TlB Jaarverslag 2008

TlB Jaarverslag 2008

Kerncijfers bedragen in miljoenen euro’s 2008

2007

2006

2005

2004

Financieel Eigen vermogen Aantal certificaathouders

204 11.797

200 12.084

124 9.039

120 9.271

102 8.231

Toevertrouwde middelen Aantal rekeningen

2.077 169.517

1.617 130.644

1.356 102.318

1.072 87.989

897 79.468

Kredieten Aantal

1.270 9.381

1.019 6.181

854 3.977

665 3.682

548 3.255

Balanstotaal Fondsen in beheer *

2.363 1.378

1.885 1.429

1.539 1.282

1.222 1.080

1.026 797

Totaal in beheer gegeven vermogen

3.741

3.314

2.821

2.302

1.823

Totaal baten Bedrijfslasten Waardeveranderingen van vorderingen Waardeveranderingen van deelnemingen

73,7 -55,5 -3,2 -1,0

59,2 -47,7 0,6 —

45,9 -36,8 -0,3 —

36,6 -29,3 0,5 —

30,2 -22,4 -2,0 —

Bedrijfsresultaat voor belastingen Belastingen bedrijfsresultaat

14,0 -3,9

12,1 -3,1

8,8 -2,7

7,8 -2,5

5,8 -2,2

Nettowinst

10,1

9,0

6,1

5,3

3,6

13,0% 75% 5,0%

16,8% 81% 5,6%

13,5% 80% 5,0%

14,3% 80% 5,0%

15,3% 74% 3,6%

70 3,51 1,95

70 3,85 1,95

69 3,40 1,80

67 3,37 1,65

67 2,39 1,50

Solvabiliteit (BIS-ratio) ** Bedrijfslasten / totaal baten Rendement eigen vermogen in %

Per aandeel (in euro’s) Intrinsieke waarde ultimo Nettowinst *** Dividend

Sociaal Aantal medewerkers ultimo **** Uitstroom Percentage vrouwen met managementfunctie Opleidingskosten per fte in euro’s Verhouding hoogste / laagste salaris

475 14%

397 18%

349 20%

301 19%

264 17%

29% 1.235 7,7

33% 1.189 7,3

33% 971 7,0

36% 1.061 6,8

32% 1.236 6,5

Milieu Milieubelasting in eco Mpt per fte ***** Emissie CO2 (1.000 kg) Compensatie CO2

4.702 1.778 100%

4.283 1.454 100%

4.349 1.163 100%

4.331 1.013 100%

4.546 957 100%

*

Inclusief fondsen in beheer bij gelieerde partijen die niet in de consolidatie worden betrokken.

**

Vanaf 2008 wordt de solvabiliteit berekend volgens de nieuwe Bazel II richtlijnen. Het vergelijkende cijfer over 2007 is aangepast.

***

De winst per aandeel is berekend over het in het boekjaar gemiddeld aantal uitstaande aandelen.

****

Betreft alle medewerkers in dienst van Triodos Bank NV, exclusief medewerkers in dienst van de joint venture Triodos MeesPierson. Daarnaast is het cijfer van 2007 gecorrigeerd ten opzichte van het jaarverslag 2007.

***** In 2008 zijn externe en tijdelijke medewerkers voor het eerst meegenomen in de berekening. Het cijfer van 2007 is herberekend ter vergelijking.

Triodos Bank nv JAARVERSLAG 2008

B E L A N G R I J K E D ATA V O O R D E A A N D E E L H O U D E R E N C E R T I F I C A AT H O U D E R S T R I O D O S B A N K

Algemene Vergadering van Aandeelhouders

15 mei 2009

Ex-dividenddatum

18 mei 2009

Betaaldatum dividend

20 mei 2009

Omslag: Detail, bestaande uit wol en zijde, van het viltwerk dat Claudy Jongstra maakte voor het internationale hoofdkantoor van Triodos Bank in Zeist. Verbinden door de kracht van natuurlijk materiaal De vilten werken van Claudy Jongstra worden internationaal toegepast binnen architectuur en kunst. Niet alleen vanwege de esthetische waarde van haar werk, maar ook vanwege de unieke kwaliteiten en eigenschappen van de wolvezel, zoals het verbeteren van de akoestiek in ruimtes. Vilt is daarnaast vuilwerend, warmte-isolerend, elastisch, geurabsorberend en oersterk. Claudy Jongstra werd wereldberoemd door haar stoffen voor de Jedi ridders uit ‘The Phantom Menace’, de film waarmee de Star Wars trilogie opent. Op 6 maart 2009 opende zij de tentoonstelling Fashioning Felt in het Cooper-Hewitt National Design Museum in New York. Cradle to cradle is een visie van waaruit Studio Claudy Jongstra werkt. Alle schakels in het arbeidsproces zijn in eigen beheer: van schaapskudde tot ververij met verfstoffen van eigen planten uit de botanische tuin. Foto: Peter Cuypers.

TlB

Inhoud 4

Organisatiestructuur

5

Duurzaam bankieren

7

Bericht van de Raad van Commissarissen

9

Verslag van de Directie

19

Triodos Bank Nederland

23

Triodos Bank België

27

Triodos Bank Verenigd Koninkrijk

31

Triodos Bank Spanje

35

Triodos Private Banking

39

Triodos beleggingsfondsen

46

Overzicht balanstotalen

47

Risicomanagement en compliance

55

Corporate governance

59

Stakeholder dialoog

62

Kerncijfers per land en business unit

66

Kredietverlening per sector

71

Jaarrekening 2008 Triodos Bank NV

121

Bericht van het Bestuur van Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank

123

Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank

124

Raad van Commissarissen Triodos Bank

126

Directie Triodos Bank

127

Bestuur Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank

129

Sociaal jaarverslag

135

Milieujaarverslag

142

Verificatieverklaring

143

Over dit verslag

144

GRI overzicht

147

Colofon

148

Adressen

Organisatiestructuur Triodos Groep per 1 januari 2009 Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank

Triodos Bank

Retail Banking

Nederland

Investment Management

Energy & Climate - Ampere Equity Fund - Triodos Renewables for

Private Banking

50% Triodos MeesPierson Sustainable Investment Management

Development Countries Verenigd Koninkrijk

- Triodos Renewables Europe Fund - Triodos Groenfonds

België Emerging Markets Spanje

- Triodos Microfinance Fund - Triodos Fair Trade Fund - Triodos Fair Share Fund - Stichting Hivos-Triodos Fonds

Duitsland (agentschap)

- Stichting Triodos Doen

Real Estate - Triodos Real Estate Development - Triodos Real Estate Investment Management - Triodos Vastgoedfonds

Socially Responsible Investment (SRI) & Culture - Triodos Values Pioneer Fund - Triodos Values Equity Fund - Triodos Values Bond Fund - Triodos Meerwaardefonds - Triodos Cultuurfonds - Triodos FIDO - SRI Research

Private Equity - Triodos Ventures - Triodos Ventures Capital

Investment Management Verenigd Koninkrijk - Triodos Renewable Energy Fund - Triodos Opportunities Fund - Private Placements

4

TRIODOS BANK - JAARVERSLAG 2008

Duurzaam bankieren

T

riodos Bank financiert bedrijven, instellingen en projecten met een meerwaarde op sociaal, milieu en cultureel gebied, daartoe in staat gesteld door spaarders en beleggers die kiezen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen en een duurzame samenleving. Onze missie is • Bij te dragen aan een samenleving waarin levenskwaliteit wordt bevorderd en menselijke waardigheid centraal staat. • Het voor mensen, bedrijven en organisaties mogelijk te maken bewust met geld om te gaan en daarmee duurzame ontwikkeling te bevorderen. • Onze klanten van duurzame financiële producten en een goede service te voorzien.

ONZE AMBITIE

Triodos Bank wil menselijke waardigheid, zorg voor de aarde en de kwaliteit van leven in het algemeen bevorderen. Met als sleutelbegrippen: maatschappelijk verantwoord ondernemen, transparantie en bewust omgaan met geld. Triodos Bank brengt duurzaam bankieren in de praktijk. Dat betekent op de eerste plaats dat de bank diensten en producten aanbiedt die duurzaamheid direct bevorderen. Geld speelt daarbij een sturende rol. Bewust omgaan met geld betekent investeren in een duurzame economie. Daarmee wordt op een bewuste wijze aan een kwalitatief betere samenleving gewerkt.

ONZE MARKTEN ONZE KERNACTIVITEITEN

Triodos Bank wil haar missie en strategie als duurzame bank op drie verschillende manieren realiseren. DUURZAME DIENSTVERLENER

Een bankklant wil niet alleen duurzame producten en diensten, maar ook een goede prijsstelling en een adequate service. Triodos Bank is van mening dat deze belangrijke klantwaarden niet los van elkaar gezien kunnen worden. Dit betekent concreet dat de bank streeft naar het aanbieden van een passend pakket aan bancaire diensten waarmee duurzame ontwikkeling wordt


bevorderd. De bank streeft met deze strategie naar een brede klantenbasis, een combinatie van particulieren en bedrijven die nadrukkelijk voor een integrale bankrelatie met Triodos Bank kiezen. Overigens verschilt het dienstenpakket per land waar Triodos Bank is gevestigd, mede afhankelijk van de ontwikkelingsfase waarin de betreffende vestigingen en bijkantoren zich bevinden. PRODUCTVERNIEUWER

Een tweede strategische doelstelling is de productontwikkeling en het uitzetten van innovatieve producten via distributiekanalen van derden en de bank zelf. De missie van de bank en de maatschappelijke meerwaarde spreekt direct uit het product. In Nederland is deze ontwikkeling vergevorderd. Zowel Triodos Meerwaardefondsen, Triodos Groenfonds, Triodos Vastgoedfonds als Triodos Cultuurfonds worden via andere banken aan een breed publiek aangeboden. Met de lancering van fondsen vanuit Luxemburg is de basis gelegd voor een Europese distributie. Inmiddels komt de groei van deze fondsen voor meer dan 50% voor rekening van distributie door derden. Door deze ontwikkeling worden de producten van Triodos Bank bij een groter publiek bekend. OPINIELEIDER

Triodos Bank wil het publieke debat over thema’s als levenskwaliteit, maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaam bankieren bevorderen. Met meer dan 25 jaar ervaring wil de bank in het maatschappelijk krachtenveld mede richting geven aan duurzame ontwikkeling. De resultaten van dit publieke debat reiken veel verder dan de eigen activiteiten van de bank. Triodos Bank heeft met haar visie en aanpak internationaal naam gemaakt. Met deelname aan het publieke debat wordt zichtbaar waar Triodos Bank voor staat en wat haar visie is ten aanzien van belangrijk maatschappelijke ontwikkelingen. De identiteit van Triodos Bank speelt hierbij een belangrijke rol en geeft inhoud aan het merk Triodos Bank.

5

Bericht van de Raad van Commissarissen A A N D E A A N D E E L H O U D E R E N C E R T I F I C A AT H O U D E R S

H

ierbij leggen wij aan u voor de jaarstukken 2008 bestaande uit onder andere het verslag van de directie, de jaarrekening en de overige gegevens. De jaarrekening over 2008 is goedgekeurd door kpmg Accountants nv. De accountantsverklaring is op pagina 119 opgenomen in dit jaarverslag. De werkzaamheden van de Raad van Commissarissen bestaan in de eerste plaats uit het toezicht houden op en het bespreken van de ontwikkeling van de bank aan de hand van de schriftelijke kwartaalrapportages van de Directie van Triodos Bank. Daarnaast is de raad nauw betrokken geweest bij de strategische besluitvorming van de bank. In dat verband heeft ze haar goedkeuring verleend aan het businessplan 2009-2011 en het openen van een bijkantoor in Duitsland. Uiteraard is ook de kredietcrisis regelmatig onderwerp van gesprek geweest. Het verheugt de raad dat Triodos Bank zich daarin goed staande weet te houden. De raad kent een Audit Committee en een Nomination and Compensation Committee. Het Audit Committee is driemaal bij elkaar geweest in het bijzijn van de cfo als vertegenwoordiger van de Directie van Triodos Bank en de afdeling Interne Audit. Daarnaast is er eenmaal in afwezigheid van de directie gesproken met de interne auditor en de externe accountant. In 2008 waren er geen bijzondere aandachtspunten te noemen. Het Nomination and Compensation Committee heeft zich met het beloningspakketten van de directie beziggehouden en heeft voorstellen aan de raad voorgelegd. Aangezien er geen sprake is van bonussen en opties bij de Directie van de Triodos Bank, zijn de werkzaamheden beperkt. In 2008 heeft een strategiebijeenkomst plaats gevonden waaraan de leden van de raad, de leden van het bestuur van Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank (saat) en het senior management van de bank hebben deel -

genomen. Tijdens deze bijeenkomst is met elkaar van gedachten gewisseld over de lange termijn perspectieven van de bank, met name tegen de achtergrond van de financiële en economische crisis. De Raad van Commissarissen is eenmaal bij elkaar gekomen buiten de aanwezigheid van de directie, waarbij het eigen functioneren, de relatie tot de Directie van Triodos Bank en het functioneren van de directie werden besproken. In het algemeen wordt het functioneren positief beoordeeld. Op een aantal onderdelen heeft de raad afspraken gemaakt over verbeteringen en veranderingen. Het besluit om voorafgaand aan elke vergadering een presentatie met betrekking tot een deelactiviteit van Triodos Bank te laten geven is in 2008 uitgevoerd is uitermate zinvol voor de raad bij het uitoefenen van haar functie. De raad krijgt daardoor een beter inzicht in de verschillende activiteiten, alsmede een beter contact met de leden van het management die direct aan de statutaire directie rapporteren. De raad is in 2008 uitgebreid met de heer Marcos Eguiguren, die de financiële en bancaire kennis binnen de raad heeft versterkt. Zijn kennis van de Spaanse markt is een welkome aanvulling. Wij stellen voor om aan de Directie van Triodos Bank en de Raad van Commissarissen over het jaar 2008 décharge te verlenen voor de vervulling van hun taken. Volgens het rooster van aftreden zijn de termijnen van een drietal leden van de raad verstreken. Mevrouw M. van Boeschoten is aan het einde van haar tweede termijn en stelt zich niet herbenoembaar. Zij zal worden voorgedragen voor een benoeming in het bestuur van saat. De raad is verheugd dat Marjatta van Boeschoten haar kennis en ervaring ter beschikking wil blijven stellen van Triodos Bank en is haar zeer erkentelijk voor de bijdrage die zij gedurende acht jaar als commissaris heeft geleverd. Als opvolger wordt voorgesteld de heer D. Carrington te benoemen. David Carrington is zelfstandig adviseur op het gebied van finan cieel beleid en liefdadigheid. Hij is zeer bekend

Microfinancieringsbank Mibanco in Peru heeft inmiddels ruim 450 duizend leningklanten. Een van hen is José Antonio Ccencho Limache, die dankzij kredieten van Mibanco zijn bedrijf heeft kunnen opbouwen. Triodos Fair Share Fund, Triodos-Doen en Hivos-Triodos Fonds zijn aandeelhouders van Mibanco.


7

met een aantal sectoren waarin Triodos Bank actief is en heeft daarnaast een uitgebreid netwerk. De heer Frank is aan het einde van zijn eerste termijn en stelt zich herbenoembaar. De raad ondersteunt de herbenoeming van Marius Frank. Ten slotte is de heer Voortman aan het einde van zijn tweede termijn en ook hij stelt zich herbenoembaar. De raad ondersteunt ook de herbenoeming van Hans Voortman voor een laatste termijn.

Zeist, 25 februari 2009 Hans Voortman, voorzitter

Vlak voor het ter perse gaan van dit jaarverslag is bekend geworden dat mevrouw T. Bahlmann door de Nederlandse Staat is voorgedragen als lid van de Raad van Commissarissen van de ing Groep. Dat betekent dat zij zal terugtreden als lid van de Raad van Commissarissen van Triodos Bank. Wij vinden het uiteraard spijtig dat Tineke Bahlmann de Raad gaat verlaten, maar respecteren haar besluit om deze nieuwe functie, van groot maatschappelijk belang, te gaan vervullen.

8


Verslag van de Directie

I

n 2008 is de kredietcrisis met volle kracht doorgebroken en beheerst in alle opzichten de maatschappelijke agenda. In het jaarverslag over 2007 spraken we nog in termen van risico en afnemend vertrouwen in de financiële producten, zoals sub-prime hypotheken. In met name de tweede helft van 2008 heeft deze ontwikkeling geleid tot een financiële crisis van aanzienlijke omvang. Dat de overheid zo krachtig heeft moeten ingrijpen om het bankwezen op de been te houden, was in 2007 nog niet denkbaar. Met als gevolg een fundamentele discussie over het functioneren van het financiële stelsel en de rol van banken. Het is inmiddels volstrekt duidelijk dat banken in het streven naar steeds meer winst veel te grote risico’s hebben genomen. Deze risico’s zijn pijnlijk zichtbaar geworden in de extreem hoge voorzieningen die de banken hebben moeten treffen. Wat er onder meer toe heeft geleid dat de koers van veel beursgenoteerde banken is teruggevallen naar het niveau van begin jaren negentig. Triodos Bank belegt niet in complexe financiële producten en heeft uit dien hoofde dan ook geen voorzieningen hoeven te treffen.

T R A N S PA R A N T B A N K M O D E L

Omdat de maatschappelijke discussie nu over de rol van banken zelf gaat, voelt Triodos Bank zich direct aangesproken. De omvang van Triodos Bank is weliswaar beperkt, maar het succes van ons beleid is niet onopgemerkt gebleven. De huidige crisis toont aan dat het niet zozeer om groot of klein gaat, maar om het businessmodel zelf. Triodos Bank heeft altijd bewust gekozen voor een transparant, relatief eenvoudig bankmodel waarbij spaargeld wordt gebruikt voor de kredietverlening aan duurzame ondernemingen. Daarnaast biedt de bank een aantal beleggingsfondsen aan waarbij de belegger weet in welke sector hij belegt, bijvoorbeeld duurzame energie of microfinaciering, en daar ook bewust een bijbehorend risico neemt. Omdat een bank werkt met spaargeld van derden is een stevig buffervermogen en voldoende liquiditeit van groot belang. Dat beperkt een bank in het aangaan van bepaalde risico’s en is volgens Triodos Bank een essentieel onderdeel van wat een bank wil en behoort te zijn: een instituut waar men op kan vertrouwen. Dit


beleid heeft Triodos Bank in praktijk gebracht en maakt de bank sterk in deze crisis.

M A AT S C H A P P E L I J K E F U N C T I E B A N K E N

De oorzaak van de kredietcrisis en de rol van banken kan ons op verschillende manieren iets leren. Het is niet alleen een kwestie van een tijdelijke tegenslag in een op zich succesvol financieel stelsel. Daarvoor is het ingrijpen van de overheid te substantieel en de maatschappelijke schade te groot. Het is daarom van groot belang dat naar het financieel systeem zelf wordt gekeken, naast het verbeteren van het risicomanagement en het toezicht daarop. Regelmatig is te horen dat de banken vergeten zijn dat zij naast hun eigen winststreven ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben. Als het ware een ‘nuts’-functie vervullen. Iets wat voor Triodos Bank een natuurlijk gegeven is, blijkt voor veel banken een nieuwe gedachte waaraan men moet wennen. Vooral banken met een beursnotering die het als hun opdracht zagen uitsluitend maximale aandeelhouderswaarde te realiseren, kunnen dat korte termijn streven niet zo makkelijk in overeenstemming brengen met het bijdragen aan maatschappelijk belangen op lange termijn. Hoge winsten en daarmee hoge beurskoersen be palen het succes. Ook van medewerkers en directieleden die hun bonus daaraan hebben ge koppeld. Voor niet-beursgenoteerde banken, zo als de coöperatieve banken en ook Triodos Bank, speelt die eenzijdige oriëntatie op aandeelhouderswaarde niet. Voor deze banken geldt dat de klantwaarde en de maatschappelijke waarde voorop staat en is winst het resultaat van een goede be drijfsvoering. Opvallend is dat in deze categorie banken zich in de crisis zonder overheidssteun overeind wisten te houden. De vraag die gesteld moet worden, is of het systeem van de beurs op mondiaal niveau en alleen gericht op aandeelhouderswaarde, wel te verzoenen is met de maat schappelijk functie van banken. Daar zal de financiële sector, de toezichthouders, de overheid en de politiek zich over moeten uitspreken.

DE NIEUWE BANK

De Nieuwe Bank, zo zouden we de bank willen noemen die als een phoenix uit de as van deze

9

crisis herrijst. De Nieuwe Bank heeft een aantal kenmerken die het vertrouwen van het publiek in het bankwezen kunnen herstellen. Belangrijkste verandering is dat deze Nieuwe Bank stakeholder-gedreven zal moeten zijn. Klanten, medewerkers en aandeelhouders en de brede maatschappelijk agenda (bijvoorbeeld de verduurzaming van de economie) zijn de stakeholders waar de Nieuwe Bank zich op moet richten. Binnen dat kader zal de Nieuwe Bank meer kijken naar lange termijn relaties dan korte termijn transacties. Bonussen spelen een zeer beperkte rol. De Nieuwe Bank richt zich primair op sparen en kredietverlening. Investment Banking, de activiteiten waarmee hoog risicodragende investeringen worden gedaan, kan zich geen bank meer noemen en de activiteiten kunnen niet meer de continuïteit van het ‘gewone’ bankbedrijf in gevaar brengen. Betalingsverkeer behoort nu nog bij het kern bedrijf van een bank, maar het is goed mogelijk dat deze nutsfunctie door een neutrale partij wordt uitgevoerd. Uiteraard met de garantie van de overheid. Een gezonde bloedsomloop, daarmee is de omloop van geld in de samen leving zonder meer te vergelijken, is te belangrijk om aan het vrije spel van de markt over te laten. Transparantie is en blijft van groot belang en dat geldt zeker voor de activiteiten en producten van de Nieuwe Bank. Een beursnotering voor de Nieuwe Bank is niet gewenst, omdat hiermee teveel het belang van de aandeelhouders wordt benadrukt. Velen zullen Triodos Bank in deze omschrijving herkennen. Dat is natuurlijk niet verwonderlijk gezien de maatschappelijke missie van de bank. Het feit dat banken zoals Triodos Bank al meer dan 28 jaar volgens dit principe succesvol opereren, maakt de geloofwaardigheid groot. Het zijn ook bouwstenen voor andere banken die zich willen omvormen tot en zich willen richten op het kernbedrijf van een bank: sparen en lenen en het adviseren van cliënten in het omgaan met geld en risico.

K L I M A AT C R I S I S I S F U N D A M E N T E L E R

De kredietcrisis staat niet op zichzelf. De wereld kampt met een aantal fundamentele vraagstukken waarvan de kredietcrisis waarschijnlijk de makkelijkste is om te overwinnen. De klimaatcrisis is veel fundamenteler. Deze crisis dringt steeds meer door in het bewustzijn van burgers, politiek en bedrijfsleven. Nieuwe prognoses zijn

10

slechter dan de vorige en de termijn om nog iets te kunnen doen neemt af tot zo’n tien tot vijftien jaar, volgens de deskundigen. De klimaat problematiek is vooral een energiecrisis. De transitie van olie, kolen en gas naar wind, biomassa en zonne-energie gaat nog te langzaam. Hoopgevend is dat zowel de Europese Unie als de nieuwe Amerikaanse president, Barack Obama, duurzame energie tot een belangrijk investeringsdoel hebben gemaakt. De thema’s klimaat en milieu zijn geen luxe zaken meer die, als het economisch slecht gaat, even geen aandacht en ondersteuning krijgen. Integendeel, men ziet het als een kans om overheidsbestedingen ter stimulering van de economie te koppelen aan de groene investeringsagenda. Dat is op zich pure winst. Er wordt niet voor niets gesproken over een Global Green New Deal naar voorbeeld van de New Deal die de recessie in de jaren dertig van de vorige eeuw moest keren. Triodos Bank kiest voor duurzame energie. Op de korte termijn is dat windenergie, verantwoorde biomassa en zonne-energie. In zonneenergie ziet Triodos Bank op langere termijn de echte op lossing voor het energievraagstuk. Zonlicht is een oneindige bron van energie en de toepassingen van zonne-energie zijn zeer breed. Zonne cellen integreren in bouwmaterialen is zo’n voorbeeld. Zonne-energie kan decentraal worden toegepast wat een belangrijk geopolitiek voordeel oplevert. En bovenal, zonne-energie laat de aarde met rust. We ontvangen het en zetten het direct om in energie. Zonder dat het eerst neerslaat in planten om zich vervolgens over tijdperken heen om te vormen in olie of gas. Triodos Bank kiest niet voor kernenergie. De CO 2 -emissie is weliswaar minimaal, maar de afvalproblematiek, de vervuiling en water gebruik bij de winning zijn absoluut niet duurzaam. Naast de energiecrisis is er ook sprake van een grondstoffencrisis. Het gebruik van grondstoffen voor consumentengoederen is fenomenaal gestegen. Op redelijk korte termijn is de voorraad van een belangrijk aantal grondstoffen echter uitgeput. De maakindustrie staat daarom voor een grote uitdaging om de kringloop van de productie te sluiten. Dat wil zeggen dat het hergebruik van grondstoffen drastisch zal moeten toenemen. In de komende tien jaar zal er in deze innovatiebehoefte krachtig moeten worden ge ïnvesteerd. Triodos Bank ziet dat als een


belang rijke sector om met zowel risicodragend kapitaal als met bankfinanciering betrokken te zijn. De voedselcrisis is het afgelopen jaar enigszins geluwd, maar heeft aan fundamentele problematiek niet ingeboet. De concurrentie tussen het gebruik van gewassen voor brandstof en voor voedsel is minder omdat de economische crisis de olieprijzen onder druk heeft gezet. Er is minder vraag naar biobrandstoffen. Maar dat is slechts tijdelijk. De voedselcrisis is een complex vraagstuk. Het gaat om kwaliteit en kwantiteit. Dat laatste heeft ook gevolgen voor de samenstelling van het voedselpakket. De landbouw heeft ook te maken met het probleem van biodiversiteit, ziekteresistentie en bodemvruchtbaarheid. Alle drie nemen af. Ze zijn het resultaat van een sterk geïndustrialiseerde landbouw waar monoculturen op de korte termijn meer op brengsten leveren, maar op de langere termijn voor grote problemen zorgen. De toepassing van genetisch gemodificeerde gewassen en zaden dragen daar aan bij. Moderne landbouw zou zich vooral moeten richten op wat er in de natuur aan mogelijkheden besloten ligt, niet hoe we die kunnen manipuleren. In de biologische landbouw is dat het uitgangspunt. Gezonde planten groeien op een gezonde grond en dragen op die manier bij aan de gezondheid van mens en dier. Dat laatste is onder meer het afgelopen jaar gebleken uit een wetenschappelijk onderzoek dat mede door Triodos Bank is gefinancierd. De biologische landbouw is en blijft voor Triodos Bank een belangrijke sector. De groei van het aantal biologische bedrijven en het toenemende bewustzijn bij de consument over de kwaliteit dat het biologisch product met zich meebrengt, zal zich ook de komende jaren versterkt manifesteren, zo verwacht de bank.

K A P I TA A L , A R B E I D E N N AT U U R

Triodos Bank richt zich met haar kredietverlening op de reële economie. Over het belang van die reële economie zijn we ons door de kredietcrisis veel bewuster geworden. Niet geld met geld verdienen, maar juist het ondersteunen en het financieren van de reële economie is de taak van banken. Nader beschouwd is de kredietcrisis misschien wel de gezonde correctie op een alles overwoekerende factor kapitaal en het rendement dat daarop gemaakt moet worden. We hebben geleerd dat in de moderne economie


het voortbrengen van goederen en diensten altijd een combinatie is van de productiefactoren arbeid, natuur en kapitaal. De factor kapitaal heeft zich de laatste honderd jaar sterk geëmancipeerd. Het werd als de belangrijkste productiefactor gezien omdat met kapitaal het organiseren van het productieproces met de bijbehorende kennis kon worden gefinancierd.

Peter Blom: ‘De rol van banken in de samenleving staat door de financiële crisis ter discussie. Er is behoefte aan een nieuw bank concept waarbij de maatschappelijke functie meer op de voorgrond staat en het beroep van bankier weer dienend wordt.’

Totdat de factor kapitaal zich losmaakt van de reële economie. Los van de productiefactoren natuur en arbeid. We scheppen meer kapitaal dan nodig is en laten het steeds sneller circuleren. En we beginnen te geloven dat het circuleren zelf een waardescheppende factor is. Geld met geld verdienen. De kredietcrisis leert ons dat kapitaal alleen samen met arbeid en natuur tot een zinvolle productiviteit kan leiden. We zijn in dat opzicht weer bij zinnen gebracht en daarmee weer bij het wezenlijke vraagstuk van vandaag de dag: hoe zetten we alle drie de productiefactoren zodanig in dat er een duurzame economie ontstaat? Dit is de vraag die we ons in deze tijd moet stellen en waar Triodos Bank een concrete mogelijkheden wil bieden om dat in de praktijk te brengen. Maximale winst moet maximale duurzaamheid worden.

B E H A A L D E R E S U LT A T E N

Triodos Bank staat voor een duurzame ontwikkeling waarin aandacht voor de levenskwaliteit van mensen centraal staat. Levenskwaliteit betreft niet alleen het welzijn van mensen zelf, maar ook de onderlinge sociale relaties en de manier waarop we met de natuur omgaan. Levenskwaliteit staat zeker niet tegenover

11

succesvol ondernemerschap en financieel rendement, maar plaatst deze in een breder perspectief. Juist dat is de toegevoegde waarde van Triodos Bank. De maatschappelijke en economische ontwikkeling onderstreept de belangstelling voor de kwalitatieve, mensen natuurgeoriënteerde benadering van Triodos Bank. Dat vertaalt zich in de verbreding en verdieping van activiteiten van de bank.

Pierre Aeby: ‘Triodos Bank zorgt ervoor dat geld de wederzijdse afhankelijkheid tussen spaarder en kredietnemer zichtbaar maakt. Zonder deze verbinding gaat het alleen nog om het hoogste rendement. Dan loopt het financiële systeem uiteindelijk vast.’

Op hoofdpunten zijn in 2008 de volgende resultaten geboekt: • Het balanstotaal van Triodos Bank is met 25% gegroeid tot eur 2,4 miljard. De verwachting was een groei van 15 tot 20%. De financiële crisis en met name de problemen bij banken hebben veel spaarders doen besluiten over te stappen naar Triodos Bank. Vooral in Nederland en België heeft dat tot extra groei geleid. • De gezamenlijke omvang van de Triodos beleggingsfondsen is licht gedaald. De verwachting begin 2008 was nog een groei van 20 tot 25%. De financiële markten zijn in een neerwaartse spiraal terecht gekomen. Triodos beleggingsfondsen die beleggen in ondernemingen met een beursnotering, hebben zich maar ten dele aan die neergang kunnen onttrekken. Daarbij valt op dat er geringe uitstroom plaatsvond. De waardedaling van deze fondsen werd gecompenseerd door de instroom en/of waardestijging bij fondsen zoals Triodos Fair Share Fund, Triodos Groenfonds en Triodos Cultuurfonds. Tegen het licht van de marktontwikkelingen is de bank zeer tevreden met deze resultaten. • Het bedrag dat in totaal aan de bank en fondsen werd toevertrouwd steeg met 13% tot eur 3,7 miljard.

12

• De groei van de kredietportefeuille bedroeg eur 251 miljoen. Dit is lager dan de verwachte groei van eur 295 miljoen. De kredietportefeuille groeide minder sterk door de daling van de pond sterling, waardoor de kredietportefeuille van de Britse vestiging weliswaar in ponden groeide met 13%, maar in euro’s met 13% afnam. Daarnaast is de groei via het Duitse agentschap achtergebleven bij de verwachtingen. • De toevertrouwde middelen stegen met eur 460 miljoen. Dat is beduidend hoger dan de eur 350 miljoen die aan groei werd verwacht. Deze groei is gerealiseerd ondanks de daling van de euro waarde van de toevertrouwde middelen van de Britse vestiging met 13%. • Het aantal klanten over alle vestigingen van de bank is met 25% gegroeid. De verwachte groei lag tussen de 15% en 20%. De bank heeft eind 2008 totaal 191.000 klanten. • Het netto resultaat bedraagt eur 10 miljoen. Het resultaat over 2008 is 13% hoger dan over 2007. Het resultaat is hoger dan verwacht. Het resultaat wordt overigens geflatteerd door een eenmalige koers winst op valuta’s. Deze koerswinst werd gerealiseerd door indekkingen tegen koersfluctuaties van de Britse pond in relatie tot de activiteiten in het Verenigd Koninkrijk. Het operationeel resultaat is stabiel. • De kwaliteit van de dienstverlening is verder verbeterd. Er is veel aandacht besteed aan de introductie van de betaalrekening in Nederland. Volgens plan kunnen klanten van Triodos Bank Nederland sinds begin 2008 online betalen, sparen en beleggen. • Triodos Bank Verenigd Koninkrijk heeft internet sparen geïntroduceerd en hoopt daarmee een impuls aan de groei van het aantal klanten te geven. • Triodos Bank België heeft veel nieuwe spaarders geworven en zag ook de belangstelling voor private banking dienstverlening toenemen. • Triodos Bank Spanje heeft vier jaar na de start voor het eerst bijgedragen aan de winst van de bank. De bank opende een nieuw kantoor in Sevilla. • Het agentschap Triodos Finanz GmbH heeft zich vooral met de voorbereiding van een


vestiging van de bank in Duitsland bezig gehouden. De kredietportefeuille is daarom zeer beperkt gegroeid.

Management. De integratie van de activiteiten zal tot meer synergie leiden, daar waar het kennis en ervaring op het gebied van fondsbeheer, fondsdistributie en investeringen betreft. De juridische fusie zal in juni 2009 plaatsvinden.

Overzicht toevertrouwde middelen per vestiging bedragen in miljoenen euro’s

31.12.2008 bedrag %

31.12.2007 bedrag %

Nederland

970,2

47

678,6

41

België

572,2

28

414,7

26

Verenigd 359,0

17

414,4

26

Spanje

Koninkrijk

175,3

8

109,1

7

Totaal

2.076,7

100

1.616,8

100

• Het aantal medewerkers is in 2008 gegroeid met 20% tot 475. Het ziekteverzuim is volgens verwachting op 2,4% uitgekomen (2007: 1,9%) en is daarmee onder de 2,5% gebleven, dat als bovengrens wordt gehanteerd. • Het belangrijkste aandachtspunt van het milieuprogramma van 2008 was het verminderen van papierverbruik per fte en het stimuleren van het gebruik van de fiets voor woon-werk verkeer. Door de groei van het aantal klanten en medewerkers van de bank is het papierverbruik echter gestegen naar 7% per fte (2007: 2%).

T R A N S PA R A N T I E E N V E R S L A G L E G G I N G

1.039,4

50

959,2

59

595,4

29

302,6

19

Sinds 2001 maakt Triodos Bank gebruik van de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (gri). gri is in 1997 opgericht door de Verenigde Naties en de Coalition for Environmentally Responsible Economics (ceres). gri wil duurzaamheidsverslaglegging op een consequente wijze inrichten en daarmee prestaties objectiveren en de vergelijkbaarheid bevorderen. Triodos Bank is een organisational stakeholder van gri. In dit jaarverslag wordt gebruik gemaakt van de G 3 (versie 3) richtlijnen.

441,9

21

355,0

22

DUURZAAMHEIDSBELEID

Overzicht toevertrouwde middelen per categorie bedragen in miljoenen euro’s

31.12.2008 bedrag %

31.12.2007 bedrag %

Spaargelden zonder vaste termijn Spaardeposito’s Overige toevertrouwde middelen Totaal

2.076,7

100

1.616,8

100

• Begin 2008 is volgens plan Triodos Sustainable Trade Fund succesvol geïntroduceerd. Met dit fonds wil de bank de financiering van fair trade handelsstromen bevorderen. Het gaat om risicodragende leningen die mede door een buffer kapitaal (dat door een aantal stichtingen ter beschikking is gesteld), kan worden verleend. Het fonds heeft eind 2008 een financierings capaciteit van eur 10 miljoen. • In oktober 2008 is besloten om de entiteiten Triodos Fonds Management bv en Triodos Investment Management bv te fuseren en voort te zetten onder de naam Triodos Investment


De overwegingen op het gebied van duurzaamheid zijn in alle gelederen van Triodos Bank terug te vinden en vormen een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering. Bij alle activiteiten die de bank onderneemt worden de sociale en milieuaspecten meegewogen in de beslissingen. In tegenstelling tot veel ander organisaties heeft Triodos Bank daarom geen aparte afdeling die zich continu bezighoudt met duurzaamheid of Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (mvo). Om de duurzaamheid van de producten en diensten te kunnen waarborgen werkt Triodos Bank met specifieke criteria. De bank hanteert daarbij zowel positieve (stimulerende) criteria als negatieve (uitsluiting)criteria. De negatieve criteria sluiten leningen of beleggingen uit in sectoren of activiteiten die schadelijk zijn voor de maatschappij. Door de positieve criteria worden koplopers geïdentificeerd en gestimuleerd

13

om bij te dragen aan een duurzame samenleving. Tweemaal per jaar worden deze criteria getoetst en eventueel aangepast. Ook heeft Triodos Bank voor de interne organisatie duurzame uitgangspunten geformuleerd. Deze zijn terug te vinden in de Business Principles. Alle genoemde duurzaamheidscriteria zijn te vinden op de websites van Triodos Bank.

PRODUCTEN EN DIENSTEN

De producten en diensten van Triodos Bank bieden beleggers en spaarders de mogelijkheid nieuwe en bestaande ondernemingen en instellingen te financieren die bijdragen aan een beter milieu of die een sociale of culturele meerwaarde realiseren. Potentiële kredietnemers worden eerst beoordeeld op hun maatschappelijke meerwaarde op gebied van hun sociale, milieuof culturele aspecten. Dat kan om een marginale toetsing gaan als een potentiële kredietnemer in een erkende duurzame sector actief is. Is dit niet het geval, dan wordt dit aspect nader bekeken en eventueel advies ingewonnen. Vervolgens wordt de financieel-economische haalbaarheid getoetst en wordt bepaald of een financiering bancair verantwoord is. De criteria waarop Triodos Bank ondernemingen toetst zijn te lezen op de websites van Triodos Bank.

KREDIETVERLENING

De groei van de kredietportefeuille is een be langrijke indicator voor de impact die Triodos Bank heeft op het verduurzamen van de economie. Alle sectoren waar de bank zich op richt, worden als duurzaam gekwalificeerd en de ondernemingen en projecten die daartoe behoren, dragen bij aan het realiseren van de missie van de bank. In 2008 was er geen aanleiding om het duurzaamheidgehalte van de verschillende sectoren tegen elkaar af te wegen en daar een kernbeleid op te baseren. De bank blijft zich concentreren op de bestaande sectoren waarin de bank inmiddels een aanzienlijke expertise heeft opgebouwd. N AT U U R & M I L I E U ( 4 7 % , 2 0 0 7 : 4 0 % )

Projecten op het gebied van duurzame energie, zoals windenergie- en waterkracht projecten. Verder biologische en biologisch-dynamische landbouw: van landbouwbedrijven tot productverwerking, groothandelsondernemingen en natuurvoedingswinkels. Tenslotte milieutechnologie zoals kringloopbedrijven en natuur -

14

behoudprojecten. SOCIALE ECONOMIE (21%, 2007: 23%)

Leningen aan ambachtelijke bedrijven, vernieuwend ondernemerschap en dienstverlening met een duidelijk sociaal belang, inclusief de financiering van microkredietinstellingen in ontwikkelingslanden en eerlijke handel (fair trade) met het Zuiden. Producten als Max Havelaar koffie, cacao en bananen, wereldwinkels en maatschappelijke organisaties op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. C U LT U U R & W E L Z I J N ( 3 0 % , 2 0 0 7 : 3 5 % )

Kleine kredietverlening aan instellingen actief in onderwijs, gehandicapten- en gezondheidszorg en kunstenaars. Voorwaarde binnen deze sector is dat de mens in het beleid centraal staat.

Sectorverdeling kredietverlening Triodos Bank 2008

Natuur & Milieu (47%)

Cultuur & Welzijn (30%)

Sociale economie (21%)

Overig (2%)

De bovenstaande kredietsectoren geven de belangrijkste sectoren aan waar Triodos Bank bij betrokken is. De sectoren worden zowel door Triodos Bank als door investerings- en beleggingsfondsen van de bank gefinancierd. De kredietportefeuille groeide in 2008 met 25% (2007: 19%) tot eur 1.270 miljoen. Deze groei van eur 251 miljoen is lager dan de verwachting van eur 295 miljoen. De oorzaak is voor het grootste deel te wijten aan een daling van de eurowaarde van de kredietportefeuille in het Verenigd Koninkrijk als gevolg van de waardedaling van het Britse pond. De groei van de vraag naar duurzame energie zorgt voor een stijgend aandeel van de financieringen van windturbines en zonnepanelen en in mindere mate van kleinschalige biomassa- en hydro-elektrische projecten. De kredietportefeuille als percentage van het bedrag aan toevertrouwde middelen is gedaald tot 61% (2007: 63%). Triodos Bank streeft naar een kredietportefeuille gerelateerd aan de toevertrouwde middelen van 70%. De kwaliteit van de kredietportefeuille is


goed gebleven, ondanks het feit dat de toevoeging aan de voorzieningen aanzienlijk is toegenomen, maar nog wel binnen de gehanteerde doelstelling blijft. Toch is het een indicatie dat de recessie ook de kredietportefeuille van Triodos Bank heeft aangegrepen.

