Toekomst als totaalleverancier of als specialist?

6

14

18

20

Inhoudsopgave 3.

Toekomst als totaalleverancier of als specialist?

5.

Project services, investeren in projectbeheersing

6.

Virtueel Bouwen bij Strukton: Niet meer weg te denken

8.

Business scans: Met vreemde ogen en frisse blik

9.

Virtueel Bouwen: Van potentie naar resultaat!

12.

Wilt u ook direct aan de slag met Virtueel Bouwen?

13.

Operationeel excelleren stuwt voort

16.

Virtueel Bouwen schept nu al nieuwe business

18.

Met BIM wordt bouwen leuker

20.

Samen voordenken in plaats van nadenken

22.

Installateurs leggen de lat hoog

Nieuwsbrief januari 2010 Voorwoord Jan Straatman

Toekomst als totaalleverancier of als specialist? Antwoord op een veranderende markt Volgens vooraanstaande economen is de crisis al weer over haar dieptepunt heen. Toch bepaalt zij op de korte termijn de agenda van de meeste ondernemers in de bouw; opdrachten binnen halen, mensen aan het werk houden en snijden in de kosten is het adagium om te overleven. Voor de langere termijn vraagt menig ondernemer zich af waar zijn kansen liggen en met welke vernieuwende producten en diensten hij zijn klanten kan bedienen. Want – crisis of geen crisis – de markt verandert in een rap tempo.

Voor het bepalen van de strategie is een aantal ontwikkelingen

deze nieuwsbrief in het teken gesteld van Virtueel Bouwen en

van belang, zoals opdrachtgevers die ontzorgd willen worden,

operationele excellentie.

hun behoefte aan duurzame oplossingen en de levering van producten en diensten in een gestroomlijnd proces. Ondernemers

Opdrachtgevers vragen totaaloplossingen

zullen moeten kiezen of zij zich willen onderscheiden door het

Bouwbedrijven die hun opdrachtgevers willen ontzorgen, be-

versterken van hun partnerschap met klanten, hen te ontzorgen

wegen zich naar voren en naar achteren in de keten. Zij breiden

en hen duurzame totaaloplossingen aan te bieden of dat zij wil-

hun traditionele uitvoerende rol naar voren uit richting ontwik-

len excelleren in hun specialisme door hoogwaardige, betrouw-

keling en ontwerp en naar achteren richting beheer, onderhoud

bare producten tegen een scherpe prijs te leveren. Aanbieders

en exploitatie. Deze bedrijven schuiven in een eerder stadium

van totaaloplossingen en specialisten zullen in de praktijk vaak

van het bouwproces aan tafel bij de opdrachtgever en nemen de

samenwerken. Deze samenwerking is pas efficiënt als de proces-

ontwerpverantwoordelijkheid geheel of gedeeltelijk voor hun re-

beheersing op orde is en de informatievoorziening adequaat is.

kening. Soms blijven ze betrokken tijdens de gebruiksfase en ne-

Om ondernemers te informeren over wat er mogelijk is en wat

men ook verantwoordelijkheid voor de exploitatie. Hun kernkwa-

daar bij komt kijken, heeft Balance & Result Organisatie Adviseurs

liteit is het besturen van dit gehele proces. Strukton en Ballast

Nieuws & Resultaten

3

Nedam zijn bijvoorbeeld bedrijven die zich ontwikkelen tot full

Excelleren als specialist

service organisaties (zie verderop in deze nieuwsbrief ).

De grote bouwers kopen nu al de helft tot drie kwart in bij toeleveranciers en specialisten. Als zij zich ontwikkelen tot totaalleveran-

Voor de betrokken bedrijven heeft dit grote consequenties. Van-

cier, dan zal het aandeel inkoop verder groeien. Dit betekent dat

uit hun traditionele rol zijn ze bedreven in het calculeren van de

er een markt ontstaat voor bedrijven die excelleren in hun speci-

aanneemsom op basis van bestek en tekeningen en vervolgens in

alisme, die de beste know how in huis hebben op hun vakgebied.

het produceren van dit bouwwerk. Bij voor- en achterwaartse integratie verandert hun rol en moeten zij beschikken over andere kennis, houding en vaardigheden: •

Rol: een bouwer die als integrator ook het ontwerp of de exploitatie van het bouwwerk voor zijn rekening neemt, krijgt te

Samenwerking is pas efficiënt als de procesbeheersing op orde is

maken met een grotere verantwoordelijkheid en aansprake•

•

lijkheid.

Deze specialisten streven er naar om het productieproces steeds

Kennis: er is kennis nodig van het ontwikkelen, het ontwer-

verder te perfectioneren. Bijvoorbeeld door het standaardiseren

pen of exploiteren van gebouwen of infrastructuur, naast

van hun processen of producten. Ze zijn daarmee een gewilde

traditionele uitvoeringskennis. Als integrator is kennis van de

partner voor de totaalleveranciers omdat ze het uitvoeringsproces

behoeften van klanten en markten belangrijker dan techni-

tot in de kleinste details beheersen. De totaalleverancier kan daar-

sche expertise.

door rekenen op kwaliteit, ook op lange termijn, en weet dat hij

Vaardigheden: partijen moeten in andere verhoudingen in

het beste product krijgt voor de beste prijs. Topdak (zie verderop

de bouwprocesketen kunnen samenwerken met opdracht-

in deze nieuwsbrief ) is hier een praktijkvoorbeeld van.

gevers, toeleveranciers en gespecialiseerde aannemers (en eventueel banken of facilitair dienstverleners). •

Houding: de klantrelatie verandert enorm. Traditioneel haalt een aannemer bestek en tekeningen op en calculeert de laagste prijs. Een full service bedrijf bouwt zorgvuldig een relatie op met de klant en ontwikkelt en ontwerpt het bouwwerk in onderlinge samenwerking.

