoor dat iemand gezondheidsinformatie en gezondheidsboodschappen minder makkelijk oppakt en het eigen gedrag hier minder op aanpast, dan iemand met een hogere opleiding. Een gezondheidsmakelaar kan verschillende beleidssectoren betrekken bij de aanpak van gezondheidsverschillen en zo zorgen voor intersectorale samenwerking die op basis van bovenstaand verklaringsmodel nodig lijkt. Door tegelijkertijd in de wijk te opereren, kan de gezondheidsmakelaar deze samenwerking concreet vormgeven en uitvoeren. Het experiment in de vier steden bevestigde dat deze taken van de gezondheidsmakelaar succesvol kunnen zijn. Wel is de functie van gezondheidsmakelaar in de vier steden steeds op een

andere

wijze

vormgegeven,

sterk

bepaald

door

de

lokale

context.

De

gezondheidsmakelaar kon op uitvoerend, coördinerend of aansturend niveau fungeren, soms door meerdere personen gecombineerd binnen een gemeente. De functie werd zowel binnen de gemeente gepositioneerd als binnen de GGD en meer of minder concreet binnen een wijk vormgegeven. De resultaten uit het experiment tonen aan dat de mogelijkheden om draagvlak te verwerven vergroot worden door het gezamenlijk invullen van de rol door meerdere personen op verschillende niveaus. Daarnaast is ook het hebben van een gemeentelijke beleidsgeschiedenis rondom (integraal) gezondheidsbeleid en wijkgericht gezondheidswerk van belang. Dit kan voor de gezondheidsmakelaar fungeren als ‘wegbereider’. Tegelijkertijd bleek uit het experiment dat Versie 2‐7‐12

Pagina 12


dit ook richtinggevend is voor de uitvoering: ofwel vooral gericht op het realiseren van draagvlak (minder voorgeschiedenis), ofwel op het tot stand brengen en in stand houden van gezondheidsbevorderende maatregelen (meer voorgeschiedenis).

3)

Project Gezondheidsmakelaars Nijmegen

In Nijmegen is het project Gezondheidsmakelaars ontstaan vanuit de Nota Gezond Nijmegen 2009-2012, waarin het verkleinen van gezondheidsverschillen tussen hoger en lager opgeleiden en tussen wijken als speerpunt aangeduid is. Hierbij is het tegengaan van overgewicht, een van de prioriteiten, vertaald naar het project Gezondheidsmakelaars. In Nijmegen had in 2009 15% van de 5-14 jarigen overgewicht (vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde) en circa 40% van de volwassenen (landelijk gemiddelde 45%). In de Nota Gezond Nijmegen wordt opgemerkt dat overgewicht zich concentreert in de aandachtswijken. Daarnaast bewegen lager opgeleiden, allochtonen en middelbare scholieren minder dan aanbevolen wordt.

Oorspronkelijk projectvoorstel In het oorspronkelijke projectvoorstel Gezondheidsmakelaars Nijmegen 2 zijn voor de gezondheidsmakelaars twee kernactiviteiten opgenomen: JUMP-in en de Beweegkuur. Het uit Amsterdam afkomstige JUMP-in richt zich op het stimuleren van lichamelijke activiteit bij basisschoolkinderen, waarmee overgewicht op lange termijn aangepakt wordt en waarbij basisonderwijs, Sportservice, GGD en de wijk samenwerken. Hierbij heeft de gezondheidsmakelaar in Nijmegen onder andere de volgende taken gekregen: het stimuleren van activiteiten rondom voeding en bewegen op school, het ondersteunen van scholen bij het realiseren van structurele gezonde maatregelen op school, het zorgen voor afstemming van gegevens in het digitale Leerlingvolgsysteem en het stimuleren van ouders om hun verantwoordelijkheid op te pakken voor een gezonde leefstijl van risicoleerlingen. Met de gezamenlijke inspanningen rond JUMP-in streeft men ernaar dat 60 inactieve kinderen extra in beweging komen en dat daarnaast 50 kinderen lid worden van een sportvereniging. De landelijke methodiek Beweegkuur is gericht op volwassenen en op het verbinden van zorg en sport in de wijk. Het betreft een gecombineerde leefstijlinterventie voor mensen met 2

Bestaande uit een Offerte voorstel Gezondheidsmakelaars vanuit de GGD (dd. 29-05-2009) en een Beschikking verlening en bevoorschotting budgetsubsidie 2009/2012 Gezondheidsmakelaar vanuit de gemeente Nijmegen (dd. 23-07-2009). Beide documenten zijn bijgevoegd als respectievelijk bijlagen 4 en 5.

Versie 2‐7‐12

Pagina 13


overgewicht/obesitas in combinatie met een (andere) risicofactor, zoals diabetes type 2 of een chronische ziekte. Deelnemers aan de Beweegkuur krijgen maximaal een jaar begeleiding om hun eet- en beweeggedrag aan te passen en daarmee te werken aan een gezonde actievere leefstijl. Hierbij is een samenwerking noodzakelijk tussen huisarts, leefstijladviseur, dietist en indien nodig fysiotherapeut of oefentherapeut. Het doel is dat deelnemers zelfstandig het ‘gezonde’ gedrag volhouden. 3 Vanuit de Nota Gezond Nijmegen zijn huisartsen en fysiotherapeuten aan de slag gegaan met de Beweegkuur en andere beweegprogramma’s waarin volwassenen met overgewicht, chronisch zieken, prediabetes en diabetes begeleid worden zodat zij meer gaan bewegen. Hierbij richten de taken van de gezondheidsmakelaar in Nijmegen zich op het zorgen voor aansluitend aanbod voor patiënten die klaar zijn met de Beweegkuur en andere beweegprogramma’s, voor afstemming tussen zorg en wijk en op het monitoren van de voortgang van de situatie van patiënten en op basis daarvan het oppakken van nieuwe vervolgactiviteiten. Men verwacht dat uiteindelijk in 2011/2012 per jaar 360 personen uit Nijmegen aan de Beweegkuur en andere beweegprogramma’s kunnen deelnemen en het streven is dat van deze deelnemers 60% dit als een positieve stimulans ervaart om te gaan/blijven bewegen. Binnen deze twee kernactiviteiten is de belangrijkste functie van de gezondheidsmakelaar het ontwikkelen

van

netwerken,

met

als

doel

dat

bestaande

instituties

effectieve

gezondheidsinterventies plegen. Het is uitdrukkelijk geen instrument in de zin van een nieuw (losstaand) initiatief, maar een perspectief om het onderwerp gezondheid te integreren binnen bestaande praktijken. Met dit zogeheten vliegwieleffect van de gezondheidsmakelaars beoogt het project een bijdrage te leveren aan het verminderen van de gezondheidsachterstand van een aantal doelgroepen.

Gewijzigde opdracht De opdracht om het Amsterdamse project JUMP-in in Nijmegen te implementeren, is in overleg tussen de gezondheidsmakelaars en de gemeente in 2010 losgelaten. De noodzakelijke randvoorwaarden om het Amsterdamse succes te kopiëren (meet- en weegteams, ureninzet JGZ, schoolsportverenigingen) kunnen in Nijmegen niet gerealiseerd worden. Overigens blijkt ook in Amsterdam JUMP-in niet te leiden tot een gezonder voedingspatroon, meer dagelijks bewegen of vaker behalen van de beweegnorm, maar tot 3

Informatie is afkomstig van de website www.beweegkuur.nl. De Beweegkuur is een initiatief van het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen.

Versie 2‐7‐12

Pagina 14


meer sportdeelname en enige afname van zittenblijven. Afgesproken is om niet meer te spreken over invoering van JUMP-in, maar over het invoeren van activiteiten gericht op 4-12 jarigen en hun ouders. De voorgenomen activiteiten komen wel voor een deel overeen met de activiteiten binnen JUMP-in. Daarnaast stond de oorspronkelijke opdracht nadrukkelijk in het teken van overgewicht, maar werd tegelijkertijd een vraaggerichte houding verwacht van de gezondheidsmakelaars. In de praktijk bleek al snel dat dit spanningsveld in de opdracht zelf voor knelpunten kon zorgen. De opdracht is daarom wat breder en flexibeler geworden, met het idee ‘sluit aan waar energie is’. Als die energie bijvoorbeeld zit in het stoppen met roken, moet dat eerst en kan daarna ingezet worden op bewegen en gezonde voeding. De mogelijkheid om zijstapjes te maken is daarmee flexibeler geworden, omdat je soms andere ingangen nodig hebt om bij bewegen en gezonde voeding uit te komen. Wel is en blijft het thema overgewicht het hoofdthema van waaruit de gezondheidsmakelaars werken.

4)

Selectie gezondheidsmakelaars

De manager van de afdeling Gezondheidsbevordering & Epidemiologie (GB&E) van de GGD, waar het project Gezondheidsmakelaars onder valt, geeft aan dat voor de uitvoering van het project Gezondheidsmakelaars goed is gekeken naar wie hiervoor in aanmerking zouden komen. Hierbij is gekeken naar de basisvaardigheden die bij het werk passen. Deze basisvaardigheden zijn: goed kunnen samenwerken, mensen kunnen samenbrengen, je vak goed kennen, het aanbod op een flexibele manier in de context kunnen toepassen en mensen kunnen enthousiasmeren. Ook moet je niet te vast aan de GGD houden. De drie gezondheidsmakelaars zijn op basis hiervan geselecteerd. Een eerste makelaar is met name gekozen vanwege het beschikken over de basisvaardigheden en het hebben van een intrinsieke werkhouding die bij dit werk past. Een ander was al een heel ervaren gezondheidsbevorderaar, die vanuit haar betrokkenheid bij een multifunctioneel centrum voor kinderen (Een Slingertouw) ook het onderwijs goed kende. Zij zat daarmee al in het netwerk en kende een deel van de netwerkpartners. Daarnaast moest er met het project in achterstandswijken gewerkt worden, waar een relatief groot percentage wijkbewoners van niet-westerse

achtergrond

woont.

De

GGD

wilde

daarom

in

ieder

geval

een

gezondheidsmakelaar van niet-westerse afkomst. De als derde gekozen makelaar voldeed aan deze voorwaarde en was vanuit het welzijnswerk een ervaren opbouwwerkster en jongerenwerkster. Versie 2‐7‐12

Pagina 15


5)

Wijkbeschrijving

Bij de projectopdracht zijn een aantal wijken in Nijmegen geselecteerd als werkgebied voor de gezondheidsmakelaars. Het gaat om de aandachtswijken in Nieuw-West (Heseveld en Neerbosch-Oost), Oud-West (Wolfskuil en Waterkwartier), Hatert, Lindenholt (Zellersacker, Voorsten- en Gildekamp en Leuvensbroek) en Dukenburg (Aldenhof, Meijhorst, Tolhuis, Zwanenveld en Malvert). Een overzicht van alle wijken en stadsdelen is bijgevoegd als bijlage 6. De aandachtswijken zijn verdeeld onder de gezondheidsmakelaars. Hieronder een korte beschrijving van deze werkgebieden 4 .

Hatert en Neerbosch-Oost Hatert in Nijmegen-Zuid en Neerbosch-Oost in Nijmegen-Nieuw-West vormen samen het werkgebied van een van de drie gezondheidsmakelaars. Aandachtswijk Hatert was voorheen een Vogelaarwijk, die zich positief ontwikkelt. In Hatert ligt een goede structuur in de eerstelijnszorg. In Neerbosch-Oost is de afgelopen jaren de totaalwaardering van de inwoners voor hun wijk licht gedaald. Wel zijn veel vrijwilligers actief in de wijk. Oud-West en Heseveld Het stadsdeel Nijmegen-Oud-West en de wijk Heseveld in Nijmegen-Nieuw-West vormen samen het werkgebied van een tweede gezondheidsmakelaar. Oud-West, met de wijken Wolfskuil en Biezen, kent relatief veel mensen met een lage sociaal maatschappelijke positie. Er is een afname gesignaleerd in de deelname aan wijkactiviteiten. In Wolfskuil wonen relatief veel allochtonen met een sociaal economische achterstand, waar met name de vrouwen vaak slecht Nederlands spreken. Heseveld heeft ook geen sterk sociaal maatschappelijk profiel, met een kwetsbaar sociaal klimaat in de wijk en inwoners met veelal een lage sociaal economische status. Wel zijn er veel vrijwilligers actief in Heseveld. Dukenburg & Lindenholt De beide stadsdelen Dukenburg en Lindenholt vormen samen het werkgebied van de derde gezondheidsmakelaar. In stadsdeel Dukenburg zijn 5 van de 9 wijken aangeduid als aandachtswijken, met kwetsbare bewoners. Het stadsdeel is aan het vergrijzen. De gezondheidsmakelaar beschrijft Dukenburg als levendig, met actieve wijkbewoners die elkaar 4

De beschrijving van de werkgebieden is grotendeels afkomstig van de gemeentelijke Stads- en Wijkmonitor 2012 en daarnaast aangevuld met beschrijvingen van de gezondheidsmakelaars over hun werkgebieden.

Versie 2‐7‐12

Pagina 16


binnen de wijken kennen. Ook geeft zij aan dat Dukenburg veel binnenruimtes heeft waar activiteiten uitgevoerd kunnen worden en waardoor samenwerking makkelijk is. Lindenholt heeft 3 woonwijken (’t Acker, De Kamp en ’t Broek) die een gemiddeld en stabiel klimaat laten zien. Een aantal buurten in de wijken blijven achter qua sociaal klimaat. In De Kamp en ’t Acker wonen veel niet-westerse allochtonen. De gezondheidsmakelaar beoordeelt Lindenholt als wat anoniemer dan Dukenburg, hoewel dit begint te veranderen nu er meer ontstaat rondom wijkvoorzieningen. Er zijn weinig plekken waar bewoners, terecht kunnen, omdat er maar 1 wijkcentrum is in het hele stadsdeel. Er worden door bewoners vrijwel geen activiteiten georganiseerd en er zijn minder vrijwilligers actief dan in Dukenburg. Wel biedt Lindenholt volgens de gezondheidsmakelaar qua buitengebied meer ruimte om te bewegen. 6)

Opzet evaluatieonderzoek

Onderzoeksvraag De gemeente wil graag weten of de methodiek ‘gezondheidsmakelaar’ een waardevolle methodiek is, die eventueel op meer plekken in de stad ingezet kan worden. De evaluatie is dan ook vooral gericht op het functioneren van de makelaars zelf, conform de doelstelling van het project. De centrale vraag hierbij is: In welke mate wordt het beoogde vliegwieleffect van de gezondheidsmakelaars bereikt? Voor het beantwoorden van deze hoofdvraag zijn een aantal deelvragen opgesteld. Omdat de netwerkfunctie van de gezondheidsmakelaars in deze evaluatie centraal staat, zijn de deelvragen ook vanuit die positie opgesteld. 1. Welk aanbod is vanuit het functioneren van de gezondheidsmakelaars tot stand gekomen? 2. Welke belemmeringen worden ervaren bij het realiseren van beoogd aanbod en geplande activiteiten? 3. Lukt het, bij de totstandkoming van het aanbod, om een goede balans te vinden tussen gezondheidsvraag en gezondheidsaanbod? 4. In welke mate lukt het om het thema gezondheid structureel op de agenda van de netwerkpartners te plaatsen? 5. Lukt het om de verschillende partners bij elkaar te brengen en te houden? 6. Hoe

oordelen

de

verschillende

netwerkpartners

over

de

inzet

van

de

gezondheidsmakelaars? 7. Hoe monitoren en reflecteren de gezondheidsmakelaars het gehele proces? Versie 2‐7‐12

Pagina 17


Opdracht Het project Gezondheidsmakelaars is qua uitvoering ondergebracht bij de GGD, maar de gemeente Nijmegen is opdrachtgever. Concreet is de afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling beleidsmatig verantwoordelijk. Voor het uitvoeren van dit evaluatieonderzoek heeft de afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling de opdracht gegeven aan de afdeling Onderzoek en Statistiek van de gemeente Nijmegen. Een gedetacheerd onderzoekster van het onderzoeksbureau I&O Research heeft het onderzoek uitgevoerd voor deze afdeling.

Onderzoeksmethode Door middel van een kwalitatief onderzoek zijn gegevens verzameld waarmee de onderzoeksvragen beantwoord kunnen worden. Allereerst zijn diverse documenten geanalyseerd, waaronder beleidsstukken, verantwoordingen 5 van de gezondheidsmakelaars zelf en gegevens vanuit projecten elders in Nederland. Daarnaast zijn in totaal 27 personen benaderd voor een face-to-face dan wel telefonisch interview. Uiteindelijk zijn bij 22 personen interviews afgenomen: de 3 gezondheidsmakelaars en 19 netwerkpartners. In tabel 1 op pagina 13 is per wijk/stadsdeel te zien welke functies deze netwerkpartners hebben. Een overzicht van geïnterviewde personen is bijgevoegd als bijlage 3. Van de 22 interviews waren 15 interviews face-to-face en zijn 7 interviews telefonisch afgenomen. Met de gezondheidsmakelaars zijn interviews van 2 uur gehouden, met de overige face-to-face geïnterviewde netwerkpartners is 1 tot 1,5 uur gesproken en de telefonische interviews namen 15 tot 30 minuten in beslag. In totaal hebben 5 personen niet meegewerkt aan het onderzoek. Hiervan hebben 3 personen niet gereageerd op het verzoek mee te werken, was 1 persoon afwezig door vakantie en zag 1 persoon af van het verzoek om mee te werken omdat er geen contact met een gezondheidsmakelaar was.

5

Gedurende het project hebben de gezondheidsmakelaars twee keer per jaar een verantwoording geschreven over hun werkzaamheden. Op het moment van dit evaluatieonderzoek (juni 2012) zijn twee halfjaarevaluaties (2010 en 2011) en een eindevaluatie (2010) beschikbaar. Een eindevaluatie van 2011 is slechts gedeeltelijk in concept gereed op het moment van dit onderzoek, waardoor deze beperkt is meegenomen in het onderzoek.

Versie 2‐7‐12

Pagina 18


Werkgebieden

Functie geïnterviewde netwerkpartners

Hatert & Neerbosch-Oost

Sportservice Nijmegen, combinatiefunctionaris 6 Tandem, OWS-coördinator Fysiotherapeut ZZG Zorggroep, wijkverpleegkundige Zichtbare Schakel ZZG Zorggroep, teamleider

Dukenburg & Lindenholt

Sportservice Nijmegen, combinatiefunctionaris Tandem, OWS-coördinator Fysiotherapeut ZZG Zorggroep, diëtiste Lid Wmo Werkgroep, wijkbewoner Bovenbouwcoördinator basisschool

Oud-West & Heseveld

Sportservice Nijmegen, combinatiefunctionaris Tandem, OWS-coördinator Diëtiste Huisarts

Overkoepelend

Gemeente Nijmegen, beleidsmedewerker Publieke Gezondheid GGD, manager afdeling GB&E Sportservice Nijmegen, voormalig manager Projectleider Brede Schoolontwikkeling Nijmegen

Tabel 1: Functies van geïnterviewde netwerkpartners per werkgebied van de gezondheidsmakelaars.

7)

Leeswijzer

In Deel I van het rapport wordt een beschrijving gegeven van alle behaalde resultaten c.q. opbrengsten. Deze resultaten hebben betrekking op het ontwikkelde aanbod, de ontwikkelde samenwerking en de ontwikkelde structurele aandacht voor gezonde leefstijl. In Deel II worden de opbrengsten waarderend beschreven aan de hand van ervaren knelpunten. Daarnaast wordt een beeld geschetst van de meningen van netwerkpartners over de inzet van de gezondheidsmakelaars en worden uit het onderzoek naar voren gekomen relevante aspecten beschreven. In Deel III komt alles bij elkaar wanneer een antwoord gegeven wordt op de deelvragen en centrale onderzoeksvraag. Hierbij zullen ook enkele aanbevelingen gedaan worden. 6

Een combinatiefunctionaris is in dienst van Sportservice Nijmegen en is zowel vakleerkracht sport op een Open Wijk School / Brede School, als betrokken bij een sportvereniging met als doel deze zo gezond mogelijk te maken. Hierbij gaat het om leden werven, waarbij bruggen leggen met basisscholen een belangrijke taak is.

Versie 2‐7‐12

Pagina 19


Versie 2‐7‐12

Pagina 20


Deel I

1)

Opbrengst

Inleiding

De aangeleverde verantwoordingen van de gezondheidsmakelaars bieden een overzicht van tot stand gekomen aanbod, opgebouwd netwerk, samenwerkingsresultaten en gerealiseerde structurele aandacht voor gezonde leefstijl. Dit overzicht is verder aangevuld door de verschillende netwerkpartners tijdens de interviews. Er zijn diverse activiteiten en interventies ontwikkeld, aangepast en/of uitgebreid op het terrein van gezonde leefstijl. Daarnaast hebben de gezondheidsmakelaars samenwerking tussen verschillende netwerkpartners gestimuleerd en tot stand gebracht. Tot slot heeft een en ander geresulteerd in meer of mindere structurele aandacht voor gezonde leefstijl. In dit deel van het rapport wordt de output van deze taken van de gezondheidsmakelaars nader toegelicht in drie overeenkomstige onderdelen. Ervaren knelpunten en belemmeringen hierbij zullen in deel II aan bod komen. Bij de beschrijving van de resultaten wordt steeds een onderscheid gemaakt tussen de twee doelgroepen waar het project zich op richt: de 4-12 jarigen en hun ouders via de scholen, en de volwassenen in de wijk.

2)

Gerealiseerd aanbod 4-12 jarigen

Er zijn verschillende initiatieven op scholen ontwikkeld waarbij de gezondheidsmakelaars een (invloedrijke) rol hebben gehad. In de initiatieven is vooral aandacht voor (aparte) bewegingsen voedingsactiviteiten, soms gecombineerd in grotere activiteiten als gezonde weken. Daarnaast is er veel aandacht voor ouders. Hieronder worden verschillende van deze initiatieven verder uitgewerkt. Een compleet overzicht van het gerealiseerde aanbod voor 4-12 jarigen en hun ouders rondom gezonde leefstijl is bijgevoegd als bijlage 1.

Aanbod bewegen In Hatert is in 2010 en 2011 een gratis zwemmiddag georganiseerd in de Gezonde Week Hatert. Hier hebben respectievelijk 90 en 70 kinderen en beide keren 15 ouders aan deelgenomen. Ook is er een dansdag georganiseerd voor kinderen, waar 150 kinderen aan deelnamen (deels niet uit Hatert). Daarnaast hebben 30 leerlingen van De Vossenburcht Versie 2‐7‐12

Pagina 21


samen met hun combinatiefunctionaris een kennismakingsles gehad in de Beweegtuin Hatert 7 . De groepen 6, 7 en 8 (100 leerlingen) van basisschool De Kleine Wereld in de wijk Heistal Grootstal, waar ook kinderen uit Hatert op school zitten, hebben meegedaan aan Scoren voor Gezondheid. Dit is een project waarbij voetballers van N.E.C. kinderen aanzetten tot een gezonde leefstijl door het goede voorbeeld te geven. Het project start met een clinic en kinderen ondertekenen een contract waarin zij beloven 20 weken te werken aan een gezonde leefstijl. In deze 20 weken is er in de klassen wekelijks aandacht voor gezonde voeding en bewegen. Aan het eind krijgen kinderen een eindclinic en een diploma. In Oud-West is op Brede School De Wieken 8 tijdelijk een tussenschools beweegaanbod geweest. De inhoud van dit beweegaanbod is tijdens dit onderzoek niet duidelijk geworden. De gezondheidsmakelaar geeft aan dat dit erg populair was en dat per keer 15 leerlingen deelnamen. De gezondheidsmakelaar in Oud-West is ook betrokken bij de Straatspeeldagen, waar o.a. veel beweegspelletjes georganiseerd worden. Jaarlijks nemen zo’n 100 kinderen deel aan de Straatspeeldag. Op Brede School De Bron wordt na elke vakantie een warming-up met de hele school gehouden, waaraan niet alleen de 200 leerlingen van De Zonnewende, maar ook alle medewerkers, kinderen van de peuterspeelzaal en circa 20 ouders deelnemen. Dit werd al gedaan voor de komst van de gezondheidsmakelaar. In Dukenburg is op de Prins Mauritsschool informatie uitgedeeld aan 210 kinderen en 45 ouders over bewegen (en voeding) tijdens het project De Vreedzame Wijk. Daarnaast is deze school geïnformeerd over Club Extra, voor kinderen met overgewicht en beweegachterstand die een extra beweegimpuls kunnen gebruiken.

Aanbod gezonde voeding Op de scholen is veel aandacht besteed aan gezonde voeding, variërend van fruit uitdelen en gezonde traktaties maken, gezonde lunch en ontbijt, tot smaaklessen, proeverijen en koken. Op een aantal scholen heeft de gezondheidsmakelaar fruit uitgedeeld tijdens activiteiten: op OWS Hatert (350 leerlingen, 25 ouders), op BS De Dukendonck (340 leerlingen, 15 ouders) en op OWS Aldenhof (450 leerlingen, 24 ouders). OWS InterAcker en OWS Aldenhof 7

De gezondheidsmakelaar heeft een belangrijke rol gehad bij de realisatie van de Beweegtuin in Hatert. Zie voor meer informatie Gerealiseerd aanbod - Doelgroep volwassenen in de wijk. 8 In dit rapport worden de termen Open Wijk School en Brede School beide gehanteerd. In Nijmegen is op het moment van dit onderzoek een doorontwikkeling gaande van Open Wijk Scholen naar Brede Scholen. Formeel wordt de naam Brede School nog niet gehanteerd, maar enkele scholen noemen zich al wel zo. Voor die scholen wordt de term Brede School gehanteerd (afgekort met BS), voor de andere scholen wordt de term Open Wijk School gehanteerd (afgekort met OWS).

Versie 2‐7‐12

Pagina 22


hebben meegedaan aan de campagne Schoolgruiten, waarbij leerlingen een aantal weken achter elkaar gratis groente en fruit kregen aangeboden. Op OWS Hatert hebben 40 leerlingen zelf een fruitlekkernij gemaakt en daarbij informatie gekregen over dagelijks aanbevolen hoeveelheid groente en fruit. Daarnaast hebben 75 leerlingen een aangepaste traktatie gekregen tijdens een afsluiting van het schooljaar, in plaats van de gebruikelijke zoete popcorn, ranja en suikerspin. Ook is er een traktatiewedstrijd gehouden op De Vossenburcht, waarbij 60 leerlingen een bijdrage ingezonden hebben. In Hatert is daarnaast een schooltuin gerealiseerd bij Groenschool Helion voor de 20 leerlingen van groep 6 van De Vossenburcht. Het idee hierbij is dat zelf verbouwen en oogsten van groenten en fruit leidt tot meer ervan proeven en eten. In Oud-West is op De Wieken een smaakproeverij gehouden voor 50 leerlingen uit de middenen bovenbouw. Op de Wetenschapsdag in Een Slingertouw is ook een proeverij georganiseerd, waar 30 kinderen en hun ouders aan hebben deelgenomen. Daarnaast is op BS De Wieken een overblijfrestaurant geweest in het kader van Overheerlijk Overblijven, waar voor de kinderen wekelijks een gezonde lunch georganiseerd is in 2010. De methodiek Overheerlijk Overblijven is ook op De Zonnewende in Heseveld ingezet en in 2011 door een zelfstandige kookgroep gecontinueerd. Op de Prins Mauritsschool is ook aandacht besteed aan gezond eten via smaaklessen en kooklessen, waar 60 kinderen aan hebben deelgenomen. Op OWS Interacker zijn de smaaklessen ook gehouden, hier hebben alle leerlingen aan deelgenomen.