S PA R E N E N B E TA L E N

Spaargelden stellen Triodos Bank in staat om ondernemingen en instellingen met een maatschappelijke meerwaarde te financieren. De groei van de toevertrouwde middelen is een belangrijke indicator van het vermogen van de bank om voldoende middelen aan te trekken voor de kredietverlening aan bedrijven en projecten in duurzame sectoren. Het totaalbedrag aan toevertrouwde middelen, bestaande uit spaarreke ningen, spaardeposito’s/termijn rekeningen en tegoeden in rekening-courant/zichtrekeningen, groeide in 2008 met eur 460 miljoen, een stijging van 28% (2007: 19%). Er was een groei van eur 350 miljoen verwacht. Daarmee is de doelstelling ruim overtroffen. Alle vestigingen hebben bijgedragen aan deze groei. Vooral Nederland en België hebben een sterke groei laten zien. Door spaarders van Triodos Bank de mogelijkheid te bieden om een gedeelte van de rente die zij ontvangen te bestemmen voor een goed doel, worden jaarlijks vele maatschappe lijke organisaties ondersteund. In 2008 ontvingen 133 organisaties (2007: 503) in totaal een bedrag van eur 1,2 miljoen (2007: eur 0,9 miljoen) aan schenkingen.

BELEGGEN

Naast sparen en betalen is beleggen binnen Triodos Bank een belangrijke activiteit. Wel is de duidelijke groei van de afgelopen jaren tot stilstand gekomen. Vooral de fondsen die beleggen in beursgenoteerde ondernemingen zijn sterk getroffen door de algemene malaise in de markt. Beleggen gebeurt via beleggingsfondsen of beleggingsinstellingen die de naam Triodos dragen en beheerd worden door Triodos Bank, maar geen onderdeel uitmaken van de balans van de bank. De fondsen publiceren zelfstandig een jaarverslag en hebben elk hun eigen Algemene Vergadering van Aandeelhouders. In 2008 zijn er dertien beleggingsfondsen waarin door particulieren belegd kan worden. Het bedrag dat aan de gezamenlijke Triodos beleggingsfondsen is toevertrouwd, daalde in 2008 met


6% tot eur 1.218 miljoen. Ultimo 2007 was dat bedrag eur 1.292 miljoen.

F I N A N C I Ë L E R E S U LT A T E N

De inkomsten van de bank zijn in 2008 met 25% gegroeid tot eur 74 miljoen (2007: eur 59 miljoen). Triodos Investment Management en Triodos Fonds Management hebben samen bijgedragen aan de inkomsten met een bedrag van eur 15 miljoen (2007: eur 13 miljoen). De provisie-inkomsten bedragen in 2008 33% van de totale baten (2007: 34%).

Michael Jongeneel: ‘Triodos Bank werkt continu aan de verbetering van de (ict) dienstverlening, bijvoorbeeld de toegankelijkheid via internet, zodat we alle klanten in deze tijden van sterke groei goed kunnen blijven bedienen.’

De kosten zijn toegenomen als gevolg van de groei van de activiteiten met name op het gebied van de betaalrekening in Nederland, de personeelskosten en door de toegenomen druk van regelgeving. Ook de onverwachte forse groei van het aantal klanten heeft extra druk gelegd op de klantenservice. De verhouding bedrijfslasten ten opzichte van de totale baten ligt in 2008 op 75% (2007: 81%). Dit percentage is geflatteerd door een eenmalige koerswinst op valuta’s. Het streven is om de komende jaren dit percentage omlaag te brengen door verdere groei, waardoor de kosten over een groter volume verdeeld kunnen worden. De nettowinst steeg met 13% tot eur 10,1 miljoen (2007: eur 9,0 miljoen). De winst per aandeel, berekend over het in het boekjaar gemiddeld aantal uitstaande aandelen, bedraagt eur 3,51 (2007: eur 3,85), een daling van 9%. De winst staat ter beschikking van de aandeelhouder. De bank stelt voor een dividend te betalen van eur 1,95 per aandeel (2007: eur 1,95). De pay outratio (het gedeelte van de winst dat als dividend

15

wordt uitgekeerd) komt daarmee op 56% (2007: 51%). De winstdoelstelling op middellange termijn is 7% op het eigen vermogen van de bank. De volwassen vestigingen (Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk) hebben aangetoond dat niveau te kunnen bereiken. Door nieuwe investeringen is de groei onder de 7% gebleven. De vestiging in Spanje heeft in 2008 het break-even punt behaald en zal naar verwachting over enkele jaren ook een rendement van 7% realiseren. De activiteiten van Triodos Fonds Management en Triodos Investment Management dragen bij aan het resultaat. De bijdrage aan de winst van Triodos Fonds Management is aanzienlijk gedaald door teruglopende volumes van met name de fondsen die beleggen in beursgenoteerde ondernemingen. Triodos Investment Management, die beleggingsfondsen voor institutionele beleggers beheerd, heeft een aanzienlijk beter resultaat geboekt dan verwacht. De termijn (twee tot vijf jaar) waarop de winstdoelstelling van 7% betrekking heeft, is ook afhankelijk van kansen die Triodos Bank wil benutten in de markt. De komende jaren staat het thema duurzame ontwikkeling sterk in de belangstelling. In de huidige markt moet deze winstdoelstelling met de nodige voorbehouden worden omkleed. Een verslechterend economisch klimaat kan tot bovengemiddelde afboekingen op de kredietportefeuille leiden en daarmee het realiseren van de winstdoelstelling verder op afstand brengen. Het aantal certificaathouders is licht gedaald van 12.084 tot 11.797. Het eigen vermogen groei-

Overzicht aantal certificaten per certificaathouder bedragen in miljoenen euro’s

Certificaathouders 2008 2007

Eigen vermogen 2008 2007

1 - 50

6.347

6.704

7,7

8,3

51 - 500

4.879

4.849

52,9

53,3

501 - 1.000

388

363

18,4

17,7

1.001 en meer

183

168

125,2

120,9

11.797 12.084

204,2

200,2

Totaal

16

de met 2% van eur 200 miljoen naar eur 204 miljoen. Het onderhouden van een interne markt voor de aan- en verkoop van certificaten van aandelen heeft in 2008 goed gefunctioneerd. De intrinsieke waarde per certificaat van aandeel bedraagt eind 2008 eur 70 en bleef gelijk ten opzichte van eind 2007. De solvabiliteitsratio (bis-ratio) wordt met ingang van 2008 berekend volgens de Bazel ii richtlijnen en daalde van 16,8% aan het eind van 2007 tot 13,0% aan het eind van 2008. Dit percentage is ruim boven het wettelijk minimum van 8%. De invoering van de nieuwe richtlijnen leidt niet tot merkbare veranderingen ten aanzien van onze mogelijkheden voor krediet verlening. Er is uit principiële overwegingen geen aandelenoptieregeling voor medewerkers, leden van de Directie van Triodos Bank, leden van de Raad van Commissarissen en bestuursleden van Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank. Gezien de waarden van Triodos Bank vindt de bank een optieregeling geen passend instrument om prestaties te belonen.

VOORUITZICHTEN 2009

• Het balanstotaal van Triodos Bank zal naar verwachting tussen de 15 en 20% groeien tot ongeveer eur 2,8 miljard. Er wordt een groei van de kredietportefeuille verwacht van ruim eur 300 miljoen. De toevertrouwde middelen zullen naar verwachting met ongeveer eur 400 miljoen groeien. Deze verwachtingen zijn door de financiële crisis aanzienlijk minder betrouwbaar dan in voorgaande jaren. Vooral de ontwikkelingen op de rente- en kapitaalmarkt en de concurrentie op de spaarmarkt met vaak irreële hoge rente vergoedingen zijn van grote invloed op groei. Triodos Bank heeft een gezonde groeiambitie, maar niet tegen elke prijs. • In alle vestigingen wordt gestreefd naar een verdere groei van het aantal klanten. Voor de gehele bank wordt een groei van het aantal klanten verwacht van 15 tot 20% tot een totaal van ruim 220.000 klanten. • Onvoorziene omstandigheden buiten beschouwing gelaten, verwacht de bank over 2009 een positief resultaat te behalen. De hoogte van het resultaat zal in grote mate afhankelijk zijn van de ontwikkelingen op de gelden kapitaalmarkt


en de nog onzekere gevolgen van de recessie op de kredietportefeuille. • Er is door de directie een positief besluit ge nomen over het openen van een vestiging in Duitsland. De Raad van Commissarissen heeft met dit besluit ingestemd. De toestemming van de Toezichthouder wordt in de loop van 2009 verwacht. Vervolgens verwacht de bank eind 2009 een bijkantoor in Frankfurt te kunnen openen. • Triodos Investment Management verwacht in 2009 het nieuwe Triodos Microfinance Fund voor institutionele en particuliere beleggers te lanceren. Daarnaast wordt de introductie van een vastgoedfonds voor institutionele beleggers verwacht. • De bank zal in 2009 meer dan ooit actief bijdragen aan het maatschappelijk debat over de rol en betekenis van banken in de samenleving.

Zeist, 25 februari 2009 Directie Triodos Bank Pierre Aeby * Peter Blom *, voorzitter Michael Jongeneel

* Statutair directeur


17

Matthijs de Haan heeft sinds vijf jaar een biologische melkveehouderij met 85 melkkoeien in Ingen, Nederland. Het bedrijf heeft twee melkrobots aangeschaft. Melken met een robot heeft een positief effect op de uiergezondheid, de melkproductie en het welzijn van de koe. Triodos Bank Nederland maakte deze investering mogelijk.

Triodos Bank Nederland

K

enmerkend voor de kredietcrisis in Neder land is dat het vertrouwen in veel banken is verdwenen. Opvallend daarbij is dat het vertrouwen in Triodos Bank is gebleven. Het bedrijfsmodel van de bank spreekt veel mensen aan en laat duidelijk zien waar de bank in investeert. De combinatie van duurzaam ondernemen en transparant investeren is voor zowel particulieren als bedrijven een belangrijke reden om klant van Triodos Bank te worden. In 2008 heeft Triodos Bank hard gewerkt aan het verbeteren van de dienstverlening en toegankelijkheid. Door onder andere de introductie van de beleggersgiro kan men via internet beleggen in de beleggingsfondsen van Triodos Bank. Ook de snelheid waarmee vragen van klanten worden beantwoord, is in 2008 sterk verbeterd. Uit een onafhankelijk klantttevredenheidsonderzoek onder een groot aantal banken blijkt dat klanten de dienstverlening van Triodos Bank als goed waarderen. Triodos Bank scoorde met een 8,0 het hoogste rapportcijfer van de veertien onderzochte banken.

KREDIETVERLENING

De kredietportefeuille groeide met eur 93 miljoen (21%) tot eur 525 miljoen. Dat is iets boven de verwachte groei van eur 90 miljoen. De sterkste groei vond plaats in de energie sector, met name in de financiering van windenergie. Sterke groei was er ook in de kredieten aan instellingen voor ouderenzorg en zorgboerderijen. Verder werden diverse kredieten verstrekt aan innovatieve bedrijven middels de zogeheten technostartersregeling. De verstrekking van particuliere hypotheken is in 2008 goed op gang gekomen en groeide, conform verwachting, met eur 16 miljoen.

Matthijs Bierman: ‘Door de kredietcrisis is de aandacht voor transparant bankieren enorm toegenomen. Transparantie behoort tot de een van de kernwaarden

R E A L I S AT I E D O E L E N 2 0 0 8

Het balanstotaal van de Nederlandse vestiging groeide met eur 234 miljoen (29%) tot eur 1.039 miljoen. De kredietverlening groeide met eur 93 miljoen tot eur 525 miljoen. De verwachte toename was eur 90 miljoen. De toevertrouwde middelen groeiden sterker dan verwacht met eur 292 miljoen tot eur 970 miljoen. De verwachte groei was eur 120 miljoen. De verwachting voor het aantal nieuwe klanten lag op 14.000, maar het werden er ruim 19.000. Behalve particulieren, beschouwen ook steeds meer ondernemers dat bankieren bij Triodos Bank een logisch onderdeel van hun duurzame bedrijfsvoering is. Het aantal zakelijke klanten steeg met 34%. Het totaal aantal klanten komt daarmee op 111.000.

van Triodos Bank, wat in 2008 resulteerde in een record aantal nieuwe klanten.’

S PA R E N

Door de sterk toegenomen belangstelling voor duurzaam bankieren binnen de particuliere en zakelijke markt, lag de toename van spaargelden in 2008 wederom ver boven verwachting. Vooral in de tweede helft van 2008 zijn, mede onder invloed van de kredietcrisis, de toevertrouwde middelen aanzienlijk toegenomen. Vooral deposito’s waren vanwege de hoge geldmarktrentes in trek. In totaal stegen de toevertrouwde middelen met 43% tot eur 970 miljoen.

BELEGGEN

De introductie van het nieuwe beleggersgiro systeem in het eerste kwartaal van 2008 maakt het mogelijk alle bankzaken bij Triodos Bank (sparen, betalen en beleggen) online te regelen, hetgeen de drempel om over te stappen nog verder heeft verlaagd.


Klanten van Triodos Bank Nederland hebben eind 2008 in totaal eur 535 miljoen in Triodos beleggingsfondsen belegd (2007: eur 553 miljoen). Ondanks het slechte beleggingsklimaat was er met name voor de fondsen die rechtstreeks kredieten verschaffen aan groene en culturele ondernemingen en microfinancierings -

19

instellingen in ontwikkelingslanden, een relatief grote belangstelling. Vooral Triodos Fair Share Fund maakte een forse groei door (60%). De verwachte groei van Triodos Meerwaardefonds was licht negatief, maar minder dan het slechte beursklimaat zou vermoeden. De verklaring is dat de daling van de intrinsieke waarde deels werd gecompenseerd door nieuwe instroom van nieuwe klanten.

B E TA L E N

De Triodos Internet Betaalrekening was ook in 2008 een belangrijke trekker voor nieuwe klanten. Het blijkt dat een groot deel van de nieuwe klanten ook de betaalrekening bij Triodos Bank onderbrengt. Nieuwe klanten worden inmiddels veel sneller geholpen dan in 2007.

VERZEKEREN

De omzet van Triodos Assurantiën, voornamelijk schadeverzekeringen voor bedrijven, is gegroeid met 16%, iets onder de verwachting. De inkomsten uit levensverzekeringen zijn licht teruggelopen. Door de gestegen omzet en gelijkblijvende kosten is het resultaat van Triodos Assurantiën licht verbeterd.

VOORUITZICHTEN 2009

Verwacht wordt dat de belangstelling voor duurzaam bankieren in 2009 groot zal blijven. Triodos Bank Nederland verwacht meer dan 20.000 nieuwe klanten te verwelkomen. De toevertrouwde middelen zullen naar verwachting groeien met eur 150 miljoen en de kredietverlening met eur 100 miljoen. In de kredietverlening ligt het accent op het financieren van organisaties die door innovatie actief bijdragen aan het verduurzamen van de samenleving.

Zeist, 25 februari 2009 Matthijs Bierman, directeur

20


Kerncijfers Nederland bedragen in duizenden euro’s

Toevertrouwde middelen Aantal rekeningen Kredieten Aantal Balanstotaal

2008

2007

970.164

678.648

92.748

67.172

525.495

432.827

6.880

4.003

1.038.881

805.038

Totaal baten

22.848

19.539

Bedrijfslasten

-17.359

-14.006

-1.562

399

Waardeveranderingen van vorderingen Bedrijfsresultaat voor belastingen Belastingen bedrijfsresultaat Nettowinst

Aantal medewerkers ultimo


3.927

5.932

-1.001

-1.513

2.926

4.419

107

88

21

In zijn atelier Les Trois Claviers zet Gaëtan Leclef zijn ambachtelijke vakkennis in om traditionele piano’s, vooral Steinways, te restaureren. De allergrootste pianisten zijn trouwe klant bij hem en zweren bij de unieke klank van een handgemaakte piano. Triodos Bank in België financiert de uitbreiding van zijn activiteiten.

Triodos Bank België

H

et jaar 2008 was voor Triodos Bank België het jaar van de duurzame doorbraak. In het voorjaar van 2008 riep de Belgische consumentenorganisatie Triodos Bank uit tot het toonbeeld van duurzaam bankieren. Netwerk Vlaanderen, een onafhankelijke nonprofit organisatie die de burger informeert omtrent ethische en duurzame spaar- en beleggingsvormen, sprak van de meest ethische bank van België. De financiële crisis bracht ruime persaandacht voor Triodos Bank. De financiële krant De Tijd sprak over Triodos Bank als de rots in de branding. Veel nieuwe klanten namen de beslissing hun spaargeld aan Triodos Bank toe te vertrouwen. Bestaande klanten lieten hun tevredenheid blijken over het beleid van de bank. Meer dan ooit heeft Triodos Bank aangetoond dat duurzaam bankieren een deel van de oplossing is van de financiële crisis. In de financiële sector vindt inmiddels een hevige concurrentiestrijd plaats, waar ook de grootbanken voor het eerst hoogrentende (internet)spaarrekeningen aanbieden. De rentemarge die in het verleden in de Belgische financiële sector al krap was, kwam daarmee nog meer onder druk te staan.

KREDIETVERLENING

De kredietportefeuille groeide met eur 74 miljoen (40%) tot eur 259 miljoen. Dit is ruim boven de verwachte groei van eur 50 miljoen. Er was zowel groei in de financiering van projecten in duurzame energie (60%) als in krediet verlening aan kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s) van 23%. De meeste groei van de krediet verlening vond plaats in de sector windenergie (83%) waar het totaal aan uitstaande kredieten eur 107 miljoen bedroeg. Bij de kmo’s nam vooral de kredietverlening toe in de sector gezondheidszorg (wijkgezondheidscentra en zorgcentra voor senioren). Opvallend was de groei in financiering van windenergieprojecten in Frankrijk. Dergelijke projecten worden zowel in België als in Frankrijk in nauwe samenwerking met andere banken gefinancierd.

Olivier Marquet: ‘De groei van onze toevertrouwde middelen, in een fel bevochten spaarmarkt, wijst op een steeds toenemend vertrouwen van spaarders in Triodos Bank en haar doelstellingen.’


Het balanstotaal van de Belgische vestiging groeide met eur 161 miljoen tot eur 592 miljoen, een groei van 37%. De kredietverlening groeide met eur 74 miljoen tot eur 259 miljoen, ruim boven het gestelde doel van eur 50 miljoen. De toevertrouwde middelen groeiden sterk met eur 157 miljoen tot eur 572 miljoen. Door de krappe rentemarge bleven de rente-inkomsten enigszins achter bij de groei in kredieten spaarvolumes. De verwachte groei van het aantal nieuwe klanten lag op 4.000, maar het werden er 6.000. Zoals voorzien zijn relatief veel nieuwe medewerkers aangetrokken. Eind 2008 telde de vestiging 53 medewerkers, een groei van 33%. Met name de administratieve diensten en de afdeling Kredieten werd versterkt. De kwaliteit van de dienstverlening is daarmee aanzienlijk verbeterd.


S PA R E N

De toevertrouwde middelen groeiden met eur 157 miljoen (38%) tot eur 572 miljoen, ver boven het gestelde doel van eur 493 miljoen. De groei in de depositorekeningen (58%) was aanmerkelijk groter dan de groei in de spaar rekeningen (24%). Het grote verschil in rente vergoeding in het voordeel van de deposito rekeningen, in de eerste helft van 2008, verklaart deze ontwikkeling. Het aandeel van beide type producten in de samenstelling van de vertrouwde middelen komt hierdoor op gelijke hoogte.

BELEGGEN

Klanten van Triodos Bank België hadden eind 2008 in totaal eur 17 miljoen in Triodos beleggingsfondsen belegd, tegenover eur 22 miljoen

23

eind 2007. Het slechte beursklimaat is de verklaring voor deze terugval. De toename van nieuwe klanten in 2008 wijst op een groeiende interesse in duurzaam beleggen. Verder zijn er onderhandelingen opgestart met potentiële distributeurs om ook via andere kanalen de distributie van Triodos beleggingsfondsen mogelijk te maken. Het beheerd vermogen in het kader van private banking voor particulieren, in samenwerking met private bank Puilaetco-Dewaay, groeide met 28% tot eur 22 miljoen (2007: eur 17 miljoen) en genoot geruime belangstelling tijdens twee presentatieavonden in Brussel en Antwerpen die bezocht werd door ruim honderd geïnteresseerden.

krediet voor energiezuinige huizen actief gepromoot. Triodos Bank wil zich blijvend krachtig profi leren als een duurzaam alternatief en daarbij de visie op duurzaam bankieren aan een breed publiek communiceren. De bank voorziet op nieuw een belangrijke investering in de kwaliteit van de dienstverlening en de efficiëntie van de processen.

Brussel, 25 februari 2009 Olivier Marquet, directeur

OVERIGE ACTIVITEITEN

Triodos Bank werkt in België samen met organisaties en Non Governmental Organisations (ngo’s) die optreden als bemiddelaar van de bank en hiervoor een vergoeding ontvangen. In 2008 bedroeg deze bijna eur 219.000 verdeeld over 19 organisaties. Triodos Bank trad op als sponsor van de tentoonstelling Dit is onze Aarde, over de impact van de mens op het klimaat. De bank is actief in het ondersteunen van vele maatschappelijke projecten. Vzw Triodos Fonds (Vereniging zonder winstoogmerk), waaraan klanten een deel van hun rente kunnen afstaan of schenkingen kunnen doen, steunde net als voorgaande jaren een twintigtal duurzame projecten met een meerwaarde op sociaal, cultureel of ecologisch vlak. In 2008 hebben de klanten via Vzw Triodos Fonds een bedrag van totaal eur 65.205 gedoneerd.

VOORUITZICHTEN 2009

Voor 2009 verwacht Triodos Bank België opnieuw een belangrijke groei te realiseren ondanks de onzekere economische ontwikkelingen in de markt en de hevige concurrentie op de spaarmarkt. De kredietverlening zal naar verwachting met eur 56 miljoen groeien en de toevertrouwde middelen met eur 117 miljoen. Triodos Bank verwacht met ongeveer 5.000 klanten te groeien. De bank zal de vergoeding van spaartegoeden aanpassen aan de nieuwe reglementering die op 1 april 2009 van toepassing is in België en wil in de tweede helft van 2009 een duurzaam pensioenspaarplan te lanceren. Daarnaast wordt het hypothecair

24


Kerncijfers België bedragen in duizenden euro’s


2008

2007

572.164

414.698

30.434

24.324

259.206

185.575

1.103

1.096

591.658

431.125

Totaal baten

8.914

8.010

Bedrijfslasten

-7.523

-6.250

66

165

1.457

1.925

-118

-378

1.339

1.547

53

40




25

Cherry Orchards is een therapeutische gemeenschap waar mensen die herstellen van een crisis als gevolg van een fysieke of psychische aandoening revalideren en ondersteund worden. Cherry Orchards helpt mensen om meer verantwoordelijkheid voor hun eigen leven te nemen. Middels een lening van de Triodos Bank heeft Cherry Orchards zijn bestaande faciliteiten kunnen opknappen en nieuwe projecten kunnen financieren.

Triodos Bank Verenigd Koninkrijk

D

e financiële crisis heeft in het Verenigd Koninkrijk hard toegeslagen. De banken hebben in grote getale een beroep op de overheid gedaan die op haar beurt een pakket aan maatregelen heeft aangekondigd die de economie weer een impuls moeten geven. Bedrijven krijgen steeds meer problemen met kredieten. Spaarders zien de rente op spaartegoeden nog niet dalen, maar de verwachting is dat daarmee wel rekening moet worden gehouden. Hoewel de economische teruggang tot grote problemen voor mensen en bedrijven leidt, wordt ook voorzichtig gesproken over de kans die het biedt voor een positieve verandering van het financiële landschap. De rol van banken is wat dat betreft essentieel.

Zowel de kredietverlening als de spaartegoeden namen in pond sterling met 13% toe.

Triodos Bank benadrukt een beter evenwicht tussen people, planet en profit. Door de financiële crisis in 2008 heeft deze aanpak veel meer publiciteit gekregen. Daarmee is de geloofwaardigheid van de werkwijze van Triodos Bank fors toegenomen. Dat de financiële crisis Triodos Bank veel minder raakt houdt rechtstreeks verband met de directe, duurzame benadering van ondernemen, maar ook door het ver weg blijven van beleggingen in complexe financiële producten. Hierdoor heeft de Britse vestiging van Triodos Bank meer dan ooit in de belangstelling gestaan bij spaarders, het bedrijfsleven en de pers en dit heeft geresulteerd in een krachtige groei op alle terreinen waar de bank actief is.

KREDIETVERLENING

Het aantal spaarrekeningen in 2008 is met 7% gestegen ten opzichte van 2007. Triodos Renewable Energy Fund, een fonds dat in het Verenigd Koninkrijk investeert in duurzame energie projecten, trok meer dan gbp 10 miljoen aan.


Als vestiging van een Europese bank rapporteert Triodos Bank de resultaten in euro’s. De Britse vestiging rapporteert in pond sterling. In 2008 werd het pond steeds zwakker ten opzichte van de euro van eur 1,36 aan het begin van 2008 tot eur 1,05 ultimo 2008. Dit heeft aanzienlijke impact gehad op het eindresultaat van 2008, uitgedrukt in euro’s. Het balanstotaal in pond sterling groeide gedurende het jaar met 14%. In euro’s was sprake van een daling van 12%.


In 2008 steeg het balanstotaal van de Britse vestiging met gbp 44 miljoen (14%) tot gbp 362 miljoen. De verwachte groei was gbp 30 miljoen. De toevertrouwde middelen groeiden met gbp 38 miljoen tot gbp 342 miljoen, terwijl de verwachte groei op gbp 40 miljoen lag. Triodos Bank Verenigd Koninkrijk wist boven verwachting veel nieuwe klanten aan te trekken. De belangrijkste reden voor deze groei is de uitbreiding in 2008 van het serviceaanbod aan particuliere klanten met de introductie van online rekeningen.

In 2008 is de kredietverlening door banken als gevolg van de financiële crisis sterk afgenomen. Triodos Bank daarentegen was in staat om aan de groeiende kredietvraag van zowel bestaande en als potentiële nieuwe klanten te voldoen. Na een trage start nam ook de kredietverlening tegen het einde van 2008 aanzienlijk toe. De kredietportefeuille groeide met gbp 23 miljoen (13%) tot gbp 207 miljoen, ten opzichte van de verwachte groei van gbp 40 miljoen. Vooral de biologische landbouw liet een sterke groei zien.

S PA R E N

Een direct gevolg van de kredietcrisis was dat veel Britse financiële instellingen in 2008 een agressieve strategie inzetten om meer geld aan te trekken, waarbij buitensporig hoge spaarrentes werden aangeboden. Ondanks deze ongekende concurrentieverhoudingen steeg het bedrag aan spaartegoeden met 13%, een toename van gbp 38 miljoen. De doelstelling was gbp 40 miljoen. De bank lanceerde daartoe een nieuwe campagne om een bredere groep spaarders aan te trekken. De groei van de spaartegoeden is met name afkomstig van de nieuwe online spaarrekening en een spaarrekening met belastingvoordelen, die in de herfst van 2008 zijn geïntroduceerd.

INVESTMENT BANKING

In 2008 deed het Triodos Renewable Energy Fund, ter ondersteuning van verdere groei, een

27

vierde aandelenemissie. Ondanks een dalende aandelenmarkt en grote terughoudendheid met betrekking tot investeringen in vrijwel alle sectoren, leverde de aandelenemissie bijna gbp 10 miljoen op. Triodos Renewables Energy Fund heeft nu meer dan 4.000 particuliere beleggers.

Charles Middleton: ‘Door de financiële crisis van 2008 en het vertrouwen dat Triodos Bank met haar klanten heeft opgebouwd is de bank beter dan ooit op de toekomst voorbereid.’

In 2008 is Triodos Opportunities Fund in het Verenigd Koninkrijk gelanceerd. Een venture capital fonds voor sociale ondernemingen. Er was veel belangstelling voor de introductie van het fonds. In 2009 worden de eerste investeringen verwacht. Het Investment Banking-team is in 2008 sterk uitgebreid om in te kunnen spelen op nieuwe kansen op het gebied van corporate financiering advisering voor duurzame ondernemingen. Steeds meer middelgrote ondernemingen willen aandelen uitgeven onder hun klanten en een groeiende groep van beleggers die een directe investering prefereert boven een beleggingsfonds. Triodos Bank speelt hierbij een vertrouwensrol naar de bedrijven en de investeerders.

In 2008 heeft Triodos Bank opnieuw geïnvesteerd in de medewerkers. De bank werd door Sunday Times uitgeroepen tot een van de honderd meest aantrekkelijk werkgevers, binnen de sector kleine ondernemingen. In januari 2009 is Triodos Bank tijdens de prestigieuze Charity Times Awards 2008 verkozen tot de beste bank voor charitatieve instellingen en professionalisme in deze Britse sector.

VOORUITZICHTEN 2009

Triodos Bank Verenigd Koninkrijk verwacht dat de kredietportefeuille met gbp 40 miljoen zal groeien. De toevertouwde middelen zullen naar verwachting groeien met gbp 40 miljoen. Daarnaast verwacht Triodos Bank dat het klanten bestand met 6% zal stijgen tot 37.000 klanten. De bank verwacht in 2009 voor zowel de par ticuliere als de institu tionele beleggers een nieuw beleggingsfonds te lanceren. Triodos Bank zal de online diensten aan particuliere klanten en de bankactiviteiten voor bedrijven verder uitbreiden. De bank heeft het voornemen ambitieuze groeidoelstellingen te behalen door de online rekening actiever aan te bieden. In 2009 zal Triodos Bank een actieve bijdrage leveren aan het debat over hoe een meer duurzame toekomst gebouwd kan worden. De bank zal vooral de aandacht richten op de rol die banken als Triodos Bank kunnen spelen in het toekomstige financiële systeem dat essentieel is voor een duurzame toekomst.

Bristol, 25 februari 2009 OVERIGE ACTIVITEITEN

Charles Middleton, directeur

In 2008 heeft de bank deelgenomen aan de eerste Ethical Investment Week, door een aantal potentiële en bestaande klanten uit te nodigen bij drie lokale zakelijke klanten. De bank heeft zo laten zien wat het verschil is tussen de aanpak van Triodos Bank en conventionele banken. Daarnaast organiseerde Triodos Bank de derde editie van de Women in Ethical Business Award. Tot slot organiseerde de bank een fotowedstrijd op het gebied van sociaal ondernemen, waarbij inspirerende visies op sociaal ondernemen in het Verenigd Koninkrijk werden vastgelegd.

28


Kerncijfers Verenigd Koninkrijk bedragen in duizenden euro’s 2008

2007

359.021

414.355

28.619

26.754

216.855

249.806

733

675

Balanstotaal

379.646

432.979

Totaal baten

15.271

14.162

Bedrijfslasten

-9.774

-9.931

-326

62

Toevertrouwde middelen Aantal rekeningen Kredieten Aantal




5.171

4.293

-1.489

-1.227

3.682

3.066

88

77

29

Het Solar PV-park met een productie van 1.4MW in Noez, Toledo, Spanje, is ontstaan uit een zakelijk ‘huwelijk’ van Francisco de Pablo en Teresa Molinero met de minderheidspartner Ángel Rodríguez. Het achterliggende bedrijf is Ariadna Solar. Het park heet Leyrene, een samenvoeging van de namen Leyre en Irene, de namen van de dochters van Francisco de Pablo en Teresa Molinero. Triodos Bank heeft Leyrene een financiering verstrekt.

Triodos Bank Spanje

D

e internationale financiële crisis in 2008 heeft in Spanje niet geleid tot overheidsingrijpen bij Spaanse kredietinstellingen. Daarentegen zijn de Spaanse banken in een hevige concurrentie verwikkeld bij het aantrekken van spaargeld als gevolg van de wereldwijde liquiditeitscrisis. Ondanks deze moeilijke omstandigheden heeft Triodos Bank Spanje voor het vierde achtereenvolgende jaar hoge groeicijfers gerealiseerd en in 2008 voor het eerst bijgedragen aan de winst van de bank. De aanzienlijke stijging in met name krediet verlening is het gevolg van een brede bekendheid die de bank inmiddels heeft opgebouwd als gespecialiseerde financiële partner voor bedrijven en instellingen op sociaal, milieuen cultureel gebied. Medio 2008 passeerde Triodos Bank in Spanje de grens van 10.000 klanten. Middels een enquête werden klanten van de bank gevraagd hun mening over Triodos Bank en het productaanbod te geven. De enquête gaf ook de mogelijkheid suggesties te doen voor verbeteringen en aanvullingen op het bestaande productenpakket. 96% van de klanten gaf aan tevreden tot zeer tevreden te zijn met Triodos Bank, wat extra positief is in een tijd dat de heersende opinie over banken zo negatief is en het financiële stelsel in een vertrouwenscrisis verkeert. Een ander opvallende uitkomst was de belangstelling voor uitbreiding van het kantorennetwerk van de bank in andere delen van het land. Daarnaast gaf een groot deel van de klanten te kennen geïnteresseerd te zijn in een breder aanbod van producten en diensten. In oktober 2008 werd de nieuwe Cuenta Triodos rekening gelanceerd, in samenwerking met vooraanstaande maatschappelijke organisaties. Zoals voorzien werd in november 2008 de Andalusische vestiging van Triodos Bank in Sevilla geopend. Een ander belangrijk moment was de aankoop van het gebouw in Madrid waar het hoofdkantoor van Triodos Bank Spanje is gevestigd. In 2009 wordt gestart met de duurzame verbouwing van het pand Las Rozas, Madrid. Daarbij zal onder andere extra gelet worden op het terugdringen van het energie verbruik.



Triodos Bank Spanje heeft in 2008 het breakeven punt gepasseerd en draagt, vier jaar na de opening, bij aan de winst van de bank. Het balanstotaal van Triodos Bank Spanje groeide in 2008 met 79% tot eur 295 miljoen. De toevertrouwde geldmiddelen stegen met eur 66 miljoen. De verwachting was eur 94 miljoen. De kredietverlening nam boven verwachting toe met eur 118 miljoen. Verwacht was eur 100 miljoen. Het aantal klanten steeg met 38% tot een totaal van 11.600. De zichtbaarheid van Triodos Bank in Spanje is met name in online media en via de radio toegenomen. De financiële crisis, maar vooral de eigen activiteiten van de bank hebben veel extra media-aandacht opgeleverd, waarbij de soliditeit en het succes van de voor Spanje unieke vorm van bankieren volop is belicht.

Esteban Barroso: ‘Triodos Bank is koploper op het gebied van ethisch en duurzaam bankieren. Met een voor Spanje uniek pakket van producten en diensten bereikt de bank een grote verscheidenheid aan klanten in het hele land.’

KREDIETVERLENING

De kredietportefeuille steeg in 2008 met eur 118 miljoen (79%) tot eur 269 miljoen. Deze netto groei is ruim boven de toch al ambitieuze doelstelling van eur 100 miljoen. Vooral in de sectoren duurzame energie (met name zonne-energie) en maatschappelijke projecten was de groei aanzienlijk. Steeds meer bedrijven en organisaties beschouwen Triodos Bank als de logische financiële partner om hen te begeleiden bij de ontwikkeling van duurzame activiteiten.

31

S PA R E N

De toevertrouwde middelen stegen in 2008 met eur 66 miljoen (61%) tot eur 175 miljoen. De groeiverwachting van eur 94 miljoen is daarmee niet gehaald. De oorzaak ligt in de hevige concurrentie die door Spaanse kredietinstellingen wordt gevoerd om spaargelden aan te trekken en in de nog geringe naamsbekendheid van Triodos Bank in Spanje. Desondanks steeg het aantal klanten met 3.200 tot 11.600. Triodos Bank Spanje werkt samen met belangrijke organisaties in sectoren waarin de bank in de kredietverlening actief is. Voor de spaarproducten Affinity, Cuenta Triodos, Cuenta Justa (fair-trade spaarrekening), Ecodepósito (groene spaarrekening) en Depósito Actúa (spaarproduct gericht op mensenrechten) zijn overeenkomsten gesloten met vooraanstaande maatschappelijke organisaties als Friends of the Earth, Amnesty International, Ecologistas en Acción, Fundación Ecología y Desarrollo, Greenpeace, Intermón Oxfam, Justicia y Paz, Médecins du Monde, Artsen zonder Grenzen, Sociedad Española de Agricultura Ecológica , seo/BirdLife, setem en wwf/Adena

OVERIGE ACTIVITEITEN

In het kader van de samenwerkingsovereenkomst die in 2007 werd gesloten met Sociedad Española de Agricultura Ecológica (seae) om de ontwikkeling van de biologische landbouw sector te stimuleren, heeft Triodos Foundation tijdens Expo Zaragoza 2008 een aantal workshops verzorgd over Biologische Landbouw en Aquacultuur. Tijdens datzelfde evenement was Triodos Bank sponsor van het Fair Trade Cyber Café in het paviljoen van de burgerinitiatieven. Een andere belangrijke activiteit was de organisatie van de bijeenkomst in Madrid met de sol a sol , een project van de Europese Commissie ter bevordering van zonnecelsystemen in gedeeld eigendom.

deflatie, werkloosheid oplopend tot boven de 14% en economische nulgroei of zelfs negatieve groei. Door de dalende rentetarieven in de eurozone zien banken hun marges teruglopen. De financiële crisis maar met name ook de vastgoedcrisis in Spanje zullen de Spaanse financiële markt ongetwijfeld negatief beïnvloeden. In 2009 zullen de inspanningen gericht zijn op verdere groei en de opstart van een aantal nieuwe activiteiten. Triodos Bank Spanje verwacht de kredietportefeuille met ruim eur 80 miljoen te vergroten en de toevertrouwde middelen met eur 100 miljoen te verhogen. Verder verwacht de bank ruim 50% meer klanten te kunnen aantrekken. Daarvoor zullen, naast de forse publicitaire en marketing inspanningen, ook de werkprocessen efficiënter moeten worden ingericht. Triodos Bank Spanje verwacht in 2009 het huidige aanbod van producten en diensten voor bedrijven en particulieren verder uit te breiden en te verbeteren. Indien de marktomstandigheden dat toelaten, zullen Triodos beleggingsfondsen op de Spaanse markt ook bij particulieren klanten worden geïntroduceerd. Verder wil de bank het aantal regionale kantoren stap voor stap uitbreiden en de bestaande banden met gelijkgestemde organisaties versterken.

Madrid, 25 februari 2009 Esteban Barroso, directeur

In 2008 heeft Triodos Bank in Spanje de promotie van de ontwikkeling van duurzaam beleggen in samenwerking met Analistas Internacionales en Sostenibilidad (ais) voortgezet.

VOORUITZICHTEN 2009

De economische vooruitzichten voor Spanje voor 2009 zijn niet rooskleurig. Zij wijzen in de richting van een economisch scenario met

32


Kerncijfers Spanje bedragen in duizenden euro’s


2008

2007

175.330

109.121

17.716

12.394

268.565

150.438

665

407

295.484

164.747

Totaal baten

7.210

3.931

Bedrijfslasten

-6.457

-5.321

-123

—




630

-1.390

-233

398

397

-992

61

50

33

Intrépida Mu is een Spaans bedrijf dat kleding ontwerpt waarin uitsluitend 100% organisch en fair tradekatoen is gebruikt. Het katoen is afkomstig van Peruaanse coöperatieven. Miquel Castells en Pepe Barguñó zijn de oprichters van dit in Barcelona gevestigde bedrijf. Triodos Bank in Spanje heeft gezorgd voor de financiering van hun bedrijf.

Triodos Private Banking

O

nder private banking wordt verstaan het aanbieden van een breed pakket van financiële en niet-financiële diensten aan vermogende particulieren, stichtingen, verenigingen en (religieuze) instellingen. Duurzaam vermogensbeheer vormt daarbij het kernproduct waarbij Triodos Private Banking zowel Triodos beleggingsfondsen aanbiedt als individueel vermogensbeheer. De duurzame selectie van beleggingen voor het vermogensbeheer vindt plaats door Triodos Research. Voor het individuele vermogensbeheer werkt Triodos Bank samen met Triodos MeesPierson Investment Management. Triodos MeesPierson is een joint venture tussen Triodos Bank en MeesPierson met het doel de brede vermogensbeheerexpertise van MeesPierson te combineren met de kennis van duurzaamheid van Triodos Bank. Sinds 2005 biedt Triodos Bank private banking aan.


