THEMA PROTECTING PEOPLE AT WORK

THEMA PROTECTING PEOPLE | AT WORK

Natuurbrandbestrijding in de VS en Europa Hannover Messe succes voor TenCate ‘TenCate is keurmerk voor kwaliteit’

2014 | nummer 2 | zomer

txtures 2 txtures is het interne en externe relatiemagazine van materiaaltechnologieconcern Koninklijke Ten Cate nv (TenCate). Het blad verschijnt vier keer per jaar in een Nederlands- en een Engelstalige versie. Redactie Koninklijke Ten Cate nv Postbus 58 7600 GD Almelo telefoon +31 546 544 911 Coen Heldeweg [email protected] Vormgeving Aandagt reclame & marketing, Almelo Drukwerk Lulof experts in gedrukte communicatie, Almelo Het is toegestaan (delen van) artikelen over te nemen, mits deze worden voorzien van bronvermelding en niet in een afwijkende context worden geplaatst. Jaargang 49 - nummer 2 zomer 2014

Foto voorzijde: Shaun Lowe

‘Bescherming van hen die ons beschermen’ ‘TenCate Protective Fabrics is altijd oplossingsgericht geweest. Een belangrijk aspect waarop we ons richten, zijn beschermende vlamwerende (FR) weefsels die de drager ervan zo weinig hinderen dat ze aanvoelen als gewone kleding. Door de ervaring die is opgedaan met de ontwikkeling van FR-weefsels voor de industriële, militaire en brandweermarkten heeft TenCate kunnen uitgroeien tot ‘s werelds toonaangevende leverancier voor FR-weefsels.’ ‘TenCate heeft van oudsher een uitstekende staat van dienst in innovatieve productontwikkeling en first-to-market oplossingen voor nieuw technisch textiel. De afgelopen jaren hebben we letterlijk en figuurlijk meer geïnvesteerd in end-usermarketing. Door in nauw contact te blijven met de eindgebruikers is TenCate erin geslaagd de gevoelige plek te raken bij de eindgebruikers over weefsels en de kleding die ze dragen. Wat de meeste eindgebruikers bezighoudt, is opgepakt door de medewerkers van TenCate die ter plaatse de wensen van de markt interpreteren. Na de succesvolle introductie van marktbepalende FR-weefsels als TenCate Defender® M en TenCate Tecasafe® Plus heeft TenCate onlangs TenCate Kombat™ Flex geïntroduceerd. Dit is een nieuw weefsel voor de buitenlaag van brandweerkleding. Brandweerlieden die deze nieuwe buitenlaag hebben getest, zeiden dat dit het meest flexibele en plezierig draagbare materiaal is dat ze ooit hebben aangehad. We behielden daarbij de materiaalsterkte waarop TenCate haar reputatie heeft opgebouwd. Wie werkzaam is in de hulpverlening, bij industriële installaties of in conflictgebieden draagt zijn kleding langer. Daarom moeten transpiratie, vocht en warmte goed worden gereguleerd. Ons materiaal voor de thermische barrière is uitgerust met TenCate Coolderm™ Technology. Daardoor wordt vocht beter gereguleerd en houdt het de drager ervan koeler en droger. Deze focus op draagcomfort en mobiliteit komt rechtstreeks van de eindgebruikers. TenCate luistert naar wat eindgebruikers zeggen over wat hun weefsels wel en niet kunnen doen. Door deze informatie mee te nemen naar de ontwikkelafdelingen en tekentafels van TenCate kunnen we weefsels produceren die de mannen en vrouwen die ze dagelijks aan hebben niet alleen moeten, maar ook wíllen dragen. Wat brandweerlieden, elektriciens en werknemers in de petrochemische industrie willen, is comfort. TenCate heeft dat onvermoeibaar nagestreefd. Of het nu gaat om uitrukkleding voor de brandweerman, een FR-overall of het uniform van een soldaat, TenCate Protective Fabrics blijft alert bij het beschermen van hen die onze weefsels dragen. En we zorgen ervoor dat die zeer comfortabel zijn, zodat zij die de bescherming nodig hebben deze zo veel mogelijk willen dragen.’ Don Olsen, groepsdirecteur TenCate Protective Fabrics USA & APAC

2

txtures 2 2014

INHOUD 10 Innovatie De aanwezigheid van TenCate op de grootste industriebeurs ter wereld bleef niet onopgemerkt. Een impressie in woord en beeld.

04

VEILIGHEID 04 Protecting people at work: bestrijding van natuurbranden 19 Voertuigprojecten met General Dynamics 38 Beschermende weefsels voor industriële veiligheid

Protecting people TenCate richt zich op de groeiende behoefte aan bescherming van mensen en van hun werken leefomgeving. Weefsels voor beschermende werkkleding, brandweerpakken en hulpverleners leveren een bijdrage aan de uitvoering van die missie.

DUURZAAMHEID 22 Van technisch textiel naar slim textiel 28 Kunstgras voor golf op niveau 40 TenCate Geotube® technologie beschermt strand bij Cannes VISIE, MISSIE EN STRATEGIE

16

De 57e aandeelhoudersvergadering Negenentachtig particuliere en institutionele aandeelhouders bezochten de 57e aandeelhoudersvergadering van TenCate. Daaronder was Delta Lloyd Asset Management, waar Sandra van der Meer-de Brouwer het Delta Lloyd Deelnemingen Fonds beheert.

22 Column raad van bestuur 30 Visie op de fabriek van de toekomst BUSINESS CONTEXT 16 Dialoog met aandeelhouders

38 Veiligheid voorop

33 Outdoorweefsels TenCate ‘keurmerk voor kwaliteit’

TenCate probeert invloed uit te oefenen op de specificaties, kwaliteitscriteria en / of functionele eisen die eindgebruikers stellen aan bijvoorbeeld veiligheidskleding. End-usermarketing is een van de hoekstenen van het businessmodel van TenCate. ‘Er gaat niets boven persoonlijk contact.’

3

PROTECTING PEOPLE

BESCHERMENDE WEEFSELS VOOR BESTRIJDERS NATUURBRANDEN

Natuurbrandbestrijding – TenCate Protective Fabrics richt zich onder meer op de markt voor gebouw- en natuurbrandbestrijding. Een natuurbrand is dynamischer dan een woningbrand. TenCate spant zich ervoor in dat ook deze brandbestrijders beschikken over de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen. Dat gebeurt op basis van onderzoek, ontwikkeling en end-usermarketing. TenCate Protective Fabrics ontwikkelt en produceert beschermende weefsels en multirisicooplossingen voor persoonlijke bescherming. Een

4

txtures 2 2014 | VEILIGHEID

van de toepassingsgebieden is de brandweer. TenCate levert alle componenten voor de brandweerkleding: buitenlaag, vochtregulerende tussenlaag, thermisch beschermend weefsel, thermische voering en versterkingsweefsels. Dankzij een brede portfolio aan beschermingsoplossingen kan wereldwijd worden ingespeeld op specifieke eisen en omstandigheden.

brandweermarkt. Samen met partners wordt deze expertise ingezet om ook de bescherming van brandweerlieden in andere geografische markten op een hoger niveau te brengen. Zowel in 2013 als dit jaar zijn belangrijke orders geboekt voor brandweerkorpsen binnen en buiten Nederland. Zo onderstreept de keuze van de brandweerlieden in Koeweit voor TenCate Tecasafe® Plus de groei-

Marktleider brandweermarkt VS TenCate Protective Fabrics USA had in de Verenigde Staten al een goede reputatie en marktpositie. In de VS is TenCate inmiddels marktleider in de

ende vraag voor dit materiaal buiten de markt voor industriële veiligheid. Zeker in de woestijn is draagcomfort een belangrijke beslissingsfactor. TenCate behield haar sterke positie voor de Australische wildland-brandweerlieden.

Foto: Mike Inman, Los Angeles County Fire Dept.

– dynamisch en risicovol Natuurbrandbestrijding Een apart segment binnen de brandweermarkt is de bestrijding van brand in bossen, heide- en duingebieden: natuurbrandbestrijding. Brand in een woning of bedrijfspand blijft, ongeacht de omvang, beperkt tot één plek. Een natuurbrand is dynamischer en ‘spannender’. Dat dynamische karakter maakt het ook gevaarlijker. Een dergelijke brand verplaatst zich. Het verloop ervan is veel moeilijker te voorspellen. Door opstijging van verbrandingsgassen en aanzuiging van koelere, zuurstofrijke lucht kunnen wervelingen ontstaan en enorme windsnelheden. Een vuurfront van

meer dan 1 kilometer is geen uitzondering. Brandweerlieden kunnen ingesloten raken door de vlammen. Dat speelt in de Verenigde Staten, met de grote verscheidenheid aan landschappen, nog sterker. Het is fysiek zwaar werk, met relatief snelle warmteopbouw en veel vochtverlies. Voor bestrijders van een natuurbrand geldt dat zij lange diensten draaien. De beschermende kleding die ze dragen, moet speciaal worden ontworpen en vervaardigd om te voldoen aan de omstandigheden in het terrein. De training, aanpak en persoonlijke beschermingsmiddelen zijn dus wezenlijk anders dan bij een gebouw- of binnenbrandbestrijding.