Gecombineerd aanbod Naast losse activiteiten rondom ofwel vooral voeding, ofwel vooral bewegen, zijn er ook een aantal initiatieven waarin beide aspecten tegelijkertijd onder de aandacht worden gebracht. Dit gebeurt onder andere tijdens de Gezonde Weken, die op een aantal scholen gehouden worden. Dit zijn een aantal weken tijdens het schooljaar waarbij gezonde leefstijl centraal staat. De benaming en invulling van deze gezonde weken is op elke school anders. Zo zijn er de Lekker Fit Weken op BS De Dukendonck en de gezonde weken ‘Lekker Fit op de Michiel’, op OWS Michiel. OWS Zwanenveld doet mee met de gezonde weken die in de wijk plaatsvinden en heeft tijdens een Mini Maurits Matinee aandacht geschonken aan gezonde leefstijl. De gezonde weken zijn niet altijd op initiatief van de gezondheidsmakelaar gestart, maar worden wel mede georganiseerd en gestimuleerd door de gezondheidsmakelaar. De Lekker Fit Weken op BS De Dukendonck duurden in 2011 drie weken en in 2012 twee weken. Tijdens deze weken staan lessen in het teken van gezondheid en vinden allerlei extra Versie 2‐7‐12

Pagina 23


activiteiten plaats om gezonde leefstijl onder de aandacht te brengen. Inbreng van de gezondheidsmakelaar hierbij was de afgelopen 2 jaar onder meer het regelen van een ontbijt voor alle kinderen en het aanreiken van lesgeefinterventies en werkboekjes over gezondheid. Verder is er tijdens deze weken veel aandacht voor sporten, bewegen en gezond eten (fruit, gezond koken). In 2011 zijn per dag 340 kinderen en 20 ouders bereikt. ‘Lekker Fit op de Michiel’ heeft een vergelijkbare opzet. Deze zes weken zijn op initiatief van de gezondheidsmakelaar en de combinatiefunctionaris van Sportservice gestart. Ook hier is tijdens de weken veel aandacht voor beweging, sportparticipatie en voeding. Er is een gezond ontbijt georganiseerd voor de kinderen en er is een ‘gezonde boterham’ wedstrijd gehouden. De gezondheidsmakelaar heeft hierbij vooral een organiserende rol als het gaat om het onderdeel voeding. In 2011 zijn per dag 200 leerlingen bereikt met ‘Lekker Fit op de Michiel. Naast de gezonde weken zijn er ook andere initiatieven waarbij bewegen en gezonde voeding gecombineerd worden. Eén ervan heeft plaatsgevonden op het Kandinsky College (VMBO). Hoewel de leerlingen niet tot de doelgroep 4-12 jarigen behoren, is de gezondheidsmakelaar in Hatert nauw betrokken geweest bij het Kandinsky College. Deze school voor voortgezet onderwijs heeft een e-gameslokaal: een vrij toegankelijk lokaal waar leerlingen zich kunnen uitleven op de Xbox, Wii, dansmatten en bikes. In januari 2012 is met 12 leerlingen de pilot ‘Lekker Fit! 10 weken gamen en voedingsinformatie’ gestart, met als doelen meer beweging, bewustwording van het eigen voedingspatroon en de keuzes die je maakt. Uit de evaluatie komen voorzichtige gegevens naar voren, waarbij het erop lijkt dat de aanpak voor deze pilotgroep goed heeft gewerkt. Een aantal leerlingen is wat meer gaan bewegen, heeft het bewegingsplezier ontdekt of is lid geworden van een sportvereniging. Door het geven van voedingsinformatie hebben deelnemers meer kennis gekregen over gezonde voeding en weten ze hoe ze met succes iets kunnen veranderen aan hun voedingspatroon. Dit lijkt in de pilot te worden versterkt wanneer ouders hieraan meewerken en de mogelijkheden tot het eten van gezonde voeding faciliteren en ondersteunen.

Draagvlak ouders Op initiatief van de gezondheidsmakelaars is veel aandacht besteed aan ouders van leerlingen. Hierbij ging het erom bewustwording te creëren bij ouders voor het belang van gezonde leefstijl en draagvlak en betrokkenheid voor wat er op school geïnitieerd wordt. Op diverse ouderbijeenkomsten (ouderochtenden, ouderavonden, oudervereniging) is door de gezondheidsmakelaar en een diëtiste informatie gegeven over gezondheid. Ook hebben zij workshops georganiseerd over gezonde traktaties voor ouders tijdens ouderavonden en voor Versie 2‐7‐12

Pagina 24


de oudervereniging. In totaal zijn hiermee ongeveer 65 ouders bereikt. Bij BS De Bron is in 2010 een grote kerstproeverij gehouden voor ouders, om hen kennis te laten maken met gezonde voeding. Hier namen 150 ouders aan deel. Daarnaast werd uitleg gegeven over Overheerlijk Overblijven en werd ouders middels een enquête gevraagd of zij bereid waren een bijdrage te betalen voor Overheerlijk Overblijven. Ook tijdens de Wereldkinderdag in Dukenburg zijn ouders bereikt, 30 ouders hebben toen fruitspiesen gemaakt en informatie meegenomen over gezonde voeding en bewegen. Op BS De Wieken hebben ouders deelgenomen aan een cursus Gezonde Leefstijl van 5 bijeenkomsten die door de gezondheidsmakelaar opzet was. Deze cursus is twee keer georganiseerd. In 2010 waren er 20 deelnemers, het aantal deelnemers in 2011 is niet bekend. Op OWS De Meiboom en OWS De Interacker is onder ouders, bovenbouwleerlingen en leerkrachten een enquête gehouden om een gezondheidsprofiel op te kunnen stellen, waarbij vragen gesteld werden over ontbijten en traktaties. Bij OWS De Interacker hebben 36 ouders, 76 leerlingen en 14 medewerkers de enquête ingevuld. De uikomsten worden waarschijnlijk in juni 2012 besproken met de directeuren van beide basisscholen (De Bloemberg en De Lindenhoeve). Bij OWS De Meiboom leverde het 166 ingevulde enquêtes op (waarvan 69 van ouders), waarna met 14 ouders diepte interviews zijn gehouden. Uit de resultaten blijkt dat kinderen, ouders en leerkrachten niet altijd hetzelfde willen en zien, wat soms erg verrassend was voor de directeur en locatiecoördinator met wie de resultaten besproken zijn. Enkele ouders willen naar aanleiding van de resultaten van de enquête meedenken over het creëren van draagvlak onder andere ouders voor het invoeren van gezond tussendoortjes- en traktatiebeleid. Naar aanleiding van de Fitte Weken op OWS Michiel in 2012 is er een initiatief ontstaan rondom kinderen met overgewicht, waarbij de gezondheidsmakelaar een rol heeft gespeeld. Vanuit school zijn kinderen geselecteerd waarover zorgen waren rondom het gewicht. Met de ouders van deze kinderen is een gesprek geweest tijdens de ouderavond, waarbij ouders zijn gestimuleerd om een afspraak te maken met de schoolarts om concreet iets aan het overgewicht van hun kind te doen. Alle ouders hebben toestemming gegeven voor deze afspraak. Om hoeveel ouders het gaat wordt uit de interviews niet duidelijk. Betrokkenen zijn hier niet eenduidig over en genoemde aantallen lopen uiteen van 3 tot 20. Dit traject loopt. In Hatert loopt ook een traject rondom overgewicht, waarbij de gezondheidsmakelaar samen met de JGZ-arts een dossieronderzoek doet bij kinderen met overgewicht. Dit onderzoek is

Versie 2‐7‐12

Pagina 25


opgezet op basis van vermoedens dat tussen de controles van de schoolartsen 9 overgewicht ontstaat bij kinderen. Het onderzoek loopt nog op het moment van dit evaluatieonderzoek.

3)

Gerealiseerd aanbod volwassenen in de wijk

In de wijken zijn verschillende initiatieven voor volwassenen ontwikkeld waarbij de gezondheidsmakelaars een (invloedrijke) rol hebben gehad. De gezondheidsmakelaars hebben in alle wijken een sociale kaart opgesteld, waardoor duidelijk is geworden welke instellingen zich allemaal bevinden in een wijk en wie wat doet 10 . Daarnaast zijn er initiatieven rondom de Beweegkuur en andere beweegprogramma’s 11 , zijn de gezondheidsmakelaars betrokken bij diverse cursussen en hebben zij grote en kleinere activiteiten voor buurtbewoners (mede) georganiseerd. Hieronder wordt de rol van de gezondheidsmakelaars bij deze initiatieven verder uitgewerkt. Een compleet overzicht van het aanbod in de wijk rondom gezonde leefstijl is bijgevoegd als bijlage 2.

Beweegprogramma’s Als het gaat om volwassenen in de wijk, hebben de verschillende beweegprogramma’s (waaronder de Beweegkuur) veel aandacht van de gezondheidsmakelaars. In Hatert komt de gezondheidsmakelaar gedurende de beweegprogramma’s enkele keren langs om kennis te maken, wensen en behoeften te inventariseren en op basis daarvan proeflessen te organiseren. Per beweegprogramma worden ongeveer 10 deelnemers bereikt, met de proeflessen worden in totaal ongeveer 40 deelnemers bereikt. Ook in Dukenburg en Lindenholt heeft de gezondheidsmakelaar proeflessen georganiseerd tijdens de beweegprogramma’s, om deelnemers in aanraking te laten komen met verschillende sporten en sportorganisaties. Per proefles werden gemiddeld 14 deelnemers bereikt. Het idee achter de proeflessen is dat mensen eerder gemotiveerd zijn om te blijven bewegen, als zij weten welke mogelijkheden er zijn en waar ze terecht kunnen. Alle 18 deelnemers aan het beweegprogramma in Gezondheidscentrum Onder de Linde hebben daarom bijvoorbeeld een strippenkaart gekregen om te oefenen bij een sportcentrum in de wijk. Speciaal voor hen georganiseerd en zo 9

Op basisscholen houden schoolartsen van de JGZ GGD twee controlemomenten bij elk kind: op 5-jarige leeftijd en in groep 7. 10 De sociale kaart van Nijmegen-West is ter voorbeeld bijgevoegd als bijlage 7. 11 De landelijke Beweegkuur duurt een jaar, afhankelijk van de groep waarin de patiënt valt. De verschillende andere beweegprogramma’s die daarnaast in Nijmegen opgezet zijn, duren vaak een aantal weken waarin de deelnemers twee keer per week deelnemen aan het programma binnen de fysiotherapiepraktijk en (in steeds meer programma’s) daarnaast één keer per week buiten de fysiotherapiepraktijk bewegen.

Versie 2‐7‐12

Pagina 26


laagdrempelig mogelijk gemaakt. De gezondheidsmakelaars in Hatert en Oud-West zijn aanwezig (geweest) tijdens de afsluitende bijeenkomst van het beweegprogramma, om mogelijkheden van doorgeleiding en blijven bewegen te bespreken. In Hatert is hiervoor bijvoorbeeld groepsgericht wandelen in de wijk georganiseerd, waarbij twee ommetjes uitgezet zijn. Elke vrijdag wandelt een vaste groep van inmiddels 20 bewoners een route, een groep van 4 personen doet dit elke dinsdag. Verder hebben de gezondheidsmakelaars ook de website Beweegmaatje geïntroduceerd, waarmee bewoners een maatje kunnen zoeken om samen te bewegen. Het Beweegmaatje is ook buiten de beweegprogramma’s om gepromoot. Tot slot is de gezondheidsmakelaar in Hatert nauw betrokken geweest bij de vormgeving van de Beweegtuin, waarbij overleg is geweest met een werkgroep senioren en een draagvlakonderzoek gehouden is onder 500 senioren (respons 125). In oktober 2010 is de Beweegtuin door de wethouder geopend. Inmiddels worden er (onder andere) cursussen georganiseerd, waarbij de gezondheidsmakelaar een rol speelt in de inrichting van de cursussen en in het stimuleren dat deelnemers steeds meer leren zelfstandig aan de slag te gaan in de Beweegtuin. In totaal hebben 100 bewoners deelgenomen aan de cursussen.

Betrokkenheid bij cursussen Alle gezondheidsmakelaars zijn bezig geweest om elementen van gezondheid terug te laten komen in verschillende cursussen die voor wijkbewoners georganiseerd zijn. Hierbij gaat het om een groot scala aan cursussen. In Oud-West ging het bijvoorbeeld om een onderdeel bewegen en voeding in een cursus voor diabetici en een aantal bijeenkomsten over voeding tijdens een cursus voor niet-westerse allochtonen. De gezondheidsmakelaar in Dukenburg is betrokken geweest bij de invulling van het project Bewegen en Overgewicht. Zij heeft samen met de fysiotherapeut activiteiten bedacht om mensen te stimuleren te blijven bewegen en heeft onder meer een kookcursus gerealiseerd. De gezondheidsmakelaar is in Hatert betrokken geweest bij een cursus Stoppen Met Roken. In verband met gewichtstoename bij veel cursisten na het stoppen met roken heeft zij ervoor gezorgd dat een diëtiste tijdens deze cursus informatie kwam geven over voeding. Ook is zij onder andere betrokken geweest bij de opzet van de cursus Stress Te Lijf voor buurtbewoners en heeft zij een cursus Mindfullness georganiseerd op verzoek van en in samenwerking met (onder andere) een huisarts.

Versie 2‐7‐12

Pagina 27


In Hatert Werkt 12 is een pilot gestart met een beweegaanbod voor cliënten die hier belangstelling voor hadden, genaamd Sport Werkt. De doelgroep is werkloze mensen uit Hatert zonder medische beperking, die niet voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Doel van de pilot is dat deelnemers zich realiseren dat structureel sporten een toegevoegde waarde kan hebben voor hun eigen gezondheid en dat zij hun sportdeelname verhogen. De pilot is gestart met 10 deelnemers, waarvan 4 personen weer zijn gaan bewegen. Een aantal deelnemers heeft weer werk en is van mening dat hun deelname aan Sport Werkt hieraan heeft bijgedragen.

Activiteiten Elke gezondheidsmakelaar heeft in de achterliggende jaren activiteiten in de wijk (mede) georganiseerd. Naast enkele kleinere activiteiten en voorlichtingen zijn er ook verschillende grote activiteiten georganiseerd. In Hatert maakt de gezondheidsmakelaar deel uit van het voorbereiding- en uitvoeringsteam Gezonde Week Hatert. Deze Gezonde Week bestond al voordat de gezondheidsmakelaar in beeld kwam, maar heeft door toedoen van de gezondheidsmakelaar een uitbreiding van activiteiten gekregen. In het kader van deze Gezonde Week heeft de gezondheidsmakelaar in 2010 onder andere zwemmiddagen georganiseerd (150 ouders en kinderen), een inloopmiddag bij de huisartsen en fysiotherapiepraktijk (60 bezoekers), Rollatordansen voor senioren van de Zonnebaars (9 deelnemers) en dansen bij ID Dance (400 kinderen / jongeren, deels uit Hatert). In totaal zijn er met de Gezonde Week Hatert in 2010 circa 750 bewoners en 25 organisaties bereikt en betrokken geweest. In Dukenburg en Oud-West zijn door de gezondheidsmakelaars gezondheidsmarkten georganiseerd voor bewoners en professionals. Hierbij werden wijkbewoners in contact gebracht met professionals in hun wijk, om wijkbewoners inzicht te verschaffen in hun gezondheid en mogelijkheden te bieden voor het bevorderen van gezonde leefstijl. Via Medisch Centrum Oud West zijn voor de gezondheidsmarkt in Oud-West 1200 risicopatiënten specifiek uitgenodigd, waaronder diabetici, cardiovasculaire patiënten, patiënten met COPD en patiënten met overgewicht. In Oud-West waren 300 personen aanwezig bij de gezondheidsmarkt. In Dukenburg is de gezondheidsmarkt speciaal voor senioren georganiseerd, in aansluiting bij Senior City. Hier zijn 80 bezoekers geweest. 12

Actiecentrum Hatert Werkt is er voor iedereen in Hatert met vragen over werk, financiële regelingen, schulden en inburgering. De werkwijze hierbij is bijzonder omdat de re-integratiespecialist, de werkcoach, de schuldhulpverlener en de publieksvoorlichter allemaal onder één dak zitten.

Versie 2‐7‐12

Pagina 28


Tot slot heeft de gezondheidsmakelaar in Lindenholt deelgenomen aan de Dag van Lindenholt. Hierbij zijn 60 wijkbewoners actief geïnformeerd en is het gezondheidscentrum door de gezondheidsmakelaar geholpen met het betrekken van niet-westerse allochtone wijkbewoners bij hun kraam.

4)

Samenwerking netwerkpartners

De gezondheidsmakelaars zijn op verschillende manieren bezig geweest met het stimuleren van samenwerking in de wijken en het betrekken van netwerkpartners bij hun activiteiten. Hieronder wordt aangegeven wat dit heeft oplevert voor de doelgroep 4-12 jarigen en hun ouders en voor de doelgroep volwassenen in de wijk. Daarnaast wordt beschreven op welke manier er ook samenwerking ontstaan is tussen school en de wijk. Tot slot wordt apart ingegaan op de samenwerking met Gezonde Slagkracht, aangezien dit project een nauwe relatie heeft met het werk van de gezondheidsmakelaars

Netwerk doelgroep 4-12 jarigen In het kader van activiteiten in en rond scholen hebben de gezondheidsmakelaars contacten gelegd en samengewerkt met verschillende personen en organisaties in de wijk. Zo hebben de gezondheidsmakelaars sponsoring gezocht (bij supermarkten) voor ontbijtbijeenkomsten en voor fruit op scholen. Ook hebben zij diëtisten betrokken bij activiteiten over voeding op de scholen, waaronder smaaklessen, kooklessen, gezonde traktaties en informatieavonden. Bij de organisatie van gezonde weken op de scholen hebben de gezondheidsmakelaars de scholen op het idee gebracht om met verschillende partijen een werkgroep te vormen. Dit heeft ervoor gezorgd dat het programma van Lekker Fit op BS De Dukendonck samengesteld is naar aanleiding van ideeën van iedereen uit deze werkgroep. Op de Prins Mauritsschool heeft de gezondheidsmakelaar

samen

met

de

diëtiste,

de

combinatiefunctionaris

en

de

bovenbouwcoördinator nagedacht over mogelijkheden om aandacht te besteden aan gezonde leefstijl. Op OWS Michiel is een samenwerking ontstaan tussen de combinatiefunctionaris, leerkrachten, de schoolarts, de directeur en de gezondheidsmakelaar rondom overgewicht bij kinderen. Het contact tussen de schoolarts en de combinatiefunctionaris van Sportservice is door de gezondheidsmakelaar tot stand gebracht. Meer gedetailleerde informatie over samenwerking voor de doelgroep 4-12 jarigen is te vinden in het overzicht van het gerealiseerde aanbod in bijlage 1.

Versie 2‐7‐12

Pagina 29


Netwerk doelgroep volwassenen in de wijk In de wijken hebben de gezondheidsmakelaars verschillende initiatieven opgezet om professionals in de wijk fysiek met elkaar in contact te brengen. De al eerder genoemde gezondheidsmarkt is hier een voorbeeld van, die ook bedoeld was om professionals met elkaar in aanraking te laten komen. Diverse professionals geven aan dat zij deze gezondheidsmarkt hebben bezocht: een combinatiefunctionaris van Sportservice, een huisarts, twee diëtistes, een fysiotherapeut. De fysiotherapeut geeft aan dat het contact met meerdere disciplines vergroot is na de gezondheidsmarkt en een huisarts geeft aan dat de gezondheidsmarkt haar ogen heeft geopend voor samenwerkingsmogelijkheden in de wijk. Naast de gezondheidsmarkt zijn ook specifiek voor professionals bijeenkomsten georganiseerd. In Oud West worden Meet & Greet bijeenkomsten gehouden. Het programma hiervan wordt elke keer door iemand anders georganiseerd, in samenwerking met de gezondheidsmakelaar. Tijdens een Meet & Greet presenteert een organisatie (een activiteit van) zichzelf. Dit heeft onder meer concreet opgeleverd dat een huisarts van Medisch Centrum Oud-West en Sportservice elkaar nu weten te vinden. In Hatert zijn de afgelopen jaren verschillende bijeenkomsten gehouden in het kader van samenwerking: netwerkbijeenkomst, themabijeenkomst en een netwerkontbijt in de Gezonde Week Hatert. Een wijkverpleegkundige Zichtbare Schakels van ZZG Zorggroep geeft aan dat de samenwerking veel sterker is geworden na de netwerkbijeenkomst in Hatert. Zij komt nu sneller mensen tegen met wie ze anders minder snel zou samenwerken. Een themabijeenkomst met sportorganisaties en eerstelijnszorg in Lindenholt heeft geleid tot samenwerking tussen fysiotherapeut en sportorganisatie, waardoor deelnemers van een beweegprogramma met een strippenkaart bij een dichtbij gelegen sportorganisatie kunnen sporten. Verschillende professionals geven ook aan met wie ze concreet zijn gaan samenwerken. Een fysiotherapeut geeft aan dat hij nu ook contact heeft met de gemeente, GGD, ZZG Zorggroep en Sportservice. De al bestaande samenwerking tussen fysiotherapeut en huisartsen is verdiept. Bij een beweegprogramma (afvallen) heeft de fysiotherapeut in samenwerking met een diëtiste en de gezondheidsmakelaar gekeken naar een goede invulling van dit programma. Een thema als eenzaamheid wordt in de wijk opgepakt door huisartsen, Stichting Welzijn Ouderen

Nijmegen,

de

wijkmanager,

de

woningbouw,

ZZG

Zorggroep

en

de

gezondheidsmakelaar. Rondom de Beweegkuur is een samenwerking ontstaan tussen de

Versie 2‐7‐12

Pagina 30


praktijkondersteuners van de huisarts, de fysiotherapeut, diëtiste, Stichting Fast 13 en de gezondheidsmakelaar. De gemeentelijke beleidsmedewerker Publieke Gezondheid geeft aan dat zij en de wijkmanagers vaak mensen doorverwijzen naar de gezondheidsmakelaar en dat daardoor weer nieuwe lijntjes gelegd worden in de samenwerking op het gebied van gezondheid. Zij geeft ook aan dat de samenwerking tussen eerstelijnszorg en andere partijen in de wijk 4 jaar geleden nog slechts in 1 wijk zichtbaar was, maar dat deze samenwerking nu zichtbaar is in meerdere wijken. Overigens is dit niet alleen toe te schrijven aan de inzet van de gezondheidsmakelaars, er zijn in Nijmegen meerdere initiatieven die hieraan bijdragen. Meer gedetailleerde informatie over samenwerking voor de doelgroep volwassenen in de wijk is te vinden in het overzicht van het gerealiseerde aanbod in bijlage 2.

Samenwerking school en wijk Een goed voorbeeld van een gerealiseerde samenwerking tussen onderwijs en de wijk is het project Just Move It. Dit project is bedoeld om kinderen met overgewicht en beweegachterstand aan het bewegen te krijgen. De gezondheidsmakelaar heeft dit project samen met de combinatiefunctionaris van Sportservice ontwikkeld en heeft hierbij ook een koppeling gemaakt met de fysiotherapeut in Hatert. Kinderen krijgen nu vanuit Just Move It een follow up en een intake bij de fysiotherapeut. Binnen school is ook een samenwerking met de Huiskamer vanuit Tandem en de Open Wijk School coördinator. Verder worden de verschillende netwerkbijeenkomsten ook vanuit scholen bezocht, onder meer door OWS/BS coördinatoren en combinatiefunctionarissen van Sportservice.

Samenwerking Gezonde Slagkracht In september 2010 zijn de GGD Regio Nijmegen en ZZG Zorggroep gezamenlijk gestart met activiteiten in het kader van Gezonde Slagkracht. Het doel van Gezonde Slagkracht is het verbeteren van het voedingspatroon bij wijkbewoners in de aandachtswijken in de gemeente Nijmegen, met specifieke aandacht voor jeugdigen van 4-12 jaar en hun ouders, en mensen met financiële problemen. De doelen, doelgroepen en thema’s van Gezonde Slagkracht en de Gezondheidsmakelaars liggen dicht tegen elkaar aan en overlappen elkaar gedeeltelijk. Beiden werken dan ook nauw met elkaar samen. 13

Fast ondersteunt en verbindt als regionale ondersteuningsorganisatie de eerste lijn in de regio Eindhoven, Noord-Limburg, Nijmegen e.o. en Land van Cuijk. Daarnaast stimuleert Fast verbindingen met andere regionale partners, zoals gemeenten, woningcorporaties en zorgen welzijnsinstellingen. Sinds juli 2005 doet Fast dit in opdracht van zorgverzekeraars OZ, CZ en VGZ. Zie voor meer informatie www.fasteerstelijn.nl.

Versie 2‐7‐12

Pagina 31


Binnen Gezonde Slagkracht wordt gewerkt aan het werven van mensen voor de cursus ‘Gezonde voeding hoeft niet veel te kosten’ (uitvoering diëtiste ZZG). Daarnaast werkt men aan het met iedere Open Wijk School / Brede School vastleggen van hun prioriteiten binnen het thema voeding en welke interventies hiervoor zullen worden ingezet. Dit wordt vastgelegd in een meerjarenplan, onder voorbehoud dat de school dit wenselijk vindt. Bij het maken en uitvoeren van dit plan krijgt de school ondersteuning van de gezondheidsmakelaars. Eerder genoemde activiteiten onder het kopje ‘Gerealiseerd aanbod’ zijn dan ook deels samen met de uitvoerder (ook ‘makelaar’ genoemd) van Gezonde Slagkracht gerealiseerd. Concreet gaat het hierbij om voorlichting en workshops tijdens ouderavonden, voorlichting en gezond ontbijt, betrokkenheid bij Gezonde Weken, Overheerlijk Overblijven, etc. In het overzicht van gerealiseerd aanbod voor 4-12 jarigen en hun ouders in bijlage 1 is deze samenwerking met Gezonde Slagkracht terug te vinden.

5)

Structurele aandacht

Vanuit de functie van gezondheidsmakelaar is het de bedoeling dat het gerealiseerde aanbod en de ontstane netwerken leiden tot structurele aandacht voor gezonde leefstijl bij de verschillende netwerkpartners. Hieronder wordt weergegeven op welke wijze er structurele aandacht is (ontstaan) voor gezonde leefstijl rondom de scholen en bij de professionals in de wijken.

Doelgroep 4-12 jarigen

Hatert & Neerbosch-Oost Door een combinatiefunctionaris van OWS Hatert wordt aangegeven dat er binnen de school aandacht

is

voor

gezondheid,

breder

dan

sport.

De

betrokkenheid

van

de

gezondheidsmakelaar is hierbij zeer gering en vooral beperkt tot het naschoolse aanbod. De basisschool De Kleine Wereld, waar veel kinderen uit Hatert op school zitten en waar pas recent mee samengewerkt wordt door de gezondheidsmakelaar, wil werken aan een gezondheidsbeleid op school. Ook de coördinator van BS Neerbosch-Oost ziet het belang van gezonde leefstijl voor de doelgroep en ziet mogelijkheden om hier binnen school mee aan de slag te gaan, bijvoorbeeld via gezonde traktaties. Er is geen contact met de gezondheidsmakelaar, maar de coördinator wil hierover graag in gesprek gaan met de gezondheidsmakelaar. Versie 2‐7‐12

Pagina 32


Ook via andere kanalen is in Hatert en Neerbosch-Oost een structurele verandering gaande rondom de doelgroep 4-12 jarigen. Met het Centrum voor Jeugd en Gezin is een goede samenwerking, de gezondheidsmakelaar en medewerkers binnen het CJG maken gebruik van elkaar. Daarnaast wordt eraan gewerkt om binnen de kinderopvang gezond trakteren beleid te laten zijn. En hoewel een iets oudere doelgroep, wordt op het Kandinsky College gekeken naar een mogelijkheid om e-games op te nemen in het lesprogramma.

Oud-West & Heseveld Vier Open Wijkscholen in Nijmegen-West hebben enkele jaren geleden, nog voor de komst van de gezondheidsmakelaar, afgesproken om gedurende 10 jaar te werken aan gezonde leefstijl van hun leerlingen. Hierbij zijn als speerpunten voeding en beweging benoemd. Deze afspraak is gerelateerd aan het lesprogramma Wikken en (Be)Wegen, onderdeel van het project Nijmegen in Beweging 14 . Wikken en (Be)Wegen is een programma over gezond eten en lekker bewegen met als doel: letterlijk en figuurlijk lekker in je vel zitten. Leerkrachten kregen hierbij materiaal met instructie, waarna ze hier zelf in de klas mee aan de slag konden gaan. Het programma was enkele jaren succesvol op een aantal scholen in Nijmegen-West. De directeuren waren heel positief over wat dit opleverde, hoewel een OWS-coördinator aangeeft dat dit niet heeft geleid tot structureel bewegen in de klas. Rond 2007 is dit programma gestopt. De gezamenlijk afgesproken speerpunten vormden voor de gezondheidsmakelaar een uitstekende basis om verder initiatieven te ontwikkelen. Een OWS-coördinator geeft aan dat het thema gezonde leefstijl weliswaar op de agenda stond, maar dat dit is versterkt door de komst van de gezondheidsmakelaar. Een combinatiefunctionaris van Sportservice benoemt dat gezondheid een structureel aandachtspunt is geworden door inzet van hemzelf en de gezondheidsmakelaar. De gezondheidsmakelaar geeft aan dat er bij Sportservice ook een verandering merkbaar is. Werd eerst gelet op kwantiteit bij sportactiviteiten, nu ziet men in dat de aanwezigheid van 5 kinderen die normaal nooit sporten van veel meer meerwaarde is dan de aanwezigheid van 50 kinderen die elke week sporten. Ondanks de afspraak tussen de vier Open Wijk Scholen zit er wel verschil in de scholen als het gaat om gezondheidsbeleid. Op OWS Aquamarijn is er geen structurele aandacht voor gezonde leefstijl. De methodiek Overheerlijk Overblijven op BS De Bron werkt volgens de 14

Nijmegen in Beweging had als doel om, door het aanbieden van activiteiten op het gebied van gezonde voeding, beweging en sport, een bijdrage te leveren aan de preventie van overgewicht onder kinderen. Hiertoe zijn verschillende activiteiten aangeboden aan kinderen, zowel onder school (Wikken en (Be)Wegen van GGD Regio Nijmegen) als daarbuiten. Er waren 9 organisaties betrokken bij dit project, dat in 2007 is afgerond.

