Themanummer Tolken. Doventolkvoorziening in Nederland door Wouter Bolier, met medewerking van Benny Elferink en Noor Huguenin

Themanummer Tolken

Jaargang 21 nr. 1 maart 2010

Nederland telt 1,5 miljoen mensen met een auditieve beperking, waarvan 25.000 doofgeborenen en 10.000 plotsen laatdoven. Voor zwaar slechthorende en dove mensen kan een tolkvoorziening nuttig en zelfs noodzakelijk zijn. Een gehoorapparaat of een Cochleair Implantaat zijn niet altijd voldoende om groepsgesprekken, vergaderingen, lezingen of colleges te volgen. Gebruikmaken van een tolk kan in die gevallen een oplossing zijn.

Toch maken in Nederland slechts 4.500 doven en slechthorenden gebruik van een tolkvoorziening. In dit nummer van Plotsdoof vindt u naast veel zakelijke informatie over de tolken ook persoonlijke ervaringen van mensen die gebruik maken van een tolk (of juist niet). Op bladzijde 17 vindt u een lijst met namen en mail-aadressen waar u terecht kunt voor verdere informatie.

Doventolkvoorziening in Nederland

door Wouter Bolier, met medewerking van Benny Elferink en Noor Huguenin In Nederland maken 4.500 doven en slechthorenden gebruik van een tolkvoorziening. Er zijn 300 gebarentolken en 60 schrijftolken. Zowel het aantal tolkgebruikers als het aantal tolken groeit jaarlijks. Bemiddelingsbureau Tolknet bemiddelt jaarlijks bij ruim 10.000 aanvragen. In dit artikel schetsen wij een beeld van de doventolkvoorziening voor doven en slechthorenden in Nederland.

Iedereen met een zware auditieve beperking heeft recht op een doventolkvoorziening. Er zijn drie soorten tolkuren die je kunt aanvragen. Allereerst zijn er de tolkuren voor privésituaties; de zogeheten leefuren. Leefuren kun je bijvoorbeeld gebruiken voor een verjaardagspartijtje, doktersbezoek of een kerkdienst. De leefuren vraag je aan bij Menzis team Doventolken. Daarnaast kunnen doven en slechthorenden met een baan een tolk op het werk inschakelen met werkuren. Werkuren zijn bedoeld voor onder meer werkoverleg en aan het werk gerelateerde presentaties, cursussen en lezingen. De werkuren vraag je aan bij het UWV. Als derde kunnen leerlingen en studenten onderwijsuren krijgen, die je ook aanvraagt bij het UWV. De onderwijsuren maken het mogelijk voor doven en slechthorenden om met een

In dit nummer o.m. pagina 3 Van het bestuur 4 Tolknet 5 Hoe regel ik een tolk? 7 Tolken in de hulpverlening 8 Tolken bij rechtbank en politie 9 Truus Löwensteyn 13 Reis- en annuleringskosten 14 Thuiscursus NmG 18 Column Cor Toonen 19 Column Ans Holub 21 Column Joke Bosch 23 Boekbespreking 25 CI-nieuws 28 Nieuws van de steunpunten 31 Activiteitenkalender 2010

Stichting Plotsdoven De Molen 89 a 3995 AW Houten tel/tt/fax: 030 - 69 58 719 www.stichtingplotsdoven.nl [email protected]

Colofon Plotsdoof is een uitgave van de Stichting Plotsdoven. Donateurs van de stichting ontvangen het blad gratis. Plotsdoof verschijnt vier keer per jaar: in maart, juni, september en december. Redactieadres van Veldekestraat 6a 4819 EP Breda [email protected] Redactie Jopy Sol, hoofdredacteur Opmaak en advertentiebeheer Frans Verkade Aan dit nummer werkten mee: Adrie van Es Albert Bouma Anja Korten Ans Holub Arthur van Bijleveld Cor Toonen Derek van Bockxmeer Eva Westerhoff Françoise van Dongen Gea Duister Geesje Georgie Onsoe Gerard de Vijlder Hanneke Verkade Imke Rozema Janieke Gritter Joke Bosch Joke Schaminée-Sluis Joop Borst Leontien Peeters Marja Bouma Michèle Meirlevede- Vrambout Milou Roeters Miriam Wortel Saskia Lenaerts Thea van der Wilt Truus Löwensteyn-Koopman Wendy Steenhuis-Hettema Wil van Essen Wouter Bolier Sluitingsdatum kopij volgend nummer: 15 mei Drukwerk en verzending WPS Loskade 4 7202 CZ Zutphen

2

tolk 'horend' onderwijs te volgen. Een tolk kun je dus overal mee naar toe nemen! Er zijn verschillende soorten tolken. De grootste groep van 300 tolken bestaat uit gebarentolken: de tolken Nederlandse Gebarentaal (NGT) en Nederlands met ondersteunende Gebaren (NmG). Het onderscheid tussen een tolk NGT en een tolk NmG is niet zo nauw; een tolk NGT beheerst namelijk ook NmG, en andersom. Gebarentolken vertalen het gesproken woord naar gebaren, maar ook gebaren naar het gesproken woord. Je kunt als tolkgebruiker met de tolk afspreken of de tolk vertaalt naar NmG of NGT. Een wat minder grote groep is de groep van 60 schrijftolken. Schrijftolken vertalen het gesproken woord naar het geschreven woord. De schrijftolk gebruikt daarbij een speciaal toetsenbord - een veyboard genaamd - om

Veyboard snel te kunnen typen. Het maakt de getypte informatie zichtbaar voor de tolkgebruiker via een laptop, al of niet met een beamer en een scherm. Verder zijn er nog tolken met specifieke tolkvaardigheden en specialisaties. Zo zijn er tolken die kunnen vertalen van en naar buitenlandse gebarentalen of Internationale Gebaren. Ook zijn er tolken die vanuit een niet-Nederlandse taal kunnen vertalen naar NGT of NmG of geschreven Nederlands. Al deze verschillende tolken vallen onder een gezamenlijke noemer: de doventolk. De 360 Nederlandse doventolken bieden een breed scala van vertaalmogelijkheden. De belangenorganisaties voor doven en slechthorenden zetten zich in voor een zowel kwalitatief als kwantitatief goede doventolkvoorziening. Op individueel organisatieniveau zijn er uiteraard verschillende aandachtspunten. Dovenschap, die doofgeborenen vertegenwoordigt, hecht bijvoorbeeld veel belang aan de kwaliteit van het stemtolken (vertalen van NGT naar Nederlands), terwijl de Stichting Plotsdoven en de Nederlandse Vereniging Voor Slechthorenden (NVVS) juist meer belang hechten aan goede NmG- en schrijftolken. Het Dovenschap, de NVVS en de Stichting

Plotsdoven werken nauw samen voor wat betreft het aandacht vragen voor de kwaliteit van tolkdiensten, nascholing van tolken, het recht op onderwijsuren voor oudere doven en slechthorenden en knelpunten uit de weten regelgeving. Hiertoe vindt er structureel overleg plaats met de beroepsverenigingen van doventolken (tolken gebarentaal en schrijftolken), Tolknet, tolkopleider Hogeschool Utrecht, UWV, Menzis, RTG (Register Tolken Gebarentaal), politici en betrokken ministeries. Door de gezamenlijke inzet van al deze partijen kunnen steeds meer doven en slechthorenden gebruik maken van deze voor hen uiterst nuttige voorziening.

NmG vs NGT

In Nederland maken we onderscheid tussen Nederlandse Gebarentaal (NGT) en Nederlands met ondersteunende Gebaren (NmG). NGT is de natuurlijke taal van doofgeboren mensen en leden van de Dovengemeenschap. Het is een aparte taal met een eigen lexicon en eigen grammaticale regels. De regels en het lexicon van NGT kun je vinden op www.gebarencentrum.nl NmG is een manier om gesproken Nederlands visueel te maken door (met stem) gesproken woorden te ondersteunen met gebaren. Het is een gebarensysteem dat het Nederlands en NGT combineert. Doordat Nederlands en NGT twee totaal verschillende talen zijn, kun je bij NmG ook verschillende combinatievormen gebruiken. Vaak betekent NmG dat iemand Nederlands spreekt en dat ondersteunt met gebaren uit de NGT voor de Nederlandse woorden die hij of zij kent. Enkele verschillen tussen NmG en NGT zijn te illustreren met het zinnetje 'Ik ga naar huis.' In NGT gebaar je dat als volgt: IK HUIS GAAN In NmG kun je het volgende doen: Nederlands spreken: ‘Ik ga naar huis’, gebaren: IK GAAN NAAR HUIS Je ziet dat de woordvolgorde van de NGT-zin anders is dan die van het Nederlands. Bij de NGTzin staat het werkwoord GAAN aan het eind van de zin en is er geen gebaar voor het voorzetsel 'naar', omdat 'naar' als het ware al is verwerkt in het gebaar GAAN. In NmG maak je ook een gebaar voor 'naar' en volgen de gebaren de woordvolgorde van het Nederlands. Voor veel plotsen laatdoven is een tolk NmG vaak makkelijker te verstaan dan een tolk NGT. Waar een tolk NGT vaak een hele andere woordvolgorde gebruikt en niet alle woorden duidelijk articuleert, blijft een tolk NmG vaak wel de Nederlandse woordvolgorde volgen en articulereert hij/zij de Nederlandse woorden duidelijk.

Van het bestuur Beste Gerard Sinds 1 januari 2010 ben jij niet meer de voorzitter van Stichting Plotsdoven. Ik heb de bijzondere eer om inmiddels de nieuwe voorzitter te zijn. Hoe voelt dat voor jou, om zo'n jonge vent als opvolger te hebben? Zelf vraag ik mij af hoeveel gezag ik krijg, omdat ik als jongste vrijwilliger van de Stichting Plotsdoven de baas mag spelen over bestuursleden en vrijwilligers die allemaal veel ouder zijn dan ik. Net alsof ik de meester les geef in plaats van de meester mij. Zoiets. Maar ik ben er trots op dat het bestuur mij het vertrouwen geeft om de baas te mogen spelen over mijn plotsen laatdove ooms en tantes en opa's en oma's. Dat vind ik toch wel een beetje cool, eerlijk gezegd! Eigenlijk kwam het voor mij best onverwacht toen je vertelde terug te willen treden als voorzitter. Ik had gedacht dat je het nog wel een tijdje zou blijven doen, zodat ik nog de kans had gehad om mij verder te ontwikkelen en meer bestuurservaring op te doen. Misschien wil je het nogmaals in een paar zinnen uitleggen? Want wellicht begrijpt niet iedereen dat jij als actieve, oude en wijze heer de voorzittershamer overdraagt aan een jong nog-niet-zo-wijs maar wel bijna-net-zoactief broekie die nog maar vier jaar in het bestuur zit. Ben je het voorzitterschap nu al weer zat? Of zijn er andere redenen? Ik ben blij dat je bij ons blijft als bestuurssecretaris, zodat wij je indien nodig om wijze raad kunnen vragen. Ik heb enorm veel bewondering en respect voor jouw inzet en ik vind je een groot voorbeeld voor anderen. Waar haal jij toch al die energie, motivatie en inspiratie vandaan om zoveel voor de Stichting Plotsdoven te doen? Ik zal keihard mijn best doen om een goede voorzitter te zijn en zal jou daarbij als voorbeeld nemen. Ik hoop ooit een net zo wijs, gerespecteerd en gewaardeerd voorzitter te worden als jij was toen je de voorzittershamer aan mij overdroeg. Ik heb er alle vertrouwen in dat dat met jouw steun en die van het bestuur en de vrijwilligers van Stichting Plotsdoven gaat lukken! Hartelijke groet van je opvolger.

Over de Stichting Beste Wouter, Dank voor je vleiende woorden, ze strelen m'n ego! De benaming 'baas' beschouw ik als een ludieke uitdrukking. Zelf zag ik mij meer als trekpaard ( zo'n grote Belgische knol!), een andere keer meer als springpaard. Maar ook zat ik vaak op de bok om de boel te mennen en de bak vol te krijgen en houden (bestuur en vrijwilligers). Daarachter hebben we de aanhanger waarin iedereen mee kan rijden die dat wil (donateurs). En om een beetje in de paardenwereld te blijven…, vaak komen er veulentjes die lekker mee dartelen. Het is heel mooi als ze zo spelenderwijs het vak leren, zodat een, inmiddels volwassen, veulen het werk over kan nemen. Dat is zeer belangrijk voor de continuïteit van het hele gebeuren. Natuurlijk is het zo dat als je aan een taak begint, je een bepaalde doelstelling hebt, voor veel doelen heb je een lange adem nodig, andere doelen blijken, ondanks een intensieve inzet, niet te realiseren. En weer andere doelstellingen worden spontaan geboren en worden ook snel gerealiseerd. Niet voor niets staat op mijn afscheidscadeau vermeld: 'geduld overwint alles'. Of ik het zat ben? Nee! Het is beter het stokje over te dragen voordat je het zat wordt. Ik vind het leuk om in een andere functie bij de club (van Houten ) te blijven, want zolang wij thuis geen geraniums voor het raam hebben staan kan ik er ook niet achter gaan zitten. Waar ik de energie vandaan haal? Ach, gewoon elke dag 3 maaltijden en 's avonds een lekker biertje! Ik twijfel er niet aan dat jij een uitstekende opvolger zult zijn, met eigen wensen en ideeën. En natuurlijk kun je op alle steun rekenen. Hartelijk groet, De "oude" Gerard.

De Stichting Plotsdoven is de landelijke organisatie voor belangenbehartiging van plotsen laatdoven. De stichting is opgericht in 1989 en heeft zich de belangenbehartiging van plotsen laatdoven in de ruimste zin ten doel gesteld. Daarbij staat stimulatie van zelfredzaamheid en reïntegratie van de plotsen laatdove in de horende maatschappij voorop. De Stichting Plotsdoven onderhoudt twee mailinglijsten: één voor plotsen laatdoven en één voor partners, familie, vrienden of andere naasten van plots- of laatdoven. De mailinglijsten zijn bedoeld om informatie en ervaringen uit te wisselen m.b.t. het doof worden en/of doof zijn, het omgaan daarmee door naasten, of om vragen te stellen. Kortom, lotgenotencontact op een makkelijke en toegankelijke manier. Voor meer info over de mailinglijsten zie: www.stichtingplotsdoven.nl Bestuur Voorzitter, Wouter Bolier Secretaris, Gerard de Vijlder Penningmeester, Albert Bouma Bestuurslid, Wil v. Essen-Verhoef Bestuurslid, Mirjam Walraven Bestuurslid, Pieter Vergeer Adviseur, Prof. Dr. P. van den Broek Donateurschap Vanaf 17 euro per kalenderjaar bent u al donateur; over te maken op postgiro 82080 t.n.v. Stichting Plotsdoven te Houten Geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Haaglanden te Den Haag nr. 41155666 ANBI-nummer 816107440 Lex Scheffelfonds Het Lex Scheffelfonds is ingesteld om iedere plotsen laatdove, voor wie dit een financieel bezwaar is, in staat te stellen deel te nemen aan activiteiten die georganiseerd worden door de Stichting Plotsdoven. Voor verdere gegevens zie binnenzijde achterblad. 3

Tolknet

door Jopy Sol, in samenwerking met Tolknet

Hoe regel je tolkuren? Hoe vraag je een tolk aan? Iemand die nog nooit een tolk gebruikt heeft zit met een hele hoop vragen. En de belangrijkste is ongetwijfeld: Heb ik echt iets aan een tolk? Er is een vrij simpele manier om daarachter te komen. Proberen! Als u voor het eerst op zoek gaat naar een tolk, kan het goed zijn om dat via Tolknet te doen, daar kunt u alle informatie en hulp krijgen die u nodig heeft. Nadat u uw tolkuren geregeld heeft, kunt u zich (gratis) inschrijven bij Tolknet. Maar vergist u zich niet: Tolknet is niet de werkgever van de tolken, maar bemiddelt tussen tolken en tolkgebruikers. Aan deze bemiddeling zijn voor u geen kosten verbonden, Tolknet wordt betaald door de overheid. Bij uw inschrijving geeft u aan welke tolkmethode uw voorkeur heeft: NGT, NmG, schrijftolk, 4-handengebaren, duidelijk mondbeeld of vingerspellen. Zodra u ingeschreven bent, kunt u bij Tolknet een tolk aanvragen. Hoe dat in z'n werk gaat, kunt u in het volgende artikel lezen. Tolknet is een bemiddelingsbureau en brengt dus alleen tolkgebruikers en tolken met elkaar in contact. Alle tolken zijn zzp'ers, zelfstandigen zonder personeel. Veel tolken zijn aangesloten bij een beroepsvereniging en hanteren de leveringsvoorwaarden van die beroepsvereniging, maar ze kunnen ook helemaal zelfstandig werken. Als tolken een tolkaanvraag accepteren dan gaan de tolkgebruiker en de tolk met elkaar een verbinding aan. De tolken zijn verplicht om de klanten te laten weten welke leveringsvoorwaarden ze hanteren. Om niet voor onaangename verrassingen geplaatst te worden, moet u die leveringsvoorwaarden ook lezen voor u ermee akkoord gaat. Als een tolk ze niet meestuurt of er op een andere manier naar verwijst, moet u er zelf naar vragen. Gaat u niet met de leveringsvoorwaarden akkoord dan zult u op zoek moeten naar een tolk die andere leveringsvoorwaarden hanteert. Tolken die niet aangesloten zijn bij de NBTG of de NSV kunnen hun eigen voorwaarden opstellen. Ook als u niet helemaal zeker weet of u ooit gebruik wilt maken van een tolk is het handig om tolkuren te regelen. Het gebeurt regelmatig dat mensen onverwacht in een situatie terechtkomen, waarin een tolk een grote uitkomst zou 4