Impact op milieu, mens en economie Elke natuurbrand heeft een impact op de flora, fauna, lokale bevolking èn economie. Dat geldt voor het kleine – en dus relatief kwetsbare – Nederland in nog sterkere mate dan voor de Verenigde Staten, Canada en Australië. Natuurgebieden worden doorsneden en geflankeerd door auto- en spoorwegen, campings, vakantieparken en buitenwijken. Dat heeft consequenties voor de beheersbaarheid van een brand. Naast klimaatverandering (opwarming) vormen deze wildland urban interface-situaties een van de snelst groeiende

5

VERVOLG PAGINA 5

problemen waarmee natuurbrandweerlieden te maken hebben. In veel gevallen resulteert dit erin dat de brandweerman aan extreme omstandigheden wordt blootgesteld. De brandweer heeft zowel in Noord-Amerika als Europa nieuwe strategieën en tactieken moeten ontwikkelen om in zulke complexe situaties zowel leven als eigendommen te beschermen. Natuurbrandbestrijding in de VS Natuurbranden komen overal in de Verenigde Staten voor, maar variëren sterk in omvang en intensiteit. De meeste en grootste natuurbranden doen zich voor in het zuidelijke en westelijke deel en tijdens de zomermaanden. Temperatuur, hoeveelheid zuurstof en brandstof (brandbaar materiaal) zijn dan optimaal. De natuurbranden variëren van een paar vierkante meter tot wel honderdduizenden hectaren. Gemiddeld komen er in de VS per jaar meer dan 100.000 bosbranden voor, die tussen de anderhalf en twee miljoen hectare natuur kosten. Dit cijfer is inmiddels al naar boven bijgesteld. Dergelijke grote branden teisteren ook Alaska en Canada. De bestrijding van natuurbranden in de Verenigde Staten is georganiseerd op federaal, staats- en lokaal niveau. Een van de staatskorpsen is het California Department of Forestry and Fire Protection (CAL FIRE) met 12,5 miljoen hectare bosgebied. Natuurbranden worden in de VS bestreden door ruim een miljoen brandweerlieden, van wie circa 25% beroeps is. Een aantal van hen is door gereedschap en training gespecialiseerd in het werk. De overheid waarvoor zij werken, zorgt voor de financiering van bijvoorbeeld blusvliegtuigen en -helikopters (helitacks), hand crews en bulldozers. Hand crews (kleine specialistische teams), smoke jumpers (parachutisten) en bemanningen maken veel uren en zijn extra kwetsbaar. Elk van deze specialiteiten vereist een bepaald niveau van bescherming.

6


Nederland: op Amerikaanse leest Ook Nederland kent sinds een jaar een specialistisch team (hand crew) voor natuurbrandbestrijding. Het is afkomstig uit de brandweerregio’s Twente en IJsselland. Adriaan ter Huurne gaf hiertoe de aanzet. Hij is vakspecialist repressie met natuurbrand als belangrijkste onderdeel bij Brandweer Twente en momenteel tevens kazernecoördinator Haaksbergen. Hij deed in 2009 gedurende drie maanden kennis op bij de San Bernardino County Fire Department (California), hevelde deze kennis over naar Nederland en kon een eigen eenheid (hand crew) samenstellen en trainen. Er zijn inmiddels twee teams van maximaal 20 man, die werken met Amerikaanse gereedschappen. Door natuurbranden in het Mastbos bij Breda en op de Hoge Veluwe bij Hoenderlo hebben zij inmiddels praktijkervaring opgedaan. De teams komen in actie wanneer brandweerwagens niet voldoende dichtbij kunnen komen. Met een container als magazijn gaan de manschappen te voet de brandhaard te lijf. Ze beschikken hierbij over vuurzwepen (houten stokken met ijzeren matteklopper), bijlen (Pulaski’s), McLeods-harken en waterrugzakken van elk 20 liter.

Vlamvertragende beschermingsoplossingen TenCate Protective Fabrics levert vlamwerende (FR) beschermingsoplossingen voor de US Forest Service (vergelijkbaar met Staatsbosbeheer) en is de grootste leverancier van FR-weefsels voor brandweerpakken. Door een balans aan te brengen tussen thermische bescherming met vochtregulatie en verkoelingseffecten zijn de weefsels bij uitstek geschikt voor de omstandigheden bij natuurbrandbestrijding. TenCate heeft technologieën die zijn ontwikkeld voor militaire toepassingen in Irak en Afghanistan benut voor gebruik door de brandweer. Zo wordt TenCate Defender® M nu ook toegepast voor bescherming van bosbrandweerlieden. In Australië wordt voor de natuurbrandweer TenCate Tecasafe® Plus gebruikt; dit materiaal is ook gewild in de VS. Voorbeelden van weefsels voor uitrukkleding die nu hun weg vinden in bosbrandbestrijding zijn TenCate Advance™ en TenCate Millenia™ XTL. Twee pakken per persoon In de Verenigde Staten beschikt een brandweerman over twee pakken: een meerlaags systeem voor het reguliere pak en een enkellaags systeem

Adriaan ter Huurne, vakspecialist repressie Brandweer Twente

voor natuurbrandbestrijding. Dit is gebaseerd op TenCate Tecasafe® Plus. Het is hittewerend, isolerend, sterk, heeft een goede vochtdoorlaatbaarheid, is lichter en comfortabeler, weet Adriaan ter Huurne. Zijn teams krijgen eind juli ook de beschikking over dergelijke pakken. ‘Het staat warmte beter af. Je kunt het wel twee keer zo lang aanhouden en ermee werken voor dezelfde warmteopbouw. Dat komt de fysieke gesteldheid van de drager enorm ten goede.’ End-usermarketing TenCate Protective Fabrics spant zich ervoor in dat ook natuurbrandbestrijders over de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen beschikken. In het kader van end-usermarketing worden demonstraties en studiedagen georganiseerd om brandweerkorpsen te informeren over functionaliteiten, onderhoud en de oplossingen die ze biedt. Ook ondersteunt de onderneming natuurbrandweerlieden bij risicoanalyse en weefselkeuze. TenCate neemt deel aan nationale normeringscommissies, houdt voeling met overheidsinstanties als het Department of Homeland Security (DHS), heeft partnerschappen met kledingfabrikanten en onderhoudt contact met de brandweer. Zo blijft de producent op de hoogte van de eisen en risico’s waarmee de brandweer wordt geconfronteerd en weten korpsen welke ontwikkelingen er op weefselgebied zijn. Minimumeisen voor bescherming De National Fire Protection Association (NFPA) heeft in haar 1977 Standard minimumeisen vastgesteld voor de beschermende uitrusting voor natuurbrandbestrijding. In haar laboratorium in Union City (Georgia) beoordeelt TenCate Protective Fabrics USA alle FR-weefsels op deze eisen, kwaliteit en prestaties. Draagproeven dragen bij aan een grondige productevaluatie. In het najaar van 2013 leverde TenCate weefsels voor een onderzoek van het directoraat Science & Technology van het DHS. Deze weefsels voldoen aan de nieuwe risicoanalyse van CAL FIRE. Deze is weer strenger dan de

hij brandweerlieden en hun respectieve korpsen over de juiste manier om risico’s te beoordelen. Zijn expertise in zowel de reguliere als natuurbrandbestrijding is ongekend – en voor TenCate bijzonder waardevol.

Natuurbranden in de VS variëren sterk in omvang en intensiteit (foto: Mike Inman)

minimale beschermingseisen conform NFPA 1977. In Europa wordt gewerkt met EN 15614, waarin de minimumeisen voor kleding voor natuurbrandbestrijding zijn vastgesteld. Tatjana Topalovic, R&D-manager bij TenCate Protective Fabric EMEA, heeft zitting in de Europese normalisatiegroep voor hitte- en vlamwering voor beschermende kleding.