In 2008 is de groei van het individuele vermogensbeheer lager uitgekomen dan verwacht. Toch is het beheerde vermogen in Nederland met 17% toegenomen tot ruim eur 120 miljoen. In 2008 heeft Triodos Private Banking Nederland 29 nieuwe relaties mogen begroeten. De meerderheid van de nieuwe relaties is afkomstig van religieuze organisaties, vermogensfondsen en goede doelen. In België, waar Triodos Bank ook vermogens beheer aanbiedt, groeide het beheerde vermogen tot eur 22 miljoen. Hier werden negen nieuwe relaties begroet. In het Verenigd Konink rijk, Spanje en Duitsland kent Triodos Bank nog geen zelfstandige private banking activiteiten. De lagere groei in 2008 van de private banking activiteiten is volledig te verklaren door de situatie op de financiële markten in 2008. Na een aarzelend eerste half jaar, verslechterde de vooruitzichten voor de mondiale economie in het najaar van 2008 in zeer snel tempo. Tegelijkertijd nam het vertrouwen in de mondiale financiële sector af. Deze combinatie zorgde voor sterk dalende koersen op de aandelenmarkten. Zowel particuliere beleggers als stichtingen en verenigingen aarzelden om liquiditeiten te beleggen. Daarnaast liepen de korte rentetarieven op de geldmarkt sterk op door het afnemende vertrouwen in de financiële sector.


Deze ontwikkeling laat zich ook zien in het volume van deposito’s van de relaties van de bank. Tegenover een beheerd vermogen van eur 120 miljoen werd ultimo 2008 eur 71 miljoen aan liquiditeiten aangehouden. In het vermogensbeheer kon Triodos Private Banking zich niet onttrekken aan de slechte rendementen op de financiële markten. Het rendement op de duurzame modelportefeuille daalde met ruim 37%. Dit rendement verschilde niet veel van de reguliere wereldindex msci over 2008 (38%). Vanaf ultimo 2005, dus over de afgelopen drie jaar, rendeert de duurzame portefeuille van Triodos Bank met 13% nog steeds hoger dan de reguliere aandelenbeleggingen. Onze vastrentende beleggingen over 2008 rendeerden positief. Hierbij was wel sprake van een achterstand ten opzichte van de benchmark. De benchmark van Triodos Bank bestaat voor 70% uit staatsleningen. In 2008 waren deze leningen zeer populair vanwege hun evidente veiligheid. Triodos Bank belegt namens haar beleggers niet in staatsleningen, waardoor ons

Albert van Zadelhoff: ‘Duurzame beleggers zijn in 2008 geconfronteerd met uitdagende marktomstandigheden. Daarbij is Triodos Private Banking er van overtuigd dat de transparante wijze van bankieren op de lange termijn tot attractieve rendementen zal leiden, zowel op financieel als maatschappelijk terrein.’

rendement in de vastrentende portefeuille achterbleef. Triodos Bank verwacht dat deze achterstand in de komende jaren weer zal worden goedgemaakt. De vastrentende portefeuilles waarin maatschappelijke en culturele beleggingen waren opgenomen, rendeerden significant beter dan de portefeuilles waarin deze niet

35

waren opgenomen. Triodos Bank berekent deze rendementen exclusief de belastingteruggave die op de maatschappelijke en culturele fondsen voor de particuliere belegger van toepassing zijn. Het feitelijke rendement was voor particuliere beleggers daarom hoger. Deze portefeuille heeft sinds begin 2007 ruim 10% gerendeerd en steekt daarbij zeer gunstig af ten opzichte van alternatieven van onze niet-duurzame collega’s. Hieruit blijkt dat de uitgangspunten voor beleggen bij Triodos Bank, zoals transparantie, maatschappelijk verantwoord ondernemen en het mijden van samengestelde beleggingen, zich in de afgelopen jaren heeft bewezen.

VOORUITZICHTEN 2009

TRIODOS MEESPIERSON

In België zal Triodos Private Banking in 2009 verdere stappen zetten om de bestaande activiteiten van vermogensbeheer verder uit te breiden. De bestaande samenwerking met Puilaetco, een dochter van Kredietbank, zal intensiever worden. Triodos Bank vindt het belangrijk dat in alle landen waar de bank actief is een identiek duurzaam beleggingsuniversum wordt gehanteerd. De uitrol van private banking over alle vestigingen van Triodos Bank zal op de lange termijn zichtbaar zijn.

Voor Triodos MeesPierson Sustainable Investment Management was 2008 een minder succesvol jaar dan 2007. Het vermogen onder beheer daalde met eur 40 miljoen tot eur 672 miljoen. De klanten van MeesPierson werden extra getroffen door de onrust rondom het Fortisconcern, wat ook tot klantverlies leidde bij onze joint venture. Triodos Bank verwacht dat deze ontwikkeling van korte duur zal zijn. Met de overname van Fortis door de Nederlandse staat is de primaire onzekerheid weggenomen.

Ondanks de stagnerende markt verwacht Triodos Private Banking in 2009 het marktaandeel verder te kunnen uitbreiden. Daarnaast wordt verwacht te kunnen groeien op het gebied van alternatieve beleggingen en liquiditeiten die onze relaties aanhouden. Mede als gevolg van integratie van een deel van de activiteiten voor vermogensadvies van Triodos Bank Nederland wordt rekening gehouden met een significante stijging van het vermogen onder beheer ultimo 2009 tot eur 350 miljoen. In dit cijfer betrekt de bank vanaf 2009 behalve het vermogen in individueel vermogensbeheer ook liquiditeiten en beleggingen in Triodos fondsen.

Zeist, 25 februari 2009 OVERIGE ONTWIKKELINGEN

De trend van maatschappelijk actieve organisaties om de beleggingen en het bankverkeer duurzaam in te richten werd in 2008 versterkt. In 2008 heeft Triodos Bank voor het eerst een stand ingericht tijdens de bijeenkomst van Civil Society: een jaarlijkse conferentie van goede doelen organisaties in Nederland. In 2009 zal Triodos Bank doorgaan met de profilering bij dergelijke organisaties. Het besef dat het beleggingsbeleid van goede doelen een integraal onderdeel is van hun maatschappelijke missie zal blijven groeien. Triodos Bank is daarbij een natuurlijke partner voor deze maatschappelijk betrokken instellingen. Daarnaast zal de bank zich meer richten op de welvarende particuliere belegger. Dit segment van de markt wordt in toenemende mate kritisch op het maatschappelijk gedrag van hun bankier. Voor dit segment, met een belegd vermogen vanaf eur 300.000, biedt Triodos Private Banking duurzaam vermogensbeheer aan. Ook worden adviezen over beleggingen in de Triodos fondsen en het liquiditeitenbeheer verstrekt.

36

Albert van Zadelhoff, directeur


Kerncijfers Triodos Private Banking bedragen in duizenden euro’s

Fondsen in beheer*

2008

2007

156.581

133.473

Totaal baten

1.565

1.180

Bedrijfslasten

-1.631

-1.385

-66

-205

25

53

-41

-152

6

5

Bedrijfsresultaat voor belastingen Belastingen bedrijfsresultaat Nettowinst

Aantal medewerkers ultimo**

*

Inclusief 50% van fondsen in beheer van de joint venture Triodos MeesPierson Sustainable Investment Management voor zover belegd volgens Triodos-beleggingscriteria. ** Exclusief medewerkers in dienst van Triodos MeesPierson Sustainable Investment Management (2008: 6, 2007: 5 medewerkers).


37

In 2008 is de bouw van de biovergister ’t Haantje gestart. In ’t Haantje, gemeente Coevorden, maakt men gebruik van afvalstromen die vergist worden. Triodos Groenfonds heeft de financiering van dit project mogelijk gemaakt.

Triodos beleggingsfondsen

T

riodos Fonds Management en Triodos Investment Management, beiden dochterondernemingen van Triodos Bank, zijn verantwoordelijk voor het beheer van Triodos beleggingsfondsen. Deze fondsen bieden particuliere en institutionele investeerders de mogelijkheid om direct te beleggen in duurzame sectoren, zoals microfinanciering, duurzaam vastgoed, duurzame energie, biologische landbouw, natuurontwikkeling en cultuur. Ook wordt geïnvesteerd in beursgenoteerde onder nemingen wereldwijd die duurzame producten en diensten leveren of bovengemiddeld in hun sector presteren qua sociaal en milieubeleid en daarmee een bijdrage leveren aan duurzame ontwikkeling. De retail beleggingsfondsen gericht op particuliere beleggers worden aangeboden via een groot aantal banken, waaronder de vestigingen van Triodos Bank. Met beleggers in institutionele fondsen wordt rechtstreeks contact onderhouden. Voor het overzicht van de balanstotalen, zie pagina 46.

fondsdistributie en investeringen betreft. Per 1 januari 2009 is deze fusie organisatorisch geïmplementeerd, zie pagina 4. De juridische fusie zal eind juni 2009 plaatsvinden.

Bas Rüter: ‘De unieke integrale benadering van de duurzame panden door Triodos Vastgoedfonds is het antwoord op de vastgoedmarkt- en klimaatcrisis.’ De activiteiten van Triodos Investment Management zijn georganiseerd op basis van de onderstaande thema’s: Climate & Energy, Emerging Markets, Real Estate, Socially Responsible Investment en Private Equity.

E N E R G Y & C L I M AT E

In 2008 is het vermogen onder beheer van Triodos beleggingsfondsen gedaald met eur 74 miljoen tot eur 1,2 miljard, een daling van 6% (2007: een stijging van 9%). Er werd in alle sectoren groei gerealiseerd, behalve in duurzaam beleggen in beursgenoteerde ondernemingen. Deze activiteit ondervond als enige sector duidelijk de gevolgen van de financiële crisis en de wereldwijd intredende economische recessie. Het aantal beleggingsfondsen onder beheer steeg van 21 naar 23, als gevolg van de lancering van Triodos Sustainable Trade Fund en Triodos Microfinance Fund. In oktober 2008 heeft Triodos Bank besloten de entiteiten Triodos Fonds Management bv en Triodos Investment Management bv te fuseren en voort te zetten onder de naam Triodos Investment Management. Met de fusie worden de investeringsactiviteiten van Triodos Bank op het gebied van duurzame energie, emerging markets (microfinanciering en fair trade) en venture capital beter op elkaar afgestemd. De integratie van de activiteiten zal schaalvoordeel met zich meebrengen. Daarnaast zal er meer synergie gerealiseerd worden, waar het kennis en ervaring op het gebied van fondsbeheer,


De activiteiten op het gebied van energie en klimaat omvatten de financiering van een brede reeks energie- en milieuactiviteiten. Bij de keuze van financieringsprojecten laat Triodos Investment Management zich leiden door duurzaamheidsprincipes. Ook worden er sociale criteria gehanteerd. Bij alle activiteiten ligt het accent op een maximale bijdrage aan het bestrijden van de steeds urgenter wordende klimaatprobleem. Vanuit het klimaatprobleem bezien, kijkt Triodos Bank naar de preventie en de beperking van het energiegebruik, naar maximale opwekking van energie uit hernieuwbare bronnen om vervolgens zo schoon en efficiënt mogelijk gebruik te maken van fossiele brandstoffen. Bij de financieringen van bijvoorbeeld duurzame energie uit biomassa, worden strenge duurzaamheidscriteria gehanteerd die vaak op de ontwikkelende overheidsrichtlijnen vooruitlopen. Tot slot stimuleert Triodos Bank het klimaatneutraal handelen en de bewustwording van de eigen CO 2 -emissie. Daarnaast genereert de bank initiatieven op het gebied van klimaat die lokaal gefinancierd worden. Binnen Triodos Bank wordt de kennis op het gebied van energie en klimaat gebundeld. Vanaf

39

begin 2009 wordt door een team van investeringsdeskundigen en fondsmanagers bancaire financiering (groenfinanciering als aandelen kapitaal en achtergestelde leningen) verstrekt. De geïnvesteerde bedragen komen uit verschillende bronnen. Bij het investeren ligt het zwaartepunt op concrete energieproductie; de zogenaamde power generating assets. Triodos Renewables Europe Fund is opgericht in 2006 en gevestigd in Luxemburg, waarbij Triodos Bank op Europese schaal beleggers de mogelijkheid biedt te investeren in duurzame energie. Investeerders in het fonds zijn particulieren en professionele beleggers. Het fonds verstrekt risicodragende financieringen in kleine en middelgrote, niet-beursgenoteerde producenten van duurzame energie. Als actieve investeerder in particuliere wind- en zonne-energie en biomassacentrales in Europa maakt het fonds gebruik van meer dan 25 jaar ervaring in de financiering van duurzame energie. Het fonds groeide in 2008 tot eur 24 miljoen, heeft belegd in 14 projecten en het fonds realiseerde een rendement van 2,9% in 2008. Ampere Equity Fund is eind 2007 opgericht en heeft institutionele beleggers als aandeelhouder. Triodos Bank is op basis van de langjarige Europese ervaring in het financieren van duurzame energie gevraagd het onafhankelijk management van Ampere Equity Fund te verzorgen. Het gecommitteerd kapitaal bedraagt eur 320 miljoen, dat vrijwel geheel geïnvesteerd moet worden. Het fonds gaat vooral investeren in windparken op land en op zee, in biomassa- en zonneenergiecentrales in West Europa. De internationaal werkende onderneming Econcern uit Utrecht, Nederland gaat het merendeel van deze projecten realiseren. Het fonds is ontstaan vanuit de behoefte aan een passende financieringsbron voor de portefeuille van Econcern, maar kan ook in projecten van andere marktpartijen investeren. Triodos Groenfonds is het grootste Triodos beleggingsfonds voor Nederlandse particuliere beleggers en het oudste groene beleggingsfonds van Nederland. Het fonds valt onder de fiscale regeling voor groen beleggen. Het fonds verschaft financieringen in de sectoren duurzame energie, biologische landbouw, en natuur- en landschapsontwikkeling. Ongeveer de helft van de portefeuille betreft financiering van windprojecten. Het fonds financiert in toenemende

40

mate ook zonne-energie. Per 31 december 2008 was 79% van het fondsvermogen belegd in door de overheid erkende groene projecten. Het fonds ambieert vrijgekomen middelen uit aflossingen en nieuwe instroom te gebruiken voor de financiering van projecten die bijdragen aan vernieuwing en verdere groei in de betreffende sectoren. Het fonds kent in 2008 een beperkte daling van het fondsvermogen van eur 5 miljoen tot eur 461 miljoen. Het fonds realiseerde een rendement van 6,1%, exclusief tot 2,5% groen belastingvoordeel voor de particuliere belegger. Triodos Renewable Energy for Development Fund verstrekt financieringen aan regionale fondsen en intermediairs in ontwikkelings landen die bedrijven of projecten financieren. Het fonds is actief in het leveren van duurzame energiediensten en producten, zoals wind- en zonne-energie, waterkracht en biomassa. In 2008 heeft het fonds in totaal een bedrag van eur 1 miljoen geïnvesteerd. Stichting Triodos Climate Clearing House is een onafhankelijk registratie- en handelsplatform voor CO 2 -credits uit duurzame (fsc gecertificeerde) bosbouwprojecten en energie-efficiency projecten in ontwikkelingslanden. Door de aankoop van CO 2 -credits te compenseren ontvangen organisaties en particulieren extra inkomsten. Deze inkomsten worden gebruikt voor het gecontroleerd planten en onderhouden van nieuw en gevarieerd duurzaam bos (bio diversiteit) of maken de exploitatie van kleinschalige energie projecten rendabel. Triodos Bank is als investeerder in Klimaatneutraal Groep in Nederland en de Carbon Neutral Company in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten betrokken bij de verkoop van klimaatcompensatieproducten. Via de websites www.klimaatneutraal.nl en www.carbonneutral.com kunnen particulieren en bedrijven hun activiteiten klimaatneutraal maken. VOORUITZICHTEN 2009

Ondanks de onzekere financiële markten verwacht Triodos Investment Management dat de financiering van duurzame energie een groeimarkt blijft. Triodos Renewables Europe Fund verwacht in 2009 met 65% te groeien. Ampere Equity Fund streeft ernaar eind 2009 ruim 30% van haar gecommitteerde kapitaal, (meer dan eur 100 miljoen) geïnvesteerd te hebben.


Triodos Groenfonds verwacht haar vermogen van eur 461 miljoen, op het huidige niveau te houden. Verwacht wordt dat in 2009 op initiatief van Triodos Bank een nieuw fonds voor duurzame energie in ontwikkelingslanden gelanceerd gaat worden.

EMERGING MARKETS

De Emerging Markets activiteiten omvatten het beheer van internationaal opererende fondsen die investeren in opkomende markten als LatijnsAmerika, Afrika, Azië en Oost-Europa. Deze fondsen zijn actief op het gebied van micro financiering en fair trade financiering. De doelstelling van de fondsen is om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van een duurzame financiële sector in ontwikkelingslanden en de bevordering van de handel in fair trade en/of biologisch gecertificeerde producten. Zowel microfinanciering als fair trade financiering zijn effectieve instrumenten in de strijd tegen armoede in ontwikkelingslanden.

Diane Griffioen: ‘In 2008 hebben naast de klanten van Triodos Bank zowel institutionele investeerders als klanten van andere banken onze beleggingsfondsen steeds vaker weten te vinden.’

van Triodos Bank zijn vertegenwoordigd in de Raad van Commissarissen van deze instellingen en brengen kennis en ervaring mee op het ge bied van duurzaam bankieren. De drie fondsen financieren totaal 91 microfinancieringsinstellingen, verspreid over 38 landen en groeiden in 2008 in totaal met 29% tot eur 161 miljoen (2007: eur 125 miljoen). Vooral Triodos Fair Share Fund kende een forse groei met een stijging van het fondsvermogen van 62%. Triodos Fair Share Fund behaalde in 2008 een goed rendement van 7,3%, exclusief tot 2,5% belastingvoordeel voor de particuliere belegger. Een van de speerpunten van de microfinancieringsfondsen onder beheer is de bevordering van een onderlinge uitwisseling van kennis en expertise tussen de microfinancieringsinstellingen wereldwijd. In september 2008 organiseerde Triodos Bank de vijfde editie van de internationale workshop met directeuren en commissarissen van een aantal microfinancieringsbanken uit Afrika, Latijns- Amerika en Azië, waarvan de microfinancieringsfondsen aandeelhouder zijn. In 2008 waren de thema’s van deze workshop Internationale Expansie en Human Resource Management. Daarnaast zijn de thema’s Triple Bottom Line Banking, met aandacht voor people, planet en profit en de voortzetting van het project Transparency and Sustainability in Finance, terugkerende onderwerpen. Hierbij worden deelnemende microfinancieringsbanken begeleid in het proces om te rapporteren volgens de Global Reporting Initiative (gri) richtlijnen, waarin de resultaten op financieel, sociaal en milieugebied op transparante wijze worden gepresenteerd.

MICROFINANCIERING

De beleggingsfondsen Triodos Fair Share Fund, Stichting Triodos-Doen en Stichting Hivos Triodos Fonds verstrekken financieringen aan banken en financiële instellingen in ontwikkelingslanden en Oost-Europa die zich richten op microfinanciering. De ervaring leert dat het verbeteren van de toegang tot financiële dienstverlening de lokale economie versterkt. Triodos Fair Share Fund staat open voor instellingen en particulieren die in deze sector willen beleggen. Wereldwijd hebben microfinancieringsinstellingen in 2008 een aanzienlijke groei gerealiseerd. Dit resulteert in een grote vraag naar financiering, zowel leningen als aandelenkapitaal. De drie fondsen zijn inmiddels aandeelhouder in 23 van de meest toonaangevende microfinancieringsbanken en -instellingen. Senior medewerkers


Mede gezien de grote vraag naar financiering van microfinancieringsinstellingen wereldwijd, is in 2008 gewerkt aan de oprichting van het vierde fonds; Triodos Microfinance Fund. Dit fonds staat open voor institutionele beleggers en voor private banking cliënten, zowel in Nederland als internationaal. De lancering zal plaatsvinden in 2009. FAIR TRADE FINANCIERING

In 2008 is Triodos Sustainable Trade Fund opgericht. Dit fonds verstrekt handelsfinancieringen aan coöperatieve en particuliere landbouwbedrijven in ontwikkelingslanden die producten aankopen van boeren. De producten zijn biologisch en/of fair trade gecertificeerd, zodat de boeren verzekerd zijn van een meerprijs voor

41

hun product. Bij deze handelsfinancieringen gaat het om kortlopende leningen of voorfinanciering. Dankzij de financiering van Triodos Sustainable Trade Fund kan deze prijs direct aan de boeren worden uitbetaald. In 2008 keerde het fonds een bedrag uit van bijna eur 10 miljoen aan financieringen. Daarmee zijn 13 leningen verstrekt ten gunste van totaal 23 coöperatieve en particuliere landbouwbedrijven, verspreid over 12 landen. Het gaat daarbij om producten als koffie, katoen en soja, maar ook mango’s, sesamzaad en cacao. Triodos Sustainable Trade Fund verkrijgt haar middelen hoofdzakelijk door middel van een kredietlijn van Triodos Bank. Stichting Hivos was in 2008 de founding guarantor die daarmee de lancering van het fonds mogelijk maakte. Inmiddels heeft ook Stichting icco een garantie verstrekt.

Hans Schut: ‘Investeren in duurzame energie is de natuurlijke oplossing voor zowel de krediet- als de klimaatcrisis.’

VOORUITZICHTEN 2009

Triodos Fair Share Fund, Stichting TriodosDoen en Stichting Hivos Triodos Fonds verwachten in 2009 totaal met minimaal eur 20 miljoen te groeien. Triodos Microfinance Fund beoogt in het eerste kwartaal van 2009 te starten met minimaal eur 25 miljoen en door te groeien naar eur 100 miljoen aan het eind van 2009. Triodos Sustainable Trade Fund verwacht een groei van eur 7 miljoen.

R E A L E S TAT E

De activiteiten op het gebied van duurzaam vastgoed omvatten de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling en plaatsing van nieuw te bouwen duurzaam vastgoed, naast het beheer van Triodos Vastgoedfonds. Triodos Vastgoedfonds kon zich in 2008 niet geheel onttrekken aan de neergang op de Nederlandse vastgoedmarkt. Als gevolg van de steeds moeilijkere toegang tot financiering voor vastgoedtransacties staat de waarde van kantoren onder druk. Het fonds kan zich hier gedeeltelijk aan onttrekken door de langjarige huur-

42

contracten met solvabele huurders en het ontbreken van leegstand. Desondanks zijn de panden ultimo 2008 gemiddeld toch lager getaxeerd. Het rendement op basis van beurskoers bedroeg – 2,5%. In tegenstelling tot de markt heeft het fonds over 2008 een groei van het eigen vermogen met eur 8 miljoen (24%) tot eur 40 miljoen kunnen doormaken. Als gevolg van vier aankopen met een totale waarde van eur 40 miljoen en een verkoop met een waarde van eur 2 miljoen groeide de beleggingsportefeuille tot eur 78 miljoen. VASTGOEDONTWIKKELING

De duurzame projectontwikkeling van Triodos Bank krijgt veel belangstelling van zowel potentiële huurders als overheden, bouwers, adviseurs en makelaars en beleggers. Duurzaam vastgoed is in 2008 veruit de meest dominante trend op de vastgoedmarkt. Dankzij de positionering van Triodos Bank in het algemeen, de bekendheid van Triodos Vastgoedfonds en de ontwikkelopdracht, samen met ovg Projectontwikkeling, voor de nieuwe kantoren van tnt maakt Triodos Real Estate Development een voortvarende start door. Dit blijkt ook uit de snel groeiende opdrachtenportefeuille. Aan het einde van 2008 wordt door Triodos Real Estate Development ge werkt aan de ontwikkeling van twaalf duurzame projecten. VOORUITZICHTEN 2009

Voor 2009 verwacht Triodos Investment Manage ment dat de vastgoedmarkt zeker nog tot de zomer 2009 onder druk zal staan, gevolgd door eventueel een stabilisering of licht herstel in de tweede helft van 2009. De mate waarin de recessie doorzet zal een bepalende factor zijn. Toch zullen de activiteiten in duurzaam vastgoedontwikkeling en het structuren en plaatsen van vastgoedbeleggingen sterk groeien. Ook verwacht de bank dat ondanks de marktsituatie een beperkte groei van het vastgoedfonds.

S O C I A L LY R E S P O N S I B L E I N V E S T M E N T

De activiteiten op het gebied van duurzaam be leggen, ofwel Socially Responsible Investment (sri), omvatten het beheer van internationaal gedistribueerde beleggingsfondsen die wereldwijd investeren in beursgenoteerde ondernemingen. Zij beleggen enerzijds in aandelen en obligaties van multinationals die zich onderscheiden door een goed sociaal en milieubeleid


en die maatschappelijk verantwoord geleid worden. Anderzijds wordt belegd in aandelen van snel groeiende, innovatieve ondernemingen die met hun producten een bijdrage leveren aan klimaatbescherming, schone aarde en gezonde levensstijl. De doelstelling van de fondsen is tweeledig. In de eerste plaats beogen de fondsen ondernemingen te stimuleren hun bedrijfsvoering voortdurend duurzamer in te richten. Daarnaast bieden de fondsen de belegger de mogelijkheid (met inachtneming van een marktconform rendement op de effectenbeurs) te investeren in ondernemingen die voldoen aan strikte duurzaamheidscriteria ten aanzien van hun producten en bedrijfsvoering. Triodos Meerwaarde Aandelenfonds wordt sinds 2000 aangeboden in Nederland en hanteert dezelfde beleggingsstrategie als Triodos Values Equity Fund, dat sinds 2007 gedistribueerd wordt in België, Denemarken, Luxemburg en Spanje. De beide fondsen beleggen in aandelen van multinationals wereldwijd. Als gevolg van de sterk dalende koersen op de aandelenmarkten werd door de fondsen een teleurstellend rendement van – 45,0% respectievelijk – 44,7% gerealiseerd. Hoofdzakelijk als gevolg van deze verliezen daalde het fondsvermogen van beide fondsen met respectievelijk 42,7% en 32,1% tot respectievelijk eur 102 miljoen en eur 9 miljoen. Triodos Meerwaarde Obligatiefonds wordt sinds 2000 in Nederland aangeboden en hanteert dezelfde beleggingsstrategie als Triodos Values Bond Fund, dat sinds 2007 gedistribueerd wordt in België, Denemarken, Luxemburg en Spanje. Deze fondsen beleggen in obligaties van multinationals wereldwijd. Als gevolg van de onrust op de financiële markten en het verminderde vertrouwen, ondervonden de fondsen in vergelijking met obligatiefondsen die in staatsleningen beleggen, meer hinder van de financiële crisis. Triodos Meerwaarde Obligatiefonds en Triodos Values Bond Fund realiseerden een rendement van 2,4% respectievelijk 2,9%. Ondanks het negatieve sentiment ten aanzien van beleggen steeg het fondsvermogen van beide fondsen met respectievelijk 1,6% en 12,7% tot respectievelijk eur 109 miljoen en eur 10 miljoen. Triodos Meerwaarde Mixfonds wordt al ruim tien jaar aangeboden in Nederland. Het fonds heeft gedurende 2008 een defensieve beleggingsstrategie aangehouden met een relatief


groot percentage belegd in obligaties en liquiditeiten en een relatieve kleine positie in aandelen. Het fonds realiseerde een tegenvallend rendement van – 18%. Het fondsvermogen daalde hoofdzakelijk als gevolg van dit rendement met 34% tot eur 50 miljoen. Triodos Values Pioneer Fund wordt sinds 2007 gedistribueerd in België, Denemarken, Luxemburg, Nederland en Spanje en ondervond in 2008 grote invloed van het negatieve sentiment op de aandelenmarkten. Binnen de thema’s waarin het fonds belegd was het verlies van de ondernemingen actief in klimaatbescherming bovengemiddeld groot. De beleggingen op het gebied van gezonde levensstijl en maatschappelijk verantwoord ondernemen presteerden beter.

Marilou van Golstein Brouwers: ‘Een betrouwbare, transparante financiële sector is essentieel voor een gezonde economie. Banken fungeren als intermediair tussen spaarders en kredietnemers. Voor microfinancieringsbanken is deze kernfunctie de reden van bestaan. Iets waar westerse banken zich aan kunnen spiegelen.’

Dit resulteerde in een rendement van – 41,4% en een afname van het fondsvermogen met eur 12 miljoen (34%) tot eur 23 miljoen. De resultaten op het vlak van het stimuleren van maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn zeer positief. In de financiële sector werd bijvoorbeeld de betrokkenheid bij de productie van controversiële wapens met tientallen banken en verzekeraars besproken. Dit heeft bij een groot aantal banken geleid tot de versnelling van de formulering van restrictief beleid op dit terrein. Daarnaast is jarenlange inzet van Triodos Bank voor het stopzetten van de inkoop van metaal uit oorlogsgebieden uitgegroeid tot een breed onderwerp van maatschappelijke discus-

43

sie. Triodos Bank laat hiermee duidelijk zien dat duurzaam beleggen op de beurs van groot belang is voor het stimuleren van duurzaam gedrag door ondernemingen.

waarin de fondsen beleggen zijn historisch hoog. Om die reden wordt een lichte groei van het fondsvermogen verwacht.

B E L E G G E N I N K U N S T E N C U LT U U R

P R I VAT E E Q U I T Y E N V E N T U R E C A P I TA L

Op het gebied van kunst en cultuur biedt Triodos Bank de Nederlandse klanten Triodos Cultuurfonds aan. Het fonds is opgericht in 2006 en belegt in door overheid erkende culturele projecten, gericht op de bevordering en het behoud van kunst en cultuur. Hiermee draagt het fonds bij de sector minder afhankelijk te maken van subsidiestromen en het cultureel ondernemerschap te stimuleren. Triodos Cultuurfonds heeft in 2008 een duidelijk stijging van het fondsvermogen van eur 6 miljoen tot eur 73 miljoen behaald. De portefeuille is uitgebreid met een aantal nieuwe initiatieven. Met name gedreven door de ontwikkelingen in de kapitaalmarktrente, realiseerde het fonds een rendement van 7,4%, exclusief tot 2,5% belastingvoordeel voor de particuliere belegger.

Triodos Ventures, dochteronderneming van de onafhankelijke Stichting Triodos Holding, heeft een reeks participaties in zusterbanken van Triodos Bank in Europa. Daarnaast investeert Triodos Ventures in diverse duurzame initia tie ven die op specifieke gebieden een doorbraak beogen. Eind 2008 heeft het fonds 30 projecten in portefeuille. In 2008 heeft Triodos Ventures de aandacht sterk gericht op de ontwikkeling van duurzaam vastgoed en is Triodos Real Estate Development opgericht om samen met klanten duurzame huisvestingsconcepten te ontwikkelen.

Voor 2009 wordt een verdere groei van het fondsvermogen verwacht. Het fonds zal bij de selectie van nieuwe financieringen net als in 2008 vooral gericht zijn op kleinschalige particuliere projecten die voortkomen uit innovatief, cultureel ondernemerschap.

Triodos Venture Capital Fund, gestart in 2001 met professionele en institutionele aandeelhouders en met een beoogde looptijd van tien jaar, heeft ultimo 2008 nog een project in portefeuille en streeft er naar in de komende jaren het fonds te beëindigen. Sinds 2005 beheert Triodos Bank een vervangende venture capital fonds met een portefeuille van 20 investeringen, met name op het gebied van fair trade en biologische producten. In het najaar van 2008 is het fonds aan de particuliere aandeelhouders van dat fonds overgedragen.

VOORUITZICHTEN 2009

De verwachting is dat de gevolgen van de financiële crisis in de reële economie verder zichtbaar zullen worden. Het marktsentiment op de beurzen zal worden bepaald door de diepte van deze economische recessie en het effect daarvan op omzet- en winstverwachtingen van het bedrijfsleven. De aandelenmarkt zal zich na enige tijd naar verwachting weer richten op structurele groeithema’s, zoals het oplossen van het energievraagstuk en de aanpak van klimaatverandering. De beleggingsfondsen in aandelen van beursgenoteerde ondernemingen zullen zich zowel qua rendement als qua fondsvermogen grotendeels in lijn met de bewegingen op de aandelenmarkt ontwikkelen. Dit houdt in dat Triodos Investment Management voor 2009 een beperkt fluctuerend fondsvermogen van de aandelenfondsen verwacht. Hierbij kan de voorkeur voor aandelen in duurzame energie de fondsen van de bank helpen de markt qua rendement te beconcurreren. Voor de obligatiefondsen is het vooruitzicht positief. De risicopremies van bedrijfsobligaties

44

Triodos Innovation Fund, gestart in 2005, richt zich op innovatieve ondernemingen vooral op het gebied van eerlijke handel en biologische voeding. In goed onderling overleg is besloten dat de aandeelhouders van het fonds het beheer zelf gaan voeren. Het fonds gaat in 2009 verder onder de naam High Tide Worldwide. VOORUITZICHTEN 2009

In 2009 zullen voorbereidingen worden getroffen om te komen tot een nieuw duurzaam opererend risicokapitaalfonds.

ALGEMENE VOORUITZICHTEN 2009

De activiteiten Triodos Investment Management zullen naar verwachting in 2009 verder groeien. Over het algemeen zullen de beleggingen in 2009 sterk afhankelijk zijn van de mate waarin de economische recessie doorzet en de ontwikkeling op de aandelenbeurzen van invloed blijven op de toestroom van vermogen in de beleggingsfondsen. Toch verwacht Triodos Invest -


ment Management een toename in zowel het aantal fondsen als het totaal beheerd vermogen. Hierbij zal worden geprofiteerd van de nog altijd toenemende aandacht voor investeringen in duurzame producten en diensten, ondersteund door de relatief goede rendementen van de meeste beleggingsfondsen van Triodos Bank. De groei van de beleggingsfondsen die investeren in projecten en ondernemingen buiten de beurs zal naar verwachting het grootst zijn. De bijbehorende dienstverlening aan institutionele beleggers zal daarmee waarschijnlijk sneller toenemen dan de instroom in beleggingsfondsen voor particuliere beleggers.

Zeist, 25 februari 2009 Directie Triodos Fonds Management bv Marilou van Golstein Brouwers Diane Griffioen Bas Rüter Hans Schut

Kerncijfers Triodos Investment Management * bedragen in duizenden euro’s **

Retail beleggingsfondsen in beheer

2008

2007

1.072.364

1.151.059

145.995

141.105

1.218.359

1.292.164

Institutionele beleggingsfondsen in beheer Totaal beleggingsfondsen in beheer Totaal baten

14.936

12.526

Bedrijfslasten

-11.456

-10.862

3.480

1.664

-888

-424

2.592

1.240

56

49

Bedrijfsresultaat voor belastingen Belastingen bedrijfsresultaat Nettowinst


*

Vooruitlopend op de in 2009 te effectueren fusie van Triodos Investment Management BV en Triodos Fonds Management BV tot Triodos Investment Management BV zijn de kerncijfers van beide entiteiten samengevoegd. De vergelijkende cijfers zijn aangepast.

** De bedragen in dit overzicht kunnen afwijkingen vertonen ten opzichte van de jaarrekening van Triodos Investment Management BV en Triodos Fonds Management BV als gevolg van de verwerking van eliminatieposten bij de consolidatie met Triodos Bank.


45

Overzicht balanstotalen VA N T R I O D O S G R O E P E N B E H E E R D V E R M O G E N VA N T R I O D O S B A N K P R I VAT E B A N K I N G

bedragen in miljoenen euro’s 31.12.2008

31.12.2007

2.363

1.885

Triodos Bank NV Triodos Cultuurfonds NV

74

68

Triodos Fair Share Fund

60

37

Triodos Groenfonds NV

471

493

Triodos Meerwaardefonds NV

261

362

Triodos Renewable Energy Fund Plc

45

48

Triodos Sicav I

41

56

Triodos Sicav II

25

19

Triodos Sustainable Trade Fund Triodos Vastgoedfonds NV Retail beleggingsfondsen

7

—

88

68

1.072

1.151

Triodos Ampere Equity Fund

12

1

Stichting Triodos-Doen

58

47

Stichting Hivos-Triodos Fonds

45

39

Triodos Innovation Fund BV

—

30

Stichting Triodos Renewable Energy for Development Fund

5

5

Triodos Venture Capital Fund BV

2

4

Triodos Ventures BV

17

13

Overige activiteiten

7

2

146

141

1.218

1.292

157

134

3

3

3.741

3.314

Institutionele beleggingsfondsen

Totaal beleggingsfondsen

Triodos Bank Private Banking (totaal beheerd vermogen)

Stichting Triodos Foundation

Totaal

Dit overzicht omvat geen toegezegde bedragen. Overlappingen zijn mogelijk. Van een aantal instellingen was op het moment van het opstellen van dit overzicht nog geen goedgekeurde jaarrekening beschikbaar. In dit overzicht zijn omwille van eenduidigheid balanstotalen opgenomen, behalve bij Triodos Bank Private Banking waar het totaal beheerd vermogen cf. Triodos criteria wordt vermeld.

46


Risicomanagement en compliance

O

m de risico’s die de bank loopt te beheersen, hanteert en onderhoudt Triodos Bank een stelsel van systemen, procedures, limieten, rapportages en controles. De organisatie en beheersing van de bedrijfsprocessen zijn ingericht conform de geldende weten regelgeving voor financiële instellingen en de duurzame doelstelling van Triodos Bank. De verantwoordelijkheid voor risicobeheersing ligt in de lijnafdelingen en de betrokkenheid van het senior management is in de organisatie verankerd. Monitoring van aspecten van risicobeheersing vindt dagelijks en structureel plaats door de risicomanagers voor de door hen beheerde risicogebieden. Op groepsniveau is een risicomanager verantwoordelijk voor het geconsolideerde risicobeleid, deze rapporteert, in overleg met de overige risicomanagers, rechtstreeks aan de Directie van Triodos Bank. De risicomanagers hebben als voornaamste taak het zichtbaar maken van risico’s en de analyse daarvan binnen het aandachtsgebied, de gedrags lijnen inzake het afdekken en verminderen van risico’s, de beleidsvoorbereiding en de coördina tie van de beheersing van de risico’s van Triodos Bank alsmede het bewaken van de voortdurende effectiviteit van afdekkings- en verminderingsinstrumenten binnen het aandachtsgebied. Een andere belangrijke verantwoordelijkheid voor de risicomanager op groepsniveau is de samenhang tussen het risicobeleid van de vestigingen te waarborgen en kennismanagement voor een aantal vakgebieden te garanderen. Ter ondersteuning van deze functie is in 2008 een begin gemaakt met het inrichten van een risico management-organisatie door het aanstellen van een risicocoördinator binnen elk bedrijfs onderdeel van de bank. Per risicosoort wordt de risicobereidheid en het beoogde risicoprofiel vastgesteld en uitgewerkt in het beleid voor alle onderdelen van Triodos Bank. Beleidsvragen en besluiten op het gebied van risicobeheersing worden genomen door de Directie van Triodos Bank, na advies van de verantwoordelijke risicomanager. Voor het balansbeheer en de daarbij behorende risico’s is door de directie een adviesverantwoordelijkheid belegd bij het Asset and Liability Committee.


O P E R AT I O N E E L R I S I C O

Triodos Bank loopt in haar bedrijfsvoering operationele risico’s. Het operationele risico heeft betrekking op de kans dat de bank schade of verlies lijdt als gevolg van inadequate of falende interne processen, mensen, systemen of externe gebeurtenissen. Triodos Bank tracht dit risico te beperken door te zorgen voor duidelijke beleids lijnen, rapportages en procedures, voor haar eigen processen, maar ook door beleid vast te stellen voor het beoordelen van inkoop en outsourcing. Veel beheersingsmaatregelen zijn ingebed in geautomatiseerde systemen en vastgelegd in procedures en werkinstructies. Opleiding, ervaringsniveau en betrokkenheid van de medewerkers werken hierin ondersteunend, alhoewel de omvang van de organisatie in be perkte mate een afhankelijkheid van bepaalde personen (key person risk) met zich mee brengt. Triodos Bank heeft geen processen van kernproducten bij derde partijen ondergebracht. Het lijnmanagement ontvangt onder andere via het incidentmanagementsysteem informatie die nodig is om operationele risico’s te onderkennen en, na analyse en beoordeling van de effectiviteit, passende maatregelen te nemen. Een ander hulpmiddel is het risk self assessment bij nieuwe projecten, producten en (eventuele outsourcing van) processen, waarbij risico’s en de bijdrage aan de inhoudelijke doelstelling van Triodos Bank (bijvoorbeeld screening op milieu criteria voor inkoop) systematisch in kaart worden gebracht en in het implementatieplan worden verwerkt. Op het gebied van business continuity is in 2008 voor de vestiging Zeist en Bristol, (inclusief de centrale afdelingen vanuit het hoofdkantoor zoals bijvoorbeeld de ict afdeling) een passende organisatie ingericht en continuïteitsplannen opgezet en geïmplementeerd. In 2009 zal een live-test worden uitgevoerd, naast de droogtesten die jaarlijks voor alle teams plaatsvinden. Voor de waardering van het operationele risico onder Bazel ii wordt gewerkt met de Basic Indicator Approach.