Versie 2‐7‐12

Pagina 33


gezondheidsmakelaar heel goed als gezond beleid. Dit heeft op deze school ook geleid tot een gezond pauzebeleid. In 2011 heeft BS De Bron ook het Regionale Vignet Gezonde School ontvangen. Met het recent ontwikkelde project Sportieve Gezonde School XL heeft BS De Bron een nieuwe aanpak richting gezondheid. Dit wordt door de gezondheidsmakelaar gezien als een extra stimulans voor de school. Een Slingertouw heeft een gezond traktatiebeleid doorgevoerd voor de activiteiten die zij organiseren bij feestelijke gelegenheden, zoals de Straatspeeldagen. Ook BS De Wieken heeft een gezond traktatiebeleid gemaakt, maar doorvoering hiervan heeft nog niet plaatsgevonden. OWS Michiel heeft de gezonde weken ‘Lekker Fit op de Michiel’ als structureel beleid ingevoerd. Deze weken komen elk jaar terug. Deze gezonde weken hebben ook geleid tot het hanteren van een sportiviteitprijs van de maand en een prikbord met gezonde mededelingen. De komst van de gezondheidsmakelaar heeft op OWS Michiel de focus op bewegen verbreed naar gezonde leefstijl, zo geeft de OWS-coördinator aan. De combinatiefunctionaris benoemt dat het onderwerp gezonde traktatie opgenomen is in de schoolgids en dat de groepsdocenten dit in de gaten houden. Het team van OWS Michiel wordt ‘sportminded’ genoemd en dit geldt ook voor de directeur.

Dukenburg & Lindenholt De gezondheidsmakelaar geeft aan dat gezondheid op de meeste scholen speerpunt is geworden door haar inzet. Hoewel dit speerpunt op de ene school zwaarder weegt dan op de anderen, is toch een structurele verandering merkbaar op bijna alle Open Wijk Scholen en Brede Scholen in Dukenburg en Lindenholt. Het thema gezondheid komt maandelijks terug en wordt overal genoemd. De OWS-coördinator van OWS Aldenhof beaamt de structurele verandering en geeft aan dat gezondheid een structureel beleidspunt is op deze school en van haarzelf. Daarnaast zijn Schoolgruiten en gezonde traktaties specifiek benoemd als beleid. Bij OWS Interacker, die dezelfde OWS-coördinator heeft als OWS Aldenhof, staat het meenemen van gezonde traktaties vermeld in de schoolgids. BS De Dukendonck heeft de jaarlijkse Lekker Fit Weken, die een structureel onderdeel van de school zijn geworden. Gezond trakteren en Schoolgruiten zijn speerpunten op BS De Dukendonck. Een werkgroep van ouders wil dat gezonde tussendoortjes als beleid ingevoerd worden. Dit gaat als advies naar de directeur. De combinatiefunctionaris van BS De Dukendonck wil met de aanname van het project Sportieve Gezonde School XL ook snel beleid gaan invoeren rondom gezonde leefstijl.

Versie 2‐7‐12

Pagina 34


De bovenbouwcoördinator van de Prins Mauritsschool geeft aan dat zij door het contact met de gezondheidsmakelaar intern zijn gaan nadenken over een aanpak gezonde leefstijl binnen hun school. Het is hun intentie om volgend jaar weer het thema gezonde leefstijl op te nemen in de Mini Maurits Matinees. Op OWS De Meiboom is voeding een terugkerend onderwerp tijdens ouderbijeenkomsten en wordt gesignaleerd dat ouders steeds vaker gezonde traktaties meegeven aan hun jarige kind.

Doelgroep volwassenen in de wijk

Hatert & Neerbosch-Oost In Hatert heeft de Stuurgroep Hatert Gezond een belangrijke bijdrage bij het structureel op de agenda zetten van gezonde leefstijl. Ook de jaarlijkse Gezonde Week Hatert levert hier een belangrijke structurele bijdrage aan. De gezondheidsmakelaar heeft bij beide een belangrijke aanjagende rol. Binnen Hatert Werkt is gezondheid een structureel onderdeel waarover wordt nagedacht. Zo heeft schuldhulpverlening een module over gezond en lekker koken met een laag inkomen, wordt er bij de intake door re-integratiespecialisten gevraagd naar gezondheidsaspecten en heeft de pilot Sport Werkt positieve resultaten opgeleverd. De gezondheidsmakelaar signaleert dat organisaties in Hatert erg open staan voor het koppelen van hun eigen doelen aan gezondheid. Bij de huisarts is de preventiegedachte echt ontstaan en ook de wijkmanager neemt gezondheid overal in mee. De fysiotherapeut geeft aan dat er anders gedacht wordt (door hem en anderen) over gezondheid sinds het Convenant Gezond Hatert, dat in 2008 gesloten is. Onder andere doordat de gezondheidsmakelaar haar energie in eerste instantie vooral heeft gericht op Hatert, is er in Neerbosch-Oost nog geen structurele aandacht rond de doelgroep volwassenen in de wijk ontstaan.

Oud-West & Heseveld In Oud-West en Heseveld is in eerste instantie alle energie gericht op de doelgroep 4-12 jarigen. Rond de doelgroep volwassenen in de wijk is wel samenwerking ontstaan, maar nog geen structurele aandacht voor gezonde leefstijl.

Dukenburg & Lindenholt In Dukenburg en Lindenholt signaleert de gezondheidsmakelaar, net als in Hatert, dat de eerstelijnszorg meer gericht is op welzijn dan in het verleden. Tegenwoordig worden veel Versie 2‐7‐12

Pagina 35


meer mensen vanuit de eerstelijnszorg doorgeleid naar wijkactiviteiten en de eerstelijnszorg doet zelf ook vaker mee aan wijkactiviteiten. Dit is terug te zien bij de diëtiste, die aangeeft dat zij nu activiteitenopties in de wijk benoemt voor haar cliënten. Ook de fysiotherapeut benoemt dit, terwijl hij in het verleden vragen van cliënten hierover zou hebben afgewimpeld. Ook is er in het eerste contact tussen fysiotherapeut en cliënt al aandacht voor wat de cliënt na de behandeling wil gaan doen aan bewegen. In de beweegkuren in Dukenburg en Lindenholt is stevig wandelen een vast wekelijks onderdeel geworden. De website Beweegmaatje wordt door diverse netwerkpartners benoemd en gebruikt, waarbij ze vooral hun cliënten wijzen op het bestaan van Beweegmaatje.

Versie 2‐7‐12

Pagina 36


Deel II 1)

Waarderingen opbrengst

Inleiding

In deel I is een feitelijke omschrijving gegeven van alle behaalde resultaten op de verschillende taakgebieden van de gezondheidsmakelaars. Met andere woorden: vooral dat wat goed gaat en goed is gegaan. In deel II worden deze resultaten gewaardeerd aan de hand van knelpunten, deels op basis van de beschikbare documentatie, maar vooral door de interviews met betrokkenen uit het veld: Welke knelpunten en belemmeringen zijn ervaren? Welke resultaten konden niet behaald worden en om welke redenen? Daarnaast wordt in dit deel de waardering ten opzichte van de gezondheidsmakelaars beschreven. Hoe beoordelen de verschillende netwerkpartners de inzet en de functie van de gezondheidsmakelaars? Waarover is men positief en wat kan verbeterd worden? Tot slot wordt kort ingegaan op enkele meewegende aspecten bij de waardering van de opbrengst. Op deze vragen en onderdelen wordt in dit deel van het rapport antwoord gegeven, afzonderlijk weergegeven per taakgebied en doelgroep.

2)

Knelpunten opbrengst

In dit eerste onderdeel worden ervaren knelpunten met betrekking tot de opbrengst beschreven. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen knelpunten bij de realisatie van het aanbod, bij het samenwerken met netwerkpartners en bij het realiseren van structurele aandacht voor gezonde leefstijl.

2a)

Knelpunten realisatie aanbod

Doelgroep 4-12 jarigen Ervaren knelpunten liggen binnen de doelgroep 4-12 jarigen voornamelijk op drie terreinen: wijzigingen binnen scholen, draagvlak bij ouders en het Leerlingvolgsysteem.

Wijzigingen binnen scholen Diverse wijzigingen binnen scholen hebben ervoor gezorgd dat de afgelopen jaren regelmatig een rem heeft gestaan op nieuwe ontwikkelingen. Personele wijzigingen is een van deze Versie 2‐7‐12

Pagina 37


wijzigingen. Wisselingen van directies en combinatiefunctionarissen van Sportservice hebben vaak tot gevolg dat een contact opnieuw opgebouwd moet worden. Dit heeft enige tijd nodig en in enkele gevallen lukt het niet goed om opnieuw een contact op te bouwen. Ook een ontwikkeling naar een andere vorm van onderwijs remt de inzet van de gezondheidsmakelaar: activiteiten op BS De Wieken moesten getemporiseerd worden vanwege het traject richting het Dalton Onderwijs (schooljaar 2010-2011). Tot slot is OWS Zwanenveld bezig geweest met nieuwbouwplannen voor de school, waardoor er in het begin van 2011 geen ruimte was voor overleggen over gezonde activiteiten.

Draagvlak ouders Hoewel er door de gezondheidsmakelaar steeds meer ingezet wordt op het betrekken van ouders bij activiteiten, verloopt dit nog niet overal helemaal naar wens. In Dukenburg werd door scholen aangegeven dat er regelmatig sprake is van onvoldoende betrokkenheid en dat soms weinig ouders afkomen op georganiseerde activiteiten. Een georganiseerde rondleiding door de supermarkt kon hierdoor bijvoorbeeld niet doorgaan, evenals een georganiseerde workshop gezonde traktaties. Een school in Dukenburg geeft aan dat er bij hen over het algemeen een lage ouderbetrokkenheid is. Ook wordt benoemd dat ouders op deze school een argwanende houding hebben ten opzichte van projecten rond gezondheid en dat hier in het verleden vanuit ouders veel weerstand op is gekomen. Toch zijn er ook scholen in Dukenburg en in andere wijken waar dit minder speelt en waar het bijvoorbeeld aardig goed lukt om ouders te betrekken bij een ouderavond. Daarnaast denken veel ouders dat bewegen duur is en weerhoudt dit hen ervan hun kinderen te laten deelnemen aan naschoolse beweegactiviteiten in de wijk. De combinatiefunctionaris in Oud-West geeft aan dat hij steeds meer bij ouders benadrukt dat bewegen niets hoeft te kosten. In Oud-West lijken ouders hierdoor bewust te worden van wat er in hun wijk georganiseerd wordt voor hun kind. In de wijk wordt beperkte ouderbetrokkenheid soms als een knelpunt ervaren. Uit een evaluatie van het beweegprogramma Fitkids (voor kinderen met een beperking of chronische ziekte) bleek dat ouders betrokken moeten worden bij het programma, wil dit voor kinderen voldoende effect hebben. Het betrekken van ouders is zowel door de fysiotherapeut als door de gezondheidsmakelaar niet gelukt. Een passende oplossing hiervoor is ook niet gevonden, waardoor het beweegprogramma is gestopt zonder bevredigende resultaten.

Versie 2‐7‐12

Pagina 38


Leerlingvolgsysteem Een van de taken van de gezondheidsmakelaars binnen de doelgroep 4-12 jarigen was het zorgen voor afstemming van gegevens in het digitale Leerlingvolgsysteem. Dit digitale Leerlingvolgsysteem (LVS), afkomstig vanuit het Amsterdamse JUMP-in, moest aangepast worden naar Nijmegen. In de loop van 2010 bleek dat het LVS inzicht geeft in sportdeelname en zwemvaardigheid van leerlingen, maar geen gegevens oplevert over dagelijks bewegen, de beweegnorm of het gebruik van gezonde voeding. De gezondheidsmakelaars hadden erop gerekend deze informatie via het LVS te ontvangen. Met diverse scholen zijn, gezamenlijk met Sportservice Nijmegen, gesprekken gevoerd over de inzet van het LVS en zijn mogelijkheden besproken over de inzet van het LVS om meer kinderen bij het naschools en tussenschools beweegaanbod te betrekken. Met enkele scholen zijn hierover afspraken gemaakt, maar deze afspraken zijn niet echt van de grond gekomen. Dit komt vooral door de onduidelijkheid over wat er verwacht werd van verschillende partijen en de onmogelijkheid om aan alle randvoorwaarden te voldoen. De verwachting is dat het LVS uiteindelijk ingevoerd zal worden in de tweede helft van 2012, maar de gezondheidsmakelaars hebben aangegeven dat dit systeem voor hen weinig meerwaarde oplevert in het nastreven van hun doelstellingen.

Doelgroep volwassenen in de wijk Bij de doelgroep volwassenen in de wijken zijn knelpunten ervaren rondom de beweegkuur en financiën van wijkbewoners in combinatie met het bestaande aanbod in de wijk.

Beweegkuur en beweegprogramma’s Het landelijke protocol van de Beweegkuur was vrij beperkt. Het opnemen van een onderdeel wandelen in het standaardprotocol beweegkuur was bijvoorbeeld niet mogelijk, terwijl dit wel de wens van zowel fysiotherapeut als gezondheidsmakelaar was. De gezondheidsmakelaar heeft samen met de fysiotherapeut steeds gekeken naar een geschikte vorm voor en invulling van de beweegkuur. Ook bleek dat de beweegprogramma’s te vrijblijvend zijn als je geen groepsverband creëert, waardoor het effect minder groot is. Door een duidelijk groepskader neer te zetten en hierover ook afspraken te maken, motiveert dit deelnemers beter om met elkaar te blijven bewegen. Door de gemeente werd verondersteld dat er te weinig passend aanbod was na het beweegprogramma, aangezien veel deelnemers in eerste instantie na het beweegprogramma niet verder bleven bewegen. De gezondheidsmakelaar in Hatert geeft aan dat het daar Versie 2‐7‐12

Pagina 39


waarschijnlijk niet aan ligt, omdat er voldoende aanbod is (of wordt gecreëerd). Het lijkt eerder te maken te hebben met de veilige omgeving bij de fysiotherapeut, waar deelnemers met het beweegprogramma aan gewend zijn geraakt. Dit is nog niet bewezen, maar dit gevoel wordt wel door meerdere betrokkenen bij de beweegprogramma’s gedeeld. Door proeflessen in te zetten binnen de beweegprogramma’s en samen naar buiten te gaan, wordt geprobeerd dit te veranderen.

Financiën wijkbewoners Wekelijks gebruik maken van het bestaande aanbod in de wijk is soms te duur voor bewoners. Dit belemmert hen in het (blijven) bewegen. De gezondheidsmakelaars hebben allerlei alternatieven gerealiseerd voor deze bewoners, zodat het hen makkelijker gemaakt wordt om te blijven sporten. Voorbeelden hiervan zijn de lancering van Beweegmaatje, het opzetten van wandelgroepen in de buurt, met sportorganisaties in gesprek gaan om bij het ontwikkelen van aanbod rekening te houden met de prijs, etc. Daarnaast proberen de gezondheidsmakelaars activiteiten altijd duurzaam te laten zijn, door andere organisaties een bijdrage te laten leveren. Dit voorkomt dat activiteiten wegvallen wanneer het gezondheidsmakelaarsbudget op is of weg valt. Hierbij moet overigens wel de kanttekening gemaakt worden in hoeverre een activiteit daadwerkelijk te duur is voor bewoners. Er speelt ook mee wat bewoners bereid zijn te betalen voor beweegactiviteiten. Sommige bewoners zullen een bedrag van enkele euro’s al te hoog vinden voor bewegingsactiviteiten, en dat zegt meer over motivatie dan over het daadwerkelijk ervaren van financiële belemmeringen.

2b)

Knelpunten samenwerking netwerkpartners

Ook in de samenwerking met netwerkpartners zijn enkele knelpunten en belemmeringen ervaren. In de samenwerking met de scholen lijkt meer afstand te bestaan tot de locatiedirecteuren dan tot de OWS/BS coördinatoren. Dit hangt waarschijnlijk samen met de taken van de coördinatoren op de scholen, waardoor zij een logische samenwerkingspartner zijn voor de gezondheidsmakelaar. Wel heeft dit gevolgen voor de wijze waarop de directeuren oordelen over de samenwerking met gezondheidsmakelaars. Voor hen is deze samenwerking veel minder zichtbaar, waardoor zij minder de resultaten van de aanwezigheid van de gezondheidsmakelaar zien. Tegelijkertijd wordt door gezondheidsmakelaars benoemd dat een aantal directeuren minder bereikbaar is voor hen. Versie 2‐7‐12

Pagina 40


Samenwerking in de wijk wordt soms onder druk gezet door tijdgebrek bij de eerstelijnszorg. Een gezondheidsmakelaar geeft aan dat de huisarts en fysiotherapeut het altijd druk hebben, dat zij niet snel kunnen schakelen en weinig tijd hebben. In Dukenburg en Lindenholt moet nog sterker gewerkt worden aan de verbinding met de eerstelijnszorg, volgens de gezondheidsmakelaar. In Neerbosch-Oost is de eerstelijnszorg ook een knelpunt in de samenwerking. Hier is nog geen structuur of samenwerking in de eerstelijnszorg waar je gebruik van kunt maken als gezondheidsmakelaar. Er zijn weinig contacten tussen de gezondheidsmakelaar en de eerstelijnszorg, hoewel dit met de komst van het gezondheidscentrum Daniëlsplein (op de grens Heseveld en Neerbosch-Oost) meer mogelijkheden biedt.

2c)

Knelpunten structurele aandacht

Doelgroep 4-12 jarigen Op een aantal scholen lukt het nog niet (goed) om structurele veranderingen teweeg te brengen rondom gezonde leefstijl. Doordat het contact van de gezondheidsmakelaar met OWS Hatert grotendeels beperkt moet blijven tot het naschoolse aanbod zijn er weinig mogelijkheden om te komen tot structurele aandacht. Met OWS Neerbosch-Oost is nog geen contact geweest vanuit de gezondheidsmakelaar, waardoor ook daar nog geen structurele aandacht is voor gezonde leefstijl. In Oud-West zijn op OWS Aquamarijn wel activiteiten geweest, maar heeft gezonde leefstijl nog geen structurele aandacht van de school. BS De Wieken heeft vanwege de overgang naar het Daltononderwijs ervoor gekozen nog geen verder beleid te ontwikkelen rond gezonde leefstijl. OWS Interacker in Lindenholt heeft aangegeven gezonde leefstijl niet als prioriteit te zien, hoewel er wel een verschuiving plaatsvindt in wat er aan activiteiten op de scholen uitgevoerd kan worden (enquête onder ouders, smaaklessen onder schooltijd). Ook de Prins Mauritsschool geeft aan nog geen beleid rondom gezonde leefstijl te hebben, omdat dit intern binnen school niet de eerste prioriteit heeft. De mate van structurele aandacht voor gezonde leefstijl heeft ook te maken met de mate waarin het schoolteam hiervoor open staat. Door een coördinator wordt aangegeven dat de betrokkenheid van school bij gezondheid persoonsafhankelijk is. De ene leerkracht houdt zich hier meer mee bezig dan de andere en heeft er in de lessen aandacht voor. De activiteiten rondom gezonde leefstijl worden daarom soms gekoppeld aan andere activiteiten, die toch al

Versie 2‐7‐12

Pagina 41


plaatsvinden. Daarmee blijft het behapbaar voor de leerkrachten en scheelt het een gevoel van extra werk te moeten verrichten. Ook staat de ene directeur meer open voor aandacht voor gezonde leefstijl dan de andere. Dit heeft niet alleen te maken met persoonlijke interesse, maar ook met ouders van leerlingen. Weerstand van ouders op gezondheidsactiviteiten wordt door meerdere scholen als (mogelijk) knelpunt ervaren. De gezondheidsmakelaars en een aantal OWS-coördinatoren geven aan dat sommige scholen moeite hebben met activiteiten rondom gezonde leefstijl vanwege (mogelijke) reacties van ouders. Om die reden zijn scholen ook voorzichtig bij het vaststellen van beleid rondom gezonde leefstijl. Een gezondheidsmakelaar geeft aan dat het gevoeld belang van mensen in beleid zich nog moet

vormen.

Dit

wordt

beaamd

door

verschillende

OWS-coördinatoren

en

combinatiefunctionarissen via opmerkingen als ‘het kan nog veel beter’ en ‘de school kan nog wel een kwaliteitsslag maken met gezondheid’.

Doelgroep volwassenen in de wijk De aangegeven knelpunten bij de samenwerking in de wijk (2b) leiden er ook toe dat dit de structurele aandacht voor gezonde leefstijl bij sommige netwerkpartners belemmert. Enkele partners in de eerstelijnszorg geven aan dat zij wel structureel aandacht zouden willen geven aan gezondheid op een meer wijkgerichte en preventieve wijze, maar dat zij hier geen tijd en mogelijkheden voor hebben. Dat wordt bepaald door de (zelfstandigheid van de) functie van deze netwerkpartners. Activiteiten buiten deze specifieke, behandelingsgerichte functie leveren geen financiën op en zijn daardoor vaak niet mogelijk. In Neerbosch-Oost worden door de gezondheidsmakelaar weinig ingangen gevonden om gezondheid op de agenda van netwerkpartners te krijgen. De gezondheidsmakelaar geeft aan dat dit wellicht ook aan de cultuur van de wijk ligt. Of een idee werkt, hangt af van de wijk en de personen in de wijk.

3)

Beoordeling inzet gezondheidsmakelaars

Tijdens de interviews is op verschillende manieren aan bod gekomen hoe de netwerkpartners de inzet van de gezondheidsmakelaar hebben ervaren. Hieronder wordt een onderscheid gemaakt tussen de term gezondheidsmakelaar, de functie gezondheidsmakelaar, de vraag ‘wat als er geen gezondheidsmakelaar zou zijn geweest’ en de verbeteringsmogelijkheden.

Versie 2‐7‐12

Pagina 42


Term gezondheidsmakelaar Hoewel de term ‘gezondheidsmakelaar’ ook elders in Nederland gebruikt wordt voor deze functie, wordt deze in Nijmegen niet door iedereen als vanzelfsprekend gehanteerd. Een combinatiefunctionaris van Sportservice wist in eerste instantie niet wie bedoeld werd, toen hij benaderd werd om mee te werken aan het evaluatieonderzoek naar de functie gezondheidsmakelaar. Daarnaast wordt door netwerkpartners aangegeven dat de term lastig is. De klankbordgroep die betrokken was bij het opstellen van de Nota Gezond Nijmegen had problemen met de keuze voor deze terminologie. Een andere netwerkpartner signaleert dat er in de praktijk nog vaak gestoeid wordt met de term ‘makelaar’. De functie is bij veel netwerkpartners duidelijk, maar er wordt vaak creatief omgegaan met het aanvoegsel makelaar (‘de gezondheids-eh-dinges’).

Functie gezondheidsmakelaar Over de functie van gezondheidsmakelaar zijn veel positieve opmerkingen gemaakt. Alle geïnterviewde netwerkpartners benoemen positief te zijn over de functie en het als uitermate zinvol en van meerwaarde te ervaren dat er iemand als de gezondheidsmakelaar is in de wijk. Het enige dat door een netwerkpartner als kritiekpunt op de functie in het algemeen is gegeven, is dat er veel mensen in de wijk rondlopen die zich met gezondheid bezig houden en dat elke functie weer ergens van betaald moet worden. De achtergrond als GGD roept zowel positieve als negatieve reacties op. Enerzijds roemt men de status die de gezondheidsmakelaar vanuit de GGD heeft, zowel bij ouders als bij directeuren. Anderzijds wordt door enkele netwerkpartners aangegeven dat de GGD als organisatie redelijk onzichtbaar is voor scholen en bij organisaties in de wijk. Bij scholen ontstaat dit door de afstand die men soms voelt vanwege de geringe betrokkenheid van andere afdelingen van de GGD bij de school, in de wijken ziet men de GGD soms als organisatie die niet wijkgericht werkt.

Aspecten functie Verschillende specifieke aspecten aan de functie worden gewaardeerd. De toegankelijkheid en laagdrempeligheid van de gezondheidsmakelaar wordt door verschillende partners genoemd. Ook het feit dat de gezondheidsmakelaar niet alleen initiatieven bedenkt, maar helpt in de organisatie en uitvoering ervan. Hierbij houdt zij de belangen van meerdere partijen voor ogen. De deskundigheid van de gezondheidsmakelaar wordt ook door veel professionals genoemd

en

Versie 2‐7‐12

positief

gewaardeerd.

Een

fysiotherapeut

geeft

aan

dat

hij

de Pagina 43


gezondheidsmakelaar nodig heeft om initiatieven door te ontwikkelen en te implementeren en voor het stellen van prioriteiten naar de toekomst. Op de scholen wordt het gewaardeerd dat de gezondheidsmakelaar scholen in beweging kan zetten en dat zij goede interventies heeft ingebracht binnen de school. Ook de ondersteunende rol die de gezondheidsmakelaar heeft voor scholen kan op sympathie rekenen bij de school zelf.

Competenties Tijdens de gesprekken met netwerkpartners zijn verschillende competenties van de functie gezondheidsmakelaar de revue gepasseerd. Gewaardeerd werd dat de gezondheidsmakelaar duidelijk kan zeggen waar het op staat, doortastend is, op een leuke manier mensen bereikt, passie heeft voor het onderwerp, staat voor wat ze wil en net dat stapje extra zet. Ook de mate van projectmatig denken, de ervaring met het organiseren van activiteiten en deskundigheid op het gebied van gezondheid zijn genoemd als positieve competenties. De vaardigheden faciliteren, ondersteunen, verbinden, signaleren, overstijgend werken en de vertaling van beleidstukken naar praktijk zijn door diverse netwerkpartners geroemd in de functie. Men ziet de gezondheidsmakelaar als de spin in het web, die creatief naar oplossingen kan zoeken. Daar moet je wel de juiste persoon voor zijn en een bepaalde feeling hebben, en daarover denkt men positief. Daarnaast wordt gewaardeerd dat de gezondheidsmakelaar aansluit bij de ideeën van netwerkpartners en zich realiseert dat ieder een andere werkwijze heeft die invloed heeft op wat je wel en niet kunt doen als professional.

Meerwaarde netwerk Door de netwerkpartners is veelvuldig de meerwaarde van het netwerk van de gezondheidsmakelaar benoemd. Het wordt positief gewaardeerd dat de gezondheidsmakelaar netwerkvorming faciliteert. Een diëtiste geeft aan dat het belangrijk is dat er een coördinator is op dit terrein. Iemand voegt hieraan toe dat het mooi zou zijn als de gezondheidsmakelaar zichzelf over een aantal jaar overbodig kan maken en de netwerkpartners elkaar zelf kunnen vinden. Een aanjagende functie daarbij wordt toch wel blijvend gewaardeerd. Netwerkpartners zien de meerwaarde in van het samenwerken: ‘we hebben vooral elkaar nodig om dingen op de juiste manier te bereiken’. Het is ook fijn samenwerken met de gezondheidsmakelaar. Men ervaart dat de gezondheidsmakelaar een makkelijke link kan maken naar de juiste netwerken. Het is goed om via de gezondheidsmakelaar ook de verbinding te hebben met onder andere de gemeente. De gezondheidsmakelaar heeft overzicht in de sociale kaart van de wijk en heeft daarmee veel informatie over wat er in een wijk te Versie 2‐7‐12

Pagina 44


doen is, wat er op andere niveaus speelt, wat er op scholen georganiseerd wordt, etc. Zij geeft deze informatie door aan netwerkpartners en kan zo zaken op elkaar afstemmen. Door dit netwerk kan zij bereiken wat je als netwerkpartner zelf niet kunt bereiken. Hier wordt vaak aan toe gevoegd dat het zelf inschakelen van het netwerk veel meer moeite zou kosten. Met name de zelfstandigen in de eerstelijnszorg (huisarts, fysiotherapeut, diëtiste) geven aan dat zij hier vaak geen tijd voor hebben, maar er ‘wel om staan te springen’. De netwerkpartners hebben positieve ervaringen bij de verschillende netwerkbijeenkomsten. Men geeft aan dat een sociale kaart op papier niet genoeg is en dat je de gezichten moet zien. Als je een gezicht hebt gezien, kun je makkelijker doorverwijzen.

Budget Door diverse netwerkpartners wordt aangegeven dat het handig is dat gezondheidsmakelaars zelf ook een budget hebben. Hiermee kun je samen meer bereiken, dit creëert ingangen en hiermee kun je ook extra dingen doen, zoals het inschakelen van een diëtiste. Tegelijkertijd belemmeren financiën van netwerkpartners het soms om meer initiatieven op te pakken met de gezondheidsmakelaar. Veel van wat je als netwerkpartner kunt doen, hangt samen met financiën, zo wordt gezegd.

