Toekomstgerichte geesteswetenschappen

Geesteswetenschappen

Toekomstgerichte geesteswetenschappen Op weg naar nieuwe balans Implementatienota NWO-strategie 2015-2018

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Toekomstgerichte geesteswetenschappen Op weg naar nieuwe balans Implementatienota NWO-strategie 2015-2018

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek April 2015

Inhoud Inleiding

5

1 Geesteswetenschappen

7

2 NWO Geesteswetenschappen

9

3 Wetenschappelijke en maatschappelijke uitdagingen 4 Instrumenten en onderzoeksprogramma’s

15

11

5

Geesteswetenschappen Strategienota 2015-2018

Inleiding De Nederlandse Organisatie voor Wetenschap (NWO) legt in de strategieperiode 2015-2018 nadruk op drie speerpunten: 1

samenwerking binnen de wetenschap,

2

wetenschappelijke krachtenbundeling ten behoeve van maatschappelijke uitdagingen,

3

organisatie en strategievorming binnen de wetenschap.

Deze drie speerpunten vormen de leidraad voor het beleid van het wetenschapsgebied Geesteswetenschappen (NWO-GW). Hoe gaat dit beleid vorm krijgen en welke accenten wil het gebiedsbestuur daarbinnen voor de geesteswetenschappen leggen? Hoe zullen de instrumenten en programma’s van geesteswetenschappen bijdragen aan de maatschappelijke uitdagingen en hoe zal de verbinding naar de topsectoren worden gelegd? Welke activiteiten wil het gebiedsbestuur geesteswetenschappen ontplooien rond de organisatie van het geesteswetenschappelijk onderzoeksveld?

7

1

NWO Strategie 2015-2018

Geesteswetenschappen Het geesteswetenschappelijk onderzoek in Nederland is bloeiend, zeer gevarieerd, van uitstekende kwaliteit en staat internationaal in hoog aanzien1. De geesteswetenschappen bieden ook anno 2015 een veelheid aan disciplinaire benaderingen binnen één weten-schapsgebied. Al die verschillende disciplines dragen bij aan kritisch besef, aan verdieping van het inzicht in en de context van brede maatschappelijke problemen, zijn een bron voor creativiteit en effectieve innovatie, spelen een belangrijke rol in het onderwijs en dragen in belangrijke mate bij aan het welzijn en wel denken in de samenleving. Wetenschapsinhoudelijk heeft zich in de afgelopen decennia een aantal cruciale vernieuwingen in de geesteswetenschappen voorgedaan. Deze kunnen worden samengevat in drie trefwoorden: digitalisering, internationalisering en interdisciplinariteit. De digitale revolutie heeft niet alleen geleid tot de introductie van nieuwe technieken en methoden in het geesteswetenschappelijk onderzoek, maar door de beschikbaarheid van enorme hoeveelheden data vooral ook tot nieuwe vragen én nieuwe problemen waarop de geesteswetenschappen een antwoord moeten geven. Niet voor niets wordt gesproken van digital humanities als we het hebben over de geesteswetenschappen van nu. De tweede belangrijke ontwikkeling is de internationalisering van het geesteswetenschappelijk onderzoek, zowel qua onderzoeksobject als qua samenwerkingsverbanden waarin dat onderzoek plaats vindt. En de derde is de toegenomen interdisciplinariteit. Daarbij gaat het niet alleen om samenwerking tussen disciplines binnen de geesteswetenschappen, maar vooral ook de kruisbestuiving die plaatsvindt tussen geesteswetenschappen en informatica, tussen geesteswetenschappen en natuurwetenschappen en tussen geesteswetenschappen en sociale wetenschappen. Het gebruik van kennis, methoden en technieken uit andere wetenschapsgebieden levert de geesteswetenschappen nieuwe inzichten op. En omgekeerd dragen geesteswetenschappen met hun manier van werken ook bij aan de ontwikkelingen in die andere wetenschapsgebieden, zoals Rens Bod in zijn in 2010 verschenen boek Vergeten Wetenschappen. Een Geschiedenis Van De Humaniora overtuigend heeft aangetoond en bijvoorbeeld ook de projecten binnen het programma Maatschappelijk verantwoord innoveren laten zien. Naast deze wetenschapsinterne ontwikkelingen hebben veranderingen in het wetenschapsbeleid en in de maatschappij hun uitwerking op het geesteswetenschappelijk onderzoek gehad. De vraag aan de wetenschap om duidelijk te maken welke maatschappelijke vragen gediend zijn bij dat wetenschappelijk onderzoek, heeft in de geesteswetenschappen tot een toenemend bewustzijn geleid van het belang van kennisuitwisseling en kennisbenutting, en tot een toenemende openheid voor samenwerking met een breed scala aan niet-academische partners. Met het topsectorenbeleid is die heroriëntatie aanvankelijk weer enigszins ingeperkt in de richting van economisch nut en een nadruk op samenwerking met private partijen, maar

