Toekomstplannen pagina 3 Zorgpad stervensfase pagina 7. maart 2010 Nummer 9. Relatiemagazine van het Diaconessenhuis Leiden

maart 2010

Nummer 9

Relatiemagazine van het Diaconessenhuis Leiden

Hoe zorgen we ervoor dat het verstrekken van medicatie aan patiënten veilig en zorgvuldig gebeurt? Een derde van alle Veilig Incidenten Meldingen (VIM) blijkt over medicatie te gaan. Dat moet én kan minder door uitvoering

Veilig medicijn

van de actie medicatie om het aantal

meldingen binnen een jaar met 33% terug te brengen. In februari is de aftrap met het uitdelen van de ‘toolkit’: een handige opbergdoos met daarin alle benodigdheden, waaronder het veiligheidshesje. De verpleegkundige draagt dit opvallende oranje hesje zodat ze niet gestoord wordt bij het uitdelen van medicijnen. Een

Toekomstplannen pagina 3

felgroene sticker maakt duidelijk

Zorgpad stervensfase pagina 7

medicatie. Een e-learning module

dat iemand allergisch is voor

medicatie is in ontwikkeling.

Dexa voorkomt ellende later

Vallen en 55+ Vrouwen en mannen boven de 55 jaar lopen door een veranderde hormonale huishouding meer kans op botbreuken. De start van de fractuurpoli zorgt voor een gestructureerde aanpak om de kans op osteoporose eerder aan het licht te brengen. Nurse practitioner orthopedie Emilie Jonxis: ‘Laat ik met een voorbeeld beginnen: Een mevrouw komt binnen op de polikliniek Eerste Hulp. Ze is 65 jaar en gestruikeld over het badkamerkleedje. Haar pols is gebroken en moet voor de komende zes “We willen latere weken in het gips. Deze mevrouw en ellende voorkomen” anderen boven de 55 jaar die met een botbreuk binnenkomen, bieden we de mogelijkheid om een dexascan uit te voeren. De scan meet de botdichtheid van de heup en rugwervels.

Automatisch Aan de hand van de uitslag ziet internist Simon Kok de mensen waarbij uit de scan blijkt dat er sprake is van osteoporose. Hij bekijkt welke mogelijkheden er zijn om de botontkalking tegen te gaan. De huisarts krijgt automatisch de uitslag van de botdichtheidsmeting en het verslag van de internist. We willen latere ellende zoals meerdere botbreuken of het inzakken van de wervels voorkomen.’

Het aanbod voor een dexascan geldt voor: · alle mannen en vrouwen boven de 55 jaar; · met een botbreuk (pols, heup, knie, enkel, schouder); · die door de chirurg, orthopeed of gipsmeester worden gezien en; · waarbij de botbreuk is genezen. De fractuurpolikliniek is een initiatief van de maatschap orthopedie, in samen­ werking met internist Simon Kok.

Niet alleen een badkamerkleedje zorgt voor botbreuken, ook een skivakantie leidt nogal eens tot zes weken in het gips zoals mevrouw Langenberg aan den lijve ondervond.

Expertise delen

Regionaal overleg huidkanker In de regio is er veel expertise op het gebied van huidkanker. Per 1 januari is regionaal overleg gestart om expertise te delen op zo’n manier, dat patiënten met moeilijke huid­ tumoren in de regio opti­ “De patiënt wordt maal behandeld worden.

door twintig artsen gezien”

Robert van Leeuwen, dermatoloog: ‘Bij de bijeenkomsten zijn vertegenwoordigers van verschillende disciplines aanwezig uit het Diaconessenhuis, LUMC en Rijnland Ziekenhuis: dermatologen, plastisch chirurgen, radiotherapeuten en oogartsen. Een keer per maand worden

2

patiënten uitgenodigd voor het regionaal overleg in het LUMC. De patiënten worden op die middag door twintig artsen gezien en direct daarna overlegt men over het te voeren beleid. De hoofdbehandelaar is degene die het beleid bespreekt met de patiënt.‘ Namens het Diaconessenhuis wonen Robert van Leeuwen en plastisch chirurg Duco van den Broecke de vergaderingen bij.