KREDIETRISICO

Kredietrisico heeft betrekking op het risico dat de tegenpartij in gebreke blijft en daarbij verliezen ontstaan omdat deze partij de verplichtingen tegenover de bank niet nakomt. Het gaat hierbij

47

om zowel betalingsachterstanden als negatieve waardeveranderingen door de verminderde kredietwaardigheid van de tegenpartij. Onder het kredietrisico valt tevens het concentratierisico. Het concentratierisico binnen de kredietportefeuille is het risico dat de bank loopt door een bepaalde gebeurtenis met als gevolg dat een onderneming of een groep van verbonden ondernemingen hun betalingsverplichtingen niet kunnen nakomen. Dit risico heeft betrekking op alle activa van de bank: bedrijfskredieten, deposito’s bij financiële instellingen en obligaties. Triodos Bank beheerst het kredietrisico en het concentratierisico vanuit twee perspectieven: • op portefeuille niveau (teneinde de concentratie van risico’s op de niveaus per sector, per land of regio te beheersen) • op individueel niveau (per gebeurtenis of debiteur)

gehandicapten- en gezondheidszorg, kunstenaars (individueel en in groepen) en culturele instellingen. • Sociale economie (21%, 2007: 23%). Deze sector bestaat uit ambachtelijke bedrijven, vernieuwend ondernemerschap en dienstverlening met een duidelijk sociaal belang, inclusief de micro kredietinstellingen in ontwikkelingslanden, eerlijke handel (fair trade) met het Zuiden en maatschappelijke organisaties op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Om de risicoconcentratie in sectoren op portefeuilleniveau te beheersen zijn limieten en periodieke rapportagemomenten vastgesteld voor de lokale vestigingen. Op individueel niveau worden limieten per situatie bekeken en vastgesteld. Overzicht uitstaande kredieten per land Nederland (36%)

Bedrijfskredieten worden verstrekt aan bedrijven en projecten in sectoren die bijdragen aan het realiseren van de missie van Triodos Bank. Doordat het hier een beperkt aantal sectoren betreft, wordt de portefeuille gekenmerkt door hogere sectorconcentraties. Concentratie op de bestaande sectoren is verantwoord omdat de bank in deze sectoren een aanzienlijke expertise heeft opgebouwd en actief investeert in het verbreden en verdiepen van sectorgerelateerde kennis binnen de organisatie. Daarnaast wordt het risico beperkt door voldoende zekerheden te vestigen als dekking van de uitstaande kredieten. Sectorverdeling kredietverlening Triodos Bank 2008

Natuur & Milieu (47%)

Cultuur & Welzijn (30%)

Sociale economie (21%)

Overig (2%)

De belangrijkste sectoren zijn: • Natuur & Milieu (47%, 2007: 40%). Deze sector

bestaat uit projecten op het gebied van duurzame energie, milieutechnologie en bedrijven en projecten uit de gehele bedrijfskolom van biologische en biologisch dynamische landbouw. • Cultuur & Welzijn (30%, 2007: 35%). Deze sector bestaat uit instellingen actief in onderwijs,

48

Spanje (21%) België (17%) Verenigd Koninkrijk (16%) Duitsland (5%) Frankrijk (3%) Italië (1%) Ierland (1%)

Kredietbeslissingen worden door de lokale kredietcommissies, in het land van de kredietnemer, genomen. Elke lokale kredietcommissie kan zelf beslissingen nemen binnen een vastgesteld kader. Kredieten die dit kader overschrijden worden door de Directie van Triodos Bank be oordeeld. De gegevens van de kredieten zijn opgenomen in de systemen en gekoppeld aan een risico classi ficatie. Periodiek worden de kredietwaardigheid van de debiteuren en de economische waarde van de zekerheden beoordeeld en be sproken binnen de betreffende kredietcommissie. Beleggingen bij bankiers en in rentedragende waardepapieren zijn gericht op erkende partijen in de financiële markten op basis van de kredietbeoordeling van de kredietafdeling en de inhoudelijke beoordeling op het gebied van duurzaamheid door Triodos Research. De Directie van Triodos Bank neemt een besluit over de maximale limieten op tegenpartijen voor de korte en middellange termijn op basis van het aan hen voorgelegde advies. Deze limieten worden ieder kwartaal opnieuw vastgesteld, of meer frequent wanneer de omstandigheden op de markt of bij de tegenpartij (bijvoorbeeld een


verlaging van de kredietbeoordeling door een erkende kredietbeoordelinginstantie) daar aanleiding toe geeft.

Voorziening in % van uitstaande kredieten 1,6 1,4

Bij periodieke beoordelingen van kredieten en beleggingen vormen wrong-way risk posities (wanneer de kans op wanbetaling van de tegenpartijen een positieve correlatie vertoont met algemene marktrisicofactoren) onderdeel van de analyse en kunnen aanleiding zijn tot wijziging van het beleid voor de betreffende tegenpartij(en).

% Voorziening

1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 2004

Triodos Bank maakt, conform Bazel ii richtlijnen, voor de bepaling van het risicogewicht van alle actiefposten die gewaardeerd zijn door een erkende kredietbeoordelinginstantie, gebruik van de kredietbeoordelingen van Fitch en Moody’s. Voor alle vorderingen is een beleidslijn opgesteld die waarborgt dat deze krediet beoordelingen eenduidig en consequent worden toegepast. Voor de indeling in de kredietkwaliteitscategorieën volgt Triodos Bank de door De Nederlandsche Bank (dnb) gepubliceerde standaardindeling.

2005

2006

2007

2008

hypothecaire inschrijvingen op zakelijk of particulier onroerend goed, borgstellingen van overheden, bedrijven of particulieren en pandrechten op roerende zaken (inventaris, voorraden, debiteuren en/of projectcontracten). Alle bedrijfskredieten in de portefeuille worden op individuele basis en periodiek beoordeeld, waarbij de frequentie afhangt van de kwaliteit van de debiteur, omvang van het exposure en de markt waarin deze debiteur werkzaam is. Voor de achterstallige betalingen van debiteuren (een debiteur die meer dan negentig dagen in gebreke is bij het nakomen van een aanzienlijke verplichting naar Triodos Bank) geldt dat deze worden besproken (en zo nodig van actie voorzien) in de kredietcommissie van de betreffende vestiging.

Het beleid voor de waardering van zekerheden is vastgelegd in een kredietenhandboek en vertaald naar werkprocedures binnen de vestigingen van de bank. Voornaamste zekerheden zijn

Dubieuze en achterstallige vorderingen per sector (in miljoenen euro’s) Dubieuze vorderingen* 2008 2007

Banken en financiële intermediairs

Voorziening voor dubieuze debiteuren 2008 2007

Achterstallige vorderingen** 2008 2007

3

—

3

—

—

—

—

—

—

—

2

—

Detailhandel

1

1

—

1

—

—

Dienstverlening

1

1

1

1

1

1

Gezondheidszorg en sociale zorg

1

—

—

—

1

3

Landbouw, veeteelt en visserij

4

3

1

1

7

1

Media

1

1

—

—

—

—

Nutsbedrijven

4

1

1

1

—

—

Toerisme en vrije tijd

3

—

—

—

7

3

Voedingsmiddelen en dranken

1

1

—

—

3

3

Overige sectoren

3

1

1

—

2

1

22

9

7

4

23

12

Basismaterialen

Totaal

* Dubieuze vorderingen voor aftrek voorziening dubieuze debiteuren. ** Achterstallige vorderingen, exclusief dubieuze vorderingen.


49

positie voor eigen rekening in. Valutaposities, met uitzondering van die die ontstaan zijn door strategische investeringen, worden volledig afgedekt. Renterisico is het belangrijkste marktrisico dat verbonden is aan activiteiten die niet voor handels doeleinden plaatsvinden.

Debiteuren waarbij getwijfeld wordt aan de continuïteit van het kernbedrijf en/of een langdurige achterstand heeft in het voldoen van de contractueel overeengekomen rente- en aflossingstermijnen, vallen in de categorie dubieuze debiteuren en worden intensief en continue gevolgd door een hiertoe aangestelde medewerker. Voorzieningen worden genomen voor dubieuze debiteuren voor het verschil tussen de verwachte waarde van de zekerheden en het totaal uitstaand obligo van de debiteur bij de bank.

RENTERISICO

Het renterisico is het risico dat, als gevolg van nadelige ontwikkelingen van de rentevoeten op de financiële markten, de waarde van activa of passiva negatief wijzigt. Dit risico is inherent aan het bankbedrijf. Het renterisico ontstaat voornamelijk door het feit dat er verschillen zijn in de rentetypische looptijden van de activa en passiva.

Triodos Bank maakt geen gebruik van securitisatie voor haar eigen vorderingen of voor overname van vorderingen. De kwaliteit van de kredietportefeuille is goed. In 2008 is de toevoeging aan de voorziening voor dubieuze debiteuren in alle vestigingen gestegen. De toevoeging aan de voorziening in percentage van de kredietportefeuille bedraagt 0,44% (2007: 0,09%). Het percentage van 2008 is gelijk aan de gemiddelde toevoeging aan de voorziening in de afgelopen tien jaar.

De renterisicopositie van Triodos Bank wordt maandelijks gemonitord in het Asset and Liability Committee. Het renterisico wordt beheerd door een stelsel van richtlijnen en limieten, alsmede door het uitvoeren van diverse simulaties (rentescenario’s). Limieten worden vastgesteld door de Directie van Triodos Bank onder voorstel van de risicomanager. In combinatie met een balanssimulatiemodel worden de verliezen aan rentebaten onder verschillende rentescenario’s (Earnings at Risk) en de waardeverandering van het eigen vermogen (Economic Value of Equity at Risk) berekend. De waarde van deze indicatoren per 31 december 2008 is aangegeven in de tabel op pagina 51.

MARKTRISICO

Marktrisico is het risico dat de beleggingsportefeuille van de bank in waarde daalt als gevolg van koersschommelingen op de financiële markten (rentetarieven, wisselkoersen of aandelenkoersen). Dit risico ontstaat zowel uit de handel voor klanten als uit de handel voor eigen rekening. Triodos Bank neemt geen handels -

Voor rekening-courant en spaargelden zonder

Dubieuze en achterstallige vorderingen per land (in miljoenen euro’s) Dubieuze vorderingen* 2008 2007

Nederland

Voorziening voor dubieuze debiteuren 2008 2007

Achterstallige vorderingen** 2008 2007

11

5

4

2

4

3

België

2

2

1

1

1

1

Verenigd Koninkrijk

1

2

1

1

5

1

Spanje

5

—

—

—

13

7

Duitsland

3

—

1

—

—

—

22

9

7

4

23

12

Totaal

* Dubieuze vorderingen voor aftrek voorziening dubieuze debiteuren. ** Achterstallige vorderingen, exclusief dubieuze vorderingen.

50


• • •

•

vaste rentelooptijd worden de volgende aan names gehanteerd ten aanzien van de rentelooptijd: Spaargelden ≥ eur 50.000 en gbp spaargelden lopen lineair af in 1 jaar. Spaargelden < eur 50.000 lopen lineair af in 4 jaar. Euro rekening-courant credit tegoeden met een rentepercentage < 0,5% lopen lineair af over een periode van 4 jaar. Overige rekening-courant tegoeden hebben een rentelooptijd van 1 maand. Bij de berekening van de toekomstige rentes voor spaargelden wordt gebruik gemaakt van een mix van lange en korte marktrentes. De toekomstige rentes op de tegoeden in rekening courant volgen de korte marktrentes. Bovenstaande aannames zijn tot stand gekomen op basis van kwalitatieve gronden (zogenaamde expert opinion). In 2008 is begonnen met een kwantitatief onderzoek naar het renterisico van ons spaargeld om te komen tot beter onderbouwde aannames. De uitkomsten van dit onderzoek, dat begin 2009 wordt afgerond, zullen worden ge bruikt om het renterisico-model te optimaliseren. Het renterisico van de bank is gedurende 2008 binnen de interne beleidsnormen gebleven.

LIQUIDITEITSRISICO

Het liquiditeitsrisico is het risico dat de bank loopt bij het onvoldoende kunnen vrijmaken van liquide middelen om haar verplichtingen na te komen. De toevertrouwde middelen worden aangetrokken ten behoeve van de krediet-

verlening door de bank. Het overschot wordt belegd bij banken of geïnvesteerd in verhandelbare staatsobligaties. Het beleid van Triodos Bank is er op gericht om voldoende onmiddellijk opvraagbare tegoeden te hebben om aan haar verplichtingen te kunnen voldoen. Triodos Bank kenmerkt zich door een hoge mate van liquiditeit, aangezien de funding volledig bestaat uit spaargelden van klanten (particulier en zakelijk). Hierdoor hoeft de bank geen beroep te doen op de professionele markten. Triodos Bank heeft dan ook geen hinder van de uitdraging van de interbancaire markten ondervonden gedurende de financiële crisis in 2008. Wel heeft de bank een Liquidity Contingency Plan opgesteld in 2008. Hierin staan de maat regelen vastgelegd die genomen kunnen worden in geval van een liquiditeitscrisis. Het liquiditeitsrisico van Triodos Bank bleef gedurende 2008 binnen de interne beleids normen. Triodos Bank heeft gedurende 2008 voorzichtigheidshalve hogere liquiditeiten aangehouden.

S T R AT E G I S C H E N R E P U TAT I E R I S I C O

Triodos Bank is een bank met een duidelijk omschreven missie, die werkt vanuit de waarden zoals beschreven in de business principles. Binnen de organisatie wordt veel geïnvesteerd in opleiding, bewustwording en betrokkenheid van medewerkers bij de thema’s en principes die de bank centraal stelt. De reputatie van Triodos Bank is een strategische pijler, want het vertrouwen in de bank is van wezenlijk belang voor een goede dienstverlening. Het eventuele risico dat de bank reputatieschade lijdt, wordt zoveel mogelijk beperkt. Dit risico wordt mede

Indicatoren Earnings at Risk en Economic Value of Equity at Risk per 31 december 2008 (in miljoenen) Indicator

Earnings at Risk 1 jaar (EUR)

Stijgende rente (+200 bp)

0,6

(1%)

Dalende rente (-200 bp)

-0,3

(-1%) (-35%)

Earnings at Risk 1 jaar (GBP)

0,5

(5%)

-3,3

Earnings at Risk 1 jaar (alle valuta)

1,1

(2%)

-3,7

(-7%)

-26,4

(-13%)

32,0

(16%)

Economic Value of Equity at Risk (EUR) Economic Value of Equity at Risk (GBP) Economic Value of Equity at Risk (alle valuta)

-1,0

(-31%)

-0,4

(-13%)

-23,4

(-11%)

35,9

(17%)

bp = basispunten


51

beheerst door samenwerkingspartners zorgvuldig te selecteren, waarbij op transparante wijze verantwoording wordt afgelegd voor alle activiteiten. In geval van calamiteiten zorgt Triodos Bank voor tijdige en juiste informatie en communiceert hierover actief.

BAZEL II

In juni 2004 publiceerde het Bazel Comité voor Bankentoezicht de definitieve tekst van het nieuwe Kapitaalraamwerk dat bekend staat onder de naam Bazel ii. De voorbereiding voor de implementatie van dit Kapitaalraamwerk heeft in de afgelopen jaren de nodige aandacht gekregen. Triodos Bank is per 1 januari 2008 overgegaan op het Bazel ii raamwerk en vanaf die datum wordt op basis van Bazel ii vereisten gerapporteerd. Dit is in overeenstemming met de doelstelling. Bazel ii kent verschillende benaderingen voor de implementatie van de eisen ten aanzien van krediet-, markten operationele risico’s. Triodos Bank heeft, gezien de omvang en de ontwikkelingsfase van de bank, onder Pijler i van Bazel ii gekozen om in de eerste fase de minder geavanceerde methoden te implementeren. Voor de berekening van het kredietrisico wordt gewerkt met de Standard Approach om kapitaal en kredietlimieten voor kredietvorderingen op tegenpartijen toe te kennen. Voor de waardering van het operationele risico wordt gewerkt met de Basic Indicator Approach. Deze keuze heeft geen invloed op de inspanning die de bank levert om haar interne risicobeheersystemen te versterken en te verfijnen. In 2008 heeft Triodos Bank, als onderdeel van Pijler ii van Bazel ii en in overeenstemming met de doelstellingen voor 2008, een interne kapitaalbeleid geïmplementeerd. Dit kapitaal beleid is in 2008 besproken met de toezichthouder, deze heeft een aantal aanbevelingen ge geven die binnen de organisatie zijn opgevolgd. In 2008 heeft de toezichthouder geen finaal oordeel over het kapitaalbeleid van Triodos Bank gevormd, mede gezien het feit dat de kapitaalpositie van Triodos Bank ruim binnen de doelstellingen blijft. Pijler iii betreft het publiceren van solvabiliteits risico’s. Deze publicaties gelden voor banken en beleggingsondernemingen vanaf het moment dat zij overstappen op het nieuwe regime. Doel is om aan stakeholders gegevens over de solvabiliteit en het samenhangende risicoprofiel van de instelling ter beschikking te stellen. Deze

52

gegevens zijn in dit jaarverslag opnieuw beoordeeld en bijgesteld waar wenselijk of noodzakelijk conform de regelgeving. Tevens is een begin gemaakt het met opzetten van beleidslijnen voor openbaarmaking van informatie. Het gewenste en vereiste kapitaal is voor 2008 gerapporteerd en berekend volgens het kapitaalregime van Bazel ii.

K A P I TA A L B E H E E R

De strategische doelstellingen bepalen de risicobereidheid van Triodos Bank. Risicobereidheid is een van de onderdelen van het proces voor kapitaalplanning. Het geeft het maximale risico aan dat Triodos Bank bij de uitvoering van haar bedrijfsstrategie aanvaardbaar vindt, teneinde zich te beschermen tegen gebeurtenissen die een nadelig effect kunnen hebben op de winstgevend heid, het vermogen of de aandelenkoers. Kapitaal is de buffer om verliezen op te vangen die de risico’s van de bedrijfsvoering met zich meebrengt. Risico vormt een belangrijk element van het kapitaalraamwerk. Een van de maat staven voor het uitdrukken en kwantificeren van de risicobereidheid is het economisch kapitaal. Dit vertegenwoordigt de interne vraag naar kapitaal binnen de bank. Daarnaast moet de bank ook voldoen aan de kapitaalvereisten van toezichthouders. De risicobereidheid en de kapitaalplanning vormen de basis van het proces voor: • Kapitaalmeting: het meten van risico’s, resul terend in een schatting van de vraag naar kapitaal. • Kapitaalallocatie: de allocatie van kapitaal aan de afzonderlijke business units. • Kapitaalbeheer: het beheer van het aanbod van en de vraag naar kapitaal. Op deze wijze kan Triodos Bank de totale risico bereidheid op groepsniveau kwantificeren, deze risicobereidheid vervolgens toerekenen aan de verschillende business units en op deze wijze de performance en de risiconiveaus voor elke business unit consistent meten en beheren. De kapitaaleisen van de eerste en tweede pijler in termen van het Bazel ii Kapitaalakkoord worden beheerd via dit kapitaalraamwerk. K A P I TA A L M E T I N G

Het kapitaal dat binnen Triodos Bank wordt ge meten, betreft zowel de interne kapitaalbehoefte (economisch kapitaal, in lijn met de resultaten van Pijler ii onder Bazel ii) als het vereiste kapi-


• • • • •

taal (in lijn met de resultaten van Pijler i onder Bazel ii). Het economisch kapitaal is een risicomaatstaf die aangeeft over hoeveel kapitaal de bank wenst te beschikken om, gegeven de be drijfsactiviteiten, eventuele verliezen te kunnen opvangen. Het economisch kapitaal wordt op hoofdlijnen bepaald voor de volgende risico’s: Kredietrisico (tegenpartijen concentratierisico) Renterisico (posities in bankboek) Marktrisico (posities in handelsboek) Operationeel risico Strategisch en reputatierisico In de interne managementrapportages wordt maandelijks beoordeeld of het beschikbare kapitaal toereikend is om huidige en toekomstige activiteiten te ondersteunen. In 2008 is het be schikbare kapitaal steeds toereikend geweest.

transparant beheren van tegenstrijdige belangen en het afschermen van vertrouwelijke informatie. Triodos Bank heeft een Europese compliance organisatie die wordt geleid vanuit het hoofdkantoor in Zeist. In iedere vestiging zijn compliance medewerkers werkzaam. Het hoofd van de afdeling Legal en Compliance rapporteert rechtstreeks aan de Directie van Triodos Bank. WERKZAAMHEDEN IN 2008

In 2008 zijn de interne regels voor privé effecten transacties geactualiseerd. Alle medewerkers heb ben instructies ontvangen en hebben deelgenomen aan voorlichtingsbijeenkomsten. Ook is het beleid ten aanzien van het tegengaan van witwassen en terrorismefinanciering geactualiseerd. De procedures die daarmee samenhangen zijn verder ge automatiseerd. De betrokken medewerkers zijn over deze thema’s voorgelicht en geïnstrueerd.

K A P I TA A L A L L O C AT I E

Triodos Bank beschouwt kapitaal als een schaars middel. De toewijzing van kapitaal aan de verschillende onderdelen van de groep wordt centraal bepaald. De allocatie van kapitaal is verankerd in het Kapitaalallocatiebeleid. Op basis van dit beleid wordt kapitaal aan de business units toegewezen in verhouding tot het aandeel in het economisch en vereiste kapitaal.

NALEVING

In 2008 zijn er geen significante incidenten ge weest op het gebied van compliance of integriteit. Triodos Bank is niet betrokken geweest bij gerechtelijke procedures of sancties die samenhangen met het niet nakomen van wet- of regelgeving op het gebied van financieel toezicht, corruptie, reclame-uitingen, mededinging, privacy of productaansprakelijkheid.

K A P I TA A L B E H E E R

Het doel van kapitaalbeheer is te waarborgen dat voldoende kapitaal beschikbaar is om te voorzien in de kapitaalbehoefte van Triodos Bank op grond van de onderliggende bedrijfsstrategie. Het kapitaalbeheer wordt besproken in het Asset and Liability Committee.

COMPLIANCE EN INTEGRITEIT

Triodos Bank kent interne beleidsregels en procedures die waarborgen dat de bedrijfsvoering plaatsvindt overeenkomstig haar eigen beleid en de relevante weten regelgeving. De afdeling Legal en Compliance van Triodos Bank draagt bij aan het beheer en de verdere ontwikkeling van de betreffende beleidsregels en procedures. Daarnaast voert de afdeling Legal en Compliance onafhankelijk toezicht uit op de naleving van de regels en procedures. De externe aspecten van deze afdeling betreffen met name klantacceptatie, het monitoren van financiële transacties en het voorkomen van financiële dienstverlening aan witwaspraktijken. De interne aspecten betreffen met name het controleren van privé-transacties van medewerkers, het voorkomen en zonodig


53

Luke Hasell (foto) heeft samen met zijn compagnon Jim Twine twee boerderijen in Somerset, Verenigd Koninkrijk. Samen vormen zij The Story Group en verkopen biologisch rund- en lamsvlees direct aan de consument. Door de financiering van Triodos Bank in het Verenigd Koninkrijk zijn Luke en Jim in staat hun onderneming verder uit te breiden.

Corporate governance

T

riodos Bank is een Europese bank met vestigingen in Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk en Spanje. In Duitsland is een agentschap gevestigd. Het hoofd kantoor is gevestigd in Nederland.

Overzicht aantal certificaten per certificaathouder bedragen in miljoenen euro’s


Eigen vermogen 2008 2007

S T I C H T I N G A D M I N I S T R AT I E K A N T O O R AANDELEN TRIODOS BANK

Triodos Bank vindt het van groot belang haar missie en identiteit zoveel mogelijk te waarborgen. Om die reden zijn de aandelen van Triodos Bank nv ondergebracht bij Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank (hierna te noemen Administratiekantoor). Het Administratiekantoor geeft op haar beurt certificaten van aandelen uit aan particulieren en instellingen. Deze certificaten belichamen de economische rechten van de aandelen van Triodos Bank nv. Daarnaast oefent het Administratiekantoor het stemrecht uit op de aandelen Triodos Bank nv. In haar stemgedrag laat het bestuur van het Administratiekantoor zich leiden door de ideële doelstelling en missie van de bank, het belang van de certificaathouders en het belang van de bank als onderneming. De certificaten Triodos Bank zijn niet beursgenoteerd. Triodos Bank onderhoudt zelf een interne markt ten behoeve van haar certificaathouders.

C E R T I F I C A AT H O U D E R S

Certificaathouders hebben stemrecht in de Vergadering van Certificaathouders tot een maximum van 1.000 stemmen per certificaathouder. De Vergadering van Certificaathouders benoemt de leden van het bestuur van het Administratiekantoor, op voordracht van het bestuur van het Administratiekantoor. Voor deze voordracht is de goedkeuring van de directie van Triodos Bank vereist. Een certificaat houder kan ten hoogste 7,5% van alle uitstaande certificaten in bezit hebben.

1 - 50

6.347

6.704

7,7

8,3

51 - 500

53,3

4.879

4.849

52,9

501 - 1.000

388

363

18,4

17,7

1.001 en meer

183

168

125,2

120,9

11.797 12.084

204,2

200,2

Totaal

Overzicht aantal certificaten en aantal certificaathouders per land

Certificaten x 1.000 2008 2007

Nederland


2.247

2.208

8.071

8.334

553

533

2.357

2.358

Verenigd Koninkrijk

75

78

1.040

1.048

Spanje

47

53

329

344

Totaal

2.922

België

2.872 11.797 12.084

de bank, staat de directie van de bank met raad en daad terzijde en handelt daarbij in het belang van de bank als onderneming.

D I R E C T I E VA N T R I O D O S B A N K

Triodos Bank wordt geleid door de statutaire directie. De statutaire directie wordt benoemd door de Raad van Commissarissen.

R A A D VA N C O M M I S S A R I S S E N

Triodos Bank heeft een Raad van Commissarissen. Leden van de Raad van Commissarissen worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, op voordracht van de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen houdt toezicht op de bedrijfsvoering van


STICHTING TRIODOS HOLDING

Stichting Triodos Holding is niet juridisch, maar wel organisatorisch verbonden met Triodos Bank nv. Stichting Triodos Holding is 100% aandeelhouder van Triodos Ventures bv, een investeringsfonds voor risicodragende en strate-

55

gisch belangrijke nieuwe activiteiten, die nauw samenhangen met de missie en activiteiten van Triodos Bank. Het bestuur van Stichting Triodos Holding en de Directie van Triodos Ventures be staan op dit moment uit de leden van de statutaire directie van Triodos Bank. Stichting Triodos Holding kent een Raad van Toezicht die op voordracht van het bestuur van het Administratiekantoor wordt benoemd en waaraan het bestuur bepaalde, statutair vastgelegde besluiten ter goedkeuring dient voor te leggen.

TOEZICHT

Triodos Bank staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten en van de toezichthoudende autoriteiten in België, het Verenigd Koninkrijk en Spanje voor wat betreft de lokale aspecten.

S T I C H T I N G T R I O D O S F O U N D AT I O N

Stichting Triodos Foundation is een zuster instelling van Triodos Bank nv, die niet juridisch, maar wel organisatorisch is verbonden met de bank. Het bestuur van Stichting Triodos Foundation bestaat uit werknemers van Triodos Bank. De stichting verricht werkzaamheden die samen hangen met het verkrijgen van gelden voor initia tieven die bijdragen aan de ideële doelstellingen van Triodos Bank. In België, het Verenigd Koninkrijk en Spanje bestaan vergelijkbare stichtingen.

BUSINESS PRINCIPLES EN DE NEDERLANDSE C O R P O R AT E G O V E R N A N C E C O D E

Triodos Bank voert haar missie uit aan de hand van haar business principles. Deze business principles zijn tot stand gekomen in overleg met de Raad van Commissarissen en het bestuur van het Administratiekantoor. De business principles van Triodos Bank zijn te vinden op www.triodos.com. De Nederlandse corporate governance code is niet direct van toepassing op Triodos Bank nv, aangezien de certificaten van Triodos Bank niet op enige gereglementeerde markt zijn genoteerd. De bank onderschrijft de beginselen van de corporate governance code en voldoet daar in algemene zin aan. Op een aantal specifieke punten wijkt zij daar bewust van af. De belangrijkste afwijking betreft het stemrecht op de aandelen. Om de ideële doelstelling en missie van Triodos Bank zoveel mogelijk te waarborgen hebben certificaathouders niet de mogelijkheid zelf het stemrecht op de onderliggende aandelen uit te oefenen, maar is dat stemrecht ondergebracht bij het Administratiekantoor. Een aantal bepalingen van de corporate governance code is niet op Triodos Bank van toepassing, omdat Triodos Bank geen aandelen- of optieregelingen kent.

56


Overzicht instellingen met een belang van 5% en meer in procenten 2008

2007

Delta Lloyd Levensverzekering NV

7,2

7,2

NAGRON Nationaal Grondbezit BV

6,8

6,9

Friesland Bank NV

5,8

5,7

Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Boerenleenbank BA

5,3

5,2

PGGM Pensioenfonds Z&W

5,3

5,4

Beheersmaatschappij Breesaap

5,2

5,1

Stichting Pensioenfonds ABP

5,1

5,0

Bovenstaande instellingen hebben een belang van 5% of hoger. In totaal hebben 11 (2007: 14) instellingen meer dan 10.000 certificaten met in totaal een belang van 45,1% (2007: 49,0%).


57

Aan het Hooghiemstraplein in Utrecht is het Creative Industries Building van Stichting Professionele Atelierverhuur Nederland (PAN) gevestigd. Creatieve ondernemers kunnen er goede, betaalbare werkruimtes huren. De PAN heeft vanuit Triodos Cultuurfonds een financiering ontvangen.

Stakeholder dialoog

T

riodos Bank onderhoudt goede relaties met haar stakeholders zoals aandeel houders (certificaathouders), klanten, medewerkers, maatschappelijke organisaties en de overheid. Triodos Bank werkt nauw samen met organisaties die zich inzetten voor milieu, biologische landbouw, duurzame energie, kunst en cultuur, zorg, onderwijs, mensenrechten en ontwikkelingssamenwerking. Onder stakeholders verstaat Triodos Bank alle mensen, groepen en organisaties waarmee de organisatie een (werk)relatie heeft. De dialoog met al deze stakeholders vormt een belangrijke bron van inspiratie voor vernieuwing. Triodos Bank onderscheidt drie groepen stakeholders:

Sinds de oprichting van Triodos Bank is transparantie een van de belangrijkste doelstellingen van de bank. Triodos Bank vindt het van groot belang dat spaarders en beleggers weten wat er met hun investering en vermogen gebeurt. De jaarlijkse bijeenkomsten met klanten en certificaathouders van Triodos Bank zijn van grote waarden om te laten zien in welke ondernemingen de bank het geld belegt en financiert. Tijdens deze bijeenkomsten is er ruimte voor discussie over de strategie en het beleid van de bank. Het biedt stakeholders de mogelijkheid de bank kritisch te benaderen over het gevoerde beleid. Naast de jaarlijkse klantendag waren er in 2008 voor het eerst in België en het Verenigd Koninkrijk bijeenkomsten voor Belgische en Britse certificaathouders.

K L A N T E N , C E R T I F I C A AT H O U D E R S , MEDEWERKERS EN LEVERANCIERS

In de dialoog met deze groep van stakeholders gaat het vooral om economische belangenafweging. Elke stakeholder of het nu een spaarder, belegger, kredietnemer, leverancier of medewerker is, heeft in financieel-economisch opzicht wat te winnen of te verliezen in de relatie met Triodos Bank. De afweging tussen korte- en lange termijnbelangen en die van het eigen belang tegenover het algemeen belang, zijn de inzet van de dialoog met deze betrokkenen. M A AT S C H A P P E L I J K E O R G A N I S AT I E S E N OVERHEID

De dialoog die de bank met deze groep van stakeholders voert, richt zich vooral op de maatschappelijke context waarin de bank haar activiteiten ontplooit. Deze stakeholders hebben geen financieel belang, maar wel een duidelijk maatschappelijk belang bij de ontwikkeling van de bank. A D V I S E U R S E N I N S P I R AT O R S

Mensen die bijdragen aan het verder ontwikkelen van de bank en haar missie en visie. Deze groep stakeholders bestaat uit externe adviseurs met vernieuwende ideeën die gevraagd en ongevraagd aan de bank worden meegegeven en inspirators met nieuwe visies en inzichten. Juist als het gaat om de ontwikkeling van duurzaamheidstrategieën, zijn deze mensen van groot belang.


Triodos Bank wordt in de media regelmatig genoemd als een toonbeeld van hoe verantwoord bankieren anno 2008 mogelijk is In 2008 heeft de vestiging in het Verenigd Koninkrijk mee gedaan aan de eerste Nationale Week van het Ethisch Investeren. Met een speciale groene bus zijn spaarders en beleggers van Triodos Bank op bezoek gegaan bij bedrijven die door de bank worden gefinancierd. In België was Triodos Bank betrokken bij het internationale congres over marketing en authenticiteit. De succesvolle marketingactiviteiten van Triodos Bank dienden daar als aansprekend voorbeeld. Triodos Bank geeft in haar schriftelijke en online uitingen helder informatie over de sectoren waarin de bank actief is. Met het kwartaal magazine Triodosnieuws, het jaarverslag, het halfjaarbericht en via de websites informeert de bank al haar stakeholders over concrete projecten en bedrijven die de bank financiert en waarin wordt belegd. Triodosnieuws is een middel te streven naar transparantie. Triodosnieuws wordt in alle landen van vestiging door klanten opvallend goed gewaardeerd. Zeker gezien de nuttige en aantrekkelijke informatie en korte berichten. In 2009 zal het tijdschrift een vernieuwde uit-

59

Fundación Félix Rodríguez de la Fuente is een Spaanse milieuorganisatie die in 2004 is opgericht om het gedachtegoed van de Spaanse milieuactivist Félix Rodríguez de la Fuente in ere te houden. Triodos Bank in Spanje heeft de stichting een lening verstrekt voor het RUNA-project, dat de integratie van plattelandsontwikkeling, biodiversiteit en ondernemerschap wordt bevorderd. Foto: © Jorge Sierra / Fundación Félix Rodríguez de la Fuente.

straling krijgen. De huidige websites van Triodos Bank biedt de geïnteresseerde bezoeker drie thema’s aan informatie: productinformatie, beschrijvingen van de bedrijven en projecten die met de toevertrouwde middelen worden gefinancierd en algemene informatie over Triodos Bank, zoals missie, geschiedenis, kerncijfers en organogram. De websites zijn een steeds belangrijker communicatiemiddel voor de bank en worden elke maand meer bezocht. Interne communicatie vindt bij Triodos Bank met name plaats op de wekelijks gehouden bijeenkomst voor alle medewerkers. In alle vestigingen van de bank vindt een dergelijke bijeenkomst plaats. Medewerkers kunnen zo bijdragen aan het proces van beleidsvorming en voelen zich daardoor betrokken bij alle activiteiten van de bank. In 2008 is via een interactief proces met medewerkers van de bank gewerkt aan een nieuwe strategie voor de komende drie jaar. Triodos Bank treedt selectief op als sponsor om de missie op een andere wijze dan via het kernbedrijf te realiseren. In 2008 was Triodos Bank onder andere sponsor op de World Expo in Zaragoza, Spanje met betrekking tot de thema’s water en klimaatverandering. Via de schenkingsfondsen die binnen Triodos Bank Groep opereren ondersteunt de bank vernieuwende initiatieven op het gebied van biologische landbouw, duurzame energie en economische ontwikkeling in ontwikkelingslanden. In totaal ging dit in 2008 om eur 1,2 miljoen (2007: eur 0,9 miljoen) aan schenkingen. Om de dialoog over de verslaglegging te stimuleren, initieert Triodos Bank gesprekken met stakeholders over de inhoud van elk jaarverslag. De meeste stakeholders hebben grote waardering voor de opzet en inhoud. Als negatief wordt de detailinformatie ervaren en sommige stakeholders vinden het document te omvangrijk. Positief gewaardeerd wordt de integrale rapportage van zowel de financiële resultaten als de milieuen sociale effecten. Begin 2009 zal een werkgroep geformeerd worden om de opzet en inhoud van het jaarverslag te herzien. Triodos Bank wil met name onderzoeken hoe de impact die de bank via haar kredietverlening heeft, beter en duidelijker naar voren gebracht kan worden.

opnieuw de carbon disclosure project four cdp4-oproep ondertekend. Hierin vragen de ondertekenaars de vijfhonderd grootste beursgenoteerde ondernemingen ter wereld hun CO 2 emissies openbaar te maken. Met als doel dat deze ondernemingen hun emissies terugdringen. Triodos Bank is in 2008 ondertekenaar van de oproep van Tällberg Foundation om bij de wereldwijde klimaatonderhandelingen aan te dringen op een reductie tot 350 ppm CO 2 (parts per million). Triodos Bank is mede-oprichter en lid van Social Venture Network Europe, European Social Investment Forum (Eurosif) en International Association of Investors in the Social Economy (inaise). Daarnaast is Triodos Bank lid van Global Reporting Initiative (gri) en United Nation Environmental Program-Finance Initiative (unep-fi). In 2008 is als gevolg van de kredietcrisis het vertrouwen in de financiële sector ernstig afgenomen. Zoals in dit jaarverslag beschreven is Triodos Bank hier niet direct door geraakt. Via brieven aan onze klanten en met corporate advertenties in landelijke dagbladen heeft de bank de visie op de financiële crisis gedeeld met al haar stakeholders. Vele positieve reacties heeft de bank op deze proactieve communicatie gekregen. Triodos Bank wordt in de media regelmatig genoemd als een toonbeeld van hoe verantwoord bankieren anno 2008 mogelijk is. In 2009 verwacht Triodos Bank actief bij te dragen aan het debat over de maatschappelijke rol van banken in de toekomst. In woorden, daden en door het delen van de kennis en ervaring op het gebied van duurzaam bankieren.

Triodos Bank heeft in 2008 samen met ruim 200 internationale institutionele investeerders


61

Kerncijfers 2008 per land en business unit bedragen in duizenden euro’s Bank Nederland

Bank België

Bank Verenigd Koninkrijk

970.164

572.164

359.021

92.748

30.434

28.619

525.495

259.206

216.855

6.880

1.103

733

1.038.881

591.658

379.646

0

0

0

1.038.881

591.658

379.646

Totaal baten

22.848

8.914

15.271

Bedrijfslasten

-17.359

-7.523

-9.774

-1.562

66

-326

0

0

0

3.927

1.457

5.171

-1.001

-118

-1.489

2.926

1.339

3.682

Gemiddeld aantal medewerkers op voltijdsbasis

86,0

44,7

76,1

Bedrijfslasten / totaal baten

76%

84%

64%

Toevertrouwde middelen Aantal rekeningen Kredieten Aantal Balanstotaal Fondsen in beheer Totaal in beheer gegeven vermogen

Waardeveranderingen van vorderingen Waardeveranderingen van deelnemingen Bedrijfsresultaat Belastingen bedrijfsresultaat Nettowinst

*

Vooruitlopend op de in 2009 te effectueren fusie van Triodos Fonds Management en Triodos Investment Management tot Triodos Investment Management zijn de kerncijfers van beide entiteiten samengevoegd. De vergelijkende cijfers van 2007 zijn aangepast. ** Doordat eliminatieposten van de totale winsten verliesrekening zijn verwerkt in het onderdeel overig, is het vermelden van de kostenratio niet zinvol.

62


Bank Spanje

Totaal bankactiviteiten

175.330

2.076.679

17.716

169.517

268.565 665 295.484

2.305.669

0

0

295.484

2.305.669

7.210

Investment Management*

Private Banking

Overig

Totaal

0

0

0

2.076.679

0

0

0

169.517

1.270.121

0

0

0

1.270.121

9.381

0

0

0

9.381

0

0

57.371

2.363.040

1.218.359

156.581

3.171

1.378.111

1.218.359

156.581

60.542

3.741.151

54.243

14.936

1.565

2.993

73.737

-6.457

-41.113

-11.456

-1.631

-1.356

-55.556

-123

-1.945

0

0

-1.263

-3.208

0

0

0

0

-977

-977

630

11.185

3.480

-66

-603

13.996

-233

-2.841

-888

25

-152

-3.856

397

8.344

2.592

-41

-755

10.140

53,1

259,9

49,9

7,9

75,0

392,7

90%

76%

77%

104%

**

75%


63

Kerncijfers 2007 per land en business unit bedragen in duizenden euro’s Bank Nederland

Bank België

Bank Verenigd Koninkrijk

678.648

414.698

414.355

67.172

24.324

26.754

432.827

185.575

249.806

4.003

1.096

675

805.038

431.125

432.979

0

0

0

805.038

431.125

432.979

Totaal baten

19.539

8.010

14.162

Bedrijfslasten

-14.006

-6.250

-9.931

399

165

62

Toevertrouwde middelen Aantal rekeningen Kredieten Aantal Balanstotaal Fondsen in beheer Totaal in beheer gegeven vermogen

Waardeveranderingen van vorderingen Bedrijfsresultaat

5.932

1.925

4.293

-1.513

-378

-1.227

4.419

1.547

3.066


73,6

37,2

69,1

Bedrijfslasten / totaal baten

72%

78%

70%

Belastingen bedrijfsresultaat Nettowinst

*

Vooruitlopend op de in 2009 te effectueren fusie van Triodos Fonds Management en Triodos Investment Management tot Triodos Investment Management zijn de kerncijfers van beide entiteiten samengevoegd. ** Doordat eliminatieposten van de totale winsten verliesrekening zijn verwerkt in het onderdeel overig, is het vermelden van de kostenratio niet zinvol.