zijn. Het aanvragen van tolkuren is eenvoudig en scheelt een hoop stress als u geheel onvoorzien dringend een tolk nodig heeft. De tolkvoorziening voor privésituaties kunt u aanvragen bij Menzis, u dient een verklaring mee te sturen van uw huisarts of KNO-arts dat u een tolk nodig heeft. Deze aanvraag hoeft u maar één keer in te dienen, daarna wordt de toekenning automatisch elk jaar verlengd. Om te zien of u met een tolk uit de voeten kunt, kunt u een afspraak maken voor een kennismakingsgesprek. Tijdens dit gesprek kan de tolk rustig uitleggen hoe alles werkt en u kunt ervaren of het tussen u en de tolk klikt. Vooral bij langdurige tolkopdrachten is het prettig om vooraf kennis te maken. Zo'n kennismakingsgesprek kan worden gedeclareerd met tolkuren. Van belang is wel dat er ook een horende persoon bij het gesprek aanwezig is, zodat je kunt spreken van een tolksituatie. Op die manier kunt u op een ontspannen manier uitproberen of u de tolk kunt volgen en begrijpen. Gaat het goed, dat kunt u met deze tolk verder gaan, in het andere geval kunt u een andere tolk proberen. Het is goed als u met verschillende tolken kunt werken, want het is nooit helemaal zeker of de tolk van uw voorkeur vrij is op de dag en het uur dat u een tolk nodig heeft. Na de tolkopdracht vult u samen met de tolk de begin- en eindtijd van de werkelijk getolkte tijd in op het opdrachtformulier van de tolk. Zo voorkomt u dat de gereserveerde tijd ook als getolkte tijd wordt gedeclareerd. Controleer ook de overige gegevens, soms moeten die aangepast worden. De tolken dienen hun declaratie rechtstreeks bij Menzis in, daar hebt u geen omkijken naar, maar het is goed als u zelf weet hoeveel tolkuren u nog over heeft. Noteer daarom de getolkte tijd voor uw eigen administratie. Bij het bezoeken van specialisten, dokters of andere hulpverleners is het vaak lastig om de tolktijd van tevoren goed in te schatten. Volgens de regels is het zo dat alleen de werkelijk getolkte tijd afgetekend moet worden. Voor situaties in de privésfeer geldt hierbij een minimale tolktijd van 30 minuten. Bij situaties op het werk of in het onderwijs is er een mini-

male tolktijd van 15 minuten. Voor de tolken is het van belang dat er niet onnodig veel tijd wordt gereserveerd. Want als een opdracht korter duurt dan de gereserveerde tijd krijgt de tolk ook minder en loopt dus geplande inkomsten mis. Zowel Menzis als het UWV betaalt de tolken alleen de werkelijk getolkte tijd, niet de gereserveerde tijd. Als een opdracht uitloopt dan heeft de tolk ook recht op uitbetaling van die extra tijd. Normaal moet u tijdig een tolk aanvragen, soms kan dat niet, bijvoorbeeld bij een spoedopname in het ziekenhuis of bezoek aan de huisarts, een aangifte bij de politie, crisisgesprek (GGZ) of een sterfgeval. Dit soort situaties hebben prioriteit boven andere opdrachten, dat wil zeggen dat Tolknet bij het zoeken naar een tolk dan voorrang geeft. Ze hebben ook zogenaamde achterwachttolken. Dat zijn tolken die 24 uur stand-by staan, ze worden ingezet als er geen andere tolk gevonden kan worden voor een noodsituatie. Een tolk kan niet alleen ingezet worden tijdens een gesprek waarbij alle gesprekspartners aanwezig zijn, maar ook bij een telefoongesprek. Als u in omstandigheden terecht komt waarin u een of meerdere telefoongesprekken moet voeren, kunt u hiervoor een

tolkaanvraag doen bij Tolknet. Zij zullen dan proberen om een tolk te regelen. Er zijn meerdere tolken die ervaring hebben om te tolken via een telefoon. De tolk houdt de telefoon vast en luistert wat de ander zegt. Als u een schrijftolk vraagt, zal deze alles wat gezegd wordt typen, een gebarentolk zal uiteraard alles gebaren. Om terug te praten naar de ander kunt u ervoor kiezen om zelf in de hoorn te praten of om de tolk te laten stemtolken. Als u weet dat u op een bepaalde dag een tolk nodig heeft, is het goed om deze zo snel mogelijk aan te vragen. Wel of geen tolk kunnen vinden is afhankelijk van meerdere factoren. Niet alleen geografisch. Wel is het zo dat er in het noorden en zuiden van het land minder tolken zijn dan in Midden-Nederland en de Randstad. Dat wil niet zeggen dat er daardoor minder kans is op een tolk als een opdracht daar plaats vindt. Het hangt ook van de soort situatie af, de soort tolk die nodig is, de beschikbaarheid van tolken, de zoektijd, enz. Sommige tolken hebben geen moeite met afstanden, anderen wel. De tolken brengen reiskosten in rekening op basis van het aantal kilometers. Deze reiskosten worden vergoed door Menzis/UWV.

Hoe regel ik een tolk? door Janieke Gritter Bent u op zoek naar een gebarentolk of schrijftolk? Bij Tolknet bent u aan het juiste adres voor het vinden van een geschikte tolk. Tolk aanvragen U kunt op verschillende manieren een tolkaanvraag doen. . Aanvragen via Tolkmatch (het online bemiddelingsprogramma van Tolknet) . Mailen naar [email protected] . Per post of per fax . Via teksttelefoon Geef voldoende informatie Tolknet heeft informatie nodig om een geschikte tolk te vinden. Een tolk heeft informatie nodig om zich goed voor te bereiden. Als u een tolkaanvraag doet, vermeld dan de volgende informatie: . Uw naam . De datum en het tijdstip . Het adres . Tolksituatie (wat gaat u doen?) . Waar u met de tolk wilt afspreken. . Tolkmethode (bijv. NGT of schrijftolk) Tolknet kan u een tolkaanvraagformulier sturen. Als u dit formulier gebruikt weet u

zeker dat Tolknet en de tolk voldoende informatie hebben. Tolken regelen via Tolkmatch Uw aanvraag stuurt u via Tolkmatch zelf naar de bemiddeling van Tolknet. Ook kunt u zelf een tolk zoeken via Tolkmatch. Tolkmatch is een online bemiddelingsprogramma waarmee u stap voor stap uw tolkaanvraag kunt invoeren. Wilt u stap voor stap zien hoe u een aanvraag invoert op Tolkmatch? Bekijk dan de Tolkmatch-demo op www.tolknet.org. Tip: Regel de tolk zodra u weet dat u een tolk nodig heeft! Noodsituaties Komt u in een noodsituatie terecht, zoals een spoedopname in het ziekenhuis, neem dan contact op met Tolknet. Tolknet is 24 uur per dag, 7 dagen per week bereikbaar voor noodsituaties op 06 - 30 80 47 15. Meer informatie? www.tolknet.org, e-mail: [email protected], telefoon 0346 - 33 23 32, teksttelefoon 0346 33 23 33, fax 0800 - 86 55 638.

Joke De kno arts werkte liever niet met een schrijftolk, hij ging zelf voor mij aan het typen en van hem kreeg ik het verslag uitgeprint mee. De professor van oogheelkunde had heel veel moeite met de schijftolk die ik bij me had en gaf me de opdracht volgende keer mijn vragen schriftelijk te stellen dan zou hij antwoorden, wat dus geen volwaardig communiceren oplevert. De oogarts voor de vervolgonderzoeken moest even wennen aan 'iemand' erbij, bij de jaarlijks terugkerende controle is dit geen probleem meer. De reumatoloog moest er ook even aan wennen, zij vond het aanvankelijk moeilijk om mij aan te kijken, terwijl ik op het scherm van de tolk las. Maar ze zag de voordelen ervan in en wilde voor de vervolgafspraak zelf een schrijftolk regelen. Verder in het kader van een erfelijkheidsonderzoek een neurologisch onderzoek gehad. Dit verliep aardig tot aan de uitslag die ik kreeg van een andere neuroloog. Deze was zéér sceptisch t.a.v. de schrijftolk en begon erg onvriendelijk. Gelukkig had ik mijn verhaal goed voorbereid en de vragen helder en duidelijk geformuleerd. Na tien minuten begon hij serieus op mijn vragen in te gaan en uiteindelijk kreeg ik een compliment dat ik de dingen helder zag. Dat gaf mij de gelegenheid om de tegenvraag te stellen: 'Hoe hebt u de ondersteuning van de schrijftolk ervaren?' Hij vertelde toen dat hij slechte ervaringen had met tolken van allochtone mensen, die hadden soms tien minuten nodig om een woord naar de patiënt toe te vertalen, maar het werken nu - met de schrijftolk had hij prettig gevonden.

5

Joke Inmiddels ben ik al ruim 10 jaar doof en heb in verscheidene situaties een schrijftolk ingezet. In een nieuw contact introduceer ik de schrijftolk. Ik leg daarbij aan mijn gesprekspartner uit dat ik zijn/haar info belangrijk vind en de antwoorden op mijn vragen graag goed begrijp. De schrijftolk vult deze informatie aan met o.a. haar aandeel in dit contact: zij is er alleen om te tolken en ze heeft een geheimhoudingsplicht. Door de inzet van een schrijftolk kan ik het gesprek goed volgen, het geeft mij een volwaardig contact! Zo behoud ik mijn autonoom handelen, iets waarop ik zeer gesteld ben. Bij een voorlichtingsavond heb ik een schrijftolk ingezet. Het verzoek of ik daarvoor een extra plaats mocht innemen werd moeizaam gehonoreerd. Na afloop kwam een van de spreeksters naar de tolk en vroeg om de tekst. Het fijne van het inzetten van een schrijftolk is dan dat zij dit niet geven, maar de vraag doorgeven aan de cliënt. De spreekster die om de tekst vroeg was degene die mij niet zo netjes behandeld had, het gaf me daardoor een dubbel gevoel. Het is dan fijn dat je als dove cliënt zelf de regie blijft houden. Als je gebruik maakt van een schrijftolk kun je na afloop de tolktekst krijgen, dit is de volledige tekst van alles wat de tolk getypt heeft. Deze tekst wordt na de tolkopdracht per email aan mij toegestuurd. Het grote voordeel hiervan is dat je de tekst nog eens rustig kunt lezen. Ik merk dat ik sinds het doof zijn gesprekken minder goed onthoud, wat ik toeschrijf aan het missen van de klank van de stem. Het kunnen nalezen van de tekst ervaar ik als een fijne bijkomstigheid.

6

Stichting Plotsdoven:

belangenbehartiger bij doventolkvoorzieningen De Stichting Plotsdoven kent drie kernactiviteiten: lotgenotencontact, voorlichting en belangenbehartiging. Het lotgenotencontact is duidelijk zichtbaar via de regionale en landelijke activiteiten die de Stichting Plotsdoven organiseert. Voorlichting is er via de website, het blad Plotsdoof, diverse publicaties en via vrijwilligers die bij lezingen, workshops en informatiemarkten vertellen over de oorzaken en gevolgen van plotsen laatdoofheid. Belangenbehartiging echter, is een stuk minder duidelijk zichtbaar. In dit artikel geven wij u een kijkje achter de schermen op het gebied van de doventolkvoorziening. Vanuit het bestuur zijn er drie personen die zich actief bezighouden met de doventolkvoorziening: Wil van Essen-Verhoef, Gerard de Vijlder en Wouter Bolier. Wil van Essen-Verhoef neemt deel aan de stuurgroep van Project Implementatie adviezen Nascholingscommissie (PIN). PIN is een project in opdracht van het RTG (Register Tolken Gebarentaal). Wil: "Het PIN-project moet er voor zorgen dat de kwaliteit van de tolken op niveau is en blijft, door middel van bijscholing, toetsing, intervisie enz. Ook is het de bedoeling dat er meer duidelijkheid komt over specialisaties van tolken, zoals NmG-tolk, doofblindentolken (middels vierhandengebaren) en stemtolken." In de stuurgroep van het PIN-project werkt Wil samen met andere organisaties, zoals Dovenschap, NVVS, NSV, NBTG, UWV en RTG. Wil over haar ervaringen met de stuurgroep: "De stuurgroep geeft een go or no go advies over wat de werkgroepen besproken hebben. In het geval van 'go' moeten de adviezen uitgewerkt worden door het RTG en de betrokken organisaties. Zo zullen er (bij)scholingsprogramma's opgesteld moeten worden om het niveau van de tolken op peil te houden en/of te verbeteren. Ook moeten er criteria vastgelegd worden om het niveau van tolken te kunnen bepalen. Er is hard gewerkt door de werkgroepen en de stuurgroep om tot een mooi eindresultaat te komen, met veel verhitte discussies. Dit is geen makkelijk proces, maar het ziet er naar uit dat het binnen afzienbare tijd gaat lukken." Gerard de Vijlder was sinds 2002 nauw betrokken bij de tolkvoorziening, totdat hij het stokje overdroeg aan Wouter Bolier. Gerard: "Nadat Wouter bij het bestuur kwam hebben we het een of twee jaar samen

gedaan, vervolgens heeft Wouter het overgenomen. Sinds maart 2008 heb ik zitting genomen in de Raad van Toezicht van het RTG. Dit namens de cliëntenorganisaties van tolkgebruikers. Hier worden samen met de directeur van het RTG, de heer Bert Nijman, plannen gemaakt (o.a. het PIN-project) en allerlei overview zaken besproken en behandeld. De Raad van Toezicht komt ongeveer zes keer per jaar bij elkaar." Wouter Bolier houdt zich de laatste jaren bezig met de doventolkvoorziening in Nederland. Hij vertegenwoordigt de Stichting Plotsdoven in allerlei overleggen met organisaties als Dovenschap, JC, NVVS, NSV, NBTG, Tolknet, UWV, Menzis en RTG. Zo bespreekt hij in Tolkenland op informele wijze de knelpunten, signalen en het laatste nieuws uit het werkveld. In het College Advies Tolknet (CAT) houdt hij samen met belangenorganisaties van doven en slechthorenden en met beroepsverenigingen van tolken het functioneren van Tolknet als bemiddelaar en voorlichter in de gaten. Maar ook aan overleggen met UWV en Menzis neemt hij deel, bijvoorbeeld in het MolenMenzis-UWV-overleg (MMU). Sinds kort zet hij zich ook in voor meer en betere samenwerking tussen de zes Molense belangenorganisaties voor doven en slechthorenden via het zogeheten MolenTolk overleg. Wouter is erg betrokken: "De tolkvoorziening van gebarentolken en schrijftolken is echt mijn ding, omdat dat een link heeft met mijn opleiding Algemene Taalwetenschappen en omdat ik zelf veelvuldig gebruik maak van tolken. Vanuit mijn opleiding kan ik dus met een bepaalde bril kijken naar de technische kant van het tolkvertalen en dat combineren met mijn ervaringen als tolkgebruiker. Dat maakt het gebeuren rondom de tolkvoorziening voor mij juist zo leuk en interessant. "Uit de overleggen en de cijfers komt duidelijk naar voren dat het aantal tolkgebruikers en het aantal gebruikte tolkuren de laatste jaren flink groeit. Dat betekent dat steeds meer doven en slechthorenden een tolk inschakelen en dat ook nog eens per tolkgebruiker vaker en/of langer doen. Dat is toch een resultaat waar ik en de overige betrokken organisaties erg blij mee zijn. Nou ja, behalve misschien Menzis en het UWV, want zij moeten door de groei van het aantal tolkgebruikers en het aantal getolkte uren fors meer betalen voor de communicatievoorziening voor doven en slechthorenden…"

Tolken in de hulpverlening NC PLD - GGMD Het Nederlands Centrum voor Plots- en Laatdoofheid, NC PLD is een onderdeel van de Geestelijke Gezondheidszorg en Maatschappelijke Dienstverlening voor doven en slechthorenden, GGMD. Plots- en laatdoven, slechthorenden en doven kunnen hier terecht voor allerlei vormen van dienst-,, zorg- of hulpverlening. Het kan gaan om advies, informatie, maatschappelijk werk, gezinsbegeleiding, loopbaanbegeleiding, gebarencursussen, tinnitustraining, assertiviteitstraining, woonbegeleiding, psychische begeleiding, themagroep plotsen laatdoven en nog meer. Aanmelding Meldt iemand zich aan dan zal er een gesprek plaatsvinden met een aanmeldfunctionaris om de hulpvraag te bespreken, te kijken wat er mogelijk is en om de financiering te regelen. Voorafgaand of tijdens dit gesprek wordt gekeken hoe de communicatie het beste kan verlopen. Kan iemand een 1 op 1 een gesprek goed volgen? Lukt dat in een groep? GGMD is verantwoordelijk voor een goede communicatie met de cliënt en zal uitgaan van de beste communicatievorm door middel van een gebarentolk of schrijftolk, een ringleiding of b.v. het goed ' lipspreken'. Tolken GGMD heeft eigen gebarentolken in dienst, die de Nederlandse Gebarentaal, NGT, en veelal ook het Nederlands ondersteund met Gebaren, NmG beheersen. Zij worden ingeschakeld wanneer de hulpverlener de gebaren onvoldoende beheerst voor een hulpverleningsgesprek. Plots- en Laatdoven beheersen meestal geen gebaren en zullen gebruik maken van een schrijftolk. GGMD zal dan een (externe) schrijftolk inschakelen. Het is ook mogelijk dat de medewerker zèlf een tolk nodig heeft omdat hij/zij slechthorend of doof is.

door Thea van der Wilt

Medewerkers kunnen ook helpen om tolkvoorzieningen voor privé- of werksituaties aan te vragen. Rol en taak tolk Alle tolken moeten voldoen aan de beroepscode voor tolken. Dat betekent dat zij geheimhouding verplicht zijn. Een tolk bemoeit zich niet inhoudelijk met het gesprek maar draagt er zorg voor dat het besprokene vertaald wordt voor de cliënt. De tekst van schrijftolken kan in sommige situaties, bv. in informatieve groepsbijeenkomsten, handig zijn om thuis na te lezen. Dat kan alleen wanneer alle aanwezigen hiermee akkoord gaan. Ervaringen binnen het NC PLD Mensen die zich aanmelden voor hulp bij het NC PLD hebben vaak nog nooit van een schrijftolk gehoord of nagedacht over het gebruik van tolken en geven veelal aan dat het inschakelen ervan niet nodig is. Ze hebben het immers altijd zonder gedaan. Hulp vrágen is voor de meesten al niet zo makkelijk, de hulpverlener is onbekend en dan ook nog een tolk speciaal voor jou erbij. Dat is maar een vreemde gedachte. De ervaring leert dat wanneer men eenmaal de eerste stap gezet heeft, het een verademing is. Ongemerkt gaan plotsen laatdoven geleidelijk meer varen op de steun van hun partner of andere naasten. Is het gesprek moeilijk te volgen? 'Nou, dan vraag m'n partner later wel wat er precies gezegd werd.' Of door vermoeidheid haakt men af: 'Het zal wel goed zijn'. Met een tolk kan men precies volgen wat er gezegd wordt en daardoor zelf het gesprek beter beheersen, het gaat tenslotte om jou! Het maakt een gesprek ook minder vermoeiend want je hoeft je niet steeds in te spannen om te kunnen verstaan. Namen en precieze afspraken versta je vaak maar half en zijn dan zo weer vergeten. Een tolktekst kan, met goedvinden, bewaard en nagelezen worden. Dus, zeg niet te snel 'Nee' op de vraag 'zullen we een schrijftolk voor u inschakelen?' Maak van de gelegenheid gebruik en probeer het eens.