Zonder gezondheidsmakelaar Tijdens de interviews werd netwerkpartners over het algemeen ook de vraag gesteld: ‘wat als er geen gezondheidsmakelaar was geweest?’ Hieronder een weergave van de reacties. Op scholen geven combinatiefunctionarissen aan dat zonder de gezondheidsmakelaar evenementen ook georganiseerd zouden worden, maar in minimale uitvoering en met minder kwaliteit. Enkele onderdelen zouden niet uitgevoerd worden zonder de gezondheidsmakelaar, zoals een ontbijt voor leerlingen. De combinatiefunctionarissen doen dit zelf niet, omdat zij zich met sport en bewegen bezig houden en niet met voeding. Daarnaast wordt ook aangegeven dat de GGD zonder de gezondheidsmakelaar niet zo ver in project Sportieve Gezonde School XL had gezeten. Enkele directeuren geven aan dat activiteiten ook zonder de gezondheidsmakelaar zouden zijn georganiseerd, maar niet met dezelfde frequentie en in hetzelfde tempo. Verschillende OWScoördinatoren en een bovenbouwcoördinator geven daarentegen aan dat veel initiatieven zonder de gezondheidsmakelaars niet hadden plaatsgevonden. Als voorbeelden hiervan worden genoemd: het afnemen van een enquête bij ouders, leerkrachten en leerlingen, bij ouderavonden een koppeling maken met gezonde traktaties, gezonde leefstijl binnen Versie 2‐7‐12

Pagina 45


evenementen (gezonde weken, Mini Maurits Matinee), voorzichtige inzet rondom overgewicht en Overheerlijk Overblijven. In de wijken wordt door netwerkpartners aangegeven dat er zonder de gezondheidsmakelaar niets georganiseerd zou worden. Als netwerkpartner heb je daar zelf geen tijd voor, kost het veel meer moeite om dingen voor elkaar te krijgen. Door een OWS-coördinator wordt aangegeven dat zonder de gezondheidsmakelaar de Meet & Greet bijeenkomsten ‘in elkaar zouden donderen’ en dat er zonder de gezondheidsmakelaar geen netwerk op wijkniveau was ontstaan. Een fysiotherapeut geeft aan dat zij als praktijk zonder de gezondheidsmakelaar overbelast waren geraakt wanneer ze hetzelfde hadden willen bereiken. Daarnaast blijven er zonder de gezondheidsmakelaar dingen liggen bij duurzame ontwikkeling, die met haar aanwezigheid wel kans van slagen hebben.

Verbeteringen Door een aantal netwerkpartners zijn tijdens de interviews onderdelen genoemd die nog verbeterd kunnen worden. Deze verbeterpunten hebben allemaal betrekking op de functie van gezondheidsmakelaar. Zo werd bijvoorbeeld door enkele netwerkpartners genoemd dat meer ureninzet vanuit de gezondheidsmakelaar gewaardeerd zal worden. De combinatiefunctionaris op OWS Hatert denkt dat de gezondheidsmakelaar daar nog meer kan doen om het aandeel gezondheid in de lessen te vergroten, bijvoorbeeld tijdens de Gezonde Week Hatert. Hiervoor zou ze op zoek moeten gaan naar lesmethodieken die leerkrachten makkelijk kunnen inpassen in de lessen. Daarnaast hebben partners op scholen niet altijd goed in beeld wat de gezondheidsmakelaar nog meer doet in de wijk en wil men dat wel graag weten. Het contact hierover mag uitgebreid worden. Ook wordt aangegeven dat er onvoldoende communicatie plaatsvindt met directeuren en andere leden van de Kadergroep (BSO en TSO). Nog niet bij elke netwerkpartner is even duidelijk wat de functie van gezondheidsmakelaar precies inhoudt en waar grenzen liggen. Daarnaast is niet elke gezondheidsmakelaar even goed in staat om over te brengen aan (nieuwe) netwerkpartners wat haar functie inhoudt en welke mogelijkheden er zijn, aansluitend bij de behoeften van de netwerkpartner. Een fysiotherapeut geeft aan dat de functie van gezondheidsmakelaar nog wel wat proactiever mag uitgevoerd worden. Hij ziet graag meer ideeën vanuit de gezondheidsmakelaar aangedragen worden bij hem. Tot slot noemt een lid van de Werkgroep Wmo in Dukenburg (onderdeel Platform De Zevensprong) dat de communicatie met de gezondheidsmakelaar niet altijd even goed Versie 2‐7‐12

Pagina 46


verlopen is en dat bepaalde afspraken zijn blijven liggen. Wat hiervan aan de werkgroep zelf en wat aan de gezondheidsmakelaar te wijten is, wordt niet helemaal duidelijk.

4)

Meewegende aspecten

Het evaluatieonderzoek heeft met betrekking tot de gezondheidsmakelaars nog enkele zaken zichtbaar gemaakt, die van belang zijn voor de waardering van de opbrengst. Het gaat hierbij om de mate van zichtbaarheid van de functie en om de werkgebieden van de gezondheidsmakelaars.

Zichtbaarheid De gezondheidsmakelaar heeft een specifieke functie, waar een aantal minder zichtbare taken in verweven zijn. Bij het ontwikkelen van structurele aandacht voor gezonde leefstijl bij netwerkpartners is het belangrijk om aan te sluiten bij de wensen en behoeften van deze netwerkpartners. Het moet vooral hun eigen idee zijn, dat je als gezondheidsmakelaar niet naar jezelf kunt toetrekken. Ditzelfde geldt ook voor samenwerking tussen verschillende netwerkpartners. Hiermee ben je als gezondheidsmakelaar een soort ‘smeerolie’: niet altijd zichtbaar, maar daardoor werkt alles allemaal wel en werken ook andere dingen die wel zichtbaar zijn. Ook overleggen met verschillende netwerkpartners is een integraal onderdeel van de functie van gezondheidsmakelaar. In de verantwoordingen is terug te vinden dat soms meerdere overleggen nodig zijn om te kunnen starten met een aanbod, en bij de organisatie van de gezonde weken op de scholen is de gezondheidsmakelaar aanwezig bij diverse overleggen. Ook met fysiotherapeuten, huisartsen, diëtisten en andere netwerkpartners in de wijken hebben de gezondheidsmakelaars gedurende de afgelopen jaren veel overlegd. Daarnaast heeft niet elk overleg en niet elke gepleegde inzet uiteindelijk tot resultaten in de vorm van ‘opbrengst’ geleid. Een telling van het aantal genoemde overleggen in de verantwoordingen van 2010 en 2011 geeft een totaalaantal van ruim 100 overleggen in anderhalf jaar met diverse netwerkpartners. Ook deze minder zichtbare inzet van de gezondheidsmakelaars is het benoemen waard in dit rapport.

Werkgebieden gezondheidsmakelaars De gezondheidsmakelaars hebben allen twee werkgebieden. Uit de gegevens komt naar voren dat bij alle gezondheidsmakelaars één werkgebied de boventoon voert. Het gaat om de wijk Versie 2‐7‐12

Pagina 47


Hatert en de stadsdelen Oud-West en Dukenburg. Dit is vaak het werkgebied waar iedereen in de wijk(en) het meest open staat voor gezonde leefstijl, waardoor er ook het meest bereikt kan worden. Hierbij gaat het zowel om het realiseren van (structurele) activiteiten rond gezonde leefstijl, als om samenwerking tussen netwerkpartners. In het andere werkgebied moet er vaak harder aan getrokken worden en kost dit soms meer energie dan het oplevert. Dit zijn de wijken Neerbosch-Oost en Heseveld en het stadsdeel Lindenholt.

Versie 2‐7‐12

Pagina 48


Deel III 1)

Conclusies en aanbevelingen

Inleiding

In het laatste deel van dit rapport worden op basis van deel I en II conclusies getrokken over het project gezondheidsmakelaar. Hierbij wordt allereerst een concluderend antwoord gegeven op de 7 deelvragen (zie pagina 9) en vervolgens op de centrale onderzoeksvraag. De conclusies resulteren vervolgens in een aantal aanbevelingen voor een verdere invulling van de functie.

2)

Deelconclusies

Tot stand gekomen aanbod De beschrijvende analyse uit deel I van dit rapport liet zien dat er zowel binnen de doelgroep 4-12 jarigen en hun ouders als binnen de doelgroep volwassenen in de wijk diverse initiatieven zijn ontstaan. Concluderend kan gesteld worden dat het gerealiseerde aanbod zowel gericht is op bewegen als op voeding, conform de opdracht. Door samenwerking op de scholen met de combinatiefunctionarissen van Sportservice Nijmegen is bewegen vaak door hen vanuit sport opgepakt en heeft de gezondheidsmakelaar zich vooral met gezonde voeding bezig gehouden. Hierbij waren activiteiten zowel gericht op het in contact brengen met gezonde voeding (uitdelen fruit, gezonde lunch) als zelf aan de slag gaan met gezonde voeding (smaakles, kookles). Voor een deel bestaat het gerealiseerde aanbod uit een uitbreiding van bestaande initiatieven, zoals de gezonde weken, deels zijn nieuwe initiatieven opgezet: Overheerlijk Overblijven, Schoolgruiten, kookles, etc. Naast het aanbod voor 4-12 jarigen is er op initiatief van de gezondheidsmakelaars veel aandacht geweest voor het creëren van draagvlak, bewustwording en betrokkenheid bij ouders. Activiteiten specifiek gericht op de aanpak van overgewicht zijn Club Extra, waar kinderen gebruik van kunnen maken, en het traject dat op de Michiel de Ruyterschool loopt waarbij ouders van kinderen met overgewicht in contact gebracht zijn met de schoolarts. In de wijken hebben de gezondheidsmakelaars de wijkbewoners concreet in contact laten komen met bewegingsactiviteiten en sportorganisaties via proeflessen in beweegprogramma’s en door Beweegmaatje te introduceren. De focus ligt hierbij vooral op zorgen dat zo veel mogelijk deelnemers na de beweegprogramma’s blijven bewegen. Ook is hiertoe een sociale Versie 2‐7‐12

Pagina 49


kaart voor elk werkgebied samengesteld. In Oud-West is weinig betrokkenheid van de gezondheidsmakelaar bij de beweegprogramma’s in de wijken. Daarnaast zijn de gezondheidsmakelaars betrokken bij de opzet van een aantal cursussen en het inpassen van gezondheidsaspecten in bestaande cursussen. Deze cursussen zijn over het algemeen gericht op het bevorderen van een gezonde leefstijl. Een aantal cursussen heeft een specifieke relatie met (het voorkomen van) overgewicht. Tot slot zijn de diverse georganiseerde evenementen met het accent op gezonde leefstijl door wijkbewoners goed bezocht.

Belemmeringen bij aanbod Bij het creëren van aanbod zijn enkele belemmeringen ervaren. Op de scholen zorgen personeelswisselingen ervoor dat het lastig is om goed contact te houden en blijvende afspraken te maken. Daarnaast lukt het nog niet op elke school even goed om ouders te betrekken bij gezondheidsactiviteiten en is het creëren van draagvlak bij ouders daardoor soms lastig en nog niet overal gerealiseerd. Het digitale Leerlingvolgsysteem heeft veel vertraging opgelopen door onduidelijkheid en doordat niet voldaan kan worden aan een aantal randvoorwaarden. Ook in de wijken is ouderbetrokkenheid als knelpunt ervaren en heeft dit in één geval geresulteerd in een geannuleerd beweegprogramma voor kinderen. Met betrekking tot de verschillende beweegprogramma’s hebben de gezondheidsmakelaars ervaren dat de invulling van en het omgaan met de beweegprogramma’s een proces is van vallen en opstaan. De beweegprogramma’s en fysiotherapeuten bieden wel de ruimte om knelpunten aan te pakken. Tot slot worden financiën van wijkbewoners regelmatig als belemmering ervaren om gebruik te maken van het bestaande sportaanbod in de wijk. De gezondheidsmakelaars zetten veel tijd in om alternatief beweegaanbod op te zetten in de wijk, zodat deze belemmering opgeheven kan worden.

Balans vraag en aanbod Door het verbreden van de oorspronkelijke opdracht en het flexibeler omgaan met het thema gezondheid, is een vrij goede balans ontstaan tussen vraag en aanbod. Gezondheidsmakelaars kennen het aanbod in de wijk en krijgen via de netwerkpartners vragen en behoeften van bewoners door. Hier spelen zij op in door te wijzen op een passend aanbod bij de vraag. Als er geen aanbod is dat aansluit bij de vraag, wordt er (indien mogelijk) aanbod gecreëerd door toedoen van de gezondheidsmakelaars. Versie 2‐7‐12

Pagina 50


Dat veel deelnemers aan de beweegprogramma’s niet blijven bewegen komt vaak niet door gebrek aan aanbod, maar door gebrek aan motivatie en het niet willen loslaten van de vertrouwde omgeving die bij de fysiotherapeut gecreëerd is. Door aan te sluiten bij de behoeften en de deelnemers in aanraking te laten komen met mogelijk aanbod, bevordert de gezondheidsmakelaar de motivatie van deelnemers om te blijven bewegen.

Structurele aandacht voor gezondheid Het ontwikkelen van structurele aandacht voor gezondheid lukt bij de ene netwerkpartner beter dan bij de andere. Dit hangt in grote mate af van personen. Op een aantal scholen is door de komst van de gezondheidsmakelaar meer aandacht ontstaan voor gezondheid. Gezondheid was op een aantal scholen al als speerpunt benoemd, maar dit heeft (mede) door inzet van de gezondheidsmakelaar meer aandacht gekregen en meer geleid tot structurele activiteiten. Enkele scholen hebben inmiddels een gezondheidsbeleid, waaronder een gezond traktatiebeleid en een gezond pauzebeleid. Op de meeste scholen heeft de aandacht voor gezondheid nog niet geleid tot het opstellen van beleid. Op enkele scholen hebben de gezondheidsmakelaars nog onvoldoende aandacht weten te creëren voor gezonde leefstijl. Dit hangt af van de mate waarin scholen aandacht voor gezondheid als een prioriteit zien, de mate waarin het schoolteam hier open voor staat en de mate waarin weerstand van ouders wordt (verwacht te) ervaren. In de wijken wordt door de gezondheidsmakelaars voornamelijk samengewerkt met netwerkpartners in de eerstelijnszorg. Bij deze netwerkpartners staat gezondheid vanzelfsprekend al op de agenda. De beoogde omschakeling naar meer aandacht voor preventie en meer aandacht voor ‘de mens naast de klacht’ wordt inmiddels bij de meeste netwerkpartners gesignaleerd. In Hatert kon hierbij goed aangesloten worden bij bestaande afspraken uit het Convenant Gezond Hatert en bij de Stuurgroep Hatert Gezond. Enkele netwerkpartners zien preventieve gezondheid en het bevorderen van gezonde leefstijl niet als hun prioriteit of kunnen hier weinig aandacht aan besteden wegens drukte en gebrek aan tijd. In Neerbosch-Oost, Oud-West en Heseveld is nog geen structurele aandacht voor gezonde leefstijl ontstaan, doordat de aandacht eerst op een andere wijk en/of doelgroep gericht was en doordat er minder ingangen gevonden werden.

Samenwerking partners Binnen de meeste scholen in de werkgebieden van de gezondheidsmakelaars is mede door de inzet van de gezondheidsmakelaar meer samenwerking ontstaan rond het thema gezonde Versie 2‐7‐12

Pagina 51


leefstijl. Verschillende partners binnen de Open Wijk Scholen en Brede Scholen werken samen rond evenementen, zoals de gezonde weken. Waar al samenwerking bestond tussen partners en tussen scholen is deze versterkt door de gezondheidsmakelaar. Partners zijn ook door de gezondheidsmakelaar bewust met elkaar in aanraking gebracht, zoals de combinatiefunctionaris van Sportservice en de schoolarts van de GGD. Daarnaast zijn externe netwerkpartners betrokken bij de scholen door toedoen van de gezondheidsmakelaars, zoals fysiotherapeut en supermarkten. Er wordt door de gezondheidsmakelaars ook veel samengewerkt met de diëtistes vanuit Gezonde Slagkracht, die deels dezelfde doelstellingen hebben. Wel is er beperkte contact en beperkte samenwerking tussen de gezondheidsmakelaar en de locatiedirecteuren van de scholen. In de wijken worden de netwerkbijeenkomsten goed bezocht door netwerkpartners. Het blijkt effectief te zijn om netwerkpartners fysiek bij elkaar te brengen en met elkaar in contact te laten komen. Netwerkpartners zijn erg positief over de bijeenkomsten en deze hebben al concrete samenwerkingsresultaten opgeleverd. Ook los van netwerkbijeenkomsten is samenwerking tussen netwerkpartners ontstaan, zoals tussen fysiotherapiepraktijken en sportaanbieders in de wijk. Als concluderend antwoord op deze deelvraag kan gesteld worden dat het bij elkaar brengen van netwerkpartners lukt, maar dat de samenwerking en de inzet van de gezondheidsmakelaar daarbij nog van te korte duur zijn om iets te zeggen over in hoeverre het blijvend is. Daarnaast heeft de eigen achtergrond van de gezondheidsmakelaar ook invloed gehad op wat er gerealiseerd is qua samenwerking (en daarmee ook qua activiteiten en structurele aandacht voor gezonde leefstijl). De gezondheidsmakelaar in Oud-West en Heseveld was bijvoorbeeld al bekend met het netwerk van de scholen. Hier is in eerste instantie de meeste aandacht naar uit gegaan, waardoor er ook het meeste bereikt is. In Dukenburg en Lindenholt had de gezondheidsmakelaar geen voorgeschiedenis van samenwerking met de eerstelijnszorg, waardoor het leggen van contact hiermee wat moeizamer is verlopen.

Beoordeling inzet Alle geïnterviewde netwerkpartners beoordelen de inzet en de functie van de gezondheidsmakelaar positief. De functie wordt gezien als meerwaarde hebbend voor de wijk. Verschillende aspecten aan de functie en competenties van de gezondheidsmakelaar worden expliciet gewaardeerd door netwerkpartners, waaronder de toegankelijkheid, deskundigheid en het organisatievermogen. Men vindt vooral het netwerk van de gezondheidsmakelaar van meerwaarde en wat de gezondheidsmakelaar met dit netwerk kan bereiken. Ook Versie 2‐7‐12

Pagina 52


samenwerking met andere partners en de stimulerende rol van de gezondheidsmakelaar daarin wordt gewaardeerd. Het budget van de gezondheidsmakelaars wordt gezien als een handig extra waarmee je meer kunt bereiken. Zonder de gezondheidsmakelaar zou er niets of veel minder georganiseerd worden, en zou het georganiseerde van mindere kwaliteit en van lagere frequentie zijn. Dit heeft in de wijken vooral te maken met tijdgebrek bij netwerkpartners vanuit hun eigen functie. Op scholen heeft dit, naast tijdgebrek, ook te maken met het feit dat niemand zich hiermee bezig houdt (vooral voedingsaspecten). Wel komt uit de onderzoeksresultaten een discrepantie naar voren tussen de beoordeling vanuit directeuren en vanuit OWS/BS coördinatoren. Directeuren zien minder resultaat van de inzet van de gezondheidsmakelaars, waar OWS/BS coördinatoren dit door hun vaak nauwe samenwerking met de gezondheidsmakelaar wel kunnen aangeven. Er wordt aangegeven dat er meer gecommuniceerd zou moeten worden richting directeuren en aan de Kadergroep (BSO / TSO). Enkele andere aspecten kunnen ook nog verbeterd worden door de gezondheidsmakelaar. Een meer pro-actieve houding en meer proberen voor elkaar te krijgen in de school zou gewaardeerd worden. Daarnaast is de (reikwijdte van de) functie niet voor elke netwerkpartner even duidelijk.

Monitoren en reflecteren Een belangrijk deel van het monitoren en reflecteren bestaat uit de halfjaarlijkse verantwoordingen

van

de

gezondheidsmakelaars,

die

vrij

uitgebreid

zijn.

De

gezondheidsmakelaars hebben onderling regelmatig overleggen (bijna wekelijks), en daarnaast overleggen zij met hun afdelingsmanager bij de GGD en elke 3 maanden met de betrokken beleidsmedewerker van de gemeente. Tussen de afdelingsmanager van de GGD en de beleidsmedewerker van de gemeente is onderling ook overleg. Zij bleken in de interviews een goed beeld te hebben van het project, en waren op de hoogte van de voortgang en de belangrijkste knelpunten. Het project wordt door alle betrokken partijen gezien als een proces, waarin dingen uitproberen mogelijk moet zijn. Flexibele inzet van de gezondheidsmakelaars wordt daarbij aangemoedigd, mits zij wel altijd hun eigen doelstellingen in hun achterhoofd houden. Via een zijweg uiteindelijk uitkomen bij je doelstellingen is dan geen probleem.

Versie 2‐7‐12

Pagina 53


3)

Eindconclusie

De gezondheidsmakelaars hebben de afgelopen 2,5 jaar veel in gang gezet rondom gezonde leefstijl. Zeker gezien door meerdere netwerkpartners en de gezondheidsmakelaars zelf wordt aangegeven dat het een jaar heeft geduurd voordat de functie duidelijk was, met name bij de gezondheidsmakelaars zelf. Hetgeen gerealiseerd is, sluit aan bij de doelen van de opdracht 15 . De gezondheidsmakelaars hebben voor de vastgestelde doelgroepen gezorgd voor aanbod van activiteiten en interventies gericht op bewegen en gezonde voeding. De initiatieven zijn (op enkele na) niet direct gericht op de aanpak van overgewicht, maar leveren wel een belangrijke bijdrage aan het voorkomen en verminderen van overgewicht. Het aanbod is afgestemd op de vraag en behoefte van de doelgroep en de gezondheidsmakelaar heeft bij het realiseren van het aanbod gezorgd voor afstemming tussen de verschillende organisaties in de wijk. Er wordt meer samengewerkt tussen verschillende netwerkpartners en er is meer aandacht ontstaan voor gezondheid, wat in enkele gevallen ook omgezet is naar beleid, agendapunten en/of speerpunten. Wel zorgen enkele knelpunten ervoor dat sommige te leveren prestaties niet (volledig) behaald zijn. Dat op enkele scholen (nog) weinig structurele aandacht te creëren is voor gezonde leefstijl, wordt door de gezondheidsmakelaars als belangrijke belemmering ervaren. Ook de nodige inspanningen om draagvlak en bewustwording te creëren bij ouders hebben niet overal tot het gewenste effect geleid. Toch kan de doelgroep 4-12 jarigen en hun ouders over het algemeen (zij het beperkter) wel bereikt worden via andere kanalen en activiteiten. Bij de doelgroep volwassenen in de wijk gaat het voornamelijk om knelpunten rond de eerstelijnszorg. Tijdgebrek, geen goede ingang en geen structuur zijn als belemmerend ervaren om structurele aandacht voor gezonde leefstijl te realiseren. De netwerkpartners zelf zien tijdgebrek in combinatie met een beperkende functie als een belemmering om zonder gezondheidsmakelaar aan de slag te kunnen met gezonde leefstijl. Op basis van bovenstaande kan geconcludeerd worden dat, ondanks de ervaren knelpunten, de gezondheidsmakelaars in de wijken fungeren als vliegwiel. De gezondheidsmakelaar wordt niet als overtollig gezien, maar juist van meerwaarde, naast wat andere professionals en organisaties doen rondom gezondheid in de wijken. De ‘smeerolie’ die kenmerkend is voor een vliegwielfunctie (het gaat deels om belangrijke onzichtbare taken) levert zichtbare

15

Zoals vastgesteld in de Beschikking van de gemeente Nijmegen, zie bijlage 5.

Versie 2‐7‐12

Pagina 54


positieve resultaten op. Het effect hiervan is op deze korte termijn nog niet zichtbaar en met dit onderzoek ook niet te zeggen. Ook de mate waarin de functie van gezondheidsmakelaar tot het verkleinen van gezondheidsverschillen kan leiden, is op deze korte termijn nog niet bekend. Bij het bevorderen van gezondheid en het aanpakken van gezondheidsverschillen gaat het om gedragsverandering. Het is bekend dat gedragsverandering een proces is van lange adem, waar je eerder 10 jaar dan 3 jaar voor uit moet trekken. Door gezondheidsdeskundigen, waaronder de eerder geciteerde Harting, wordt aangegeven dat met de methodiek van gezondheidsmakelaars verwacht mag worden dat gezondheidsverschillen uiteindelijk verminderen. Hiervoor zal in de wijken langdurige monitoring moeten plaatsvinden naar hoe het gaat met gezondheid op lange termijn. De manier waarop in Nijmegen de methodiek gezondheidsmakelaars is ingezet, sluit in ieder geval aan bij hoe deze functie bedoeld is door gezondheidsdeskundigen. Enkele bevindingen uit het experiment in de vier steden blijken ook in Nijmegen van kracht te zijn. Dat een gemeentelijke beleidsgeschiedenis rondom gezondheidsbeleid en wijkgericht gezondheidswerk als ‘wegbereider’ kan fungeren is ook in Hatert gebleken. De daar al aanwezige structuur rondom gezondheid in Hatert was voor de gezondheidsmakelaar heel bruikbaar om bij aan te sluiten en van daaruit initiatieven verder te ontwikkelen. In de wijken die deze voorgeschiedenis niet hadden, zoals Neerbosch-Oost en Heseveld, bleek het creëren van aandacht en samenwerking rond gezonde leefstijl veel moeizamer te verlopen. Bij de scholen in Nijmegen-West heeft Wikken en (Be)Wegen een enorme boost gegeven aan de aandacht rondom gezonde leefstijl (voorgeschiedenis), waar de gezondheidsmakelaar makkelijk bij kon aanhaken en op kon voortborduren. Bij scholen in andere wijken, die deze boost niet hebben gehad, is het lastiger om te starten met initiatieven rond gezonde leefstijl. Het experiment in de vier steden toonde ook aan dat de mogelijkheid om draagvlak te verwerven vergroot werd door het gezamenlijk invullen van de rol van gezondheidsmakelaar door meerdere personen op meerdere niveaus. In Nijmegen is dit niet nadrukkelijk op meerdere niveaus ingevuld, wat terug te zien is in de mate waarin draagvlak gecreëerd kon worden. Op basis van bovenstaande informatie en de tot nu toe behaalde resultaten met de gezondheidsmakelaar als vliegwiel, sluit de onderzoekster aan bij de opmerking van een fysiotherapeut: ‘Gewoon doorgaan met die meid, zou mijn advies zijn’.

Versie 2‐7‐12

Pagina 55


4)

Aanbevelingen

Hieronder worden op basis van de analyse een aantal aanbevelingen gedaan naar aanleiding van de behaalde resultaten, ervaren knelpunten en de conclusie met betrekking tot het project Gezondheidsmakelaars.

Draagvlak creëren Allereerst is het aan te bevelen om, bij het opzetten van een nieuwe netwerkfunctie als die van gezondheidsmakelaar, de netwerkpartners in de wijk vooraf meer te betrekken bij de invulling van deze functie. Op die manier creëer je vooraf draagvlak en dat was waardevol geweest bij de start van het project. Bij het huidige project kan nog steeds ingezet worden op het creëren van draagvlak, waarbij ook op hoger niveau in organisaties ingezet kan worden. Het is aan te bevelen om de komende jaren blijvend te investeren in het creëren en onderhouden van draagvlak op verschillende niveaus, met name door het tonen van resultaten en (landelijke) effecten. Hierbij is het zinvol om de functie en taken van gezondheidsmakelaar ook op verschillende niveaus in te zetten. Andere collega’s binnen de GGD, maar ook verschillende beleidsafdelingen binnen de gemeente Nijmegen kunnen hierbij betrokken worden. De huidige ontwikkeling richting Brede School biedt kansen voor het creëren van aandacht voor gezonde leefstijl. Hierbij is het van belang om in te zetten op het verwerven van draagvlak bij kernpartners Brede School. Dit kan op de hierboven geschetste wijze, maar daarnaast is het ook aan te bevelen om de (half)jaarlijkse verantwoordingen te bespreken met kernpartners Brede School (en met andere netwerkpartners in de wijk). Uit het onderzoek bleek namelijk dat schooldirecteuren minder inzicht hadden in datgene wat de inzet van de gezondheidsmakelaar oplevert, dan bijvoorbeeld Open Wijk School coördinatoren en combinatiefunctionarissen. Door resultaten met hen te bespreken, zijn zij niet alleen op de hoogte van wat zich allemaal af heeft gespeeld op hun eigen school en eigen wijk, maar ook bij anderen. Hierbij kunnen resultaten vanuit de Gezonde Schoolaanpak van de GGD gebruikt worden om draagvlak te creëren. Het achterliggende idee hierbij is dat een gezonde leefstijl leidt tot betere schoolprestaties. Door dit te bewijzen kunnen andere scholen overgehaald worden om ook een gezondheidsbeleid binnen hun school op te zetten. Daarnaast kan een bespreking van de resultaten ook gebruikt worden om wensen en behoeften vanuit de school en de wijk bij de gezondheidsmakelaar neer te leggen, zodat die daarop kan aansluiten.