• Een natuurbrand is moeilijk voorspelbaar, dynamisch, risicovol en de bestrijding ervan is fysiek zwaar • Wildland urban interface-situaties vormen een van de snelst groeiende problemen in natuurbrandbestrijding en vergen nieuwe strategieën en tactieken • TenCate Protective Fabrics levert vlamwerende (FR) beschermingsoplossingen voor de US Forest Service en is de grootste leverancier van FR-weefsels voor brandweerpakken • TenCate organiseert demonstraties en studiedagen voor brandweerkorpsen, ondersteunt ze risicoanalyse en weefselkeuze, neemt deel aan nationale normeringscommissies en heeft partnerschappen met kledingfabrikanten www.tencateprotectivefabrics.com [email protected] [email protected]

Naar de eindgebruikers In Nederland is Karin Klein Hesselink onder andere verantwoordelijk voor de contacten met eindgebruikers in emergency response. Haar evenknie in de Noord-Amerika voor de natuurbrandweer sinds 2013 is Chief Tom Foley. Hij is oud-commandant voor de regio Zuid van CAL FIRE. Ook was hij onder meer voorzitter van de werkgroep Persoonlijke beschermingsmiddelen van CAL FIRE. Deze werkgroep heeft de normeringen vastgesteld voor de kleding van ruim 5.000 brandweerlieden in zowel de gebouw- als natuurbrandbestrijding. Als end-usermarketingmanager geeft hij regelmatig lezingen en adviseert

7

INDUSTRIËLE VEILIGHEID

TENCATE TECASAFE® PLUS VOOR VEILIGHEIDSKLEDING ARKEMA

Chemieconcern kiest opnieuw voor TenCate weefsels TenCate Protective Fabrics levert TenCate Tecasafe® Plus-weefsels voor de veiligheidskleding van medewerkers van Arkema. Het betreft een order van in totaal 23.000 kledingstukken. De 60.000 meter weefsel die hiervoor nodig is, wordt door confectionair MulliezFlory verwerkt tot kledingstukken. Voor het totstandkomen van de leveringsovereenkomst waren beschermingsniveau, draagcomfort en end-usermarketing doorslaggevende factoren. Het Franse concern, de voormalige chemische divisie van Total, is niet onbekend met TenCate. De afgelopen vijf jaar is voor de veiligheidskleding TenCate Tecasafe® XA 9001 gebruikt en zulks tot volle tevredenheid. De eerste gesprekken voor de nieuwe aanbesteding vonden plaats in de eerste helft van 2013. Gesprekspartners waren de afdelingen inkoop en veiligheid. Onder de indruk Arkema had inmiddels een aantal confectionairs uitgenodigd met nieuwe voorstellen te komen op basis van zowel dit TenCate weefsel als materialen van andere aanbieders. TenCate kwam met een derde suggestie: TenCate Tecasafe® Plus XL-9300. De Fransen waren dermate onder de indruk van de bescherming en het comfort dat zij

8


besloten de keuze voor het weefsel te scheiden van de keuze voor de confectionair. Confectionairs werd vervolgens gevraagd alleen dit weefsel in hun offerte op te nemen. Dat deden zij, maar de marge die zij berekenden viel opvallend hoog uit. Reden voor Arkema rechtstreeks contact te zoeken met TenCate Protective Fabrics. In de tweede helft van 2013 kwamen TenCate en Arkema tot een leveringsovereenkomst voor vijf jaar. Bij draagproeven in twaalf Europese vestigingen van Arkema kwam Mulliez-Flory als beste naar voren. Uitlevering weefsels In totaal gaat het om 23.000 kledingstukken, corresponderend met 60 kilometer TenCate Tecasafe® Plus. Daarvan is inmiddels 35.000 meter uitgeleverd aan Mulliez-Flory. Deze Franse

confectionair voorziet een groot aantal vestigingen van Arkema begin september 2014 van 10.000 stuks veiligheidskleding. In het vierde kwartaal van dit jaar worden de weefsels voor een tweede serie kledingstukken uitgeleverd. De uitlevering van kledingstukken geschiedt primair aan de vestigingen van Arkema in Frankrijk en andere Europese landen. Martin Stam, regionaal salesmanager van TenCate Protective Fabrics, is ondertussen in gesprek met Arkema over veiligheidskleding voor de vestiging in Maleisië. TenCate Tecasafe® Plus voldoet aan een aantal Europese NEN-EN-ISO en Noord-Amerikaanse NFPA hitte- en vlamwerende standaarden voor industriële toepassing. Dat maakt dit weefsel extra interessant voor ondernemingen die internationaal opereren. www.tencateprotectivefabrics.com [email protected]

9

Astronaut André Kuipers leidt bondskanselier Angela Merkel en minister-president Mark Rutte langs de stand van TenCate, waar de monocoque voor Alfa Romeo te bewonderen was

10

txtures 2 2014 | INNOVATIE

INNOVATIE

TENCATE OP ‘S WERELDS GROOTSTE TECHNOLOGIEBEURS

annover H Messe succes voor TenCate TenCate staat midden in de samenleving en draagt letterlijk bij aan verdere verduurzaming. Met haar innovatieve producten, systemen en technologische ontwikkelingen loopt TenCate veelal voorop. Dit is een van de belangrijkste conclusies die kan worden getrokken uit de aanwezigheid van TenCate op de Hannover Messe, de grootste industriebeurs ter wereld, die van 7 tot en met 11 april jongstleden plaatsvond. De beurs, die door bondskanselier Merkel samen met premier Mark Rutte werd geopend, stond in het teken van de ‘Vierde Industriële Revolutie’. Nederland was dit keer partnerland. Er waren 270 Nederlandse bedrijven aanwezig. TenCate, dat zich hier voor het eerst presenteerde, trok veel aandacht. Brug naar Duitse automobielindustrie Voor TenCate was de Hannover Messe in diverse opzichten een groot succes. De onderneming heeft de beurs onder meer aangegrepen om een brug te slaan naar de grote Duitse automobielindustrie, die ook steeds meer op verduurzaming is gericht. Dit betekent lichtere auto’s, die minder energie verbruiken. Dit is een onomkeerbare trend. Vanwege Europese regelgeving geldt voor auto’s zelfs de verplichting tot een lagere CO2-uitstoot. Composiet biedt hier een uitgelezen kans. Het is niet alleen veel lichter en duurzamer, maar ook veel sterker dan staal en dus veiliger. Op steeds drukkere wegen is de veiligheid ook van

groot belang. Bovendien kunnen met composiet productievolumes in principe redelijk flexibel worden aangepast, zo bleek uit de presentatie ‘Global Challenges, Dutch Composites’. Inspirerende presentatie Robert Lenferink, director business development thermoplastic composites van TenCate Advanced Composites, was op de Hannover Messe aanwezig en hield een inspirerende presentatie. ‘Met de overgang van onze grote kennis en ervaring met composiet in de lucht- en ruimtevaartindustrie naar de automobielindustrie gaat een heel nieuwe markt open. TenCate wil een brug slaan van de kleine (race)autoproducenten naar de grote automobielproducenten met tal van – thermoset of thermoplastisch – composiet onderdelen of materialen voor de grootschalige productie van personenwagens.’ Hiertoe wordt samengewerkt met een aantal strategische partners. Op de beurs toonde TenCate prominent het chassis van de Alfa Romeo 4C, geproduceerd

11

door Adler in Italië met thermoset composiet van TenCate uit Engeland. Voor bodemplaten is producent voestalpine Polynorm uit Bunschoten de partner en voor de – inmiddels gecertificeerde – velgen zijn het Zwitserse Kringlan en Sabic de samenwerkingspartners. Op deze auto-onderdelen worden gewichtsbesparingen van maar liefst 50 70% gerealiseerd. Luchtvaart continueert sterke groei TenCate is met thermoplastisch composieten al jarenlang nadrukkelijk aanwezig in de luchtvaart. Thermoset composiet van TenCate wordt uitgebreid toegepast in de ruimtevaartindustrie. Arnt Offringa, director R&D van Fokker Aerostructures, toonde tijdens de presentatie ‘Global Challenges, Dutch Composites’ een aantal interessante langeretermijntrends. Deze trends zijn mede het gevolg van het toenemende gebruik van composieten in vliegtuigen. ‘Sinds 2000 is de luchtvaart met zo’n 53% gegroeid, terwijl het brandstofverbruik met slechts 3% is gestegen’, aldus Arnt Offringa. ‘Naast veel zuiniger motoren is een belangrijke factor het sterk toegenomen gebruik van de lichtere composietmaterialen in onder meer de vleugelneus en staartdelen en

Arnt Offringa: ‘Groen gecombineerd met groei’

12


recent de vleugels en rompen van de A350 en Boeing 787. Ook wordt composiet steeds meer in het interieur verwerkt. Dus groen gecombineerd met groei.’

van composiet is sprake van een thin supply chain tussen leveranciers van de basismaterialen (chemiebedrijven) en de OEM’s, zoals bedrijven in de lucht-, ruimtevaart- en automobielindustrie.’

Toenemende behoefte aan composiet ‘Gezien de verwachte groei van het aantal vluchten per dag van 84.000 in 2011 naar 170.000 in 2030 zal de behoefte aan composiet alleen maar toenemen’, vervolgt hij. ‘Ook vanwege de andere voordelen van composiet. Er is sprake van minder corrosie en materiaalmoeheid dan bij traditionele aluminium vliegtuigstructuren. Dit betekent dat een grote revisie nog maar één keer in de 13 jaar hoeft plaats te vinden in plaats van iedere zes jaar. Dit scheelt aanzienlijk in de kosten. Bovendien maakt het in de constructie grotere ramen mogelijk en kan de druk en daarmee de vochtigheidsgraad in het vliegtuig hoger zijn. Dit draagt allemaal bij aan een hoger comfort voor de reiziger’, betoogt de R&D director van Fokker Aerostructures.