1 Times Higher Education World University Rankings 2014-2015: http://www.timeshighereducation.co.uk/worlduniversity-rankings/2014-15/subject-ranking/subject/arts-and-humanities

8

NWO Geesteswetenschappen Strategienota 2015-2018

met de introductie van Horizon 2020 met zijn ‘grand societal challenges’ is de voor de geesteswetenschappen zo belangrijke bredere interpretatie van kennisbenutting en van sociale en culturele uitdagingen waaraan de wetenschap kan bijdragen, weer terug op de agenda. Dit biedt perspectieven voor de toekomst. De LERU heeft in zijn publicatie The future of the Social Sciences and Humanities in Europe: collected LERU papers on the SSH research agenda een mooi overzicht gegeven van de belangrijke bijdragen die de sociale wetenschappen en geesteswetenschappen hebben te geven aan de maatschappelijke uitdagingen van nu. De inhoudelijke ontwikkelingen binnen het domein hebben de geesteswetenschappen beter geëquipeerd om in de komende jaren een belangrijke wetenschappelijke en maatschappelijke rol te vervullen, zowel nationaal als internationaal. Het gebiedsbestuur verwacht dat deze ontwikkelingen zich verder zullen doorzetten en zal deze ondersteunen. Het gebiedsbestuur heeft de ambitie om aan de maatschappelijke uitdagingen van de toekomst in nauwe samenwerking met de onderzoekers en faculteiten en met het brede scala aan externe stakeholders een actieve bijdrage te leveren.

9

2


NWO Geesteswetenschappen Het Gebiedsbestuur Geesteswetenschappen van NWO heeft als taak de kwaliteit van het geesteswetenschappelijk onderzoek door middel van competitie te stimuleren, nieuwe ontwikkelingen in dit onderzoek te initiëren en te bevorderen, het belang ervan uit te dragen naar de samenleving en ertoe bij te dragen dat de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek ten goede komen aan de samenleving. Het gebiedsbestuur (GB) heeft de genoemde interne en externe ontwikkelingen in de afgelopen jaren met alle mogelijke middelen gesteund en in een aantal gevallen zelfs geïnitieerd. Digital humanities is een onderstroom in alle open instrumenten en thematische programma’s van het gebied. Ook heeft NWO Geesteswetenschappen de investeringen middelgroot reeds ingebed in de vrije competitie om op die manier de digitale revolutie in de geesteswetenschappen te faciliteren. Dit voornemen uit de NWO-strategienota is voor de geesteswetenschappen reeds geïmplementeerd. Internationaal heeft het gebied met de HERA Joint Research Programmes nieuwe mogelijkheden voor onderzoekers gecreëerd en de nationale belemmeringen voor transnationaal onderzoek weggenomen. Er is met Vlaanderen een Lead Agency Procedure opgezet en het gebied participeert in het JPI Cultural Heritage, het Digging into Data initiatief en het Trans Atlantisch Platform. De laatste twee activiteiten richten zich met name op digital humanities. Internationalisering is voorts als mogelijkheid ingebed in vrijwel alle instrumenten en programma’s. Interdisciplinariteit is actief gestimuleerd binnen de vrije competitie (geen individuele projecten, maar samenwerkingsprogramma’s van meerdere projecten), en in de themaprogramma’s is interdisciplinaire samenwerking met alle andere wetenschapsgebieden van NWO en een grote diversiteit aan niet-academische partners gestimuleerd en met succes tot stand gekomen.