Mensgerichte zorg: tevredenheid, veiligheid en groei

Toekomst plannen Ook al is het jaar een paar weken oud, vooruitblikken is altijd leuk. Directeur bedrijfsvoering Hans den Hollander pakt het jaarplan 2010 erbij. ‘Voor de komende jaren hebben we wel zo onze ideeën, maar die gaan we nog uitwerken in het nieuwe meerjaren­ beleidsplan 2011 – 2015. In de discussie hierover zal de vraag wat voor soort ziekenhuis we willen zijn, nadrukkelijk aan de orde komen. We zien onszelf als deel van de zorgketen, dus we willen

“We richten ons op goede bejegening en snelle dienstverlening” zo optimaal mogelijk samenwerken met de huisartsen en bijvoorbeeld het LUMC. Maar als ziekenhuis kun je niet alles, je zult moeten kiezen. Samen met de medische staf bepalen we de speerpunten waarmee we ons willen profileren. Positieve reacties Mensgerichte zorg, daar draait het om. De patiënt centraal. We willen ons blijven onderscheiden en richten ons daarom op zaken als goede bejegening, snelle dienstverlening en doorloop, en initiatie­ ven als het avondspreekuur. We willen dat de patiënt zich tijdens zijn verblijf hier prettig voelt. En dat lijkt te lukken.

We krijgen veel positieve reacties. Voor onze medewerkers willen we een plezierige werkomgeving creëren. We streven ernaar het ziekteverzuim, nu 3,8 %, verder te laten dalen. Buitenpolikliniek cardiologie In de komende periode werken we aan enkele nieuwe projecten, waaronder teleconsultatie voor Diabetes Mellitus, het herinrichten van een flebologie­ polikliniek, doelgroepspreekuur voor patiënten met Multiple Sclerose en een buitenpolikliniek cardiologie. Ook de palliatieve zorg is een aandachtspunt. Verder zijn we hard bezig met het Veilig­ heids Management Systeem (VMS) voor verbetering van patiëntveiligheid, zoals bijvoorbeeld de veiligheidsrondes die we lopen met mensen van het Cliënten­ beraad, elektronisch voorschrijven (EVS) en Veilig Incidenten Melden (VIM).

zoals bijvoorbeeld plastische chirurgie en sportgeneeskunde. En met de komst van onze vierde maag­, darm­, leverarts beschikken we over een flinke bezetting. De wachttijden voor dit specialisme zijn dan ook drastisch teruggebracht!’

“We willen ons blijven onderscheiden”

Wachttijden drastisch teruggebracht Natuurlijk willen we, net zoals in de voorgaande jaren, blijven groeien. Sommige vakken hebben groeipotentieel,

3

Helemaal nieuw of langer in huis: in Wie&Wat belichten we mensen die ­nieuwe ­inzichten en kennis inbrengen. Deze keer in beeld: vier mensen die ­achter de s ­ chermen werken: een radioloog, een a ­ nesthesioloog, een patholoog-­anatoom en een apotheker.

Wie

Wat? Radioloog Marloes Pijpers

Contact met h ­ uisartsen Na de studie geneeskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, de ­opleiding tot radioloog in het Maasstad Ziekenhuis en een fellowship in het Erasmus MC is Marloes Pijpers sinds december werkzaam in het ­Diaconessenhuis als opvolgster van Steven Kerssemakers. ‘Ik wilde graag werken in een klein perifeer ziekenhuis en binnen een leuke maatschap. Dat heb ik in dit ziekenhuis gevonden. Als radioloog binnen deze kleine maatschap doe je alles, maar zijn er wel één of twee onderwerpen waar je wat dieper op in gaat. Voor mij zijn dit de aandachtsgebieden skelet en neuro.

Ik vind het belangrijk dat bij ­vragen over mijn verslag of over welk onder­­zoek het best aangevraagd kan ­worden, h ­ uis­artsen mij makkelijk kunnen benaderen. ­Andersom zal ik ook contact opnemen met huis­ artsen als dat nodig is. Hoe lager de ­drempel, hoe beter.’

Anesthesioloog Thomas Werle

Anesthesie, IC én management Zijn liefde voor management en geneeskunde bracht anesthesioloog/ intensivist Thomas Werle in 1999 naar Nederland. In Duitsland bleek die koppeling niet goed mogelijk. Wel bij Eurotransplant in Leiden.