Zowel de grotere bedrijven als het MKB krijgen te maken met deze veranderingen. Vooral grotere bedrijven zullen zich toeleggen op het versterken van hun partnerschap met klanten en leverancier van totaaloplossingen. Hun kerntaken spitsen zich dan toe op procesmanagement en integratie. Zij zullen dan vaak een groot deel van de traditionele uitvoerende taken inkopen bij gespecialiseerde bedrijven. Hier liggen de kansen voor het MKB dat door deze full service bedrijven als specialist kan worden gecontracteerd.

4

Nieuws & Resultaten

Procesbeheersing en informatiemanagement

partijen. Cruciaal zijn adequate informatiestromen; eenduidige

In het samenspel van hoofdaannemers (totaalleverancier, pro-

en volledige informatie, die op het juiste moment voor iedereen

ject- of procesmanager) en specialisten (producent) kunnen de

beschikbaar is. Moderne informatiesystemen zoals BIM (Bouw-

verwachtingen alleen worden waar gemaakt als de verschillende

werk Informatie Modellen) en Virtueel Bouwen zijn daarbij onmis-

Full service bedrijf bouwt zorgvuldig relatie op met klant

baar. Bouwend Nederland heeft de toepassing van BIM tot een speerpunt van haar beleid gemaakt (zie verderop het Programma Virtueel Bouwen). De combinatie van ketensamenwerking, procesbeheersing en moderne informatiesystemen (Virtueel Bouwen, BIM) biedt on-

partijen hun processen beheersen. Het gaat daarbij zowel om hun

dernemers de kans om een sprong te maken als het gaat om kwa-

interne processen, als de interfaces tussen de verschillende keten-

liteit, efficiencyverbetering en positie in de markt.

Project services, investeren in projectbeheersing Projectmanagers in bouw en infra zien zich gesteld voor steeds complexere projecten. In korte tijd moet een team gesmeed worden, dat slagvaardig van start gaat. In de eerste 15% van het project wordt immers feitelijk de basis gelegd voor het succes van het project. Inmiddels worden er praktische diensten aangeboden om de projectmanager te ondersteunen, de zogeheten projectservices: • • • • • • • • • • • • •

Project informatiemanagement Document(versie)beheer en distributie van projectdocumenten middels een portal. Inrichting en integratie van systemen voor aansturing en bewaking van primaire processen. Toepassing van Virtueel Bouwen met behulp van een bouwinformatie model (BIM) Project start-ups. Projectmanagement, inrichting en toepassen van project-controls. Overige management services, zoals: Risicomanagement Opstart service system engineering Kwaliteitsmanagement, documentatie van de processen, rollen en informatiebehoefte. Audits, project en/of proces evaluaties Projectervaringen overdraagbaar vastleggen Coaching Wilt u meer weten, neem dan contact op met Willem Pel ([email protected]) of Harry op ’t Ende ([email protected]).

Nieuws & Resultaten

5

Virtueel Bouwen bij Strukton: Niet meer weg te denken Hans Moll is directeur van Strukton Engineering en houdt zich onder andere bezig met de ontwikkeling van Virtueel Bouwen binnen die organisatie. Het bedrijf heeft inmiddels jarenlange praktische ervaring opgedaan met 3D modelleren en Virtueel Bouwen. Strukton is als groot bouwbedrijf betrokken bij projecten waar-

Moll: “De toegevoegde waarde van Virtueel Bouwen is het hoogst

bij de bouwopgave vaak complex is. Strukton ontwikkelt zich

als we als bouwbedrijf de regie over het hele proces hebben”. In

steeds meer tot een full service provider: het bedrijf levert niet

sommige projecten zie je dat het ontwerp een black-box is voor

alleen bouwwerken, maar ontwerpt, bouwt en onderhoudt vol-

de aannemer. Architecten en constructeurs realiseren zich soms

ledig functionerende oplossingen die passen bij een specifieke

niet dat een kleine aanpassing in het ontwerp radicale gevolgen

bouwopgave. De opdrachtgever stelt een woud aan eisen die vervolgens vastgelegd worden in dikke contracten en de opdrachtnemer is verantwoordelijk om er voor te zorgen dat het werk voldoet aan deze eisen. Het bouwbedrijf voert het werk uit in samenwerking met tientallen partners, verdeeld over de verschillende delen van het proces van planvoorbereiding, engineering,

Virtueel Bouwen is essentieel voor onze regierol

uitvoering, oplevering tot beheer. De uitdaging is onder deze

6

omstandigheden te komen tot een bouwwerk dat zowel mooi als

kan hebben voor de maakbaarheid en uitvoering. In een 3D te-

maakbaar, zowel functioneel als technisch haalbaar en ook nog

kenpakket kun je bijvoorbeeld een kolom met één muisbewe-

eens efficiënt uitvoerbaar is. Om hierin succesvol te kunnen zijn

ging een paar pixels opschuiven, maar de kans bestaat dat daar-

moet je als opdrachtnemer het proces integraal kunnen beheer-

door de hele fundering gewijzigd moet worden. Wanneer we

sen. Op dit slagveld is gestandaardiseerde gegevensuitwisseling

als bouwbedrijf de regie hebben, kunnen we randvoorwaarden

middels BIM een belangrijk wapen. Virtueel Bouwen is bij Struk-

bepalen waaraan partijen met wie we samenwerken zich moeten

ton dan ook niet meer uit het proces weg te denken.

houden.

Nieuws & Resultaten

aangeven wanneer we bepaalde onderdelen van Virtueel Bouwen gaan oppakken.” Hans Moll verwacht voor de toekomst nog veel meer toegevoegde waarde van Virtueel Bouwen. Virtueel Bouwen kan een middel zijn om bouwen te zien als een geïndustrialiseerd proces voor het realiseren van hoogwaardige technologische producten. Dat zou tevens een geweldige boost betekenen voor het imago de bouwsector en een kans om de bouw boeiend te maken voor de volgende generatie bouwers.