De belangrijkste opgave voor de komende jaren is om te komen tot een nieuwe balans. Enerzijds worden daarbij voldoende perspectieven geboden voor geesteswetenschappelijk onderzoek, nodig om vanuit de kracht van de geesteswetenschappen te kunnen blijven opereren. Anderzijds wordt daarbij ingezet op de gewenste verbindingen: naar andere wetenschaps-gebieden in de richting van een werkelijk geïntegreerde alfa-bèta-gammabenadering van grote wetenschappelijke en maatschappelijke uitdagingen, naar publieke en private partners, naar de ‘embeddedness van SSH’ in Horizon 2020, naar aansluiting van nationale en internationale onderzoeksprogrammering op elkaar.

10


Op het terrein van kennisbenutting heeft het gebiedsbestuur een veelheid aan activiteiten opgezet. Er is een handleiding kennisbenutting opgesteld die ook binnen de faculteiten wordt gebruikt, er zijn best practices beschikbaar gemaakt, masterclasses en matchmakingbijeenkomsten georganiseerd. Kennisbenutting heeft in de geesteswetenschappen vele gedaanten, waarvan de overdracht van kennis door middel van het (middelbaar) onderwijs zeker niet de minst belangrijke is. In toenemende mate zien we ook samenwerking tot stand komen tussen geesteswetenschappen en bedrijfsleven middels pps-constructies. De brede ontwikkeling richting Open Access is vanuit het gebiedsbestuur actief ondersteund: in de geesteswetenschappen zijn met steun van het gebied een aantal nieuwe OA-tijdschriften opgezet en het gebied participeert in het project OAPEN-NL rond OA-monografieën. In de komende jaren zal het accent liggen op de verbinding van geesteswetenschappen met de bredere maatschappelijke uitdagingen zoals die onder meer in het kader van Horizon 2020 zijn geformuleerd, en op de verbindingen van geesteswetenschappen met andere wetenschapsgebieden onder meer in het kader van de Nationale Wetenschapsagenda, topsectoren en de NWO-uitdagingen.

11

3


Wetenschappelijke en maatschappelijke uitdagingen De zes in de NWO-strategienota geïdentificeerde uitdagingen waaraan de Nederlandse wetenschap in belangrijke mate kan bijdragen, zijn Veerkrachtige samenleving, Kwaliteit van Leven, Circulaire economie, Bouwstenen van leven, Complexiteit en Big Data. Deze uitdagingen vormen de inbreng van NWO in de op te stellen Nationale Wetenschapsagenda (NWA). Voor al deze zes is een geesteswetenschappelijke bijdrage even noodzakelijk als die van de andere wetenschapsgebieden, zij het dat dit voor sommige programma’s meer direct in het oog springt dan voor andere. Het gebiedsbestuur zal zich sterk maken voor bijdragen van geesteswetenschappers in de programma’s die voor deze uitdagingen tot stand zullen gaan komen. Een integrale benadering van de grote uitdagingen van deze tijd is vereist, waarbij uiteenlopende wetenschappelijke benaderingen een meerwaarde vormen. Het gebiedsbestuur zal actief de samenwerking zoeken met andere wetenschapsgebieden en met publieke en private partijen om de bijdrage van de geesteswetenschappen aan de uitdagingen te realiseren. Voor alle disciplines die de geesteswetenschappen rijk is, liggen hier mogelijkheden. Ook ziet het gebiedsbestuur een rol voor zich weggelegd in het zoeken naar de beste manier waarop het onderzoek ten behoeve van wereldwijde maatschappelijke uitdagingen kan worden verbonden met het nationale topsectorenbeleid. Voor het gebiedsbestuur zijn daarin drie belangrijke accenten te leggen: in de eerste plaats in de Creatieve industrie (waarvoor de NWO-brede coördinatie bij het gebiedsbestuur is belegd) en in de tweede plaats in de verdere implementatie van Maatschappelijk verantwoord innoveren. Een derde inhoudelijk accent, gericht op de digital humanities en de onderliggende data-infrastructuur, komt ten goede aan alle uitdagingen.