64


Bank Spanje

Totaal bankactiviteiten

109.121

1.616.822

12.394

130.644

150.438 407 164.747

1.833.889

0

0

164.747

1.833.889

3.931

Investment Management*

Private Banking

Overig

Totaal

0

0

0

1.616.822

0

0

0

130.644

1.018.646

0

0

0

1.018.646

6.181

0

0

0

6.181

0

0

51.170

1.885.059

1.292.164

133.473

3.326

1.428.963

1.292.164

133.473

54.496

3.314.022

45.642

12.526

1.180

-135

59.213

-5.321

-35.508

-10.862

-1.385

2

-47.753

0

626

0

0

0

626

-1.390

10.760

1.664

-205

-133

12.086

398

-2.720

-424

53

-40

-3.131

-992

8.040

1.240

-152

-173

8.955

45,7

225,6

43,3

7,2

64,8

340,9

135%

78%

87%

117%

**

81%


65

Kredietverlening 2008 per sector bedragen in duizenden euro’s bedrag

Totaal %

aantal

bedrag

Nederland % aantal

Natuur & Milieu Biologische landbouw

62.187

4,9%

583

26.200

5,0%

304

Natuurvoeding

53.527

4,2%

500

24.184

4,6%

348

390.435

30,7%

658

66.930

12,7%

163

Eco ontwikkeling

65.839

5,2%

350

42.950

8,2%

199

Milieutechnologie

20.435

1,6%

114

5.016

1,0%

29

592.423

46,6%

2.205

165.280

31,5%

1.043

16.472

1,3%

122

5.127

1,0%

78

8.370

0,7%

104

5.174

1,0%

73

43.944

3,5%

240

14.249

2,7%

157

Duurzame energie

Sociale economie Detailhandel non-food Productie Professionele diensten Recreatie

56.787

4,4%

131

32.638

6,2%

88

Woningbouwverenigingen

49.389

3,9%

314

38.047

7,2%

252

Maatschappelijke projecten

45.890

3,6%

185

1.018

0,2%

18

Fair trade

10.149

0,8%

52

6.244

1,2%

18

Ontwikkelingssamenwerking

34.451

2,7%

38

28.383

5,4%

16

265.452

20,9%

1.186

130.880

24,9%

700

Cultuur & Welzijn Onderwijs

63.050

5,0%

255

35.908

6,8%

104

Kinderopvang

22.479

1,8%

131

20.074

3,8%

116

Gezondheidszorg

198.374

15,6%

693

109.108

20,8%

479

Kunst en cultuur

60.738

4,8%

713

36.513

6,9%

545

Levensbeschouwing

34.296

2,7%

154

5.092

1,0%

37

378.937

29,9%

1.946

206.695

39,3%

1.281

33.309

2,6%

4.044

22.640

4,3%

3.856

1.270.121

100,0%

9.381

525.495

100,0%

6.880

Overig (inclusief particulier)

Totaal

66


bedrag

België %

aantal

Verenigd Koninkrijk bedrag % aantal

bedrag

Spanje %

aantal

2.601

1,0%

55

26.073

12,0%

194

7.313

2,7%

7.788

3,0%

49

7.961

3,7%

54

13.594

5,1%

49

134.478

51,9%

137

58.270

26,9%

36

130.757

48,7%

322

14.905

5,8%

104

3.878

1,8%

16

4.106

1,5%

31

11.762

4,5%

67

1.866

0,9%

14

1.791

0,7%

4

171.534

66,2%

412

98.048

45,3%

314

157.561

58,7%

436

1.625

0,6%

21

9.657

4,5%

22

63

0,0%

1

1.156

0,4%

11

673

0,3%

11

1.367

0,5%

9

3.831

1,5%

34

22.806

10,5%

31

3.058

1,1%

18

1.293

0,5%

15

3.140

1,4%

11

19.716

7,3%

17

2.858

1,1%

26

8.484

3,9%

36

—

0,0%

—

7.113

2,8%

82

9.722

4,5%

53

28.037

10,5%

32

1.774

0,7%

10

1.170

0,5%

18

961

0,4%

6

859

0,3%

16

—

0,0%

—

5.209

1,9%

6

20.509

7,9%

215

55.652

25,6%

182

58.411

21,7%

89

8.908

3,4%

92

9.704

4,5%

43

8.530

3,2%

16

1.712

0,7%

11

476

0,2%

3

217

0,1%

1

33.709

13,0%

112

23.066

10,6%

60

32.491

12,1%

42

11.944

4,6%

112

7.478

3,4%

37

4.803

1,8%

19

1.337

0,5%

12

21.591

10,0%

92

6.276

2,3%

13

57.610

22,2%

339

62.315

28,7%

235

52.317

19,5%

91

9.553

3,7%

137

840

0,4%

2

276

0,1%

49

259.206

100,0%

1.103

216.855

100,0%

733

268.565

100,0%

665


30

67

Kredietverlening 2007 per sector bedragen in duizenden euro’s bedrag

Totaal %

aantal

bedrag

Nederland % aantal

Natuur & Milieu Biologische landbouw

51.604

5,1

434

19.996

4,6

195

Natuurvoeding

50.588

5,0

421

19.861

4,6

267

221.739

21,8

293

35.025

8,1

60

Eco ontwikkeling

68.165

6,7

259

53.065

12,3

167

Milieutechnologie

12.480

1,2

92

4.499

1,0

22

404.576

39,8

1.499

132.446

30,6

711

14.614

1,4

113

3.447

0,8

67

9.417

0,9

93

5.823

1,3

66

41.010

4,0

195

14.018

3,2

108

Duurzame energie

Sociale economie Detailhandel non-food Productie Professionele diensten Recreatie

48.313

4,7

107

29.380

6,8

65

Woningbouwverenigingen

39.514

3,9

246

27.680

6,4

185

Maatschappelijke projecten

43.778

4,3

178

1.436

0,3

16

9.134

0,9

49

5.657

1,3

11

30.175

3,0

43

24.666

5,7

16

235.955

23,1

1.024

112.107

25,8

534

Fair trade Ontwikkelingssamenwerking

Cultuur & Welzijn Onderwijs

57.904

5,7

238

31.310

7,2

85

Kinderopvang

22.235

2,2

109

20.652

4,8

94

Gezondheidszorg

186.572

18,3

563

97.050

22,5

337

Kunst en cultuur

50.128

4,9

520

27.639

6,4

350

Levensbeschouwing

39.034

3,8

147

5.345

1,2

27

355.873

34,9

1.577

181.996

42,1

893

22.242

2,2

2.081

6.278

1,5

1.865

1.018.646

100,0

6.181

432.827

100,0

4.003

Overig (inclusief particulier)

Totaal

68


bedrag

België %

aantal

Verenigd Koninkrijk bedrag % aantal

bedrag

Spanje %

aantal

3.024

1,6

65

25.440

10,2

160

3.144

2,1

6.895

3,7

47

9.241

3,7

55

14.591

9,7

52

81.142

43,6

119

75.564

30,2

31

30.008

20,0

83

8.459

4,6

59

5.099

2,0

16

1.542

1,0

17

3.288

1,8

49

2.460

1,0

13

2.233

1,5

8

102.808

55,3

339

117.804

47,1

275

51.518

34,3

174

1.739

0,9

25

9.356

3,7

19

72

0,0

2

1.275

0,7

12

983

0,4

8

1.336

0,9

7

1.990

1,1

33

21.673

8,7

29

3.329

2,2

25

1.335

0,7

16

2.813

1,1

9

14.785

9,8

17

2.532

1,4

26

9.302

3,7

35

—

0,0

—

7.547

4,1

88

9.404

3,8

50

25.391

16,9

24

1.331

0,7

12

1.383

0,6

18

763

0,5

8

856

0,5

21

—

0,0

—

4.653

3,1

6

18.605

10,1

233

54.914

22,0

168

50.329

33,4

89

8.077

4,4

94

10.948

4,4

40

7.569

5,0

19

722

0,4

10

634

0,3

3

227

0,2

2

35.049

18,9

115

26.591

10,6

60

27.882

18,6

51

11.169

6,0

125

6.593

2,6

28

4.727

3,1

17

1.264

0,7

14

26.119

10,5

96

6.306

4,2

10

56.281

30,4

358

70.885

28,4

227

46.711

31,1

99

7.881

4,2

166

6.203

2,5

5

1.880

1,2

45

185.575

100,0

1.096

249.806

100,0

675

150.438

100,0

407


14

69

Jaarrekening 2008 Triodos Bank NV 72

Geconsolideerde balans per 31 december 2008

73

Geconsolideerde winsten verliesrekening over 2008

74

Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen over 2008

75

Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2008

76

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

108

Vennootschappelijke balans per 31 december 2008

109

Vennootschappelijke winsten verliesrekening over 2008

110

Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening

118

Overige gegevens

De penningmeester van een van de centra van microkredietinstelling Small Enterprise Foundation in Zuid-Afrika telt de afbetalingen van de leningen. Small Enterprise Foundation maakt deel uit van de microfinancieringsfondsen van Triodos Fair Share Fund en Triodos-Doen.


71

Geconsolideerde balans per 31 december 2008 voor winstverdeling in duizenden euro’s 31.12.2008

31.12.2007

40.074

22.568

ACTIVA

Kasmiddelen Overheidspapier Bankiers Kredieten Rentedragende waardepapieren Aandelen

—

—

687.399

472.952

1.270.121

1.018.646

269.214

291.743

3

3

3.020

841

Immateriële vaste activa

13.160

12.004

Onroerende zaken en bedrijfsmiddelen

27.467

20.980

Deelnemingen

Overige activa Overlopende activa Totaal activa

5.109

1.615

47.473

43.707

2.363.040

1.885.059

PASSIVA

Bankiers Toevertrouwde middelen Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen Achtergestelde schulden Eigen vermogen Totaal passiva

Voorwaardelijke schulden Onherroepelijke faciliteiten

72

10.469

7.587

2.076.679

1.616.822

8.804

4.003

33.893

27.601

6.244

6.017

22.800

22.800

204.151

200.229

2.363.040

1.885.059

47.627

16.621

259.297

235.705

306.924

252.326


Geconsolideerde winsten verliesrekening over 2008 in duizenden euro’s 2008

2007

B AT E N

Rentebaten

101.373

81.301

Rentelasten

-57.269

-43.591

Rente

44.104

37.710

Provisiebaten

24.696

20.823

Provisielasten

-535

-479

24.161

20.344

Resultaat uit financiële transacties

4.138

401

Overige baten

1.334

758

Overige baten

5.472

1.159

73.737

59.213

51.472

44.404

4.084

3.349

55.556

47.753

3.208

-626

977

—

Totaal lasten

59.741

47.127

Bedrijfsresultaat voor belastingen

13.996

12.086

Belastingen bedrijfsresultaat

-3.856

-3.131

Nettowinst

10.140

8.955

Provisie

Totaal baten

LASTEN

Personeels- en andere beheerkosten Afschrijvingen en waardeveranderingen op immateriële en materiële vaste activa Bedrijfslasten Waardeveranderingen van vorderingen Waardeveranderingen van deelnemingen


73

Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen over 2008 in duizenden euro’s

Eigen vermogen per 31 december vorig boekjaar

Nettowinst

2008

2007

200.229

124.117

10.140

8.955

Herwaardering deelnemingen, onroerende zaken en bedrijfsmiddelen

-244

-1

Omrekeningsverschillen vreemde valuta

-2.813

-519

7.083

8.435

Totaalresultaat

Uitbreiding aandelenkapitaal Betaling contant dividend Vervallen dividend Inkoop en heruitgifte eigen certificaten van aandelen

—

68.619

-2.163

-1.167

—

1

-998

224

-3.161

67.677

204.151

200.229

Mutaties in het eigen vermogen in relatie tot aandeelhouders

Eigen vermogen per 31 december

74


Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2008 in duizenden euro’s 2008

2007

10.140

8.955

3.618

3.362

3.208

-626

977

—

Kasstroom uit operationele activiteiten Nettowinst Aanpassingen voor: • afschrijvingen, gecorrigeerd voor doorbelaste afschrijvingen • waardeveranderingen van vorderingen • waardeveranderingen van deelnemingen • waarderingsverschillen onroerende zaken en bedrijfsmiddelen

437

22

• mutatie voorzieningen

227

876

2.525

-2.634

21.132

9.955

• overige mutaties overlopende posten Kasstroom uit bedrijfsoperaties Mutatie overheidspapier

—

5.000

Mutatie bankiers, niet direct opeisbare tegoeden

-125.551

-87.310

Mutatie kredieten

-254.683

-163.915

Mutatie aandelen

—

2.299

Mutatie bankiers, niet direct opeisbare schulden

2.882

6.442

459.857

260.606

-1.734

-3.576

101.903

29.501

• rentedragende waardepapieren

22.529

-88.407

• deelnemingen

-2.901

—

• immateriële vaste activa

-2.893

-2.434

• onroerende zaken en bedrijfsmiddelen

-9.075

-1.392

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

7.660

-92.233

Mutatie toevertrouwde middelen Overige mutaties uit operationele activiteiten Kasstroom uit operationele activiteiten

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Netto investeringen in:

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Uitbreiding aandelenkapitaal Betaling contant dividend Inkoop eigen certificaten van aandelen Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Netto kasstroom


—

68.619

-2.163

-1.167

-998

224

-3.161

67.676

106.402

4.944

75

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening in duizenden euro’s

ALGEMEEN

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de bepalingen voor de jaarrekening van banken opgenomen in afdeling 14, titel 9, boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. De jaarrekening heeft betrekking op het achtentwintigste boekjaar van Triodos Bank NV.

G R O N D S L A G E N V O O R C O N S O L I D AT I E

De financiële gegevens van Triodos Bank NV en groepsmaatschappijen worden volledig geconsolideerd. De financiële gegevens van joint ventures worden geconsolideerd naar evenredigheid van het aangehouden belang, indien consolidatie noodzakelijk is voor het inzicht in vermogen en resultaat van Triodos Bank NV. Conform artikel 2:402 van het Burgerlijk Wetboek bevat de vennootschappelijke winsten verliesrekening uitsluitend een uitsplitsing van het nettoresultaat in resultaat deelnemingen en overig resultaat. Overzicht van kapitaalbelangen conform artikel 2:379 en 2:414 van het Burgerlijk Wetboek: • Kantoor Buitenzorg BV te Zeist, belang 100%, groepsmaatschappij, volledige consolidatie; • Kantoor Nieuweroord BV te Zeist, belang 100%, groepsmaatschappij, volledige consolidatie; • Stichting Triodos Beleggersgiro te Zeist, belang 100%, groepsmaatschappij, volledige consolidatie; • Triodos Assurantiën BV te Zeist, belang 100%, groepsmaatschappij, volledige consolidatie; • Triodos Cultuurbank BV te Zeist, belang 100%, groepsmaatschappij, volledige consolidatie; • Triodos Custody BV te Zeist, belang 100%, groepsmaatschappij, volledige consolidatie; • Triodos Finanz GmbH te Frankfurt am Main, belang 100%, groepsmaatschappij, volledige consolidatie; • Triodos Fonds Management BV te Zeist, belang 100%, groepsmaatschappij, volledige consolidatie; • Triodos Investment Management BV te Zeist, belang 100%, groepsmaatschappij, volledige consolidatie; • Triodos MeesPierson Sustainable Investment Management BV te Zeist, belang 50%, joint venture met gezamenlijke zeggenschap, consolidatie naar evenredigheid van het aangehouden belang.

G R O N D S L A G E N V O O R W A A R D E R I N G E N R E S U LT A A T B E P A L I N G ALGEMEEN

Tenzij anders vermeld worden activa en passiva gewaardeerd op de kostprijs, waarbij voor vorderingen rekening wordt gehouden met een eventuele voorziening voor oninbaarheid. T R A N S A C T I E S I N V R E E M D E VA L U TA

Activa en passiva met betrekking tot transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de contante koers per balansdatum. Baten en lasten van transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum. Hieruit voortvloeiende koersverschillen worden in de winsten verliesrekening verantwoord als resultaat uit financiële transacties. BEDRIJFSUITOEFENING IN HET BUITENLAND

Activa en passiva met betrekking tot activiteiten in buitenlandse eenheden buiten de eurozone worden omgerekend tegen de contante koers per balansdatum. Baten en lasten van activiteiten in buitenlandse eenheden buiten de eurozone worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum. Hieruit voortvloeiende koersverschillen worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht. BANKIERS EN KREDIETEN

De vorderingen op bankiers en de kredieten worden gewaardeerd op de kostprijs, waarbij rekening wordt gehouden met een eventuele voorziening voor oninbaarheid. De voorziening voor oninbaarheid wordt per post bepaald, waarbij rekening wordt gehouden met de waarde van de verstrekte zekerheden.

76


OVERHEIDSPAPIER EN RENTEDRAGENDE WAARDEPAPIEREN

Overheidspapier en rentedragende waardepapieren behoren tot de beleggingsportefeuille en worden gewaardeerd tegen aflossingswaarde onder aftrek van een eventuele voorziening voor oninbaarheid. Verschillen tussen verkrijgingsprijs en aflossingswaarde worden geamortiseerd over de resterende looptijd van de waardepapieren. Gerealiseerde waardeveranderingen worden in de winsten verliesrekening verwerkt. AANDELEN

De aandelen behoren niet tot de handelsportefeuille en worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. DEELNEMINGEN

Deelnemingen waarop invloed van betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op actuele waarde. Ingeval het een deelneming betreft met een notering aan een actieve effectenbeurs wordt de actuele waarde gelijkgesteld aan de laatst bekende beurskoers. Ingeval het een deelneming betreft zonder een notering aan een actieve effectenbeurs of zonder regelmatige marktnotering, wordt de actuele waarde naar beste kunnen bepaald aan de hand van alle ter beschikking staande gegevens waaronder een door een extern accountant goedgekeurde jaarrekening, tussentijdse financiële informatie van de instelling en eventueel andere ter beschikking van Triodos Bank staande gegevens terzake. Ongerealiseerde waardeveranderingen van deelnemingen waarop geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend worden rechtstreeks toegevoegd c.q. onttrokken aan het eigen vermogen via de herwaarderingsreserve met uitzondering van waardeveranderingen beneden de verkrijgingsprijs, welke direct in de winsten verliesrekening worden verwerkt. Gerealiseerde waardeveranderingen worden in de winsten verliesrekening verwerkt. Koersverschillen als gevolg van de omrekening van vreemde valuta worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht. I M M AT E R I Ë L E VA S T E A C T I VA

Immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van afschrijvingen. De afschrijvingen worden bepaald op basis van de geschatte economische levensduur. Goodwill die Triodos Bank heeft betaald voor de opzet van het filiaal Spanje, wordt in tien jaar afgeschreven. Goodwill die Triodos Fonds Management heeft betaald voor de overname van management- en researchactiviteiten, wordt eveneens in tien jaar afgeschreven. Ontwikkelingskosten van het nieuwe banksysteem worden vanaf het moment van ingebruikname afgeschreven tot en met 31 december 2013. Managementcontracten waarvoor Triodos Bank heeft betaald bij verwerving van de deelneming in Triodos Investment Management, worden in 20 jaar afgeschreven. ONROERENDE ZAKEN EN BEDRIJFSMIDDELEN

Onroerende zaken in ontwikkeling worden gewaardeerd tegen bestede kosten of lagere te verwachten vervangingswaarde bij oplevering. De bestede kosten bestaan uit aan derden verrichte betalingen. Onroerende zaken in eigen gebruik worden gewaardeerd tegen actuele waarde, die is afgeleid van de vervangingswaarde. Taxatie gebeurt tenminste iedere vijf jaar door een externe taxateur. De laatste taxatie heeft plaatsgevonden december 2008. Gebouwen in eigen gebruik worden lineair afgeschreven op basis van een geschatte economische levensduur van 40 jaar. Op terreinen in eigen gebruik wordt niet afgeschreven. Bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs verminderd met lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte economische levensduur. De afschrijvingtermijnen variëren van 3 tot 10 jaar.


77

VOORZIENINGEN

De voorzieningen bestaan uit een pensioenvoorziening voor toegezegd-pensioenregelingen. De waardering vindt plaats conform de grondslag voor pensioenen. Daarnaast zijn er voorzieningen gevormd voor Groot onderhoud met betrekking tot gebouwen en een Assurantievoorziening. I N K O O P E I G E N C E R T I F I C AT E N VA N A A N D E L E N

Inkoop en heruitgifte van eigen certificaten van aandelen worden ten laste respectievelijk ten gunste van de overige reserve gebracht. Een saldo dat resteert na heruitgifte van alle ingekochte eigen certificaten staat ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Inkoop van eigen certificaten kan plaatsvinden tot een maximum van 2% van het aantal uitstaande aandelen. Tot inkoop van eigen certificaten kan worden besloten, indien het aanbod van bestaande certificaten groter is dan de vraag naar nieuwe certificaten. Hiertoe is een machtiging verstrekt door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders aan de directie. AFGELEIDE FINANCIËLE INSTRUMENTEN

Triodos Bank faciliteert ten behoeve van cliënten het afdekken van risico’s door middel van afgeleide financiële instrumenten. Waardering en resultaatbepaling van afgeleide financiële instrumenten die worden gebruikt om risico’s af te dekken (hedging) gebeurt volgens dezelfde grondslagen als die van de onderliggende waarden. Baten en lasten voortvloeiend uit de afgeleide financiële instrumenten worden ten gunste of ten laste van de winsten verliesrekening gebracht gedurende de looptijd van het contract. B AT E N E N L A S T E N

Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben, respectievelijk waarin de dienst is verleend. Rentebaten en provisies uit hoofde van kredietverlening worden niet als resultaat verantwoord, indien gerede twijfel bestaat omtrent de inbaarheid van de opbrengsten. PENSIOENEN

Voor toegezegd-pensioenregelingen wordt het verschil berekend tussen de contante waarde van de toekomstige pensioenaanspraken en de reële waarde van de belegde pensioenpremies per balansdatum. Een positief verschil wordt verantwoord onder de voorzieningen. Een negatief verschil wordt verantwoord onder de overlopende activa, voor zover er recht op terugvordering van het verschil bestaat. De waarde van de toekomstige pensioenaanspraken is gebaseerd op contractuele afspraken, economische veronderstellingen (waaronder loon- en prijsinflatie) en demografische veronderstellingen (waaronder arbeidsongeschiktheids-, ontslag- en carrièrekansen). De waarde van de belegde premies is gebaseerd op gerealiseerde beleggingsresultaten en verwachte toekomstige rendementen. Actuariële resultaten als gevolg van wijzigingen in bovenvermelde veronderstellingen en verwachtingen worden gedurende de verwachte gemiddelde resterende diensttijd van de actieve deelnemers aan de pensioenregeling in het resultaat verantwoord, voor zover deze resultaten meer bedragen dan het hoogste bedrag van 10% van de contante waarde van de toekomstige pensioenaanspraken of 10% van de reële waarde van de belegde pensioenpremies per balansdatum. De pensioenlasten van toegezegd-pensioenregelingen worden actuarieel berekend aan de hand van het verloop van de contante waarde van de toekomstige pensioenaanspraken, de reële waarde van de belegde pensioenpremies en de actuariële resultaten. De pensioenlasten van toegezegde-bijdrageregelingen bestaan uit de over het boekjaar verschuldigde premies. B E L A S T I N G E N B E D R I J F S R E S U LTA AT

De belastingen worden op basis van geldende tarieven voor de belastingen naar de winst berekend over het resultaat voor belastingen. Hierbij wordt rekening gehouden met vrijgestelde winstbestanddelen, aftrekposten,

78


bijtellingen en verschillen als gevolg van afwijkingen tussen balanswaarde en fiscale waarde van activa en passiva. Belastinglatenties als gevolg van verschillen tussen balanswaarde en fiscale waarde worden gewaardeerd tegen nominale waarde. KASSTROOMOVERZICHT

Het kasstroomoverzicht geeft de mutatie van de geldmiddelen van Triodos Bank, uitgesplitst in operationele activiteiten, investeringsactiviteiten en financieringsactiviteiten. De geldmiddelen bestaan uit de kasmiddelen en de direct opeisbare tegoeden van bankiers. Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode.


79

A C T I VA KASMIDDELEN

Deze post omvat de direct opeisbare tegoeden bij centrale banken.

OVERHEIDSPAPIER

2008

2007

—

—

Balanswaarde per 1 januari

—

5.000

Aanschaf

—

—

Verkoop

—

—

Aflossingen

—

-5.000

Balanswaarde per 31 december

—

—

2008

2007

Direct opeisbare tegoeden bij banken

109.929

21.033

Deposito’s bij banken

577.470

451.919

687.399

472.952

2008

2007

1.277.570

1.022.702

-7.449

-4.056

1.270.121

1.018.646

Belgische schatkistcertificaten Het verloop van het overheidspapier is als volgt:

BANKIERS

De direct opeisbare tegoeden staan ter vrije beschikking.

KREDIETEN

Kredieten Voorziening dubieuze debiteuren

Dit betreft kredieten aan de private sector voor zover geen vorderingen op bankiers en niet belichaamd in obligaties en andere vastrentende waardepapieren.

80


Kredieten onderverdeeld naar resterende looptijd: 2008

2007

Direct opvraagbaar

71.318

56.186

1 tot 3 maanden

47.193

31.333

3 maanden tot 1 jaar

73.019

40.916

1 tot 5 jaar

281.276

228.214

Langer dan 5 jaar

804.764

666.053

1.277.570

1.022.702

2008

2007


4.056

4.833

Toevoeging

5.603

899

Afboeking

-149

-186

-1.898

-1.427

-163

-63

7.449

4.056

Het verloop van de voorziening dubieuze debiteuren is als volgt:

Vrijval Koersverschillen Balanswaarde per 31 december

De voorziening heeft geen betrekking op niet in de balans opgenomen voorwaardelijke schulden en onherroepelijke faciliteiten. De toevoeging aan de voorziening heeft voor EUR 0,5 miljoen betrekking op rente die wel in rekening is gebracht maar niet is ontvangen (2007: EUR 0,1 miljoen).

RENTEDRAGENDE WAARDEPAPIEREN

2008

2007

Nederlandse staatsobligaties

150.776

152.276

Belgische staatsobligaties

110.590

131.560

Spaanse staatsobligaties

6.348

6.348

Overige obligaties

1.500

1.559

269.214

291.743

Van het effectenbezit dient EUR 5,0 miljoen (2007: EUR 5,0 miljoen) als onderpand voor een mogelijk debetsaldo bij De Nederlandsche Bank, EUR 11,6 miljoen (2007: EUR 11,6 miljoen) als onderpand voor een mogelijk debetsaldo bij een Belgische bank en EUR 6,3 miljoen (2007: EUR 6,3 miljoen) als onderpand voor opgenomen leningen bij een Spaanse bank. De onder deze post opgenomen staatsobligaties zijn beursgenoteerd. De overige obligaties zijn niet beursgenoteerd. Per 31 december 2008 is in verband met nog niet als resultaat verantwoorde verschillen tussen verkrijgingsprijs en aflossingswaarde EUR 6,6 miljoen (2007: EUR 9,0 miljoen) opgenomen onder de overlopende activa en EUR 0,9 miljoen (2007: EUR 1,0 miljoen) onder de overlopende passiva.


81

Het verloop van de rentedragende waardepapieren is als volgt:

2008


2007

291.743

203.336

46.490

101.600

Aflossingen

-40.559

-13.193

Verkoop

-28.460

—


269.214

291.743

2008

2007

S.W.I.F.T. SCRL

3

3

Ampere Equity Fund BV

0

0

3

3

Aanschaf

AANDELEN

De aandelen in S.W.I.F.T. SCRL worden gehouden in het kader van deelneming aan het S.W.I.F.T. betalingsverkeer. De aandelen Ampere Equity Fund BV worden gehouden in het kader van de activiteiten van Triodos Investment Management.

Het verloop van de aandelen is als volgt:


2008

2007

3

2.302

Aanschaf

—

3

Verkopen

—

-2.302

3

3

2008

2007

3.020

841


DEELNEMINGEN

Andere deelnemingen

Het betreft deelnemingen in New Resource Bank, San Francisco, en Merkur Bank, Kopenhagen, waarop geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend.

82


Het verloop van deze post is als volgt:


2008

2007

841

940

Verwervingen

2.900

—

Herwaardering

-949

—

Koersresultaten vreemde valuta

228

-99


3.020

841

2008

2007

I M M AT E R I Ë L E VA S T E A C T I VA

Betaalde goodwill

371

436

Ontwikkelingskosten informatiesystemen

9.213

7.790

Managementcontracten

3.576

3.778

13.160

12.004

Betaalde goodwill De betaalde goodwill betreft: • goodwill die Triodos Fonds Management in 2004 aan Triodos Investment Management heeft betaald voor het verkrijgen van researchactiviteiten; • goodwill die Triodos Bank in 2004 en 2005 aan Triodos Investments España heeft betaald voor de afkoop van het winstrecht van het filiaal Spanje. Het verloop van de betaalde goodwill is als volgt: 2008

2007

701

701

-265

-200


436

501

Afschrijvingen

-65

-65


371

436

Aanschafwaarde per 1 januari Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari


83

Ontwikkelingskosten informatiesystemen De ontwikkelingskosten van informatiesystemen betreffen voornamelijk de ontwikkelingskosten van het banksysteem. Het verloop van de ontwikkelingskosten informatiesystemen is als volgt:

2008

2007

Aanschafwaarde per 1 januari

10.717

8.283

Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari

-2.927

-1.908


7.790

6.375

Aanschaf

2.893

2.434

-1.470

-1.019

9.213

7.790

Afschrijvingen Balanswaarde per 31 december

Managementcontracten De managementcontracten betreffen contracten voor het beheer van fondsen door Triodos Investment Management. Bij verwerving van de deelneming in Triodos Investment Management heeft Triodos Bank hiervoor een bedrag betaald aan Triodos Holding. Het verloop van de managementcontracten is als volgt:

Aanschafwaarde per 1 januari Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari Balanswaarde per 1 januari Afschrijvingen Balanswaarde per 31 december

2008

2007

4.030

4.030

-252

-50

3.778

3.980

-202

-202

3.576

3.778

2008

2007

21.066

15.021

6.401

5.959

27.467

20.980

ONROERENDE ZAKEN EN BEDRIJFSMIDDELEN

Onroerende zaken in eigen gebruik Bedrijfsmiddelen

84


Onroerende zaken in eigen gebruik Het verloop van de onroerende zaken in eigen gebruik is als volgt:

2008

2007

15.826

15.642

231

231


-1.036

-729


15.021

15.144

Aanschafwaarde per 1 januari Cumulatieve herwaardering per 1 januari

Aanschaf

7.012

184

Afschrijvingen

-301

-307

Herwaardering

-666

—

21.066

15.021

2008

2007


11.722

11.570


-5.763

-5.028


Bedrijfsmiddelen Het verloop van de bedrijfsmiddelen is als volgt:


5.959

6.542

Aanschaf

2.319

1.231

Verkoop Afschrijvingen Koersverschillen Balanswaarde per 31 december

-256

-23

-1.580

-1.769

-41

-22

6.401

5.959

OVERIGE ACTIVA

Deze post bestaat uit diverse te ontvangen bedragen. OVERLOPENDE ACTIVA

Hieronder zijn opgenomen nog te ontvangen nog niet gefactureerde bedragen, vooruitbetaalde bedragen en diverse overlopende posten, waaronder actieve belastinglatenties van EUR 3,6 miljoen (2007: EUR 3,7 miljoen). De belastinglatentie heeft voornamelijk betrekking op de pensioenvoorziening en op nog te compenseren verliezen van filiaal Spanje.


85

PA S S I VA

BANKIERS

Deposito’s van banken

2008

2007

10.469

7.587

Dit betreft de aangehouden tegoeden door KFW, Duitsland en ICO, Spanje ten behoeve van rente-gesubsidieerde kredieten in de duurzame energiesector.

TOEVERTROUWDE MIDDELEN

Spaargelden

2008

2007

1.634.782

1.261.813

441.897

355.009

2.076.679

1.616.822

Overige toevertrouwde middelen

OVERIGE SCHULDEN

Deze post bestaat uit diverse te betalen bedragen, waaronder te betalen Nederlandse en buitenlandse belastingen en sociale verzekeringspremies van EUR 2,4 miljoen (2007: EUR 2,6 miljoen). OVERLOPENDE PASSIVA

Hieronder zijn opgenomen nog te betalen nog niet gefactureerde bedragen, vooruitontvangen bedragen en diverse overlopende posten en passieve belastinglatenties van EUR 2,3 miljoen (2007: EUR 1,8 miljoen). De belastinglatentie heeft voornamelijk betrekking op in Nederland te belasten toekomstige winsten van filiaal Spanje.

VOORZIENINGEN

Pensioenvoorziening Groot onderhoud Assurantievoorziening

86

2008

2007

6.047

5.828

190

178

7

11

6.244

6.017


Het verloop van de voorzieningen is als volgt: 2008

2007


6.017

5.141

Dotatie

1.503

1.958

-1.211

-862

-65

-220

6.244

6.017

Onttrekking Vrijval Balanswaarde per 31 december

Pensioenvoorziening De balanswaarde van de pensioenvoorziening per 31 december is als volgt te specificeren:

2008

2007

Contante waarde pensioenaanspraken

14.351

11.536

Reële waarde belegde premies

-8.923

-7.215

5.428

4.321

619

1.507

6.047

5.828

Tekort Nog niet toegerekende actuariële resultaten Balanswaarde per 31 december

De belangrijkste actuariële grondslagen van de pensioenvoorziening worden vermeld bij de toelichting op de pensioenlasten. ACHTERGESTELDE SCHULDEN

Het betreft een 10-jarige obligatielening uitgegeven op 12 juli 2006. Het nominale rentepercentage bedraagt 5,625% en de uitgiftekoers was 99,314%. De obligaties zijn achtergesteld ten opzichte van alle overige schulden. Gedurende de looptijd van de obligatielening kan de bank obligaties inkopen en intrekken onder voorbehoud van toestemming van De Nederlandsche Bank. De vaste rente van de obligatielening is door middel van een rentecontract omgezet in een variabele rente per kwartaal. Het verloop van de achtergestelde schulden is als volgt:

Balanswaarde per 1 januari Opname Balanswaarde per 31 december


2008

2007

22.800

22.800

—

—

22.800

22.800

87

EIGEN VERMOGEN

Het eigen vermogen van de geconsolideerde balans is gelijk aan het eigen vermogen van de vennootschappelijke balans. Voor een specificatie wordt verwezen naar de toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening. S O LVA B I L I T E I T

De solvabiliteit is berekend volgens de nieuwe Bazel II-richtlijnen, die gelden met ingang van 2008. De vergelijkende cijfers van 2007 zijn aangepast.

2008

2007

Toetsingsvermogen (a)

208.141

205.444

Kapitaaleisen (b)

127.835

97.659

Overschot (a-b)

80.306

107.785

Solvabiliteitsratio (a/b * 8%)

13,0%

16,8%

2008

2007

204.151

200.229

Toetingsvermogen Het toetsingsvermogen is als volgt te specificeren:

Eigen vermogen Af: voorgenomen dividend

-5.650

-5.581

Af: immateriële vaste activa

-13.160

-12.004

Bij: achtergestelde schulden

22.800

22.800

208.141

205.444

2008

2007

118.889

90.571

—

—

8.946

7.088

127.835

97.659

Kapitaaleisen De kapitaaleisen zijn als volgt te specificeren:

Kapitaaleis voor kredietrisico Kapitaaleis voor marktrisico Kapitaaleis voor operationeel risico

De kapitaaleis voor kredietrisico is 8% van de risicogewogen waarden van activa, buiten-balansposten en derivaten.

88


Risicogewogen activa Risicogewogen buiten-balansposten Risicogewogen derivaten

Percentage kapitaaleis Bedrag kapitaaleis voor kredietrisico

2008

2007

1.341.752

1.011.422

135.880

117.551

8.490

3.164

1.486.122

1.132.137

8%

8%

118.889

90.571

De kapitaaleis voor marktrisico betreft voor Triodos Bank alleen het valutarisico. De kapitaaleis is 8% van de netto open valutapositie als de netto open valutapositie hoger is dan 2% van het toetsingsvermogen. De kapitaaleis is nul als de netto open valutapositie lager is dan 2% van het toetsingsvermogen.

2008

2007

Ondergrens 2% van het toetsingsvermogen

4.163

4.109

Netto open valutapositie

3.988

1.028

0%

0%

—

—

Percentage kapitaaleis Bedrag kapitaaleis voor marktrisico

De kapitaaleis voor operationeel risico is 15% van de gemiddelde baten van de laatste drie jaar.

2008

2007

Totaal baten 2005

nvt

36.588

Totaal baten 2006

45.964

45.964

Totaal baten 2007

59.213

59.213

Totaal baten 2008

73.737

nvt

Gemiddelde baten laatste drie jaar

59.638

47.255

Percentage kapitaaleis Bedrag kapitaaleis voor operationeel risico


15%

15%

8.946

7.088

89

S O LVA B I L I T E I T S R I C H T L I J N E N

Met ingang van 2008 gelden de Bazel II-richtlijnen voor de bepaling van de solvabiliteit. Een vergelijking tussen de uitkomsten volgens Bazel II- en Bazel I-richtlijnen ultimo 2007 is als volgt.

2007

2007

Bazel II

Bazel I

205.444

205.444

97.659

92.342

107.785

113.102

Solvabiliteitsratio (a/b * 8%)

16,8%

17,8%

Kapitaaleis voor kredietrisico

90.571

92.260

—

82

7.088

—

97.659

92.342

Toetsingsvermogen (a) Kapitaaleisen (b) Overschot (a-b)

Kapitaaleis voor marktrisico Kapitaaleis voor operationeel risico

De kapitaaleis voor kredietrisico is gedaald als gevolg van andere risicogewichten. De voornaamste wijzigingen voor Triodos Bank zijn:

• hogere risicogewichten voor vorderingen op bankiers; dit is het geval voor vorderingen met een oorspronkelijke looptijd van meer dan drie maanden waarvoor geen of een lagere externe kredietbeoordeling geldt.

• lagere risicogewichten voor vorderingen op natuurlijke personen en kleine partijen; • lagere risicogewichten voor hypotheken op woningen; • hogere risicogewichten voor achterstallige vorderingen; De kapitaaleis voor marktrisico is vervallen door verruiming van de ondergrens voor het valutarisico. De kapitaaleis voor operationeel risico is nieuw onder Bazel II-richtlijnen.

90


NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN EN RISICO’S VOORWAARDELIJKE SCHULDEN

Dit betreft kredietvervangende en niet-kredietvervangende garanties die gedeeltelijk zijn gedekt door geblokkeerde rekeningen tot hetzelfde bedrag. ONHERROEPELIJKE FACILITEITEN

Dit betreft het geheel van verplichtingen uit hoofde van onherroepelijke toezeggingen die kunnen leiden tot kredietverlening. OVERIGE NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN

Naast de onder de balans vermelde voorwaardelijke schulden en onherroepelijke faciliteiten is de collectieve garantieregeling ex artikel 84 Wet toezicht kredietwezen 1992 van toepassing.

Huurverplichtingen in duizenden euro’s

Plaats

Bedrag per jaar

Resterende looptijd

Bunnik, Nederland

201

29 maanden

Zeist, Nederland

168

48 maanden

Brussel, België

264

94 maanden

Bristol, Verenigd Koninkrijk

105

12 maanden

Bristol, Verenigd Koninkrijk

29

60 maanden

Barcelona, Spanje

51

12 maanden

Madrid, Spanje

52

9 maanden

Sevilla, Spanje

78

12 maanden

Frankfurt, Duitsland

40

10 maanden

Leaseverplichtingen En er zijn leaseverplichtingen aangegaan voor een bedrag van EUR 107.000 per jaar voor een periode van 48 maanden, alsmede EUR 19.000 per jaar met een looptijd van nog 36 maanden.

Verplichtingen voor het gebruik van software De volgende verplichtingen zijn aangegaan voor het gebruik van software:

• voor een periode van 48 maanden en met een vaste jaarlast van EUR 114.000 en een vergoeding die varieert naar gelang de omvang van de geregistreerde volumes.

• voor een periode van 48 maanden met een eenmalige vergoeding van EUR 120.000 in 2009 en met een vaste jaarlast van EUR 16.000.

Overige verplichtingen Er zijn verplichtingen aangegaan voor een bedrag van EUR 100.000 voor het plaatsen van advertenties in 2009. Triodos bank is de verplichting aangegaan voor een bedrag van EUR 215.000 voor de aankoop van een betaalkaart proces systeem. Triodos Bank heeft in het kader van de voorbereiding van het filiaal in Spanje een winstrecht toegekend aan Proyecto Trust SRL.