‘Ik ben een visie-mens. Na Eurotransplant heb ik acht jaar in het LUMC gewerkt bij onder meer anesthesie, de IC en de kinder-IC. De laatste twee jaar heb ik me ­voornamelijk bezig ­gehouden met de Leidse anesthesie-­simulator. Maar

stilstand is achteruitgang. Ik heb ook een management­opleiding en wil die kennis graag gebruiken. Visioneren, projecten ­managen. Een privat based ziekenhuis als dit sluit beter aan bij mijn wensen.’ Ondanks zijn overstap is Werle nog steeds lid van het simulatieteam van het LUMC. Dit team organiseert CRM Training met de Human Patient Simulator oftewel oefenpop Brian. Bij de oefeningen worden de deelnemers getraind samen te werken in noodsituaties tijdens de ­operatie. Een artikel hierover is onlangs verschenen in het tijdschrift Quest. ‘Ik heb in het LUMC nog een 0-uren aan­ stelling om hiermee op consultant basis verder te gaan. Misschien kan ik het ook hier in het kader van VMS (­Veiligheids Management Systeem) integreren. ­Kwaliteit in relatie tot patiëntveiligheid. Dit ziekenhuis heeft de kans op basis van de huidige sources een van de beste ziekenhuizen van de regio te worden.’

4

Patholoog-anatoom Lotus Sterk

Tussen oost en west ‘Als wij pathologen enthousiast raken van iets dat we tegenkomen, is dat meestal niet goed voor de patiënt.’ Lotus Sterk verliet het Laboratorium Pathologie Oost Nederland voor een halftime baan in ons ziekenhuis. ‘Pathologie is een mengeling tussen beschouwend en snijdend. Dat maakt het vak zo leuk’, zegt Sterk. ‘Elders deed ik ook puncties. Ik vond het fijn om dat zelf te doen, want dan had ik contact met de patiënt.’ Op de patiënt toegesneden ­therapie Sterk is gespecialiseerd in hemato­ pathologie, de diagnostiek van de hematologische maligniteiten. Ze werkt hierin nauw samen met een collega uit het LUMC. Ze heeft veel ervaring met nefro­patho­ logie en mammapathologie en is lid van de Nederlandse melanoomwerk­ groep. ‘Speciale interesse heb ik ook voor f­ armacodiagnostiek, in de PA. Dat is ­diagnostiek waarbij gebruik wordt ­gemaakt van immunohistochemische en/of moleculaire markers. Dit type onderzoek begon met gastro-intestinale stromacel­tumoren (GIST-en) die gevoelig kunnen zijn voor bepaalde therapie. Het onderzoek heeft zich uitgebreid naar

onder meer het mammacarcinoom en inmiddels lopen er experimentele studies bij het longcarcinoom en tumoren van de t­ ractus digestivus en het hoofd-hals gebied. Met de toe­ name van dit type onderzoek neemt ook de importantie van ons vak toe, omdat afhankelijk van de uitslag, een op de patiënt toegesneden therapie kan ­worden gestart. Dit wordt multi­ diciplinair besproken en vast­gelegd. Die samenwerking met de clinici is erg leuk. En de farmaceuten weten ons ­inmiddels goed te vinden!’

Kleinschaligheid ‘Dat is het aardige van dit ziekenhuis: de kleinschaligheid en de korte lijnen. Ik werkte hiervoor bij een van de groot­ ste PA labs van Nederland. Dit bevond zich niet in een ziekenhuis en bediende de hele regio. Wel een verschil met hier. Maar ik wilde wat anders, en de meeste pathologiebanen zijn toch in het westen te vinden. Dus nu reis ik een deel van de week heen en weer, want we blijven wel in het oosten wonen.’

Apotheker Rolf Toornvliet

Van reactief naar sturend Ziekenhuisapotheker Rolf ­Toornvliet werkte drie jaar met veel plezier in het IJsselland ­ziekenhuis in Capelle aan de ­IJssel. Maar woonachtig in de Leidse regio was de vacature in ons ziekenhuis toch wel heel aantrekkelijk.

beleid beter op de kaart zetten, meer sturend bezig te zijn.’ Juist dat farmacotherapeutische was de reden dat T ­ oornvliet koos voor de s ­ pecialisatie ziekenhuis­ apotheker. Daarnaast heeft cytostatica, van bereiding tot logistiek, zijn s ­ peciale interesse.