3.1

Smart Culture In het kader van de topsector Creatieve industrie wordt in toenemende mate ingezet op crossovers naar andere topsectoren. Die ontwikkeling is begrijpelijk. Maar vanuit het perspectief van de geesteswetenschappen wordt de noodzakelijke bijdrage van de cultuursector met alle daaraan verbonden bedrijvigheid aan de creatieve industrie nog onvoldoende benut. Daarom heeft NWO-GW het initiatief genomen tot de opstelling van een derde roadmap, naast de ICT-roadmap en de Roadmap Smart Industry, namelijk Roadmap Smart Culture. De Roadmap Smart Culture verbindt actuele ontwikkelingen in de creatieve industrie met geesteswetenschappelijk onderzoek op het gebied van kunst, cultuur, erfgoed en media. Hoe kunnen inzichten uit de geesteswetenschappen bijdragen aan innovatieve oplossingen voor maatschappelijke, economische en industriële vraagstukken? En andersom: hoe kunnen ontwikkelingen in de creatieve industrie het geesteswetenschappelijk onderzoek verdiepen? Deze roadmap zal als uitgangspunt dienen voor geesteswetenschappen voor de ontwikkeling van nieuwe plannen ten behoeve van de Creatieve Industrie in de komende strategieperiode.

12

NWO Strategie 2015-2018

‘Time Capsule’: digitale erfgoedgegevens toegankelijk en toepasbaar maken Prof. dr. A.H.L.M. (Toine) Pieters, Universiteit Utrecht Het project ‘Time Capsule’ wil bijdragen aan een systematische koppeling en uitwisseling van tien verschillende digitale databanken voor erfgoedgegevens. Intensieve samenwerking tussen historici, taalkundigen, farmaceuten, biologen en informatici biedt nieuwe mogelijkheden om digitale erfgoedgegevens op het gebied van plantaardige geneesmiddelen beschikbaar te maken voor universiteit, bedrijfsleven en het grote publiek. De technologische infrastructuur van het platform beoogt generiek te zijn om daarmee in brede zin erfgoed gegevens te ontsluiten. De ambitie is om een nieuwe standaard te bieden om ons erfgoed duurzaam te presenteren en te gebruiken in het digitale tijdperk.

CONSORTIUMPARTNERS: BEELD EN GELUID, DESCARTES CENTRE FOR THE HISTORY AND PHILOSOPHY OF THE SCIENCES AND THE HUMANITIES, GRIDLINE SOFTWARE ARCHITECTURE, HUYGENS ING, KNMP, MEERTENS INSTITUUT, NATIONAAL FARMACEUTISCH MUSEUM, NATURALIS BIODIVERSITY CENTRE, RIJKSDIENST VOOR CULTUREEL ERFGOED, SPINQUE, UNIVERSITEIT UTRECHT

Smart Culture sluit naadloos aan op de NWO-uitdaging Veerkrachtige samenleving, maar kan ook bijdragen aan de uitdagingen Complexiteit, Big Data en Circulaire economie. Smart Culture past binnen de herziene agenda van CLICKNL waarin ingezet wordt op Smart Society en sluit tevens aan op de internationale ontwikkelingen (‘Creative Europe’). Het betrekt niet alleen de geesteswetenschappen beter in de topsector, maar ook de gehele culturele sector, een belangrijk deel van onze economie. Concrete stappen voor financieringsinstrumenten in dit kader op korte termijn zijn de: > introductie van museumbeurzen ter versterking van de wetenschappelijke kwaliteit

van het onderzoek in musea en ter versteviging van de verbinding tussen universitei-

ten en musea;

> opzet van een JSTP-programma met China op het gebied van film; > uitrol van HERA JRP III Uses of the Past. Met het oog op de bijdrage van NWO aan de topsectorenpropositie voor 2016-2017 is het voornemen een onderzoeksprogramma Smart Culture te ontwikkelen.