Versie 2‐7‐12

Pagina 56


Langdurige investering In een aantal gesprekken met netwerkpartners werd aangegeven pas vanaf eind 2011 of begin 2012 contact te hebben met de gezondheidsmakelaar. Er worden dus nog steeds nieuwe contacten aangegaan. Daarnaast gaat het bij het verkleinen van gezondheidsverschillen om gedragsverandering, zoals in de conclusie al is aangegeven. Omdat gedragsverandering een proces is van lange adem, kan het niet anders dan dat de functie van gezondheidsmakelaar ook een functie van lange adem is. Ook het realiseren van blijvende samenwerking kost tijd. Het is daarom aan te bevelen de functie van gezondheidsmakelaar nog enkele jaren te hanteren in de betreffende wijken. Om te voorkomen dat de gezondheidsmakelaar een extra functie wordt, is het belangrijk om aan te sluiten bij bestaande en nieuwe initiatieven in de wijken. Het Wmo beleid biedt hierbij aanknopingspunten. Het Sociale Wijkteam is een voorbeeld van een initiatief waar bij aangesloten kan worden en wat kan leiden tot veel signalen uit de wijken waar de gezondheidsmakelaar mee aan de slag kan. Ook de nog op te zetten buurtsportcoaches bieden mogelijkheden voor de gezondheidsmakelaars. Daarnaast kan de gezondheidsmakelaar bevorderen dat netwerkpartners en wijkbewoners zelf ook steeds meer gericht zijn op het bevorderen van gezonde leefstijl van kinderen en wijkbewoners. De eerstelijnszorg kan deze taak van de gezondheidsmakelaar over nemen en wijkbewoners stimuleren om te blijven bewegen, maar ook wijkbewoners zelf kunnen deze taak overnemen. Zij kunnen zelf uitvoerder worden van voeding- en bewegingsactiviteiten. Dat gebeurt in een aantal gevallen nu al, maar kan nog sterker neergezet worden. De gezondheidsmakelaar kan burgers hierin stimuleren en ondersteunen. Op deze manier komt gedragsverandering in steeds grotere mate vanuit burgers zelf, waardoor het draagvlak vergroot wordt en een structurele gedragsverandering meer kans van slagen krijgt. Bovendien biedt dit de gezondheidsmakelaar de mogelijkheid om zich op andere initiatieven te richten.

Werkgebieden In Deel II is al aangegeven dat bij alle gezondheidsmakelaars de verdeling van aandacht tussen de twee werkgebieden niet in balans is. Doordat er meer energie ingezet wordt in een actieve wijk, raakt het andere werkgebied op de achtergrond. Omdat daar al minder bereidheid was om met gezonde leefstijl aan de slag te gaan, leidt deze werkwijze ertoe dat de onderlinge verschillen tussen de werkgebieden steeds groter worden. Het is van belang om in te zien dat op deze manier een vicieuze cirkel ontstaat, die doorbroken moet worden. Het heeft niet de voorkeur om de werkgebieden te splitsen en slechts één gezondheidsmakelaar per wijk/stadsdeel in te zetten. Juist de koppeling van twee werkgebieden is waardevol en kan Versie 2‐7‐12

Pagina 57


elkaar wederzijds versterken. Wel is het mogelijk om het ene werkgebied, waar het inmiddels redelijk goed gaat, iets meer los te laten en nu meer aandacht te vestigen op het andere werkgebied. Werkzame factoren uit het ene werkgebied kunnen waar mogelijk gebruikt worden om in het andere werkgebied initiatieven, structurele aandacht en samenwerking te bewerkstelligen.

Vervolgonderzoek toekomstige invulling Hoewel naar aanleiding van dit onderzoek geadviseerd wordt om de gezondheidsmakelaars de komende jaren te blijven inzetten, zijn er wel enkele aanbevelingen te geven over de verdere invulling van de functie. In de afgelopen jaren hebben de gezondheidsmakelaars bijvoorbeeld veel aanbod gerealiseerd, op verschillende terreinen, voor verschillende doelgroepen en over verschillende onderwerpen. Het is aan te bevelen om te onderzoeken welk aanbod het meeste en welk het minste resultaat oplevert en wat daarvan de reden is. Door dit inzicht te vertalen naar de praktijk, kan het project inhoudelijk versterkt worden en levert het nog betere resultaten en effecten op. Ook ten aanzien van financiën is monitoring en onderzoek aan te bevelen. Het is de vraag in hoeverre financiële belemmeringen bij de doelgroep reëel zijn en in hoeverre deze ingegeven worden door andere motieven. Wat heeft een bewoner ervoor over om te gaan sporten, te bewegen en gezond te eten? Inzichten die dergelijk onderzoek oplevert, kunnen gebruikt worden door de gezondheidsmakelaars in het creëren van draagvlak bij bewoners voor gezonde leefstijl en in het creëren van passend aanbod voor bewoners.

Versie 2‐7‐12

Pagina 58


Bijlagen Bijlage 1

Gerealiseerd aanbod doelgroep 4-12 jarigen en hun ouders

Bijlage 2

Gerealiseerd aanbod doelgroep volwassenen in de wijk

Bijlage 3

Overzicht geïnterviewde netwerkpartners

Bijlage 4

Offerte voorstel Gezondheidsmakelaars, GGD

Bijlage 5

Beschikking verlening en bevoorschotting budgetsubsidie 2009/2012 Gezondheidsmakelaars, gemeente Nijmegen

Bijlage 6

Overzicht stadsdelen en wijken gemeente Nijmegen

Bijlage 7

Voorbeeld Sociale Kaart Nijmegen-West

Versie 2‐7‐12

Pagina 59


Versie 2‐7‐12

Pagina 60

Bijlage 1

Gerealiseerd aanbod

Doelgroep 4-12 jarigen

Hatert & Neerbosch-Oost Open Wijk School Hatert (basisscholen De Klumpert & De Vossenburcht) en Basisschool De Kleine Wereld (Wijk Hatertse Hei / Grootstal) Gerealiseerd aanbod Medewerking aan de afsluiting van het schooljaar op verzoek school. Advies over gezondere traktaties, uitdeelactie fruit, bemensing fruitkraam. Leerlingen hebben een fruitlekkernij gemaakt en informatie gekregen over dagelijks aanbevolen hoeveelheid groente en fruit. Traktatiewedstrijd

Samenwerking OWS Hatert

Resultaten / evaluatie Traktaties waren eerst zoete popcorn, ranja en suikerspin. Deze traktaties zijn op advies van de gezondheidsmakelaar aangepast in aanbod en/of portie.

De Vossenburcht, leerkrachten, combinatiefunctionaris, sociaal verpleegkundige JZG GGD

Kennismakingsles in de Beweegtuin

Combinatiefunctionaris De Vossenburcht Combinatiefunctionarissen, Sportservice Nijmegen, Fysiotherapie Hatert, sociaal verpleegkundige JGZ GGD, ZZG Zorggroep Combinatiefunctionarissen, schoolarts GGD, sociaal verpleegkundige GGD, Fysiotherapie Hatert

Leerkrachten bespraken doel en opdracht in de klas, de combinatiefunctionaris moedigde aan om mee te doen en zamelden inzendingen in. Bij de inzendingen van de onderbouw (25 inzendingen) werden de kinderen geholpen door een ouder (meestal moeder) Leerlingen van Vossenburcht hebben een kennismakingsles gehad in de Beweegtuin. Goede samenwerking tussen de verschillende partijen, bekendheid met elkaars activiteiten/verwijzing over en weer versterkt

Beweeg Je Fit, een beweegkuur bij Fysiotherapie Hatert voor kinderen met een dreigend te hoge BMI, is gekoppeld aan buitenschools beweegaanbod door Sportservice Nijmegen Uitvoer van "Just Move It", een naschools programma gericht op verbetering van conditie en gezonde voeding

Kennismaking, afspraken voor samenwerking en afstemming bereikt tussen betrokken partijen. Op De Kleine Wereld is combinatiefunctionaris aanwezig bij 10 minuten gesprekken van groepsleerkracht met ouders en geeft informatie over leefstijl kind

Het uitvoeren van een gratis zwemmiddag voor kinderen in de Gezonde Week Hatert met voorafgaand een gezonde lunch in 2010 en 2011

Combinatiefunctionarissen , OWS Hatert, Bibliotheek Hatert , CJG Hatert, Sportfondsenbad Dukenburg

Er was een goede samenwerking met en tussen de organiserende partijen.

Deelname De Kleine Wereld aan Scoren voor Gezondheid.

De Kleine Wereld: leerkrachten, combinatiefunctionaris, sociaal verpleegkundige JGZ GGD

Reden betrokkenheid De Kleine Wereld: kinderen uit Hatert zitten ook op deze school.

Bereik 350 leerlingen en 25 volwassenen met uitdeelactie fruit. Fruit & voorlichting aan 40 leerlingen. Aangepaste traktatie aan 75 leerlingen. 60 leerlingen zonden een bijdrage in

30 leerlingen en combinatiefunctionaris 6 kinderen en ouders van OWS Hatert en De Kleine Wereld Drie scholen 2010: 23 leerlingen Drie scholen 2011: 37 leerlingen De Kleine Wereld 2011: 70 ouders 2010: 70 kinderen en 15 ouders 2011: 90 kinderen en 15 ouders 100 leerlingen uit groep 6, 7 en 8

Overige activiteiten Gerealiseerd aanbod Dansdag voor kinderen en een parallelprogramma voor ouders.

Samenwerking Dansschool ID Dance, Tandem, Sportservice, ZZG Zorggroep

Dossieronderzoek kinderen overgewicht

JGZ

Proef voeding & e-games bij Kandinsky College, lokaal met e-games

Kandinsky College (mentoren, docent Verzorging, Kantine), combinatiefunctionaris, ZZG Zorggroep MEC Nijmegen, Tandem Welzijn, HeliconGroenschool, Hatert Werkt

Schooltuinen Hatert

Resultaten / evaluatie Bewustwording creëren bij het belang van bewegen en gezonde voeding, daarnaast een lekker gezond tussendoortje laten ervaren. Op basis van vermoedens dat tussen controles schoolartsen onder 5 jarigen en in groep 7 overgewicht ontstaat, is een dossieronderzoek opgezet met de JGZ-arts. Loopt nog, is nu onderdeel van promotieonderzoek. Het Kandinsky College wil e-games structureel onderdeel maken van de lessen in combinatie met voedingsinformatie. Hiervoor is een proef gedraaid met positieve resultaten. Het zelf verbouwen en oogsten van groenten en fruit leidt tot meer ervan proeven en eten. Voor groep 6 van OWS Hatert is een schooltuin gerealiseerd bij Groenschool Helicon. Deelname in Hatert loopt via het naschools aanbod.

Bereik 50 ouders en 150 kinderen, deels niet uit Hatert.

Resultaten / evaluatie Kinderen waren enthousiast en durfden meer te proeven dan vooraf gedacht. Activiteiten zijn voortgezet tot stopzetten subsidie.

Bereik 50 leerlingen uit middenen bovenbouw 75 leerlingen, ouders en leerkrachten

Het was zeer populair bij leerlingen. Gestopt met stopzetten subsidie. Spin Off van Overheerlijk Overblijven: er werden gezonde hapjes gemaakt en gegeten Als opstart van een te voeren discussie over de start van een gezond traktatiebeleid werd een gezonde traktatiewedstrijd georganiseerd

15 leerlingen per keer

70 dossiers geanalyseerd

12 leerlingen, 15 mentoren

Groep 6 OWS Hatert, 20 leerlingen

Oud West & Heseveld Brede School De Wieken Gerealiseerd aanbod Smaakproeverij tijdens de Splashdag van BS De Wieken met educatieve en informatieve vragen. Het speerpunt van de school (Gezonde Leefstijl) leidde tot de start van Overblijfrestaurant Overheerlijk Overblijven Tussenschools Beweegaanbod n.a.v. Overheerlijk Overblijven EK kijken met de hele school, gezonde hapjes

Samenwerking Gezonde Slagkracht

Traktatiewedstrijd

School, Tandem

Gezonde Slagkracht en het overblijfrestaurant Combinatiefunctionaris School, overblijfmoeders, Tandem

Alle leerlingen en personeel van de school 60 leerlingen

Brede School De Bron (BAS-school De Zonnewende) Gerealiseerd aanbod Voorbereiden en uitvoeren ouderavond over gezonde leefstijl en een gezond pauzebeleid en hier een brochure over ontwikkelen en schrijven Overheerlijk Overblijven

Samenwerking Werkgroep Gezondheid: leerkrachten en ouders

Resultaten / evaluatie Opkomst ouderavond viel tegen. De aanwezige ouders waren erg betrokken en tot discussie bereid.

Bereik 15 leerkrachten, 20 ouders

Gezonde Slagkracht

Circa 250 leerlingen

Zelfstandige kookgroep Overheerlijk Overblijven

SOOS, HAN, GGD, De Zonnewende

Kerstproeverij

Gezonde Slagkracht

Betrokken bij al bestaande activiteit ‘Warming Up’ met de hele school

Combinatiefunctionaris, werkgroep gezondheid

Activiteiten in Overheerlijk Overblijven zijn gecontinueerd na stopzetten subsidie met kleine bijdrage van ouders Overheerlijk Overblijven is gecontinueerd met een zelfstandige kookgroep. Was erop gericht om ouders kennis te laten maken met gezonde voeding en het belang ervan en om een enquête te houden over de mogelijkheid om Overheerlijk Overblijven te continueren. Uitslag was positief. Jaarlijks terugkerende activiteit na elke vakantie. Ook kinderen van o.a. de peuterspeelzaal doen mee.

Circa 250 leerlingen 150 ouders

Alle medewerkers, ca. 250 leerlingen, 30 kinderen peuterspeelzaal, ca. 20 ouders

Open Wijk School Aquamarijn Gerealiseerd aanbod Kick off Gezonde School Regio Nijmegen: de Gezonde Schoolkaravaan met de wethouder werd ontvangen voor een lunch

Samenwerking Gezonde Schoolteam van GGD en leerkrachten en directie van Aquamarijn

Resultaten / evaluatie Er is een gezonde lunch georganiseerd

Bereik 10 leerkrachten en directie

Samenwerking Gezonde Slagkracht, Combinatiefunctionaris, medewerkers Tandem, Albert Heijn

Resultaten / evaluatie Alle geledingen waren heel tevreden en enthousiast over de aanpak. Door ouders werden spontaan gezonde traktaties uitgedeeld. De school gaf aan zich erg goed ondersteund te voelen.

Bereik Alle ouders, alle 120 leerlingen van school en peuterspeelzaal, schoolteam

Open Wijk School Michiel Gerealiseerd aanbod 6 weken ‘Lekker Fit op de Michiel’. In 2011: elke ma/do gezamenlijke warming-up o.l.v. mystery guest, koffieochtend ouders over (op)voeden m.b.v. een spel, nieuwsbrieven met weetjes en activiteiten, ‘club extra’ voor leerlingen bij wie bewegen extra impuls nodig heeft, extra beweegactiviteiten voor peuterspeelzaal, gezonde boterhamwedstrijd voor hele school, receptenboekje met boterhamrecepten, ontbijt voor hele school met sponsoring AH, carnavalsviering met gezonde traktatie.

‘Lekker Fit op de Michiel’ 2012 leidt tot selectie van kinderen met overgewicht, gesprekken met ouders en contact ouders met schoolarts over aanpak overgewicht.

Directeur, leerkrachten, combinatiefunctionaris, schoolarts

De resultaten van de gesprekken worden door de gezondheidsmakelaar, combinatiefunctionaris, directeur en schoolarts besproken

20 kinderen en hun ouders

Gerealiseerd aanbod Cursus Gezonde Leefstijl: Lekker Makkelijk. Vijf bijeenkomsten over voeding, beweging en opvoeding

Samenwerking Tandem, school

Bereik 20 moeders

Vervolgcursus Gezonde Leefstijl: Lekker Makkelijk. Doel was met een groep ouders meer te bewegen en gezonder te eten om af te vallen. Artikel in Priem

Gepland en uitgevoerd met Gezonde Slagkracht, samenwerking met huiskamermedewerkers van Tandem. Stichting SOOS

Straatspeeldag Pieter Postplein (Heseveld)

Uitgevoerd door stichting Een Slingertouw, leerlingen ROC en bewonersvereniging Uitgevoerd door stichting Een Slingertouw, leerlingen ROC en bewonersvereniging Een Slingertouw

Resultaten / evaluatie Deelnemers hebben meer kennis en vaardigheden opgedaan over een gezonde leefstijl en waren enthousiast en tevreden over aanpak en resultaat. Wethouder heeft certificaat uitgereikt. Een groep ging Ontspannend Bewegen op OKC SamSam. minder succesvol dan in 2010. Dit kwam o.a. door geen optimale voorbereiding, een andere groep ouders en minder bereidwilligheid vanuit ouders. Op verzoek van makers van Priem artikel geschreven over het belang van gezonde voeding voor kinderen op de basisschool. Veel beweegspelletjes, in plaats van snoepjes en suikerspinnen werden voor het eerst gezonde hapjes uitgedeeld. Veel beweegspelletjes, goed verzorgde, gezonde en lekkere traktaties, gezamenlijke afsluiting met Zumbales o.l.v. instructrice Kinderen en ouders waren erg enthousiast en er werden veel vragen gesteld over smaak van voedsel en gezondheidsgehalte

Resultaten / evaluatie Door activiteiten steeds te herhalen hebben zowel kinderen als ouders aangegeven in de toekomst vaker fruit en groente te eten, proeven en meer bewegen. Team is warm gemaakt voor het thema gezonde school. Er is zowel tijdens de les als naschools veel aandacht

Bereik Bijna dagelijks 340 kinderen, ongeveer 200 ouders

Overige activiteiten

Straatspeeldag Jacob van Kampenstraat (Heseveld)

Wetenschapsdag in Een Slingertouw, proeverij georganiseerd

10 deelnemers

Niet bekend

100 kinderen

100 kinderen

30 kinderen en ouders

Dukenburg & Lindenholt Brede School De Dukendonck Gerealiseerd aanbod Lekker Fit 2011, 3 gezonde weken. Fruitweek, ontbijt, lesgeefinterventies, sporten.

Samenwerking Combinatiefunctionaris en Brede School coördinatoren

Lekker Fit 2012, 2 gezonde weken. Gezonde

Werkgroep Gezonde Weken met

Dagelijks 340 kinderen.

traktatieworkshop voor ouders, werkboeken vanuit GGD, fruitkraam in de klassen, kinderrestaurant, aerobics voor ouders, informatievel suiker & frisdrank, sponsoring fruit

medewerkers van verschillende organisaties betrokken bij de Brede School, sponsor voor fruit, diëtiste

besteed aan gezondheid. Het is dit jaar beter gegaan in de organisatie en het bereik onder ouders was dit jaar groter. De school wil gezonde tussendoortjes invoeren en werken aan een gezond traktatiebeleid, ook in het kader van de SGSXL.

Tijdens workshops, kinderrestaurant en bij de opening van de gezonde weken in totaal ongeveer 120 ouders bereikt.

Samenwerking Werkgroep Schoolgruiten OWS Coördinator Tandem

Resultaten / evaluatie Er is fruit uitgedeeld aan alle leerlingen. Ouders en leerkrachten enthousiast, groep meldde veel nieuwe informatie te hebben gekregen en wil een vervolg. Leidt tot project Just Move It voor moeders, van Sportservice Ouders hebben behoefte aan informatie hoe ze hun puberende kinderen aan de gezonde voeding krijgen.

Bereik 450 leerlingen, 24 ouders 16 ouders, 4 leerkrachten, OWS-coördinator, directeur

Vraag naar boven halen m.b.t. gezondheid.

8-10 ouders

Ouders hielpen mee met fruit/groente schoonmaken en naar klassen brengen. Met ouders gesproken over voortzetting, op basis daarvan nu 2x per week en vanuit school elke eerste 10 weken gratis Vrijwilligers van de hartstichting uit de buurt hebben meegeholpen.

450 leerlingen

Resultaten / evaluatie 69 ouders, alle bovenbouwkinderen en helft van het schoolteam hebben de enquête ingevuld. Er is veel informatie verzameld over hoe gezond ouders en kinderen eten. Vergelijking resultaten ouders, kinderen en team van school indrukwekkend. Kinderen, ouders en leerkrachten zien en willen niet altijd hetzelfde. Dat was soms erg verrassend voor de school. Door teleurstellende opkomst geen presentatie. Goed

Bereik 166 ingevulde enquêtes, met 14 ouders diepte interviews

Open Wijk School Aldenhof Gerealiseerd aanbod Fruitweek tijdens sportweek Workshop gezonde traktatie en informatie over gezonde voeding tijdens jaarvergadering oudervereniging 2011 Beweeggames tijdens jaarvergadering oudervereniging 2012 Gezond ontbijt en voorlichting over gezonde voeding voor ouders Aanwezig op ouderochtend om gezondheid onder de aandacht te blijven houden Campagne Schoolgruiten

Fit Food & Fun Factor, omgebouwde schoolbus waar kinderen gezonde traktatie kunnen maken en hartslagmeterspel doen

OWS Coördinator Tandem, sportdocent Verzorgd door diëtiste ZZG i.h.k.v. Gezonde Slagkracht, huiskamerproject Tandem Huiskamermedewerkers Tandem OWS Coördinator Tandem, ouders, MR, kweker uit de buurt

Initiatief vanuit hartstichting, voedingscentrum en Lidl.

14 ouders, 4 peuters, 2 medewerkers school.

70 leerlingen

Open Wijk School De Meiboom Gerealiseerd aanbod Maken gezondheidsprofiel met betrekking tot gezonde voeding, enquête onder ouders, leerlingen en team.

Samenwerking Studenten van de HAN, minor Public Health

Resultaten enquête gezondheidsprofiel besproken met directeur en locatiecoördinator.

Studenten van de HAN, minor Public Health

Presentatie resultaten aan ouders tijdens een

Directeur en locatiecoördinator 4 ouders, medewerker

ouderavond met workshop gezonde traktatie

gesprek gehad met ouders, willen meedenken over draagvlak creëren bij andere ouders voor het invoeren van gezond tussendoortjes- en traktatiebeleid

school en locatiecoördinator

Resultaten / evaluatie Het uitdelen van informatie maakte de gezondheidsmakelaar zichtbaar op school en is aanzet geweest tot overleg gezonde school Kinderen proeven groente en fruit dat ze niet kennen. Aantal ouders vertelde dat kind nu veel beter groente en fruit eet thuis doordat ze het ook zelf klaarmaken. Alle klassen hebben tijdens les smaaklessen gekregen Tijdens lessen was aandacht voor beweging en voeding

Bereik 210 kinderen, 45 ouders

Bereik Ingevulde enquêtes van 36 ouders, 76 leerlingen en 14 medewerkers 26 ouders

Initiatief vanuit hartstichting, voedingscentrum en Lidl.

Resultaten / evaluatie Ontwikkelde enquête is besproken met directeuren, uitkomst enquête wordt ook besproken met directeuren (mei/juni 2012) Betrekken van ouders is aardig gelukt met de ouderavond. Samen met de diëtiste informatie gegeven over gezonde voeding tijdens het ontbijt De kinderen vonden het leuk om gezonde traktaties te maken en de quiz is altijd een eyeopener.

Samenwerking Tandem, bewonersgroepen

Resultaten / evaluatie Veel kinderen en ouders bereikt

Bereik 90 kinderen en 60 ouders

Stichting Allochtone Ouders

Een aantal ouders hebben fruitspiesen gemaakt, er is informatiemateriaal gegeven aan ouders en kinderen Ouders en kinderen hebben informatie gekregen over bewegen en gezonde voeding

45 kinderen en 30 ouders

Open Wijk School Zwanenveld (Prins Mauritsschool) Gerealiseerd aanbod Informatie uitdelen over bewegen en gezonde voeding tijdens project Vreedzame Wijk

Samenwerking Locatie coördinator

Kooklessen

Diëtiste, bovenbouwcoördinator, leerkrachten

Smaaklessen Gezonde leefstijl als thema tijdens Mini Maurits Matinee

Diëtiste ZZG Diëtiste ZZG

80 kinderen

210 kinderen

Open Wijk School InterAcker (basisscholen De Bloemberg en De Lindenhoeve) Gerealiseerd aanbod Enquête over eet- en beweeggedrag van kinderen afgenomen bij ouders, bovenbouw leerlingen en medewerkers Informatie tijdens ouderavond over bewegen en gezonde voeding, met workshop gezonde traktaties Groot ontbijt met alle partners en vrouwengroepen in de buurt Fit Food & Fun Factor, omgebouwde schoolbus waar kinderen gezonde traktatie kunnen maken en hartslagmeterspel doen

Samenwerking OWS Coördinator Tandem

OWS Coördinator Tandem, diëtiste OWS Coördinator Tandem, diëtiste

49 bewoners 7 professionals 90 kinderen

Overige activiteiten Gerealiseerd aanbod Informatie uitgedeeld tijdens straatfeesten Tolhuis en Aldenhof, wijkactiviteit Meijhorst in Beweging Deelname aan Wereldkinderdag, georganiseerd in Dukenburg Informatie uitgedeeld tijdens de internationale dag van het gezin op het Goffertpark

Tandem, OKC

40 kinderen, 25 ouders

Bijlage 2

Gerealiseerd aanbod

Doelgroep volwassenen in de wijk

Hatert & Neerbosch-Oost Gerealiseerd aanbod Sociale kaart van de wijk

Samenwerking Beweegaanbieders in de wijk

Specials Wijkkrant Hatert, een inlegvel bij de wijkkrant over het thema gezondheid Ondersteuning Hatertse Hannie en Friends. Hatertse Hannie is een Nijmeegse theatermaakster die het boegbeeld werd van gezondheid in Hatert. Ze heeft opgetreden bij diverse evenementen en bijeenkomsten in de wijk.

Coördinator wijkspecials GGD, Stuurgroep Hatert Gezond ZZG Zorggroep, Huisarts, Fysiotherapeut, Pro Persona

Binnen een cursus van MEE over gezondheid is een bijeenkomst uitgevoerd over voeding en beweging Realisatie Beweegtuin

Diëtiste ZZG, Tandem

Opening Beweegtuin op 9 oktober 2010

Cursussen Beweegtuin (jaarcursussen en korte cursussen)

Werkgroep senioren, gemeente Nijmegen, Fysiotherapie Hatert

ZZG zorggroep, Tandem, Gemeente, Stichting Koprol, Stuurgroep Hatert Gezond Fysiotherapie Hatert, Stichting Koprol, Sportservice, , Tandem

Open Inloop Beweegtuin

Sportcoach Nijmegen, Fysiotherapie Hatert

Ommetjes Hatert. Verspreiding flyer en bijdrage aan daadwerkelijk gebruik

Fysiotherapie Hatert, wijkbewoners, Gemeente Nijmegen

Resultaten / evaluatie Sociale kaart is besproken met diverse intermediairs in de wijken Er zijn 4 specials verschenen: 2 over bewegen, 1 over voeding, 1 over ontspannen/rust 6 wijkbewoners vormden de vrienden van Hatertse Hannie: zij formuleerden een persoonlijk leefstijldoel (allen behaald) en kregen daarbij ondersteuning van een professional. De deelnemers werden ingeschakeld bij PR activiteiten en het verspreiden van de "gezonde boodschap' . Dit leidde tot een verzoek van de groep voor een gezamenlijke beweegactiviteit, financieringsaanvraag hiervoor is afgewezen Met 5 senioren is regelmatig overleg gevoerd over de plaats van de Beweegtuin en de randvoorwaarden. Er is een draagvlakonderzoek gehouden onder 500 senioren. Een open inloop voor bewoners heeft geleid tot afspraken met Tandem over overlast jongeren De wethouder opende de Beweegtuin in aanwezigheid van 100 bewoners en belangstellenden

Bereik 25 intermediairs

Gezondheidsmakelaar speelt rol in inrichting cursussen en stimuleren dat deelnemers steeds meer leren zelfstandig te werken in de Beweegtuin. Allochtone vrouwen hebben meegedaan aan een korte cursus. Elke 1e vrijdag van de maand om 11 uur is er open inloop onder begeleiding van een sportcoach: gebruikers beweegtuin kunnen nieuwe oefeningen vragen, checken of zij hun oefeningen goed doen etc. Beschrijvingen van aantrekkelijke wandelroutes in en om de wijk van circa een uur, 2 versies voor Hatert.

100 deelnemers in totaal aan de cursussen, waaronder 15 allochtone vrouwen.