Saskia Twee keer per jaar bezoek ik het 'verwantenberaad'. Het gaat dan over het reilen en zeilen van het gezinsvervangend tehuis waar mijn zus woont (zij is verstandelijk gehandicapt). Ik ga daar altijd samen met mijn vader naar toe. Maar er zijn natuurlijk nog meer familieleden van de andere bewoners. Bij deze vergaderingen gebruik ik altijd een schrijftolk, dat vind ik bij een vergadering fijner dan een tolk NmG. Mijn ervaringen met schrijftolken lopen nogal uiteen. De eerste tolk die ik had, die vond ik waardeloos. Als hij zelf iets niet verstaan had, dan deed hij gewoon niks! Terwijl een tolk dan moet ingrijpen zodat hij het toch voor mij kan tolken. Die heb ik na die ene keer dus maar aan de kant gezet. Ik had hem via Tolknet. Toen ben ik voor de volgende vergadering zelf een tolk gaan zoeken in het register. Deze tolk deed het wel goed. Maar na een paar keer tolken, belde ze een paar keer af. De laatste keer met een nogal vergezocht verhaal waar ik erg aan twijfelde. Zat ik dus voor de 2e keer op rij zonder tolk bij de vergadering. Dat ging op zich wel, maar daarna was ik doodmoe. Daarom heb ik vervolgens weer een andere schrijftolk benaderd. Zij heeft nu 2 keer een vergadering voor me getolkt. Tot nu toe ben ik erg tevreden over haar. Ze vraagt vooraf om de agenda, zodat ze zich kan voorbereiden. Zo zet ze bv. bepaalde termen en namen al in haar laptop zodat die snel op het scherm komen te staan.

Organiseren en betalen van de tolk De medewerker van GGMD regelt de tolk voor hulpverleningsgesprekken, tenzij de cliënt aangeeft dat liever zelf te doen. Ook wanneer er geen gebruik gemaakt kan worden van de GGMD-tolk, zal GGMD in deze situaties de tolk betalen, zoals bij een schrijftolk. Alleen voor groepen wordt wel gebruik gemaakt van leefuren (tolkuren voor privé) van deelnemende cliënten mits deze daar ruimte voor hebben. 7

Miriam

Tolken bij rechtbank en politie

Vanaf mijn 30e tot nu als 54 jarige ben ik van licht slechthorend naar ernstig slechthorend gegaan. En sinds een jaar of vier, vijf maak ik veelvuldig gebruik van vooral schrijftolken. Het fenomeen schrijftolk ontdekte ik tijdens een bijeenkomst van de NVVS. Ik had er nog nooit eerder van gehoord en was er meteen helemaal lyrisch van. Er ging een wereld voor me open en daarmee ook mijn mogelijkheden. Het leven was ineens een stuk leuker en heel veel meer dan alleen maar plaatjes kijken en muurbloem zijn.

"Als ik in contact kom met de rechtbank of de politie, wie moet dan de tolk regelen?"

Als eerste schrijftolk had ik een studentenkoppel voor de ondertiteling van een Nederlandse film. Dat verliep niet helemaal vlekkeloos (de laptop viel ineens uit), maar het merendeel van de film heb ik toch mooi kunnen volgen. Teken- en danslessen volgden, naast doktersbezoek, de kerk, vergaderingen, lezingen en conferenties. Menigeen kijkt in eerste instantie verstoord achterom (in de kerk bijvoorbeeld). Sommige mensen praten over mijn hoofd heen met de tolk. Zo riep iemand eens (toen ik een antwoord op haar vraag gaf) 'ohhhhhh, u kunt praten'. Dat vergeet ik van mijn levensdagen niet meer.

8

Aangifte doen bij politie? Als u aangifte doet bij de politie moet u zelf een tolk regelen. Houd hier rekening mee bij het maken van een afspraak. Regel een tolk voordat u naar het politiebureau gaat, of maak de politie duidelijk dat u een tolk nodig heeft. Zij kan dan namens u een tolk regelen. Opgeroepen door politie? U ontvangt een brief van de politie met het verzoek op het politiebureau te verschijnen. De politie roept u op omdat u gezien wordt als getuige of verdacht wordt van een strafbaar feit. Als u opgeroepen wordt, moet de politie zorgen dat er een tolk aanwezig is bij het gesprek.

door Janieke Gritter Op bezoek bij de rechtbank? De rechtbank ziet u als bezoeker als u een rechtszaak bijwoont van iemand anders. Dan bent u bijvoorbeeld aanwezig bij de rechtszaak van een familielid of bekende. Zorg zelf dat er een tolk is, zodat u de rechtszaak kan volgen. Verdachte in een strafzaak? Wanneer u voor de rechter moet verschijnen omdat u verdacht wordt van een misdaad, dan is de rechtbank verplicht een tolk voor u te regelen. Het gaat hierbij om zaken die onder het strafrecht vallen zoals: diefstal, fraude of geweldpleging. De rechtbank zoekt een tolk als in uw dossier staat vermeld dat u doof bent. Laat altijd aan uw advocaat weten dat u doof bent. Zo weet u zeker dat er een tolk wordt geregeld.

Bijzonder: justitietolken Tolken kunnen een speciale opleiding volgen tot justitietolk. De tolk heeft na deze opleiding meer inhoudelijke kennis over het rechtssysteem en wetgeving in Nederland. U kunt vragen aan uw tolk of zij deze opleiding heeft gedaan. Tolk nodig bij uw rechtszaak? Als u zelf een rechtszaak aanspant, is het uw eigen verantwoordelijkheid om een tolk te regelen voor het gesprek met een advocaat of rechter. Ook als er een rechtszaak tegen u wordt aangespannen, moet u in orde maken dat er een tolk is. De rechtszaak gaat bijvoorbeeld over het ontbinden van een contract, het aanvragen van een scheiding, alimentatie of een bezoekregeling. Kortom als u op deze manier betrokken bent bij een zaak, is het aan u of u een tolk inzet.

Scheiden van uw dove partner? Als u gaat scheiden van uw dove partner, kan het vervelend zijn als u samen met uw partner naar dezelfde tolk moet kijken. Daarom adviseert Tolknet u om allebei uw eigen tolk in te zetten. De communicatie verloopt beter en de kans dat er verwarring ontstaat is kleiner. Meer informatie? E-mail [email protected] of kijk op www.tolknet.org. telefoon: 0346 - 33 23 32, teksttelefoon: 0346 - 33 23 33, fax: 0800 - 86 55 638.

Truus Löwensteyn-Koopman

door Jopy Sol

Ze was 26 toen ze van het ene moment op het andere aan één oor doof werd. Een specialist verzekerde haar dat de kans dat haar andere oor ook uit zou vallen verwaarloosbaar klein was. Twaalf jaar later sloeg het noodlot echter weer toe. Hieronder vertelt ze zelf haar verhaal. Helemaal doof Op 7 januari 1969 ging ik 's nachts naar de WC, toen ik doorspoelde hoorde ik geen geluid. Op Tweede Kerstdag 1957, had ik tijdens een wandeling in de sneeuw dezelfde ervaring gehad aan mijn eerste oor. Toen zei mijn oor 'tuuut' en dat was het laatste wat ik met dat oor hoorde. Met dat oor was het niet meer goed gekomen. De angst sloeg mij dus om het hart. De dag voor mijn tweede oor het begaf, voelde ik me niet zo lekker, maar niets wees erop dat er echt iets mis was. Toen mijn gezin erachter kwam dat ik helemaal niets meer hoorde, was direct duidelijk dat dat een enorme impact had. We hadden drie kinderen, twee meisjes (11,5 en 8 jaar) en een zoon van nog geen 2 jaar. De huisarts werd gewaarschuwd. We waren een paar maanden eerder verhuisd en onze nieuwe huisarts had ik misschien één keer gezien. Hij kwam en probeerde mij wat te vragen. Nou, dat verstond ik niet. Mijn oudste dochter was zo slim om op een papier te schrijven wat de dokter vroeg en het mij te laten lezen. Ze schreef: "Praat uw moeder altijd zo hard??" Er werd een KNO-arts gewaarschuwd en nog dezelfde dag lag ik in het ziekenhuis en kreeg daar een injectie, die bloedvatverwijdend moest werken, waardoor het gehoor terug zou komen. Deze behandeling moest na vijf

dagen effect scoren, toen dat niet het geval was, ging men door, maar zelfs na twee weken was er geen resultaat. Uiteindelijk ging ik niet alleen helemaal doof maar ook doodziek naar huis, want die injecties hadden bijwerkingen waardoor ik liep te trillen en heel onzeker was. Vervolgens moesten we het zelf maar uitzoeken. We kregen geen enkele hulp aangeboden. Na een paar weken zochten we contact met professor Jongkees van het Universitair Ziekenhuis Amsterdam. Hij zag perspectieven en ik werd daar opgenomen. Er werden allerlei proefjes en experimenten uitgevoerd, ik kreeg bijvoorbeeld infusen met van alles, maar dat haalde niks uit. In het ziekenhuis hadden ze geen ervaring met doven. Dat het verplegend personeel echt niet begreep wat doof zijn inhield, demonstreerden ze op een nacht. Ik werd midden in de nacht wakkergeschud en meteen schenen ze met een lampje in mijn ogen. Ze vroegen iets, wat ik niet verstond en waar ik dus ook niet op kon antwoorden. Het kwam allemaal behoorlijk agressief over en van weeromstuit werd ik zelf kwaad. Achteraf werd mij op een briefje uitgelegd, dat men

Mirjam Ik heb echt moeten wennen aan de reacties van sommige omstanders op het schrijftolkgebeuren. Toch wegen de negatieve ervaringen niet op tegen de irritatie door miscommunicatie en mijn vermoeidheid als ik op zulke momenten zonder tolk door het leven zou gaan. Naast het feit dat er dan direct een aantal situaties zijn waarin ik niet meer functioneer. Tijdens een van de workshops op een vakbondsdag merkte ik, dat als de docent niet weet hoe om te gaan met een schrijftolk en er nerveus van wordt, ik als cursist gemeden wordt in het actief meedoen. Om dit te voorkomen leg ik in dit soort gevallen van tevoren uitgebreid uit dat ik met een schrijftolk kom en hoe het werkt. De weerstand tegen een schrijftolk is waarschijnlijk vooral gebaseerd op de angst dat de tolk de hele boel steeds ophoudt. Vrijwel altijd valt het reuze mee en ben ik vervolgens zonder problemen en met tolk welkom. Ondanks mijn veelvuldige gebruik van schrijftolken kwam ik laatst toch in een situatie terecht waarin ik niet het benul had een schrijftolk te regelen. Mijn vader lag hartstikke ziek in het ziekenhuis. Hij was dement en had vaker geen dan wel een gebit in. Liplezen ging dus niet. Als hij wat murmelde verstond ik er niets van. Familie ondertitelde dan wel, maar tegen de tijd dat ik dan weer antwoordde was mijn vader alweer druk met een ander verhaal en snapte niets van wat ik zei. Doffe ellende en nogal pijnlijk om zijn verwarring te zien en niet te kunnen communiceren. Pas toen hij overleden was bedacht ik dat ik een tolk had kunnen inhuren. Terwijl het voor de begrafenis en alle voorbereidingen gewoon was. Tja, wijsheid komt met de jaren.

9

Adrie In november 2009 organiseerde de Commissie 50+ Contactgroep NVVS een weekend in Lunteren. Op zaterdagmiddag werd er een workshop "Lachen is… Gezond" gegeven, verzorgd door Marleen Heerman. In het verleden werd er via een overheadprojector in het kort opgeschreven wat er gezegd werd, zodat de mensen die het gesprokene ook niet via de ringleiding konden volgen, er toch iets van mee kregen. Maar de 'horende' Jan, die deze klus voor zijn rekening nam, was uit de commissie gestapt. Ik zag de hele workshop de mist in gaan zonder 'onze Jan'. Om dat te voorkomen heb ik in een vroeg stadium aan de organisatie een visitekaartje gegeven van de schrijftolk Inge Bakker, die me gezegd had wel te willen komen, mits ze gevraagd werd. Eigenlijk tot mijn verbazing heeft het bestuur haar inderdaad gevraagd te komen. Het is niet te beschrijven hoe blij de mensen waren met de schrijftolk. Ook de docente was enorm verrast en blij met de ondersteuning van Inge. Ze had nooit eerder een workshop gegeven aan een groep dove en slechthorende mensen. Het viel haar 100% mee. Wendy Privé vind ik het vooral lastig dat op treinstations en in treinen de omroepberichten vrijwel nooit te verstaan zijn. Als er omleidingen zijn of een trein stilstaat, baal ik er stevig van dat ik niet weet wat er aan de hand is. Ik zoek dan een conducteur op voor informatie of ik vraag een medereiziger wat er gezegd is. Dit gaat meestal goed, maar wat zou het fantastisch zijn als dit niet nodig was, doordat op het perron of in de trein een tv-scherm is met daarop een tolk die gebaart wat 10

had gecontroleerd of ik sliep (of misschien dood was?), omdat ik niet reageerde op hun geroep. Een bevriend arts vond het na zeven weken meer dan welletjes en haalde me uit het ziekenhuis. Zo begon ik - ruim drie maanden nadat ik helemaal doof was geworden - als een lichamelijk wrak aan mijn leven als dove. De oorzaak Zolang je weigert te accepteren dat het een onomkeerbaar proces is, blijf je naar het verlossende woord zoeken. Dat leverde een lange lijdensweg op langs allerlei artsen. Maar elke hoop die je koesterde als je weer in een andere wachtkamer zat, werd de bodem ingeslagen. Ik kreeg geen antwoord op de waarom-vraag, laat staan dat iemand een doeltreffende behandeling wist. Veel later ben ik ervan overtuigd geraakt dat amalgaam, het gangbare vulmiddel van kiezen, de oorzaak is van mijn doofheid. In beide gevallen van het uitvallen van m'n oren, had ik kort daarvoor een kwak van dat spul in mijn kiezen gekregen. Als het klopt is mijn doofheid dus het gevolg van een amalgaamvergiftiging. Van medische zijde is dit nooit bevestigd. Ermee leren leven Dokters bezocht ik samen met mijn man. Het gesprek verliep volledig via hem, thuisgekomen schreef hij op wat er was besproken. Voor mij was dat heel onbevredigend. Op een goed moment wilde ik dat niet meer en stapte dapper alleen op de dokter af. Tja, toen moest hij zelf opschrijven wat hij mij wilde vertellen. Later werd ik zo slim om te vragen of zijn secretaresse wilde typen wat hij mij te zeggen had. Maar het duurde echt

jaren voor ik op dat idee kwam. Mijn eerste hulpmiddel was een kasttoestel, waarmee ik wanhopig probeerde wat geluid op te vangen. Nadat ik dat een hele tijd tevergeefs had geprobeerd, kwam ik bij professor Brinkman in Nijmegen terecht. Hij verwees me naar zijn audioloog, de heer Tolk. Die bekeek mijn gehoorapparaat en zei dat je moest leren hoe je daarmee om moest gaan. Hij gaf me het adres van 2 logopedistes in Tilburg. Zij lieten mij met en zonder apparaat aflezen van hun wel of niet bedekte monden. Met apparaat scoorde ik niet beter dan zonder. Hun conclusie was: "Wij weten ook niet waar die knopjes zitten", met andere woorden, ze konden me niet verder helpen. Ik weer terug naar Nijmegen. De heer Tolk zei: "Ik zoek iemand anders voor je" en kwam toen op de proppen met de heer Pel, leraar aan de school voor slechthorende kinderen in Eindhoven. Ik was toen al zeven jaar doof en hoorde van hem voor het eerst dat ik kon leren liplezen. Niemand had me daar ooit eerder op gewezen. Als huiswerkopdracht moest ik bijvoorbeeld nadenken over wat je moet aflezen als je boodschappen doet in de supermarkt. Ik ben hem nog altijd dankbaar voor zijn 'vaardigheidstraining'. In de zomer van 1975 gingen we, na een vakantie in Zweden, in Fredericia (Denemarken) langs bij het Statens Hörelse instituut. In een blaadje van de NVVS, dat ik bij de audioloog in Nijmegen had gevonden, had ik gelezen dat Denemarken het mekka voor slechthorenden en doven zou zijn. Later ben ik daar een hele week geweest, het was fantastisch! In Fredericia gaven ze na de revalidatieperiode in het revalidatiecentrum voor plotsdoven een weksysteem onder de arm mee naar huis als eerste hulpmiddel.

Contact met lotgenoten en andere doven In het najaar van 1975 organiseerde de NVVS een eerste bijeenkomst met een paar laat- en plotsdoven. Ik werd secretaris van de op te richten werkgroep en ontmoette daar de eerste lotgenoten. We hadden een flapover en praatten met elkaar op briefjes. Met doven die gebaarden kwam ik voor het eerst in aanraking toen ik deelnam aan een dovencongres in Nederland. Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig werden de eerste gebarenlessen gegeven door doofgeborenen zelf. Voor mij was het Marty Koolhof. De lessen werden 's avonds in Utrecht gegeven, ik dacht twee maal tien lessen. De lessen werden afgerond met een examen en een diploma voor boven je bed. Het idee dat ik daarna wel zou kunnen volgen wat er bij vergaderingen met doven werd besproken bleek niet te kloppen. In Scandinavië kwam ik voor het eerst schrijftolken tegen. Bij de bijeenkomsten van plotsdoven in Scandinavische landen verschenen toespraken gelijktijdig in vier talen op vier grote schermen die naast elkaar hingen. Het typewerk werd gedaan door velotypistes. In Nederland had nog niemand van de Velotype gehoord, toch was het een Nederlandse uitvinding. De Velotype heeft een lettergrepentoetsenbord, daardoor kun je veel sneller typen. In Scandinavië was het heel gewoon dat deze apparaten bij bijeenkomsten gebruikt werden. Ik vond het heel irritant dat we in Nederland geen schrijftolken hadden. In de zomer van 1990 praatten Jopy Sol en ik over het oprichten van een Nederlandse schrijftolkendienst. Het is ons niet gelukt het te realiseren, maar het idee ging in ieder geval leven. Als ik nu kan kiezen gebruik ik een schrijftoIk. Dat doe ik b.v. als ik deelneem aan de vergadering van de Klankbordgroep van de WMO-raad van de gemeente Haarlem. Ook bij de jaarvergadering van de eigenaren van de flat waar ik woon en bij activiteiten van de stichting Plotsdoven. Tot slot: Wat raad je nieuwe plots- of laatdoven aan? In de eerste plaats de hulpmiddelen verwerven die je helpen om zelfstandig te functioneren: teksttelefoon, weken waarschuwingsapparatuur. Als je daar aan toe bent, heb je ook veel aan een soort assertiviteitstraining, samen met spraakafzien. De CI is natuurlijk een optie, maar let wel, er zijn nog altijd plotsdoven

waarbij een CI niet tot de mogelijkheid hoort of minder succesvol is. Dus revalidatie is nog altijd nodig. Ook het lotgenotencontact en de mogelijke begeleiding om daar aan deel te nemen vind ik essentieel. Weet door veel ervaring dat dat nodig is. Truus, hartelijk dank voor je medewerking aan dit verhaal.