Industrie 4.0 Dit laatste biedt evenwel kansen voor TenCate, voorloper op het gebied van thermoplastisch composiet. En het knelpunt sluit naadloos aan op het thema van de Hannover Messe ten aanzien van smart factories of Industrie 4.0, waarmee TenCate ook proactief bezig is. In dit concept wordt de supply chain voor waardecreatie steeds verder geoptimaliseerd en geïntegreerd. Met behulp van internet en de verdere digitalisering en automatisering of robotisering wordt flexibiliteit in productie en volume gecreëerd. Het gebruik van grondstoffen is efficiënter en er wordt veel beter op klantbehoeften ingespeeld. Met smart factories zijn Philips, Fokker en TenCate met Xennia Technology (zie pag. 13) voorlopers, gesteund door partners als Universiteit Twente en de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij (NOM). In de woorden van Hans Praat, projectontwikkelaar van de NOM: ‘Nederland loopt hiermee zelfs voorop in vergelijking met Duitsland. Met smart factories worden complexe processen meer klantspecifiek, intrinsiek intelligent, snel en hoognauwkeurig gemaakt’.

Kansen en mogelijkheden Harald Heerink, general manager van het toonaangevende ThermoPlastic composites Research Center (TPRC) in Enschede, ging in Hannover ook nadrukkelijk in op de kansen voor en de mogelijkheden van het materiaal. ‘Thermoplastisch composiet is inherent goed toepasbaar bij efficiënte hoge volumeproductie, zoals in de automobielindustrie’, vertelt hij enthousiast. ‘Het maakt zeer snelle processing cycles mogelijk. Bovendien heeft het een grotere taaiheid, de mogelijkheid om componenten met diverse technologieën te lassen, naast een hogere chemische resistentie tegen corrosie en oplosmiddelen. Het is tevens een relatief zeer brandveilig materiaal, ook voor wat betreft rooken gifgasontwikkeling. En last but not least is er de mogelijkheid van recycling en hergebruik van het materiaal, waarmee composiet ook duurzaam is.’ Knelpunten voor toepassing zijn er wat Harald Heerink betreft ook. ‘Door het relatief beperkte aantal kleinere producenten

• TenCate slaat op Hannover Messe een brug naar de Duitse automobielindustrie, die steeds meer op verduurzaming is gericht • Toepassing van composiet in aerospace betekent minder corrosie en materiaalmoeheid, minder revisie, maakt grotere ramen mogelijk en draagt bij aan hoger comfort voor de reiziger • Relatief beperkt aantal kleinere producenten van composiet betrekt smalle leveringsketen tussen chemiebedrijven en bedrijven in de lucht-, ruimtevaart- en automobielindustrie

DUURZAAMHEID

TENCATE CETEX® IN LICHTGEWICHT MOTORBESCHERMING

Staatssecretaris Sander Dekker: trots op Nederland

Nieuwe bodemplaat Voor een vooraanstaande Duitse automobielfabrikant heeft voestalpine samen met TenCate een zogenaamde heavy duty (HD) aero engine undertray ontwikkeld. Met gepaste trots werd deze op de Hannover Messe getoond. Dit meer dan ‘ijzersterke’ prototype bodemplaat van composietmateriaal weegt slechts 3 kilogram: een gewichtsbesparing van 70% vergeleken met de huidige versie uit 2,5 mm staal. Undertrays zijn aanwezig om de aerodynamica te verbeteren. De HD-variant moet tevens de motorruimte in extreme omstandigheden beschermen. Zelfs het gehele voertuiggewicht moet kunnen worden opgevangen op scherpe voorwerpen, zoals een rotsblok. Het nieuwe composietmateriaal heeft alle testeisen uitstekend doorstaan. Nieuwe toekomst Volgens Arjen van Gelderen, director sales & business development voestalpine Plastic Solutions, staan we met deze ontwikkelingen in de automotivesector nog slechts aan het begin van een nieuwe toekomst. ‘Wij geloven sterk in de bredere mogelijkheden van dit soort producten uit highperformance composieten, die inmiddels in middelgrote series te vervaardigen zijn.’ TenCate Cetex® materiaal in combinatie met het transformatieproces van voestalpine levert een unieke sandwichstructuur op, een lichtgewicht, highperformance product.

Arjen van Gelderen, director sales & business development voestalpine Plastic Solutions ‘TenCate een goede partner’ voestalpine levert op jaarbasis voor zo’n 100 miljoen euro aan componenten aan de automotive-industrie. Daarvan is circa 30% gerelateerd aan bodemplaten voor onder andere Audi, Jaguar, Landrover en Mercedes. Voor voestalpine, dat met een scala aan internationale partners succesvol samenwerkt, was TenCate voor deze ‘organosheets’ van thermoplastisch composiet een goede partner. ‘Wij zijn beide Nederlandse bedrijven. Dit komt een goede samenwerking zeker ten goede en qua competenties vullen we elkaar goed aan’, besluit Arjen van Gelderen.

TenCate, Fokker Aerostructures en Philips zijn de drie grote bedrijven die samen met de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij (NOM) het zeer innovatieve project ‘Northern Netherlands Region of Smart Factories’ leiden. Ook is er een aantal excellente, getalenteerde MKB-bedrijven bij betrokken, de kennisinstituten ASTRON en SRON (big data-specialisten), de UT en andere universiteiten en hogescholen. Alle waren ze present op de Hannover Messe, evenals staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De staatssecretaris wilde met zijn aanwezigheid de samenwerking bevorderen tussen Nederlandse onderzoeksinstellingen, universiteiten en het bedrijfsleven onderling en hun samenwerking met de Duitse partners. Als resultaat van die samenwerking zijn er verschillende contracten en memoranda van overeenstemming ondertekend. Sander Dekker was onder de indruk: ‘Het is mooi om te zien dat er door de aanwezigheid van Nederland als gastland zulke resultaten worden geboekt. Nederland wordt sterk vertegenwoordigd door de Nederlandse kennisinstituten, de drie technische universiteiten en het bedrijfsleven. De gesloten overeenkomsten laten het belang zien van samenwerking: tussen Nederlandse bedrijven, maar ook tussen een Nederlandse kennisinstelling als ASTRON en de Duitse universiteiten van Hamburg en Bielefeld. Kennis en innovatie horen bij Nederland. Ik ben trots hoe we dit hebben laten zien in Hannover’.

13

THE CHOICE OF

CHAMPIONS.

#GREENFIELDS-TX Thechoiceofchampions.com

Bestuurders en commissarissen buigen zich over hun documenten. Van links naar rechts Loek de Vries, Jan Hovers, Pieter Deiters en Peter Hartman.

Dialoog met aandeelhouders Op donderdagmiddag 17 april vond in Almelo de 57e algemene vergadering van aandeelhouders (AVvA) van Koninklijke Ten Cate nv plaats. Aanwezigen waren de leden van de raad van bestuur en raad van commissarissen van de beursgenoteerde onderneming, 89 aandeelhouders alsmede een klein aantal genodigden. Voor raad van bestuur en raad van commissarissen is de jaarvergadering een van de mogelijkheden om een inhoudelijke dialoog aan te gaan met aandeelhouders en verenigingen die de belangen van beleggers behartigen. Andere mogelijkheden zijn roadshows, bedrijfsbezoeken en capital

16

txtures 2 2014 | VISIE, MISSIE EN STRATEGIE

market-dagen. Met institutionele aandeelhouders is jaarlijks een paar keer direct contact. Blikvanger Buiten stond als blikvanger een Alfa Romeo 4C. Koolstofvezel composiet prepregmateriaal

van TenCate wordt door Adler gebruikt voor de productie van de gehele monocoque van deze auto. Binnen zaten onder anderen 89 particuliere en institutionele aandeelhouders. Zij vertegenwoordigden 11.939.712 aandelen en hadden evenzovele stemmen. Daarmee was 45% van de