13


3.2

Maatschappelijk verantwoord innoveren/

Responsible Research and Innovation De aanpak van Maatschappelijk verantwoord innoveren, een werkelijk geïntegreerde alfa-, bèta-, gamma-aanpak van innovaties, wordt inmiddels alom gewaardeerd en is nu al op zes topsectoren van toepassing. Het is nu tijd om de stap te maken naar een internationale uitrol en daarvoor liggen met ‘Responsible Research and Innovation’ vele kansen. Een internationale uitrol geeft ook de gelegenheid tot meer ‘alignment’ in nationale en internationale onderzoeksinspanningen, nu de financiële middelen beperkt zijn. De MVI-benadering past naadloos in, loopt eigenlijk zelfs vooruit op, de nieuwe strategische hoofdlijnen. Zoals MVI een bijdrage aan de topsectoren levert, zo kan MVI ook in alle zes uitdagingen een rol spelen en daarbinnen het instrument zijn voor de aanpak van maatschappelijk-ethische vraagstukken. Volstrekt evident is dat in de uitdagingen Kwaliteit van leven, Big Data, Circulaire economie, Bouwstenen van leven, maar ook in Veerkrachtige samenleving en Complexiteit zal sprake zijn van maatschappelijk-ethische componenten. Een nationaal MVI-programma gecomplementeerd met een internationaal RRI-programma is de ambitie voor de komende jaren. Een eerste concrete stap op korte termijn zal zijn de indiening van een EC-aanvraag voor een Knowledge Sharing Platform for Responsible Research and Innovation waarbij NWO-GW samen met het Rathenau Instituut een trekkersrol zal vervullen.

Oorlogsvoering in de 21e eeuw: verantwoorde wapensystemen Prof. dr. S.R.M. (Suemas) Miller (TU Delft), dr. Alex Leveringhaus (Oxford Institute for Ethics, Law and Armed Conflict / TU Delft) en anderen Oorlogen in de 21e eeuw worden gevoerd met veel moderne technologie. Militair personeel en soldaten zijn omgeven door computers, sensors, en geavanceerde en op afstand bestuurde wapensystemen, bijvoorbeeld drones. Het gebruik van de moderne wapensystemen en militaire technologie roept een groot aantal ethische en juridische vragen op. Onderzoek daarnaar is nodig, juist nu we nog aan het begin staan van deze nieuwe militair-technologische ontwikkeling en er nog richting kan worden gegeven aan verdere innovaties.

14

3.3


Digital Humanities/CLARIAH Met de toekenning van 12 miljoen euro aan NWO-middelen voor grootschalige infrastructuur aan CLARIAH (Common Lab Research Infrastructure for the Arts and Humanities) wordt bevestigd dat hier sprake is van een essentiële infrastructuur voor de geesteswetenschappen waarin Nederland ook in internationaal perspectief voorop loopt. Het samengaan van de twee grote geesteswetenschappelijke infrastructuurprojecten op de roadmap, CLARIN en DARIAH, is van groot belang voor de toekomst. Ook de potentiële maatschappelijke impact is groot, bijvoorbeeld in het kader van eerder genoemd initiatief Smart Culture. Het onder één noemer brengen van allerlei verschillende typen datamateriaal en de verdere uitbouw daarvan tot een samenhangend geheel, toegesneden op de onderzoeksbehoeften van geesteswetenschappers, biedt tal van mogelijkheden voor nieuw onderzoek. Dat kan plaatsvinden in het kader van de open subsidie-instrumenten of in nieuwe onderzoeksprogramma’s, en zal zodoende zijn weg vinden in de verschillende NWO-uitdagingen, evident in Big Data en Complexiteit, maar ook in de meer inhoudelijke uitdagingen Veerkrachtige samenleving en Circulaire economie. Het verzamelen, bewaren, interpreteren en (her) gebruiken van grote hoeveelheden data werpt een aantal indringende maatschappelijke vragen op rond privacy, veiligheid en identiteit. Geesteswetenschappen zijn essentieel om die vragen goed te kunnen adresseren. Een eerste concrete stap in digital humanities op korte termijn zal zijn de uitbreiding van het Digging into Data initiatief in het kader van het Trans Atlantisch Platform.