Bootvluchteling 'Naar ik meende moest er toch wel ergens adequate hulp te vinden zijn. Later bleek mij, dat ik begonnen was aan een wel haast eindeloze zoektocht. Je bent als je doof wordt, als het ware op weg als bootvluchteling op zoek naar het eilandenrijk van de doven¹. Van het bestaan van dat eilandenrijk heb je zelfs nog geen enkele notie, je kunt en wilt alleen nog maar terugzien naar wat je hebt verloren en je hoopt weer te kunnen horen, zodat aan deze nachtmerrie een einde zal kunnen komen. Je hebt er geen enkel zicht op, hoe het verder moet en op wat de toekomst verder te zien zal geven. Als je het geluk hebt aangeland te raken in het eilandenrijk van de doven, blijkt er veel geleerd te moeten worden. Men spreekt in dat 'rijk' een heel andere taal. Deze taal wordt bovendien gesproken door middel van zintuigen, die bij jou en je verwanten (die je hebt meegetrokken in dezelfde boot), daartoe geheel niet geoefend, getraind zijn. De mensen, die reeds in het eilandenrijk wonen, weten je, doordat je hun taal niet spreekt en hun cultuur niet kent, aanvankelijk ook niet op te vangen. Je blijft als voordien horende, als het ware nog verbonden met de 'horende wereld' waarin je bent opgegroeid en gesocialiseerd. Je bent niet gesetteld, zo dat ooit kan, in het 'rijk' waar de mensen wonen waar je qua uitrusting nu bij bent gaan horen, maar waar je qua geaardheid en in gevoelsmatig opzicht nog naar toe moet groeien. Bovendien heb je als horende ervaringen opgedaan, die in je toekomstige leven als dove niet meer bruikbaar zijn. Uit: De problematiek van de hulpverlening aan mensen, die op latere leeftijd het gehoor verliezen en hoe men daarop zicht krijgt. Truus LöwensteynKoopman, 1988 ¹Titel scriptie Johan Wesemann "Het eilandenrijk van de doven." HBO 1980 Leiden

Michèle Ik ben 47 jaar en op mijn 28e jaar doof geworden. Ik ben getrouwd en heb 2 meiden. Nog niet zo lang geleden heb ik NmG geleerd. Bij aanvang van mijn doofheid werd mij aangeraden om eerst te leren liplezen. Toen ik gebarentaal wou leren, wist ik eerlijk gezegd niet waar ik moest aankloppen. Ik was nog jong, moest studeren, wou op mijn eigen benen staan en mijn eigen weg banen. Dat ging met vallen en opstaan. Toen ik moeder werd, begon ik te beseffen dat een tolk voor mij heel erg nuttig kon zijn. Gewoon bij schoolinformatie, 10 min. gesprekken in crèche en school, etc. Ook op kantoor werd ik me steeds meer bewust van wat ik miste en dat een tolk welkom zou zijn. Ik maakte een moeilijke tijd door en ging naar De Gelderse Roos te Ede voor hulp. Daar kwam ik in contact met schrijftolken. Ik vind schrijftolken best goed maar geschreven woorden drukken geen emoties uit, je snapt niet altijd tijdig dat men een mop vertelt of zo... niet handig. Ook kijk je steeds naar dat scherm en heb je geen contact met de spreker... vind ik onpersoonlijk. Daarbij had ik last van mijn ogen (en nog) en ik kan niet lang kijken naar een scherm waar veel contrastkleuren in zitten. Dus wit scherm en zwarte letters... dat houd ik niet zo lang vol. Nu (na operatie) gaat dit wel beter. Uiteindelijk toch met mijn gezin en een paar vrienden NmG-1 en NmG-2 cursus gevolgd bij mij thuis. Ik ben nog steeds blij dat ik dit heb gedaan. Het heeft enorm veel voordelen. Ook de vingerspelling is heel erg handig. Je hebt niet altijd een pen en papier bij de hand. Voor eigennamen is vingerspel heel erg praktisch.

11

Anja Veel mensen denken dat ik - nu ik CI heb (alweer 8 jaar) - geen gebruik meer zal maken van tolken. Ik ben toch weer horend geworden? Op mijn werk hadden we tot voor kort om de 6 weken een vergadering met een collega of 12. Horende mensen zijn gewend om door elkaar te praten en snel op elkaar in te springen. Ik had regelmatig het gevoel dat ik naar een tenniswedstrijd zat te kijken. Mijn hoofd ging constant van links naar rechts en weer terug, maar begrijpen waarover er gesproken werd deed ik niet echt. Alleen de voorzitter kon ik volgen omdat ik daar naast zat. Met een schrijftolk erbij, ging het prima! Ik kreeg de onderwerpen tenminste weer goed mee. Het enige nadeel is dat je met een schrijftolk altijd iets achter loopt. De tolk moet eerst horen wat er gezegd wordt en vervolgens tikt hij of zij het in en dan kan ik het lezen. Als ik wilde inspringen op een onderwerp was men vaak al bij een volgend onderwerp. Voor mij gingen ze dan weer even terug naar het oude onderwerp. Ook met cursussen neem ik altijd mijn schrijftolk mee. Zo kan ik meedoen met mijn collega's. Mijn tolk is ondertussen al een deel van de staf geworden. Binnenkort ga ik starten met NmG-2 en ik hoop daarna NmG-3 te kunnen doen. Ik verwacht dat mijn gebarenkennis dan zo is dat ik ook een NmG-tolk kan volgen. Ik denk dat een NmG- tolk iets sneller is dan een schrijftolk. Wie weet kan ik over een jaartje of zo hier mijn ervaringen over vertellen.

Teamtolken Sommige opdrachten zijn zwaarder dan andere. Het kan voorkomen dat een opdracht zo belastend is dat de tolk geen goede kwaliteit meer kan leveren. Soms is het dan mogelijk om twee of meer tolken in te schakelen. De tolken werken dan samen en wisselen elkaar steeds af. Als er twee of meer tolken op deze manier samenwerken, noemen we dat teamtolken Voor iedereen met een tolkvoorziening kost het inzetten van teamtolken geen extra tolkuren. Bij een teamtolkopdracht wordt maar voor één tolk aan uren afgetrokken. Let op! U heeft van tevoren altijd toestemming nodig van UWV of Menzis om teamtolken te mogen inzetten. Als u geen recht heeft op een tolkvoorziening, bent u zelf verantwoordelijk voor de kosten van een tolk. Bij het inzetten van meerdere tolken zullen alle tolkkosten in rekening worden gebracht. In een privésituatie mag u in principe altijd teamtolken inzetten als een opdracht voldoet aan de onderstaande voorwaarden: . De opdracht duurt langer dan twee uur, en kan niet onderbroken worden voor korte pauzes (max. een kwartier) t.b.v. de tolk. . De opdracht is in een justitiële setting (bv. bij politie, rechtbank, advocaat). . De opdracht is in een andere taal dan Nederlands, NGT of NmG. Voorwaarde is altijd dat u voldoende tolkuren heeft. Als u onvoldoende tolkuren heeft óf er geen sprake is van bovengenoemde gevallen, neem dan contact op met het UWV of met Menzis. U kunt dan aangeven waarom u gebruik wilt maken van teamtolken en hoeveel extra tolkuren u nodig heeft. Op de website van de NBTG staan voorbeeldbrieven die u kunt gebruiken om extra uren aan te vragen. Bron: website Tolknet

Doventolk of tolk gebarentaal? Voor een effectieve communicatie tussen dove en horende mensen wordt in Nederland in toenemende mate een tolk ingehuurd. Zo'n tolk is doorgaans een horend persoon die zowel de taal van de horende (gesproken Nederlands, Engels, etc.) als de taal van de dove (Nederlandse, Engelse Gebarentaal) beheerst en omzet. Er zijn twee redenen waarom de term Doventolk onjuist is. 1. De term "Doventolk" wekt ten onrechte de suggestie dat de tolk uitsluitend voor doven werkt. Een tolk kan echter ingehuurd worden door zowel doven als horenden en werkt in feite altijd voor beiden. 2. Het is gebruikelijk tolken te noemen naar de vreemde taal van waaruit en waarnaar ze tolken, en niet naar de gebruikers van die taal. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat Gebarentalen echte talen zijn. Net zoals men spreekt van een "Tolk Frans" in plaats van "Fransentolk", spreekt men tegenwoordig dan ook van een "Tolk Gebarentaal”. Maar… In dit nummer van Plotsdoof gebruiken we het woord doventolk als overkoepelende benaming voor alle tolken voor doven en slechthorenden zoals de tolk Nederlandse gebarentaal (NGT-tolk), de NmG-tolk, en de schrijftolk. Door veel instanties, zoals het UWV en Menzis, worden de verschillende tolksoorten over het algemeen ook benoemd met de term doventolken. Bron: website Tolknet

12

Reis- en annuleringskosten Een tolk krijgt naast een vergoeding voor het tolken op zich, ook een vergoeding voor reiskosten. Deze vergoeding is gebaseerd op het aantal kilometers dat een tolk moet rijden. Het bedrag per kilometer bestaat uit een vergoeding voor de reiskosten en een vergoeding van de reistijd. De reistijd wordt in rekening gebracht, omdat de tijd dat de tolk reist hij/zij niet beschikbaar is voor een andere opdracht en dus inkomen via tolkopdrachten misloopt. Maximaal wordt 110 km enkele reis vergoed. Bij een grotere afstand is het goed om vooraf met de tolk te overleggen wie de extra kilometers moet betalen. In noodsituaties of zeer belangrijke situaties waarbij er geen geschikte tolk binnen een straal van 110 km beschikbaar is, kunnen Menzis en UWV de extra kilometers voor hun rekening nemen. De vergoeding van de reistijd gaat niet van de tolkurenvergoeding af. Tolkgebruikers krijgen een tolkvergoeding in uren (tijd) en niet in bedragen. Zeker als een tolk ruim op tijd besproken wordt, kan er iets tussenkomen. Iemand wordt ziek, een bijeenkomst gaat niet door… Vroeger betaalden UWV en Menzis de gereserveerde tolktijd uit wanneer de tolkopdracht binnen 48 uur voor de opdracht werd geannuleerd, maar vanaf januari 2009 doen ze dat niet meer. Ze betalen alleen nog maar (werkelijk) getolkte tijd. Daarbij geldt dat wanneer de annulering verwijtbaar is aan de dove verzekerde, de tolk een rekening voor de annulering naar de klant kan sturen. Wanneer de annulering niet verwijtbaar is aan de klant, stelt het UWV dat de tolk geen vergoeding meer krijgt voor deze annulering omdat er in de vergoeding voor de tolk al een compensatie zou zitten voor dit soort risico's. De Nederlandse Beroepsvereniging van Tolken Gebarentaal, de NBTG, vindt deze regeling volstrekt onwerkbaar en is het oneens met de stelling dat er al een compensatie in de vergoeding zit. Wie bepaalt immers of een annulering het gevolg is van overmacht, wat is een verwijtbare annulering en wat niet? Daarom is de NBTG in 2009 een kort geding gestart tegen het UWV. Op dit moment loopt er een mediationtraject waarbij UWV en de NBTG proberen tot een oplossing te komen voor de ontstane problematiek. De NBTG heeft haar leden geadviseerd om zolang het overleg met het UWV plaatsvindt, bij annuleringen geen facturen naar de klant te sturen. In de loop van 2010 zullen er zeer waar-

door Jopy Sol schijnlijk nieuwe regels komen m.b.t. annuleren. Maar het eerste en belangrijkste gebod blijft ongetwijfeld gehandhaafd: Geef de annulering altijd zo snel mogelijk door, het liefst per sms. Wordt er ruim op tijd geannuleerd dan kan de tolk misschien nog een andere opdracht aannemen. Wordt er op het laatste moment geannuleerd, dan kan een tijdig bericht voorkomen dat de tolk voor niets op pad gaat. De NSV, de beroepsvereniging van de schrijftolken, heeft onze vragen over annuleren als volgt beantwoord: sinds januari 2009 mogen er geen annuleringskosten meer in rekening gebracht worden als de opdracht buiten de schuld van de klant om wordt geannuleerd. Heeft de klant geen zin in een les of een vergadering en annuleert hij daarom de opdracht op het laatste moment, dan kan een tolk in de toekomst wel kosten in rekening gaan brengen. Maar dan zit je nog met de smoezenmakers die zeggen dat ze ziek zijn, terwijl ze alleen maar uit willen slapen, omdat ze de vorige avond te laat naar bed zijn gegaan. In het uiterste geval kan een tolk beslissen om van iemand die vaak om twijfelachtige redenen annuleert geen tolkaanvragen meer aan te nemen. In het normbedragenbesluit is bepaald dat in de beloning van de tolk een overheadpercentage zit, dat de tolk onder andere moet gebruiken voor het opvangen van de kosten die het wegvallen van een opdracht met zich meebrengt. Een rekenvoorbeeld: de opdracht is van 10 tot 12 uur, en op 50 km afstand. Gaat deze opdracht niet door op het moment dat de tolk al op de lokatie is, dan betekent dat een inkomstenderving van 2 x 49,95 en 100 x 0,91 = 190,90 euro (excl. BTW). Voor iedere betaalde/gedane opdracht moet een tolk 8% apart zetten om deze kosten te kunnen dekken, dat is omgerekend 2,80 euro per opdrachtsuur. Om bovengenoemde opdracht van 2 uur en 100 km volledig te kunnen ondervangen moet de tolk dus 68 uur werken zonder dat er andere annuleringen plaatsvinden. Tolken kunnen hun eigen regels hanteren bij annuleringen, maar dan moet de klant deze leveringsvoorwaarden wel kennen en ondertekenen. De NSV is momenteel als beroepsvereniging bezig om voor schrijftolken eigen leveringsvoorwaarden samen te stellen die op 13 maart tijdens de Algemene Vergadering besproken gaan worden met de leden.

Anja Bij de Stichting Plotsdoven werken we altijd met een schrijftolk en een NmG-tolk. Hierdoor was ik zo verwend dat ik aannam dat dit bij iedere slechthorende club zo was. Helaas is dit dus niet het geval. Op mijn werk is alles aan het veranderen. We vergaderen nu nog maar met hooguit met een man/vrouw of 6. Ook hoef ik nog maar 2x per jaar aan een dergelijke vergadering mee te doen. Als men dan rustig na elkaar spreekt kan ik het met mijn CI, gehoortoestel en solo apparatuur goed volgen. Het kost wel meer energie dan met een tolk maar aangezien de vergaderingen nu allemaal overdag zijn, is het lastiger om mijn tolk te vragen, omdat zij dan al vaak andere opdrachten heeft. Joke Met een groepje van 6 personen hebben we bij mij aan huis een cursus NmG gevolgd. Hoewel het gaat om het aanleren van gebaren en het gebruiken ervan is de theoretische uitleg daarbij en het goed begrijpen van de vormen van groot belang. De docent gaf helder haar lessen, de schrijftolk vulde haar inbreng goed aan en pakte de vragen uit ons groepje ook goed op. De vragen vulden ons inzicht aan en leverden zodoende echt een stukje meerwaarde op. Dit alles werd goed weergegeven door de schrijftolk. Ook de humor in de les kwam mooi uit door net dat stukje informatie dat je anders zou missen, omdat je het niet af kunt lezen of niet kunt volgen in de context. Voor deze cursus hebben we de privé tolkuren samen ingezet. Door dit te delen was het voor ons geen aanslag op de te besteden toegekende tolkuren.

13

Cor Het zal een 15 jaar geleden zijn dat ik voor het eerst een tolk aangevraagd heb, dat was op een congres met de mooie titel "onbeperkte vrije tijd". Dat was meteen een doorbraak voor mij, omdat het bewees dat je met een tolk er echt bij kunt horen. De tolk, Marja Frijmann, stal meteen mijn hart omdat ze zo fraai en duidelijk in NmG tolkte en er vriendelijk maar assertief voor zorgde dat zij en ik de ideale plaats in de congreszaal kregen. Stilletjes was ik er ook trots op dat alle aanwezige horenden nu eens konden zien hoe mooi de visuele taal is en hoe praktisch voor een plotsdove! Bij enkele feestelijke contactbijeenkomsten met de redactie van de website www.vitaal.nl waar ik de huisdichter ben heb ik een tolk meegenomen. Als de tolk niet nodig is, omdat ik bv een 1 op 1 gesprek zelfstandig kan voeren, kan zij/hij rustig zelf contacten leggen. De mensen vragen dan vaak naar haar/zijn werk, de uitleg geeft hen een goed inzicht in wat een tolk voor ons betekent! Op mijn werkplek heb ik nooit een professionele tolk gebruikt, was altijd bang dat daar een signaal vanuit zou gaan dat men alleen met mij kon communiceren als er een tolk bij was. Nu, na veel jaren ervaring met tolken op de werkplek in De Gelderhorst, waar standaard een tolk bij een vergadering aanwezig is als er een of meerdere doven aan deelnemen, moet ik erkennen dat dit argument onzin is. De communicatie in 1-op-1 contact kun je zelf meestal enigszins sturen en bij bijeenkomsten met meerdere personen is het de tolk die je gelijkwaardig kan maken.