‘Het klikte en ik kan hier lekker aan de slag’, zegt Toornvliet. ‘We zijn bijvoorbeeld als ­apotheek bezig een plek te vinden in de kliniek. Zo is sinds kort ge­ start met het farmaceutische opname­consult en wordt het ­Elektronisch Voorschrijf Systeem (EVS) stap-voor-stap uitgerold. En er zijn nog andere ideeën om het farmacotherapeutische

Wensen voor de toekomst? ‘­Perfecte afstemming van thuismedicatie en ziekenhuis­ medicatie, waarbij de patiënt goed geïnfor­meerd blijft over zijn/haar medicijnen. Met onder andere het farmaceutische opname­consult hopen we dat te bereiken.’

5

Goed geregeld Efficiency en kwaliteit zijn de sleutelwoorden bij het Preoperatieve Spreekuur (POS) van anesthesie. Nu nog goeddeels op afspraak, straks voornamelijk als inloopspreekuur. De polikliniek anes­ thesiologie was tot voor kort de minst gebruikte poli van het ziekenhuis: slechts twee uur per dag geopend. Inmiddels is het een fulltime polikliniek waar een secretaresse, een anesthesioloog en een anesthesieme­ dewerker 35 tot 45 patiënten per dag ontvangen. Nuchter opnemen Teamleider OK Erwin Hazelaar: ‘Tijdens het anesthesiespreekuur Welkom op het POS (vlnr): Elly de Bruin zag de anesthesioloog (doktersassistente), Peter ter Riet alleen de patiënten (anesthesioloog), Erwin Hazelaar die op de dag van (teamleider OK), Miranda Duivenvoorde operatie nuchter (medisch secretaresse) werden opgenomen. Alle andere patiënten bezochten ze op de verpleegafdeling. Nu komen alle patiënten preoperatief op het POS en worden ze bijna allemaal op de dag van de ingreep nuchter opgenomen.’ Binnenlopen zonder afspraak In maart 2009 is het POS gestart met twee dagdelen per week. ‘We begonnen met de urologische patiënten’, aldus Hazelaar.

‘In de loop van het jaar hebben we het spreekuur uitgebreid met enkele andere specialismen. Sinds 1 januari draaien we volledig en zien we alle niet­acute operatiepatiënten.’ Operatie­ patiënten van KNO en chirurgie krijgen van de polikliniek een vragenlijst mee en kunnen direct, zonder afspraak, binnen­ lopen op het POS. Alleen in het geval van een grote ingreep of een uitgebreide voorgeschiedenis, moeten ze een afspraak maken. Het is de bedoeling dat het inloopspreekuur langza­ merhand wordt uitgebreid naar andere specialismen en dat het synchroon gaat lopen met de verpleegkundige spreekuren voor opname. Classificatie volgens ASA Voordat de patiënt het POS bezoekt, is een eventueel ECG gemaakt en is eventueel laboratoriumonderzoek gedaan. De POS­secretaresse meet bij alle patiënten lengte, gewicht en bloeddruk. Op basis van de ingevulde vragenlijst onderscheidt zij de patiënten in twee categorieën volgens “Operatiepatiënten een classificatie van kunnen zonder de American Society afspraak binnenlopen” of Anesthesiologists (ASA). Vervolgens worden de ASA 1 en 2 patiënten, de jonge en vitale patiën­ ten, gezien door de anesthesiemedewerker, die de vragenlijst met hen doorneemt en de wijze van anesthesie bespreekt. De anesthesioloog komt langs voor onderzoek naar hart en longen en fiatteert. Alle overige patiënten, ASA 3 en 4, gaan naar de anesthesioloog. Aanvullende consulten door internist, cardi­ oloog of longarts zijn over het algemeen niet meer nodig. Zo­ nodig vraagt de anesthesioloog dit aan. Hierna kan de patiënt worden ingepland voor operatie. Tussen het POS­bezoek en de operatiedatum zitten minimaal drie werkdagen en maximaal een half jaar. Zesde anesthesioloog Alle anesthesiologen draaien mee op het POS. Daarom is de maatschap anesthesiologie uitgebreid met een zesde anesthe­ sioloog, Thomas Werle. Hazelaar: ‘De anesthesie­medewerkers draaien mee op vrijwillige basis en hebben een bijscholing gevolgd. Ze zijn enthousiast, vinden het een leuke afwisseling met hun werk op de OK.’