Het bouwbedrijf als spil in een integraal bouwproces heeft de

De vijf BIM-stappen van Strukton

mogelijkheden en middelen om alle informatie op elkaar af te

2005

stemmen. Verschillende onderdelen van het ontwerp kunnen in

Beslissing om van 2D naar 3D over te schakelen. Aanstel-

een vroeg stadium worden samengevoegd en gecontroleerd op

ling van 3D-implementator.

knelpunten, de zogenaamde clashes. Ook kan de planning in een

2006

3D-model gezet worden om zo logistieke verstoringen tijdens de

Besluit om Bouwwerk Informatie Model centraal te stellen;

bouw te voorkomen. Strukton heeft inmiddels ervaren dat het af-

3D-modelleren is speerpunt; roadmap voor implementa-

stemmen van samenwerking met BIM belangrijker is dan de soft-

tie; eerste pilot uitgevoerd en twee tekenaars in opleiding.

ware en de hardware. Moll: “We leggen werkwijze en procesafspra-

2007

ken vast in protocollen, zowel intern als voor samenwerking met

Eerste echte 3D-visualisaties, eerste 4D-pilot (tijd), vijf

ketenpartners”. Voor Strukton is het belangrijk dat het niveau van

tekenaars in opleiding.

Virtueel Bouwen bij ketenpartners op peil is. Moll: “We behoren tot

2008

de koplopers op het gebied van Virtueel Bouwen. Voor ons wordt

4D ingezet voor tenders en uitvoering; koppeling 3D en

het steeds belangrijker dat het peloton gaat aansluiten”.

kosten; intensivering samenwerking met werkmaatschappijen; idem met softwareontwikkelaars; 10 tekenaars in

Natuurlijk zijn er verschillen met een bedrijf als Strukton, maar

opleiding.

er zijn voor kleinere bedrijven genoeg interessante voordelen te

2009

noemen. Er kan heel veel dubbel werk worden voorkomen. Denk

Verdergaande samenwerking en integratie met werkmaat-

bijvoorbeeld aan het koppelen van de calculatie aan een BIM. Hoe-

schappijen en ketenpartners; idem met softwareontwik-

veelheden hoeven niet telkens opnieuw bepaald te worden. Moll:

kelaars; selecteren ketenpartners op basis van BIM-com-

“Maar je moet niet alles ineens willen, dat hebben we ook bij Struk-

petenties.

ton ervaren. Wij hebben een roadmap opgesteld waarmee we Nieuws & Resultaten

7

Business scans: Met vreemde ogen en frisse blik Voor een goede relatie heeft Balance & Result eind 2009 een business scan uitgevoerd, met de methodiek systems engineering als referentiekader. Deze onderneming had de behoefte om de eigen processen door ‘vreemde ogen’ te laten toetsen. De audit is integraal uitgevoerd vanuit de expertisevelden van Balance & Result, namelijk:

- De vertaling van de klantwensen en -eisen naar een functionele specificatie. - De vertaling van de functionele specificatie naar een productspecificatie. - Het realisatieproces van het product en de interactie met het ontwerpproces.

-

Markt en strategie

-

Proces en organisatie

De bevindingen zijn uitgewerkt in IST en SOLL ((huidige situatie,

-

Informatiemanagement

respectievelijk toekomstige, gewenste situatie). Deze zijn aan het management gerapporteerd en met hen besproken. Op diverse

In overleg met de onderneming is gekozen voor een “pressure

vlakken bleek de organisatie onbewust bekwaam. Waar sprake

cooker” aanpak; na een gedegen voorbereiding kan daarmee snel

was van onbewust onbekwaam, is dit nu bewust onbekwaam;

resultaat worden bereikt. Het consultantteam van Balance & Re-

de onderneming beschikt door de business scan over praktische

sult kreeg van de onderneming twee centrale vragen voorgelegd:

handvatten voor het structureel verbeteren van de doorvertaling

-

Doen we de goede dingen? (validatie)

van klanteisen naar standaardproducten.

-

Doen we de dingen goed? (verificatie)

Er zijn diverse methodieken beschikbaar voor dit type business scans voor de bouwsector.

Vier deelgebieden zijn nader onderzocht: - De vaststelling van de klantwensen en -eisen met de potentiële opdrachtgevers.

8 Nieuws & Resultaten

Wilt u meer weten, neem dan contact op met Willem Pel ([email protected])

Virtueel Bouwen: Van potentie naar resultaat! Bij een bouwproject zijn veel partijen betrokken. Traditioneel is het hele bouwproces, van initiatief tot sloop, erg gefragmenteerd. Iedere partij doet zijn eigen ding. Dat geldt niet alleen voor de uitvoering van het werk zelf, maar ook voor het vergaren en opslaan van informatie. Virtueel Bouwen helpt partijen om de onderlinge samenwerking te verbeteren. Een van de uitgangspunten is daarbij dat alle informatie over het bouwproject op één centrale plek wordt opgeslagen. Zo’n centrale plek kan een 3D- model van het bouwwerk zijn. We spreken dan van een Bouwwerk informatiemodel, oftewel: BIM.

De toepassingen van Virtueel Bouwen over de levenscyclus van bouwwerken Nieuws & Resultaten

9

in een vroeg stadium het ontwerp te controleren op wettelijke

Wat is Virtueel Bouwen?

kaders, zoals het bouwbesluit en brandveiligheid. Om deze voor-

Virtueel Bouwen is het ontwikkelen, ontwerpen, bouwen

sen, organisatie en techniek zo goed mogelijk op elkaar worden

en exploiteren waarbij de betrokken partijen gebruik ma-

afgestemd. Dit betekent dat er afspraken en procedures moeten

ken van een centraal bouwwerk informatiemodel (BIM).

worden opgesteld voor de manier waarop het BIM in het bouw-

Zij leggen in het BIM informatie en afspraken vast over

proces wordt gebruikt. Bijvoorbeeld over wie voor een bepaald

het bouwobject en -proces over de gehele levenscyclus. Zij gebruiken deze informatie als enkelvoudige bron voor het ondersteunen van alle samenwerkende partijen in het primaire bouwproces.

delen van Virtueel Bouwen te kunnen verzilveren moeten men-

onderdeel van het BIM verantwoordelijk is, de eisen waaraan uit te wisselen informatie moet voldoen en hoe rollen en rechten voor het BIM zijn ingericht.