14

Een thuiscursus Nederlands met Ondersteunende Gebaren door Milou Roeters en Arthur van Bijleveld (Coördinatoren NmG) De vraag naar NmG cursussen is het afgelopen jaar enorm toegenomen. Verspreid over Nederland vonden in 2009 ongeveer 57 thuiscursussen plaats. Op de meeste locaties werd de beginnerscursus NmG AB 1 verzorgd. Daarnaast werd een aantal vervolgcursussen (NmG AB 2 en NmG AB 3) gegeven. Dat is mooi! Toch denken we dat er nog veel mensen niet weten van het bestaan van deze NmG cursussen. In dit artikel geven we daarom een korte uitleg over onze cursussen en informeren wij u over de procedure van aanmelding. Als je ernstig slechthorend of doof bent, kun je niet meer communiceren zoals je dat gewend was. Je merkt al snel dat je op zoek moet naar nieuwe manieren van communicatie. Een nieuwe manier van communicatie is Nederlandse met Ondersteunende Gebaren. Hierbij spreek je gewoon Nederlands, en daarbij maak je ondersteunende gebaren. Op deze manier wordt het gesproken Nederlands visueel gemaakt. Je houdt dus gewoon de Nederlandse grammatica en uitdrukkingen aan.

bruiken. Ook leert u het handalfabet, zodat u woorden of namen kunt spellen. Er wordt gewerkt met een cursusboek en twee DVD's. De cursus NmG AB 2 bestaat uit veertien lessen van ongeveer twee uur. Soms plannen we voorafgaand aan deze cursus een aantal opfrislessen NmG AB 1 in. Dit doen we meestal wanneer sprake is van een grote periode tussen het afronden van de NmG AB 1 cursus en het opstarten van de NmG AB 2 cursus. In deze vervolgcursus leert u nog eens 400 gestandaardiseerde gebaren voor gebruik in het dagelijks leven. Er wordt verder geoefend met de gebarenschat en vingerspelling uit NmG AB 1. Naast het leren van losse gebaren, wordt ook aandacht besteed aan het vormen van zinnen. Er wordt gewerkt met een cursusboek en twee DVD's. De cursus NmG AB 3 is een cursus voor gevorderden. Naast uitbreiding van de gebarenschat leert u gesprekken te voeren met ondersteunde gebaren.

Gert van Espelo (Cursist, thuiscursus NmG AB 1, Veenendaal) Samen met mijn naasten (man, zus, schoonzus, vriendin en collega) heb ik pas één thuiscursus gevolgd. En nu ondervind ik er al profijt van. De groep bestond uit enthousiaste mensen die de cursus voor mij volgden. Iedereen ging ervoor! Mede door een fijne en goede docente vlogen de twaalf lessen voorbij. We kijken nu al uit naar de vervolgcursus. Naast de gebaren die we hebben geleerd, zijn de medecursisten zich er nu ook beter van bewust hoe het is om slechthorend te zijn. Ze tonen dus veel meer begrip en respect. Al met al ben ik blij dat ik het heb gedaan. De NmG cursussen die GGMD voor Doven en Slechthorenden organiseert, zijn bedoeld voor plotsdoven, laatdoven, ernstig slechthorenden en de mensen uit hun naaste omgeving (gezinsleden, familieleden, buren, vrienden, en kennissen). Want communiceren doe je samen. Tijdens de cursus leren de cursisten het gesproken Nederlands te ondersteunen met gebaren. Daarnaast is er ook aandacht voor andere zaken, zoals mimiek en lichaamshouding, hoe trek je aandacht en hoe maak je oogcontact.

Thuis De cursussen wordt doorgaans gegeven in de thuissituatie. De docent komt naar u toe. Dit betekent dat u de lessen in een voor u vertrouwde omgeving kunt volgen. Voor een thuiscursus hanteren we een maximum van zes deelnemers. Een cursus op een externe locatie wordt alleen georganiseerd wanneer er minimaal twee cliënten met een indicatie aan de cursus deelnemen. Aan een cursus op locatie mogen maximaal twaalf deelnemers deelnemen.

De cursus NmG voor Algemeen Belangstellenden 1 (NmG AB 1) bestaat uit twaalf lessen van ongeveer twee uur (incl. pauze). Het huiswerk kost ongeveer twee uur per week. U leert 450 gestandaardiseerde gebaren, die u in het dagelijks leven kunt ge-

Docenten Alle docenten die onze cursussen verzorgen, zijn bevoegd tot het geven van NmG cursussen. Ze zijn hiertoe opgeleid en soms zelf plots- of laatdoof. Ze zijn allen bekend met de doelgroep. Onze docenten wonen verspreid

over Nederland, waardoor we veelal een docent kunnen inschakelen die woonachtig is in dezelfde regio als de cursist. Op basis van beschikbaarheid van de docent en de voorkeur van de cursist worden de lestijden bepaald. Overdag of in de avonduren. Bekostiging GGMD voor Doven en Slechthorenden kan in bijna alle gevallen de cursus voor plotsen laatdoven en slechthorenden en hun naasten vanuit de AWBZ bekostigen. Dit betekent dat GGMD voor u een AWBZ-indicatie aanvraagt. Met deze indicatie kan de cursus kosteloos gevolgd worden. Naasten kunnen eveneens onder de indicatie kosteloos deelnemen. Voorwaarde is wel dat zij in dezelfde cursusgroep als de indicatienemer zitten. Na toekenning van de indicatie wordt de cursus georganiseerd. Aanmeldprocedure Wanneer mensen zich aanmelden voor een cursus, vindt altijd een aanmeldgesprek en een intakegesprek plaats op een kantoor van GGMD in de betreffende regio. Indien de indicatie afgegeven is, start de NmG coördinator met de organisatie van de cursus. Zo wordt de definitieve deelnemerslijst opgesteld en wordt geïnventariseerd op welke dag/avond de lessen kunnen plaatsvinden. De coördinator gaat op zoek naar een geschikte docent voor de cursusgroep en zorgt ervoor dat snel een afspraak wordt gemaakt voor een kennismakingsgesprek. Tijdens dit gesprek worden de lessen meestal meteen gepland. De cursus kan hierna vlot van start gaan.

Anke-BBonny Hijlkema (NmG docent, Leeuwarden) Als docente NmG heb ik het leukste werk van de wereld. Het is een combinatie van mijn enthousiasme voor gebarentaal en werken met mensen. Elke keer ontmoet ik weer bijzondere mannen en vrouwen die in meer of mindere mate hun slechthorendheid of plotsdoofheid een plek hebben gegeven in het leven. En ik ben zo arrogant om te denken dat mijn gebarenlessen verschil maken in de onderlinge communicatie van gezinsleden. Uiteraard hangt ook veel van de eigen discipline van de deelnemers af, hoeveel of weinig effect de gebaren hebben. Het is echt de bedoeling om zoveel mogelijk te oefenen, zeker met elkaar. Wat ik in ieder geval zie, is dat de lessen NmG erkenning opleveren voor de auditief beperkte cursisten. De oefeningen en communicatietips die onderdeel uitmaken van de cursus, laten de omgeving van de slechthorende/plotsdove een beetje beseffen waar hun gezinslid dagelijks mee leeft. En doordat de te leren gebaren voor iedereen nieuw zijn, is de beginsituatie van alle deelnemers hetzelfde: het is nu geen voordeel om goedhorend te zijn. Verder zie ik ook dat een cursus NmG de onderlinge banden versterkt: je leert samen een nieuwe manier van communiceren. Hopelijk met veel plezier, daar doe ik in ieder geval mijn best voor. Gebarentaal is een prachtige, expressieve taal en NmG een mooie toegankelijke manier om de Nederlandse spreektaal visueel te maken. Ik hoop dat veel slechthorenden en plotsdoven de kans grijpen om met behulp van gebaren hun mogelijkheden te vergroten.

Interesse in een NmG cursus? Neem dan contact op met GGMD voor Doven en Slechthorenden door een mail te sturen naar: [email protected] Vermeld in uw e-mailbericht de reden van aanmelding, uw naam en adresgegevens. Na ontvangst van uw e-mail, zal een van de NmG-coördinatoren contact met u opnemen. GGMD voor Doven en Slechthorenden Büchnerweg 3, 2803 GR Gouda Van 08.30-13.00 uur bereikbaar per telefoon 0800 - 337 46 67, teksttel: 0800 - 337 48 57 Van 13.00-17.00 uur: tel: 0182 - 670 235 Fax: 0182 - 549 196 SMS: 06 - 10 908 606 e-mail: [email protected]

15

16

Organisaties Doventolkvoorzieningen De organisaties die betrokken zijn bij doventolkvoorzieningen kunnen we als volgt groeperen: Gebruikers: de organisaties die de belangen behartigen van doven en slechthorenden. Dat zijn allereerst zijn de zes bekende Molense belangenorganisaties voor doven en slechthorenden: De Stichting Plotsdoven is de belangenbehartiger van plotsen laatdoven in Nederland. De NVVS is de landelijke belangenorganisatie voor mensen met gehoorproblemen, slechthorendheid, oorsuizen, overgevoeligheid voor geluid of de ziekte van Ménière. Dovenschap is de belangenorganisatie van dove volwassenen in Nederland. SBNDJ/ JongerenCommissie (JC) kun je zien als een jongerenvariant van Dovenschap. Fodok, de Nederlandse Federatie van Ouders van Dove Kinderen, is er voor ouders van dove en slechthorende kinderen. Foss, de Nederlandse Federatie van Ouders van Slechthorende kinderen en van kinderen met Spraak-taalmoeilijkheden, is er voor de ouders van communicatief beperkte en/of gehandicapte kinderen. Naast deze zes bekende Houtense belangenorganisaties zijn er nog twee die de belangen van doofblinden in Nederland vertegenwoordigen: Doof Blinden Netwerk (DBN), en Helen Keller Stichting. Doofblinden vormen een kwetsbare groep tolkgebruikers, aangezien zij zowel een auditieve als een visuele beperking hebben. Het is daarom noodzakelijk dat deze belangenbehartigers van een kleine specifieke doelgroep zich mengen in het werkveld van de doventolkvoorziening. Leveranciers: de organisaties (beroepsverenigingen) die de belangen behartigen van de tolken De NBTG, de Nederlandse Beroepsvereniging Tolken Gebarentaal, voor de gebarentolken. De NSV, Nederlandse Schrijftolken Vereniging, voor de schrijftolken. Betalers: UWV en Menzis Het UWV bepaalt of de doven en slechthorenden recht hebben op een doventolkvoorziening. Wanneer iemand met een toekenning van onderwijs- of werkuren een tolk inschakelt, betaalt het UWV de gewerkte tolkuren aan de tolk.

Menzis, De zogenaamde leefuren worden centraal vanuit één zorgkantoor geregeld. Daartoe is per 1 januari 2007 het Team Doventolken van Menzis Zorgkantoor in Arnhem opgericht. Bemiddeling: Organisaties die bemiddelen tussen gebruikers en leveranciers. Tolkgebruikers kunnen voor het aanvragen van een tolk ondersteuning en hulp krijgen van bemiddelingsorganisaties. Tolknet is zo'n bemiddelingsbureau. Tolknet helpt bij het aanvragen van een geschikte tolk die past bij de wensen en voorkeuren van de tolkgebruiker. Ook kan Tolknet een tolk voor je zoeken als je er zelf geen kunt vinden, of als je erg veel haast hebt. Naast het bemiddelen bij tolkaanvragen geeft Tolknet ook voorlichting over de doventolkvoorziening. Triple-B B is een kleiner bemiddelingsbureau. Overige Organisaties: RTG en HU RTG, Stichting Register Tolken Gebarentaal, registreert alle gekwalificeerde gebarentolken en schrijftolken in Nederland. RTG zorgt voor bij- en nascholing van tolken. Op de website van RTG staat een lijst met alle geregistreerde tolken. Deze lijst kan iedereen raadplegen bij het zoeken naar (contactgegevens van) een tolk. Met behulp van deze lijst kunnen tolkgebruikers dus ook zelf een tolk zoeken en benaderen zonder ondersteuning van een bemiddelingsbureau. HU, de Hogeschool Utrecht, verzorgt de opleiding Leraar/Tolk Nederlandse Gebarentaal (NGT). Hier worden alle gebarentolken en schrijftolken van Nederland opgeleid.

Cor Bij bezoek aan de dokter, specialist, consulten bij instellingen etc. neem ik geen tolk mee. Ik verlang gewoon dat ze wat moeite doen om goed te communiceren, desnoods met opschrijven. Waar ik nog altijd mee zit is de vraag of je een tolk moet inzetten bij droevige gebeurtenissen binnen familieverbanden. Dan ben ik zelf uiteraard bewogen en vol innerlijke gedachten aanwezig. Zit ook met de - waarschijnlijk onzinnige - gedachte dat als er een tolk speciaal voor mij bij is, wij ietwat domineren. Een tolk bij de afscheidsdienst zorgt er uiteraard wel voor dat je bijna alles mee krijgt, maar ik ben bang dat het mij dan helemaal opeist en de ruimte voor het rouwen op dat moment ontneemt. Dit zal wel een kromme gedachte zijn, want ik weet uit ervaring bij andere afscheidsdiensten dat het heel mooi is om er zo echt bij te kunnen zijn.

Hieronder staan de websites van alle organisaties op een rijtje. Dovenschap: www.dovenschap.nl Fodok: www.fodok.nl JC: www.jongerencommissie.nl NVVS: www.nvvs.nl St. Plotsdoven: www.stichtingplotsdoven.nl/ DBN: www.doofblindennetwerk.nl/ Helen Keller St.: www.helenkeller.nl/ NBTG: www.nbtg.nl/ NSV: www.schrijftolk.org UWV: nl.wikipedia.org/wiki/Uitvoeringsinstituut_Werknemers verzekeringen www.uwv.nl/ Menzis: www.menzis.nl/web/Zorgaanbieders/e-mailnieuws briefZorgNr16/MenzisZorgkantoorVoertDoventolkregelingLandelijkUit.htm www.menziszorgkantoren.nl/web/Consumenten/ZorgNodig/Doven tolkZorg.htm Tolknet: www.tolknet.org/ Triple B: www.triple-b.nl/ RTG: www.stichtingrtg.nl HU: www.bachelors.hu.nl/Alle%20bacheloropleidingen/Le raar%20of%20Tolk%20Nederlandse%20Gebarentaal.aspx 17

Column van Cor Toonen - Zoek de diepte… Tussen de stroom wenskaarten met prettige feestdagen en gelukkig nieuwjaar zat een kaart die mij speciaal prikkelde, er stond slechts op: "Zoek de diepte in 2010". Dit lijkt meer een opdracht dan een wens! Maar ja niets komt vanzelf, zeker niet de diepte in je leven opzoeken. Horende mensen hebben het hier wat gemakkelijker, denk ik. Zij hebben muziek en zang! Als je (plots-laat)doof bent, blijf je keer op keer tegen het gegeven aanlopen dat muziek zo'n grote plaats inneemt in het leven van de horende mens. Muziek geeft je de ruimte voor ontsnappen aan je zelf, je gedachtenstroom los laten en met de muziek mee te gaan en je eventueel door de teksten de diepte in laten voeren. Muziek en zang kunnen veel emoties in een mens oproepen. Moeten wij (plots-laat)doven - dit alles maar links laten liggen of kunnen wij proberen er iets van mee te nemen en ietwat bescheiden mee genieten? Diep gaan door te luisteren naar instrumentale muziek of zang is geen optie voor de meeste plots-laatdoven, maar visueel genieten van wat er om muziek en zang heen gebeurt, geeft je wel degelijk veel kansen. Alleen al op de TV kunnen wij het nodige meepakken. Een plotsdove vriendin vertelde mij bijvoorbeeld: 'Elke zondagmorgen kijk ik naar 'Nederland zingt'. De mensen zo samen zien zingen, mondbeelden, gelaatsexpressies en de mooie teksten die ik met de ondertiteling mee krijg doen me veel en geven mij de inspiratie om me te verdiepen in de bedoelingen van het leven.' Horende mensen begrijpen vaak niet wat een (plots-laat)dove nu heeft aan een muzikaal optreden zonder geluid. Je moet je daar niets van aantrekken en gewoon met een beetje durf je eigen weg gaan. In januari was ik een trouwe kijker 18

Mens durf te leven Je leeft maar heel kort, maar een enkele keer En als je straks anders wilt, kun je niet meer Mens, durf te leven Vraag niet elke dag van je korte bestaan: Hoe hebben m'n pa en m'n opa gedaan? Hoe doet er m'n neef en hoe doet er m'n vrind? En wie weet, hoe dat nou de buurman weer vindt? En wat heeft het fatsoen voorgeschreven? Mens, durf te leven! De mensen bepalen de kleur van je das De vorm van je hoed en de snit van je jas En van je leven Zij wijzen de paadjes, waarlangs je mag gaan En roepen 'o foei!' als je even blijft staan Ze kiezen je toekomst, ze kiezen je werk Ze zoeken een kroeg voor je uit en een kerk En wat je aan de armen moet geven Mens, is dat leven? De mensen ze schrijven je leefregels voor Ze geven je raad en ze roepen in koor: Zo moet je leven! Met die mag je omgaan, maar die is te min Met die moet je trouwen, ook al heb je geen zin En daar moet je wonen, dat eist het fatsoen En je wordt genegeerd als je 't anders zou doen Als had je iets vreselijks misdreven Mens, is dat leven? Het leven is heerlijk, het leven is mooi Vlieg uit in de lucht en kruip niet in een kooi Mens, durf te leven Je kop in de hoogte, je neus in de wind En lap aan je laars hoe een ander het vindt Hou een hart vol van warmte en van liefde in je borst Maar wees op je vierkante meter een vorst Wat je zoekt kan geen ander je geven Mens, durf te leven!

van de tv-serie 'Op zoek naar Mary Poppins' waarin via een afvalrace een selectie werd gemaakt wie in deze musical Mary Poppins mag vertolken. Hoewel ik tijdens het bekijken van deze uitzendingen meermalen mijn doof zijn vervloekte genoot ik toch sterk van de optredens van deze talentvolle jonge mensen, zoals Noortje, Irene, Sophie, Rosalie en anderen. Ik genoot van hun uitstraling, van de beelden van hun optreden, hun emoties zowel bij het optreden als bij de jury beoordeling, en niet te vergeten van de songteksten. Zulke programma's bekijk ik vaak met een notitieblok om snel kernwoorden te noteren als ik door iets, een lied of woord 'gepakt' word. Later zoek ik bijvoorbeeld de complete tekst van een mooie song op internet op, print die uit en lees die de dagen daarna meerdere keren. Deze songs bewaar ik in een soort genietmap. Als ik er op een bepaald moment behoefte aan heb, neus ik wat in die map rond om via de teksten de diepte te zoeken. Regelmatig komt daar weer inspiratie uit voort om op 'mijn' manier de stroom van emoties samen te kneden in een gedicht. Zo lukt het mij de diepte op te zoeken door een beetje van de geijkte paden af te wijken. Deze vorm van durven is mooi verwoord in het lied dat op 17 januari tijdens de halve finale van: 'Op zoek naar Mary Poppins', werd gezongen. Deze protestsong van Dirk de Witte* uit 1917, 'Mens durf te leven', is een aansporing om meer van het leven te genieten door niet altijd de geijkte paden te volgen en als het nodig is het lef te hebben om je niets van de regels en berispingen van andere mensen over je leefgedrag aan te trekken. U kunt deze song hiernaast lezen en misschien wel zingen! Geniet mee… *Dirk Witte, geboren in Zaandam, 1885 - 1932