91

KREDIETRISICO

Door het verlenen van faciliteiten en door uitzettingen ontstaat het risico dat de tegenpartij niet aan zijn verplichting zal voldoen, waardoor de bank een financieel verlies lijdt. Het beleid is erop gericht om het kredietrisico te beperken door: • de kredietverlening te richten op debiteuren die actief zijn in voor de bank bekende sectoren; • voldoende zekerheden te vestigen ter dekking van de uitstaande kredieten; • periodiek de kredietwaardigheid van de debiteuren en de economische waarde van de zekerheden te beoordelen; • beleggingen bij bankiers en in rentedragende waardepapieren te richten op erkende partijen in de financiële markten met onbetwiste kredietwaardigheid. De tabellen hierna zijn gebaseerd op de nieuwe Bazel II-richtlijnen voor de bepaling van de solvabiliteit, die gelden met ingang van 2008. De vergelijkende cijfers van 2007 zijn aangepast.

Risicogewogen waarde van activa, buiten-balansposten en derivaten Onderstaande tabel geeft inzicht in de risicogewogen waarde van activa, buiten-balansposten en derivaten. De risicogewogen waarde vormt de basis voor de bepaling van het kredietrisico.

Uitzettingsklasse

2008

2008

2008

2008

Ongewogen

Risico-

Ongewogen

Risico-

waarde vóór

verschuivingen

waarde na

gewogen

risico-

risico-

waarde

verschuivingen

verschuivingen

Centrale overheden en centrale banken

329.773

15.637

345.410

—

—

2.480

2.480

723

—

188

188

186

Regionale en lokale overheden Publiekrechtelijke lichamen Banken en financiële instellingen Ondernemingen

708.496

53.650

762.146

198.288

1.241.210

-60.650

1.180.560

1.042.030

120.394

-7.670

112.724

85.429

197.411

-2.044

195.367

77.991

27.875

-1.591

26.284

36.867

Natuurlijke personen en kleine partijen Gedekt door onroerend goed Achterstallige posten Posten met verhoogd risico Overige posten

552

—

552

680

43.928

—

43.928

43.928

2.669.639

—

2.669.639

1.486.122

2.348.961

—

2.348.961

1.341.752

306.924

—

306.924

135.880

13.754

—

13.754

8.490

2.669.639

—

2.669.639

1.486.122

Waarvan: Activa Buiten-balansposten Derivaten

92


2007 Uitzettingsklasse

2007

2007

2007

Ongewogen

Risico-

Ongewogen

Risico-

waarde vóór

verschuivingen

waarde na

gewogen

risico-

risico-

waarde

verschuivingen

verschuivingen

Centrale overheden en centrale banken

331.260

12.836

344.096

—

—

2.176

2.176

435

—

210

210

210

Regionale en lokale overheden Publiekrechtelijke lichamen Banken en financiële instellingen Ondernemingen

483.438

50.326

533.764

120.792

1.015.270

-57.479

957.791

841.040

76.089

-5.808

70.281

46.479

172.990

-1.174

171.816

65.880

17.230

-1.087

16.143

21.523

Natuurlijke personen en kleine partijen Gedekt door onroerend goed Achterstallige posten Posten met verhoogd risico

837

—

837

1.053

34.725

—

34.725

34.725

2.131.839

—

2.131.839

1.132.137

1.872.067

—

1.872.067

1.011.422

252.326

—

252.326

117.551

7.446

—

7.446

3.164

2.131.839

—

2.131.839

1.132.137

Overige posten

Waarvan: Activa Buiten-balansposten Derivaten

De ongewogen waarde is de som van:

• Activa, exclusief immateriële activa en na aftrek van disagio van obligaties, dat is opgenomen onder de overlopende passiva;

• Buiten-balansposten, bestaande uit voorwaardelijke schulden en onherroepelijke faciliteiten; • Derivaten, opgenomen tegen het kredietequivalent, dat is gebaseerd op de extra kosten of de gederfde opbrengst van een vervangende transactie in het geval dat de tegenpartij niet aan zijn verplichtingen voldoet. Risicoverschuivingen hebben betrekking op ontvangen zekerheden (garanties en onderpand van toevertrouwde middelen). Hierdoor verschuift het kredietrisico van de oorspronkelijke tegenpartij naar de partij van wie de zekerheden zijn ontvangen. Dit leidt tot een vermindering van het kredietrisico voor Triodos Bank. De risicogewogen waarde wordt berekend door de ongewogen waarde na risicoverschuivingen te vermenigvuldigen met een risicogewicht en een conversiefactor. De risicogewichten en conversiefactoren staan in de Bazel II richtlijnen.


93

Risicogewichten zijn afhankelijk van de uitzettingsklasse en de kredietwaardigheid van de tegenpartij. De voornaamste risicogewichten voor Triodos Bank zijn:

• Centrale overheden en centrale banken: 0%; • Regionale en lokale overheden: 0% voor Nederlandse overheden, 20% voor buitenlandse overheden; • Publiekrechtelijke lichamen: 100%; • Financiële ondernemingen en financiële instellingen: 20% of 50%, afhankelijk van de oorspronkelijke looptijd van de vordering;

• Ondernemingen: 100%; • Natuurlijke personen en kleine partijen: 75% of 100%; • Gedekt door onroerend goed: 35% of 100%, afhankelijk van de waarde en de aard van het onroerend goed; • Achterstallige posten: 100% of 150%, afhankelijk van de duur van de achterstand en de getroffen voorzieningen voor dubieuze debiteuren;

• Posten met verhoogd risico: 150%; • Overige posten: 100%. Conversiefactoren gelden alleen voor buiten-balansposten. De conversiefactoren voor Triodos Bank zijn:

• Voorwaardelijke schulden: 0,5 of 1,0, afhankelijk van de aard van de verstrekte garantie; • Onherroepelijke faciliteiten: 0,2 of 0,5, afhankelijk van de oorspronkelijke looptijd van de kredietfaciliteit. De uitzettingsklassen zijn gedefinieerd in de Bazel II-richtlijnen. Onder overige posten vallen deelnemingen, onroerende zaken en bedrijfsmiddelen en overige en overlopende activa zonder tegenpartij.

Risicogewogen waarde per sector Onderstaande tabel geeft inzicht in de concentratie van het kredietrisico per sector (inclusief buiten-balansposten en derivaten).

2008

Sector

Banken en financiële intermediairs Basismaterialen

2007

Risicogewogen waarde

%


%

273.310

18

155.891

14

6.791

1

6.497

1

616

—

917

—

4.474

—

5.072

—

Bouwnijverheid en infrastructurele werken Consumentenproducten (non-food) Detailhandel

21.341

1

19.315

2

Dienstverlening

142.916

10

131.798

11

Gezondheidszorg en sociale zorg

148.639

10

146.032

13

64.741

4

52.310

5

5.838

—

5.803

1 19

Landbouw, veeteelt en visserij Media Nutsbedrijven

409.477

28

222.474

Particulieren

22.634

2

19.130

2

Toerisme en vrije tijd

65.343

4

53.563

5

Transport en logistiek Vastgoed

6.547

1

2.395

—

70.450

5

61.714

5 —

Verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen Voedingsmiddelen en dranken Overige sectoren

94

501

—

250

45.290

3

41.996

4

197.214

13

206.980

18

1.486.122

100

1.132.137

100


Toelichting De sectoren zijn gedefinieerd in de Bazel II-richtlijnen. De risicogewogen waarde wordt toegerekend aan de sector van de directe tegenpartij, vóór risicoverschuivingen.

Risicogewogen waarde per land Onderstaande tabel geeft inzicht in de concentratie van het kredietrisico per land (inclusief buiten-balansposten en derivaten).

2008

Land

2007


%


%

297.523

20

193.103

17

7.276

1

5.863

1

Duitsland

60.401

4

54.909

5

Frankrijk

België Denemarken

33.609

2

15.196

1

Ierland

9.966

1

8.231

1

Italië

7.549

1

—

—

167

—

—

—

Nederland

554.836

37

422.828

37

Spanje

273.567

18

162.362

14

Verenigd Koninkrijk

239.025

16

268.327

24

2.203

—

1.318

—

1.486.122

100

1.132.137

100

Luxemburg

Verenigde Staten

Toelichting De risicogewogen waarde wordt toegerekend aan het land van de directe tegenpartij, vóór risicoverschuivingen. LIQUIDITEITSRISICO

Het doel van het liquiditeitenbeheer van de bank is het verzekeren van de beschikbaarheid van voldoende middelen om aan alle financiële verplichtingen te kunnen voldoen. De toevertrouwde middelen worden aangetrokken ten behoeve van de kredietverlening door de bank. Het overschot wordt belegd bij banken of geïnvesteerd in verhandelbare staatsobligaties. Het beleid van de bank is erop gericht om voldoende onmiddellijk opvraagbare tegoeden bij andere banken en verhandelbare staatsobligaties te hebben om te allen tijde aan haar verplichtingen te kunnen voldoen.

Looptijden van de financiële instrumenten Onderstaande tabel geeft de resterende looptijden van de financiële instrumenten per 31 december 2008. De bedragen worden gewogen met percentages voor beschikbaarheid en opeisbaarheid die worden gehanteerd door De Nederlandsche Bank. Hierdoor wijken de vermelde bedragen af van de balans en zijn de toevertrouwde middelen maar voor een beperkt bedrag opgenomen. De valutatermijncontracten zijn opgenomen voor de te ontvangen en te betalen vreemde valuta, omgerekend tegen de koers ultimo boekjaar.


95

Direct opvraagbaar

<= 3 maanden

<= 1 jaar

<= 5 jaar

>5 jaar

Totaal

40.074

—

—

—

—

40.074

109.929

252.873

265.950

—

900

629.652

—

18.877

29.208

112.510

321.906

482.501

266.755

—

—

—

1.500

268.255

416.758

271.750

295.158

112.510

324.306

1.420.482

—

190

457

2.993

5.782

9.422

157.629

76.662

84.511

22.457

5.208

346.467

1.763

—

—

—

—

1.763

—

—

—

—

22.800

22.800

159.392

76.852

84.968

25.450

33.790

380.452

Voorwaardelijke schulden

2.604

—

—

—

—

2.604

Onherroepelijke faciliteiten

25.930

—

—

—

—

25.930

28.534

—

—

—

—

28.534

—

3.669

8.614

59.220

3.188

74.691

—

4.747

8.614

59.220

3.188

75.769

—

8.416

17.228

118.440

6.376

150.460

Activa Kasmiddelen Bankiers Kredieten Rentedragende waardepapieren

Passiva Bankiers Toevertrouwde middelen Overige schulden Achtergestelde schulden

Buiten-balansposten

Derivaten Valutatermijncontracten (verkoop vreemde valuta) Valutatermijncontracten (aankoop vreemde valuta)

RENTERISICO

Renterisico maakt deel uit van het bankbedrijf. Het beleid van de bank is erop gericht om dit risico binnen de limieten te houden die intern en met de toezichthouder zijn afgestemd.

Looptijden van de financiële instrumenten Onderstaande tabel geeft de resterende looptijden van de financiële instrumenten op basis van renteherzieningsdatum per 31 december 2008. Niet-rentedragende posten blijven buiten beschouwing, waardoor de vermelde bedragen kunnen afwijken van de balans. Het nog niet afgeschreven agio en disagio van de rentedragende waardepapieren is opgenomen in de balanswaarde van de rentedragende waardepapieren.

96


Variabel

<= 3 maanden

<= 1 jaar

<= 5 jaar

>5 jaar

Totaal

Activa Kasmiddelen

40.074

—

—

—

—

40.074

Bankiers

118.229

272.670

296.500

—

—

687.399

Kredieten

417.594

85.332

186.407

302.697

278.091

1.270.121

—

220

19.915

210.889

43.910

274.934

575.897

358.222

502.822

513.586

322.001

2.272.528

Rentedragende waardepapieren

Passiva Bankiers

119

1.074

737

2.764

5.775

10.469

Toevertrouwde middelen

1.767

510.878

949.486

579.050

17.648

2.058.829

Achtergestelde schulden

—

22.800

—

—

—

22.800

1.886

534.752

950.223

581.814

23.423

2.092.098

259.297

—

—

—

—

259.297

Buiten-balansposten Onherroepelijke faciliteiten

VA L U TA R I S I C O

Het beleid van de bank is erop gericht om geen posities in te nemen in vreemde valuta. In principe worden de posten kredieten en toevertrouwde middelen op individuele basis op elkaar afgestemd. Onderstaande tabel geeft de positie in vreemde valuta per 31 december 2008.

Debet

Credit

Netto

Derivaten

Open positie

GBP

359.488

358.612

876

—

876

USD

3.364

252

3.112

1.073

2.039

362.852

358.864

3.988

1.073

REËLE WAARDEN

Onderstaande tabel geeft inzicht in de reële waarde van de financiële instrumenten per 31 december 2008. De reële waarde van de rentedragende waardepapieren is de marktwaarde. Voor overheidspapier, bankiers, kredieten en het deel van de toevertrouwde middelen met een vaste rente en termijn is de reële waarde bepaald door middel van de contante waarde van de rente en aflossingstermijnen met behulp van de marktrentes ultimo boekjaar. De reële waarde van de overige posten wordt gelijkgesteld aan de balanswaarde. De reële waarde van de overige activa en passiva bevat tevens de belastinglatentie in verband met het verschil tussen balanswaarde en reële waarde. Het nog niet afgeschreven agio en disagio van de rentedragende waardepapieren is opgenomen in de balanswaarde van de rentedragende waardepapieren.


97

2008 Balanswaarde

2008 Reële waarde

2007 Balanswaarde

2007 Reële waarde

Activa Kasmiddelen Bankiers Kredieten

40.074

40.074

22.568

22.568

687.399

690.280

472.952

472.802

1.270.121

1.285.776

1.018.646

1.005.519

274.934

282.295

299.799

297.160

3

3

3

3

3.020

3.020

841

841

86.571

81.461

69.263

72.878

2.362.122

2.382.909

1.884.072

1.871.771

Rentedragende waardepapieren Aandelen Deelnemingen Overig

Passiva Bankiers Toevertrouwde middelen Overig Eigen vermogen Herwaardering

10.469

10.469

7.587

7.587

2.076.679

2.082.536

1.616.822

1.615.084

70.823

70.823

59.434

59.434

204.151

204.151

200.229

200.229

—

14.930

—

-10.563

2.362.122

2.382.909

1.884.072

1.871.771

Contractwaarde

Reële waarde

Contractwaarde

Reële waarde

89.361

91.608

50.398

46.962

88.120

90.535

49.268

45.943

177.481

182.143

99.666

92.905

Derivaten Valutatermijncontracten (verkoop vreemde valuta) Valutatermijncontracten (aankoop vreemde valuta)

De geschatte reële waarden die worden opgegeven door financiële instellingen, zijn niet één op één vergelijkbaar vanwege de grote verscheidenheid in waarderingsmethoden en de vele schattingen. Het gebrek aan een objectieve waarderingsmethode brengt met zich mee, dat geschatte reële waarden in hoge mate subjectief zijn voor wat betreft de veronderstelde looptijden en de toegepaste interestpercentages. Daarom moeten lezers voorzichtig zijn, als ze de informatie in dit deel van de toelichting willen gebruiken om reële waarden van verschillende financiële instellingen met elkaar te vergelijken.

98


B AT E N

R E N T E B AT E N

2008

2007

Kredieten

63.457

51.582

Bankiers

27.093

19.979

Overheidspapier en rentedragende waardepapieren

10.790

9.659

33

81

101.373

81.301

Overige beleggingen

Hieronder zijn begrepen opbrengsten voortvloeiend uit het uitlenen van gelden en daarmee samenhangende transacties alsmede hiermee verband houdende provisies, die het karakter hebben van rente.

RENTELASTEN

2008

2007

Toevertrouwde middelen

55.400

42.098

Achtergestelde schulden

1.464

1.281

Bankiers

71

47

Overige

334

165

57.269

43.591

2008

2007

248

327

Aandelenregisters

2.594

2.762

Doorberekende administratiekosten

2.265

1.799

Betalingsverkeer

684

414

Kredietverlening

1.057

844

502

458

P R O V I S I E B AT E N

Garantieprovisie

Assurantiebemiddeling Vermogensbeheer Managementvergoedingen Researchvergoedingen Kapitaalemissies voor derden Overige provisiebaten


1.642

1.488

15.620

12.478

38

100

7

111

39

42

24.696

20.823

99

PROVISIELASTEN

2008

2007

Commissie aan agenten

282

265

Vermogensbeheer

169

150

84

64

535

479

2008

2007

Koersresultaten transacties in vreemde valuta

4.080

384

Transactieresultaten valutatermijncontracten

58

17

4.138

401

Overige provisielasten

R E S U LTA AT U I T F I N A N C I Ë L E T R A N S A C T I E S

O V E R I G E B AT E N

Het betreft vergoedingen voor overige verrichte diensten en boekwinsten uit hoofde van de verkoop van activa.

100


LASTEN

PERSONEELS- EN ANDERE BEHEERKOSTEN

2008

2007

21.752

18.458

Personeelskosten: • salarissen • pensioenlasten

2.574

2.659

• sociale lasten

2.750

2.262

• uitzendkrachten

4.354

3.499

• diverse personeelskosten

2.511

1.837

-2.326

-1.405

31.615

27.310

• kantoorkosten

2.633

2.294

• automatiseringskosten

2.167

2.198

• externe administratiekosten

1.467

762

• reis- en verblijfkosten

1.550

1.228

• advies- en accountantskosten

1.867

1.670

• geactiveerde personeelskosten

Andere beheerkosten

• publiciteitskosten

5.014

4.666

• huisvestingskosten

2.544

2.041

• overige kosten

2.615

2.235

19.857

17.094

51.472

44.404

392,7

340,9


Om de inzichtelijkheid te verhogen worden de geactiveerde personeelskosten, die gemaakt zijn ten behoeve van projecten, niet meer gesaldeerd met de uitzendkrachten. 2007 is aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.

PENSIOENLASTEN

2008

2007

Lasten toegezegde-bijdrageregelingen

1.268

1.002

Lasten toegezegd-pensioenregelingen

1.306

1.657

2.574

2.659

De pensioenlasten van toegezegde-bijdrageregelingen zijn gebaseerd op de over het boekjaar verschuldigde premies. De pensioenlasten van toegezegd-pensioenregelingen zijn gebaseerd op de verandering in de toegekende pensioenaanspraken.


101

Pensioenlasten van toegezegd-pensioenregelingen Specificatie van de pensioenlasten van toegezegd-pensioenregelingen:

Toename contante waarde toegekende pensioenaanspraken Rentelasten Verwachte opbrengst fondsbeleggingen Overige lasten Aan het boekjaar toegerekende actuariële resultaten

Doorbelast aan gelieerde partijen

2008

2007

1.169

1.511

622

470

-373

-310

61

64

-79

—

1.400

1.735

-94

-78

1.306

1.657

2008

2007

Grondslagen van de toegezegd-pensioenregelingen Belangrijkste actuariële grondslagen van de toegezegd-pensioenregelingen:

Rekenrente

5,90%

5,40%

Prijsinflatie (indexatie franchise)

2,25%

2,00%

Looninflatie (tevens indexatie actieve posten)

2,75%

2,50%

Indexatie inactieve posten

2,25%

2,00%

Beleggingsrendement

5,90%

4,95%

PENSIOENREGELING PER LAND

De pensioenregeling van Triodos Bank in Nederland is een combinatie van een toegezegd-pensioenregeling en een toegezegde-bijdrageregeling. Voor het gedeelte van het bruto jaarsalaris tot en met EUR 45.017 geldt een toegezegd-pensioenregeling; de verplichting aan de deelnemende medewerkers bestaat uit het toekennen van het opgebouwde pensioen. Voor het gedeelte van het bruto jaarsalaris boven EUR 45.017 geldt een toegezegdebijdrageregeling; de verplichting aan de deelnemende medewerkers bestaat uit het voldoen van de verschuldigde premie. Aan de pensioenregeling in Nederland nemen ook medewerkers van gelieerde partijen deel. De totale pensioenverplichting en de hieruit voortvloeiende lasten worden opgenomen en toegelicht in de geconsolideerde jaarrekening van Triodos Bank. Een deel van de lasten wordt doorbelast aan gelieerde partijen op basis van hun aandeel in de totale salarissen van de deelnemende medewerkers. De pensioenregelingen van Triodos Bank in België, het Verenigd Koninkrijk, Spanje en Duitsland zijn toegezegde-bijdrageregelingen, die zijn ondergebracht bij levensverzekeringsmaatschappijen in die landen. De verplichting aan de deelnemende medewerkers bestaat uit het voldoen van de verschuldigde premie. De deelname aan de pensioenregeling is voor de medewerkers van België en Spanje verplicht. In België bedraagt de werknemersbijdrage 2% van het salaris en de werkgeversbijdrage 4%. In Spanje bedraagt de pensioenpremie 1,5% van het salaris die geheel gedragen wordt door de werkgever. In het Verenigd Koninkrijk en Duitsland is de deelname aan de pensioenregeling vrijwillig. In het Verenigd Koninkrijk varieert de werknemersbijdrage tussen 0% en 10% van het salaris. De werkgeversbijdrage bedraagt

102


3% of 10% van het salaris. Van de werknemers in het Verenigd Koninkrijk neemt 80% deel aan de pensioenregeling. In Duitsland bedraagt de werknemersbijdrage 3,33% van het salaris en de werkgeversbijdrage 6,67%. Van de werknemers in Duitsland neemt 67% deel aan de pensioenregeling.

BEZOLDIGING DIRECTIE

2008

2007

Salarislasten en onkostenvergoedingen

410

378

Pensioenlasten

108

99

18

13

536

490

De bezoldiging van de statutaire directie is als volgt:

Sociale lasten

De salarislasten en onkostenvergoedingen van de statutaire directie zijn als volgt te specificeren:

2008

2007

Pierre Aeby

182

169

Peter Blom

228

209

410

378

BEZOLDIGING RAAD VAN COMMISSARISSEN

De bezoldiging van de Raad van Commissarissen is als volgt (bedragen in EUR):

2008 Vergoeding

2008 Commissies

2008 Reistijd

2008 Totaal

2007 Totaal

8.000

2.000

—

10.000

9.875

—

—

—

—

2.438

8.000

—

5.250

13.250

13.938

Maurits de Brauw

—

—

—

—

3.563

Marcos Eguiguren

5.000

—

4.500

9.500

—

Marius Frank

8.000

1.500

—

9.500

8.375

Mathieu van den Hoogenband

8.000

—

2.375

10.375

8.500

Jan Lamers

8.000

2.000

1.250

11.250

12.688

Tineke Bahlmann Adriaan Bekman Marjatta van Boeschoten

Margot Scheltema Hans Voortman

8.000

3.000

—

11.000

9.250

12.000

1.500

—

13.500

12.750

65.000

10.000

13.375

88.375

81.377

De vergoedingen voor commissarissen zijn in 2008 niet gewijzigd.


103

De volgende vergoedingen gelden: • EUR 8.000 per jaar voor een gewoon lid; • EUR 12.000 per jaar voor de voorzitter; • EUR 2.000 per jaar voor een gewoon lid van de Auditcommissie en EUR 3.000 per jaar voor de voorzitter hiervan; • EUR 1.500 per jaar voor de leden van de Nominatie- en Compensatiecommissie; • EUR 125 per uur (met een maximum van EUR 10.000 per jaar) in verband met bestede reistijd voor in het buitenland woonachtige commissarissen. De vergoeding bedroeg EUR 500 per dagdeel (met een maximum van 14 dagdelen per jaar). De heer Eguiguren is commissaris sinds 16 mei 2008 en de heer van den Hoogenband is commissaris sinds 11 mei 2007. De heren Bekman en de Brauw zijn per 11 mei 2007 afgetreden als commissaris. Mevrouw Bahlmann, de heer Lamers en mevrouw Scheltema vormen de Auditcommissie. De heren Frank en Voortman vormen de Nominatie- en Compensatiecommissie.

B E Z O L D I G I N G B E S T U U R S A AT

De bezoldiging van de leden van het bestuur van Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank is als volgt (bedragen in EUR):

2008 Vergoeding

2008 Reistijd

2008 Totaal

2007 Totaal

Jan van Apeldoorn

2.500

—

2.500

2.500

Luis Espiga

2.500

2.000

4.500

3.563

—

—

—

—

Chris Maryns - van Autreve

2.500

2.000

4.500

5.000

Jan Nijenhof

4.000

—

4.000

4.000

Max Rutgers van Rozenburg

2.500

—

2.500

2.500

14.000

4.000

18.000

17.563

Philip Martyn

De vergoeding voor bestuursleden is in 2008 niet gewijzigd. De volgende vergoedingen gelden: • EUR 2.500 per jaar voor een gewoon lid; • EUR 4.000 per jaar voor de voorzitter; • EUR 500 per vergadering (met een maximum van zes vergaderingen per jaar) in verband met bestede reistijd voor in het buitenland woonachtige bestuursleden. De heer Martyn heeft voor de jaren 2008 en 2007 afgezien van een vergoeding. BEZOLDIGINGSBELEID

Het salarissysteem van Triodos Bank is gebaseerd op het uitgangspunt dat de inkomsten worden gegenereerd door de inspanning van alle medewerkers gezamenlijk. Het vaststellen van de salarissen gebeurt op basis van: • een systeem van functiewaardering dat rekening houdt met de inhoud en zwaarte van de functie; • een beperking van de verhouding tussen het laagste en het hoogste eindsalaris binnen Triodos Bank. De salarissen van de statutaire directie wordt bepaald door het Nominatie- en Compensatiecommissie van de Raad van Commissarissen. De uitgangspunten van het salarissysteem van Triodos Bank worden in acht genomen, waarbij een zodanig salaris wordt geboden dat voldoende gekwalificeerd management kan worden aangetrokken en behouden.

104


De vergoedingen voor commissarissen en voor bestuursleden van Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank worden door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders vastgesteld. Bij deze vergoedingen wordt geen rekening gehouden met marktconformiteit. Aan directieleden, commissarissen en bestuursleden van Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Er is uit principiële overwegingen geen aandelen optieregeling voor directieleden, commissarissen en bestuursleden van Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank. A F S C H R I J V I N G E N E N W A A R D E V E R A N D E R I N G E N O P I M M AT E R I Ë L E E N M AT E R I Ë L E VA S T E A C T I VA

2008

2007

Afschrijvingen immateriële vaste activa

1.737

1.286

Afschrijvingen onroerende zaken en bedrijfsmiddelen

1.924

2.063

423

—

4.084

3.349

Waardeveranderingen onroerende zaken

De afschrijvingen zijn verminderd met het deel dat wordt doorbelast aan gelieerde partijen. WAARDEVERANDERINGEN VAN VORDERINGEN

Deze post omvat de lasten die samenhangen met de waardeverminderingen van kredieten en andere vorderingen. In 2008 is er sprake van een last van EUR 3,2 miljoen (2007: bate van EUR 0,6 miljoen).

B E L A S T I N G E N B E D R I J F S R E S U LTA AT

Te betalen belastingen Latente belastingen Belasting over rechtstreekse mutaties in het eigen vermogen


2008

2007

2.312

2.635

511

354

1.033

142

3.856

3.131

105

De aansluiting tussen wettelijk en effectief belastingpercentage is als volgt:

2008

2007

Resultaat voor belastingen

13.996

12.086

Wettelijk belastingpercentage

25,5%

25,5%

3.569

3.082

222

-23

65

72

3.856

3.131

27.5%

25,9%

Wettelijk belastingbedrag Afwijking als gevolg van andere tarieven in het buitenland, vrijstellingen en niet-aftrekbare bedragen Aanpassing belastinglatenties als gevolg van gewijzigde belastingtarieven Effectief belastingbedrag

Effectief belastingpercentage

Het effectief belastingpercentage is in 2008 hoger dan het wettelijk belastingpercentage. Dit wordt met name verklaard door de waardeveranderingen van deelnemingen die fiscaal vrijgesteld zijn.

FISCALE EENHEID

Triodos Bank vormt als moedermaatschappij een fiscale eenheid voor de omzetbelasting en de vennootschapsbelasting met Triodos Assurantiën, Triodos Fonds Management, Triodos Investment Management, Kantoor Buitenzorg en Kantoor Nieuweroord als dochtermaatschappijen. Met ingang van 1 januari 2009 is Triodos Cultuurbank aan de fiscale eenheid toegevoegd. Voor de wijze van verrekening van belastingen tussen Triodos Bank en de dochtermaatschappijen wordt gehandeld, alsof de rechtspersonen zelfstandig belastingplichtig zijn. De rechtspersonen zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschulden van de tot de fiscale eenheid behorende maatschappijen.

G E L I E E R D E PA R T I J E N

Triodos Bank heeft banden met de volgende rechtspersonen: • Triodos Bank verricht diensten aan Sustainalytics, Analistas Internacionales en Sostenibilidad (AIS), Scoris, Triodos Real Estate Development en Fair Share Fund tegen marktconforme vergoedingen. De diensten betreffen uitleen van personeel, directievoering, administratie, huisvesting, ICT en advisering. • Triodos Bank houdt tegoeden aan van en verricht bankdiensten aan gelieerde partijen tegen marktconforme tarieven. • Triodos Bank verstrekt kredietfaciliteiten en bankgaranties aan beleggingsfondsen en internationale fondsen tegen marktconforme tarieven. • Triodos Bank verhuurt kantoorruimte aan Triodos Facet tegen een marktconforme huur. • Triodos Bank stelt zich garant voor kredieten van Triodos Groenfonds tegen een marktconforme garantieprovisie. • Triodos Bank, Triodos Fonds Management en Triodos Investment Management voeren beheeractiviteiten uit voor beleggingsfondsen en internationale fondsen tegen marktconforme managementvergoedingen. • Triodos Custody verricht bewaaractiviteiten voor Triodos Fair Share Fund tegen een marktconforme bewaarvergoeding. • Triodos Bank distribueert en registreert effecten, uitgegeven door beleggingsfondsen en geplaatst bij klanten van Triodos Bank, tegen marktconforme vergoedingen. • Triodos Bank verricht valutatransacties voor beleggingsfondsen en internationale fondsen tegen marktconforme tarieven.

106


• Triodos Assurantiën bemiddelt in verzekeringen voor Sustainalytics en Triodos Vastgoedfonds en ontvangt daarvoor provisies van verzekeringsmaatschappijen. • Triodos Bank ontvangt van Triodos Groenfonds een compensatie voor lagere rente op leningen die zijn overgenomen van Triodos Groenfonds. • Triodos Fonds Management betrekt informatie ten behoeve van duurzaamheidsonderzoek van Sustainalytics, Analistas Internacionales en Sostenibilidad (AIS) en Scoris tegen marktconforme vergoedingen. • Triodos Bank huurt een kantoorpand dat eigendom is van Triodos Vastgoedfonds, tegen een marktconforme huur. • Triodos Bank betrekt adviezen op het gebied van huisvesting van Triodos Real Estate Development tegen een marktconforme vergoeding. • Triodos Mees Pierson betaalt een deel van de ontvangen beheervergoedingen door aan Sustainalytics als vergoeding voor hun aandeel in de verrichte beheeractiviteiten. • Triodos Mees Pierson beheert een beleggingsportefeuille van Triodos Groenfonds tegen een marktconforme beheervergoeding.


107

Vennootschappelijke balans per 31 december 2008 voor winstverdeling in duizenden euro’s 31.12.2008

31.12.2007

ACTIVA

Kasmiddelen Bankiers Kredieten Rentedragende waardepapieren Aandelen Deelnemingen Immateriële vaste activa

40.074

22.568

682.662

468.506

1.270.121

1.018.646

269.214

291.743

3

3

26.275

17.058

9.520

8.146

Onroerende zaken en bedrijfsmiddelen

11.595

3.277

Overige activa

20.010

17.203

Overlopende activa

44.186

40.096

2.373.660

1.887.246

Totaal activa

PASSIVA

Bankiers Toevertrouwde middelen Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen

Achtergestelde schulden Kapitaal Agio Herwaarderingsreserve

10.469

7.587

2.088.578

1.620.688

8.438

3.321

32.040

25.971

7.184

6.650

2.146.709

1.664.217

22.800

22.800

146.075

143.580

25.071

27.566

28

268

5.906

7.285

Overige reserve

16.931

12.575

Onverdeelde winst

10.140

8.955

204.151

200.229

2.373.660

1.887.246

Wettelijke reserve

Eigen vermogen

Totaal passiva

Voorwaardelijke schulden Onherroepelijke faciliteiten

108

47.627

16.621

259.297

235.705

306.924

252.326


Vennootschappelijke winsten verliesrekening over 2008 in duizenden euro’s 2008

Resultaat deelnemingen na belastingen Overig resultaat na belastingen Nettowinst


2007

976

825

9.164

8.130

10.140

8.955

109

Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening bedragen in duizenden euro’s

ALGEMEEN

De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zijn gelijk aan de grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening. Conform artikel 2:402 van het Burgerlijk Wetboek bevat de vennootschappelijke winsten verliesrekening uitsluitend een specificatie van het nettoresultaat in resultaat uit deelnemingen en overig resultaat. Voor niet in de toelichting opgenomen posten wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening.

A C T I VA BANKIERS

2008

2007

Direct opeisbare tegoeden bij banken

109.192

20.986

Deposito’s bij banken

573.470

447.520

682.662

468.506

2008

2007

3

3

3

3

2008

2007

De direct opeisbare tegoeden staan ter vrije beschikking.

AANDELEN

S.W.I.F.T SCRL

Het verloop van de aandelen is als volgt:


3

2.002

Aanschaf

—

3

Verkopen

—

-2.002

3

3


110


DEELNEMINGEN

Deelnemingen in groepsmaatschappijen Andere deelnemingen

2008

2007

22.879

15.951

3.396

1.107

26.275

17.058

Dit betreft verworven kapitaalbelangen welke duurzaam voor de bedrijfsuitoefening worden aangehouden. Het overzicht van kapitaalbelangen conform artikel 2:379 van het Burgerlijk Wetboek is opgenomen in de grondslagen voor consolidatie in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Het verloop van deze post is als volgt:

Balanswaarde per 1 januari Verwervingen

2008

2007

17.058

20.992

1.000

—

125

—

Uitbreidingen

7.775

—

Resultaat deelnemingen

1.953

825

Oprichtingen

Overboeking naar voorziening negatief eigen vermogen deelnemingen Uitgekeerd dividend Koersresultaten Balanswaarde per 31 december

315

140

-1.230

-4.800

-721

-99

26.275

17.058

2008

2007

338

397

9.182

7.749

9.520

8.146

I M M AT E R I Ë L E VA S T E A C T I VA

Betaalde goodwill Ontwikkelingskosten informatiesystemen

Betaalde goodwill De betaalde goodwill betreft de goodwill die Triodos Bank in 2004 en 2005 aan Triodos Investments España heeft betaald voor de afkoop van het winstrecht van het filiaal Spanje.


111

Het verloop van de betaalde goodwill is als volgt: 2008


2007

588

588

-191

-132


397

456

Afschrijvingen

-59

-59


338

397


Ontwikkelingskosten informatiesystemen De ontwikkelingskosten informatiesystemen betreffen de ontwikkelingskosten van het banksysteem. Het verloop van de ontwikkelingskosten informatiesystemen is als volgt:

2008

2007


10.666

8.242


-2.917

-1.908


7.749

6.334

Aanschaf

2.893

2.424

-1.460

-1.009

9.182

7.749

2008

2007

Onroerende zaken in eigen gebruik

7.462

—

Bedrijfsmiddelen

4.133

3.277

11.595

3.277

2008

2007

Afschrijvingen Balanswaarde per 31 december

ONROERENDE ZAKEN EN BEDRIJFSMIDDELEN

Het verloop van de onroerende zaken in eigen gebruik is als volgt:


—

—

7.480

—

-18

—


7.462

—

112


Aanschaf Afschrijvingen

Het verloop van de bedrijfsmiddelen is als volgt: 2008

Aanschafwaarde per 1 januari Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari

2007

7.603

7.551

-4.326

-4.005


3.277

3.546

Aanschaf

2.345

1.130

Verkoop Afschrijvingen Koersverschillen Balanswaarde per 31 december

-256

-23

-1.192

-1.354

-41

-22

4.133

3.277

2008

2007

1.634.782

1.261.814

453.796

358.874

2.088.578

1.620.688

PA S S I VA

TOEVERTROUWDE MIDDELEN

Spaargelden Overige toevertrouwde middelen

Onder de overige toevertrouwde middelen is EUR 11,9 miljoen (2007: EUR 3,9 miljoen) begrepen aan tegoeden van geconsolideerde deelnemingen.

VOORZIENINGEN

2008

2007

Pensioenvoorziening

6.047

5.828

Negatief eigen vermogen deelnemingen

1.137

822

7.184

6.650

Voor de specificatie van de balanswaarde van de pensioenvoorziening per 31 december wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans.


113

Het verloop van de voorzieningen is als volgt: 2008

2007


6.650

5.637

Dotatie

1.715

2.359

-1.181

-1.346

7.184

6.650

Onttrekking Balanswaarde per 31 december

K A P I TA A L

Het maatschappelijk kapitaal bedraagt EUR 375 miljoen en is verdeeld in 7,5 miljoen aandelen met een nominale waarde van EUR 50. Aan het einde van het jaar waren 2.921.508 aandelen (2007: 2.871.596 aandelen) van elk EUR 50 geplaatst bij en volgestort door Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank. Op dezelfde datum had Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank eveneens 2.921.508 certificaten (2007: 2.871.596 certificaten) van elk EUR 50 uitgegeven. Het verloop van het kapitaal is als volgt:

Balanswaarde per 1 januari Uitbreiding aandelenkapitaal Stockdividend Balanswaarde per 31 december

2008

2007

143.580

91.054

—

50.955

2.495

1.571

146.075

143.580

2008

2007

2.871.596

1.821.083

—

1.019.090

49.912

31.423

2.921.508

2.871.596

Het verloop van het aantal aandelen is als volgt:

Aantal aandelen per 1 januari Uitbreiding aandelenkapitaal Stockdividend Aantal aandelen per 31 december

114


AGIO

Onder deze post is opgenomen het agio, gevormd uit stortingen van het kapitaal boven nominaal, onder aftrek van kapitaalbelasting. Het volledige saldo agio is fiscaal als zodanig erkend. Het verloop van het agio is als volgt: 2008

2007

27.566

11.473

—

17.664

Stockdividend

-2.495

-1.571


25.071

27.566

Balanswaarde per 1 januari Uitbreiding aandelenkapitaal

HERWAARDERINGSRESERVE

De herwaarderingsreserve betreft de niet gerealiseerde waardeveranderingen ten opzichte van de verkrijgingsprijs van de deelnemingen en de onroerende zaken in eigen gebruik. De waardeveranderingen van de onroerende zaken in eigen gebruik zijn na de overdracht van terreinen en gebouwen aan de dochtermaatschappijen Kantoor Buitenzorg en Kantoor Nieuweroord begrepen in de balanspost deelnemingen. Het verloop van de herwaarderingsreserve is als volgt:

Balanswaarde per 1 januari Ongerealiseerde herwaardering deelnemingen

2008

2007

268

266

28

—

-1

-1

3

3

-270

—

28

268

2008

2007

Belastinglatentie herwaardering gebouwen in eigen gebruik Gerealiseerde herwaardering gebouwen in eigen gebruik Vrijval als gevolg van afwaardering gebouwen in eigen gebruik Balanswaarde per 31 december

WETTELIJKE RESERVE

Ontwikkelingskosten Omrekeningsverschillen


9.182

7.748

-3.276

-463

5.906

7.285

115

Onwikkelingskosten Het verloop van de wettelijke reserve ontwikkelingskosten is als volgt:

2008

2007


7.748

6.334

Overboeking van overige reserve

1.434

1.414


9.182

7.748

2008

2007

Omrekeningsverschillen Het verloop van de wettelijke reserve omrekeningsverschillen is als volgt:

Balanswaarde per 1 januari Koersresultaat bedrijfsuitoefening in het buitenland Koersresultaat deelnemingen Vennootschapsbelasting over koersresultaten Balanswaarde per 31 december

-463

56

-4.074

-562

228

-99

1.033

142

-3.276

-463

2008

2007

12.575

8.795

3.385

2.879

3.406

2.093

-1.434

-1.414

-3

-3

-998

224

—

1

16.931

12.575

OVERIGE RESERVE

Het verloop van de overige reserve is als volgt:

Balanswaarde per 1 januari Winstverdeling vorig boekjaar, toevoeging aan de overige reserve Dividend niet in contanten uitgekeerd Overboeking naar wettelijke reserve ontwikkelingskosten Gerealiseerde herwaardering gebouwen in eigen gebruik Inkoop eigen certificaten van aandelen Vervallen dividend Balanswaarde per 31 december

Ultimo 2008 zijn door Triodos Bank 23.676 eigen certificaten van aandelen ingekocht (2007: 9.638).

116


ONVERDEELDE WINST

Het verloop van de onverdeelde winst is als volgt:


2008

2007

8.955

6.139

Winstverdeling vorig boekjaar, toevoeging aan de -3.385

-2.879

Winstverdeling vorig boekjaar, dividend

overige reserve

-5.570

-3.260

0

0

Resultaat boekjaar

10.140

8.955


10.140

8.955

A C C O U N TA N T S K O S T E N

Onderstaande tabel geeft een specificatie van de, ten laste van de in het boekjaar gekomen, honoraria van de accountantsorganisatie KPMG. In de kolom overig KPMG netwerk staat de honoraria gespecificeerd die door KPMG onderdelen met uitzondering van KPMG Accountants NV in rekening zijn gebracht.