Bij elke special 4000 huishoudens 6 wijkbewoners en hun sociale netwerk Bereik via evenementen: onbekend

15 vrouwen

Werkgroep senioren: 6 personen, 3 bijeenkomsten. Draagvlakonderzoek: respons 125 senioren. Open Inloop: 60 bewoners. 100 wijkbewoners en belangstellenden

Elke maand ca. 8 deelnemers

-

Contact met deelnemers beweegkuren

Fysiotherapie Hatert, ZZG Zorggroep

Proeflessen georganiseerd voor beweegkuren 2009, 2010 en 2011: Zumba, Pilates, Bewegen op Muziek. Werkbezoeken aan diverse fitnesscentra In elke beweegkuur is een ommetje opgenomen en sport elke beweegkuur minstens 1x in de Beweegtuin In de Beweegkuur wordt aandacht besteed aan de Wandelgroepen in Hatert en de mogelijkheid om daaraan mee te doen Bewegen en Afvallen Hatert (BAH)

Fysiotherapie Hatert, diverse beweegaanbieders in de wijk Fysiotherapie Hatert

Fysiotherapie Hatert

Diëtiste ZZG Zorggroep, Fysiotherapie Hatert

Wandelgroep Hatert geholpen met opstart en uitbreiding leden

Wandelgroep Hatert

Wandelgroep (allochtone) vrouwen Hatert geholpen met opstart

Sportcoach, Fysiotherapie Hatert

Gezonde Week Hatert 2009, 2010, 2011

Voorbereidings- en uitvoeringsteam Gezonde Week, Stuurgroep Hatert Gezond, aanbieders in de wijk, wijkbewoners

Gratis zwemmen voor allochtone vrouwen in de Gezonde Week Hatert in 2010 en 2011, in 2011 in samenwerking met de bibliotheek voorlichting gegeven over het belang van (voor)lezen

Bibliotheek Hatert , Sportfondsenbad Dukenburg, CJG Hatert, OKC, Tandem

Gedurende de beweegkuur komt de gezondheidsmakelaar een aantal keer langs om kennis te maken, wensen en behoeften te horen, proeflessen te organiseren en aanwezig te zijn tijdens de afsluiting Met proeflessen wordt geprobeerd het bewegen na beweegkuur te stimuleren door alvast kennis te laten maken met mogelijkheden in de wijk. De deelnemers krijgen ook de flyer met ommetjes mee naar huis. Hiermee worden de gratis beweegactiviteiten gepromoot Hierdoor worden de gratis beweegactiviteiten gepromoot. Programma evalueren en verbeterpunten realiseren. Mensen weten zelf al veel over voeding, willen meer praten over psyche en eten: met diëtiste en fysio invulling gegeven die succesvol is Geholpen bij communicatie, PR en verbinding met andere disciplines. De wandelgroep op vrijdag is uitgebreid van 7 naar 20 vaste lopers en er is een vaste wandelgroep van 4 lopers op dinsdag. Laagdrempelige beweegactiviteit voor vrouwen na afronding van de Beweegkuur, moet op termijn zelfstandig draaiende groep worden. Geholpen bij communicatie, verbinding met andere disciplines, vinden van begeleiding Door gezondheidsmakelaar is gewerkt aan o.a. de activiteiten inloopmiddag huisartsen/fysio (60 bezoekers), Rollatordansen Zonnebaars (9 deelnemers), dansen, gezonde buffetjes en workshops bij ID Dance (400 kinderen/jongeren, deel uit Hatert). Er was een goede samenwerking met tussen de organiserende partijen.

Per beweegkuur ongeveer 10 deelnemers

Per jaar ongeveer 50 deelnemers Per beweegkuur ongeveer 10 deelnemers Per beweegkuur ongeveer 10 deelnemers Per cursus ca. 10 deelnemers

20 vaste lopers op vrijdag; 4 vaste lopers op dinsdag; 4 deelnemers liepen in 2011 de Nijmeegse 4Daagse Per keer 8 - 15 vrouwen

Totaal per jaar: zo’n 750 wijkbewoners, 30 organisaties

2010: 50 vrouwen 2011: 30 vrouwen

Bijeenkomsten voor rollatordansen senioren Zonnebaars en daarbuiten Cursus stoppen met roken en individuele begeleiding wijkbewoners

Voorlichting door diëtiste tijdens stoppen met roken cursus

Woonzorgcentrum de Zonnebaars, Stichting Rolling Wheels Iriszorg, Pro Stop, ZZG Zorggroep, Huisartsenpraktijk Hatertse Hoed, Fysiotherapie Hatert, Tandem Welzijn Diëtiste, ZZG Zorggroep

Bijeenkomst met Grup Aktifler, een groep Turkse vrouwen die wekelijks bij elkaar komt, ouders van Turkse leerlingen.

Beide combinatiefunctionarissen, accountmanager Sportservice, Tandem Welzijnsorganisatie

Bijeenkomst met Grup Aktifler, een groep Turkse vrouwen die wekelijks bij elkaar komt, ouders van Turkse leerlingen.

Gezonde Voeding

Bijeenkomst met een groep Marokkaanse vrouwen die wekelijks bij elkaar komt, ouders van Marokkaanse leerlingen. (Leren) zwemmen voor groep Marokkaanse mannen op eigen verzoek van de groep Gezondheid en bewegen als onderdeel van Hatert Werkt in Pilot Sport Werkt. Het gaat om werkloze mensen uit Hatert zonder medische beperking, die niet voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Cursus Stress Te Lijf

Beide combinatiefunctionarissen, accountmanager Sportservice, InterLokaal MEE, Es-Salaam

Cursus Mindfulness van 9 bijeenkomsten

Hatert Werkt, Sportservice Nijmegen, Re-integratiespecialisten

Huisartsen, Fysiotherapie Hatert, Pro Persona Hatertse Hoed, Mindful Moving, Fysiotherapie Hatert

Er zijn 4 bijeenkomsten gerealiseerd in najaar 2010 en voorjaar/zomer 2011 Integratie onderdelen gezonde voeding en bewegen in de wijk in de cursus. Werving via diverse partijen in de wijk. 10 bewoners zijn doorgeleid naar Pro Stop voor individuele begeleiding i.p.v. cursus. Gewichtstoename is voor veel stoppers een probleem (en vaak reden om weer te gaan roken). Gezondheidsmakelaar heeft daarom gezorgd dat diëtiste voorlichting komt geven over voeding bij de cursus stoppen met roken Informatie gegeven over het beweegaanbod in de wijk. Samen met de gezondheidsmakelaar wordt gezocht naar een geschikte activiteit voor de vrouwen. Bijeenkomst door diëtiste ZZG Zorggroep: praten over voedingspatroon, gezonde voeding voor kinderen en opvoedingsvraagstukken rondom voeding Informatie gegeven over het beweegaanbod in de wijk. Samen wordt gezocht naar een geschikte activiteit voor de vrouwen. Es-Salaam wil (leren) zwemmen als activiteit aanbieden. Doel is dat deelnemers zich realiseren dat structureel sporten een toegevoegde waarde kan hebben voor hun eigen gezondheid en dat zij hun sportdeelname verhogen. Uit de evaluatie blijkt dat dit voor het merendeel van de deelnemers positief is uitgepakt. Meegedacht in gezamenlijk plan opzet cursus, gefaciliteerd Deelnemers unaniem enthousiast over cursus. Deels eigen bijdrage. Er wordt gezocht naar financiën voor een vervolg.

12-15 deelnemers per keer. 2010: 13 bewoners gestart, 8 zijn gestopt met roken. 2011: 15 gestart, 12 gestopt 2010: 13 deelnemers 2011: 15 deelnemers

15 vrouwen / moeders

20 vrouwen/moeders

20 vrouwen / moeders

14 mannen 10 deelnemers, 4 bewegen weer, 6 hebben certificaat pilot gekregen

3 bijeenkomsten met ieder 14 deelnemers 9 deelnemers alles; 1 deelnemer 6 bijeenkomsten

Oud West & Heseveld Gerealiseerd aanbod Sociale kaart

Samenwerking Diverse beweegaanbieders in de wijk

Bijwonen laatste bijeenkomst beweeggroep allochtone vrouwen (overgewicht/diabetes) en mogelijkheden tot doorgeleiding bespreken

Oefentherapie Oud-West

Kaart met diverse hardloopaanbieders

Hardloopaanbieders

Gezondheidsmarkt

Diverse organisaties in de wijk, huisarts

Beweegmaatje

-

Betrokken bij cursus Diabetes

Caesartherapeut en diëtiste MCOW

Betrokken bij cursus voor allochtonen

Caesartherapeut en diëtiste MCOW

Resultaten / evaluatie Sportaanbod in Oud-West en Heseveld is best ruim te noemen, vanwege gunstige ligging ten opzichte van sportvelden. Wensen en behoeften geïnventariseerd, mogelijkheden besproken. Vrouwen willen het liefst met begeleidende oefentherapeut doorgaan in gymzaal. Cohesie in de groep houdt geen stand na afloop. Enkele vrouwen bewegen na 5 maanden nog Als we een hardloopinitiatief willen ondersteunen kunnen we deze kaart met aanbieders inzetten Een gezondheidsmarkt georganiseerd voor bewoners. Met diverse activiteiten zijn bewoners geïnformeerd over bewegen en gezonde voeding. 1200 risicopatiënten zijn via de huisarts specifiek uitgenodigd Beweegmaatje gepresenteerd aan organisaties en bewoners, waarmee zij zelf op zoek kunnen naar een maatje om mee te bewegen De gezondheidsmakelaar is betrokken geweest bij inpassen bewegen en voeding in een cursus voor diabetici De gezondheidsmakelaar is betrokken geweest bij inpassen voeding in een cursus voor allochtonen

Bereik Circa 15 intermediairs

Resultaten / evaluatie Sociale kaart is verspreid onder intermediairs in de wijken Deelnemers hebben een strippenkaart gekregen om te oefenen bij een sportcentrum in de wijk. Speciaal voor hen georganiseerd en zo laagdrempelig mogelijk gemaakt.

Bereik -

10 vrouwen

300 bezoekers

-

Dukenburg & Lindenholt Gerealiseerd aanbod Sociale kaart met beweegactiviteiten

Samenwerking Aanbieders van beweegactiviteiten

Tijdens bijeenkomst gezondheidscentrum informatie gegeven aan deelnemers beweegkuur over de sociale kaart, het belang van dagelijks bewegen en hun behoeften geïnventariseerd

Fysiotherapeut Gezondheids-centrum Onder de Linde, sportcentrum

18 deelnemers

Proefles stevig wandelen voor deelnemers aan de beweegkuur Proefles Nordic Walking Dukenburg Proeflessen Nordic Walking Lindenholt Project Bewegen en Overgewicht

Voorlichting aan vrouwen uit verschillende culturen over gezond bewegen Voorlichting over gezonde voeding voor vrouwen van Nos Koto, zelforganisatie voor Surinamers en Antillianen Voorlichting over gezonde voeding voor Turkse vrouwen van de stichting Savaronne Voorlichtingsbijeenkomst in Dukenburg aan allochtone vrouwen over valpreventie Enquête onder 55+ in Dukenburg om behoefte naar bewegen te inventariseren Dag van Lindenholt

Atletiekvereniging Nijmgen, Fysiotherapie Dukenburg Roadrunnersclub MIEP, Fysiotherapie Dukenburg Roadrunnersclub MIEP, Fysiotherapie Lindenholt Fysiotherapeut Dukenburg

Geslaagde proefles, alle deelnemers waren enthousiast Drie deelnemers zijn lid geworden van deze club

15 deelnemers

31 deelnemers

Inter-Lokaal en Sportservice

Deelnemers waren enthousiast en fysiotherapeut organiseert nu zelf met MIEP een aantal lessen Samen met de fyiotherapeut invulling gegeven aan het project Bewegen en Overgewicht, activiteiten bedenken om mensen te stimuleren te blijven bewegen. O.a. kookcursus gerealiseerd. Vrouwen zijn bewuster gemaakt van goed bewegen

Inter-Lokaal, Nos Koto, ZZG Zorggroep

ZZG heeft voorlichting gegeven met extra aandacht voor hun cultuur

16 vrouwen

Inter-Lokaal, ZZG Zorggroep

ZZG heeft voorlichting gegeven met extra aandacht voor hun cultuur Er zijn na aanleiding van de voorlichting afspraken gemaakt over meer voorlichting Resultaten enquête besproken met werkgroep, nog te publiceren in wijkkrant. Veel bewoners hebben informatiemateriaal meegenomen. Het gezondheidscentrum is door de gezondheidsmakelaar geholpen met het betrekken van allochtonen bij hun kraam Beweegmaatje gepresenteerd aan organisaties en bewoners, waarmee zij zelf op zoek kunnen naar een maatje om mee te bewegen Voor 50+ gezondheidsmarkt georganiseerd in aansluiting bij Senior City. Positieve reacties van wijkbewoners

23 vrouwen

ZZG Zorggroep, sleutelfiguur allochtone vrouwengroep Werkgroep WMO, SWON, KBO, Sportservice, wijkmanager Gezondheidscentrum

Beweegmaatje

Gezondheidsmarkt Dukenburg voor senioren

Samen met organisaties die een aanbod hebben voor senioren in de wijk Dukenburg.

11 deelnemers

29 vrouwen

23 vrouwen Respons: 120 senioren Ongeveer 60 wijkbewoners zijn actief geïnformeerd Gelanceerd op 15-12-2011, evaluatie na half jaar 80 bezoekers

Bijlage 3

Overzicht geïnterviewde personen

Hatert & Neerbosch-Oost Rebecca Kramer Masja Nooijen Wilbert Razing Camille Parisius Marijke Swinkels Marianne Arnoldussen

Gezondheidsmakelaar Wijkverpleegkundige Zichtbare Schakel ZZG Zorggroep Fysiotherapeut Combinatiefunctionaris Sportservice Nijmegen Open Wijk School coördinator Tandem Teamleider ZZG Zorggroep

Oud-West & Heseveld Rian Panis Paul Jeurens Beate Reismann Kevin Bosch Rya Ypma

Gezondheidsmakelaar Open Wijk School coördinator Tandem Huisarts Combinatiefunctionaris Sportservice Nijmegen Diëtiste

Dukenburg & Lindenholt Senay Akdemir Fritz Wierper Hannie van der Meer Gijs van den Dobbelsteen Liesbeth Somsen Brigit Smit Rianne Wanders

Gezondheidsmakelaar Fysiotherapeut Open Wijk School coördinator Tandem Combinatiefunctionaris Sportservice Nijmegen Lid Wmo Werkgroep Platform De Zevensprong Diëtiste ZZG Zorggroep Leerkracht en bovenbouwcoördinator

Overig Kristine Mourits Gerard Molleman Menno Oudeman Thea de Graaf

Beleidsmedewerker Gezondheid Gemeente Nijmegen Manager afdeling GB&E GGD Voormalig manager Sportservice Nijmegen Projectleider Brede Schoolontwikkeling Nijmegen

Bijlage 4

Offerte voorstel gezondheidsmakelaars, GGD

Offerte GGD Regio Nijmegen

Gezondheidsmakelaars aan kopie aan onderwerp datum van afdeling doorkiesnummer e-mail

Offerte voorstel Gezondheidsmakelaars 26 mei 2009 Gerdine Fransen, Rebecca Kramer, Gerard Molleman GB&E (024) 329 71 24 [email protected]

J:\BEGI-Alg\BEGI-Uitwissel\Gezonde wijk en gezonde gemeente\Gezondheidsmakelaar\Plannen\Projectvoorstel gezondheidsmakelaar 26 mei .doc

De vraag De gemeente Nijmegen heeft het tegengaan van overgewicht als een van de prioriteiten benoemd in haar Lokaal Gezondheidsbeleid 2009-2012. Om overgewicht aan te pakken wordt in de wijken Hatert/Oud-West (Waterkwartier, Heseveld, Wolfskuil, Neerbosch Oost) en in Lindenholt (Zellersacker, Voorsten- en Gildekamp en Leuvensbroek)/Dukenburg (Aldenhof, Meijhorst, Tolhuis, Zwanenveld en Malvert) gestart met JUMP-in en de Beweegkuur (zie Nota Gezond Nijmegen 2009-2012 en NASB plan). JUMP-In is gericht op het basisonderwijs en het verbinden van de keten tussen school, sport en wijk; de Beweegkuur is gericht op volwassenen en op het verbinden van zorg en wijk. De gezondheidsmakelaar (ook wel leefstijlmakelaar genoemd) vormt een belangrijke schakel in dit geheel. De gemeente heeft aan de GGD gevraagd een offerte uit te brengen voor het aanstellen van gezondheidsmakelaars bij de afdeling Gezondheidsbevordering en Epidemiologie van de GGD Regio Nijmegen. In totaal is hiervoor € 140.000,- (gemeente € 100.000,- per jaar; NISB € 10.000,- en UVIT € 30.000,- in 2009) beschikbaar, waarvan in 2009 en 2010 respectievelijk € 47.199,- en € 54.184,- reeds is toegekend aan de GGD in het kader van het JGZ-maatwerkproduct Wikken en Bewegen. De Gemeente heeft de GGD gevraagd deze maatwerkgelden te bestemmen voor de inzet van de gezondheidsmakelaars. In deze offerte beschrijven we de beoogde taken/werkzaamheden van de makelaars, de manier waarop we deze werkzaamheden kunnen organiseren en de omvang van het aantal uren dat geleverd kan gaan worden. Omschrijving van de activiteiten van de gezondheidsmakelaar Wat betreft Jump In Jump-in streeft naar een integrale benadering van overgewicht en vermindering van beweegachterstand binnen het basisonderwijs, waarin school, open wijkschool coördinatie (Tandem), Sportservice, de GGD en wijk samenwerken. De scholen worden door de gemeente gestimuleerd om in het kader van de gezonde school aandacht aan overgewicht te gaan besteden. Er zijn bij Sportservice combinatiefunctionarissen die een deel van de taken binnen Jump-in oppakken, nl. het testen van de kinderen en het opslaan van deze gegevens in een digitaal leerlingvolgsysteem en het verbinden van (groepen) kinderen met sportaanbod. Voor de gezondheidsmakelaar richten de taken zich op:  Stimuleren dat er op school activiteiten rondom voeding en bewegen plaatsvinden aansluitend op het bestaande aanbod van de school, van de Open Wijk School en Sportservice.  Het ondersteunen van de scholen in het realiseren van structurele gezonde maatregelen op school, zoals een traktatiebeleid, tussendoortjesbeleid, schoolfruit, etc.  Zorgen voor afstemming van de gegevens in het digitale leerlingvolgsysteem, de gegevens van de JGZ, de leraren/school en eventueel de eerste lijn (huisarts) en zo - in aansluiting op de activiteiten van Sportservice op de school en reeds bestaande ontwikkelingsarrangementen voor leerlingen - komen tot een adequaat vervolgaanbod.  Stimuleren dat ouders hun verantwoordelijkheid oppakken voor een gezonde leefstijl van risicoleerlingen.  Op basis van signalen over wensen of ontbrekende voorzieningen (laten) realiseren van extra activiteiten rondom de school/in de wijk rondom het thema overgewicht.  Monitoren van de voortgang van de situatie van de leerlingen en het op basis daarvan oppakken van nieuwe vervolgactiviteiten (in nauwe samenwerking met combinatie-functionaris c.q. vakleerkracht gymnastiek).



Nagaan op welke wijze de activiteiten in deze keten van 4-12 jaar kan gaan aansluiten bij activiteiten die tussen 0-4 jaar en na de basisschool worden aangeboden.

De resultaten kunnen gemeten worden aan:  Mate waarin de scholen een volledige aanpak van Jump-in realiseren.  Aantal kinderen dat een verbeterde score (meer beweging/gezondere voeding) laat zien binnen het digitale leerlingvolgsysteem.  Mate waarin de ouders betrokken kunnen worden bij het aanpakken van overgewicht.  Operationeel zijn van een sociale kaart met beweeg- en (op)voedingsaanbod voor leerlingen van het basisonderwijs en hun ouders  Aantal malen waarin met school, JGZ en huisarts adequate vervolgtrajecten zijn ingezet.  Aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven gelegd zijn.  Aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart. Op basis van de gezamenlijke inspanningen van de kinderen en ouders, het onderwijs, Sportservice en de gezondheidsmakelaars streven we ernaar dat van de kinderen die in het leerlingvolgsysteem getest worden en meedoen aan de extra activiteiten van Sportservice 60 inactieve kinderen extra in beweging komen en daarnaast nog eens 50 lid worden van een sportvereniging. Het realiseren van deze doelstellingen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid en door het met onderzoek te monitoren moet worden nagegaan in hoeverre deze doelstellingen reëel haalbaar zijn. Wat betreft de beweegkuur Huisartspraktijken in Hatert, Oud-West en Lindenholt gaan samen met fysiotherapeuten aan de slag met beweegprogramma's en pilots in het kader van de landelijke beweegkuur. Daarnaast start in 2009 het COPD-project Beweging in bewegen in diverse Nijmeegse wijken. In deze beweegprogramma's en de pilots beweegkuur worden volwassen patiënten met overgewicht, chronische zieken, prediabetes of diabetes door de huisarts en praktijkondersteuners begeleid zodat zij meer gaan bewegen. Dit wordt in samenwerking met andere eerstelijnshulpverleners zoals fysiotherapie gedaan. Het is de bedoeling dat de patiënt na een jaar in de beweegkuur zelfstandig gebruik gaat maken van sport- of beweegaanbod in zijn/haar omgeving. Voor de eerste lijn is het heel belangrijk om te weten welk beweeg- en sportaanbod er in de wijk is en dat dit aanbod goed aansluit bij de beweegkuur en de wensen en behoeften van de patiënt en de eerste lijn. Voor de gezondheidsmakelaar richten de taken zich op:  Zorgen dat er aansluitend aanbod beschikbaar is/komt voor patiënten die klaar zijn met de Beweegkuur, in aansluiting op de activiteiten van de eerste lijn; op basis van signalen over wensen of ontbrekende voorzieningen (laten) realiseren van extra activiteiten in de wijk rondom het thema overgewicht.  Zorgen voor afstemming tussen de zorg en wijk, zorgen dat eerste lijn op de hoogte is van het aanbod.  Monitoren van de voortgang van de situatie van de patiënten en het op basis daarvan oppakken van nieuwe vervolgactiviteiten. De resultaten kunnen gemeten worden aan:  Meer mensen structureel voldoen aan de beweegnorm (voorkomen uitval).  Overgewicht bij deelnemers neemt af.  Operationeel zijn van een sociale kaart met beweeg- en voedingsaanbod voor mensen met chronisch zieken en obesitas.  Contact tussen de huisartspraktijken en eerste lijn, de gezondheidsmakelaar en beweegaanbod in de wijk.  Aantal malen waarin met eerste lijn adequate vervolgtrajecten zijn ingezet.  Aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven gelegd zijn.  Aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart. In het NASB-plan wordt ervan uitgegaan dat 360 mensen per jaar aan de beweegkuur kunnen deelnemen. Met gezamenlijke inspanningen van de deelnemers, de 1e lijnszorg en de gezondheidsmakelaars streven we ernaar dat van de deelnemers aan de beweegkuur 60% dit als een positieve stimulans ervaart om te gaan/blijven bewegen. Het realiseren van deze doelstelling is een gezamenlijke verantwoordelijkheid en door het met onderzoek te monitoren moet worden nagegaan in hoeverre deze doelstelling reëel haalbaar is.

Voor zowel Jump-in als de beweegkuur De gezondheidsmakelaar is een aanspreekpunt voor gezondheidsbevorderende activiteiten in/rondom school en in de wijk gericht op de preventie van overgewicht. Hij/zij zorgt voor afstemming tussen vraag en aanbod en onderneemt actie om het aanbod te verbeteren: nieuwe activiteiten initiëren, verbinden van en breder inzetten van al bestaande mogelijkheden/voorzieningen. Om deze taken adequaat te realiseren is een goede samenwerking en bekendheid met de betrokkenen binnen de wijk noodzakelijk. Het signaal is vanuit verschillende betrokkenen duidelijk gegeven dat er geen behoefte is aan ‘alweer een coördinator die zelf niets doet’. De makelaar zal dus wel actie ondernemen om nieuw/verbeterd aanbod te realiseren, maar de gezondheidsmakelaar is uitdrukkelijk geen casemanager voor individuele leerlingen en ook geen structurele uitvoerder van concrete activiteiten.

Achtergronden: wat is er nodig om succesvol te zijn rondom overgewicht Een adequate aanpak van overgewicht vraagt om een integrale manier van werken. Voor een adequate aanpak van overgewicht is het nodig dat:  Er voldoende aanbod is van activiteiten/interventies gericht op voeding, beweging en sport, voor alle doelgroepen (alle leeftijden, ouders, intermediairen, etc.), waarbij met het oog op het belang van dagelijkse beweging optimaal gebruik gemaakt wordt van voorzieningen in de leefomgeving (beweegtuinen, ommetjes, speeltuinen, fietsroutes, etc.).  Dat dit aanbod (aangeboden door verschillende organisaties) goed op elkaar is afgestemd (geen lacunes of overlap; er een adequate keten gevormd wordt).  Dat dit aanbod aansluit bij de vraag (signalen vanuit de doelgroep; de wensen en behoeften van de doelgroep, zowel professionals als wijkbewoners).  Dat dit aanbod aansluit bij de mogelijkheden van de doelgroep (professionals en wijkbewoners). Er is nu al een groot en divers aanbod van activiteiten rondom gezonde voeding en bewegen/sport, maar wijkbewoners en professionals signaleren regelmatig dat er voor bepaalde doelgroepen geen aanbod is of dat er geen gebruik gemaakt wordt van aanbod. Daarnaast wordt in de Nota en in een inventarisatie in het kader van het NASB geconstateerd dat dit huidige aanbod erg versnipperd is. De vraag en het aanbod lijken dus niet altijd goed op elkaar aan te sluiten en verbindingen in de ketens kunnen verbeterd worden. De belangrijkste taak van de gezondheidsmakelaar is het bij elkaar brengen van het aanbod en vraag, met het uiteindelijke doel om een zo adequaat mogelijk aanbod te realiseren. Onder 'aanbod' wordt hier verstaan: alle interventies of activiteiten die bijdragen aan gezonde voeding en meer bewegen en sporten ter voorkoming of ter vermindering van overgewicht. Het kan gaan om beweeg- of sportactiviteiten, voorlichting-, beleids- en/of omgevingsinterventies. Om vraag en aanbod bij elkaar te kunnen brengen en het aanbod te kunnen verbeteren moet de makelaar 1. zicht hebben op de vraag, het aanbod en op de mogelijkheden voor nieuw aanbod of verbeteringen van huidig aanbod; 2. met dit overzicht actie gaan ondernemen om aanbod te realiseren of huidig aanbod te verbeteren. Ad 1. De makelaar overlegt regelmatig met samenwerkingsorganisaties en wijkbewoners om de vraag, het aanbod en de mogelijkheden te inventariseren. Daarbij gaat de makelaar praten met de verschillende organisaties over wat er goed gaat en wat er minder goed gaat bij huidige activiteiten, waar behoeftes liggen, welke mensen (niet) bereikt worden. De makelaar zal verbindingen leggen tussen de verschillende organisaties, zodat het aanbod beter op elkaar kan aansluiten. Ad 2. De inventarisatie moet leiden tot actie. Een belangrijke taak van de makelaar is het zorgen voor nieuw of verbeterd aanbod. Hiertoe heeft de makelaar beschikking over een activiteitenbudget vanuit waar nieuwe interventies ontwikkeld en uitgevoerd kunnen worden. De makelaar zal hiertoe de opdracht verlenen aan 'aanbieders' van interventies zodat zij een interventie gaan ontwikkelen of uitvoeren. Als er dus bijvoorbeeld behoefte is aan een voedingsles op school zal de makelaar niet zelf voor de klas gaan staan, maar wel de school in contact brengen met een diëtiste die dit kan doen. Bij het stimuleren van het nieuw aanbod is het belangrijk om aan te sluiten bij de energie/kracht en mogelijkheden van organisaties/doelgroepen die op dat moment actief zijn. Het bijeen brengen van vraag en aanbod rondom voeding en bewegen en sport is een omvangrijke klus, omdat er vele organisaties zijn die een deel vormen van de keten. Daarom is het goed om, zeker in de beginfase, het 'werkgebied' van de gezondheidsmakelaar overzichtelijk te houden en daartoe

enigszins te beperken. Wij beschouwen dit als een groeimodel: het proces en de resultaten van de gezondheidsmakelaars zullen gemonitord worden, zodat geleerd kan worden van opgedane ervaring. Profiel van de gezondheidsmakelaar en omvang van het aantal beschikbare FTE De taak zoals we die hierboven hebben geschetst bevat zowel beleidsmatige als uitvoerende elementen. We zoeken een functionaris die kan netwerken, verbinden, praktisch uitvoeren en kan monitoren. Het gaat om iemand met kennis van gezondheidsbevordering en iemand met opbouwvaardigheden. Voor de berekening van de omvang van het aantal FTE dat aangesteld kan worden, gaan we uit van de volgende uitgangspunten. De totale beschikbare budgettaire ruimte is € 140.000,-, waarbij de bijdrage van UVIT van € 30.000,afhangt van de resultaten in het eerste jaar. We gaan ervan uit dat dit bedrag jaarlijks geïndexeerd zal worden. De maatwerkgelden voor Wikken en Bewegen voor 2009 en 2010 maken deel uit van het beschikbare budget. Daarover heeft de gemeente Nijmegen al een beschikking afgegeven. Per saldo gaat het dan om een bedrag onder de € 100.000,- zodat de verantwoording van de besteding van de middelen middels de jaarrekening kan plaatsvinden. Als er toch een aparte accountantsverklaring moet worden afgegeven, dan komt € 2.000,- ten laste van het beschikbare budget. Uitgaande van een beschikbaar bedrag van € 140.000,- kunnen we, gezien het takenpakket en de zwaarte van de functie en het feit dat het om een langlopende beschikking gaat, op basis van het prijspeil van 2009 1,46 FTE aan formatie inzetten (zie ook bijgevoegde meerjarenbegroting). Voor de materiaal- en activiteitenkosten kan de gezondheidsmakelaar een beroep doen op een activiteitenbudget van € 175.000,- voor 2009 en 135.000,- per jaar voor 2010-2012. Dit budget wordt ook door Sportservice gebruikt. Voorstel voor invulling De Gemeente stelde voor om twee fulltime gezondheidsmakelaars aan te stellen. Op grond van de budgettaire ruimte en op grond van de vele gesprekken die we met betrokkenen hebben gevoerd stellen we voor om de 1,45 FTE te verdelen over drie personen: één voor Oud-West, één voor Hatert en één voor Lindenholt/Dukenburg. Dat heeft te maken met het gegeven dat de netwerken in ieder van deze gebieden weer zijn eigenheden kent, er verschillende accenten gelegd kunnen worden en er gezocht kan worden naar drie verschillende typen gezondheidsmakelaars die elkaar aanvullen. Gezien de beschikbare uren is het daarnaast ook goed denkbaar te zoeken naar 1 of 2 mensen die reeds contacten in de betreffende wijk hebben en de taak van gezondheidsmakelaar kunnen koppelen aan een andere functie die ze reeds in de wijk of binnen de afdeling GB&E van de GGD vervullen. Dat zou het mogelijk maken om bijv. 2 aanstellingen van 0,4 en een van 0,65 te realiseren. De GGD heeft daarnaast de uitdrukkelijke wens dat minstens één van de gezondheidsmakelaars een allochtone achtergrond heeft. De gezondheidsmakelaars zijn lid van de afdeling Gezondheidsbevordering en Epidemiologie van de GGD (al dan niet op detacheringbasis vanuit een andere instelling) en worden aangestuurd door de manager van deze afdeling. De gezondheidsmakelaars zullen nauw samenwerken met degenen binnen het onderwijs die arrangementen voor leerlingen regelen en met de combinatiefunctionarissen, die bij Sportservice worden gestationeerd. Voordat tot aanstelling wordt overgegaan door de GGD wordt over de invulling van de taken en de personen van de gezondheidsmakelaars overlegd met de vertegenwoordiger van het onderwijs en van Sportservice om tot een optimale afstemming en koppeling van werkzaamheden te komen. Hoewel het de bedoeling is dat in iedere wijk de makelaar zowel de activiteiten richting jeugd en volwassenen oppakt, schatten we in dat er per wijk toch verschillende accenten gelegd kunnen worden. In Oud-West is naast de ketenaanpak voor volwassenen de samenwerking met de Open Wijk Scholen cruciaal, die hebben aangegeven de komende 10 jaar te willen gaan werken aan de Gezonde School, met als speerpunt voeding en beweging. Het is raadzaam om iemand te zoeken die past binnen de bestaande wijk/schooloverleggen en reeds beschikt over een netwerk in deze wijken. In Hatert zullen de activiteiten ook aansluiten bij de scholen, maar daar willen we ook een relatie leggen met de wijkactiviteiten van Hatert Gezond en de mogelijke verbindingen tussen preventie en curatie en activiteiten die voortvloeien uit de Beweegkuur. In Hatert willen we de functie van gezondheidsmakelaar koppelen aan één van de gezondheidsbevorderaars die nu reeds nauw

betrokken is bij de opzet en uitvoering van Hatert Gezond. Deze gezondheidsbevorderaar willen we ook enkele coördinerende taken naar de andere gezondheidsmakelaars laten vervullen. Voor Dukenburg/Lindenholt ligt de situatie voor ons het meest open en zal er een verdeling van grofweg 70% Jump-in en 30% beweegkuur worden nagestreefd.