Column van Ans Holub - In het ziekenhuis In de Plotsdoof van december 2009 stond de column van Cor Toonen die ging over 'Respect' en je vond er ook de 10 Geboden voor Goed- en Slechthorenden, notabene uit een tijdschrift van juli 1961. Nog steeds zijn er legio problemen bij het verstaan van de goedhorende mens door de slechthorenden/doven/CI geïmplanteerden... Tijdens het lezen viel m'n hoofd van het voortdurende ja, ja, ja knikken bijna van mijn lijf af! Heel grote problemen heb ook ik met het verstaan van de medemens! Op 14 december 2009 werd ik opgenomen in een orthopedische kliniek voor een grote operatie. Ik kreeg een compleet nieuwe knie aan het rechter been. De operatie gebeurde natuurlijk onder volledige narcose, dit gaf dus geen enkel probleem, maar de tijd daarna! De specialist, het verplegend personeel, de therapeuten, allemaal super vriendelijk... Alleen kreeg ik de indruk dat men nog nooit (!) met een dove of zwaar slechthorende of met een CI geïmplanteerde patiënt te maken had gehad. Men moest mij meestal alles 3, 4, 5 keer zeggen. Natuurlijk heb ik alle mensen erop gewezen dat ik super goed kan spraakafzien, mits men langzaam en goed articulerend spreekt. Helaas, ik bleek telkens weer tegen zogenaamde DOVEMANSOREN te praten! Men snapte het gewoon niet. Maar u praat toch goed? En u heeft toch een CI? Opeens wist men de oplossing. U bent vast en zeker te vermoeid om goed te luisteren! enz.enz.enz. Een aardige kamergenote werd plotseling een soort noodtolk en vertelde mij rustig en duidelijk wat men tegen mij zei. De dokters, zusters en broeders vonden dit geweldig, wat handig zo`n lieve aardige bed- buurvrouw te hebben. Dat was het natuurlijk ook. Op een gegeven moment haalde ik dan maar m'n schouders op en liet het gewoon gebeuren! Na 14 dagen ziekenhuis ben ik overgeplaatst naar een revalidatiekliniek. Ook daar was alles naar wens, elke patiënt beschikte over een ruime eenpersoonskamer met TV en telefoon, de maaltijden in buffetvorm waren gezond en ook nog erg lekker, bovendien was er veel hulp aanwezig om de patiënten die met 2 krukken liepen te begeleiden en de

door hen uitgezochte maaltijden naar hun tafel te brengen. De vele therapeuten gaven fantastisch goed allerlei verschillende oefeningen en massages... Maar ook hier weer grote problematiek om alles te kunnen verstaan. Neem uw man toch mee, zei men, dan kan hij de toelichting over de opdrachten geven! Tsja, woonde ik nou maar in Nederland, dan had ik zeker veelvuldig gebruik kunnen maken van de NmG tolken, maar ik woon net over de grens achter de Twentse Achterhoek. Helaas kent men in Duitsland deze tolkendiensten niet! Wat een groot gemis voor alle bewoners van dit land die hoorproblemen hebben. Vijf volle weken verbleef ik in die revalidatiekliniek. Op een dag zei ik tegen een van de artsen dat ik erg moedeloos werd van het feit dat ik bijna nooit iets in één keer kon verstaan. Hoeveel tijd en ergernis zou men niet besparen als men gewoon langzamer zou spreken.'Tsja mevrouw, u moet gewoon BLIJVEN VECHTEN,' zei de aardige man. VECHTEN? Ineens had de dokter voldoende tijd, pakte er een stoel bij en vertelde me hoe andere mensen en/of patiënten moeten vechten. De voorbeelden die hij gaf spraken boekdelen. Hij had gelijk, vond ik! Een kliniek vol patiënten met allerlei andere revalidatiemethodes dan ik. Wanneer ik hun zorgen en problemen op mezelf projecteerde, Olala., daar moest ik maar liever niet aan denken. Ik werd overvallen door een soort blijmakende gedachte. Het is al erg lang geleden dat mijn vader me leerde om mezelf nooit met anderen te vergelijken. Soms kan het toch wel eens nuttig zijn, vind ik nu. Immers alles heeft meerdere kanten!

Ik wil niet al te streng tegen mezelf zijn niemand is zonder fouten daarom gun ik mezelf een lach wanneer ik als verliezer aan het doel kom en ik heb geduld met mezelf wanneer ik niet direct alles begrijp ik wil gewoon blij zijn met alles wat me lukt en mijn grenzen vrolijk accepteren.

Miriam Voor het trouwfeest van mijn nichtje over een half jaar, heb ik alvast een tolk geregeld. Alleen nog even puzzelen over de mogelijkheid om wat mobieler te zijn (het is nl in een strandtent) zo dat ik niet vastgebakken zit aan één tafeltje. Heb ook eens een giechelende specialist (professor) gehad vanwege de onwennigheid met schrijftolk. In de kerk sprak een mevrouw die achter de tolk zat haar aan op een typefout, terwijl de tolk aan het werk was. Hoe goed bedoelt ook, de tolk was toen wel uit haar ritme. Ze wuifde die mevrouw weg en heeft het achteraf uitgelegd. Bij een manifestatie van de Dalai Lama kon ik niet bij de groep doven/slechthorenden terecht, dus moest ik er zelf met een schrijftolk heen. Via mail leek het allemaal goed geregeld. Maar dat bleek in de praktijk niet te kloppen. Dus problemen om binnen te komen met laptop en veyboard. Na ruim een uur lang praten met allerlei veiligheidsmensen en van hot naar haar lopen is het haar uiteindelijk toch gelukt. Cor Tolken voor algemene situaties vraag ik bij Tolknet aan en voor persoonlijke situaties heb ik een lijstje met tolken die ik het predicaat 'toptolk' heb gegeven. Dat zijn tolken die ik zeer goed kan volgen en/of die zich flexibel en vriendelijk opstellen. Dat is intussen een heel lijstje geworden zodat het soms lastig is om te kiezen! Wat een luxe vergeleken met zeg 15 jaar geleden, toen ik nooit tolken gebruikte en het NmG ook niet redelijk beheerste!

19

www.hoortoestelbatterijen.nl Nu goedkope hoortoestelbatterijen via internet vanaf

1.39 euro per blister van 6 stuks (ook voor CI)

BatterijTotaal vanaf 1,39 euro

-

Rayovac vanaf 2,49 euro

Power One vanaf 2,49 euro

Voordelen via internet: Uw bestelling wordt gratis verzonden binnen 48 uur bij u op de mat betalen na ontvangst (geen risico) niet goed: geld terug garantie

Probeert u het eens! U zult er geen spijt van hebben.

Ook voor cochleair implantaat (o.a. Power One Ci-batterijen)

20

Column van Joke Bosch - Voorjaar!

Wendy

Het is weer zover! Het mooiste seizoen van het jaar begint. Ik ben vol verwachting van al het moois dat staat te gebeuren. De natuur zal zich vernieuwen. De zalige geur van vers groen gras, omhuld met alle bloemengeuren. En op dat verse groene gras zal het wemelen van leven.

Ze is de meest geaaide en geknuffelde poes van de héle poezenwereld! Ze krijgt heel veel aandacht en geen poes die ik ken heeft een beter leven. Ze is ook de meest gefotografeerde poes. Een poezenfotomodel, Ik hoop dat het een beetje mooi weer gaat worden en dat we op mijn verjaardag, 11 april, lekker in de tuin kunnen zitten en genieten van alle mooie bloemen. Op de achtergrond zal "mijn boom" in schitterende pracht te pronken staan.

Lieve jonge lammetjes, leuke jonge geitjes en natuurlijk kalfjes. En veulens die gaan staan van blijdschap. En de weiden zullen bevolkt worden door schattige jonge konijntjes, die hopelijk een langer leven beschoren zijn, dan hun soortgenoten die in gevangenschap geboren zijn, want die worden waarschijnlijk niet ouder dan Kerstmis.

Ik wens jullie allemaal een verrukkelijk voorjaar en de liefde van een jong poesje, zoals mijn Prulletje. Liefs, Joke

En natuurlijk overal lieve jonge poesjes. Mijn poesje Prulletje is in het voorjaar geboren. Haar verjaardag is op 31 mei. Ze is nu dus tien maanden. Ze is helemaal zwart met 'n paar witte haartjes. Veel mensen vragen of het wel verstandig voor mij is, om een huisdier te nemen. Je bent zo ziek, je kunt er niet voor zorgen, want in mijn van zorg afhankelijke toestand heb ik vierentwintig uur per dag zorg over de vloer. Maar al mijn verzorgers zijn gek op haar.

Prulletje

Bach

Joke Bosch is op 28 februari overleden

Mijn ogen spreken soms de woorden die mijn oren niet meer verstaan Vaak voel ik me beschermd door de stilte... Mijn leven is stil nu, maar niet kil. De wollige deken van alleen mogen zijn. De woorden ben ik vergeten. Al zolang hoordce ik ze niet. De emotie herinner ik mij. Heel intens. Die heeft een gat in mijn ziel geboord. Welk lot mij ook wachten mag, het zal te verdragen zijn. Want tussen mijn gehoorloze oren klinkt nog steeds de passie van Bach ‘Erbamme dich’...

Gebruik van een tolk heb ik nooit gemaakt. Ik vind dat ik mij prima kan redden met CI. Op het werk zou een tolk soms prettig zijn, doordat het sommige dingen een stuk makkelijker zou maken. Het vergt veel concentratie om vergaderingen te kunnen volgen. Zonder concentratie gaat het 't ene oor in en 't andere weer uit, of beter gezegd: het komt er niet in! Bij vergaderingen met een grote groep waarbij vooral mededelingen worden gedaan of bij presentaties, ga ik op een plek zitten waar ik het meest overzicht heb en mensen goed kan zien. Soms versta ik iets niet, maar dan ben ik dankbaar met notulen die achteraf worden verstuurd. Bij vergaderingen in kleinere groepen is het belangrijk dat ik alles goed volg want ik moet meepraten. Iedereen zit zodanig aan tafel dat we elkaar allemaal goed kunnen zien. Regelmatig zeg ik tijdens deze vergaderingen tegen iemand: "Wil je je hand voor je mond weghalen?" Als ik dat verzoek doe, moeten alle collega's vaak lachen. Ze begrijpen dat ik het vraag, maar het blijft voor hen een aparte vraag. Maar mij helpt het om een bespreking goed te kunnen volgen. Ik geloof erin dat in de toekomst op veel openbare plekken snel geschreven informatie beschikbaar zal zijn voor doven en slechthorenden. Tot die tijd red ik mij op deze plekken met behulp van "niet officiële tolken".

Joke Bosch

21

Wil van Essen

Marja

Sinds 1991 ben ik doof, in december 1995 heb ik (op aandringen van de familie) voor het eerst een tolk gebruikt, een NmG tolk wel te verstaan. Het was de begrafenis van mijn schoonvader. Ik had nog geen tolkuren vergoeding, maar dat was snel geregeld. Het was erg moeilijk om alles te begrijpen, maar in combinatie met spraakafzien en wat ondersteunende gebaren kreeg in ieder geval iets mee. Oefening baart kunst en inmiddels maak ik vaak gebruik van een NmG tolk. Nog steeds is mondbeeld erg belangrijk. Ik vraag ook een tolk mee als ik als NmG docent les ga geven aan een grote groep. Ook voor rouwen en trouwen maak ik gebruik van een tolk, en bij het dopen van een kleinkind.

Sinds begin jaren '80 tolk Gebarentaal een officieel beroep werd, maakte ik als stokdove plotsdove dankbaar gebruik van tolken. Mijn voorkeur ging en gaat uit naar een tolk die tussen Nederlands met Gebaren (NmG) en Nederlandse Gebaren Taal (NGT) inzit. Dan heb je het duidelijke mondbeeld van NmG, maar met de compacte zinsbouw van NGT, waardoor de spreker goed bij te houden is. Vóór die tijd was ik afhankelijk van goedwillende vrijwilligers, niet altijd een pretje! Maar beter dan helemaal niets.

Michèle

Toen ik 5 jaar geleden een CI kreeg, was ik dus gewend aan het regelmatig gebruik van tolken en heel benieuwd in hoeverre ik nog een tolk nodig zou hebben. Dit bleek een kwestie van uitproberen, want de ene situatie is de andere niet. Het maakt veel uit of men bekend is met duidelijk communiceren. De akoestiek van de zaal heeft invloed: zaaltjes kunnen ontzettend galmen en vervormen zo het geluid. En zelfs de ringleiding kan enorm in kwaliteit verschillen. Ook de tijdsduur, en de daaraan gekoppelde oplopende vermoeidheid in luisteren/kijken, is een belangrijke factor.

Ik zou vaker een tolkster moeten inschakelen bij bijeenkomsten of bezoekjes. Het is een kwestie van doen en durven. Daar ik zo lang heb moeten wachten op het leren van NmG, ben ik het nu eigenlijk ook al een beetje gewoon om geen beroep te doen op tolken. Weliswaar een beetje dom van mij, maar als die gewoonte er eenmaal in zit is dit moeilijk af te leren. Bij belangrijke zaken neem ik overigens ALTIJD een tolkster, dit om misverstanden te voorkomen.

Mijn eerste ervaringen zonder tolk waren heerlijk. Om zomaar bij bijeenkomsten met goede ringleiding te kunnen horen wat er gezegd wordt. Om in groepen, via de combinatie van CI gehoor en spraakafzien, mensen te verstaan en mee te kunnen praten zonder achter te lopen in het gesprek. Heerlijk om direct oogcontact te hebben met hen, het verschil in hun stemmen te horen, hun mimiek af te lezen, het gevoel te hebben dat je helemaal mee kunt doen.

Wanneer ik nu naar een infoavond ga op school neem ik altijd een NmG tolkster mee. Ik begrijp dan toch ongeveer de helft van wat er wordt gezegd. (Anders helemaal niks.) Het geeft mij ook een steuntje in de rug. Als dove persoon naar een bijeenkomst gaan waar alleen horenden zijn... dan voel je je toch als een vreemde eend in de bijt. Door een tolkster mee te nemen ben je niet meer alleen. De tolkster is er om je te helpen en ook om aan de andere mensen duidelijk te maken dat je doof bent. Dit maakt het voor vreemden zichtbaar en hoef je niet steeds te zeggen dat je doof bent. Ook snappen de mensen dan beter dat je niet steeds reageert wanneer ze wat zeggen. Het is best wel even moeilijk bij aanvang, omdat je dan weet dat de mensen naar je kijken en proberen te ontdekken voor wie die tolkster er nu is. Maar na vijf minuten is dit ook weer over, je hebt in één klap veel duidelijk gemaakt en je hebt ook wat aan die avonden.

Maar de andere kant van de medaille was wel dat ik op deze manier regelmatig ver over m'n grenzen heen ging, waarvoor ik dan een dag later in de vorm van stevige hoofdpijn en vermoeide ogen de rekening gepresenteerd kreeg. Ik was namelijk geneigd om de CI zo luid mogelijk te zetten om alles goed te verstaan. Spraakafzien in vergaderingen was bepaald geen makkie voor mijn ogen, door de snelle wisseling van sprekers. Dus toch maar terug naar tolkgebruik? Een hele afweging!

Tijdens een werkbespreking van de wereldwinkel zitten er zo'n 40 dames, allen horend, en ik als CI-dove bij elkaar. Dan biedt de tolk echt uitkomst. Ook de vergadering van de VvE van ons appartement bezoek ik met tolk.

22

Uiteindelijk heb ik een prettige balans gevonden, door van twee walletjes te eten: Bij de meeste grotere bijeenkomsten in dovenland is zowel ringleiding als (schrijf)tolk/ goed gebarende spreker aanwezig. Van beide maak ik dan beurtelings gebruik. Die afwisseling van communicatievorm is heel verfrissend! Bij 'gewone' bijeenkomsten met meer dan 6 tot 7 personen kies ik weliswaar voor een tolk, maar ook dan wissel ik af, door waar kan te luisteren en waar moet de tolk te gebruiken. Op die manier verenig ik het nuttige - energiezuinig met mijn lijf omgaan - met het aangename - de stemmen horen en direct contact hebben.

Themaweekend van 4 tot en met 6 juni 2010 in de Beukenhof te Biezenmortel. Het thema is:

Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet! Donateurs kunnen begin april een uitnodiging voor het weekend verwachten.

Werkgroep Themaweekend

Wouter, Renger, Wil, Georgie en Anja

Wat zie je nu? Een oud vrouwtje of een jong meisje?