Voorlichtingsmiddagen over heup- en knieoperaties

Kennis is de beste voorbereiding Eens per maand zijn alle patiënten die een nieuwe knie of heup krijgen welkom op een informatiemiddag. Tijdens die middag vertellen verpleegkundigen over de gang van zaken rond de operatie en de fysiotherapeut legt uit hoe de revalidatie in zijn werk gaat.

6

De transferverpleegkundige geeft informatie over de thuissituatie na de operatie. Kennis is de beste voorbereiding. Na de operatie weer leren lopen onder begeleiding van de fysiotherapeut.

Introductie zorgpad rond de stervensfase

Je kunt het nooit overdoen ‘Zorgpad’ is typisch iets voor de gezondheidszorg, ook al doet de term vermoeden dat het om een economisch principe gaat. Een zorgpad wordt vaak ontwikkeld uit behoefte aan eenduidigheid, met het doel de patiënt zo goed mogelijk te verzorgen en te begeleiden, want: zorg kun je niet overdoen. Het zorgpad stervensfase is een manier om de patiënt en zijn naasten met zorg en aandacht te omringen op zo’n manier, dat de patiënt rustig kan overlijden en de naasten vrede kunnen hebben met de manier waarop dit is gebeurd. 70+ Monica Daniëlse is vanuit haar opleiding tot verpleegkundige betrok­ ken bij de invoering van het zorgpad stervensfase: ‘Palliatieve zorg is een groot onderdeel van ons werk en invoe­ ring van het zorgpad leek ons goed om de kwaliteit van onze zorg te verhogen. Op de afdeling interne geneeskunde en de afdeling oncologie is 54% van onze patiënten 70 jaar en ouder. Wil iemand thuis sterven, dan doen we ons uiterste best om dat te realiseren. Soms wil men echter graag in het ziekenhuis blijven of gaat het proces sneller dan we dachten. Wij krijgen dus regelma­ tig te maken met patiënten die in het ziekenhuis overlijden. Het zorgpad is een mogelijkheid om de zorg voor de patiënt in de laatste fase van zijn leven én de communicatie rondom die zorg te verbeteren.’ In gesprek Samen overleggen en samenwerken, daar komt het op neer. Aan de hand van criteria wordt vastgesteld of de

“Wij zijn ons veel meer bewust dat ook wij spirituele zorg kunnen verlenen” stervensfase is ingetreden. Met de patiënt en zijn naasten wordt gepraat over alle handelingen die nog wel, of niet meer, worden uitgevoerd. Daniëlse: ‘We blijven als hulpverleners onder­ ling, maar ook met de patiënt en zijn naasten, in gesprek om de beste zorg te geven die we kunnen in deze fase.’

Spiritueel Daniëlse ziet het als groot voordeel dat in het zorgpad aandacht is voor spiritualiteit: ‘Wij zijn ons veel meer bewust dat ook wij spirituele zorg kunnen verlenen. We kiezen er voor om bij de patiënt te zitten en te

luisteren of vragen te stellen. Voor jonge verpleegkundigen geeft het zorgpad houvast om dit soort gesprekken te voeren.’