Periodiek monitoring van de voortgang Het gaat om een nieuwe functie, waarbij de definitieve vorm in de praktijk zijn nut zal moeten bewijzen. Het is daarom nodig om de voortgang periodiek te monitoren. Over de manier waarop dat onderzoek zal worden opgezet, wie daar verantwoordelijk voor is en wie het onderzoek gaat uitvoeren zal nog apart overleg met de gemeente nodig zijn. Naast periodieke terugkoppeling naar de gemeente is de kerngroep van het Gemeentelijk Gezondheidsbeleid een passend overleg om de voortgang te bespreken.

Bijlage 5

Beschikking verlening en bevoorschotting budgetsubsidie 2009/2012 Gezondheidsmakelaar, gemeente Nijmegen

Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen

Aan het bestuur van GGD, Regio Nijmegen Postbus 1120 6501 BC NIJMEGEN

Telefoon

(024) 329 90 00

Telefax

(024) 329 29 81

E-mail

[email protected]

Postadres Postbus 9105

6500 HG

Verzenddatum 23-07-2009 Onderwerp Beschikking verlening en bevoorschotting budgetsubsidie 2009/2012 Gezondheidsmakelaar

Ons kenmerk L130/LvW 2009.0865 Datum uw brief 26-05-2009

Nijmegen

Contactpersoon mw. L. Braks Doorkiesnummer 3292480

Geachte heer/mevrouw, Op 26-05-2009 heeft u een aanvraag voor een meerjarige subsidie ingediend voor het project de gezondheidsmakelaar. Hierbij deel ik u mee dat de raad van de gemeente Nijmegen op 08-07-2009 heeft besloten u deze subsidie te verlenen voor de periode 2009 t/m 2012. Het subsidiebedrag voor 2009 is bepaald op € 86.400,00, voor 2010 geldt een bedrag van € 85.816,00, voor 2011 en 2012 jaarlijks € 140.000,00. Het eerste jaar van de meerjarige subsidie wordt de subsidie niet geïndexeerd. In de vervolgjaren wordt de subsidie wel geïndexeerd. Via de reguliere gemeentelijke bijdrage in 2009 en 2010 (onderdeel Wikken en Bewegen) factureert u een gedeelte van de kosten van de gezondheidsmakelaar. Vandaar dat de subsidies in 2009 en 2010 lager zijn. De inzet van de gezondheidsmakelaar wordt door drie verschillende geldstromen gefinancierd. U dient hier rekening te houden bij de informatieverstrekking en verantwoording. Ter uw informatie volgt hier de verdeling van de financiering: - reguliere gemeentelijke bijdrage maatwerk Wikken en Bewegen, in 2009 € 23.600,00 en in 2010 € 54.184,00; - incidentiele middelen vanuit GSO jaarlijks € 40.000,00 in 2009, 2010 en 2011; - incidentiele middelen vanuit NASB in 2009 € 46.400,00 in 2010 € 45.816,00 in 2011 € 100.000,00 en in 2012 € 140.000,00;

Subsidiegrondslag Op deze subsidietoekenning is de Nijmeegse Kaderverordening Subsidieverstrekking en het Uitvoeringsvoorschrift subsidies 2008 16 van toepassing. Bij deze subsidietoekenning gaat het om een budgetsubsidie. Doel subsidie - Er voldoende aanbod is van activiteiten/interventies gericht op voeding, beweging en sport, voor alle doelgroepen (alle leeftijden, ouders, intermediairen etc.) waarbij met het oog op het belang van dagelijkse beweging optimaal gebruik gemaakt wordt van voorzieningen in de leefomgeving (beweegtuinen, ommetjes, speeltuinen, fietstroutes, etc.) - Dat dit aanbod (aangeboden door verschillende organisaties) goed op elkaar is afgestemd (geen lancunes of overlap; er een adequate keten gevormd wordt) - dat dit aanbod aansluit bij de vraag (signalen vanuit de doelgroep; de wensen en behoeften van de doelgroep, zowel professionals als wijkbewoners). - dat dit aanbod aansluit bij de mogelijkheden van de doelgroep (professionals als wijkbewoners) Activiteiten De subsidie is bestemd voor de volgende activiteiten: In de Nijmeegse aandachtswijken in West (Heseveld, Neerbosch-Oost), Oud-West (Wolfskuil, Waterkwartier), Hatert en Lindenholt, (Zellersacker, Voorsten- en Gildekamp en Leuvensbroek), Dukenburg (Aldenhof, Meijhorst, Tolhuis, Zwanenveld en Malvert): - stimuleren dat er op school activiteiten rondom voeding en bewegen plaatsvinden aansluitend op het bestaande aanbod van de school, van de Open Wijk School en Sportservice - het ondersteunen van de scholen in het realiseren van structurele gezonde maatregelen op school zoals een traktatiebeleid, tussendoortjesbeleid, schoolfruit etc. - zorgen voor afstemming van de gegevens in het digitale leerlingvolgsysteem, de gegevens van de JGZ, de leraren/school en eventueel de eerste lijn (huis)arts en zo - in aansluiting op de activiteiten van Sportservice op de school en reeds bestaande ontwikkelingsarrangementen voor leerlingen - komen tot een adequaat vervolgaanbod. - stimuleren dat de ouders hun verantwoordelijkheid oppakken voor een gezonde leefstijl van risicoleerlingen - op basis van signalen over wensen of ontbrekende voorzieningen (laten) realiseren van extra activiteiten rondom de school/in de wijk rondom het thema overgewicht - monitoren van de voortgang van de situatie van de leerlingen en het op basis daarvan oppakken van nieuwe vervolgactiviteiten (in nauwe samenwerking met combinatie-functionaris cq. vakleerkracht gymnastiek) - nagaan op welke wijze de activiteiten in deze keten van 4-12 jaar kan gaan aansluiten bij activiteiten die tussen 0-4 jaar en na de basisschool worden aangeboden - zorgen dat er aansluitend aanbod beschikbaar is/komt voor patiënten die klaar zijn met de Beweegkuur, in aansluitng op de activiteiten van eerste lijn; op basis van signalen over wensen of ontbrekende voorzieningen (laten) realiseren van extra activiteiten in de wijk rondom het thema overgewicht

16

U kunt deze verordeningen vinden op www.nijmegen.nl

- zorgen voor afstemming tussen de zorg en de wijk, zorgen dat de eerste lijn op de hoogte is van het aanbod - monitoren van de voortgang van de situatie van cliënten en deelnemers en het op basis daarvan oppakken van nieuwe vervolgactiviteiten. - het opzetten van 10 nieuwe activiteiten (gekoppeld aan het activiteienbudget € 40.000,00). Te leveren prestaties De volgende prestaties/resultaten moeten worden gemeten: - mate waarin de scholen een volledige aanpak van Jump-in realiseren - aantal kinderen dat een verbeterde scoe (meer bewegin/gezondere voeding) laar zien binnen het digitale leerlingvolgsysteem - mate waarin de ouders betrokken kunnen worden bij het aanpakken van overgewicht - operationeel zijn van een sociale kaart met beweeg- en (op)voedings aanbod voor leerlingen van het basisonderwijs en hun ouders - aantal malen waarin met school, JGZ en huisarts adequate vervolgtrajecten zijn ingezet - aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven gelegd zijn - aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart - meer mensen structureel voldoen aan de beweegnorm (voorkomen uitval) - overgewicht bij deelnemers neemt af - operationeel zijn van een sociale kaart met beweeg- en voedingsaanbod voor mensen met chronische zieken en obesitas - contact tussen huisartsenpraktijken en eerste lijn, de gezondheidsmakelaar en beweeg aanbod in de wijk - aantal malen waarin met eerste lijn adequate vervolgtrajecten zijn ingezet - aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven gelegd zijn - aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart In het NASB-plan wordt ervanuitgegaan dat via een groeimodel in de eindsituatie (2011/2012) 360 mensen per jaar aan de beweegkuur kunnen deelnemen. Met gezamenlijke inspanningen van deelnemers aan de beweegkuur. de 1e lijnszorg en de gezondheidsmakelaars streven we ernaar dat van de deelnemers 60% dit als een positieve stimulans ervaart om te gaan/blijven bewegen. Het realiseren van deze doelstelling is een gezamenlijke verantwoordelijkheid en door het met onderzoek te monitoren moet worden nagegaan in hoeverre deze doelstelling reëel haalbaar is. Prestaties 1e jaar - Er is een sociale kaart met voldoende beweegaanbod in de wijk en deze wordt ingezet voor de doelgroep - Volwassenen: na een half jaar (afronding beweegprogramma) blijft 60% van de 100 deelnemers aan beweegprogramma’s bewegen - Kinderen: 100 kinderen gaan en blijven meedoen aan de sport/beweegactiviteiten (i.s.m. sportservice) Zorgverzekeraar UUVI (Univé, VGZ, IZA, Trias) levert een financiële bijdrage aan de gezondheidsmakelaar. Dit dient in de communicatie tot uitdrukking te komen. Verantwoording Vóór 1 september 2009 moet u een tussentijdse rapportage aanleveren over de voortgang van de activiteiten en de realisatie van de prestaties in de eerste zes maanden van het jaar. Hiernaast moet er een prognose worden afgegeven voor de tweede zes maanden. Indien op een eerder tijdstip blijkt

dat de gevraagde prestaties niet gehaald worden, dient u dit eerder te rapporteren. Ook bent u verplicht vóór 1 juni 2010 een verantwoording in te dienen. Aan de hand van deze verantwoording wordt de verleende subsidie definitief vastgesteld. Deze verantwoording moet bestaan uit: 1. een verslag van de in 2009 gerealiseerde activiteiten (een beschrijving van de gevolgde werkwijze en het verkregen resultaat); 2. een financieel overzicht van uitgaven en inkomsten per jaar. Communicatie In al uw communicatie-uitingen (website, drukwerk, bouwborden etc) dient u het logo van de provincie Gelderland te vermelden en moet worden vermeldt dat de activiteit mede tot stand is gekomen dankzij financiering van de provincie Gelderland. Vervolgens willen we u vragen de projectleider GSO, Miriam Broekmaat, telefoonnummer 3299125 op de hoogte houden van nieuwsfeiten en sucessen rondom uw project. Dit in verband met de PR rondom het GSO-project. Begrotingsvoorbehoud De subsidieverlening in de vervolgjaren geldt onder voorbehoud van de goedkeuring van de begroting door de raad van de gemeente Nijmegen. Algemeen voorbehoud Bij aanmerkelijke verslechteringen van de financieel-economische omstandigheden kan de Provincie de te verlenen bijdrage voor ons wijkactieplan verlagen. Als een dergelijke verlaging zich voordoet, kan dit ertoe leiden dat wij onze subsidie aan uw instelling verlagen. Wij verzoeken u om binnen de verantwoording met betrekking tot de gerealiseerde activiteiten expliciet in te gaan op de te leveren prestaties zoals ze in deze beschikking zijn opgenomen. Ik wijs u er nadrukkelijk op dat het niet tijdig indienen van de verantwoording kan leiden tot het toepassen van een korting op de eerstvolgende subsidie. Voor inhoudelijke vragen kunt u contact opnemen met de beleidsadviseur, mw. L. Braks, telefoonnummer 3292480, bureau Beleidsrealisatie en verantwoording. Voorschotten De betaling van 30-07-2009 € 16-08-2009 € 16-09-2009 € 16-10-2009 € 16-11-2009 €

de voorschotten van de subsidie is als volgt gepland: 43.200,00 10.800,00 10.800,00 10.800,00 10.800,00

Het subsidiebedrag wordt conform bovenstaand schema overgemaakt op rekeningnummer 681628111, onder vermelding van nummer 2009.0865. Als u vragen heeft over de betaling van de voorschotten van de subsidie kunt u contact opnemen met de medewerker Subsidies, mw. L. van Wijchen, telefoonnummer 3292314

Bezwaar Als u het niet eens bent met deze besluiten kunt u binnen zes weken, te rekenen vanaf de dag na die waarop deze beschikking is bekendgemaakt, een bezwaarschrift indienen bij de raad van de gemeente Nijmegen t.a.v. afd. A300, Bestuurlijke Juridische Zaken, Postbus 9105, 6500 HG Nijmegen. Het bezwaarschrift moet op grond van artikel 6:5 van de Algemene wet Bestuursrecht zijn ondertekend en dient ten minste te bevatten:  uw naam en adres;  de datum waarop u uw bezwaarschrift hebt geschreven;  een omschrijving van het besluit waar uw bezwaar zich tegen richt of een kopie van dit besluit;  de gronden waarop uw bezwaar berust.

Namens het college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester,

De Secretaris,

mr. Th.C. de Graaf

P. Eringa

Bijlage 6

Overzicht stadsdelen en wijken gemeente Nijmegen

Bijlage 7

Sociale Kaart Nijmegen-West

Sport en bewegen in de buurt Informatie en activiteiten voor kinderen en volwassenen in Nijmegen West Kinderen van 4-12 jaar* *Via Stichting Leergeld kunnen ouders in aanmerking komen voor een tegemoetkoming in de kosten voor het sporten van hun kinderen. Ga naar www.stichtingleergeldnijmegen.nl of bel 024-3237644. Activiteit

Omschrijving

Aanbieder

Aanmelden

Adres activiteit

Kosten

Sport en spel

'Stoeigym' en 'Zumbatonic' Verschillende bewegingsactiviteiten voor kinderen vanaf 3 jaar

Sportscentre Fudochi

024 379 1177 [email protected]

Tweede Oude Heselaan 183a

Tussen de €13 en €20 per maand

Sport en spel

Onder begeleiding sporten en buiten spelen

Huiskamer DOLFIJN

024-3775168 [email protected] m www.dolfijn.info

Waterstraat 146

€ 10 per jaar

Sport en spel

'Sportinstuif' Diverse sportieve activiteiten voor kinderen van 412 jaar

OWS Wolfskuil & BS de Wieken

024 377 4502

Floraweg 69

€ 0,50

Balsport / Racketsport

Diverse balsport en racketsport mogelijkheden: tennis, voetbal, zaalvoetbal en cricket

Quick 1888

[email protected] www.quick1888.nl

O.c. Huismanhal Dennenstraat 25

Verschillende prijzen

Vrijetijdssport

Wekelijkse verschillende sportieve activiteiten voor meiden vanaf 11 jaar

Quick 1888, Tandem & het ROC

www.quick1888.nl

O.c. Huismanhal Dennenstraat 25

?

Balsport

Zaalvoetbal in combinatie met

Futsal Chabbab

024 365 0157

Pieter Postplein 34

?

huiswerkbegeleiding voor 6 tot 16 jarigen

[email protected] www.futsalchabbab.com

Balsport

Zaalvoetbal voor 10-18 jarigen

Tandem Welzijn Regio Noord

024 3650 170

Fuchsiastraat 10 en Zwaluwstraat 220

€ 0,50 per keer

Sporten

Verschillende sportieve activiteiten voor 10-18 jarigen in de maanden mei-september

Tandem Welzijn regio Noord

024 3650170

Park West, Cyclamenstraat 10

?

Balsport

Voetbal voor alle leeftijden

SV Nijmegen

024- 377 3053 [email protected] www.svnijmegen.nl

Sportpark Zuid-Oost Oscar Carréstraat 102

?

Balsport


VV SCH ‘De Blauwe Jungskes’

024 377 4142 www.sch-nijmegen.nl

Sportpark De Biezen Rivierstraat 10

?

Balsport


Blauw Wit

024 355 9883

Energieweg 45,

?

Dansen

Kinderdisco

Buurthuis Waterkwartier

024 377 4719

Waterstraat 146

?

Dansen

Jazzballet, klassiek ballet, moderne dans, streetdance, hiphop en kleuterballet

Flex Dansstudio

026 351 2791 www.flexdansstudio.nl

Boksdoornstraat 93

Ongeveer € 235 per jaar

Dansen

Oriëntaalse dansen en buikdansen

Orientaalse Dansstudio Nijmegen

024 388 6034 info@orientaalsedansstudion ijmegen.nl

Waterstraat 146a

€ 6 per les voor kinderen t/m 12 jaar

Sportfondsenbad Nijmegen West

024 372 7311 www.sportfondsenbadnijmeg enwest.nl

Planetenstraat 65

?

Zwemmen

Duiken

Duiken, met jeugdduikteam

Duikteam de Kaaiman

024 377 2888 [email protected] www.kaaiman.nl

Planetenstraat 65

Verschillend

Skaten

Lessen waveboard, skateboard en in-line skaten of vrij gebruikmaken van de skatehal

WaalhallaCentrum

024 750 4307 [email protected] www.waalhalla-centrum.nl

Waalbandijk 22

€ 50 voor 10 keer toegang; € 90 voor 10 lessen

Turnen/gym

Gym en turnen voor recreanten voor kinderen vanaf 4 jaar

Gym- en turnvereniging de Hazenkamp.

024 345 3410

Gymzaal Uranusstraat 18

€ 162 - € 238 per jaar

Vechtsport

Judo voor 4-16 jarigen

Judo Centre Tomoda

024 3787860 [email protected] www.tomoda.nl

Tweede Oude Heselaan 386 en Nightingalestraat 3

€ 17 - € 23,50 per maand

Vechtsport

Schermen vanaf 8 jaar

Schermvereniging de 3 musketiers

[email protected] www.de-3-musketiers.nl

Sporthal de Zwaluw Zwaluwstraat 200

10 lessen voor €47,50

Vechtsport

Capoeira in speciale kinderklas

Batuque Capoeira

[email protected] www.capoeiraholland.com

Gymzaal Uranusstraat 18

?

Vrijetijdssport

'Girls Weight Fitness' voor meiden van 10-16 jaar: zumba, krachttraining en aerobics inclusief voedingsadvies

SenSe for women

024 388 6640 www.senseforwomen.nl

Fuchsiastraat 18

?

Activiteit

Omschrijving

Aanbieder

Aanmelden

Adres activiteit

Kosten

Balsport

Voetbal voor jeugd en volwassenen. Ook voor dames.

SV Nijmegen

024 377 3053 [email protected] www.svnijmegen.nl

Sportpark Zuid-Oost Oscar Carréstraat 102

?

Balsport

Voetbal

VV.S.C.H.

024 377 4142

Sportpark De Biezen Rivierstraat 10

?

Balsport

Voetbal voor senioren en jeugd

Blauw Wit

024 378 1692 / 024 377 0754 [email protected]

Energieweg 45

?

Balsport/ racketsport

Badminton, tennis, voetbal, zaalvoetbal en bowls zowel recreatief als in competitieverband

Quick 1888

024 378 9486 / 024 377 0219 [email protected] www.quick1888.nl

O.C. Huismanhal, Dennenstraat 25

verschillend

Racketsport

Badminton

Sporthal De Zwaluw / Badminton Club Marieken

024 360 8586 [email protected] www.bcmariken.nl

Zwaluwstraat 200

?

Volwassenen

Racketsport

Tennis

Tennis LOB ‘94

024 378 1996

sporthal VoCASA Symfoniestraat 200

€ 95 per jaar

Zwemmen

Aerobics in het water, aquajoggen, aquaslank, baantjes trekken of reddingszwemmen (ook een speciaal dames-uurtje)

Sportfondsenbad Nijmegen

T: 024 372 7311 www.sportfondsenbadnijm egenwest.nl

Planetenstraat 65

Ongeveer €5,- per keer of €50,- voor 10 tot 12 rittenkaart

Duiken

Duikcursussen en opleidingen

Duikteam de Kaaiman

024 377 2888 [email protected] www.kaaiman.nl

Planetenstraat 65

verschillend

Vechtsport

Zelfverdediging voor dames en heren boven de 16 jaar

Universele Gevechtssport Vereniging (UGSV)

06 2361 5958 [email protected] www.ugsv.nl

Sportzaal Uranusstraat 18

€ 30 voor een cursus

Vechtsport

Judo

Judo Centre Tomoda

024 3787860 [email protected] www.tomoda.nl

Tweede Oude Heselaan 386

€ 25 per maand

Vechtsport

Karate-Do

Karateschool Chikara


Meijhorst 60-02 1 / Tweede Oude Heselaan 386

€ 23,50 per maand

Vechtsport

Karate-do

Vereniging Karate Do Nijmegen

www.karatedo-nijmegen.nl


€23,50 per maand

Vechtsport

Schermen

Schermvereniging De 3 Musketiers

[email protected] www.de-3-musketiers.nl


€47,50 voor 10 lessen

Dansen

Conditietraining door middel van dans, bodycontrol, jazzballet, klassiek ballet, moderne dans, streetdance en hiphop

Flex Dansstudio

026 351 2791 www.flexdansstudio.nl

Boksdoornstraat 93

€ 6 per les of ongeveer € 235 per jaar

Dansschool Koenders

024 378 6314 dansschoolkoenders@hot mail.com

Daniëlsplein 3

?

Volksdansgroep

024 377 8003

Daniëlsplein 3

?

Dansen

Dansen

Volksdansen

Nijmegen

www.vgn-nijmegen.nl

Dansen

Oriëntaalse dansen, buikdansen, oriëntics, buikdans work-out

Orientaalse Dansstudio

024 388 6034 info@orientaalsedansstudi onijmegen.nl

Waterstraat 146a

€ 8 per les

Wandelsport

Wandelingen van 45 tot 60 minuten in eigen buurt

Bureau Stroom

www.nijmegen.nl/ommetje s

In de buurt

Gratis

Wandelsport

Looptraining in de eigen wijk

Nijmegen Atletiek samen met GGD Nijmegen

06 1428 2142 verenigingsmanager@nijm egenatletiek.nl

In de buurt

€ 1 per keer

Wandelsport

ongeveer 2 kilometer wandelen voor iedereen boven de 16 jaar

Het GVO

024 377 6030 [email protected] www.hetgvo.nl

Ds. Creutzbergweg 3

Ongeveer € 35 per jaar

Wandelen en fietsen

Themawandelingen en fietstochten

Gilde Nijmegen

024 360 3635 [email protected] www.gildenijmegen.nl


Tussen de € 1 en € 3 per keer

Wandelsport

Nordic walking

Quick 1888

024 377 5122

O.c. Huismanhal, Dennenstraat 25

?

Vrijetijdssport

Port en spel. Een speciale groep voor 50+ dames en een speciale groep voor voormalig hartpatiënten

Quick 1888

024 377 5122 www.quick1888.nl

O.c. Huismanhal, Dennenstraat 25

?

Vrijetijdssport

Gymnastiek voor dames 50+

024 377 2982

gymzaal Florence Nightingalestraat 3

€ 8 per maand

Vrijetijdssport

Gymnastiek voor 50+

Sportservice Nijmegen (SSN)

024 329 3100

Symfoniestraat 204 en Waterstraat 146a

Inkomensafhankelijk € 55 - € 89 per jaar

Vrijetijdssport

Gymnastiek speciaal voor dames

De Schalmeidjes

024 378 6314

Daniëlsplein 3

?

Vrijetijdssport

Dynamisch Bewegen 50+

024 356 48 96

Derde van Hezewijkstraat 2

€ 8 per keer

Vrijetijdssport

Bewegen op muziek en

024 345 3410

Uranusstraat 18 /

Ongeveer € 16 per

Gym- en

gymnastiek en spel voor senioren 50 +

turnvereniging de Hazenkamp.

Vrijetijdssport

Aerobic voor dames 50+

Dansschool Koenders

Vrijetijdssport

Bewegen op muziek voor 65+

Vrijetijdssport

Symfoniestraat 200 / Uranusstraat 18 / Zwaluwstraat 200

maand

024 344 50 86

Daniëlsplein 3

€ 150 voor 8 maanden

Spring

0486 472 362

Daniëlsplein 3

?

Conditietraining voor Marokkaanse mannen 55+

SWON

024 365 0190 [email protected] www.swon.nl


gratis

Vrijetijdssport

Zumba

Sportscentre Fudochi

024 379 1177 [email protected] www.fudochi.nl

Fuchsiastraat 10 en Tweede Oude Heselaan 386

€ 25,50 per maand

Vrijetijdssport

Fitness en groepslessen voor dames

SenSe for women

024 388 6640 www.senseforwomen.nl

Fuchsiastraat 18

Verschillende prijzen

Nijmeegse Krachtsport Vereniging Atlas

024 3563078

Bazuinstr 1

?

Krachtsport

Slankclub

Samen op het gewicht letten

Balans

024 6414 526

Daniëlsplein 3

?

Vrijetijdssport

Pilates voor vrouwen

Huiskamer Heseveld

024 365 0170 s2arslan@tandemwelzijn. nl

Gymzaal de Zonnewende Boksdoornstraat 93

Ongeveer € 30 per half jaar

Vrijetijdssport

Power yoga/ lekker bewegen speciaal voor vrouwen uit Wolfskuil e.o.

OKC Sam-Sam

024 378 8709

Cyclamenstraat 10

€ 1,50 per les

Vrijetijdssport

Yoga

De Opstap

www.deopstapark.nl


€ 4 per les

Vrijetijdssport

Yoga voor iedereen boven de 16 jaar

Het GVO

024 377 6030 [email protected] www.hetgvo.nl

GVO Gebouw Ds. Creutzbergweg 3

Ong. € 115 per jaar

Vrijetijdssport

Kundalini Yoga

Kom en beleef

06 407 324 62 [email protected]

Buurthuis Waterkwartier

?

Waterstraat 146 Vrijetijdssport / spel

Tai chi, bewegen op muziek, sjoelen en biljarten

024 378 6314

Daniëlsplein 3

?

Vrijetijdssport / spel

Biljarten

Biljartvereniging Vogel

Malderburchtstraat 23 6581 AK Malden T: 024 377 1897

Wijkcentrum Villanova 3-e van Hezewijkstraat 2 Wolfskuil

?

Vrijetijdssport / spel

Kaarten, sjoelen en koersballen ook als competitie

SWON

T: 024 365 0190 Mail: [email protected] www.swon.nl


€1 of €2 per keer

Denksport

Bridge

Bridgeclub ZuidWest

024 377 1067 www.bc-zuidwest.nl


?

Denksport

Bridge

Bridgeclub het Centrum

024 323 9894

WoZoCo de Sonnehaert Vlietsraat 22

?

Spel

Klaverjassen

De Marsenclub

024 377 7260

Daniëlsplein 3

?