Korte bespreking van het boek 'Stop Oorsuizen Nu!' door Joop Borst

Via de website www.oorsuizenstoppen.nl wordt genoemd e-boek (kosten 27 euro) aangeprezen, als dat het de meest effectieve manieren beschrijft (die er op dit moment bestaan) om de intensiteit van oorsuizen af te laten nemen met zeker 85 tot 90%. De schrijfster van het boekje was naar eigen zeggen na 3 weken oefenen met de in het boek beschreven oefeningen van haar tinnitusprobleem verlost. Het boekje bevat 21 blz. (de bladnummering ontbreekt deels) met weinig tekst. Er worden twee methoden beschreven die elk apart zouden leiden tot vermindering van de tinnitus. De eerste methode is de EFT (Emotional Freedom Technique). Er wordt een summiere uitleg van de herkomst en de achtergrond van deze methode gegeven. Hierbij wordt letterlijk uit het boek van Horst Benesch "Klop je gezond" geciteerd (dit boek heeft 157 blz. en kost 15 euro). In tegenstelling tot het e-boek geeft dit boek een duidelijke uitleg over EFT.

zijn de uiteinden van de energiebanen die met verschillende organen corresponderen) te kloppen, stuur je energie naar die punten. Hierdoor wordt de emotionele verstoring die het probleem veroorzaakt uit het meridiaansysteem gehaald en het energiesysteem in balans gebracht. In het e-boek worden de kloppunten niet duidelijk aangegeven en i.t.t. tot het boek van Benesch staan er ook geen voorbeelden in. De tweede methode die het e-boek beschrijft bestaat uit 8 oefeningen die (evenals de EFT) gebaseerd zouden zijn op de Chinese gezondheidsleer. De oefeningen beïnvloeden het menselijk energiesysteem, het geheel van

Wil van Essen Bij vergaderingen en bijeenkomsten van de stichting Plotsdoven zijn altijd tolken aanwezig. In de cliëntenraad van de GGMD zitten meerdere doven en SH mensen. Bij vergaderingen zijn er een schrijftolk, een NGT tolk en een NmG tolk aanwezig, dus voor ieder wat wils. Ik kijk dan meestal naar de NmG tolk, die speciaal voor mij komt, maar word ik erg moe of ken ik een bepaald gebaar niet dan spiek ik even bij de schrijftolk. 30 uur in de leefsfeer zijn voor mijn privé gebruik voldoende. De tolken voor vrijwilligerswerk worden door Menzis aan de stichting Plotsdoven vergoed of door de GGMD.

EFT is voor het behandelen van problemen van emotionele en lichamelijke aard. Al deze problemen berusten op een emotionele verstoring. Door met je vingers in een vaste volgorde op bepaalde meridiaanpunten (dat 23

Saskia Op zich gebruik ik niet zo vaak een tolk, maar als ik denk dat het prettiger is met tolk, schroom ik niet om er een te benaderen of aan te vragen via Tolknet. Al met al heb ik het meestal wel goed getroffen met de tolken. Maar het is wel het prettigst als je steeds een vaste tolk hebt. Daar ben je aan gewend en op ingespeeld. Ongeveer 1 keer per maand heb ik herhalingslessen van de EHBO, omdat anders mijn diploma niet geldig blijft. Dat is altijd 's avonds. Dan ben ik toch een stuk vermoeider dan overdag en valt het niet mee om nog 2 uur te moeten luisteren. Daarom gebruik ik dan altijd een tolk NmG. Ik heb al jaren dezelfde tolk bij deze avonden. Het klikt met haar goed en ik kan haar goed volgen. Gebaren ken ik niet zo heel veel, maar met het mondbeeld erbij gaat het goed. Ik heb wel eens een andere NmG tolk gehad als mijn vaste tolk niet kon, maar dan merk ik wel dat het moeilijker is om die te volgen. Een vaste tolk is dus erg fijn. Een schrijftolk is bij de EHBO niet praktisch omdat we vaak ook in groepjes opdrachten moeten doen en dan na 10 minuten moeten doorschuiven naar de volgende opdracht. Dat is niet handig met een schrijftolk.

energiebanen waardoor onze levenskracht, de Chi (of Qi ) stroomt. De oefeningen zorgen ervoor dat de levenskracht door de juiste energiebanen stroomt doordat ze een sterke verbinding creëren met de aarde. Bij tinnituspatiënten is teveel energie geconcentreerd in het bovenste gedeelte van het lichaam. Vandaar dat de oefeningen zich richten op het aarden van het lichaam. Ze bestaan o.a. uit ontspannen, ademhalingscontrole, zelfmassage en reflexzone massage, visualisatie, symbolen, grondingsoefeningen en veel lichaamswerk. De tekst is in gebrekkig Nederlands hap snap overgenomen uit het boek 'Oorsuizen verminderen', een zelfhulpboek (115 blz.) van

Conclusie: We raden u niet aan om het eboek te kopen. De kans op tinnitusreductie door alleen met dit boek te werken is minimaal. Noot van de redactie: in het juninummer komen we terug op de momenteel bekende methoden om iets aan tinnitus te doen. Wilt u uw eigen ervaringen kwijt, dan vindt u bij ons een gewillig oor.

CI (Cochleair Implantaat) Bijeenkomst voor mensen met CI die tegen problemen aanlopen door Anja Korten

De gangbare mening is, dat als je een CI hebt kunnen krijgen, je blij moet zijn. Erover mopperen, mag eigenlijk niet. Persoonlijk vind ik dit heel jammer. Je kunt best blij zijn met je CI maar het is en blijft een hulpmiddel en aan hulpmiddelen kleven soms gebreken. Ook valt het soms tegen wat je kunt horen met je CI. De verhalen die rondgaan zijn allemaal zo ontzettend positief. Mijn verwachtingen werden hoger en hoger toen ik in aanmerking kwam voor CI. Iedereen die ik sprak kon weer telefoneren, de meeste mensen konden weer genieten van muziek. Ik was nog maar kort doof en dat wilde ik ook zo graag weer. Uiteindelijk had ik het gevoel dat ik met CI weer horend zou worden. Wat je ook van CI kunt zeggen, je wordt niet weer goedhorend. In het gunstigste geval word je slechthorend. Tenminste dit is mijn ervaring. Vanuit OPCI (Onafhankelijk Platform Cochleair Implantaat) was al eens een poging gedaan om een bijeenkomst te organiseren voor mensen met CI die tegen problemen aanlopen, maar er waren toen geen aanmeldingen. Dan kun je denken dat de mensen er geen behoefte aan hebben, maar daar waren wij niet helemaal van overtuigd. Dus toch weer de 'stoute' schoenen aangetrokken en een nieuwe poging gewaagd. Nu zochten we alleen onder onze eigen groep deelnemers. Voor deze bijeenkomst hebben we onder-

24

de Duitse psychotherapeute Maria Holl, die de therapie in 1996 ontwikkeld heeft. In het Nederlands te verkrijgen voor 15 euro. Alle oefeningen doorwerken (onder begeleiding) vraagt ca. 6 maanden.

steuning aangevraagd via het NCPLD (Nederlands Centrum voor Plots- en Laatdoofheid). Ook waren er een schrijftolk en NmG tolk geregeld. Maar dit zijn we niet anders gewend binnen de Stichting. We kregen 5 aanmeldingen, waarvan er een op het laatste moment af moest zeggen. We begonnen de bijeenkomst met koffie en thee. Na een korte voorstelronde mocht iedereen 20 minuten praten over de problemen waar hij tegen aanloopt. De problemen varieerden van last hebben van de wind in je CI tijdens wandelen of fietsen tot slechte communicatie met CI teams. Ook het wegvallen van de communicatie na het doof worden kwam aan bod. We hebben heerlijk kunnen mopperen, maar ook veel gelachen. Bij de evaluatie bleek eigenlijk iedereen blij te zijn met de bijeenkomst. De enige kanttekening die werd geplaatst was dat men wel graag wilde dat er met de aangevoerde punten ook daadwerkelijk iets gedaan gaat worden. We hebben afgesproken dat deze bijeenkomst een vervolg gaat krijgen! Mocht u nu ook interesse hebben, mail naar [email protected]

CI-nieuws

samengesteld door Hanneke Verkade

Ik heb een cochleair implantaat. Mag ik daarmee geopereerd en bestraald worden? Heeft u een cochleair implantaat (CI), dan is dat van belang wanneer u geopereerd moet worden of bestralingen van een tumor moet ondergaan. Chirurgische ingreep Er wordt bij chirurgische ingrepen vaak gebruik gemaakt van elektrische instrumenten. Er bestaan 'monopolaire' en 'bipolaire' instrumenten. Bij monopolaire instrumenten gaat er één draad naar de elektrode, bij bipolaire instrumenten zijn er twee draden. Bij bipolaire instrumenten vloeit de stroom niet door de patiënt, maar van het ene punt van bijvoorbeeld de pincet, naar het andere punt van de pincet. Hierdoor kan met een lage stroom en met weinig schade aan dieper weefsel selectief een vaatje worden dichtgebrand of kan er selectief worden gesneden. Een drager van een cochleair implantaat (CI) moet voorzichtig zijn als er geopereerd wordt met een monopolair instrument. Monopolaire instrumenten mogen in ieder geval niet gebruikt worden wanneer u geopereerd moet worden aan uw hoofd of nek, omdat de inductiestroom schade aan het cochleaire weefsel of blijvende schade aan uw implantaat kan veroorzaken. Wij adviseren u contact op te nemen met uw CIleverancier om te achterhalen of operatie met monopolaire instrumenten op verdere afstand van uw CI is toegestaan. U mag wel geopereerd worden met een bipolair instrument, maar de cauterisatie-elektroden mogen niet in contact komen met uw implantaat en moeten op tenminste 1 cm van uw extracochleaire elektroden worden gehouden. Tip! Bij een operatie kan er gewerkt worden met een algehele narcose of een ruggenprik. Bij een algehele narcose, mag u uw spraakprocessor ophouden. U kunt vragen of iemand uw processor er af wilt halen als u eenmaal in slaap bent en deze voorzichtig in een bakje legt. Wilt u niet het risico nemen dat uw spraakprocessor in de operatiekamer bijvoorbeeld op de grond valt en kapot gaat, dan kunt u alvorens u naar de operatiekamer gaat zelf de spraakprocessor in uw nachtkastje opbergen. Of u kunt uw spraakprocessor en de luisterspoel op de plaats houden door een sportzweetbandje te gebruiken. Indien u

voor een ruggenprik kiest, mag u ook uw spraakprocessor ophouden, zodat u kunt horen wat er tegen u gezegd wordt. Behandeling tumoren Kankertumoren die niet operatief kunnen worden verwijderd, worden vaak bestraald al dan niet in combinatie met chemokuren. Er bestaan verschillende soorten bestraling, afhankelijk van de soort tumor en de plaats waar de tumor zich bevindt. Als u een CIdrager bent en u moet worden bestraald, kan het zijn dat er rekening gehouden moet worden met uw implantaat. Er zijn voor zover thans bij NVVS bekend 3 soorten (precisie-)bestralingen die schade en/of vernietiging van uw implantaatchip en/of -elektroden tot gevolg kunnen hebben: . Radiotherapie (gamma knife), . Radio-isotopen therapie, . Protontherapie ( dit is de krachtigste type straling). Tip! Laat uw behandelende arts contact opnemen met uw CI-arts om te achterhalen of u bij deze bestralingen het uitwendige gedeelte van uw spraakprocessor mag ophouden. Tip! Zorg dat ook in noodgevallen deze informatie bekend is, door dit bij uw SOS-informatie op te nemen of door stickers te (laten) plakken op uw medische dossiers en bijvoorbeeld in uw agenda waarop staat: "LET OP CI-DRAGER! GEEN OPERATIE MET ‘MONOPOLAIRE CUTTING DEVICES’ BOVEN HET SLEUTELBEEN." Deze informatie geldt voor zover bij ons bekend is voor de diverse implantaten, maar wij adviseren u hierover en over de laatste stand van zaken contact op te nemen met uw eigen leverancier en met uw behandelende arts en CI-arts. Bronnen: Hoorwijzer. Cochleair, TU, PSI, UMCG en pluspost. Zie ook: www.hoorwijzer.nl

Wat is een CI? Een cochleair implantaat, kortweg CI genoemd, is een electronische prothese die het buiten-, middenen binnenoor overbrugt. Het zet geluid om in electrische pulsen die de gehoorzenuw stimuleren. Met een CI kunnen personen die geen of nog maar een beperkt restgehoor bezitten opnieuw klanken, geluiden en spraak waarnemen.

Inwendig wordt met een operatieve ingreep een implantaat aangebracht en verbonden met een electrode die in het slakkenhuis wordt geschoven. De electrode ligt dicht bij de te prikkelen zenuwvezels en geeft signalen aan het lichaam door. Uitwendig is er een zendspoel dat door de huid verbinding maakt met het inwendige implantaat d.m.v. een magnetisch veld, een microfoon die de geluiden opvangt, en een spraakprocessor, een kleine computer die het geluidsignaal omzet in een electronische en gedigitaliseerde code. Het geluid wordt opgevangen door de microfoon, verwerkt in de spraakprocessor tot een electronische code, gaat via de zendspoel naar het implantaat dat de code omzet in electrische pulsen; via de electrode worden de vezels van de gehoorzenuw in het slakkenhuis door de electrische pulsen geprikkeld.

Wat is een ABI? Bij een Auditory Brainstem Implant (hersenstam-implantaat), of kortweg ABI genoemd, worden een aantal elektroden op de hersenstam geplaatst. Die staan in verbinding met een stukje elektronica dat in het schedelbot wordt ingebed. De uitwendige elektronica is verder identiek aan die van een Cochleair Implantaat. Een ABI stimuleert een van de gehoorkernen van de hersenstam buiten het slakkenhuis en de gehoorzenuw om. 25

26

20 jaar cochleaire implantatie bij kinderen in Nederland Op 4 februari mocht ik op uitnodiging van implantcentrum UMCN het symposium 'CI in toekomstperspectief' ter gelegenheid van 20 jaar Cochleaire Implantatie bij kinderen bijwonen. Ruim 250 gasten hadden zich hiervoor aangemeld. Eregast van deze dag was emeritus hoogleraar professor dr. P. van den Broek. Om half tien opende Thom de Graaf, burgemeester van Nijmegen de feestelijke gebeurtenis. Met betrekking tot slechthorendheid, kon hij met zijn persoonlijke ervaring een beetje meevoelen wat dat betekent in de samenleving. 'Kom ervoor uit' zoals de koningin eens zei toen zij aan zijn dove kant zat. Het protocol werd aangepast en hij kon verzitten zodat de verstaanbaarheid redelijk werd. Na hem sprak dr. E. Mylanus de genodigden toe. In 1989 werd het eerste kind geïmplanteerd. Wegens verbening aan die kant waardoor het resultaat van spraakverstaan niet voldeed, kreeg dat meisje (Tamara) in 2001 een 2e. Het resultaat mag gehoord worden! 50 % van de kinderen werden onder de 2 jaar geïmplanteerd en dankzij de geavanceerde apparatuur is de taalontwikkeling steeds meer als die van normaal horende kinderen. Met de moderne apparatuur kan 60 tot 80% spraakverstaan behaald worden. Binnenkort zullen er hopelijk geen doven meer zijn, alleen doven met CI. Uiteraard kan het zijn, dat door persoonlijke omstandigheden, b.v. meervoudige beperking geen spraakverstaan haalbaar is, maar wel het waarnemen van geluid, dat volgens gegevens ook van groot belang blijkt te zijn. De selectieprocedure heeft zich inmiddels aangepast en de verwachting van spraakverstaan na implantatie wordt niet meer als eerste vereiste gesteld. Er zijn inmiddels 8 kinderen bilateraal geïmplanteerd. Zij ontwikkelden zich in feite als normaal horende kinderen. Vijf van hen hebben een hoog taalniveau, waarbij de benadering primair auditief is. Vanuit het CI-team moet er over de gehele breedte vanuit de professionaliteit schooladvies gegeven worden. Dr. Mylanus hoopt dat door een goede samenwerking met de belangenbehartigende partij, OPCI, meer bereikt zal kunnen worden. ONICI's drs. Leo de Raeve, met wie ik vanuit de Stichting Plotsdoven regelmatig kontakt opneem om advies en wetenswaardigheden uit te wisselen, sprak over het belang van het standpunt van de ouders van kinderen met CI. Zeer herkenbaar ook voor oudere CI horenden is het punt dat er al snel verwacht wordt dat men goed kan horen met CI en dat men daarom met een horende vergeleken wordt. Juist het begrip voor de beperking die het veelal toch met zich meebrengt, vraagt om aandacht en aanpassingen. ONICI zorgt ervoor dat wij op de website en in de nieuwsbrief optimaal informatie kunnen vinden over ontwikkelingen. Hij vermeldde dat de informatie over CI op het internet soms onjuist of verouderd is. Hij vertelde ook over de selectieprocedures die na de

ervaringen en onderzoeken zijn aangepast. Vooral de 'early screentest' heeft ertoe bijgedragen dat doofheid op het juiste moment wordt opgepakt. Kinderen ontwikkelen zich sneller, als in de omgang veel gesproken taal aangeboden wordt (ook voor volwassenen met CI is het belangrijk regelmatig onder de mensen te komen zodat men spraakverstaan blijft oefenen. Spraakverstaan is iets wat op den duur verwatert als er niet aan gewerkt wordt. Iemand die een beetje Frans spreekt en er weinig mee doet, verleert de taal. Dat geldt ook voor CI-horen). Van de groep kinderen, die tussen het 5e en 7e jaar geïmplanteerd werden, kon 4 jaar later 70% de telefoon beantwoorden. Onderzoek heeft uitgewezen dat implantatie tussen 9 en 10 maanden beter resultaat oplevert dan na 20 maanden. Aanvullende hulpmiddelen zijn voor 40% gewenst. In tegenstelling tot dove niet-geïmplanteerde kinderen, pakken CI-horende kinderen 90% op van de omgeving, en 10% van school. De achtergrond, leefwijze van het gezin blijkt dan ook weer van groot belang. Prof. Dr. T. Lenarz uit Hannover vertelde dat men nog steeds zoekt naar de beste verbinding met de gehoorzenuw. Bilaterale implantatie is voor richtinghoren belangrijk, het geeft basisinformatie voor begrijpend spraakverstaan. Hij geeft aan dat desondanks inmiddels toch wel de grens te voelen is met betrekking tot de ontwikkelingen. Hij heeft een vriend gevraagd een mp-3 speler te ontwikkelen waarop het aangenaam is muziek te beluisteren voor CI-ers. Bepaalde tonen die voor het horen met CI apparatuur niet prettig zijn werden eruit gelaten of aangepast. Dat liet hij ons meeluisteren. Zowel de aangepaste muziek als de reguliere. En inderdaad was de aangepaste muziek heerlijk om naar te luisteren. Ook sprak hij over het benutten van de gehoorresten samen met een CI. Het zou de kwaliteit van het horen verbeteren. Zijn medisch wetenschappelijke zoektocht en ontdekkingen met betrekking CI-kinderen gaan onverminderd door. Prof. dr. Derek Houston uit Indiana ziet het als een opdracht om op termijn methoden te ontwikkelen, waarmee onderzoekers de uitkomst van spraak/taalvaardigheid kunnen beoordelen of traceren, bij zeer jonge kinderen. Waarbij tenslotte ook spraak en taalvaardigheid voorspeld kan worden. Mevrouw Sue Archbold uit Nottingham, Engeland, ook een welbekende onder de CI-medewerkers van heel Europa, besloot de ochtend met het delen van haar ervaringen. Het werken met kinderen-CI, haar ervaringen en onderzoek dat zij vanaf het begin onder haar hoede heeft. In de middag waren er interessante interactieve workshops georganiseerd, o.a. één met kinderen die destijds een CI verkregen en nu hun ervaringen daarover vertelden.

