Toekomst van het Pensioenstelsel 26 maart 2015 Alex Ter Horst en Ruud Derksen Advocaten Pensioenrecht
• Nederlandse pensioenstelsel behoort tot de beste van de wereld 1. Denemarken (82,4) 2. Australie (79,9) 3. Nederland (79,2) 4. Finland (74,3) 5. Zwitserland (73,9)
Bron: Mercer Global Pension Index 2014
2
Het huidige stelsel • Huidige stelsel bestaat ongeveer sinds 1950 • 3 Pijlers 1. AOW 2. Werkgeverspensioen 3. Prive voorzieningen a) Banksparen, lijfrentes b) Woning, spaargeld, beleggingen c) Werken na pensionering
3
Past het stelsel nog wel bij deze tijd? •
•
• •
Arbeidsmarkt verandert – groei aantal zzp-ers, – kortere dienstverbanden Samenleving vergrijst – Grijze druk 2012: circa 25% (4 werkenden voor 1 gepensioneerde) – Grijze druk 2040: circa 50% (2 werkenden voor 1 gepensioneerde) Samenleving individualiseert (?) – Solidariteit minder vanzelfsprekend Financiële crisis heeft zwaktes van huidige 2e pijler blootgelegd (kortingen, geen indexatie) => Deuk in vertrouwen
4
Past het stelsel nog wel bij deze tijd? • Aanzwellende kritiek op pensioenstelsel
5
Pensioendialoog • Daarom is SZW de Pensioendialoog begonnen – 9 bijeenkomsten in het land, 500 bezoekers – 900 e-mails • De vraag is waar het heen moet met het pensioenstelsel? – Hoe solidair willen we zijn? – Hoeveel en welke keuzes willen we hebben? – Wat is goed en willen we houden? – Wat is slecht en moet verdwijnen?
6
Quot homines, tot sententiae (zoveel mensen, zoveel meningen) •
•
Al een oerwoud aan rapporten verschenen uit allerlei hoeken – SER, CPB, CBS – AFM, DNB – Pensioenfondsen (ABP, PFZW, PF KLM) – Vakbonden (FNV, CNV, ouderenbonden) – Actuarieel Genootschap, Netspar, Pensioenlab, VU – Pensioenfederatie Voor de zomer van 2015 stuurt de staatssecretaris Hoofdlijnennotitie over toekomst van het pensioenstelsel naar Tweede Kamer – Aantal mogelijke varianten
7
Belangrijkste onderwerpen in al die rapporten • Keuzemogelijkheden – Verplichte of vrijwillige pensioenopbouw – Keuze voor pensioenfonds/verzekeraar – Pensioenkeuzes – Blijven beleggen in uitkeringsfase – Pensioen inzetten voor wonen of zorg • Tweede pijler pensioen ook voor ZZP-ers en DGA’s
8
Belangrijkste onderwerpen in al die rapporten •
Solidariteit/collectiviteit – Doorsneepremie
•
Eigendomsrechten – Persoonlijke potjes ipv gezamenlijke pot
•
Hoogte van het pensioen
•
Eenvoud/Transparantie – Eén pensioensysteem of meerdere?
9
Hoofdvarianten uit SER rapport Variant 1: Uitkeringsovereenkomst met degressieve opbouw
–
–
Afschaffing doorsnee-systematiek • Nu: leeftijdsonafhankelijke premie en leeftijdsonafhankelijke opbouw • Straks: leeftijdsonafhankelijke premie en leeftijdsafhankelijke opbouw 2 subvarianten • Nominale toezegging: opgebouwd pensioen zekerder, maar indexatie onzekerder • Reële toezegging: opgebouwd pensioen minder zeker, maar indexatie zekerder
10
Hoofdvarianten uit SER rapport Variant 2: Nationaal pensioenregeling
– – – –
Basispensioen (bepaald door overheid) Voor alle werkenden, dus ook ZZP en DGA Behoud doorsnee-systematiek Werkgever en werknemer kunnen aanvullende pensioenregeling afspreken
11
Hoofdvarianten uit SER rapport Variant 3: Individueel sparen zonder verplichte risicodeling
– – –
–
Opbouw persoonlijk pensioenvermogen Einde van verplichtstelling Keuzevrijheid voor werknemer tav • Welke pensioenuitvoerder • Hoogte inleg • Risicoprofiel Optioneel: invoering pensioenplicht (Chili & Australië) • Verplicht aanwending deel inkomen voor pensioenopbouw • Eigen keuze welke pensioenuitvoerder
12
Hoofdvarianten uit SER rapport Variant 4: Individueel sparen met collectieve risicodeling
– – – –
–
Opbouw persoonlijk pensioenvermogen (geen doorsneesystematiek) Doorbeleggen na pensionering mogelijk Verplicht delen van biometrische risico’s (langleven, arbeidsongeschiktheid) Optie om andere risico’s ook verplicht te delen • Beleggingsrisico binnen generatie • Beleggingsrisico tussen generaties Systeem bestaat al in Denemarken en Zwitserland
13
Advies SER • SER adviseert om variant 4 verder uit te werken • Individuele pensioenrekeningen met collectieve deling van risico’s • Ook andere rapporten zien dit als een serieuze optie, want – Keuzevrijheid – Eigendomsrechten helder – Solidariteit – Beleggen na pensionering – Transparant
14
HET probleem • De meeste pensioenen zijn gefinancierd met doorsneepremie – Jongeren betalen te veel, ouderen te weinig – Aan het einde van de rit gesloten beurs – Bij tussentijds stoppen krijgen jongeren nooit meer ‘hun geld’ terug
15
16
(100 miljard euro)