Spel

Klaverjassen

PGEM kaartclub

024 344 8713

Buurthuis Waterkwartier Waterstraat 146

?

Spel

Klaverjassen en jokeren, ook onderlinge competitie

Kaartclub Gezelligheid Troef


Buurthuis Waterkwartier Waterstraat 146

?

.Collegevoorstel

Openbaar

Onderwerp

Deelnameverklaring Brede Impuls Combinatiefuncties

Programma / Programmanummer

BW-nummer

Openbare Sport / 1052besluitenlijst 18 december 2007 Collegevergadering

no 47

Portefeuillehouder

B. Frings Samenvatting Aanwezig: Om het sporten en bewegen in de de buurt Th. Graafte stimuleren stellen de Voorzitter ministeries van VWS en OCW structureel financiële P. Depla, H. van Hooftmiddelen sr., L. Scholten, Wethouders beschikbaar om extra buurtsportcoaches (voorheen P. Lucassen, J. van der Meer combinatiefunctionarissen) in te zetten. Het beschikbaar stellen van P. Eringa Gemeentesecretaris deze middelen vloeit voort uit de bestuurlijke afspraken tussen het A. het KuilNOC*NSF en VNO-NCW. Om Communicatie ministerie van VWS, de VNG, M. Verslag aanspraak te kunnen maken opSofovic de beschikbare financiële middelen

Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr.

MO00, John van Boxtel, 67003

H. Kunst, Datum ambtelijk voorstel 16 maart 2012 Registratienummer

12.0007502

moeten wij vóór 15 april 2012 aangeven welk aantal buurtsportcoaches wij gerealiseerd willen hebben. Wij hebben uitstel gekregen om de deelnameverklaring later in te dienen.

Ter besluitvorming door het college Aldus

vastgesteld in de vergadering van:

Paraaf

1. De deelnameverklaring Programma Sport en Bewegen in de Buurt/’Brede impuls combinatiefuncties’ te ondertekenen en hierbij uit te gaan van 140% wat voor Nijmegen zal resulteren in een uitbreiding van ca. 8 FTE buurtsportcoaches.

Datum

akkoord

Programmamanager

De voorzitter,

E. van Aalzum De secretaris, Programmamanager J. van Boxtel

Programmadirecteur R. van Wuijtswinkel

 Alleen ter besluitvorming door het College Besluit B&W d.d. 17 april 2012  Conform advies

 Aanhouden  Anders, nl.

nummer: 3.12

Paraaf

Datum

akkoord Bestuursagenda

1

Gemeentesecretaris

Portefeuillehouder

Collegevoorstel.doc

Collegevoorstel

1

Probleemstelling

Om het sporten en bewegen in de buurt te stimuleren stellen de ministeries van VWS en OCW structureel financiële middelen beschikbaar om extra buurtsportcoaches (=voorheen combinatiefunctionarissen) in te zetten. Het beschikbaar stellen van deze middelen vloeit voort uit de bestuurlijke afspraken tussen het ministerie van VWS, de VNG, het NOC*NSF en VNO-NCW. Geadviseerd wordt om de deelnameverklaring te ondertekenen waardoor we aanspraak kunnen maken op de beschikbaar gestelde middelen. 2

Juridische aspecten

Op basis van onze deelnameverklaring stelt het Rijk aan ons financiële middelen beschikbaar voor een aantal extra buurtsportcoaches. In ons geval gaat het om ca. 4 FTE. Het Rijk gaat uit van cofinanciering. Het Rijk draagt 40% bij in de kosten en de overige 60% worden bekostigd door andere partijen. De bijdrage van het Rijk voor 2012 wordt via de meicirculaire in het Gemeentefonds gestort. Indien de gemeente er niet in slaagt de cofinanciering te regelen dan behoeven de middelen voor 2012 niet te worden teruggestort. Wel moet het Rijk hierover worden geïnformeerd, vervolgens worden geen middelen meer van Rijkswege verstrekt voor deze extra buurtsportcoaches. 3

Doelstelling

Met het ondertekenen van de deelnameverklaring beogen wij financiële middelen van het Rijk te krijgen voor een aantal extra buurtsportcoaches. 4

Argumenten

Huidig Vanaf 2008 heeft het kabinet het beleid op het terrein van brede scholen, sport en cultuur gebundeld en geïntensiveerd door het creëren van Combinatiefuncties. Een Combinatiefunctie is een functie waarbij een werknemer in dienst is bij 1 werkgever, maar gelijkelijk – of in ieder geval voor een substantieel deel – te werk wordt gesteld in of ten behoeve van tenminste 2 werkvelden/sectoren. De combinatiefuncties zijn, volgens de landelijke richtlijn, bedoeld voor: - Uitbreiding en/of versterking van het aantal brede scholen. - Versterken sportverenigingen. Intensiveren van de samenwerking tussen brede scholen en sportverenigingen. - Stimuleren dagelijks sporten beweegaanbod. - Bevorderen kennismaking actieve beoefening kunst en cultuur. In Nijmegen zijn 19,4 FTE Combinatiefunctionarissen werkzaam. Nieuw accent

Het kabinet wil eraan bijdragen dat het lokale sporten beweegaanbod beter aansluit op de vraag, er meer lokaal maatwerk komt, zodat mensen zélf kunnen beslissen aan welke sport of bewegingsactiviteit ze willen deelnemen. Uiteindelijk moet dat effect hebben op sportdeelname en gezondheid en actieve leefstijl. Dit is bijvoorbeeld ook de reden dat in de landelijke nota gezondheidsbeleid ‘Gezondheid Dichtbij’ de nadruk wordt gelegd op sport en bewegen als vliegwiel voor een gezonde leefstijl. Om de doelstelling te realiseren wil het kabinet dat er lokaal meer slimme en kansrijke verbindingen worden gelegd tussen de sporten beweegaanbieders en de onderwijs, zorgen welzijnsinstellingen en het bedrijfsleven.

Collegevoorstel

Vervolgvel

2

Met de regeling Brede Impuls Combinatiefuncties beoogt het kabinet een extra impuls te geven. De regeling Brede Impuls heeft een structureel karakter en komt niet in de plaats van de huidige regeling maar dient gezien te worden beschouwd als een aanvulling. Dit betekent ook dat de voorwaarden ten aanzien van de huidige buurtsportcoaches die in Nijmegen actief zijn van kracht blijven. De extra impuls heeft als doel om met name de samenwerking tussen het zorg- & welzijnsbeleid en het sportbeleid te versterken. De regeling Brede Impuls sluit naar onze mening naadloos aan bij de Nijmeegse ambities zoals verwoord in de vastgestelde notitie ’In de startblokken’ en het net vastgestelde wmo beleid “Solidair, samen en solide”. In de notitie ’In de startblokken’ hebben wij ondermeer aangegeven in ons nieuwe sportbeleid een accent te leggen op de breedtesport. Wij staan daarbij voor ‘meedoen’: sportief participeren, dat een gunstig effect heeft op gezondheid en sociaal welzijn. Belangrijke accenten daarin zijn participatie in sportactiviteiten, een vraag- en wijkgerichte aanpak en samenwerking en afstemming tussen beleidsprogramma’s en daarin opererende organisaties. Ook in het kader van de “wijkpilots zorg en welzijn” is de ambitie om meer slimme en kansrijke verbindingen te maken tussen aanbieders van activiteiten op het gebied van welzijn en zorg (die beiden ook sport en/of aan sportgerelateerde activiteiten aanbieden), ondersteuning door vrijwilligers en mantelzorgers en bewonersactiviteiten. De (zorg)vraag van de burger kan zo efficiënter, maar vooral ook duurzamer worden beantwoord.

Op grond van de hierbovengenoemde samenwerking en afstemming zijn wij van mening dat deelname aan de regeling Brede Impuls alleen kan binnen de huidige gemeentelijke financiële middelen. Het is voor ons een uitgangspunt dat de cofinanciering niet mag leiden tot een uitzetting van de gemeentebegroting. In dit kader moet ook nadrukkelijk worden onderzocht naar bijdragen van andere partners zoals bijvoorbeeld zorgverzekeraars. Het ministerie vraagt ons voor 15 april 2012 aan te geven welk aantal wij gerealiseerd willen hebben. Wij hebben uitstel gekregen om de deelnameverklaring later in te dienen. Op grond van de oorspronkelijke regeling streven wij naar realisatie van 100% van het aantal dat aan ons was toegekend, zijnde 19.4 FTE. In november 2011 hebben wij desgevraagd richting het ministerie aangegeven dat wij er van uit gaan dit aantal eind 2012 zal zijn gerealiseerd. Het ministerie vraagt nu of wij een uitbreiding willen naar 120% of naar 140%. Wij zijn van mening dat uitbreiding naar 140%, hetgeen neerkomt op ca. 8 FTE haalbaar is.

5

Financiën

De kosten van 1 buurtsportcoach bedragen jaarlijks € 50.000. Uitgaande van cofinanciering ziet de kostenverdeling er voor 8 FTE buurtsportcoaches alsvolgt uit: - Rijk € 160.000 - Samenwerkingspartners (bv. gemeente, Zorgverzekeraar, GGD, etc) € 240.000 Het is voor ons een uitgangspunt dat de cofinanciering niet mag leiden tot een uitzetting van de gemeentebegroting. Cofinanciering moet vanuit bestaande middelen uit het programma Zorg en Welzijn, product Gezondheid. Indien de 8 FTE buurtsportcoaches daadwerkelijk kunnen worden gerealiseerd dan zal de cofinanciering van het Rijk als inkomsten in de gemeentebegroting moeten worden verwerkt. Alsdan zal een voorstel hiertoe ter besluitvorming worden voorgelegd.

Collegevoorstel

Vervolgvel

3

6

Communicatie

Niet van toepassing 7

Uitvoering en evaluatie

Na besluitvorming zal de deelnameverklaring worden toegezonden aan de Vereniging Sport en Gemeenten die in deze een coördinerende rol heeft. De programma’s Sport en Zorg, Welzijn en Jeugd stellen vervolgens een plan van aanpak waarin wij aangeven op welke wijze e.e.a. zal worden gerealiseerd. 8

Risico

Niet van toepassing.

Bijlage(n):

Brief VNG 6 maart 2012, Verklaring deelname Programma Sport en Bewegen in de Buurt/"Brede impuls combinatiefuncties', Bestuurlijke afspraken programma Sport en bewegen in de buurt 13 februari 2012

V e r e n i g i n g van Nederlandse Gemeenten

Iv,

Gemeenten die deelnemen aan Impuls combinatiefuncties brede scholen, sport en cultuur t.a.v. college van B&W

doorkiesiiummor

uw kenmerk

(070)373 8020 onderwerp

bijlagetn)

1 ons konmork

UW deelnameverklaring

datum

06 maart 2012

Brede impuls combinatiefuncties vopr 15 april svp

Geacht college

Door middel van deze brief willen wij u mede namens de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en SportA/WS en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap/QCW officieel informeren dat uw gemeente in aanmerking komt om deel te nemen aan het programma 'Sport en Bevvegen in de Buurt'. In het kader van dlt programrha kan per 2012 een financiele impuls aan liw gemeente ter beschikking worden gesteld bm combinatiefuncties, werkzaam als buurtsportcoaches. In te zetten. In algemene zin bent u reeds over dit programma ingelicht via de VNG-ledenbrief 'Bestuurlijke Afspraken Sport en Bewegen in de Buurf d.d, 23 januad 2012. Programma Spbri en Bewegen in de Buurt In agnsluiting op de genoemde VNG-ledenbrief willen wij u thans het volgende melden over het programma 'Spprt en Bewegen in de Buurt', j^ijk, gemeenten, werkgevers en de sport hebben in februari 2012 hun handtekening gezet onder bestuurlijke afspraken over de uitvoenng van dit progriamma in d^ periode 2012 tot en met 2016. De meervyaarde ervan ligt in een betere aansluiting van het sporten beweegaanbod op de vraag en in meer lokaal maatwerk zodat mensen z6lf kunnen beslissen aan welke sport- of beweegactiviteit ze willen deelnemen. U kunt in dit kader voortborduren op bestaande vornnen van 6amehwerking of nieuwe Verbindingen leggen tussen sporten beweegaanbleders, scholen, zorgen weizijnsinstellingen en het bedrijfsleven. Het programma moet leiden tot meer sportdeelname en tot een gezonde en actieve leefstiji. De combinatiefuncties en de sporten beweegaanbleders spelen hier een centrale rol in. Brede impels cpmbirtatiefunctles Onderdeel van Het programma 'Sport en Bewegen In de Buurt" is een nieuwe ftnanciSle impuls voor gemeenten om combinatiefuncties^ werkzaam als buurtsportcoaches, op lokaal niveau In te zetten. Deze inipuls is aanVullend op de bestaande succesvoUe Impuls brede scholen, sport en cultuur en de daarbij behorende conibinatiefuncties, Beide impulsen worden gecombineerd en dragen vanaf 2012 de naam: 'Brede impuls combinatiefuncties',

VNG Postbus 30435, 2600 GK Den Haag Tel 070-373 83 03 www.vnq.nl

01/03

Het ministerie van VWS stelt aan gemeenten per 1 januari 2012 een structureel bedrag van 8 miljoen euro extra beschikbaar, dat per 1 januari 2013 opioopt tot 19 miljoen euro. Positie gemeenten Voor de inzet van de nieuwe middelen binnen de Impuls vanaf 1 januari 2012 geldt het volgende. Van gemeenten wordt Verwacht dat zij zich gaan Inspannen om combinatiefuncties, werkzaam als buurtsportcoaches, in dienst te (laten) nemen. Een dergelijke functie kbst gemiddeld 50.0p0 euro per jaar, Gemeenten ontvangen hiervoor via een decentralisatieuitkering in het Gemeentefonds een bedrag Van 20.000 euro per fte en dienen qua cofinanciering 60% van het totaalbedrag per fte, namelijk 30.000 euro, op lokaal niveau te organiseren. Hoi combinatiefuncties, werl
VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tet 070-373 83 93 www.vng.ni

02/03

Prpces Bij de daadwerl
Tot slot Wij hopen u hiermee voldoende te hebben ingelicht over dlt naar onze mening voor gemeenten belangwekkende programma en de nieuwe impulsgelden. W'J kijl<en uitnaar uw reactie en hopen dat bok u als gemeente de meerwaarde inziet van de inzet van buurtsportcoaclies.

Hoogachtend, Verehigings^

/•

i n K * R J . J . M . Pans voorzitter directieraad

VNG Postixis 30435. 2500 GK Den Haag Tel 070-373 i93 93 www.Vno.ni

03/03

Verklaring deeiname Programma Sport en Bewegen in de Buurt/ 'Brede impuls combinatiefuncties' Het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Iiandelend ter uitvoering van artikel 160 Gemeentewet

gelezen hebbende • de Bestuurlijke afspraken Sport en Bewegen in de Buurt (hierna: Bestuurlijke afspraken), overeengekomen op 13 februari 2012 tussen de minlstervan Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Nederlands Olympisch Comite en de Nederlandse Sportfederatie, het Verbond van Nederiandse Ondernemingen en het Nederlands Christelijk Werkgeversverbond en de Koninklijke Vereniging iVlKB-Nederland, • • •

het addendum op de bestaande afspraken Impuls brede scholen, sport en cultuur uit 2007, de Beleidsbrief Sport 'Sport en bewegen in Olympisch perspectief van 19 mei 2011 en de brief aan de Tweede Kamer 'Programma sport en bewegen in de buurt' van 14 november 2011.

overwegende dat 1. het structurele karakter en de doelstellingen van de huidige Impuls brede scholen, sport en cultuur, en de daarbij behorende combinatiefuncties zoals venwoord in de Bestuurlijke afspraken Impuls brede scholen, sport en cultuur van december 2007, inclusief de aanpassingen van oktober 2009 en Juni 2011, behouden blijven. Uitgezonderd aanpassingen zoals verwoord in het addendum. 2. gemeenten en rijk afspraken hebben gemaakt over het stimuleren van een meer vraaggericht sporten beweegaanbod, waardoor er meer lokaal maatwerk komt, hetgeen bij uitstek vorm en Inhoud krijgt door de inzet van extra buurtsportcoaches bovenop de bestaande combinatiefuncties. 3. het kabinet samen met gemeenten, de sportsector en het bedrijfsleven een structurele impuls wil geven aan de realisering van In totaal 2900 fte combinatiefuncties in 2016 (de output). en dat 1. de rijksmiddelen voor de buurtsportcoaches bovenop de reeds bestaande gelden voor combinatiefuncties vanaf 2012 voor de gemeenten structureel ter beschikking komen in het gemeentefonds. 2. de gemeente vanaf 2012 de in de Bestuurlijke afspraken bepaalde 60 procent cofinanciering, vanuit de gemeente organiseert. 3. het ondertekenen van een verklaring noodzakelijk is om als gemeente de rijksmiddelen te ontvangen. verklaart de gemeente dat zij 1. in de periode vanaf 2012 zal deelnemen aan de gemeente-impuls in het kader van de 'Brede impuls combinatiefuncties' zoals beschreven in de Bestuurlijke afspraken. 2. mede gelet op de herkomst en het daadwerkelijk in de periode van 2012 tot en met 2016 ter beschikking komen van de middelen aan de gemeenten in principe eind 2016 ten minste

•

* 140%

=

fte

I]

* 120%

=

fte

•

* 100%

=

fte

•

* 80%

=

fte

•

* 60%

=

fte

combinatiefuncties inclusief buurtsportcoaches gerealiseerd wil hebben. 3. ermee bekend is dat de mogelijkheid van 140% afhankelijk is van het beschikbare budget. 4. medewerking zal verlenen bij het leveren van gegevens die nodig zijn voor een landelijke monitoring van de output, zoals jaariijks uitgevoerd door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

Plaats, Datum,

Het College voornoemd,

de burgemeester,

• e

•

de secretaris.

*N.B.: Maak uw keuze door een vakje zwart te kleuren De genoemde percentages zijn gebaseerd op de oorspronkelijke verdeelsleutel binnen de huidige Impuls brede scholen, sport en cultuur. Vanwege de nieuwe impulsgelden is vanaf 2012 120% mogelijk, toedeling geschiedt echter in volgorde. 140% hangt afvan het budget. Wat u moet doen als uw gemeente niet deel wenst te nemen aan de extra gemeente-impuls, leest in bijgevoegde brief

NL sportland Is de ambitie van dit Kabinet Op alle niveaus. Bewegen, verenlgingssport en topsport.

buurtsport,

Sport en Bewegen in de Buurt, 1.

Doelstelling programma

In Nederland zijn 5 miljoen mensen lid van 27.000 sportverenlgingen en heeft de fitnessbranche 2 miljoen leden. In de sportsectop zijn 50.000 professionals en 1 miljoen vrljwilllgers werkzaam. Desondanks wordt niet iedere NedeHander bereikt met een passend sporten beweegaanbod In de buurt. Voor sommige mensen zljn er te hoge drempels om te gaan sporten en bewegen. Dorpen en sommige stadswijken hebben vaak een beperkt sportaanbod waardoor er weinig te kiezen valt voor de bewoners. Bovendien is een veilig sportkllmaat cruciaal voor structurele sportbeoefenlng. Dit kablnet heeft In de Beleidsbrief sport "Sporten en Bewegen In Olympisch Perspectief" aangegeven dat zij eraan wll bijdragen dat het lokale sporten beweegaanbod beter aansluit op de vraag en er meer lokaal maatwerk komt, zodat mensen zelf kunnen beslissen aan welke sport of beweegactlvitelt ze willen deelnemen. DIt met als doel het stimuleren van meer sportdeelname en een gezonde en actieve leefstiji. Reden waarom In de landelijke nota gezondheidsbeleid "Gezondheid Dichtbij" de nadruk wordt gelegd op sport en bewegen als vllegwiel voor een gezonde leefstiji. Lokaal maatwerk Is een taak van vele partners. De gemeenten en de sporten beweegaanbieders hebben een rol maar ook lokale ondernemers moeten de mogelijkheid krijgen om hieraan mee te werken, evenals scholen, kinderopvang en (commerciele) sporten beweegaanbieders. Om de bovenstaande doelstelling te kunnen realiseren, is het belangrijk dat er lokaal meer slimme en kansrijke verbindingen tussen de sporten beweegaanbieders, scholen, zorgen welzijnsinstellingen en het bedrijfsleven tot stand komen. Deze verbindingen kunnen nieuw zijn of voortborduren op bestaande vormen van samenwerking. Hierbij wll het kabinet stimuleren dat er lokaal zoveel mogelijk gebrulk kan worden gemaakt van producten en werkwijzen die elders al succesvol zijn gebleken. In de beleidsbrief "Programma Sport en Bewegen In de Buurt" heeft de Minister van VWS aangegeven hoe zij hieraan bijdraagt. Met dit programma draagt het kablnet bij aan de Olympische ambitie van Nederland.

2.

Doel van deze afspraken

Namens het kabinet wll de minister van VWS over het stimuleren van een breder sport en beweegaanbod in de buurt afspraken maken met landelijke vertegenwoordigers: koepels van gemeenten, de sportsector en het bedrijfsleven. Doel van deze afspraken is Inzicht geven in bijdragen die partners (vanuit hun eigen autonome rol) leveren en het vastleggen van de intentie om daarbij samen te werken binnen het programma Sport en Bewegen In de Buurt.

Bestuurlijke afspraken programma Sport en bewegen in de buurt, 13 februan 2012

3.

Partijen

Partijen bij deze bestuurlljl<e afspral<en zijn: e De Staat der Nederlanden, gevestigd t e ' s Gravenhage, te dezen vertegenwoordigd door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Edith Schippers (hierna te noemen VWS) • De Vereniging van Nederlandse Gemeenten gevestigd t e ' s Gravenhage, te dezen vertegenwoordigd door Amo Brok (hlerna te noemen VNG) e Het Nederlands Olympisch Comite * Nederlandse Sportfederatle, gevestigd te Arnhem, te dezen vertegenwoordigd door Andre Bolhuis (hlerna te noemen NOC*NSF) 9 VNO-NCW gevestigd t e ' s Gravenhage, te dezen vertegenwoordigd door Cees Oudshoorn • MKB-Nederland gevestigd t e ' s Gravenhage, te dezen vertegenwoordigd door Cees Oudshoorn De ondertekenaars van deze overeenkomst scharen zlch achter de doelen zoals bovenstaand verwoord. Ieder levert hiertoe zijn of haar bijdrage, vanuit eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden. 4.

Afspraken

VWS, namens de Rijksoverheid VWS stelt voor het realiseren van het programma Sport en Bewegen in de Buurt het volgende ter beschikking: • Een rijksbijdrage voor het realiseren van buurtsportcoaches aan gemeenten. Aan de huidige bestuurlijke afspraken over de Impuls brede scholen sport en cultuur wordt hiertoe een addendum toegevoegd, waarin onder meer de mogelijkheden voor verbreding van de inzet, uitbreiding van de aantallen en de verrulming van de cofinancieringsmogelljkheden worden geregeld. De rijksbijdrage wordt, net als bij de huidige Impuls, uitgekeerd via het gemeentefonds. De (technische) verdere uitwerking hiervan Is In het addendum opgenomen. • Een rijksbijdrage voor de uitvoering van de sportlmpuls om ervoor te zorgen dat lokale sporten beweegaanbieders kunnen bijdragen aan bovengenoemde doelstellingen. • Een rijksbijdrage aan NOC*NSF voor het realiseren van het actieplan 'Naar een veiliger sportkllmaat'. • Financiering van de basis voor kennlsinfrastructuur. Onder meer de ontwikkeling van een landelijke database voor effectieve (sporten beweeg)lnterventles, van waaruit kennis gedeeld kan worden of nieuw kan worden aangedragen, Daarnaast zorgt VWS ervoor dat relevante kennis die beschikbaar Is over sport en bewegen en de relatie met maatschappelijke vraagstukken, zoals gezondheldsbevordering en leefbaarheid, bij VWS gelieerde kennis- en onderzoekslnstituten verbonden wordt met de uitvoering van dit programma. ® Een buurtscan die gemeenten kunnen inzetten ter ondersteuning van hun regierol. Daarnaast draagt VWS bij aan het programma Sport en Bewegen In de Buurt door: » nadere afspraken te maken met VNG, NOC*NSF, VNO-NCW, MKB-Nededand, Vereniging Sport en Gemeenten en Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen over de invulling van ondersteuning op landelijk en lokaal niveau; o ervoor zorg te dragen dat er met monitoring en evaluatie zowel een beeld Is van In hoeverre de bovenstaande doelstellingen worden bereikt, als wat de bijdrage hieraan is van de verschillende onderdelen van dit programma; e een taskforce In te stelien voor het wegnemen van belemmeringen, onder andere de belemmeringen die worden veroorzaakt door regelgeving van de overheid. « het Platform sport, bewegen en onderwijs 2.0 te ondersteunen om verbinding, samenwerking en actie tussen partners te bevorderen, leidend tot een kwaliteitsslag in sporten beweegbeleld op en rond de school.

Bestuurlijke afspraken programma Sport en bewegen in de buurt, 13 februari 2012

2

VNG namens de deelnemende gemeenten Op basis van haar maatschappelijl<e betrol

3

VNO-NCW en MKB-Nederland namens het bedrijfsleven De positie van het bedrijfsleven verschilt van de andere partners die betrokken zijn bij deze afspraken aangezien het bedrijfsleven geen directe maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft als het gaat om het realiseren van sporten beweegaanbod In de buurt, Het bedrijfsleven onderkent evenwel het bredere belang van de uitvoering van het programma 'Sport en Bewegen In de Buurt'. Het stimuleren van een gezonde en actieve(re) levensstijl draagt in algemene zin bij aan de volksgezondheid en daarmee ook aan de vitaliteit en de duurzame inzetbaarheid van werknemers. Gelet hierop spreken VNO-NCW en MKB-Nederland, als vertegenwoordigende organisaties van het bedrijfsleven, hun steun ult voor dit programma. VNO-NCW en MKB-Nederland zullen In dit kader de volgende bijdragen leveren:. • •

• 8 •

5.

Identificeren en Informeren van de relevante branches en regionale verenigingen van VNO-NCW en MKB-Nederland over dit programma. Verkennen waar zij kunnen fungeren als bruggenbouwer door VWS, gemeenten en de sport gericht in contact te brengen met die delen van het aangesloten bedrijfsleven waar sport en bewegen tot de kern van de bedrijfsactiviteiten behoort. Organiseren van bedrijfssport via het loket 'Sport & Zaken'. Informeren van bedrijven over succesvolle voorbeelden van bedrijfssport via het loket 'Sport & Zaken'. Via hun betrokkenheid bij de organisatie Innosport NL bijdragen aan innovatie voor sport en bewegen door het bedrijfsleven. Monitoring en evaluatie

VWS zorgt voor monitoring en evaluatie van het totale programma. Deze monitoring is zowel gericht op de vraag in hoeverre de doelstellingen worden bereikt als wat de bijdrage hieraan Is van de verschillende onderdelen van dit programma, namelijk de buurtsportcoaches en de sportlmpuls. Over de uitvoering van de monitor, het genereren en delen van gegevens, maakt zij afspraken met VNG, NOC*NSF, VNO-NCW en MKB-Nederland. De VNG draagt bij aan de monitoring van de buurtsportcoaches waarbij de bestaande monitor combinatiefuncties In Ieder geval nog doodoopt tot en met 2012. VNG onderzoekt voor de monitoring de haalbaarheid van een benchmark. De monitoring van de verschillende onderdelen van het programma gebeurt op basis van een beperkt aantal Indicatoren. Zowel bij de monitoring als de evaluatie wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van beschikbare data en worden de administratieve lasten zoveel mogelijk beperkt. 6.

Ondersteuning

Partijen maken nog nadere afspraken over welke ondersteuning nodig is om de doelstellingen van het programma te realiseren, wie daarbij verantwoordelljk Is en over de financienng. VNG en NOC*NSF zullen hierover nadere afspraken maken met VWS. Ondertekenaars zullen vervolgens hun achterban optimaal en eenduidig informeren over de beschikbare ondersteuning. 7.

Uitvoering

De ondertekenaars voeren periodiek (bestuurlijk) overleg over de uitvoering van het programma Sport en Bewegen In de Buurt. 8.

LOOBUM

De looptijd van dit programma is van 1 januari 2012 t/m 31 december 2016.


4

9.

Ondertekening

Aldus overeengekomen en ondertekend te Rotterdam, 13 februari 2012

De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport drs .E.I. Schippers

De Veren'i^ng van Nederlan /Gfixmente te dezen vertegenwoerdtgia^ Dr drs. A.A.M. Brok, Voorzitter van de commissi Onderwijs, Cultuur en Sport

Het Nederlands Olympisch Comite * Nederlandse Sportfederatle, geves^tga^e Arnhem, te dezen vertegenwoordigd door dr. J.H.A. Bolhuis, voorzitter

VNO-NCW gevestlgd t e ' s Gravenhage en MKB-Nederland gevestlgd t e ' s Gravenhage, te dezen vertegenwoordigd door drs. C. Oudshoorn, directeur beleid


Toelichting over de behandeling van: HAMERSTUK Raadsvoorstel Uitwerking regeling buurtsportcoaches. Van: Het college van B&W van 11 december 2012

Recommend Documents