INVESTOR RELATIONS

JAARVERGADERING IN POLMAN STADION

uitstaande aandelen van TenCate vertegenwoordigd. Onderdelen van de agenda waren onder meer de toelichting door bestuursvoorzitter Loek de Vries van het jaarverslag en de jaarrekening, de vaststelling van de winstbestemming en de benoeming van een lid van de raad van bestuur en een lid van de raad van commissarissen. Nieuwe ontwikkelingen De presentatie van bestuursvoorzitter en CEO Loek de Vries bestond voor een deel uit animaties van nieuwe ontwikkelingen. Voorbeelden: het TenCate ABDS™ active blast countermeasure system, antiballistieke panelen voor legerhelikopters (met als bijzonderheid transparant composiet als kogelwerend venster) en een nieuwe app voor de verkoop van kunstgras. Hiermee kan een potentiële koper de waardeketen overslaan en rechtstreeks het door hem gewenste type kunstgras of systeem bepalen en aanschaffen. Na eerdere geslaagde testen vindt eind mei, begin juni ten overstaan van de legertop van de Verenigde Staten een tweede proef plaats met het TenCate ABDS™ active blast counter-

measure system. ‘Men is totaal verbaasd dat wij dergelijke technologieën kunnen ontwikkelen. De opdracht van General Dynamics voor de levering van armoursystemen voor voertuigen van het Duitse leger is een erkenning van onze composieten.’ De composietenmarkt wordt voor 90% gevormd door thermoset en voor 10% door thermoplasten – van TenCate. Nu nog gebruikt de automotive-industrie overwegend thermoset composiet. ‘Het wachten is op de doorbraak van thermoplasten voor automotive’, aldus Loek de Vries. ‘Dat ligt niet aan ons. Het knelpunt ligt in de assemblage, bij de verwerker van het materiaal.’ Benoemingen Eef Bos, concerndirecteur financiën, werd tijdens de vergadering benoemd tot lid van de raad van bestuur met de titel van chief financial officer, voor een periode van vier jaar. Marjan Oudeman werd benoemd tot lid van de raad van commissarissen (RvC) van TenCate, eveneens voor een termijn van vier jaar. De onderneming en aandeelhouders namen onder dankzegging

afscheid van Pieter Deiters. Hij heeft zestien jaar lang zitting gehad in de RvC. ‘Wij hebben ruim gebruik kunnen maken van zijn unieke ervaring in de industrie’, zo sprak president-commissaris Jan Hovers. ‘Hij heeft steeds gedreven en grondig zijn werk gedaan. We zullen zijn dynamische persoonlijkheid missen.’ Pieter Deiters op zijn beurt zei dankbaar te zijn voor het in hem gestelde vertrouwen. ‘Ik verlaat een innovatief, dynamisch en gezond bedrijf.’ Dialoog met het management Een van de aanwezigen was Sandra van der Meer-de Brouwer. Zij is portfoliomanager Equities bij Delta Lloyd Asset Management, waar zij het Delta Lloyd Deelnemingen Fonds beheert. Dit fonds heeft meer dan 10% van de aandelen TenCate in portefeuille. Zij is ook medeverantwoordelijk voor de eigen portefeuille van Delta Lloyd Levensverzekering, waar een belang van meer dan 5% in TenCate zit. Sandra van der Meer volgt onze onderneming sinds 2011. ‘Wij zijn een langetermijnbelegger. Een actieve en betrokken aandeelhouder, geen activistische. We gaan

Aanwezig waren onder anderen 89 particuliere en institutionele aandeelhouders

17

VERVOLG PAGINA 17

Het wachten is op de doorbraak van thermoplasten voor automotive. Het knelpunt ligt in de assemblage, bij de verwerker van het materiaal.’ Ir. Loek de Vries, bestuursvoorzitter en CEO van TenCate

niet op de stoel van de bestuurder zitten, maar gaan wel de dialoog aan met het management. We zeggen wel: “We zouden graag dit of dat zien”. Wat dat betreft is ze kritisch over de sector Overig: er wordt al geruime tijd gesproken over de plannen met Xennia Technology en (de verkoop van) TenCate Enbi. Wat haar betreft mag nu een keer de daad bij het woord worden gevoegd.

Evenwicht Met de benoeming van een chief financial officer (CFO) komt er volgens Sandra van der Meer na zeven maanden weer meer evenwicht in het bestuur. ‘Een CEO is vaak van nature ondernemend en optimistisch, die heeft meer oog voor kansen en mogelijkheden. Een CFO kijkt eerder naar de risico’s en belemmeringen’, aldus de

portfoliomanager. ‘Er gebeuren veel interessante en veelbelovende dingen bij TenCate’, besluit ze. ‘De activiteitenmix is niet eenvoudig te kopiëren door concurrenten en de onderneming heeft een grote technologische voorsprong. De markt heeft in 2013 niet meegezeten, maar er lijkt sprake van enig herstel, bijvoorbeeld in armour gezien de mooie orders waarover onlangs is gecommuniceerd. TenCate neemt de goede stappen door te investeren in “schaalbare groei”: het uitrollen van bestaande en aanverwante producten naar nieuwe eindmarkten. Voorbeelden hiervan zijn automotivecomposieten en TenCate Tecasafe® Plus.’ • Bij de jaarvergadering was 45% van de uitstaande aandelen van TenCate vertegenwoordigd • Eef Bos werd benoemd tot lid van de raad van bestuur met de titel chief financial officer, Marjan Oudeman tot lid van de raad van commissarissen • ‘Activiteitenmix van TenCate is niet eenvoudig te kopiëren en de onderneming heeft een grote technologische voorsprong’ De notulen van de aandeelhoudersvergadering zijn op aanvraag beschikbaar via: [email protected]

Sandra van der Meer-de Brouwer: ‘Er gebeuren veel interessante en veelbelovende dingen bij TenCate’

18

txtures 2 2014 | VISIE, MISSIE EN STRATEGIE

PROTECTING PEOPLE

TENCATE ADVANCED ARMOUR IN VOERTUIGPROJECTEN GENERAL DYNAMICS

Copyright: General Dynamics

Armour voor General Dynamics TenCate Advanced Armour heeft in april 2014 twee orders ontvangen van General Dynamics voor voertuigbepantsering. General Dynamics European Land Systems selecteerde TenCate Advanced Armour in Denemarken als leverancier van lichtgewicht modulaire armoursystemen voor de Eagle V 4x4. De vestiging in Newark (Ohio, VS) is door General Dynamics Ordnance and Tactical Systems geselecteerd voor levering van de bepantseringoplossing voor het Ground Mobility Vehicle, de GMV 1.1. Beide orders onderstrepen de positie van TenCate als leverancier van armouroplossingen voor militaire voertuigprogramma’s. Voertuigbepantsering is van oudsher de belangrijkste markt voor TenCate Advanced Armour. De marktgroep biedt passieve bepantsering van voertuigen en actieve bodemplaatbescherming tegen bermbommen voor tactische en gevechtsvoertuigen. De armoursystemen kunnen de overlevingskansen van personen in de voertuigen aanzienlijk verhogen. De oplossingen worden klantspecifiek ontworpen.

en – dankzij het modulaire armoursysteem – een zeer hoog beschermingsniveau. De voertuigen worden van GDELS gekocht door het Bundesamt für Ausrüstung, Informationstechnik und Nutzung der Bundeswehr. Het betreft 176 voertuigen van dit type voor de Duitse Bundeswehr. De armourkits worden vervaardigd bij TenCate Advanced Armour in Vissenbjerg.

Eagle V Voor General Dynamics European Land Systems (GDELS) levert TenCate modulaire armoursystemen voor de Eagle V 4x4. Dit voertuig kenmerkt zich door een hoge wendbaarheid, tactische mobiliteit

GMV 1.1 General Dynamics Ordnance and Tactical Systems (GDOTS) is de hoofdaannemer voor het Ground Mobility Vehicle (GMV) van het US Army Special Operations Command (SOCOM). Het SOCOM wil

de komende zes jaar 1.300 GMV’s aanschaffen ter vervanging van de huidige high mobility multipurpose wheeled vehicles ofwel Humvees. De oplossing van TenCate voor de GMV 1.1 bestaat uit primaire voertuigbepantsering, inclusief transparante bepantsering. De bepantsering kan direct worden geïnstalleerd. GDOTS kocht het voertuigontwerp voor het GMV 1.1 van Flyer Defense, eigendom van Marvin Engineering. Men had vooral interesse in het elektronicapakket van de Flyer. Samen met GDOTS en Flyer ontwikkelde Ceradyne het armoursysteem voor dit voertuig. De Flyer is een snel, lichtgewicht en bijzonder wendbaar voertuig dat snel kan worden geconfigureerd voor uiteenlopende missies. Het kan

19

VERVOLG PAGINA 19

worden vervoerd door vliegtuigen en helikopters, zoals de V-22 Osprey van Boeing, Sikorsky CH-53 en de C-5 Galaxy en C-130 Hercules van Lockheed. De Flyer is buitengewoon geschikt voor operaties in ruig en onherbergzaam terrein. Defensieconglomeraat GDELS en GDOTS zijn twee verschillende bedrijven binnen Combat Systems, een van de vier kernactiviteiten van General Dynamics. De Combat Systems-groep ontwerpt en bouwt militaire rups- en andere pantservoertuigen. Het Amerikaanse defensieconglomeraat is ook actief in de luchtvaart (met

name Gulfstream), scheepsbouw (zoals onderzeeërs, torpedobootjagers en bevoorradingschepen) en in communicatie- en informatiesystemen.

Voor General Dynamics European Land Systems (GDELS) levert TenCate modulaire armoursystemen voor de Eagle V 4x4.

Het Ground Mobility Vehicle (GMV) van het US Army Special Operations Command. De oplossing van TenCate voor de GMV 1.1 bestaat uit primaire voertuigbepantsering, inclusief transparante bepantsering.