17
Maar ja, we willen toch graag een nieuw stelsel (zonder doorsnee-systeem) • Spreiding van de transitiekosten (de 100 miljard) over de generaties, maar niet te lang • Goede onderbouwing om de afschaffing juridisch houdbaar te maken • Onderzoek of voldoende solidariteit in het systeem blijft (EGrecht) • Voorkomen verstoringen op arbeidsmarkt
18
En nu? •
• • •
De vraag is wie de afschaffing van de doorsnee-systematiek voor zijn rekening neemt – Werknemers nee – Werkgevers nee – Overheid nee Gezamenlijk dan maar? Of blijven we dan liever in het huidige systeem met hier en daar een aanpassing? Voor de zomer komt SZW met Hoofdlijnennotitie over toekomst van het stelsel: wij zijn benieuwd
19
WIJZIGEN PENSIOENREGELING
20
Wijzigen pensioenregeling • Wijzigingsbevoegdheid • Wie wijzigt wat en hoe? • Medezeggenschap Wijzigingsroute afhankelijk van pensioenuitvoerder • Verplicht bedrijfstakpensioenfonds • Ondernemingspensioenfonds (pensioenfondsroute) • Verzekeraar /PPI
21
Wijziging in de pensioendriehoek Pensioenuitvoerder
uitvoeringsovereenkomst
pensioenreglement
Werkgever
Werknemer Pensioenovereenkomst
22
Wijzigen pensioenregeling • Werkgever / sociale partners wijzigen regeling Bijvoorbeeld in geval van: • Wijziging regels inzake fiscale behandeling (geen civiel recht) – opbouwpercentage – Aftopping op 100K
23
Wijzigen pensioenregeling • Wijzigen nog op te bouwen pensioenaanspraken – Opgebouwde aanspraken mogen niet gewijzigd worden (20 PW)
• Pensioenovereenkomst is onderdeel arbeidsovereenkomst – regels arbeidsrecht inzake wijziging zijn (ook) van toepassing (o.a. 7:613 BW)
•
In pensioenverhoudingen echter eigen uitwerking – Pensioenwet bevat wijzigingsbepalingen – aard van de pensioenverhouding • lange termijn van de rechtsverhouding • (door)werking na het einde arbeidsovereenkomst • de ‘driepartijenverhouding’ • vierde belanghebbende partij, de partner
24
Wijzigen pensioenovereenkomst • Eenzijdige wijziging pensioenovereenkomst door werkgever (19 PW) • Schriftelijk wijzigingsbeding • Zwaarwichtig belang (wetswijziging, kosten, harmonisatie), door werkgever aan te tonen • Zonder wijzigingsbeding: 7:611 BW • Rol OR
- Wijziging met instemming deelnemers • Ondubbelzinnig / uitdrukkelijk • Stilzwijgend (negatieve optie) wisselende jurisprudentie (CZ) en (Halliburton)
25
Eenzijdige wijziging door werkgever Positie gepensioneerden (niet in de wet geregeld)
• Pensioen wijzigen na einde arbeidsovereenkomst niet onmogelijk (HR in ECN) – Wijziging onder PSW, geen toetsing aan art 19 PW (zwaarwichtig belang), nu wel – Toetsing obv misbruik bevoegdheid en onaanvaardbaarheid (lichtere toets)
26
Pensioenfondsroute Wijziging door pensioenfonds Besluiten van een pensioenfonds (Delta Lloyd-arrest) • 7:613 BW mist toepassing – wijziging zonder zwaarwichtig belang toets – maatstaf is onaanvaardbaarheid, misbruik en evenwichtige belangenafweging – niet inhoudelijk ‘uitgeprocedeerd’ bij de HR
27
Besluiten ondernemer inzake wijziging • Instemmingsrecht OR bij elk voorgenomen besluit tot vaststellen, wijzigen of intrekking van een ‘verzekerde pensioenregeling’ – Ook ten aanzien van uitvoeringsovereenkomst? – PPI (23 lid 4 PW jo 27 WOR) UVO/Pensioenovereenkomst? – Hoorrecht ver. Gepensioneerden (22 PW) • M.i.v. juli 2013 OR: beperkt instemmingsrecht bij pensioenfondsen • vaststelling en intrekking pensioenovereenkomst (27 lid 7 WOR) • Pensioen in CAO, instemmingsrecht OR vervalt (27 lid 3 WOR)
28
Besluiten ondernemer inzake wijziging 2 – Instemming OR – Van belang bij eenzijdig wijzigen: – mogelijk zwaarwichtig belang werkgever
– Goedkeuring OR vervangt niet de individuele instemming – Alsnog toestemming van individuele werknemers nodig – Redelijk gebruik van instemmingbevoegdheid door werknemer
29
Reikwijdte medezeggenschap Wetsvoorstel op basis van SER advies • Wijzigen, vaststelling of intrekken pensioenovereenkomst -> instemming OR • Geen instemming over de uitvoering • Wel instemming over onderdelen uitvoeringsovereenkomst die deel uitmaken van de pensioenovereenkomst (onduidelijk) • Wijziging, vaststelling of intrekking uitvoeringsovereenkomst -> informeren OR • Wijziging door pensioenfondsbestuur toegerekend aan ondernemer -> instemming OR
30
Reikwijdte medezeggenschap 2
• Onderbrengen bij buitenlandse uitvoerder -> instemming OR • Geen instemming tav Bpf regelingen (verplichte regelingen) • STAR principes goed fondsbestuur (art. 33 PW): adviesrecht OR (geen sancties)
31
32
33
HARTELIJK DANK VOOR UW AANDACHT EN GRAAG TOT ZIENS!
34