Verkenning Virtueel Bouwen Virtueel Bouwen en BIM zijn niet nieuw, er wordt al jaren over

In opdracht van Bouwend Nederland heeft Balance & Result in sa-

gesproken. De BIM-software en -hardware die vandaag de dag

menwerking met enkele bouwbedrijven een verkenning Virtueel

beschikbaar zijn, bieden veel potentie voor het verbeteren en

Bouwen uitgevoerd. Het doel van deze verkenning was om het

innoveren van de samenwerking tussen de partijen in het pri-

management van MKB-bedrijven praktische tips te geven over

maire bouwproces. Er verschijnen

de stappen die zij kunnen zetten

regelmatig veelbelovende resulta-

om Virtueel Bouwen toe te passen.

ten van bedrijven die (onderdelen van) BIM inzetten in de praktijk. Er is echter nog geen sprake van een

Hoe richten we onze BIM spelregels in?

de toepassingen van Virtueel Bouwen die vandaag al beschikbaar

grootschalige en brede doorbraak

zijn. Daarnaast is instrumentarium

van Virtueel Bouwen in de Neder-

ontwikkeld dat bedrijven kunnen

landse bouwpraktijk. BIM en Virtueel Bouwen worden nog te vaak

gebruiken bij het vinden van afstemming tussen mensen, organi-

beschouwd als technische wondermiddelen die, zodra ze op de

satie en techniek. Het resultaat van de verkenning is te vinden op

PC’s geïnstalleerd zijn, vanzelf hun vruchten afwerpen. Maar het

www.bouwendnederland.nl/virtueelbouwen. Een volgende stap

gaat niet alleen om het aanschaffen van een goed softwarepak-

die Bouwend Nederland nu gaat zetten is het initiëren van prak-

ket. Virtueel Bouwen is een manier om zo efficiënt mogelijk infor-

tijkprojecten waarbij het instrumentarium gebruikt wordt om de

matie uit te wisselen in een geïntegreerd bouwproces. Dit biedt

potentie van Virtueel Bouwen te benutten en om te zetten in re-

bijvoorbeeld mogelijkheden om consistentie van verschillende

sultaat, oftewel: Virtueel Bouwen: gewoon doen!

onderdelen van het ontwerp te controleren (clash control). Of om

10

Er is hierbij aandacht besteed aan

Nieuws & Resultaten

Vijf voordelen van Virtueel Bouwen • Snellere uitwisseling van gegevens, kortere ontwerp- en bouwtijden. • Minder ontwerp- en bouwfouten, minder faalkosten door simulatie. • Gereedschap voor bouwprocesmanagement en sturen van samenwerkingsprocessen, dus hogere productiviteit. • Gereedschap voor integraal bouwen, optimaliseren en integreren van het gebouw- en installatieconcept, toetsen aan bouwregelgeving. • Schept de mogelijkheid voor nieuwe producten of diensten en het betreden van nieuwe markten.

Wilt u meer weten, neem dan contact op met Willem Pel ([email protected]) of Jan Straatman ([email protected])

Nieuws & Resultaten

11

Wilt u ook direct aan de slag met Virtueel Bouwen? Bouwend Nederland lanceert het programma Virtueel Bouwen

We zoeken bedrijven die een flinke sprong willen maken. Als u

of infra en lid is van Bouwend Nederland. Een belangrijk criterium

deel neemt, verwerft u een concurrentiële voorsprong:

is dat u de ambitie moet hebben om “flink progressie te maken”

•

met de toepassing van Virtueel Bouwen. U kiest echter zelf de

•

U past Virtueel Bouwen concreet toe en neemt dit op in uw bedrijfsprocessen. Bijvoorbeeld in een project dat zich goed

stap die u wilt maken. Bij het uitwerken van uw plan van aanpak

leent voor Virtueel Bouwen.

en de uitvoering krijgt u ondersteuning van het projectteam.

U kunt kennis delen met collega-bedrijven die aan de slag zijn met Virtueel Bouwen.

•

U krijgt ondersteuning van de experts van het projectteam dat dit programma begeleidt.

•

De publiciteit die aan dit programma wordt gegeven, versterkt uw innovatieve imago.

Bouwend Nederland ziet Virtueel Bouwen als een kansrijke innovatie. Virtueel Bouwen maakt grote efficiencyslagen mogelijk door het verbeteren van de communicatie naar de klant en een betere uitwisseling van informatie tussen bouwpartners. Daarom ondernemen Bouwend Nederland en de stichting Research Rationalisatie Bouw actie om de ontwikkeling en toepassing van Virtueel Bouwen in de Nederlandse bouwpraktijk te stimuleren. De beste manier om Virtueel Bouwen verder te brengen is om er gewoon mee aan de slag te gaan. In samenwerking met Balance & Result zullen daarom praktijkprojecten geïnitieerd worden. De bedoeling is dat de bedrijven in deze praktijkprojecten een flinke stap vooruit maken op het gebied van Virtueel Bouwen. U komt voor deelname in aanmerking als u een middelgroot of groot bedrijf bent, dat zich richt op woningbouw, utiliteitsbouw

12

Nieuws & Resultaten

Wilt u meer weten, neem dan contact op met Willem Pel ([email protected]) of Jan Straatman ([email protected])

Operationeel excelleren stuwt voort Inspirerende visies op de B&R-themamiddag

“Operationeel Excelleren is de drager van ketensamenwerking en

snel winst kunt maken!”