20


De samenwerking van TenCate Advanced Armour met GDELS (destijds Mowag) vloeide voort uit het contract voor Piranha III-voertuigen ten behoeve van het Deense leger, eind negentiger jaren van de vorige eeuw. Als gevolg van dit contract kreeg een aantal Deense bedrijven compensatieorders (offset) voor indirecte of directe toelevering aan Mowag. Een belangrijk element van de Deense wetgeving inzake offset is het bevorderen en stimuleren van duurzame,

zakelijke langetermijnrelaties tussen buitenlandse en Deense bedrijven. TenCate (toen Roulunds) presteerde goed als leverancier. Sindsdien is sprake van een voor beide nuttige zakelijke relatie. Voertuigprojecten De samenwerking met GDELS heeft geresulteerd in de ontwikkeling en levering van bepantseringsoplossingen voor een aantal voertuigprojecten. Voorbeelden zijn de Eagle, Piranha en Duro. Deze typen zijn in gebruik bij diverse defensiemachten. TenCate levert kwalitatief hoogwaardige oplossingen tegen een concurrerende prijs die voldoen aan de

specificaties qua technologie en prestaties. Concurrerend zijn in prijsstelling is ook voor een partner op lange termijn van belang. Kenmerkend voor de relatie: een open en constructieve dialoog, flexibiliteit en wederzijds voordeel. TenCate heeft het bedrijf ondersteuning geboden bij het nakomen van de offsetverplichtingen in Denemarken. Door de samenwerking met GDELS heeft TenCate zich in zowel technologisch als organisatorisch opzicht verder kunnen ontwikkelen. Kwaliteit, ontwerp, betrouwbaarheid, technologie, flexibiliteit en een goede prijs-kwaliteitverhouding vormen de waardepropositie van TenCate Advanced Armour

voor GDELS. TenCate voorzag General Dynamics UK eerder al van armour kits voor de Foxhound LPPV (light protected patrol vehicle). De orders onderstrepen de positie van TenCate als leverancier voor grootschalige militaire voertuigprogramma’s van grote, veeleisende voertuigproducenten. www.tencateadvancedarmour.com [email protected] [email protected]

21

Ir. Loek de Vries, bestuursvoorzitter en CEO Koninklijke Ten Cate NV

22

txtures 2 2014 | VISIE, VEILIGHEID MISSIE EN STRATEGIE

STRATEGIE EN BELEID

DUURZAME OPLOSSING VOOR DE BESCHERMING VAN MENSEN

Transformatie en groei ‘In 2014 is TenCate zestig jaar genoteerd aan de beurs in Amsterdam. Daarmee behoort de onderneming tot de oudste beursfondsen. In deze zestig jaar heeft de onderneming een ware transformatie doorgemaakt. Een in het oog springende verandering is het doel dat de onderneming nastreeft: een positieve bijdrage leveren aan belangrijke wereldwijde trends op het gebied van veiligheid en duurzaamheid.’ De onderneming opereert in toenemende mate binnen netwerken op het gebied van politiek, defensie en wet-en regelgeving. Een sterke band met kenniscentra en andere industriële en bedrijfsnetwerken is hierbij van belang. De relatie met deze externe partijen en stakeholders is medebepalend voor de groei. TenCate als ontwikkelaar en producent van materialen met een textiel ‘content’ stelt zich heden ten dage als doel duurzame oplossingen te bieden voor de bescherming van mensen in hun werken leefomgeving – Protecting people: in habitats, in transit, at work en during leisure.’ Materiaalportfolio toonaangevend ‘De materiaalportfolio van TenCate, onder meer op het gebied van bescherming, veiligheid en infrastructuur, is toonaangevend. Vele overheden wereldwijd passen op welke manier dan ook materialen van TenCate toe. Ook defensietoepassingen spelen een rol van belang. Door afnemende defensiebudgetten heeft TenCate zich gericht op andere markten, zoals de politiemarkt. TenCate heeft het vertrouwen uitgesproken, mede door nieuwe markten te betreden, dat in de komende jaren een herstel van de omzet zal optreden. TenCate bouwt ook in deze tijd voort op haar sterke markten productpositie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de ontwikkelingen op het gebied van IED-bescherming (TenCate ABDS™ active blast countermeasure system) en de aerospace armour-activiteiten. Het bewustzijn dat bescherming bij leger en politie een basisbehoefte is, groeit. Deze trend

is ook waarneembaar in de industrie, vooral waar het risicoprofiel relatief hoog is, zoals de olie- en gaswinning. Hierdoor neemt de afhankelijkheid van overheidsbestedingen geleidelijk af.’ Duurzame samenleving Hiernaast ontwikkelt zich een trend die van toenemend belang is: materialen dienen oplossingen te bieden die een bijdrage leveren aan een duurzame samenleving. In de eerste plaats ontwikkelt TenCate oplossingen op het gebied van watermanagement. Ze werkt hierbij in toenemende mate samen met engineers, projectontwikkelaars en overheden. In de toekomst zullen de activiteiten op het gebied van composietmaterialen in toenemende mate de identiteit van TenCate bepalen. De trend in relatie tot duurzaamheid is hierbij doorslaggevend. De ontwikkeling van composieten staat nog in de beginfase, maar groeit sterk. De grootste markt is voor TenCate momenteel de luchtvaart- en ruimtevaartmarkt. Op het gebied van thermoplastisch composieten mag TenCate zich tot de pioniers rekenen. Op dit terrein is de onderneming een leidende speler in de wereld. In vergelijking tot de markt voor thermoset composieten, die al veel langer bestaat, is deze markt echter nog relatief klein. Het toekomstperspectief is positief, aangezien thermoplastisch composieten zich uitstekend lenen voor grootschalige industriële productie. Pas de laatste twee jaren is dit effect zichtbaar in de omzetontwikkeling binnen TenCate. Circa 3 decennia van materiaalontwikkeling zijn hieraan voorafgegaan.’ Licht en uiterst sterk ‘Op dit moment is ook de automotivemarkt op zoek naar lichte, maar uiterst sterke materialen die de uitstoot van CO2 conform de Europese norm doen terugdringen. De uitgangspositie van TenCate is sterk, aangezien de onderneming zich heeft gespeciali-

seerd in het bieden van klantspecifieke oplossingen die industrieel opschaalbaar zijn. Ook de automobielindustrie zal enkele jaren nodig hebben om zich de toepassingen van deze nieuwe materialen eigen te maken. De trend is echter onomkeerbaar. Het gebruik van fossiele brandstoffen dient sterk te worden gereduceerd. Composietmaterialen gaan hieraan een belangrijke bijdrage leveren. Het veroveren van een markt door nieuwe materialen te introduceren, vergt vaak aanpassing van de gehele waardeketen. Wet- en regelgeving, specificaties et cetera dienen aangepast te worden en nieuwe processen dienen te worden ontwikkeld. Geotextielen, die door TenCate in de vijftiger jaren van de vorige eeuw voor het eerst werden ingezet bij de Deltawerken, vinden nu een steeds bredere internationale toepassing. Speciale schepen zijn gebouwd om TenCate Geotube® systemen af te zinken. Traditionele methodes laten zich veelal niet snel vervangen. Vaak zijn er decennia nodig voordat sprake is van een complete marktintroductie.’ Relatie met externe betrokkenen ‘Zoals hiervoor aangegeven, is het ontwikkelen van een relatie met externe betrokkenen en belangrijke stakeholders essentieel voor het realiseren van groei. TenCate hanteert het begrip end-usermarketing om te trachten het proces van marktintroductie te versnellen door het wegwerken van belemmerende factoren. Zoals TenCate zich in de afgelopen decennia heeft getransformeerd, zal het ook de komende decennia blijven doen. Gegeven het feit dat persoonlijke veiligheid en bescherming als een steeds belangrijkere basisbehoefte worden gezien en dat duurzaamheid een steeds hogere prioriteit krijgt, zullen deze het transformatieproces en de groei van TenCate kunnen versnellen.’

23

PROCESINNOVATIE

DIGITALE INKJETTECHNOLOGIE IN PRODUCTIEFASE

Van technisch textiel naar slim textiel Voor Europa was het duidelijk: de enige manier voor de textielindustrie om zich te handhaven is via de route van procesinnovatie en duurzaamheid. Reeds tien jaar geleden ontvouwde TenCate binnen dit kader haar visie op de (digitale) toekomst. Om deze revolutie mogelijk te maken, diende de gehele waardeketen te worden herontwikkeld. In de tussentijd heeft TenCate, mede door deelname aan verschillende EU-innovatieprojecten, zich de inkjettechnologie eigen gemaakt. Hierbij is het gehele traject doorlopen vanaf de wetenschappelijke (research) uitgangspositie tot en met het toegepaste onderzoek (development). Het Eco-Innovatieproject van de Europese Commissie, waarin ook TenCate participeert, richt zich vooral op de laatste fase van de marktintroductie. TenCate beschikt momenteel over een sterke technologiepositie. De tijd is aangebroken deze positie effectief te gaan vermarkten. Klantspecifieke producten Medio 2013 is bij TenCate Protective & Outdoor Fabrics in Nijverdal de eerste productieprinter op basis van digitale inkjettechnologie geïnstalleerd. In 2014 is gestart met de vervaardiging van de eerste klantspecifieke producten. Digitale inkjettechnologie haakt in op de wereldwijde trend van individualisering. Het digitaal veredelen (finishen) door middel van razendsnelle inkjettechnologie verbetert de duurzaamheid, flexibiliteit en economische prestaties van de (technisch-) textielindustrie.