Het zorgpad stervensfase maakt gebruik van een speciaal dossier. Het dossier stervensfase vervangt het medisch en verpleegkundig dossier als de stervensfase is ingetreden. Het bevat tabbladen met alle informatie over medische, verpleegkundige en levenbeschouwelijke zorg voor de patiënt en zijn naasten. Men hoeft slechts aan te kruisen wat van toepassing is en actie te ondernemen als dat nodig is: zo min mogelijk schrijfwerk dus. Hierdoor kan men zich richten op de hoofdtaak in deze fase:

een zo groot mogelijk comfort bieden aan de patiënt en zijn naasten. Het zorgpad start bij aanvang van de stervensfase en loopt door tot acht weken na overlijden met een gesprek met de naasten. De pilot op afdeling interne geneeskunde 3B en afdeling oncologie is in januari gestart, duurt een half jaar en wordt bij een positieve uitslag op alle verpleegafdelingen ingevoerd. Meer informatie: www.zorgpadstervensfase.nl

7

Jubileum handenspreekuur plastische chirurgie

Honderd handen en meer Samen met de 100ste patiënt op de foto en een klein feestje voor handtherapeut Otto Risselada en plastisch chirurg Duco van den Broecke om hun samenwerking te vieren. Met de komst van Duco van den Broecke is het gezamenlijke handenspreekuur ingevoerd: iedere nieuwe patiënt met

“De hand heeft de perfecte balans tussen buigers en strekkers” een handaandoening neemt tegenover de beide heren plaats. Samen bekijken en bespreken ze de diagnose en over­ leggen met de patiënt wat de beste behandeling is. ‘We zien veel Dupuytren,

tendovaginitis stenosans (trigger finger en andere peesproblemen) en kleine trauma’s zoals subluxaties,’ vertelt Risselada. ‘Jammer genoeg komen patiënten met subluxaties vaak te laat bij ons want in de beginfase is dit juist goed behandelbaar.’ De maandag reserveren Van den Broecke en Risselada voor patiënten met een handaandoening, gemiddeld tien patiënten per ochtend. Risselada: ‘Samen zien we nieuwe patiënten, maar na een operatie of tijdens de conservatieve behandeling komt de patiënt soms bij mij om te oefenen. Soms maar twee keer, soms wel driekwart jaar.’ Interactie Risselada is handtherapeut geworden om die perfecte balans tussen buigers en strekkers. ‘Juist bij de hand luistert het nauw en is het belangrijk om goed door te vragen wat er precies mis is. Juist bij de hand is er altijd de vraag: “is conservatieve therapie nodig of juist chirurgie?”. Omdat Duco en ik vanuit verschillende disciplines naar het probleem kijken leren we van elkaar en zoeken we samen naar de beste oplossing. We zijn een team.’

Open dag Op zaterdag 20 maart houdt het Diaconessenhuis open huis. Tussen 10.00 en 16.00 uur kunt u komen kijken in ons mooi vernieuwde en gerenoveerde ziekenhuis. Ga speeddaten met een diëtist, neem een kijkje in de operatie­ kamers of doe proefjes op de polikliniek. Welkom! Hebt u weleens gehoord van een TOA of KNF­laborant? Onze praktijkopleiders vertellen u over boeiende beroepen en (vervolg)opleidingen. Kijk om een hoekje bij de uitsnijkamer, of bezoek de ziekenhuisapotheek. Er is tevens een uitgebreide kraammarkt en nog veel meer! Voor de kinderen is er ook van alles te beleven, het restaurant is geopend en de koffie is lekker. Kortom, u bent welkom!

Gezamenlijk spreekuur met Duco van den Broecke (links) en Otto Risselada (midden).

Symposium huisartsen programma 30 maart 2010 Sportletsels van de knie Sprekers: Rover Krips, orthopeed en Maarten Verschure, sportarts. Ziekte van Crohn; nieuwe beeldvorming, nieuwe middelen, nieuwe operatietechnieken. Sprekers: Remy Tjeenk, chirurg en Rogier ten Hove, MDL­arts/internist.

Datum: Dinsdag 30 maart 2010 Plaats: Auditorium Diaconessenhuis Leiden Aanmelden: Vóór 16 maart via telefoonnummer 071­517 82 00 of per e­mail: [email protected]

U&Wij is het relatiemagazine van het Diaconessenhuis Leiden en verschijnt vier keer per jaar. Redactie Ingrid van der Bent, Yvon van Egmond (eindredacteur), Madelon Hengeveld, Mark de Roos Contact: [email protected] Ontwerp HSTotaal, Haarlem Fotografie Yvon van Egmond Druk drukkerij Sonneveld, ‘s-Gravenzande Houtlaan 55, 2234 CK Leiden 071-517 81 78 www.diaconessenhuis.nl