Virtueel Bouwen”. Dat was één van de uitspraken die werd gedaan

Een interessant aanknopingspunt voor de tweede spreker van de

tijdens de themamiddag van Balance & Result op dinsdag 3 no-

middag: Ben van Egmond, directeur van Topdak. “Als je een berg

vember j.l. Tijdens deze middag werden kennis en ervaring over

beklimt begin je ook aan de basis. Begin daarom met bestaande

Virtueel Bouwen met diverse spelers uit de bouwsector gedeeld

systemen”. Ook Van Egmond is groot voorstander van vroegtij-

en werd er nagedacht over de ontwikkelingen in de sector.

dige samenwerking. “Virtueel Bouwen verkleint de kans op fouten en geeft ruimte voor creatieve oplossingen”. Virtueel Bouwen

Koplopers

kan helpen creatief te construeren, details te optimaliseren en het

Nadat dagvoorzitter Jan Straatman, directeur van Balance & Re-

bouwproces te vereenvoudigen. Door samen te werken in kennis,

sult, alle aanwezigen welkom had geheten, vertelde Hans Moll

en feitelijk ketenintegratie toe te passen, kan Virtueel Bouwen er

hoe Virtueel Bouwen bij Strukton wordt ingevoerd. Volgens Moll,

voor zorgen dat elementen goed aansluiten. “Het nadeel is wel

directeur van Strukton Engineering, is Virtueel Bouwen een han-

dat een digitale tekening geen zwaartekracht ondervindt. Je

dig middel om afspraken te maken. Strukton wordt gezien als één

moet dus blijven nadenken”.

van de koplopers in de sector, maar “…we hebben er niks aan als de rest niet mee komt!”, aldus Moll. Hij wil graag “…in een vroeg stadium afspraken maken met leveranciers en onderaannemers in plaats van het werk over de schutting gooien” en overweegt in de nabije toekomst ook partners te selecteren op BIM-compententies. Strukton wil als ‘full service provider’ grip houden op de informatiestromen. “Andere partijen houden hun rol, maar Strukton wil graag de regie over het proces”.

Innoveer in projecten, maar veranker de opgedane kennis in de staande organisatie

BIM grijpt in op de organisatie Het implementeren van BIM heeft echter gevolgen voor de orga-

Legio kansen voor BIM

nisatie van Strukton. “BIM grijpt in op de organisatie. Om virtu-

Gelukkig zaten er vele jaren bouwervaring in de zaal. De aan-

eel te kunnen bouwen, hebben we inmiddels vijftien mensen in

wezigen zien legio kansen voor BIM. De filosofie van cradle-to-

dienst genomen. Door de planning te koppelen aan de visualisa-

cradle kan geïntegreerd worden in BIM, BIM kan als contractstuk

ties wordt veel inzichtelijk en dat prikkelt om aan het begin van

fungeren en de communicatie met internationale partijen facili-

het traject al te kiezen”. De implementatie gaat stapje voor stapje.

teren. Eén van de aanwezigen drong erop aan vooral gebruik te

“Je kunt niet alles in één keer doen. Zoek naar datgene waar je

maken van beschikbare interfaces. Op die manier kunnen de Nieuws & Resultaten

13

Virtueel Bouwen schept nu al nieuwe business Ondernemer Ben van Egmond aan het woord

Ben van Egmond, de bevlogen directeur van Topdak bv te Middelharnis, kent de bouw van alle kanten. Dertig jaar geleden was hij nog een kleine startende ondernemer die een bouwbedrijf begon. Vanuit de overtuiging dat kwaliteit en bouwtijd van dakconstructies konden worden verbeterd door industrieel te gaan denken, richtte hij tien jaar geleden Topdak bv op.

Topdak kan voor elk moeilijk dak een constructieve oplossing le-

Totaaloplossingen kunnen bieden

veren. De fabriek is uitgerust met een geheel geautomatiseerde

Omdat Ben van Egmond vanuit zijn huidige strategie een totaal-

zaagmachine die rechtstreeks door 2D- en 3D-programmatuur

oplossing wil leveren, werkt hij sinds kort samen met een bouw-

wordt aangestuurd. Met de machinaal voorbewerkte houten

materialenhandel. Binnen deze samenwerking is het pilotproject

onderdelen worden de prefab dakelementen onder geconditio-

‘Totaalbouw’ gestart. Hierbij wordt al het tekenwerk voor funde-

neerde omstandigheden samengesteld in de fabriek.

ring, vloeren, wanden, stalen balken en daken uitgewerkt in een 3D-model. De elementen worden vooraf samengevoegd binnen

Al vele jaren wordt in de staalbouw getekend met StruCad, het 3D-tekenprogramma dat alle staalprofielen in een constructie kan visualiseren. Van Egmond: “Bij mij ontstond het idee dat een staalprofiel in een tekenpakket net zo goed een houten profiel kan zijn”. Dit was de basis voor een samenwerking met de softwareleverancier, die StruCad voor Topdak heeft vertaald naar houten liggers. De ontwerpers van Topdak concentreren zich niet

StruCad staal-hout. Als het model is getekend kan het casco wor-

De bouw verandert de komende 20 jaar sneller dan de afgelopen 200 jaar

alleen op het dakelement, maar nemen ook de elementen mee

16

waar deze op aansluit. Deze vormen de basis binnen de ruwbouw,

den gecontroleerd op alle aansluitpunten middels een clashtest.

staal, hout, beton en steen. Het complete casco kan worden ge-

Uit deze test volgt de zekerheid dat alles tot op de millimeter past

controleerd. Van Egmond; “Alles werkt puur vanuit de praktijk en

en dat levert voor het project veel rendement op. Het door Top-

het is absoluut niet futuristisch”.

dak opgebouwde 3D-model is een virtueel model op uitvoerings-

Nieuws & Resultaten

Met BIM wordt bouwen leuker Arjen Adriaanse trekt als BIM Programma Manager de ontwikkeling en implementatie van Virtueel Bouwen binnen Ballast Nedam. Met zijn achtergrond is hij daarvoor de aangewezen persoon. Naast jarenlange ervaring als organisatie adviseur op het gebied van veranderprocessen en ICT-implementaties heeft Adriaanse in 2007 een promotieonderzoek aan de Universiteit Twente afgerond. Onderwerp van dit onderzoek was het identificeren van barrières en succesfactoren voor invoering van ICT binnen organisaties en voor samenwerking tussen organisaties. Voor Ballast Nedam is Virtueel Bouwen een belangrijk strategisch speerpunt. Adriaanse: “We zien dat onze positie in het bouwproces sterk aan het veranderen is. We zijn steeds meer verantwoordelijk voor het integrale bouwproces van ontwerp via werkvoorbereiding en uitvoering naar beheer en onderhoud. BIM en Virtueel Bouwen vormen voor ons een essentieel informatie- en communicatieplatform om partijen en disciplines in dat hele bouwproces samen te brengen en hun inbreng te integreren”.