24


Sneller en goedkoper Het digitaal bedrukken van textiel is een snelgroeiende markt. Dat is niet voor niets: het kan steeds sneller en goedkoper en biedt veel voordelen ten opzichte van analoog bedrukken. De omschakeling gaat echter geleidelijk, omdat de technologie vrij complex is en nog storingsgevoelig is voor continue productie. Voor technisch textiel, waar veelal sprake is van specifieke producteigenschappen, gaat de ontwikkeling langzamer dan in bijvoorbeeld de modebranche. In de technisch textielindustrie spreekt men vooral over coaten of finishen in plaats van digitaal printen. Bij technisch textiel gaat het vooral om het digitaal aanbrengen van functionele kenmerken. Het duurt nog zeker jaren voor gesproken kan worden van ‘smart textiles’, maar de eerste gedachten hierover leven al sterk. Individualisering Digitale inkjettechnologie haakt tevens in op de wereldwijde trend van individualisering. Consumenten of groepen eindgebruikers kunnen volledig op maat gemaakte producten online bestellen, passend bij hun persoonlijke voorkeur of op basis van hun eigen ontwerp. Dit is al mogelijk voor ‘the happy few’, maar zal steeds

Voordelen van digitale inkjettechnologie zijn onder andere: - Snellere productie en levering, waardoor de flexibiliteit toeneemt en de reactietijd op markttrends aanzienlijk wordt verkort. - Minder voorraad nodig. - Minder ruimte nodig voor productie. - Ter vergroting van de flexibiliteit wordt meer in Europa geproduceerd. - Veel groter palet van kleuren in een enkele afbeelding mogelijk. - Minder afval en minder verbruik van water, energie en vervuilende chemicaliën door efficiënt gebruik van vloeistoffen. - Verbeterde werkomgeving door minder restchemicaliën en een schone productie. - Monster en productie op dezelfde machine (geen kleurverschil). - Lage investeringskosten en lagere productiekosten door de efficiëntie van het proces. - Voor vergelijkbare kosten kunnen kleinere hoeveelheden worden geproduceerd. - Gepersonaliseerde ontwerpen mogelijk. - Bedrukken op aanvraag (on-demand) is mogelijk, waardoor maatwerk kan worden geleverd op grote schaal (mass customization). - Door het gebruik van goede software is het geleverde eindproduct in overeenstemming met wat er besteld of ontworpen is.

Digitaal finishen levert nieuwe functionaliteiten op in eindmarkten tegen lagere kosten. In 2014 en 2015 werkt TenCate verder aan het digitaal printen en veredelen van zonwering en andere outdoorweefsels of substraten.

25

VERVOLG PAGINA 24

De inkten van Xennia Technology zorgen voor een aanmerkelijk geringere slijtage van de printkoppen. bereikbaarder worden voor het grote publiek. Functionele toepassingen Naast het digitaal printen van kleurstoffen kan inkjettechnologie worden gebruikt voor het aanbrengen van een functionele vloeistof, zoals infraroodreflectie voor legeruniformen. Met inkjettechnologie kunnen deze vloeistoffen op een heel gecontroleerde en precieze manier worden aangebracht. Daardoor worden de kostbare ingrediënten niet onnodig verspild. Door de hoge mate van precisie wordt bovendien op alle geprinte textiel precies dezelfde hoeveelheid coating aangebracht, zodat de kwaliteit hoogstaand en consistent is. Het is zelfs mogelijk om aan weerszijden van het weefsel verschillende functionele coatings aan te brengen (zie kader).

Het aanbrengen van coatings maakt tal van functionaliteiten mogelijk, waaronder: - hitte- en brandwerend - waterafstotend - antibacterieel, antischimmel en anti-insect - antistatisch - kreukvrij - bescherming tegen uv- en infrarood licht - vuilafstotend en zelfreinigend - opslag van energie - elektrisch geleidend (voor biometrische of externe registratie, communicatie, energielevering, dataopslag, etc.)

26


Zo kan de buitenkant van een kledingstuk waterafstotend zijn, maar de binnenkant zacht en droog aanvoelen voor meer draagcomfort. De functionele coating kan ook in een patroon of alleen op bepaalde stukken van het weefsel worden aangebracht. Sterker nog, aan hetzelfde stuk textiel kunnen verschillende functies worden toegevoegd. Klantspecifieke productie Met digitale inkjettechnologie kan men met een korte levertijd kleine hoeveelheden leveren. Daardoor is het mogelijk om textiel op maat te leveren met functionaliteiten naar de behoefte van de klant. Dit betekent tevens dat de gehele waardeketen minder voorraden hoeft aan te houden. Collecties kunnen sneller aangepast worden aan trends in de markt. Slim textiel Met de toepassingen van digitale inkjettechnologie kan textiel ‘slimmer’ worden. In textiel kunnen mechanismen worden opgenomen die elektrische, thermische, chemische, magnetische of andere stimuli uit de omgeving registreren en daarop reageren. Als textiel met elektronica kan worden aangepast aan de omgeving of het individu, of bepaalde behoeften van mensen kan uitdrukken, zijn de toepassingen grenzeloos. De oplossingsgerichte innovaties zijn afhankelijk van samenwerking met de juiste partners in een specifiek segment. De huidige nanotechnologie maakt het in theorie bijvoorbeeld ook mogelijk dat tentdoek zelfreinigende eigenschappen krijgt of

energie kan opwekken via zonnecellen. Er zullen naar verwachting in de toekomst steeds meer technologieën worden samengebracht om textiel als drager hiermee te voorzien.

Nyfan, een Griekse klant in zonwering van TenCate Outdoor Fabrics, heeft inmiddels besloten integraal over te gaan van sjabloondruk op digitaal drukken.

Uitdagingen Voor verdere groei van de markt van digitale inkjettechnologie is het onder meer van belang dat de productiesnelheden worden verhoogd. Hiertoe dienen de verschillende componenten van het systeem (inkt, printkop, software, machineontwerp etc.) optimaal op elkaar te worden afgestemd. Xennia Technology kan hierin een belangrijke rol spelen en zal met diverse partijen intensief moeten samenwerken. Verder onderzoek is noodzakelijk voordat alle genoemde toepassingen zijn ontwikkeld tot betaalbare producten. Xennia Technology zal daaraan een belangrijke bijdrage leveren.

PROCESINNOVATIE

Hogere productiviteit De inkten van Xennia Technology zijn van hoge kwaliteit. In de huidige systemen waarin haar producten worden gebruikt, zorgen ze voor een aanmerkelijk geringere slijtage van de printkoppen en dus weinig uitval en stops. Dit leidt tot een aanzienlijk hogere productiviteit. Met Reggiani Macchine, een toonaangevende bouwer van machines voor de textielindustrie, ontwikkelt zich hierdoor een sterke relatie, mede op basis van de kwalitatief hoogwaardige eigenschappen van de Xennia-inkten. De uitstekende performance van de Reggianiprintsystemen is een sterke businesscase voor alle betrokkenen. Op basis van dit businessmodel wil Xennia haar positie in de markt met name via partnerschappen verder uitbouwen. Ontwerpers zullen opnieuw moeten worden geschoold om het maximale uit de nieuwe technieken te halen. Wat met screen printing niet mogelijk was, wordt met digitale prints ineens realiteit. Digitaal printen betekent dus ook op het terrein van het ontwerp dat er nieuwe mogelijkheden ontstaan. • Digitaal bedrukken van textiel kan steeds sneller, goedkoper en haakt in op de wereldwijde trend van individualisering • Door de verschillende componenten van het systeem optimaal op elkaar af te stemmen, worden de productiesnelheden verhoogd • Inkten van Xennia Technology zijn van hoge kwaliteit en zorgen voor een aanmerkelijk geringere slijtage van printkoppen en aanzienlijk hogere productiviteit