‛Er is een digitale revolutie gaande in de geesteswetenschappen. Met de juiste infrastructuur is the sky the limit!’ – Henk Wals CLARIAH (Common Lab Research Infrastructure for the Arts and Humanities) ontwikkelt een digitale infrastructuur die grote verzamelingen data en software uit verschillende geesteswetenschappelijke gebieden bij elkaar brengt. Zo kunnen geesteswetenschappers – van historici, letterkundigen en archeologen tot taalkundigen, spraaktechnologen en mediawetenschappers – discipline-overschrijdende vragen onderzoeken over bijvoorbeeld cultuur en maatschappelijke verandering. CLARIAH ontvangt voor de ontwikkeling van onderzoeks-instrumenten en het opleiden van wetenschappers 12 miljoen euro. Dit project is van groot belang voor de ontwikkeling van de geestesweten-schappen in Nederland; er is sprake van een digitale revolutie die de wijze van onderzoek drastisch zal veranderen. Ook de potentiële maatschappelijke impact is groot.

BETROKKEN ORGANISATIES: HUYGENS ING, IISG, MEERTENS INSTITUUT, BEELD EN GELUID, DANS, RU, UU, UVA EN VU

15


4 Instrumenten en onderzoeks programma’s De hoofdtaak van NWO Geesteswetenschappen is en blijft het financieren en daarmee mogelijk maken van het beste geesteswetenschappelijk onderzoek. Zo kan vanuit de geesteswetenschappen worden bijgedragen aan de NWO-doelstellingen van een bloeiend wetenschappelijk klimaat en aan interdisciplinaire oplossingen voor grote wetenschappelijke en maatschappelijke, nationale en internationale vragen. Het budget voor de geesteswetenschappen binnen NWO staat echter, net als in de eerste geldstroom, onder druk. Binnen de beperkte hoeveelheid beschikbare middelen streeft het GB ernaar het palet aan instrumenten zo goed mogelijk te blijven laten aansluiten bij de behoeften van het onderzoeksveld. Het heeft daartoe regelmatig overleg met het onderzoeksveld, met de decanen van de faculteiten in de geesteswetenschappen, en met het Regieorgaan Geesteswetenschappen.

Narrating the Aching Self: Representations of Depression in Contemporary Autobiographies Dit project bestudeert de vormen en functies van autobiografische verhalen over depressie. Onderzocht wordt welke waarde en betekenis de teksten aan de ziekte toekennen en hoe deze zich verhouden tot contemporaine (wetenschappelijke) debatten en vertogen over depressie in onze cultuur.

AANVRAGER: PROF. DR. B.J. (BEN) PEPERKAMP, VU AMSTERDAM PROMOVENDUS: A. VAN DER MEER

Daarnaast streeft het gebiedsbestuur ernaar om verschillende middelenstromen met elkaar te verbinden om zo de impact van de activiteiten te vergroten, en naar het versterken van de geesteswetenschappen in Nederland door samen met de andere partijen in het veld de belangen zo goed mogelijk te behartigen. Voor de geesteswetenschappen zal het gebiedsbestuur invulling geven aan het derde speerpunt uit de NWO-strategienota, en actief de organisatie van en strategievorming door onderzoekers ondersteunen en zo nodig als schakel optreden tussen overheid, bedrijfsleven en wetenschap. Het gebiedsbestuur acht het voor de toekomst echter van het grootste belang om daarin niet eigenmachtig op te treden, maar juist de samenwerking met de faculteiten en het regieorgaan te intensiveren. Alleen gezamenlijk kan worden bereikt dat de geesteswetenschappen ook in de toekomst hun belangrijke taak waar kunnen maken. Voor de periode 2015-2019 zet het gebiedsbestuur concreet in op de talentlijn en het vrije onderzoek en uitdagingen en topsectoren.