18

Informatie en communicatie platform

ning wordt gevisualiseerd op basis van informatie over bouwtijd

Adriaanse laat voorbeelden zien van projecten waarbij Ballast Ne-

en fasering in het BIM. Die planning kan worden geoptimaliseerd

dam werkt met een BIM. “We doen dat niet om een mooi plaatje

op basis van visuele informatie over logistiek en bouwplaatsin-

te kunnen maken. We voegen steeds meer informatie toe aan het

richting. Met een dergelijk BIM platform wordt iedere speler in

model, zodat we er ook steeds meer mee kunnen doen”. Door

het bouwproces van begin tot eind op het juiste moment van de

informatie bij elkaar te brengen van verschillende disciplines en

juiste informatie voorzien. De kwaliteit van de informatie is groter

partijen uit alle fases van het bouwproces, ontstaat een eenduidig

omdat deze consistent is en in samenhang kan worden gebracht

en centraal informatiemodel. Daardoor kunnen er meer en betere

met andere relevante informatie. Met behulp van visualisatie en

analyses worden uitgevoerd. Zo kunnen aansluitingen worden

animatie wordt bij de betrokken partijen het inzicht nog verder

gecontroleerd op basis van ontwerpinformatie van verschillende

vergroot. Er kunnen op deze manier veel faalkosten worden voor-

disciplines, zoals beton, staal en installaties. De uitvoeringsplan-

komen.

Nieuws & Resultaten

Succesfactoren

Motor voor verandering

De belangrijkste vraag is hoe bedrijven Virtueel Bouwen moeten

Onder aan de streep blijft bouwen een risicovolle bezigheid en

invoeren. Vaak heerst het beeld dat dit betekent dat één of mis-

projecten staan vaak onder tijdsdruk. Als niet duidelijk is hoe Vir-

schien twee nieuwe softwarepakketten geïnstalleerd moeten

tueel Bouwen waarde toevoegt of bepaalde project risico’s redu-

worden en dat de hele tekenafdeling op cursus moet. Maar door

ceert, is het gevaar groot dat bij betrokkenen het beeld ontstaat

een dergelijke ICT-georiënteerde benadering van Virtueel Bou-

dat Virtueel Bouwen “erbij” komt. De grootste dooddoener voor

wen blijven de echte uitdagingen

onder-

belicht. Die bevinden zich veel meer op het

ieder

Invoeren van Virtueel Bouwen is geen eenmalig project, maar een leerproces

gebied van mens en

veranderingsproces.

Bij een succesvolle ontwikkeling van Virtueel Bouwen vormen de mensen de motor voor verandering.

organisatie. Mensen en organisaties beschikken over hun eigen

Adriaanse: “Het is belangrijk dat je voortdurend open staat voor

werkwijzen en werken in verschillende systemen. Bovendien zie

nieuwe inzichten die voortkomen uit ervaringen van mensen

je vaak dat belangen van betrokken partijen uiteen lopen en dat

in projecten. Je moet weten waar iemand van wakker ligt. Van

het ‘BIM volwassenheidsniveau’ enorm verschilt. Hoe krijg je deze

daaruit moet je dan laten zien hoe BIM ondersteuning biedt. Dan

partijen op één BIM lijn? Adriaanse: “Het invoeren van ICT is echt

gaat het leven. Als je dat goed doet dan groeit de verandering

een vak apart. De tijd gaat zitten in het vinden van aansluiting en

“vanzelf” verder. Dat merk je als mensen op eigen initiatief bij je

afstemming tussen ICT technologie, mensen en organisaties. Het

aankloppen met nieuwe BIM ideeën. Op deze manier maakt BIM

moet daarom vooraf helder zijn welke doelstellingen men kiest

bouwen echt leuker!”.

bij het invoeren van Virtueel Bouwen. Het is dan ook niet aan te raden om zomaar wat met 3D-paketten te gaan experimenteren”.

Kleine stapjes Een belangrijk advies van Adriaanse voor bedrijven die Virtueel Bouwen willen gaan invoeren is om niet alles ineens te willen. Met relatief beperkte investeringen en het slim kiezen van in te voeren BIM onderdelen, kun je als bouwbedrijf in korte tijd al veel toegevoegde waarde creëren. Met een eenvoudig model kan het inzicht in het bouwwerk en het uitvoeringsproces al flink worden verhoogd. Communicatie tussen betrokken partijen verbetert en fouten kunnen in een vroegtijdig stadium gesignaleerd worden, waardoor minder geïmproviseerd hoeft te worden op de bouwplaats. Invoeren van Virtueel Bouwen is geen eenmalige actie, maar veel eerder een leerproces waarbij steeds meer onderdelen van BIM gebruikt gaan worden. Zo werk je langzaam maar zeker naar het beoogde einddoel toe. Nieuws & Resultaten

19

Installateurs leggen de lat hoog Onlangs nam Aart van Gelder afscheid van Imtech als algemeen directeur Imtech Nederland. Inmiddels vervult hij tijdelijk de functie van algemeen directeur Imtech België. “Werken is voor mij als ademen. Toen ik werd gevraagd de directiefunctie waar te nemen, heb ik dat aanvaard, maar ik wilde wel echt participeren”. Van Gelder is nog steeds betrokken bij Uneto-VNI, de Bouw Informatie Raad en de B&U-groep van de Regieraad Bouw, maar heeft er ook een nieuwe ‘hobby’ bij: Green Office 2015 waar Virtueel Bouwen wordt toegepast.