2008

KPMG Accountants NV

Onderzoek van de jaarrekening

Overig KPMG netwerk

Totaal KPMG netwerk

333

—

333

Andere controleopdrachten

12

—

12

Adviesdiensten op fiscaal terrein

—

28

28

Andere niet-controlediensten

41

97

138

386

125

511

KPMG Accountants NV

Overig KPMG netwerk

Totaal KPMG netwerk

Totaal

2007

Onderzoek van de jaarrekening

266

—

266

Andere controleopdrachten

—

—

—

Adviesdiensten op fiscaal terrein

—

8

8

Andere niet-controlediensten

13

42

55

279

50

329

Totaal


117

Zeist, 25 februari 2009 Raad van Commissarissen

Directie

Tineke Bahlmann

Pierre Aeby

Marjatta van Boeschoten

Peter Blom, voorzitter

Marcos Eguiguren Marius Frank Mathieu van den Hoogenband Jan Lamers Margot Scheltema Hans Voortman, voorzitter

Overige gegevens WINSTVERDELING

De winstverdeling is volgens de statuten als volgt geregeld: ‘Van de winst, zoals deze blijkt uit de vastgestelde winsten verliesrekening, zal door de directie een gedeelte worden aangewend tot het vormen of aanvullen van reserves, voor zover dit wenselijk wordt geacht. De resterende winst wordt, tenzij de Algemene Vergadering anders beslist, aan de aandeelhouders uitgekeerd.’ Alle certificaten van aandelen uitgegeven tot en met 15 mei 2009 zijn dividendgerechtigd over het boekjaar 2008. In de emissiekoers wordt rekening gehouden met de resultaten van Triodos Bank NV. De voorgestelde winstverdeling is op basis van het aantal uitgegeven certificaten van aandelen per 31 december 2008, verminderd met het aantal door Triodos Bank ingekochte certificaten. Tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal het definitieve voorstel voorgelegd worden. De voorgestelde winstverdeling (in duizenden euro’s) is als volgt:

Nettowinst

10.140

Toevoeging aan de overige reserve

-4.490

Dividend (EUR 1,95 per certificaat van aandeel)

5.650

NEVENVESTIGINGEN

Naast de hoofdvestiging in Nederland heeft Triodos Bank nevenvestigingen in België, het Verenigd Koninkrijk en Spanje.

118


A A N D E A L G E M E N E V E R G A D E R I N G VA N A A N D E E L H O U D E R S VA N T R I O D O S B A N K N V

Accountantsverklaring VERKLARING BETREFFENDE DE JAARREKENING

Wij hebben de in dit verslag op bladzijde 71 tot en met 118 opgenomen jaarrekening 2008 van Triodos Bank NV te Zeist bestaande uit de geconsolideerde en vennootschappelijke balans per 31 december 2008 en de geconsolideerde en vennootschappelijke winsten verliesrekening over 2008 met de toelichting gecontroleerd. VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET BESTUUR

Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materiaal belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. V E R A N T W O O R D E L I J K H E I D VA N D E A C C O U N TA N T

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de vennootschap. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. OORDEEL

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Triodos Bank NV per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. VERKLARING BETREFFENDE ANDERE WETTELIJKE VOORSCHRIFTEN EN/OF VOORSCHRIFTEN VAN R E G E L G E V E N D E I N S TA N T I E S

Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Amstelveen, 25 februari 2009 KPMG ACCOUNTANTS NV D. Korf RA


119

Bij zorgboerderij De Naoberhoeve werken mensen met een verstandelijke beperking of met psychosociale problemen. Op het biologisch-dynamische bedrijf worden naast melkkoeien ook schapen, varkens en kippen gehouden en diverse groenten verbouwd. De medewerkers verzorgen de dieren, maken zuivelproducten en verkopen de producten in de eigen winkel. Dit bedrijf is opgenomen in de portefeuille van Triodos Groenfonds.

Bericht van het Bestuur van Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank

D

e Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank (hierna kortweg Administratiekantoor) heeft alle aandelen van Triodos Bank nv in beheer en geeft certificaten van aandelen uit aan particulieren en instellingen die in het kapitaal van de bank participeren. De certificaten van aandelen zijn niet royeerbare certificaten op naam. Voor deze structuur is gekozen om de identiteit en missie van Triodos Bank te kunnen beschermen. Bij verschillende gelegenheden is duidelijk geworden hoe belangrijk het is over de be schermingsconstructie van het Administratiekantoor te beschikken. Ook in 2008, het jaar waarin de gevolgen van de kredietcrisis zichtbaar werden, is het belang van deze waarborg van de door Triodos Bank al sinds jaren gevolgde koers gebleken. Het geeft een extra mogelijkheid om keuzes te maken en die tegen het licht van de doelstelling en missie van Triodos Bank te houden. Daarnaast bekijken de be stuursleden van het Administratiekantoor de ontwikkelingen en situaties in de markt met wat meer afstand; wat bijdraagt aan een evenwichtige besluitvorming. Het stemrecht in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders Triodos Bank wordt uitgeoefend door het Bestuur van het Administratiekantoor. Het bestuur laat zich daarbij steeds leiden door de (ideële) doelstelling van de bank, zoals in de statuten is vastgelegd en zoals die is beschreven in de missie van Triodos Bank. Het Administratiekantoor is een onafhankelijk bestuursorgaan. De leden van de Directie van Triodos Bank en de Raad van Commissarissen kunnen dan ook geen lid zijn van het Administratiekantoor. De benoeming van bestuurs leden geschiedt op voordracht van het bestuur door de Vergadering van Certificaathouders die jaarlijks wordt gehouden en waar het bestuur verslag doet van haar werkzaamheden. In 2008 is het bestuur drie keer in een formele vergadering met de statutaire Directie van Triodos Bank bijeen geweest. Daarnaast hebben bestuursleden van het Administratiekantoor bijeenkomsten over de maatschappelijke rol van Triodos Bank in de toekomst bijgewoond. Bij


deze gesprekken waren ook de leden van de Raad van Commissarissen, de directie en het senior management van de bank aanwezig. Tijdens de bestuursvergaderingen van het Administratiekantoor, waarbij ook de statutaire directie aanwezig was, is gesproken over de algemene gang van zaken binnen Triodos Bank. Er wordt dan vooral gekeken naar de wijze waarop de bank gestalte geeft aan haar ideële opdracht: het bevorderen van het bewust omgaan met geld als middel om maatschappelijke vernieuwing te realiseren. Enkele onderwerpen, die in 2008 de aandacht vroegen waren het duurzaam aandeelhoudersschap, de ontwikkelingen rond biobrandstof en voedselproductie en de mogelijke effecten van de kredietcrisis voor Triodos Bank. Om zicht te krijgen op de invulling die de bank daaraan geeft, vindt niet alleen overleg met de Directie van Triodos Bank plaats, maar hebben de bestuursleden van het Administratiekantoor ook de klantendagen van de vestigingen in de verschillende landen bezocht. In het kader van deze bezoeken heeft de voorzitter, Jan Nijenhof, gesproken met de directeuren van de vestigingen in België en het Verenigd Koninkrijk. In een aparte bijeenkomst heeft hij samen met bestuurslid Max Rutgers van Rozenburg gesproken met het senior management van de vestiging in Nederland. Het bestuur van het Administratiekantoor is steeds van mening dat het verstevigen van het draagvlak van certificaathouders van belang is voor de verdere ontwikkeling en voor de ideële grondslag van Triodos Bank. Dit is alleen mogelijk als de certificaathouders zich bij de bank betrokken (blijven) voelen en daaraan uiting kunnen geven. In 2008 is op diverse wijzen en met succes de dialoog tussen de Directie van Triodos Bank, het bestuur van het Administratiekantoor en de certificaathouders in de verschillende landen een nieuwe impuls gegeven. Dit kwam onder meer tot uiting door een andere inrichting van de vergadering van certificaathouders, waarbij Peter Blom, ceo van Triodos Bank, over de ontwikkelingen binnen de bank berichtte. Tijdens de klantendag Nederland in Amersfoort is door enkele bestuursleden van

121

het Administratiekantoor een presentatie gegeven, gevolgd door een levendige discussie over de structuur van de bank en de rol van het Administratiekantoor daarin. Tijdens de klantendag België is een bijeenkomst voor de certificaathouders georganiseerd. Na een presentatie konden vele vragen van aanwezigen worden beantwoord. Daarnaast nam Belgisch bestuurslid Chris Maryns-van Autreve deel aan de discussie. Tijdens de klantendag van de vestiging in het Verenigd Koninkrijk in Bristol vond een soortgelijke uitwisseling van gedachten en ideeën plaats en werden vragen van certificaathouders beantwoord.

Het bestuur blijft streven naar een optimale samenstelling van haar leden in het kader van de ontwikkelingen die Triodos Bank doormaakt. Zonodig zal de omvang worden uitgebreid of de samenstelling worden aangepast. Verder streeft het bestuur naar een meer evenwichtige samenstelling van mannen en vrouwen. Het belang daarvan blijkt onder meer uit de meermalen uitgesproken wens daartoe tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Het Administratiekantoor zal in dit kader voorstellen doen tijdens de vergadering van certificaathouders.

Zeist, 25 februari 2009 Namens het bestuur, Jan Nijenhof, voorzitter

Het spreekt voor zich, dat de berichtgeving in de media en de berichten naar aanleiding van de deelname van Triodos Bank en haar medewerkers in maatschappelijke discussies een bron van informatie voor het bestuur van het Administratiekantoor zijn. Voor wat betreft de vestigingen in België, het Verenigd Koninkrijk en Spanje wordt in het bijzonder een beroep gedaan op de uit die landen afkomstige bestuursleden om nauw contact te houden met de lokale vestigingen en hun klanten. Het bestuur stelt vast dat Triodos Bank er in 2008 opnieuw in is geslaagd haar missie op een goede wijze uit te voeren. Dit dankzij de grote inzet van het groeiend aantal medewerkers. Het bestuur van het Administratiekantoor ziet voor de komende tijd een belangrijke uitdaging voor Triodos Bank in een verdere groei van de bank in het algemeen en van het eigen vermogen in het bijzonder. Een gezonde bedrijfsvoering is daarbij een logische en essentiële voorwaarde. Nu de economie in woelig vaarwater terecht is gekomen vergt dit bijzondere aandacht van het bestuur, extra inspanningen van de Directie van Triodos Bank en alle andere medewerkers van de bank.

122


Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank Overzicht van de in beheer genomen aandelen en uitgegeven certificaten Triodos Bank NV per 31 december 2008.

in duizenden euro’s 31.12.2008

31.12.2007

146.075

143.580

146.075

143.580

In beheer genomen aandelen Triodos Bank NV à EUR 50 nominaal Uitgegeven certificaten van aandelen Triodos Bank NV à EUR 50 nominaal

Zeist, 25 februari 2009 Bestuur Administratiekantoor Jan van Apeldoorn Luis Espiga Philip Martyn Chris Maryns-van Autreve Jan Nijenhof, voorzitter Max Rutgers van Rozenburg

A C C O U N TA N T S V E R K L A R I N G OPDRACHT

Wij hebben het bovenstaande overzicht per 31 december 2008 van de door Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank, Zeist, in beheer genomen aandelen en uitgegeven certificaten Triodos Bank NV gecontroleerd. Dit overzicht is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van de stichting. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake dit overzicht te verstrekken. WERKZAAMHEDEN

Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten en vormt naar onze mening een deugdelijke grondslag voor ons oordeel. OORDEEL

Wij zijn van oordeel dat dit overzicht een juiste weergave is van de in beheer genomen aandelen en uitgegeven certificaten Triodos Bank NV per 31 december 2008.

Amstelveen, 25 februari 2009 KPMG ACCOUNTANTS NV D. Korf RA


123

Raad van Commissarissen Triodos Bank

M E V R O U W J . P. B A H L M A N N ( 1 9 5 0 )

DE HEER M.M. FRANK (1947)

Tineke Bahlmann is (vanaf 1 april 2009) voorzitter

Marius Frank is zelfstandig bestuursadviseur en

van het Commissariaat voor de Media. Daarnaast is

executive coach. Daarnaast is hij lid van de Raad van

zij deeltijd hoogleraar bedrijfseconomie aan de

Toezicht Centrum Maliebaan (Stichting Verslavings-

Universiteit van Utrecht, lid van de Raad van Com-

zorg Utrecht). Marius Frank is voor het eerst benoemd

missarissen van Nedap NV, lid van de Raad van Com-

in 2005 en zijn huidige benoemingstermijn eindigt in

missarissen Deloitte, lid van de Raad van Toezicht

2009. Marius Frank heeft de Nederlandse nationaliteit

van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, lid van de

en bezit geen certificaten Triodos Bank.

Raad van Toezicht van Toneelgroep Amsterdam, lid van de Raad van Toezicht van Managementcentrum VNO-NCW De Baak, lid van de Raad van Toezicht van het SIOO en bestuurslid van MVO Nederland. Tineke Bahlmann is voor het eerst benoemd in 2004 en haar huidige benoemingstermijn eindigt in 2012. Tineke Bahlmann heeft de Nederlandse nationaliteit en bezit geen certificaten Triodos Bank.

D E H E E R M . J . M . VA N D E N H O O G E N B A N D (1944)

Mathieu van den Hoogenband is voormalig algemeen directeur van de Weleda Groep en is, als Beirat, lid van de Verwaltungsrat van Weleda AG te Arlesheim, Zwitserland. Daarnaast is hij lid van de Raad van Commissarissen Eosta BV en lid van Kuratorium Stiftung Waldorfschule Uhlandshöhe. Mathieu van den M E V R O U W M . E . VA N B O E S C H O T E N

Hoogenband is voor het eerst benoemd in 2007 en

(1946)

zijn huidige benoemingstermijn eindigt in 2011.

Marjatta van Boeschoten is directeur Phoenix Consul-

Mathieu van den Hoogenband heeft de Nederlandse

tancy. Marjatta van Boeschoten is voor het eerst

nationaliteit en bezit 815 certificaten Triodos Bank.

benoemd in 2001 en haar huidige benoemingstermijn eindigt in 2009. Marjatta van Boeschoten heeft de Britse nationaliteit en bezit 1 certificaat Triodos Bank.

DE HEER J. LAMERS (1948)

Jan Lamers is voormalig afgevaardigde-bestuurder van Uitgeversbedrijf Tijd. Daarnaast is hij voorzitter CultuurNet Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder D E H E E R M . E Q U I G U R E N H U E R TA ( 1 9 5 9 )

Wereldmediahuis Vzw, directeur Huize De Sterre-

Marcos Eguiguren is directeur van Grupo Inmark.

wijzer vzw, bestuurder Ethical Properties Europe NV

Daarnaast doceert hij bedrijfseconomie aan de univer-

en bestuurder I-Propeller NV. Jan Lamers is voor het

siteit van Catalonië. Marcos Eguiguren is voor het eerst

eerst benoemd in 2002 en zijn huidige benoemings-

benoemd in 2008 en zijn huidige benoemingstermijn

termijn eindigt in 2010. Jan Lamers heeft de Belgische

eindigt in 2012. Marcos Enguiguren heeft de Spaanse

nationaliteit en bezit geen certificaten Triodos Bank.

nationaliteit en bezit 194 certificaten Triodos Bank.

124


M E V R O U W M . A . S C H E LT E M A ( 1 9 5 4 )

Margot Scheltema was tot eind 2008 financieel directeur Shell Nederland BV. Daarnaast is zij lid van de Raad van Toezicht en Financiële Commissie van het Rijksmuseum, voorzitter Curatorium Post Doctorale Controllersopleiding aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, lid Raad van Advies Plan Nederland, lid van de Commissie Externe Verslaggeving AFM en is zij overheidscommissaris bij Fortis ASR. Margot Scheltema is voor het eerst benoemd in 2006 en haar huidige benoemingstermijn eindigt in 2010. Margot Scheltema heeft de Nederlandse nationaliteit en bezit geen certificaten Triodos Bank.

DE HEER H. VOORTMAN (1944) VOORZITTER

Hans Voortman is voormalig algemeen directeur van Wereld Natuur Fonds Nederland en voormalig vennootschappelijk directeur van MeesPierson. Daarnaast is hij voorzitter van de Raad van Toezicht van Ark Natuurontwikkeling, bestuurslid van Pan Parks en bestuuurslid van het Blijdorp Thandiza Fonds. Hans Voortman is voor het eerst benoemd in 2001 en zijn huidige benoemingstermijn eindigt in 2009. Hans Voortman heeft de Nederlandse nationaliteit en bezit geen certificaten Triodos Bank.


125

Directie Triodos Bank

D E H E E R P. A E B Y ( 1 9 5 6 )

DE HEER M. JONGENEEL (1973)

Pierre Aeby is statutair directeur Triodos Bank NV

Michael Jongeneel (COO) is lid van de Executive

(CFO) en lid van de Executive Board van Triodos Bank

Board van Triodos Bank NV. Daarnaast is hij bestuurs-

NV. Daarnaast is hij bestuurslid Stichting Triodos Hol-

lid van Stichting Triodos Beleggersgiro. Michael

ding, directeur Triodos Ventures BV, lid van de Raad

Jongeneel is sinds mei 2007 werkzaam bij Triodos

van Commissarissen Triodos Meerwaardefonds NV,

Bank. Michael Jongeneel heeft de Nederlandse

bestuurslid Stichting Hivos Triodos Fonds, bestuurslid

nationaliteit en bezit 1 certificaat Triodos Bank.

Stichting Triodos Doen, bestuurslid van Stichting Triodos Fair Trade Fund, bestuurslid Stichting Triodos Fonds Vzw, lid van de Raad van Bestuur Triodos SICAV I, lid van de Raad van Bestuur Triodos SICAV II. Pierre Aeby is statutair directeur sinds 2000. Pierre Aeby heeft de Belgische nationaliteit en bezit 21 certificaten Triodos Bank.

D E H E E R P. B L O M ( 1 9 5 6 )

Peter Blom is statutair directeur Triodos Bank NV (CEO) en voorzitter van de Executive Board van Triodos Bank NV. Daarnaast is hij bestuurslid van Stichting Triodos Holding, directeur Triodos Ventures BV, lid van de Raad van Commissarissen Triodos Venture Capital Fonds BV, bestuurslid Stichting Triodos Climate Clearing House, lid van de Raad van Commissarissen Triodos Groenfonds BV, lid van de Raad van Commissarissen Triodos Vastgoedfonds BV, lid van de Raad van Commissarissen Triodos Cultuurfonds BV, bestuurslid Stichting Hivos Triodos Fonds, bestuurslid Stichting Triodos Doen, lid van de Raad van Commissarissen Triodos MeesPierson BV, voorzitter bestuur Stichting Triodos Foundation, lid van de Raad van Commissarissen Rhea Holding BV, bestuurslid Stichting Face en bestuurslid Stichting Natuur College. Peter Blom is statutair directeur sinds 1989. Peter Blom heeft de Nederlands nationaliteit en bezit 1 certificaat Triodos Bank.

126


Bestuur Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank

D E H E E R J . C . VA N A P E L D O O R N ( 1 9 4 6 )

D E H E E R C . P. M A R T Y N ( 1 9 4 8 )

Jan van Apeldoorn is advocaat te Amsterdam en

Philip Martyn is voormalig General Counsel en Com-

raadsheer-plaatsvervanger bij het gerechtshof te

pany Secretary van de Londense vestiging Sumitomo

’s-Gravenhage. Daarnaast is hij lid van de Raad van

Mitsui Banking Corporation. Philip Martyn is voor het

Toezicht Stichting Triodos Holding. Jan van Apeldoorn

eerst benoemd in 2003 en zijn huidige benoemings-

is voor het eerst benoemd in 2001 en zijn huidige

termijn eindigt in 2009. Philip Martyn heeft de Britse

benoemingstermijn eindigt in 2010. Jan van Apel-


doorn heeft de Nederlandse nationaliteit en bezit geen certificaten Triodos Bank.

D E H E E R J . T. M . N I J E N H O F ( 1 9 4 5 ) , VOORZITTER DE HEER L. A. ESPIGA (1950)

Jan Nijenhof is coördinerend vice-president bij de

Luis Espiga is directeur Triform & Associates en con-

rechtbank Haarlem. Daarnaast is hij lid van het

sultant bij Organisatie Ontwikkeling en Human

College van beroep voor het hoger onderwijs, docent

Resources in Spanje. Daarnaast is hij bestuurslid van

aan de beroepsopleiding van de Nederlandse Orde

Rudolf Steiner Foundation Spain. Luis Espiga is voor

van Advocaten en lid van de Raad van Toezicht Stich-

het eerst benoemd in 2007 en zijn huidige benoe-

ting Triodos Holding. Jan Nijenhof is voor het eerst

mingstermijn eindigt in 2010. Luis Espiga heeft de

benoemd in 2005 en zijn huidige benoemingstermijn

Spaanse nationaliteit en bezit 44 certificaten Triodos

eindigt in 2011. Jan Nijenhof heeft de Nederlandse

Bank.


M E V R O U W C . M A RY N S - VA N A U T R E V E

D E H E E R L . M . R U T G E R S VA N R O Z E N B U R G

(1948)

(1947)

Chris Maryns is bestuurder vzw Mercurius, bestuurder

Max Rutgers van Rozenburg is directeur van Human

Weleda NV in België en bestuurder BD-tuinbouw-

Engineering BV; bureau voor interim management.

bedrijf CV De Wassende Maan in België. Daarnaast is

Daarnaast is hij voorzitter van het bestuur Stichting

zij lid van de Raad van Commissarissen Weleda NV in

PassieProjecten, bestuurslid Antroposofische Vereni-

Nederland. Chris Maryns is voor het eerst benoemd

ging Nederland en lid Raad van Toezicht Stichting

in 1995 en haar huidige benoemingstermijn eindigt

Triodos Holding. Max Rutgers van Rozenburg is voor

in 2009. Chris Maryns heeft de Belgische nationaliteit

het eerst benoemd in 1998 en zijn huidige benoe-

en bezit 98 certificaten Triodos Bank.

mingstermijn eindigt in 2010. Max Rutgers van Rozenburg heeft de Nederlandse nationaliteit en bezit 166 certificaten Triodos Bank.


127

Sociaal jaarverslag

I

n dit verslag legt Triodos Bank verantwoording af over het gevoerde sociaal beleid en het medewerkerbeleid in het bijzonder. Als basis voor het beleid geldt dat de bank zich alleen krachtig kan ontwikkelen als de medewerkers de ruimte en gelegenheid krijgen zich zowel professioneel als persoonlijk te kunnen ontwikkelen. Belangrijke aspecten voor deze visie zijn authenticiteit, samenwerking, ondernemerschap en een professionele, klantgerichte houding. Tussen vestigingen in de landen waar Triodos Bank actief is, zijn er verschillen in het personeels beleid. Dit komt door de ontwikkelings fase waarin de vestigingen zich bevinden, de omvang van de kantoren, maar ook door de verschillen in cultuur en wetgeving. In dit verslag wordt ge rapporteerd over wat geldt voor de gehele bank. Opvallende situaties worden specifiek genoemd.

O R G A N I S AT I E E N B E L E I D

In 2008 is besloten Triodos Fonds Management en Triodos Investment Management samen te voegen met als doel het realiseren van een betere taakverdeling tussen het fondsmanagement enerzijds en de ondersteunende functies, zoals sales, legal, product management en financial control anderzijds. Voor Triodos Bank is de verbinding die medewerkers met de missie van de bank aangaan en de wijze waarop zij de waarden van de bank

uitdragen in het dagelijkse werk van cruciaal belang. Dit komt tot uiting in de wekelijkse maandagochtendbijeenkomsten en bij de introductie van nieuwe medewerkers. Ook bij de strategieontwikkeling en de formulering van het Human Resource (hr) beleid speelt dit een zeer belangrijke rol. In 2008 is voor het eerst het Triodos Banking Seminar georganiseerd, waaraan 21 medewerkers deelnamen. De focus tijdens dit seminar lag op het beleven van de waarden. Het grootste deel van de deelnemers was relatief jong en ge middeld een tot drie jaar in dienst. In 2008 is gezamenlijk gewerkt aan de vorming van een driejarenstrategie. Met behulp van de veranderingsmethode Theory U hebben medewerkers een belangrijke bijdrage geleverd aan dit nieuwe driejarenplan. De jaarlijkse Middle Management Retreat is omgevormd tot de Co-worker Conference, waaraan 91 medewerkers van de bank deelnamen. Tijdens deze Co-worker Conference, die in 2008 in Nederland werd gehouden, is nader ingegaan op wat de nieuw geformuleerde driejarenstrategie betekent voor de medewerkers. Zowel bij de strategieworkshop als bij de Co-worker Conference zijn bewust jonge medewerkers uitgenodigd om ook hun visie en bijdrage mee te kunnen nemen en hen direct te betrekken bij de organisatie. De jonge generatie medewerkers is voor Triodos Bank zeer belangrijk. Zij brengen nieuw elan en kijken met een frisse blik naar de

Verdeling aantal medewerkers over de vijf landen, ultimo 2008

Aantal medewerkers 2008 2007

Nederland

Op voltijdbasis 2008 2007

263

220

228

195

België

53

44

48

41

Verenigd Koninkrijk

88

77

83

72

Spanje

61

49

60

48

Duitsland

10

7

9

7

475

397

428

363

Totaal

In 2008 is Triodos Fair Share Fund aandeelhouder geworden in Kashf Microfinance Bank in Pakistan. Deze bank richt haar dienstverlening voornamelijk op vrouwen die hierdoor een economische en sociale onafhankelijkheid kunnen realiseren.


129

organisatie en de maatschappelijke ontwikkelingen. Daarom worden er vanuit Jong Triodos (voor medewerkers tot ongeveer 30 jaar) activiteiten georganiseerd en worden zij op verschillende manieren betrokken bij de actualiteit waar de bank mee te maken heeft.

Aantal tijdelijke krachten in fte op basis van 1550 werkbare uren per fte, per jaar

Nederland

2008

2007

39,1

36,5

België

2,0

1,0

MEDEWERKERS

Verenigd Koninkrijk

1,0

1,1

Het totaal aantal medewerkers is in 2008 gegroeid met 20% van 397 tot 475. De verhouding man/vrouw is nagenoeg gelijk gebleven. In 2008 telde Triodos Bank 245 vrouwen (52%) en 230 mannen (48%). Het aantal vrouwen op managementposities is licht gedaald tot 29% (2007: 33%). Triodos Bank streeft er naar meer vrouwen binnen het management te benoemen. Het aantal parttimers bij Triodos Bank groeit met name in Nederland sterk, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. In 2008 werkten 43% van de medewerkers parttime. Voor de gehele organisatie is dit 32%. De gemiddelde werkweek is licht gedaald tot 34,9 uur (2007: 35,4). De gemiddelde leeftijd (38,5) is gelijk gebleven met een lichte verschuivingen tussen de leeftijdscategorieën.

Spanje

Het aantal tijdelijke medewerkers is licht gestegen. Binnen de afdeling ict is de verhouding tijdelijke inhuurkrachten teruggebracht tot 42%. Dit is een minder sterke daling dan verwacht, doordat een aantal vacatures niet werd vervuld. Voor alle landen was het werven van nieuwe medewerkers een belangrijk aspect. In Nederland heeft de arbeidsmarktcommunicatie nieuwe impulsen gekregen. In mei 2008 is een wervingsavond georganiseerd, waar ruim honderd mensen aanwezig waren. Triodos Bank België kent in vergelijking met voorgaande jaren een sterke groei. Binnen de Belgische vestiging van Triodos Bank is een medewerkerstevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Sterke punten die naar voren kwamen, waren de tevredenheid met het werk in algemene zin, de werksfeer en het vertrouwen in de toekomst van Triodos Bank. Punten van aandacht zijn de interne communicatie en de oplopende werkdruk. In het Verenigd Koninkrijk zijn twee nieuwe leden in het managementteam benoemd. De afdeling hr is versterkt. Speciale aandacht is uitgegaan naar het begeleiden van leidinggevenden bij het houden van functioneringsgesprekken.

130

Duitsland

—

—

0,6

1,1

Leeftijdscategorieën Triodos Bank

2008 aantal

%

2007 aantal

%

Leeftijd 15 - 25 jaar

32

7

21

5

25 - 35 jaar

159

34

149

37

35 - 45 jaar

166

35

123

31

45 - 55 jaar

88

18

78

20

55+

30

6

26

7

475

100

397

100

Totaal

Ook is de introductie en opvang van nieuwe medewerkers verbeterd. Binnen de Spaanse vestiging heeft zich de groei verder doorgezet, waarbij in Andalusië het tweede regionale kantoor is geopend. Met het bereiken van het financiële break-even punt, is het binnen de organisatie duidelijk dat er een nieuwe fase aanbreekt, die ook vanuit de afdeling hr andere eisen stelt.

VERLOOP

Ondanks de sterke groei is het aantal dienst jaren met 3,9 jaren (2007: 4,0 jaren) nagenoeg gelijk gebleven. Het verloop is gedaald van 18% tot 14%. Met name bij de vestigingen in Nederland en Spanje is het verloop duidelijk lager dan voorgaande jaren. Het gemiddelde dienstverband van de medewerkers die Triodos Bank hebben verlaten, is gestegen van 2,2 naar 2,5 jaar. Met name het aantal medewerkers dat de bank binnen een jaar verliet is sterk gedaald,


van 23 naar 17 medewerkers. De extra aandacht voor de introductie en begeleiding van nieuwe medewerkers heeft hier zeker aan bijgedragen. Daarnaast wordt sinds 2008 de interne vervulling van vacatures sterk gestimuleerd. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk heeft dat tot concrete interne benoemingen geleid.

Opleidingskosten per medewerker bedragen in euro’s

2008

2007

1.725

1.191

332

759

Verenigd Koninkrijk

895

1.653

Spanje

601

809

Duitsland

138

1.199

1.240

1.189

Nederland België

Gemiddeld

ONTWIKKELING, OPLEIDING EN VORMING

Daar waar Triodos Academy met name geasso cieerd werd met management development training, is besloten om Triodos Academy meer inhoud te gaan geven als raamwerk op het ge bied van opleiding en ontwikkeling van medewerkers. Binnen Triodos Academy worden verschillende trainingen en opleidingen georganiseerd, zowel internationaal als lokaal georiënteerd. Een aantal onderdelen wordt verzorgd door het Institute for Social Banking die onder andere een Summer School en een Masters in Social Banking organiseert. De opleidingskosten zijn licht gestegen, al zijn er wel grote verschillen per land. In Nederland nemen de medewerkers meer dan voorheen zelf initiatief tot het volgen van opleidingen. Op initiatief van de afdelingen hr zijn een aantal trajecten uitgevoerd, zoals teamleiderstraining, een aantal vakinhoudelijke trainingen, commerciële workshops en taaltrainingen. In België zijn vooral (gratis) opleidingen gevolgd die georganiseerd zijn door Febelfin; de overkoepelende federatie voor de Belgische financiële sector.

VERZUIM

Het ziekteverzuim is in 2008 gestegen tot 2,4% ten opzichte van 1,9% in 2007. Triodos Bank


ziet dit als een schommeling waar geen conclusies aan verbonden kunnen worden. Ook in 2008 gaat het met name om kort verzuim met slechts enkele gevallen van langdurig verzuim. Triodos Bank blijft het ziekteverzuim nauwgezet volgen en zoekt voortdurend naar verbeteringen in het proces. Zo is in het Verenigd Koninkrijk een ‘terug op het werk’-gesprek ingevoerd voor medewerkers die zich na een langere ziekteperiode of frequent verzuim beter melden. Dit gesprek wordt gehouden tussen leidinggevende en medewerker om de integratie te verbeteren en eventuele knelpunten betreffende het werk tijdig te signaleren.

ARBEIDSVOORWAARDEN

Triodos Bank hecht veel waarde aan een goed en passend salaris voor alle medewerkers. De verschillen in beloning ten opzichte van de medewerkers onderling, ten opzichte van de markt en ook internationaal gezien, worden zorgvuldig bewaakt. Door de sterke groei en het succes van Triodos Bank nemen de verschillen licht toe, maar zijn nog steeds laag in vergelijking met andere banken. De verhouding tussen het hoogste en laagste salaris in Nederland ligt in 2008 op 1:7,7 (2007: 1:7,3). In de overige landen ligt deze verhouding lager door de kleinere omvang van de vestigingen en vanwege het feit dat de Directie van Triodos Bank vanuit het hoofdkantoor in Nederland werkt. Binnen Triodos Bank Spanje is het pakket met secundaire arbeidsvoorwaarden sterk verbeterd. In 2008 is op internationaal niveau een benchmark naar de arbeidsvoorwaarden gestart. De resultaten hiervan worden begin 2009 verwacht.

ONDERNEMINGSRAAD

In Nederland en Spanje is een Ondernemingsraad (or) ingesteld. In Nederland bestaat de or uit vijf leden, waarvan er twee na de verkiezingen eind 2007 zijn aangesteld per januari 2008. De or is geraadpleegd over een aantal beleidsvoornemens en aangepaste regelingen, waar onder de voorgenomen verkoop van de Nederlandse verzekeringsactiviteiten. De or is ver heugd met de groei van de (internationale) organisatie die zich in 2008 heeft doorgezet. Deze groei vraagt veel van de organisatie. Met name van de afdelingen die deze groei moeten faciliteren. De or heeft gevraagd om meer aan-

131

dacht voor het verloop in de organisatie, het diversiteitsbeleid en de opleidingen ontwikkelingstrajecten voor de medewerkers. De Ondernemingsraad in Spanje is in 2005 opgericht en telt drie leden. In 2008 was er periodiek overleg met de hr afdeling en de directie. Binnen de vestigingen in België en het Verenigd Koninkrijk is een or niet vereist. De communicatielijnen zijn hier kort en er zijn verschillende vormen van intern overleg en afstemming met de medewerkers.

VOORUITZICHTEN 2009

In 2009 zal de groei in aantal medewerkers zich op het niveau van 2008 handhaven (20%). Met name de Spaanse vestiging zal fors groeien. De vestiging in het Verenigd Koninkrijk zal een bescheidener groei kennen van ongeveer 10%. De wervingsactiviteiten voor de gehele Triodos Bank worden ook in 2009 intensief voortgezet. Dit betekent een grote druk op de (lokale) hr afdelingen en vereist een actieve benadering. Binnen Nederland zullen er workshops plaatsvinden om leidinggevenden te begeleiden bij het voeren van sollicitatiegesprekken. Met Triodos Academy als paraplu zal de aandacht voor de ontwikkeling en opleiding van medewerkers verder geïntensiveerd worden. Hiermee wil Triodos Bank de medewerkers stimuleren zich continu te ontwikkelen, zodat de organisatie zich ook in de toekomst verzekerd weet van goede en betrokken medewerkers op alle niveaus in de organisatie. De groei zal eventueel kunnen leiden tot aanpassingen in de organisatie en verandering van processen. Vanuit de hr afdeling zal een bijdrage geleverd worden om de eventuele aanpassingen zodanig te begeleiden dat deze aansluiten bij de waarden van de bank en de wijze van samenwerking.

132

Triodos Bank vindt het belangrijk medewerkers aan elkaar en aan de organisatie te binden. Hieraan zal invulling gegeven worden door enerzijds het organiseren en stimuleren van niet werkgerelateerde activiteiten en anderzijds met activiteiten die de binding met Triodos Bank verdiepen en de medewerker beter in staat stellen om de visie, de cultuur en de waarden van de bank te begrijpen en uit te dragen. Deze verdieping geldt zowel in algemene zin als met betrekking tot het uitoefenen van de functie. In Nederland zal er extra aandacht besteed worden aan medewerkers die meer dan acht jaar in dienst zijn. In 2009 zal in Nederland het medewerkerstevredenheidonderzoek uitgevoerd worden, dat oorspronkelijk in 2008 was gepland. Binnen Triodos Bank België zal in 2009 extra aandacht worden besteed aan de interne communicatie. Ook het verloop zal de nodige aandacht krijgen door onder andere verbetering in het werving- en selectieproces. Doel hiervan is die mensen te selecteren, waarvan verwacht kan worden, dat deze tenminste drie jaar bij Triodos Bank zullen blijven. In het Verenigd Koninkrijk zal de aandacht zich met name richten op het terugdringen van het verloop en het ontwikkelen van leiderschap binnen de bank. Binnen Triodos Bank Spanje zal gewerkt worden aan de begeleiding van de medewerkers van de nieuw te openen regionale kantoren. Daarbij zullen interne overplaatsingen en promoties gestimuleerd worden. In juni 2009 zal met een veertigtal medewerkers een vervolg op de strategiesessie van 2008 gehouden worden met als thema de onderlinge samenwerking. In september 2009 zal in België de Co-worker Conference voor honderd medewerkers georganiseerd worden.


Sociale kerncijfers* 2008

2007

2006

2005

475

397

349

301

gedurende het jaar

401

346

298

258

Aantal fte’s** ultimo

428

363

316

272

2,4%

1,9%

2,4%

3,1%

Aantal medewerkers ultimo Aantal fte’s** gemiddeld

Verzuim

* Het sociaal jaarverslag heeft betrekking op alle medewerkers die in dienst zijn van Triodos Bank. Dat is inclusief de medewerkers die werkzaam zijn binnen de organisatieonderdelen die niet geconsolideerd zijn, zoals sri Research. Medewerkers van de joint venture Triodos MeesPierson zijn niet meegenomen. ** Fte staat voor full time equivalents en is het aantal medewerkers berekend op voltijdsbasis per week. (Dit is voor Triodos Bank in Nederland 40 uur, Triodos Bank België 37 uur, Triodos Bank Verenigd Koninkrijk 37,5 uur, Triodos Bank Spanje 37 uur en voor het agentschap in Duitsland 40 uur).


133

Milieujaarverslag

I

n dit hoofdstuk worden het interne milieu beleid, de milieumanagementstrategie en de milieuprestaties over 2008 van Triodos Bank beschreven. Milieuoverwegingen vormen een integraal onderdeel van de activiteiten van Triodos Bank. De bank richt zich door middel van het milieumanagementsysteem (Environmental Management System, ems) op het verminderen van de negatieve milieueffecten van de opera tionele, interne activiteiten. De bank heeft een milieumanagementsysteem ingevoerd dat sinds januari 2000 voldoet aan de voorwaarden van het iso 14001- milieuzorgcertificaat. Zowel de interne audit als sgs, de externe auditer, voert afgewisseld eens per jaar de controle uit op het functioneren van de iso-standaard. De iso 14001-hercertificering van juli 2006 geldt voor alle vestigingen van Triodos Bank. Als onderdeel van het ems heeft Triodos Bank een centrale milieucoördinator en lokale milieucoördinatoren in elk land waar de bank gevestigd is. De lokale milieucoördinatoren informeren de medewerkers en brengen hen tenminste tweemaal per jaar op de hoogte van de milieuprestaties van de betreffende vestiging.


In 2008 is een mobiliteitwerkgroep gevormd die een nieuwe aanpak voor duurzame mobiliteit heeft geformuleerd. Een nieuwe regeling voor de auto van de zaak voor de Nederlandse vestiging, gebaseerd op de CO 2 -emissie van de aan te kopen auto’s is hiervan het gevolg. Door te kiezen voor absolute criteria in de vorm van maximering van CO 2 -emissie is deze regeling ook internationaal van toepassing. In 2008 is het doel om papierverbruik verder terug te dringen niet gehaald. Dit komt met name door meer activiteiten en de groei van het aantal klanten. In 2008 is het gebruik van het openbaar vervoer voor woon-werk verkeer gelijk gebleven, ondanks diverse stimulerings activiteiten binnen de bank. Dit blijft een aandachtspunt.

In 2008 zijn er in de vestigingen van Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Spanje verschillende testen met videoconferencing gehouden. De uitkomsten hiervan zijn geëvalueerd en positief bevonden. Op basis van deze uitkomsten zal uitgebreider onderzoek plaatsvinden. In 2008 is een onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit en efficiëntie van het huidige milieu managementsysteem en de iso certificering. Als gevolg van de evaluatie en vergelijkende cijfers zal de relevantie van de milieu-impact (die door het milieumanagementsysteem wordt gemeten) in 2009 nogmaals onderzocht worden. In 2008 heeft een evaluatie van het gebruik van de EcoOffice 2.0 methode plaatsgevonden die wordt gebruikt om de milieubelasting vast te stellen. EcoOffice 2.0 wordt in 2009 voor het laatst gebruikt. Vanaf 2010 zal een nieuwe meetsysteem geïmplementeerd worden.