16


Talentlijn en het vrije onderzoek a

Voortzetting van het promotieprogramma dat het GB samen met het Regieorgaan

Geesteswetenschappen en in nauw overleg met de decanen heeft opgezet. Als gevolg

van de vele bezuinigingen in de eerste geldstroom ontberen de geesteswetenschappen

de noodzakelijke aanwas in het jongste wetenschappelijk segment. Het programma

heeft een looptijd van vijf jaar gehad en dankzij gezamenlijke inspanningen van het

Regieorgaan en NWO is nog een extra ronde in 2015 mogelijk gemaakt. Het Regieor-

gaan en NWO Geesteswetenschappen streven ernaar het programma een structureler

karakter te geven en in ieder geval nog vijf jaar voort te zetten.

Moving the language user – Affect and perspective in discourse processing Hoe komt het dat woorden ons soms zo raken? Dat we intens meeleven met personages in een roman, of het heftig oneens kunnen zijn met het standpunt van de columnist? In hoeverre beïnvloedt angst of empathie de effectiviteit van interculturele communicatie, of van gezondheids-voorlichting? De relatie tussen taal en gevoel speelt een belangrijke rol in vele geesteswetenschappelijke vragen. In dit onderzoek gaan we met behulp van hersenmetingen op zoek naar de manier waarop ons brein taalbegrip, emotie en perspectief met elkaar verweeft.

DR. J.J.A. (JOS) VAN BERKUM, UNIVERSITEIT UTRECHT

b

Vernieuwingsimpuls: voor de geesteswetenschappen is ook in dit programma vooral de

aanwas van jonge onderzoekers belangrijk, de veni’s. Met 13 miljoen euro per jaar

ondersteunt het gebiedsbestuur 23 Veni’s en 9 Vidi’s. Het blijft dat ook in de komende

jaren doen.

Geur en cultuur Wetenschappers hebben lang gedacht dat het menselijk reukvermogen zwak is. Maar innovatief nieuw onderzoek laat zien dat sommige talen een uitgebreide vocabulaire hebben voor diverse geuren. Dit project onderzoekt culturele variatie in taal en cognitie met betrekking tot geur.

DR. A. (ASIFA) MAJID, MAX PLANCK INSTITUUT NIJMEGEN

17


c

Voortzetting van het flexibele instrument vrije competitie geesteswetenschappen. Dit

instrument is uiterst belangrijk aangezien het de basis voor vernieuwing in de geestes-

wetenschappen vormt. De vormgeving van het instrument is zodanig dat het interuni

versitaire en interdisciplinaire samenwerking bevordert. Het gebiedsbestuur streeft

ernaar dit programma blijvend op het gewenste niveau te houden.

Trusting banks Banken zijn de meest gewantrouwde sector wereldwijd. In dit project wordt onderzocht hoe worden banken weer betrouwbaar kunnen worden. Over welke deugden en over welke vaardigheden en kennis moeten zij dan beschikken? En hoe kunnen burgers ertoe worden gebracht betrouw-baarheid van banken en de geschiktheid van financiële producten in te schatten? De onderzoekers ontwikkelen een ethische theorie over vertrouwen in de financiële wereld en enkele concrete tools om het vertrouwen te herstellen.

PROF. DR. B.P. (BOUDEWIJN) DE BRUIN, RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN

d

Vooralsnog is het voornemen om de twee kleinschalige open instrumenten, Alfa

Meerwaarde PPS en Internationalisering, te handhaven. Beide hebben het oogmerk om

nieuwe samenwerkingsverbanden op te zetten, zij het in verschillende arena’s, en

voorzien in ‘seed money’ daarvoor. Met een betrekkelijk geringe investering uit

NWO-G-middelen wordt een aanzienlijke opbrengst voor het Nederlandse geestes-

wetenschappelijk onderzoek gegenereerd.

Uitdagingen en topsectoren Naast wat de open instrumenten opleveren voor de uitdagingen en topsectoren, is het voornemen om in de strategieperiode ook een aantal nieuwe thematische onderzoeksprogramma’s tot stand te brengen. Dat zal gebeuren in nauwe samenspraak met partners, zowel stakeholders van buiten de wetenschap als andere wetenschapsgebieden. Essentieel is dat nationaal de verbinding tussen uitdagingen en topsectoren wordt gelegd via de Nationale Wetenschapsagenda. Verder zullen nationale programma’s internationaal worden uitgebouwd.