Green Office 2015

len. Dit betekent dat iedereen kennis brengt en haalt en dus ook

Van Gelder had weinig behoefte aan een standaard afscheid-

bereid is om los te laten en een ander iets te gunnen! Daarna zijn

feestje van de Nederlandse divisie. Daarom werd ter gelegenheid

we doelstellingen gaan formuleren, die alle betrokkenen naar

van zijn afscheid een symposium georganiseerd. Het symposium

projectdoelstellingen hebben vertaald.” Het enthousiasme van

leidde echter tot een initiatief van twaalf partijen om na te den-

Van Gelder werkte als een olievlek en diverse andere partijen slo-

ken over het integraal ontwerpen van een kantoor waarin de

ten zich aan. “Nu willen we gaan uitvoeren en gaan oogsten. Het

mens, samenwerken en ontmoeten centraal staan. Uiteindelijk

ontwikkelen van alleen een gebouw bleek onvoldoende. We wil-

sloten dertig partijen zich aan bij Green Office 2015, ontstond er

den meer en daarom is het een gebiedsontwikkeling geworden,

een andere kijk op gebiedsontwikkeling en wordt er nu gezocht

waarin wonen, werken en recreëren integraal verbonden zijn.”

naar een pilot project. “We zijn met twaalf partijen begonnen met eerst hebben we ons gemeenschappelijke doel geformuleerd en

Virtueel Bouwen voor B&U, GWW en de installatiebranche

onze rollen benoemd. Op basis van onze ‘droom’ – techneuten

Vanuit Uneto-VNI was Van Gelder al bekend met ETIM, een artikel-

noemen het toch liever ambitie – zijn we kennis gaan verzame-

classificatiesysteem voor installateurs, waar al meer dan duizend

een ambitie en niet met een technisch perspectief gestart. Aller-

20

Nieuws & Resultaten

installateurs mee werken. Het CROW is nu bezig met het ontwik-

De toekomst…

kelen van Cheobs voor de GWW-sector. De ontwikkelingen gaan

Binnen Green Office 2015 werd er niet alleen nagedacht over

echter minder snel dan gehoopt. “Je moet ook niet denken dat

technieken die nu al beschikbaar zijn, maar werd er ook geanti-

je morgen succes hebt”, aldus Van Gelder. Het liefst ziet hij dat

cipeerd op toekomstige technieken die in 2015 beschikbaar kun-

de drie takken van sport, B&U, GWW en installateurs, met elkaar

nen zijn. ”Uitdagingen dienen bespreekbaar gemaakt worden”.

‘praten’. “Het hoeft niet één grote database te worden, maar de

Van Gelder zag fragmentatie ontstaan in de bouwsector; iedere

gegevens dienen ten minste uitwisselbaar zijn”.

branche bedacht haar eigen (technische) oplossing. “Schuttingen

Wat Van Gelder betreft is het “nu of nooit! De recente ontwik-

mogen omver en we kunnen niet weglopen voor de uitdagin-

kelingen in de bouwsector zorgen voor momentum. Willen we

gen. Zeker als juist die uitdagingen de taart kunnen vergroten”.

echt met BIM aan de slag, dan moeten we nu de kans pakken en

Volgens Van Gelder wil iedereen geld verdienen en start je niet

is 5D modelleren zeer gewenst, met veel aandacht voor de ‘total costs of ownership’. Het is nodig dat Cheobs wordt doorontwikkeld en dat de B&U-sector bij elkaar komt en haar

met het verdelen van de

Verbind ambitie en vernieuwingsdrang van jonge generaties met ervaring van projectleiders

maatschappelijke verant-

taart, maar denk je na over hoe de taart groter kan worden. Dat betekent ook dat er nagedacht moet worden over de gehele levensduur van een project. “In Nederland moeten we

woordelijkheid oppakt”. Daarbij kan men handig gebruik maken

af van het idee vierkante meterprijzen alleen te baseren op de

van de door de installatiebranche geleerde lessen. Om te kunnen

huur. Ook de exploitatiekosten zijn zeer belangrijk. Het is aan de

(blijven) concurreren in Europa moet de Nederlandse bouwsec-

gevestigde orde hier per direct invulling aan te geven, aldus Van

tor hiermee aan de slag aldus Van Gelder.

Gelder, maar hij ziet hier ook een belangrijke rol weggelegd voor

Er ligt echter een belangrijke taak weggelegd voor de overheid

jong talent. “De jeugd mag een spiegel voor houden en niet al-

(lees aanbestedende diensten). “Als de overheid niet het initia-

les voor vanzelfsprekend nemen. Dan moeten ze hier uiteraard

tief hadden genomen in het vastleggen van de breedte van de

wel de ruimte voor krijgen en de kans krijgen om hun kennis in

spoorrails in Nederland, dan was er nu nog geen fatsoenlijke

te brengen”. Een gevolg hiervan kan zijn dat de organisatie haar

treinverbinding tussen Haarlem en Maastricht omdat er overal

structuur anders presenteert. “Het betekent een transitie van de

een verschillende spoorbreedte was toegepast” grapt Van Gel-

harkjes naar een open structuur. Het moet duidelijk zijn wie uit-

der. Soms hoeven we niet naar iedereen te luisteren, maar is een

eindelijk de beslissingen neemt, maar de communicatie mag niet

kwestie van doorpakken. “Partijen moeten open staan voor nieu-

gehinderd worden door hiërarchie”. Juist deze communicatie is

we ontwikkelingen, maar het is wel belangrijk afspraken te ma-

volgens Van Gelder erg belangrijk: “We zijn goed in staat elkaar te

ken over bijvoorbeeld de einddatum van een project als Green

informeren, maar communiceren is een heel ander verhaal. Com-

Office 2015”.

municatie is het procesmiddel en de IT slechts een hulpmiddel. Ik daag de bouwsector uit gezamenlijk de uitdaging van Virtueel Bouwen aan te gaan en de toekomst vandaag vorm te geven!” Nieuws & Resultaten

21

Samen voordenken in plaats van nadenken Processen als motor van uw onderneming In deze tijden van onzekerheid gaan ondernemingen terug naar hun kern: waar leveren we meerwaarde en waar kunnen we stroomlijnen? Waar moeten we stinkend goed in zijn? Hoe optimaliseren we onze winst? Processen vormen het hart van de voortbrengende ondernemingen in de bouwsector. Hier wordt toegevoegde waarde en omzet gecreëerd. Hier wordt de eigen deskundigheid ingezet en ontwikkeld. Hier halen medewerkers hun genoegen uit: lekker met je vak bezig zijn. Een goed proces is de beste motor voor de levensvatbaarheid van de onderneming.