ENERGIEVERBRUIK

Het gasverbruik per medewerker is in 2008 gestegen met 21% en het elektriciteitsverbruik per medewerker is gestegen met 4%. Dit is voornamelijk te verklaren door uitbreiding van de kantoorruimte in België en Nederland. In vergelijking met 2007 is het gasverbruik per aantal m 3 met 12% verminderd. Het elektriciteitsverbruik per m 2 is met 2% verminderd. In het Verenigd Koninkrijk is het elektriciteitsverbruik verminderd door toepassing van een nieuw beleid, gericht op het bewuster gebruik van elektronische apparatuur. De kantoren in Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk maken uitsluitend gebruik van groene stroom. In 2008 was het verbruik van groene stroom 1.142.932kWh. Dat is 85% van het totale elektriciteitsverbruik van Triodos Bank. In Spanje behoort groene stroom nog niet tot de mogelijkheden, aangezien er daar nog geen aanbieders zijn. Het totale energieverbruik van traditionele bronnen is 196.475 kWh. Dit staat

Scott Ridley (foto), technisch manager van Triodos Renewables, bij het windpark van de Britse firma in Caton in Lancashire, Verenigd Koninkrijk. In 2008 heeft een aandelenemissie van Triodos Renewables GBP 10 miljoen opgebracht. Dit bedrag wordt gebruikt om de productie van groene electriciteit in de komende twee à drie jaar meer dan te verdubbelen.


135

gelijk aan 15% van het totale elektriciteits verbruik.

Woon-werkverkeer per vervoermiddel in procenten 60 50 40

VERVOER

30

ZAKELIJK VERKEER

20

In 2008 is het aantal vliegkilometers per fte gestegen met 12%. De business unit Triodos Investment Management, wiens werkveld voornamelijk in ontwikkelingslanden ligt, is verantwoordelijk voor 66% van de vluchten.

10 0 Auto

2005

Openbaar vervoer 2006

Fiets of lopend

Carpool

2007

WOON- WERKVERKEER

Het totale aantal kilometers woon-werk verkeer per fte is in 2008 gelijk gebleven in vergelijking met 2007. Het gebruik van de auto is met 5% gestegen. Het beleid van Triodos Bank is de medewerkers te stimuleren op een zo milieuvriendelijk mogelijke manier van en naar het werk te reizen. In 2008 is deze stimulering terug te zien in een stijging van 1% in het gebruik van

fiets of lopend per fte. Bij aanschaf van bedrijfsauto’s maakt Triodos Bank alleen ge bruik van hybride auto’s of de meest energiezuinige modellen om de emissie van CO 2 verder te verminderen. Hybride auto’s stoten slechts 104 g/km uit. Per hybride auto wordt gemiddeld 58 g/km aan CO 2 -gassen be spaard.

Emissie van CO2 (equivalenten) in duizenden kilogrammen 2008

2007

2006 *

2005

2004

Scope 1: Directe emissie Gasverbruik (verwarming)

118

86

90

56

62

Dienstreizen per auto

200

177**

119

94

98

62

60

—

—

—

—

—

—

—

—

Elektriciteit Scope 2: Indirecte emissie (elektriciteit) Groene stroom Scope 3: Indirecte emissie (overig) Vliegverkeer: Noord-Zuid

399

241

234

265

255

Vliegverkeer: overig

217

247

160

151

169

Dienstreizen per openbaar vervoer

21

19

11

7

6

Woon-werkverkeer per auto

462

365**

319

294

240

Woon-werkverkeer per openbaar vervoer

159

140**

133

44

46

Papierverbruik

140

119**

97

102

81

1.778

1.454**

1.163

1.013

957 (957)

Totaal Minus: compensatie voor CO2-credits CO2-saldo (neutraal) CO2-compensatie kosten per ton (EUR)

(1.778)

(1.454)

(1.163)

(1.013)

0

0

0

0

0

10

10

10

10

12,50***

*

In 2006 heeft het Greenhouse Gas Protocol de berekeningsfactoren voor de CO2-emissie aangepast. De data van 2006 zijn gebaseerd op de nieuwe factoren. De cijfers van voorgaande jaren zijn op de oude berekeningsfactoren gebaseerd. Basisjaar voor het Greenhouse Gas Protocol is 2002. ** Dit cijfer betreft een correctie ten opzichte van het jaarverslag 2007. *** Volgens de Gold Standard is in 2008 voor 50% aan emissie-reductieprojecten gecompenseerd, ter waarde van EUR 15 per ton CO2. De overige 50% is afkomstig van duurzame bosprojecten ter waarde van EUR 10 per ton CO2.

136


K L I M A AT N E U T R A A L O N D E R N E M E N

BIODIVERSITEIT

Triodos Bank is volledig CO 2 -neutraal. Het be leid van de bank is gericht op het verminderen van broeikasgassen. Daarbij worden drie stappen onderscheiden. Ten eerst streeft de bank ernaar zoveel mogelijk energiebesparende maatregelen te nemen. Vervolgens wordt het resterende nood zakelijke energieverbruik, waar mogelijk betrokken van duurzame bronnen. Ten derde wordt het restant aan CO 2 -emissie gecompenseerd door CO 2 -credits te kopen via Klimaat Neutraal Groep. De emissie van broeikasgassen wordt berekend volgens de methode van het Greenhouse Gas Protocol, een initiatief van World Business Council for Sustainable Development en het World Resources Institute. Over 2008 zal de CO 2 -emissie gecompenseerd worden door duurzame bosprojecten (50%) en emissiereductieprojecten (50%) van de Gold Standard. Binnen Triodos Bank wordt het gebruik van vluchtige organische stoffen en stoffen die de ozonlaag afbreken zoveel mogelijk vermeden.

Triodos Bank bezit noch beheert grond in regio’s met hoge biodiversiteitswaarde buiten de be schermde gebieden. De bank erkent dat dit, ge zien de mogelijke indirecte effecten door investeringen en leningen, eventueel bedreigingen op levert voor de wereldbiodiversiteit. Om die reden heeft de bank criteria opgesteld. Er is bepaald dat ondernemingen die opereren in bedrijfstakken met een hoog negatieve invloed op de biodiversiteit, wordt verwacht dat deze ondernemingen een beleid uitdragen waarin de risico’s worden erkend en dat er beheer pro gramma’s worden uit gevoerd om de effecten terug te dringen.

CO 2 -emissie in procenten

A F VA L

De hoeveelheid afval wordt bijgehouden en wordt afgeleid uit ontvangen facturen en interne evaluaties. Het afval van papier (36,6 ton), glas (14,8 ton) en gft (5,4 ton) wordt verzameld voor recycling. In het Verenigd Koninkrijk wordt het gft-afval gebruikt voor het composteren van de eigen tuin. De totale hoeveelheid afval per fte is in 2008 met 5% gestegen.

300 250

W AT E R

200 150 100 50 0 2004

2005

CO2 -emissie

Aantal rekeningen

Fte’s

Gebouwen (m3 )

2006

2007

2008

Het waterverbruik in 2008, per medewerker be droeg 6,9 m 3 , een stijging van 28%. Dit komt met name door de aankoop van het gebouw in Madrid, Spanje dat sinds medio 2008 eigendom van Triodos Bank is. Het hoofdkantoor in Nederland benut grond water voor verwarming en koeling van het gebouw. Regenwater wordt gebruikt voor het doorspoelen van de toiletten.

INFRASTRUCTUUR GEBOUWEN PA P I E R V E R B R U I K

Er wordt gebruik gemaakt van milieuvriendelijk Biotop 3- of kringlooppapier. Alle drukwerk materialen zijn zoveel mogelijk met milieuvriendelijke inkt gedrukt. Er werd in 2008 per fte 7% meer papier verbruikt dan in 2007. Deze stij ging is voornamelijk het gevolg van het groeiende aantal nieuwe klanten in 2008 en de daarbij behorende toename van de verzending maandelijkse bankoverzichten per post. Triodos Bank stimuleert haar klanten om zoveel mogelijk op een milieuvriendelijke manier met de bank te communiceren (telefoon, e-mail en internet).


Triodos Bank vindt het belangrijk dat in de ge bouwen van waaruit zij opereert, aandacht wordt geschonken aan mens en milieu. Dit geldt voor alle vestigingen van de bank. De gebruikte materialen en producten worden aan strenge milieucontroles onderworpen. De totale hoeveelheid aan m 2 (oppervlakte gebouwen) is in 2008 met 20% toegenomen.

UITBESTEDEN OF INKOPEN

Wanneer er behoefte is om bepaalde diensten uit te besteden of materialen in te kopen, worden externe leveranciers beoordeeld op sociale

137

Dit oorspronkelijk niet duurzaam gebouwde kantoorpand aan de Rostockweg te Groningen in Nederland is door Wolter & Dros als casco gekocht en van een zeer vooruitstrevend duurzaam energieconcept voorzien. Daardoor heeft het pand nu een A + energie label en voldoet het aan alle eisen die Triodos Vastgoedfonds stelt aan een duurzaam gebouw.

traal dataverzameling systeem en vermindering van de interne rapportagestructuur tot tweemaal per jaar. De rapportages zullen in 2009 halfjaarlijks plaatsvinden, om zo binnen de rapportagestructuur van de bank aan te sluiten. • Het vervangen van het EcoOffice systeem voor een nieuwe methode om de milieu-impact te meten. • Het verrichten van onderzoek naar meer mogelijkheden van videoconferencing. • Het rapporteren van meer geschikte kwantita tieve indicatoren, zoals bijvoorbeeld het berekenen van zowel het energieverbruik per m2 en als per fte. • Het bepalen van beleid op het gebied van de criteria van CO2-compensatie en de klimaat verandering.

Milieubelasting (Eco-indicator Mpt/fte) 6.000 Millipopints (Mpt)

en milieuaspecten. De beoordeling geschiedt op basis van de duurzaamheidcriteria van Triodos Bank en wat op dit moment maximaal haalbaar is. Alle leveranciers van de bank, van catering tot gebouwbeheer, worden gevraagd naar hun duurzaamheidbeleid, ontwikkelingen op dat gebied, arbeidsomstandigheden, de vereiste vergunningen, herkomst van grondstoffen en productieprocessen. Indien mogelijk zoekt de bank leveranciers in de directe omgeving van de vestigingen. Indien noodzakelijk vraagt de bank maatwerk met betrekking tot onder andere de verduurzaming van grondstoffen en de afname van producten van lokale toeleveranciers. In de uiteindelijke afweging telt de meest milieuvriendelijke optie zwaarder dan de goedkoopste. Bij de aanschaf van duurzame productiegoederen, zoals computers en printers, wordt rekening gehouden met de energie-efficiëntie. Bij de inkoop van consumptiegoederen en papier wordt aandacht besteed aan de duurzame productie en minimale belasting van het milieu. In de relatie met de leveranciers probeert Triodos Bank hen te stimuleren bewuster en duurzamer met sociale en milieuaspecten en de bijbehorende productieprocessen om te gaan.

5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0

NALEVING

In 2008 zijn geen milieu-incidenten of overtredingen van de milieuwet- en regelgeving voorgekomen.

MILIEUPRODUCTEN EN -DIENSTEN

Als onderdeel van het kredietverleningsproces worden projecten beoordeeld op de milieuaspecten en de bijdrage aan de maatschappij, passend bij de waarden van Triodos Bank. Voor de beleggingsfondsen voert de bank de duurzaamheidanalyses uit. Deze dienen als basis voor het vaststellen van de beleggingsportefeuille. Uitsluitingscriteria zijn onder andere aspecten als milieuschade, aantasting van de biodiversiteit, overtredingen van milieuwetgeving en kernenergie.

- 1.000 2008

2007

2006

2005

2004

Woon-werkverkeer

Gas

Zakelijk verkeer

Elektriciteit

Papierverbruik

Papier recycling

Water

Om de milieueffecten van activiteiten van Triodos Bank te meten gebruikt de bank de EcoOffice 2.0 methode die is ontwikkeld door PMA Environmental Consultancy. Deze methode gebruikt de bank sinds 1996 en is gebaseerd op de internationale standaard voor levenscyclusanalyse van SETAC (Society of Environmental Toxicology and Chemistry).

OPMERKINGEN GRONDSLAG EN MILIEUKERNCIJFERS

MILIEUPROGRAMMA 2009

De belangrijkste doelen van het milieuzorgprogramma in 2009 zijn: • Aandacht blijven besteden aan het verminderen van papierverbruik. • Het efficiënter maken van het milieumanagementsysteem door ontwikkeling van een cen-


De milieukerncijfers tonen het totale cijfer van alle gebouwen in de landen waar Triodos Bank gevestigd is, inclusief het agentschap in Duitsland, uitgedrukt per fte. In 2008 zijn tijdelijke werknemers Triodos Bank voor het eerst meegeteld in de berekening van de milieucijfers. Dit geeft een realistischer beeld

139

van de feitelijk milieu-impact van de organisatie. De medewerkers werkzaam voor Triodos MeesPierson zijn niet opgenomen in deze berekening, omdat zij geen gebruikmaken van de gebouwen van Triodos Bank. De medewerkers van Triodos Real Estate Development maken gebruik van de faciliteiten van Triodos Bank en zijn daarom wel opgenomen in de cijfers van 2008. De energiecijfers tonen het elektriciteit- en gasverbruik per fte. De cijfers zijn afkomstig van facturen en meterstanden. Het hoofdkantoor van Triodos Bank in Zeist en de Spaanse vestiging in Madrid gebruiken geen gas. Zakelijk verkeer toont het aantal kilometers per fte dat medewerkers hebben afgelegd per vliegtuig, per auto (hetzij met de eigen auto op basis van kilometerdeclaraties, hetzij met een bedrijfs auto op basis van kilometerstand) en per openbaar vervoer. De berekening van het vliegverkeer en het ge bruik van het openbaar vervoer zijn gebaseerd op reisbewijzen. In 2008 is er een correctie ge maakt in de vliegkilometers van 2007 door een verbetering van de controle op het dataverzamelingssysteem. Voor de afgelegde afstand woon-werkverkeer per fte is de afstand tussen woonadres en vestigingsadres van de werkplek berekend. Medewerkers hebben een vragenlijst ingevuld over het gebruik van het soort vervoer. Een carpooler is gedefinieerd als een medewerker die per auto naar het werk reist, samen met een collega. Het papierverbruik is vastgesteld aan de hand van de inkoopfacturen en op basis van het soortelijk gewicht van de verschillende papiersoorten die in elke vestiging wordt gebruikt. Het waterverbruik is gebaseerd op de nota’s van het waterleidingbedrijf en de meterstanden. De hoeveelheid afval is afgeleid uit facturen en informatie van afvalverwerkingsbedrijven en op basis van eigen wegingen. Papierafval en glas wordt gebruikt voor recycling. Het gft-afval wordt gecomposteerd. Bedrijfsafval bestaat hoofdzakelijk uit huishoudelijk afval. Het bedrijfsafval in Duitsland wordt gebruikt voor recycling.

140

MILIEUBELEIDSVERKLARING TRIODOS BANK

Milieuoverwegingen vormen een integraal onderdeel van alle activiteiten van Triodos Bank en daar waar mogelijk ondersteunt Triodos Bank op actieve wijze duurzame ontwikkeling. De eindverantwoordelijkheid voor het milieubeleid ligt bij de Directie van Triodos Bank. De uitvoering is gedelegeerd aan de organisatie zelf en behoort tot de verantwoordelijkheid van iedere medewerker. De kernelementen van het milieubeleid van Triodos Bank zijn: • In het beleid met betrekking tot (bank)financiering richt Triodos Bank zich op activiteiten die een duurzame ontwikkeling beogen. • Triodos Bank streeft wat betreft haar eigen activiteiten naar het voorkomen en reduceren van milieubelasting door het papierverbruik omlaag te brengen, zuinig en efficiënt gebruik te maken van energie en natuurlijke hulpbronnen, het terugdringen van emissies en het verminderen van afval. • Triodos Bank volgt alle wettelijke bepalingen, alsmede overige regels en afspraken op, die daarvoor zijn opgesteld. • Medewerkers zijn goed geïnformeerd en opgeleid, zodat de implementatie van het milieubeleid op effectieve wijze kan plaatsvinden. • In de communicatie streeft Triodos Bank naar een open dialoog met al haar stakeholders, ook wat betreft de milieuaspecten. In het jaarverslag worden de resultaten gerapporteerd en doelen gesteld voor volgende jaren. • Het milieumanagementsysteem (ems) van Triodos Bank is iso 14001 gecertificeerd en wordt periodiek gecontroleerd.

De milieubeleidsverklaring van Triodos Bank is in 2005 voor het laatst herzien en aangepast door de Directie van Triodos Bank.


Milieukerncijfers absolute hoeveelheden / fte’s*

2008

2007

2006

2005

2004

3.075

2.961

2.965

2.305

2.139

101

83

113

124

166

Energieverbruik Elektriciteit in kWh / fte Gas in m3 / fte Dienstreizen Per vliegtuig in km/ fte

6.329

5.651

5.984

5.556

6.347

Per auto in km/ fte

2.416

2.597

2.130

1.926

2.403

808

824

607

530

572

5.458

5.201

5.708

6.006

5.991

131

203

431

442

418

3.642

3.796

4.529

3.450

4.357

619

612

901

815

997

334

313

344

413

399

84

76

69

86

74 37

Per openbaar vervoer in km/ fte Woon-werkverkeer Per auto in km/ fte Per carpool in km/ fte Per openbaar vervoer in km/ fte Per fiets of te voet in km/ fte Papierverbruik In kg / fte Afval Papierrecycling in kg / fte Overig afval in kg / fte

52

50

61

30

Glas afval in kg / fte

34

37

—

—

—

Gft afval in kg / fte

12

11

—

—

—

7

5

7

8

7

393

346

294

258

210

43

40

—

—

—

Oppervlakte in m2

15.040

12.546

10.125

7.124

6.262

Volume in m3

55.596

35.836

29.058

20.654

18.584

Water Water in m3 / fte Fte’s** Medewerkers Externe, tijdelijke medewerkers Gebouwen (absolute cijfers)

* Fte’s: gemiddeld aantal voltijd medewerkers gedurende het jaar. ** In 2008 zijn externe en tijdelijk medewerkers voor het eerst meegenomen in de berekening van de milieucijfers. De cijfers van 2007 zijn herberekend ter vergelijking.


141

Verificatieverklaring

T

riodos Bank nv heeft sgs Nederland bv Systems & Services Certification gevraagd materiaal betreffende milieucijfers en sociale cijfers te verifiëren van de activiteiten in Barcelona, Bristol, Brussel, Edinburgh, Londen, Madrid en Zeist die werden aangewend in het jaarverslag 2008. Daarbij zijn de cijfers geveri fieerd met betrekking tot verbruik aan papier, water en energie, afvalcijfers, zakelijk verkeer, woon-werkverkeer, berekening van milieubelasting, bepaling van de CO 2 -balans, aantal medewerkers, percentage vrouwen in leidinggevende posities en verzuim.

V E R I F I C AT I E

sgs Nederland bv Systems & Services Certification heeft de milieuen salarisadministratie van Triodos Bank nv te Zeist onderzocht. Door middel van steekproeven en interviews met de milieucoördinator en enkele medewerkers, onder andere van de administratie, werd nagegaan hoe op de vestigingen in België, Duitsland, Nederland, Spanje en het Verenigd Koninkrijk het betreffende cijfermateriaal (inclusief registratiemethode en berekeningswijzen) werd verkregen en werd de juistheid ervan geëvalueerd.

OORDEEL

De verificatie bevestigt dat de data in het jaarverslag over 2008 overeenstemmen met de data in het milieumanagementsysteem. Verder is er uit de verificatie geen informatie naar voren gekomen om te veronderstellen dat de in het jaarverslag verstrekte informatie betreffende verbruik aan papier, water en energie, afval cijfers, zakelijk verkeer, woon-werkverkeer, berekening CO 2 -balans, aantal medewerkers, percentage vrouwen in leidinggevende posities en verzuim niet juist is weergegeven.

Spijkenisse, 25 februari 2009 sgs Nederland bv Systems & Services Certification

142


Over dit verslag

H

et jaarverslag 2008 is een integraal duurzaamheidsverslag en heeft betrekking op de activiteiten van Triodos Bank nv met vestigingen in Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk, Spanje en het agentschap in Duitsland. De rapportageperiode is van 1 januari tot en met 31 december 2008. Het vorige jaarverslag van Triodos Bank verscheen in april 2008 en had betrekking op het kalenderjaar 2007. In het verslag over 2008 wordt volgens dezelfde principes en uitgangspunten verslag gedaan als over 2007. Indien andere rekenmethodes zijn gehanteerd, wordt dat in de tekst toegelicht. Bij het maken van het jaarverslag van Triodos Bank wordt door een werkgroep nauwkeurig gekeken op welke manier nieuwste richtlijnen voor duurzaamheidsverslaglegging bij kunnen dragen aan de verbeteringen van het verslag.

verslag met dat van andere ondernemingen die gri volgen. Voor meer informatie over gri wordt verwezen naar www.globalreporting.org

GRI OVERZICHT

In het overzicht op de volgende pagina’s zijn gri indicatoren opgenomen. Hierin wordt verwezen naar de plaats in het verslag waar de informatie te vinden is. De verwijzing is gerelateerd aan een pagina of hoofdstuk in het verslag of naar de website van Triodos Bank. Op een aantal plaatsen is nvt (niet van toepassing) ingevuld. Dit zijn de onderwerpen die door Triodos Bank voor 2008 niet direct als relevant worden beschouwd. De relevantie zal jaarlijks worden heroverwogen.

De gegevens in het verslag worden door externe deskundigen geverifieerd. Met betrekking tot de financiële cijfers gebeurt dit op de wettelijk voorgeschreven wijze door kpmg Accountants nv. Met betrekking tot de milieuen sociale gegevens is er geen wettelijk kader voorgeschreven. De sociale en milieukernindicatoren zijn door sgs International Certification Services eesv geverifieerd. In dit jaarverslag zijn enkele wijzigingen ten opzichte van het jaarverslag van 2007 te noemen. De belangrijkste wijziging is de samenvoeging van de business units Triodos Fonds Management en Triodos Investment Management met de daarbij behorende cijfers. Ter vergelijking zijn de betreffende cijfers van 2007 aangepast.

T O E PA S S I N G G R I

Triodos Bank heeft bij het opstellen van het verslag over 2008 gebruik gemaakt van de derde generatie richtlijnen (gri-3) opgesteld door het Global Reporting Initiative (gri) zoals die in oktober 2006 zijn gepubliceerd. In dit verslag is voor de vierde keer ook gebruik gemaakt van Financial Services Sector Supplementen Environmental Performance en Social Performance, beide uitgebracht door gri in respectievelijk november 2002 en maart 2005. Door gebruik van deze richtlijnen streeft Triodos Bank naar een hoge mate van vergelijkbaarheid van haar


143

GRI Overzicht Triodos Bank heeft dit jaarverslag op-

4.5

Beloning hoogste bestuursorgaan

gesteld volgens de GRI G3 richtlijnen.

4.6

Processen waarborging van vermijding

De bank streeft ernaar dit te doen op A+ niveau. Dit is door de GRI

103-105

belangenverstrengeling

4, 55-56

www.triodos.com/about/corporategovernance

gecontroleerd en bevestigd.

4.7

Deskundigheid hoogste bestuursorgaan

1.1

Verklaring Directie Triodos Bank

1.2

Belangrijkste effecten, risico’s en kansen

4, 55-56


S T R AT E G I E E N A N A LY S E

5-6, 9-17, TBP

4.8

Missie, ambitie en waarden

5-6, TBP


5-6, 9-17, 59-61

4.9

Procedures hoogste bestuursorgaan

4, 55- 56

www.triodos.com/about/corporategovernance 4.10

O R G A N I S AT I E P R O F I E L

2.1

Naam organisatie

2.2

Producten en diensten

2.3

Operationele structuur

2.4

Locatie hoofdkantoor

2.5

Landen van vestigingen

2.6

Eigendomsstructuur en rechtsvorm

2.7

Markten

2.8

4 14-15

4.11

4

4.12

148 148

Organisatieomvang

47-53

Extern ontwikkelde richtlijnen

56, 59-61

4.13

Lidmaatschap van verenigingen

59-61

www.triodos.com/about/partnerships

62-63, 66-67

4.14

Stakeholder groepen

59-61

62-63,108,123

4.15

Inventarisatie en selectie stakeholders

59-61

4.16

Benadering actief betrokken

Significante organisatorische

stakeholders

wijzigingen 2.10

7-8

Voorzorgprincipe


4, 55-56

Binnenzijde omslag 2.9

Evaluatie prestaties hoogte bestuursorgaan

4, 143

Onderscheidingen

4.17

28

59-61

Belangrijkste onderwerpen betrokken stakeholders

59-61

MANAGEMENT BENADERING EN

VERSLAGPARAMETERS

3.1

Verslagperiode

143

P R E S TAT I E S

3.2

Voorgaand verslag

143

E C O N O M I S C H E P R E S TAT I E I N D I C AT O R E N

3.3

Verslagleggingscyclus

143

Managementbenadering Economische aspecten

3.4

Contactgegevens

148

EC1

Directe economische waarden

3.5

Procesbepaling van inhoud jaarverslag

143

EC2

Financiële gevolgen klimaat-

3.6

Afbakening van het verslag

3.7

Beperkingen reikwijdte

EC3

Dekking werknemersvoorzieningen

3.8

Basis verslaglegging joint ventures

3.9

Methodiek gegevensmeting

4, 55-56, 143 143

verandering

EC4

76-79,129,140

Heroriëntatie

72-79 5-6, 9-17, 87, 101-103

4, 74, 133, 140 3.10

7-19

overheid EC5

3.11

Veranderingen in verslaglegging

3.12

GRI toepassing

144-146

3.13

Beleid externe verificatie

119, 142

143

BESTUUR, VERPLICHTINGEN EN

nvt

Triodos Bank ontvangt geen steun van de

62, 136,141

Binnenzijde omslag

Van overheid ontvangen financiële steun

Niveau salarissen

nvt

Alle vestigingen hanteren salarissen boven minimumloon, Triodos Bank heeft geen vestigingen in ontwikkelingslanden EC6

Lokale leveranciers

EC7

Lokale personeelswerving

137-139 nvt

Triodos Bank werft uitsluitend in die landen

BETROKKENHEID

4.1

Bestuursstructuur

4.2

Voorzitter hoogste bestuursorgaan 7, 124-125

4.3

Onafhankelijke leden

waar zij vestigingen heeft

4, 55-56, EC8

nvt

Triodos Bank verricht geen pro-deo werk

nvt

Triodos Bank is een vennootschap met een

Investering in infrastructuur

EC9

Indirecte economische impact

9-17

directie en een raad van commissarissen, zie ook 4, 55-56, en 124-125 4.4

en medewerkers

144

M I L I E U P R E S TAT I E I N D I C AT O R E N

Mechanismen voor aandeelhouders 4, 55-56

Managementbenadering Milieuaspecten

135-141

EN1

137,141

Totaal verbruik materialen


EN2

Recycling materialen

EN3

Directe energieverbruik

EN4

Indirecte energieverbruik

141

EN5

Besparing energie door efficiencyslag

137

LA4

CAO

TBP, 131

EN6

Initiatieven duurzame energie

14, 47

LA5

Minimale opzegtermijn

TBP, 129

EN7

137

Arbeidsvoorwaarden zijn voor alle

135,141

Initiatieven indirecte energiezuinig

medewerkers gelijk conform de landelijke wetgeving

LA6

Arbo commissies

131

verbruik

137

LA7

Verzuimcijfers

131

EN8

Totaal waterverbruik

141

LA8

Risicobeheersingsprogramma

EN9

Waterbronnen voor waterverbruik

nvt

ernstige ziekten

131

LA9

Gezondheid en veiligheid

nvt

Waterverbruik van Triodos Bank is alleen voor kantoorgebruik

Triodos Bank conformeert zich aan

EN10

Recycling of hergebruik water

137, 141

EN11

Eigen grond in beschermde gebieden

137

LA10

Opleiding en training per medewerkers

131

EN12

Effecten op biodiversiteit

137

LA11

Training voor competentiemanagement

131

EN13

Natuurlijke leefomgeving beschermd

nvt

LA12

Programma’s voor prestatie en

algemene afspraken met vakbonden

Vestigingen van Triodos Bank bevinden

loopbaanontwikkeling

zich alleen in stedelijke omgeving

www.triodos.com/about/jobs

EN14

Beheersing effecten biodiversiteit

EN15

IUCN Red List

137,139

LA13

Samenstelling bestuursorgaan

nvt

LA14

Verhouding basissalaris man-vrouw

Vestigingen van Triodos Bank bevinden zich alleen in stedelijke omgeving

inschakeling voor mannen en vrouwen

Directe emissie

EN17

Indirecte emissie

EN18

Initiatieven verlaging CO2 emissie

EN19

Emissie stoffen aantasting ozonlaag

136

EN20

NOx en Sox luchtemissie

136

EN21

Totale afvoer water

nvt

136 136 135-141

S O C I A L E P R E S TAT I E I N D I C AT O R E N : MENSRECHTEN

Managementbenadering mensenrechten 129-132, TBP, criteria HR1

Gezien de aard van de werkzaamheden

EN23

Totaal aantal lozingen

www.triodos.com/research&dialogue/criteria 137,141

HR2

nvt

Gevaarlijk afval

nvt


HR4

Discriminatie incidenten

HR5

Vrijheid van verenigingen en

van Triodos Bank

EN26

Lozingseffecten water

nvt

HR6

TBP, criteria

Kinderarbeid

TBP, criteria TBP, criteria

HR7

Gedwongen arbeid

van Triodos Bank

HR8

Veiligheid

Initiatieven ter voorkoming van

53, TBP

collectieve onderhandelingen


milieueffecten EN27

137

Werknemerstraining mensenrechten www.triodos.com/research&dialogue/panel

van Triodos Bank

EN25

Toetsing mensenrechten bij toeleveranciers

HR3

Gezien de aard van de werkzaamheden EN24

Clausule mensenrechten in investeringsovereenkomst

van de Triodos Bank Afval totaal

nvt

Triodos Bank hanteert gelijke

EN16

EN22

124-126

nvt

Triodos Bank heeft geen werkzaamheden in 137, 147

Teruggevorderde verpakking

nvt

hoog risico gebieden HR9

Incidenten inheemse volken

nvt


Triodos Bank heeft geen werkzaamheden in

van Triodos Bank

hoog risico gebieden

EN28

Monetaire waarden van significante boetes 139

EN29

Milieueffect verkeer en vervoer

136, 141

S O C I A L E P R E S TAT I E I N D I C AT O R E N :

EN30

Investeringen milieubescherming

136, 137

M A AT S C H A P P I J

Managementbenadering maatschappij 5-6, 55-56, TBP S O C I A L E P R E S TAT I E I N D I C AT O R E N : A R B E I D S -

SO1

Effect op gemeenschappen

O M S TA N D I G H E D E N E N V O LWA A R D I G W E R K

SO2

Aantal bedrijfsonderdelen geanalyseerd

Managementbenadering arbeidsomstandigheden en volwaardig werk

op corruptiegerelateerde risico’s

48, criteria 47, criteria

129-133, TBP

SO3

Anti-corruptiebeleid en -procedures

LA1

Samenstelling totaal medewerkersbestand 129

SO4

Maatregelen naar aanleiding van corruptie

LA2

Verloop medewerkers

130

SO5

Standpunt publiek debat

LA3

Voordelen full time-medewerkers

nvt

SO6

Bijdrage aan politiek


53 53

59-61 nvt

145

Triodos Bank geeft geen (financiële)

INT1

Sociaal beleid

bijdrage aan politieke partijen

INT2

Personeelsverloop

129, TBP 129-130

SO7

Concurrentiebeperkend gedrag

53

INT3

Personeelstevredenheid

132

SO8

Boetes en sancties

53

INT4

Beloning senior management

103

INT5

Bonus voor duurzaam presteren

nvt

S O C I A L E P R E S TAT I E I N D I C AT O R E N :

Alle werkzaamheden van Triodos Bank

PRODUCTVERANTWOORDELIJKHEID

zijn duurzaam

Managementbenadering productverantwoordelijkheid

INT6

9-17 PR1

Levensduur product of dienst

nvt

Gezien de aard van de werkzaamheden van

Inkomensratio man/vrouw

nvt

Triodos Bank hanteert een gelijke inschaling voor mannen en vrouwen INT7

Medewerkersprofiel

130

SOC1

Goede doelen

59

SOC2

Bijdrage aan BNP

73

53

SUP1

Toetsing van leveranciers

136

59-61

SUP2

Toeleverancierstevredenheid

136

Triodos Bank PR2

Verbetering gezondheids- en veiligheidsincidenten

PR3

53

Product informatie

14-17

PR4

Verplichte productinformatie

PR5

Klanttevredenheid

PR6

Communicatie programma’s

PR7

Marketing gerelateerde non-compliance

53 RB1

Toepassing kredietcriteria

incidenten

53

RB2

Kredietprofiel

49, criteria 14, 68-69

PR8

Regelgeving privacy klanten

53

RB3

Sociaal kapitaal

14, 68-69

PR9

Monetaire waarde van significante boetes

53 IB1

Investeringsbeleid

S E C T O R S U P P L E M E N T: M I L I E U P R E S TAT I E S

IB2

Klant profiel

F1

Milieubeleid

47,140, criteria

IB3

Sociaal/ethisch beleggen

45

F2

Milieurisico analyse

47,137, criteria

F3

Drempel milieurisico analyse

47, criteria

AM1

Vermogensbeheer beleid

35, criteria

F4

Milieuprestaties klanten

5-6, 47

AM2

Ethisch beheerd vermogensaandeel

AM3

Actief aandeelhouderschap gericht op

Dit thema is integraal onderdeel van de missie van Triodos Bank F5

Milieuopleiding medewerkers

F6

Audits

F7

Externe milieu communicatie

proxy voting

59-61,137 INS 1

INS 2

engagement Beleid stemrecht

F11

assurantiën tussenpersoon INS 3

Klanten klachten verzekeringen Triodos Assurantiën fungeert als

proxy voting

assurantiën tussenpersoon

Gebruik stemrecht

INS 4

Milieugerelateerde producten en diensten

48

F13

Regionale verdeling kernactiviteiten

48

Legenda NVT TBP

S E C T O R S U P P L E M E N T: S O C I A L E P R E S TAT I E S

Duurzaamheidsorganisatie

CSR3

Duurzaamheidsaudits

CSR4

Vertrouwelijke informatie

CSR5

Compliance

CSR6

Stakeholder dialoog

Aandeel verzekeringen met ethisch karakter 20 assurantiën tussenpersoon

F12

CSR2

20

Triodos Assurantiën fungeert als

proxy voting

Duurzaamheidbeleid

20

Triodos Assurantiën fungeert als 42,47

www.triodos.com/research&dialogue/

146

Klant profiel verzekeringen


CSR1

20

assurantiën tussenpersoon


F10

Verzekeringen beleid Triodos Assurantiën fungeert als

Milieu in portfolio

Asset screening

35-37


135

engagement

F9

5-6

duurzaamheid 47, 130-131, 140

www.triodos.com/research&dialogue/ F8

39, criteria

13 13 135, 142 53, TBP 53 59-61

Niet van toepassing Triodos Business Principles (www.triodos.com/mission/business principles)

Criteria www.triodos.com/research&dialogue/criteria (investment criteria) www.triodos.com/who we finance/funds (lending criteria)


Colofon Triodos Bank NV Jaarverslag 2008 Verschijning April 2009 Tekst Triodos Bank Ontwerp en lay out Studio van Waert, Westbroek Fotografie Evelyne Jacq (portretfotografie) Elaine Sullivan (fotografie omslag) Michiel Wijnbergh (projectfotografie) Drukwerk Drukkerij Pascal, Utrecht Oplage 2.500 exemplaren

Contact Voor reacties of vragen over dit verslag kunt u contact opnemen met de lokale vestiging van Triodos Bank De adressen staan op pagina 148 vermeld Dit verslag is ook beschikbaar en te downloaden via: www.triodos.nl

Dit jaarverslag is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier


147

Adressen I N T E R N AT I O N A A L H O O F D K A N T O O R

BIJKANTOOR

Nieuweroordweg 1, Zeist

Avda. Diagonal 418 bajos

Postbus 55

Casa de Les Punxes

3700 AB Zeist, Nederland

08037 Barcelona, Spanje

Telefoon +31 (0)30 693 65 00

Telefoon +34 (0)93 476 57 47

Fax +31 (0)30 693 65 55

Fax +34 (0)93 476 57 46

www.triodos.com

www.triodos.es BIJKANTOOR

VESTIGINGEN

Calle Cardenal Ilundain 6 Esq. Manuel Siurot

NEDERLAND

41013 Sevilla, Spanje

Utrechtseweg 60, Zeist

Telefoon +34 (0)95 462 41 66

Postbus 55

www.triodos.es

3700 AB Zeist, Nederland Telefoon +31 (0)30 693 65 00

BIJKANTOOR

Fax +31 (0)30 693 65 55

C/ Ferraz 52

www.triodos.nl

28008 Madrid, Spanje Telefoon +34 (0)91 541 62 64

BELGIË

www.triodos.es

Hoogstraat 139/3 1000 Brussel, België

DUITSLAND (AGENTSCHAP)

Telefoon +32 (0)2 548 28 28

Kasseler Strasse 1a

Fax +32 (0)2 548 28 29

60486 Frankfurt am Main, Duitsland

www.triodos.be

Telefoon +49 (0)69 717 19 100 Fax +49 (0)69 717 19 222

VERENIGD KONINKRIJK

www.triodos.de

Brunel House 11 The Promenade, Clifton Bristol BS8 3NN, Verenigd Koninkrijk Telefoon +44 (0)117 973 9339 Fax +44 (0)117 973 9303 www.triodos.co.uk BIJKANTOOR

32 Annandale Street Lane Edinburgh EH7 4LS, Verenigd Koninkrijk Telefoon +44 (0)131 557 5528 Fax +44 (0)131 557 6491 www.triodos.co.uk SPANJE

Calle José Echegaray 5 Parque Empresarial Las Rozas 28230 Madrid, Spanje Telefoon +34 (0)91 640 46 84 Fax +34 (0)91 640 54 44 www.triodos.es

148


Triodos Bank, een historisch overzicht 1 9 6 8 Een studiegroep, bestaande uit Adriaan

2000 Triodos Meerwaardefonds creëert de mogelijk -

Deking Dura (econoom), Dieter Brüll (hoogleraar

heid voor beleggers om naast het Mixfonds te kiezen

fiscaal recht), Lex Bos (organisatieadviseur) en Rudolf

voor een Aandelenfonds en een Obligatiefonds.

Mees (bankier), wil een meer bewuste omgang met geld bevorderen.

2002 Triodos Fair Share Fund wordt opgericht. Het

fonds biedt de mogelijkheid te beleggen in micro1 9 7 1 Stichting Triodos Fonds wordt opgericht om te

financieringsinstellingen in ontwikkelingslanden.

bemiddelen bij schenkingen en leningen ten behoeve van vernieuwende initiatieven en bedrijven.

2 0 0 4 Triodos Bank opent een vestiging in Spanje.

Triodos Vastgoedfonds wordt gelanceerd, het eerste 1 9 8 0 Triodos Bank NV wordt opgericht met een

vastgoedfonds dat uitsluitend in duurzame gebouwen

startkapitaal van EUR 540.000 en een licentie van

belegt.

De Nederlandsche Bank. De bank start met haar activiteiten in Nederland.

2 0 0 6 Triodos Bank opent het internationale hoofd -

kantoor in Nederland. 1 9 9 0 Biogrond Beleggingsfonds, het eerste

groenfonds in Europa, wordt door Triodos Bank gelanceerd. Later volgen het Windfonds en het Groene Beleggingsfonds. 1 9 9 3 Triodos Bank opent een vestiging in België. 1 9 9 4 Samen met Stichting DOEN wordt Stichting

Triodos-Doen opgericht en samen met Hivos, Stichting Hivos-Triodos Fonds. Beide fondsen investeren in ontwikkelingslanden en behoren tot de eerste fondsen die wereldwijd investeren in microfinanciering.

Het eerste in Luxemburg gevestigde Triodos Beleggingsfonds, Triodos Renewables Europe Fund

1 9 9 5 Triodos Bank opent een vestiging in het

wordt opgericht en belegt in Europese projecten

Verenigd Koninkrijk.

voor duurzame energie. In Nederland wordt Triodos Cultuurfonds opgericht. 2 0 0 7 Triodos Bank lanceert Triodos Values Pioneer

Fund. Dit fonds is onderdeel van een tweede in Luxemburg opgericht fonds waarin ook Triodos Values Equity Fund en Triodos Values Bond Fund zijn onder gebracht. Triodos Vastgoedfonds wordt genoteerd aan Euronext Fund Service. Triodos Real Estate Development wordt opgericht. 2 0 0 8 Triodos Bank lanceert Triodos Sustainable

Trade Fund. Dit fonds verstrekt handelsfinancieringen 1 9 9 7 In samenwerking met Delta Lloyd Asset

aan gecertificeerde biologische en fair trade

Management wordt Triodos Meerwaarde Mixfonds

producenten in ontwikkelingslanden en opkomende

gelanceerd en aan de Effectenbeurs in Amsterdam

markten.

genoteerd. 1 9 9 8 Triodos Bank voegt de drie groenfondsen

samen tot Triodos Groenfonds. Dit beursgenoteerde fonds is het eerste Nederlandse groene beleggings fonds dat valt onder de fiscale groenregeling.

TlB Jaarverslag 2008

Recommend Documents