Creatieve industrie Voortbouwend op de succesvolle samenwerking met de informatica, zullen nieuwe programma’s voor de creatieve industrie worden ontwikkeld in het kader van de Roadmap Smart Culture. Tevens zullen in de Creatieve Industrie de samenwerkingsverbanden met de erfgoedsector, nationaal (museumbeurzen) en internationaal (JPI, JSTP) verder worden uitgebouwd.

18


Hoe bepalen genen, ziektekiemen en sociaal kapitaal je levensduur? In dit project onderzoeken historisch-demografen samen met epidemiologen de rol van de familie in de kans om vroeg te overlijden of juist heel oud te worden in de afgelopen 200 jaar. We bekijken de invloed van erfelijke en omgevingsfactoren, zoals ziekteomgeving en sociaal-cultureel kapitaal, op kindersterfte en levensverwachting.

DR. A.A.P.O (ANGELIQUE) JANSSENS, RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN MEDE-AANVRAGER: PROF. DR. P. (ELINE) SLAGBOOM, LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM

MVI De succesvolle MVI-benadering dient te worden gecontinueerd. In een volgende fase (MVI-III) kan deze aanpak als model fungeren voor de aanpak van ethisch-maatschappelijke vragen in alle zes NWO-uitdagingen. Voorts zal internationale uitrol van MVI plaatsvinden.

HERA Zoals in het verleden reeds met groot succes is gedaan, zullen nationale NWO-thema’s via HERA worden ingebracht voor internationale onderzoekthema’s. In de periode 2015-2018 zullen opnieuw twee transnationale HERA-programma’s van start gaan.

JPI In het JPI werkt NWO-GW nauw samen met de RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed). Zowel nationaal als internationaal is de versnippering in het erfgoedveld door deze activiteiten verminderd. Door middel van nieuwe onderzoeksprogramma’s kunnen hiervan in komende jaren verdere vruchten worden geplukt.

Digital Humanities De ontwikkelingen in digital humanities komen, als gezegd, in alle instrumenten en programma’s aan bod en niet in één specifiek programma. Voor NWO-GW is het van belang om in al deze ontwikkelingen CLARIAH als basis te nemen voor de infrastructurele voorzieningen in de geesteswetenschappen.

19


Caribbean Connections: Cultural Encounters in a New World Setting (CARIB) The cultural encounters between the Old and New Worlds are among the most infamous in human history. The Caribbean was the centre stage for interactions between cultures of dramatically different backgrounds, which after a turbulent colonial period eventually laid the foundations for the modern-day, multi-ethnic societies of the region. The universities of Leiden, Leuven, and Konstanz will combine archaeology, history, archaeometry, and network science to study the transformations of Amerindian culture and society as a result of these encounters. Through collaborations with local experts, the involvement of local communities, and the organisation of workshops and museum exhibitions, this project contributes to capacity building and historical awareness. In a geopolitically diverse islandscape, with an archaeological record that is under threat from natural disasters and the growing tourism industry, this project stimulates the valorisation of Caribbean cultural heritage.

PROF. DR. C. (CORINNE) HOFMAN, LEIDEN UNIVERSITY

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) Bezoekadres: Laan van Nieuw Oost-Indië 300 Den Haag Postadres: Postbus 93425 2509 AK Den Haag Contact: [email protected] 070 344 08 36 www.nwo.nl/gw April 2015

Over NWO Geesteswetenschappen NWO Geesteswetenschappen financiert en stimuleert onderzoek op het brede gebied van de geesteswetenschappen. De resultaten van het onderzoek dat NWO Geesteswetenschappen financiert, komen ten goede aan de wetenschap, publieke en maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. De geesteswetenschappen omvatten de volgende wetenschappelijke terreinen: historische wetenschappen, taalwetenschappen, literatuurwetenschappen, cultuurwetenschappen, religiewetenschappen, mediastudies en filosofie.

Toekomstgerichte geesteswetenschappen

Recommend Documents