Je geest temmen Je gedachtenstroom stoppen als je geen afleiding hebt via b.v. muziek is best lastig. Als je daar last van hebt is het moeilijk om je te ontspannen. Ik maak de laatste jaren gebruik van een ademhalingsoefening in combinatie met een mantra. Een eenvoudige mantra kreeg ik mee uit een boek: "Ham-Sa" wat Sanskriet is en betekent: 'hier ben ik'. Het is een allernatuurlijkste mantra want de teksten vloeien samen met je denkbeeldige ademhalingsgeluiden; als je de woorden erbij blijft denken kun je geen andere gedachten hebben. De werkwijze is simpel: op een stoel gaan zitten of platliggen of in lotushouding op de grond, je ogen sluiten en rustig ademhalen. Bij het inademen stemloos zeggen: "ham" - met korte a - bij het uitademen: "Sa"met lange a dus "Saaah". Een andere manier om je gedachtenstroom te temmen kreeg ik van mijn dramadocente Bertie van Kessel als opdracht mee toen ik een gedichtenoptreden aan het instuderen was. Deze oefening had een zeer goed effect op mijn ontspannen. Ga rechtop zitten in een stoel met je voeten plat op de grond. Sluit je ogen. Voel de grond onder je voeten, ga met je aandacht daar naar toe.Ga vervolgens met aandacht vanuit je voeten naar boven in je lichaam:voeten-onderbenenbovenbenen-heupen-buik-borstbovenarmen-onderarmen-handen-onderarmen-bovenarmenschouders-nek-hoofd. Laat vanuit je stuitje een lijn diep naar de aarde lopen. Neem je tijd om deze te maken. Als dat gelukt is, of gedeeltelijk, maak dan een lijn vanuit je kruin naar de hemel en laat dan de energie uit de kosmos door je kruin naar binnen stromen via je ruggengraat naar je stuitje. Cor Toonen 28

Weekend 2010 Voor het 9e jaar wordt er weer een gezellig weekeind georganiseerd! En wel van vrijdag 8 oktober t/m maandag 11 oktober 2010 Locatie: Hotel de Tipmas www.hotelpensiondetipmast.nl (het hotel ligt midden in het bos)

De Tipmast 48a 5531 NG Bladel Tel: 0497 381810 Prijs: 135 euro pp op basis van een 2-persoonskamer. Geen extra kosten voor 1-persoonskamer. Excl.: annulering verzekering (zelf afsluiten) Arrangement: 4 dagen, 3 nachten (3x ontbijt, 3x diner) Aanmelden: Zo spoedig mogelijk, vóór 1 mei 2010 (Het hotel heeft 15 kamers voor 2 personen, maar mag ook voor 1 persoon gebruikt worden) Jan Maarten en Françoise van Dongen, Kuiperijhof 21, 4902 DB Oosterhout e mail: [email protected] (Denk ook aan het Lex Scheffelfonds als de prijs een probleem mocht zijn). Vóór 1 juni moet er een aanbetaling gedaan worden van 50 euro pp op rekening nr.: 669359505 tnv JM en F van Dongen.

Nieuws van de steunpunten in het land Wandeling De Holterberg - 16 januari 2010 Zaterdag, 16 januari stond de wandeling De Holterberg op het programma. De eerste aanmelding was al snel binnen nadat de activiteitenkalender van 2010 gepubliceerd was. De volgende aanmelding kwam daar snel achteraan. Toen begon het te sneeuwen in Nederland. Dikke vlokken daalden naar beneden. Het werd super glad. Donderdag 14 januari heb ik het besluit genomen om voor het eerst in ruim 3 jaar een wandeling af te blazen. De Holterberg wandeling is een hele mooie wandeling maar ook eentje met een stevige klim. Het was hier nog helemaal wit en nog steeds glad. Ik vond het onverantwoord om de wandeling door te laten gaan. Diverse mensen die zich opgegeven hadden, hadden zich al afgemeld vanwege het weer. Meteen op onze website laten zetten dat de wandeling niet door ging. Toch wilde ik zelf

naar station Nijverdal om mensen op te kunnen vangen die het bericht van de annulering gemist hadden. Helaas ging de trein niet verder dan Zutphen. Er was een wisselstoring tussen Zutphen en Lochem. Ik zou op z'n vroegst met een vertraging van minimaal 3 kwartier in Nijverdal aankomen. Dan waren de mensen die misschien toch gekomen waarschijnlijk alweer vertrokken. Dit heeft mij wel iets geleerd. Mensen, als jullie mee willen doen aan de wandelingen: stuur even een mailtje of sms-je naar mij. Ik weet dan dat jullie komen en mocht er iets tussenkomen dan kan ik jullie bereiken. Mij is gevraagd om deze wandeling dit jaar nog een keer op de agenda te zetten. Hou de website in de gaten want daar komt het dan op te staan. Hopelijk tot de volgende keer, Anja Korten [email protected] of 06-43010906 (alleen sms!)

Activiteiten 2e kwartaal 2010 Strandwandeling Scheveningen Meijendel Zaterdag 17 april: 13 uur

-

We verzamelen om 13:00 op een nog nader bekend te maken restaurant op Scheveningen. Na een kop koffie of thee vertrekken we voor een strand- en duinwandeling naar het pannenkoekenhuis in Meijendel. Meijendel is een schitterend bos- en duingebied met enkele mooie waterplassen. Na het verorberen van de pannenkoeken kan men of met de bus huiswaarts gaan of terug naar Scheveningen wandelen via een andere route. Aanmelden op [email protected]

Naar Zutphen met Steunpunt Zuid Zondag 25 april 13 uur Rondvaart met de fluisterboot en een hofjeswandeling door Zutphen. We verzamelen om 13.00 uur voor het treinstation van Zutphen vanwaaruit we lopend naar de fluisterboot gaan. Een fluisterboot voert u ongeveer een uur lang langs de mooiste plekjes aan de rivier de Berkel. De Fluisteraar (schipper) vertelt op zijn eigen unieke manier over de geschiedenis van het Hanzestadje Zutphen en haar historische monumenten langs de route. Hierna gaan we nog een hofjeswandeling maken door het Hanzestadje Zutphen. Deze wandeling duurt 1,5 uur onder begeleiding van een gids. Natuurlijk gaat er een NmG tolk mee! De kosten voor rondvaart en wandeling zijn 10 euro per persoon. Opgave is noodzakelijk i.v.m. het reserveren van de fluisterboot. Dit kan door een mailtje sturen naar [email protected]

Gezicht op Zutphen

Donateursbijdrage 2010 Park De Hoge Veluwe, Otterloo Vrijdag 22 mei 11 uur (Dag na Hemelvaart) Ook dit jaar hebben we er voor gekozen om op de dag na Hemelvaart, de landelijke activiteitendag, naar het Park De Hoge Veluwe te gaan, een park met vele mogelijkheden. En ja, ook dit keer willen we weer met wie dat wil, een wandeling maken, waarbij de inmiddels bij velen bekende enthousiaste gids Hans van den Berg, met ons op pad gaat. De wandeling duurt ongeveer 1,5 a 2 uur. Wij zorgen natuurlijk voor een NmG-tolk. In De Hoge Veluwe kun je verder veel doen, fietsen, wandelen in het uitgestrekte gebied, een bezoek aan Museonder, Museum Kröller Muller en het Jachtslot St. Hubertus. Dus: kom ook gezellig naar deze dag! We spreken af om 11 uur bij de ingang in Otterloo, Houtkampweg 9. Vandaar gaan we wandelend of op de witte fiets naar Café De Koperen Kop in het centrum van het park waar we samen eerst koffie drinken. Mensen, die met eigen auto of met de bus naar het café gaan, zien we daar tegen 11.30 uur. Bus 106 stopt in het centrum van het park. Toegang Nationaal Park: 7,50 euro; inclusief Museum Kröller-Möller 15,- euro. Informatie bij Jan Commandeur: [email protected]

De Stichting Plotsdoven is blij met alle donateurs die de Stichting een warm hart toedragen. Zonder uw bijdrage zou het onmogelijk zijn om activiteiten als de Landelijke Ontmoetingsdag, de Partnerdag en het Themaweekend te organiseren. Aangezien steeds meer donateurs gebruik maken van telebankieren is het verzenden van acceptgiro's niet echt rendabel meer. Daarom is dit jaar gekozen voor een brief aan alle donateurs met daarin het verzoek om de donateursbijdrage zelf over te maken. Voor het geval u dit nog niet hebt gedaan: graag alsnog doen vóór 1 mei 2010 op giro 82080 t.n.v. Stichting Plotsdoven te Houten, onder vermelding van 'donatie 2010'. Het minimumbedrag is nog steeds 17 euro. Wij danken u hartelijk voor uw steun! Albert Bouma penningmeester

Arcadische tuin te Nijmegen Zondag 13 juni 13.30 uur Er op uit met Steunpunt Zuid Zondag 13 juni gaan wij erop uit naar de Arcadische tuin te Nijmegen. We verzamelen om 13.30 uur bij de ingang van de Botanische tuinen, d'Almarasweg 22d, 6503 CB Nijmegen De Arcadische Tuin is het ook het startpunt voor rondleidingen in de Botanische Tuin. Er zijn in de Arcadische Tuin stapelmuren, insectenhotels, een fruittuin, een ruige vlinderwal en een kweektuin. Nieuw is ook een 'groenteborder' waar gewone en 'vergeten' groentesoorten groeien, maar niet worden geoogst, zodat te zien hoe deze groenten 'in bloei schieten'. Met een expositie van kunstenaar Tajddin Özen werd in 2006 een aanzet gegeven tot de 29

Technische voorzieningen Cor Toonen Stuiverstede 9 5431 RT Cuijk tt/fax: 0485 - 31 82 09 fax per mail: 0847 - 12 40 05 (ma t/m do na 20.30 u.) [email protected]

CI-llotgenotencontact Wil van Essen-Verhoef Ernst Casimirlaan 31, 6824 SG Arnhem [email protected]

Gebarencursussen GGMD voor Doven en Slechthorenden, NmG coördinatoren te bereiken via: [email protected]

Ondertiteling TV Frans Vercammen Dirck v. Deelenstraat 4 5246 HB Rosmalen tel: 073 - 641 95 01 [email protected]

Website Lex Wassenberg [email protected]

NC PLD

Cornelis Houtmanstraat 19-2h 3572 LT Utrecht tel: 0900 - 337 36 63 tt: 030 - 271 61 72 fax: 030 - 271 98 09 www.ncpld.nl [email protected]

30

Arcadische Tuin als podium voor beeldende kunst. Arcadië: plek waar onze droom vorm krijgt Het kloppend hart van de tuinen van de Hortus is het 'Arcadische Tuinhuis' met bezoekersterras, kantoor en ontvangstruimte. De Arcadische tuin is ook het decor van een reeks van activiteiten, zoals tuinconcerten, exposities van beeldende kunst, workshops en educatie. De Arcadische Tuin heeft een mooi gelegen terras waar bezoekers en wandelaars kunnen neerstrijken voor een kopje koffie en iets lekkers. Om in alle rust te kunnen genieten. Of om te ontdekken wat deze tuinen en de omgeving nog méér te bieden hebben. Bijvoorbeeld als startpunt voor afwisselende fietsen wandelroutes. Onderdeel van de Arcadische Tuin is een grote bordertuin. In een ruime spiraal is een keur van 'natuurlijke' bloemen en planten samengebracht. Vaste planten worden gecombineerd met bijzonder een- en tweejarigen. Vanaf half mei tot oktober is er een wisselende expositie van beeldende kunst.

Ecodrome Zwolle! Zondag 27 juni 13 uur. Met Steunpunt Noord naar Ecodrome Zwolle (Willemsvaart 19, 8019 AB Zwolle) Kom en ga met ons mee, zodat we je/jullie kunnen ontmoeten voor een gezellige middag. Om 13 uur verzamelen wij bij de ingang van Ecodrome Toegangsprijs: 13.95 euro (museumkaart gratis) Van de website: Ontdek de natuur in Ecodrome Zwolle! Ecodrome Zwolle is een uniek themapark waar de natuur centraal staat. Er zijn zowel binnen als buiten fascinerende attracties voor jong en oud. Bij slecht weer Darwin museum en het Beagleschip. Wie binnenstapt in het Darwin Avontuur waant zich op het Beagleschip waarmee de Britse Darwin verschillende ontdekkingsreizen maakte langs onder meer de Galápagoseilanden. De kapitein en Charles Darwin - zogenaamde animatronics vertellen de gasten die aan boord zijn gestapt over hun ontdekkingen en de theorie. De nieuwe attractie sluit nauw aan bij de andere attracties van Expeditie Ecodrome Zwolle, zoals de Monstertunnel, Expeditie Goudmijn en de Jungle Expeditie, waarin ontdekken en

beleven altijd centraal staat. Voor verdere informatie: Imke Rozema, [email protected]

Kennismaken met 50 stevige dames in Ilpendam! Zaterdag 3 juli 12 uur. Kennismaken met 50 stevige dames?? Ja hoor, dat kan ook bij Steunpunt West. Het wordt een dag vol belevenissen in de groene oase van het Waterland vlak boven Amsterdam. We krijgen een rondleiding op Boerderij Achtervennen (Ilpendam), een biologisch melkveebedrijf. De gehele bedrijfsvoering is volgens biologische normen, met als uitgangspunten: respect voor het dier, respect voor de natuur en respect voor het landschap. Na de rondleiding neemt de boerin ons op de trekker mee naar de "dames" in de wei. Zittend op een krukje, potlood in de hand en een plankje op schoot gaan we creatief aan de slag of... een beetje mijmeren en heerlijk genieten van het uitzicht. We beginnen deze dag met een eenvoudige biologische lunch. Het wordt wéér een dag om van het goede leven te proeven! Afhankelijk van het aantal deelnemers vragen we een bijdrage die kan variëren van 12,50 tot 15,- euro (incl. lunch). Aan deze activiteit kunnen maximaal 15 personen deelnemen dus geeft u zich tijdig op bij Georgie via [email protected]. Aanmelden kan tot 19 juni. Voor informatie en/of een lift naar de boerderij kunt u mailen naar bovenstaand mailadres. Kijk ook naar: www.boerderijachtervennen.nl Graag tot ziens bij een van onze aktiviteiten. NB: Mochten onverhoopt de kosten (ook reiskosten) van een activiteit (een beetje) te veel zijn en wilt u toch graag deelnemen, aarzel dan niet en neem contact op met het Lex Scheffelfonds. Het fonds is hiervoor! Informatie: email [email protected] Alle activiteiten van de Stichting zijn / worden ook vermeld op de website: www.stichtingplotsdoven.nl. Wilt u de maandelijkse activiteitenmail ontvangen of juist niet meer ontvangen, stuur dan een mail aan Leontien Peters .

Onze activiteitenkalender voor 2010 Datum zo. 10 januari za. 16 januari

Organisatie West Act. Comm.

Wat en waar Nieuwjaarsborrel in Amsterdam Holterberg wandeling

za. 6 februari za. 13 februari zo. 28 februari

Bestuur Rijnmond Zuid

"Huiskamer-bijeenkomst” CI Kennismaking en "Prinsenhof", Delft Bowlen, Nijmegen

za. 13 maart za. 27 maart

West Bestuur

Hermitage, Amsterdam Landelijke Ontmoetingsdag

za. 17 april zo. 25 april

Rijnmond Zuid

Strandwandeling Scheveningen - Meijendal Rondvaart- en wandeling in Zutphen

vr. 14 mei

Act. Comm.

De Hoge Veluwe (dag na Hemelvaart)

vr./zo. 4 tm 6 juni Bestuur zo. 13 juni Zuid zo. 27 juni Noord

Themaweekend Botanische Tuin, Nijmegen Ecodrome, Zwolle

za. 3 juli za. 17 juli

West Act. Comm.

Rondleiding boerderij e.o., Ilpendam Wandelen Paleis het Loo, Apeldoorn

za. 14 augustus

Act. Comm.

Wandeling Amelisweerd; start te Utrecht

zo. 5 september West zo. 19 september Zuid

Wandeling Landgoed Elswout, Overveen Kloosterrondleiding, Den Bosch

zo. 3 oktober Rijnmond vr./zo. 8 tm 10 okt. Act. Comm za. 16 oktober Bestuur

Stadswandeling, Dordrecht Gezellig weekend in Bladel, Brabant Jaarvergadering St. Plotsdoven

zo. 7 november West za. 13 november Bestuur

FOAM Fotomuseum, Amsterdam. Partnerdag

zo. 12 december Zuid

Traditionele jaarafsluiting met Bowlen en Chinees etentje, Nijmegen - Beuningen

Let ook op de informatie op www.stichtingplotsdoven.nl. Als u maandelijks per e-mail op de hoogte gehouden wilt worden van de activiteiten van de steunpunten, mail dan naar [email protected]

Steunpunten Steunpunt Noord Imke Rozema Langewijk 72 9202 CR Drachten tt/fax: 0512 - 51 47 41 [email protected] Steunpunt West Georgie Onsoe Burg. v.d. Stadtstraat 17 1501 SB Zaandam [email protected] Steunpunt Zuid Frans Vercammen Dirck v. Deelenstraat 4 5246 HB Rosmalen tel: 073 - 641 95 01 [email protected] Steunpunt Rijnmond Emma Bolle Saharapad 6 2622 CD Delft [email protected] Contactpersoon Jongeren Wouter Bolier [email protected]

Coördinator Steunpunten Leontien Peters [email protected]

Landelijke Activiteitencommissie Emma Bolle Jan Commandeur Kerkweg 231 1964 KJ Heemskerk [email protected]

Lex Scheffelfonds Ineke Scheffel sms: 06 - 41 35 66 90 tel: 020 - 690 88 17 fax: 020 - 465 10 10 [email protected] Gironummer: 7500036 t.n.v. I.Scheffel-Maurer te Amsterdam

Arcadische tuin te Nijmegen (Steunpunt Zuid, 13 juni) 31

Themanummer Tolken. Doventolkvoorziening in Nederland door Wouter Bolier, met medewerking van Benny Elferink en Noor Huguenin

Recommend Documents