Lopen we niet met oogkleppen op?

nieuwe gaat komen. Of de stukadoor die toch weer apart moet

Grosso modo zijn onze processen al jaren ongewijzigd. Niemand

terugkomen voor het afwerken van allerlei details. Of de timmer-

heeft onze huidige bouwprocessen bedacht, ze zijn historisch zo

man, die constateert dat zijn kozijnen en trappen door zijn bouw-

gegroeid. Maar tegenwoordig is de bouwopgave heel verschil-

collega’s zijn beschadigd? Het wordt al snel als onvermijdbaar ge-

lend ten opzichte van veertig jaar geleden. Toen stond bouwpro-

accepteerd. We negeren de problemen en maken ze onzichtbaar.

ductie centraal, in grote series en standaardproducten. Inmiddels

Toch weten we waar de sleutel voor verbeteringen zit. ’Meer ver-

is de seriegrootte drastisch verkleind, heeft de klant veel meer in-

trouwen’ en ‘beter samenwerken’ zijn al jaren de voorspelbare uit-

vloed, evenals de omgeving, de bestaande bebouwing en de ke-

komst van conferenties. Toch is slechts een enkele onderneming

tenpartners. Verdere industrialisering stokt met name omdat het

actief bezig om samenwerken ook echt te professionaliseren.

veel vraagt van de kwaliteit van de samenwerking. In plaats van gebundelde samenwerking hebben we juist veel meer te maken individuele ZZP-ers. Die zijn zeer gericht zijn op ‘meters maken’ en hechten veel waarde aan het organiseren van hun eigen werk. ZZP-ers worden niet alleen ingezet om redenen van flexibiliteit. Ze hebben een ‘lean’ proces met veel toegevoegde waarde. Waarom lukt het met eigen mensen dan niet ons prestatieniveau op te krikken? Vooral culturele weerstanden bij procesverbeteringen zijn weerbarstig. Neem nou de installatiemonteur, die lachend vertelt dat hij niet de goede aansluitstukken bij zich heeft en morgen met

22

Nieuws & Resultaten

Negen vormen van verspilling in uw processen: •

Overproductie

•

Wachten

•

Transport

•

Defecte producten

•

Voorraad

•

Onder handen werk

•

Zoeken

•

Complexiteit en onnodige variëteit

•

Verstoringen

Anders durven kijken Hoe ontstijg je deze dagelijkse realiteit? Opmerkelijk genoeg hebben moderne bouwbedrijven aandacht voor veranderkunde. Veranderen begint bij anders leren kijken. We zien onze zwakke plekken in het proces toch wel? •

Kostbare kozijnen worden al vroegtijdig ingebouwd en vergen flinke kapitaalkosten.

• Marge op marge effecten hebben dramatische gevolgen voor de prijzen van klantopties. • Metingen tonen dat de installateur hooguit 30% van zijn tijd

Voorbeelden van klantwaarde-vermeerdering: •

Transparant en blind betrouwbaar zijn



(afspraak is afspraak)

•

Gemakkelijk bereikbaar zijn

•

Gepaste keuzeruimte bieden

•

De klant begrijpen en verrassen

•

Kosten voor klanten reduceren

•

Risico’s beperken (bijv. onderscheidende garanties)

•

Bouwsnelheid op maat

met waardetoevoeging bezig is.

Comfortzones durven loslaten

Je kunt niet overal goed in zijn.

Projectenwerk is teamwerk. Echte topteams kennen hun eigen teamspelers goed, maar komen ook geregeld buiten hun eigen ‘comfortzones’. Teams moet je uitdagen en coachen. Een echt team groeit in haar eigen denken en is expliciet met ‘leren’ bezig.

Veranderen vraagt om mensen met een open mind. Verbeterpro-

Waar Toyota de veranderingen nog min of meer binnen eigen

cessen worden maar al te vaak door consultants of management-

gelederen kon organiseren, heeft de bouw te maken met een

leden getrokken. We vergeten gemakshalve de kracht van ons

veelheid van partijen die in de verandering gemobiliseerd moe-

personeel. Eigenlijk weten we het wel; een gemotiveerde ploeg

ten worden. Verkorting van doorlooptijden blijkt in de praktijk

kan op één dag wel het dubbele doen van een slecht gemotiveer-

een fantastische prikkel tot procesverbetering met een positieve

de ploeg. In zachte kanten zitten dus ongelooflijk veel potentie

uitwerking op kosten, kwaliteit, beheersbaarheid en responstij-

en verbeterkracht.

den naar de klant. Maar doorlooptijdverkorting vraagt in eerste instantie ook dat ingebouwde zekerheden en comfortzones wor-

Er zijn tenminste vier belangrijke sleutels voor succesvol opera-

den losgelaten. Dat is niet gemakkelijk voor een sector die van

tioneel excelleren:

nature sterk gericht is op ‘control’.

Samen voordenken in plaats van nadenken

Excellent zijn vraagt om keuzes

Waar het ons prima lukt om met alle kennis achteraf de lekkages

Je kunt niet overal goed in zijn. ‘Keep it simple’. Complexiteit is een

op te lossen, lukt het ons slecht om die kennis vooraf te mobili-

grote bron van verspilling. Blijf projecten ook benaderen vanuit

seren naar de klant toe. Elke klant vraagt zijn eigen benadering.

productfamilies. Standaardiseer producten en processen en be-

Daar moet je de juiste samenwerking tegenaan zetten. En de juis-

perk het aantal productiestappen.

te openheid: bouwpartners die zich naar elkaar committeren om een sprong te maken in de prestaties naar de klant. Bouwpartners

Verbeteren vraagt om zichtbare successen

die samen de ruis uit hun planningen en prijzen weten te halen.

Excellent presteren is een proces van lange adem. Dat vraagt om een jachtinstinct. Een continue zoektocht naar verspilling, Nieuws & Resultaten

23