XENNIA TECHNOLOGY OP INPRINT BEURS

Geslaagd debuut In april 2014 werd parallel aan de Hannover Messe voor de eerste keer de InPrint beurs georganiseerd. Xennia Technology heeft hier een geslaagd debuut gemaakt, zeker gezien het aantal geïnteresseerden bij het Xennia-paviljoen. Het gebruik van de digitale inkjettechnologie van Xennia voor het printen, decoreren en ‘coaten’ van uiteenlopende materialen biedt dan ook grote mogelijkheden. Als men afgaat op het aantal leads dat op de beurs werd vergaard, is er kennelijk nogal wat gaande op het gebied van inkjettechnologie, met name op het gebied van het decoreren van materialen. Inkjettechnologie creëert een hoge mate van flexibiliteit op het gebied van design, productie en klantwensen. Xennia Technology brengt alle kennis die noodzakelijk is samen om een industriële oplossing door middel van inkjettechnologie te realiseren. ‘Onze innovatieve technologie kan sterk omzetverhogend werken en verdienmodellen in diverse branches nogal revolutionair veranderen’, vertelt Dave Knight, managing director van Xennia Technology. Het bedrijf is inmiddels bijna twintig jaar actief in deze industriële sector. Klantspecifiek Met de geavanceerde kennis, ervaring en oplossingen die Xennia Technology biedt op het

gebied van digitale inkjettechnologie wordt in feite een factory of the future gecreëerd. Het stelt ondernemingen in staat specifiek op de klant toegesneden producten sneller en flexibeler te leveren, met bij de productie minder gebruik van energie en grondstoffen, zoals water en inkt, op basis van optimale voorraadcontrole. Hiermee worden kosten aanmerkelijk gereduceerd. Ook voor TenCate biedt deze technologie interessante perspectieven: ‘Simpel gezegd kan het straks zo zijn dat iedere consument vanaf de computer specifiek zijn of haar eigen print op het tentdoek of zonnescherm ontwerpt en het eindproduct door een aan TenCate gelieerde partner laat afleveren’, aldus Tim Phillips, marketingmanager van Xennia Technology. ‘Met dit concept kan door productiebedrijven in diverse branches een duidelijk concurrentievoordeel worden behaald.’

Tim Phillips

27

DUURZAAMHEID

TIGERTURF™ OP CECIL PEAK

Golf op hoog niveau

Queenstown heeft zich de afgelopen decennia ontwikkeld tot internationaal centrum voor avontuurlijke sporten. Sinds kort is de stad een attractie rijker: de Extreme Golf Hole. Basis voor de green: TigerTurf™ Pure Putt en TigerTurf™ Summer Envy 35. Queenstown heeft er een sportieve attractie bij. De stad op het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland beschikt sinds kort over de Extreme Golf Hole. De green (een zogeheten par 3 hole) is alleen bereikbaar per helikopter van de firma Over the Top, die opereert vanaf het kleine vliegveld van Queenstown. Na een rondvlucht worden de

28

txtures 2 2014 | DUURZAAMHEID

passagiers afgezet op de top van de 1.978 meter hoge Cecil Peak. Hier wacht hen een groots uitzicht over Queenstown en het omliggende heuvellandschap. De golfers onder hen kunnen er de Extreme Golf Hole spelen. Vervolgens kan men worden afgezet bij Jacks Point, aan de overzijde van het Wakatipumeer, voor een vervolgpartij golf.

Logistieke operatie De green is het resultaat van de samenwerking van sponsor The Golf Warehouse (Eric Faesenkloet kwam destijds met het idee) en Over the Top, de helikopterfirma van Louisa Patterson. De installatie werd uitgevoerd door twee TigerTurf agentschappen, Tiger Turf Golf & Lawn Ltd en Queenstown Fulton Hogan. De machines, mankracht en 35 ton aan materialen moesten per helikopter worden aangevoerd. Een logistieke operatie die vlekkeloos verliep. Onder de

Foto: Over the Top The Helicopter Company.

aangevoerde materialen waren TigerTurf™ Pure Putt en TigerTurf™ Summer Envy 35. Ecologen en natuurbeschermers werden ingevlogen om erop toe te zien dat de ongerepte omgeving intact bleef. Green, hole en tees De green op Cecil Peak meet 20 bij 10 meter. Het terrein leent zich voor wedstrijden in alle categorieën. Voor de officiële opening tekende minister-president John Key. Dat was kort voor de start van de NZ Open. Het volledige parcours

(hole) is 285 meter lang, heeft vier afslagplaatsen (tees) en kent een hoogteverschil van 450 meter. De par 3 hole in Queenstown is de eerste van een negen hole baan die gepland is. Louise Patterson en partner The Golf Warehouse hebben al acht andere locaties rond het Wakatipumeer op het oog. Uniek is de Extreme Golf Hole overigens niet: ook de Extreme 19 in Zuid-Afrika’s Legend Golf & Safari Resort is louter per helikopter bereikbaar. TigerTurf biedt een breed assortiment kunstgras voor sporten, siergazons en openbaar groen. Voor

golf zijn verschillende typen kunstgras beschikbaar, afhankelijk van het type spel en de beschikbare oppervlakte. Die kan variëren van een putting green tot een driving range. www.tigerturf.com

29

‘In Nijverdal heeft TenCate binnen het innovatieproject Factory of the future de aantoonbare resultaten van de ontwikkelingen op het gebied van digitale inkjettechnologie staan.’ Frank Spaan, concerndirecteur businessdevelopment

30


INNOVATIE

TENCATE KOPLOPER MET FACTORY OF THE FUTURE-PROJECT

De fabriek van de toekomst Met behulp van internet en strategische partners in een open omgeving de maximale waarde in de keten (supply chain) creëren. Op de Hannover Messe werd dit uitgangspunt op diverse manieren omschreven: smart factories, factory of the future, Industrie 4.0 en internet of things. In wezen gaat het bij alle begrippen om hetzelfde doel. Voor TenCate is dit uitgangspunt al jaren een belangrijk onderdeel van de strategie. txtures sprak hierover met Frank Spaan, concerndirecteur businessdevelopment van TenCate. Door verdere digitalisering, automatisering of robotisering wordt flexibiliteit in productie en volume gecreëerd. Het gebruik van grondstoffen is daarmee efficiënter, het uitvalspercentage in de productie lager en wordt fors geïnnoveerd en steeds beter op klantbehoeften ingespeeld. Iedere onderneming vult dat echter op een eigen manier in. ‘Ook wij – en dat geldt niet alleen voor de productie van protective en outdoorfabrics, maar ook voor composieten, kunstgras en geotextiel’, aldus Frank Spaan. Strategische hoofdlijnen ‘Vanuit ons strategisch perspectief hebben wij voor elke ontwikkeling bij TenCate een road map op drie hoofdlijnen’, vervolgt Frank Spaan. ‘Het gaat allereerst om “sustainable, clean and smart production”, dus slim en schoon produceren met zo weinig mogelijk afval. In aansluiting hierop of in combinatie hiermee is TenCate door de inzet van nieuwe technologieën gericht op het (goedkoop) produceren van smart materials met een hoog onderscheidend vermogen en een hogere toegevoegde waarde. Ten slotte is de slimme distributie naar de markt, via partnerschappen en e-commerce,

van strategisch belang.’ Volgens Frank Spaan is TenCate in wezen al zo’n tien jaar actief met de ontwikkelingen ten aanzien van digitalisering van met name de coatingprocessen. ‘Ook op het gebied van kunstgras is de productie in de afgelopen jaren drastisch veranderd. Hier is eigenlijk de

Frank Spaan, concerndirecteur businessdevelopment

gehele productieketen in elkaar geschoven via de ontwikkeling van 3D-weefprocessen. De productieketen van granulaat tot eindproduct is hierin samengebracht. Het is dus van belang op alledrie de roadmapgebieden te schakelen: realisatie van sustainable, lean and smart productie met een versnelling ten aanzien van de “time to market”.’ Aantoonbare resultaten ‘In Nijverdal heeft TenCate nu binnen het innovatieproject Factory of the future de aantoonbare resultaten van de ontwikkelingen op het gebied van digitale inkjettechnologie staan. Met een uv-printer (dot on demand) en een Osiris-printer (continuous flow) hebben wij bovendien twee complementaire, state-of-the-art-technieken onder één dak om functionele coatings op een substraat aan te brengen. Daarbij wordt binnen de kaders van het innovatieproject ook gekeken naar andere technologieën, zoals plasmatechnologie en nieuwe FR (flame-retardent) -technologieën. Het doel hiervan is in de toekomst de leidende marktpositie van TenCate te behouden dan wel uit te bouwen. De wereld staat niet stil; je moet als maakindustrie technologisch blijven innoveren. We ontvangen daarbij gelukkig

31

VERVOLG PAGINA 31

ook ondersteuning vanuit Europa, de Nederlandse overheid, de provincie Overijssel en Regio Twente’ Pionier met digitalisering Op het gebied van (technisch) textiel is TenCate met de revolutionaire inkjettechnologie zelfs pionier op het gebied van het digitaliseren van processen. De ontwikkelingen hebben lang geduurd omdat textiel een complex product is, met verschillende substraateigenschappen. Bovendien is digitale inkjet eveneens een complexe technologie en dienen de inkten of coatingvloeistoffen allemaal specifiek ontwikkeld te worden. Volgens Frank Spaan is TenCate koploper, maar wordt het tijd om meters te maken in de markt, aangezien de eerste oplossingen nu gereed zijn voor de markt. ‘Het verschil met vroeger is dat we opener moeten omgaan met onze ontwikkelingen. Niet alleen door open innovatie, maar ook in het vermarkten van de technologie worden partnerschappen en licenties steeds belangrijker. In een aantal maakprocessen zijn wij een schakel in de keten en moeten we met partners samenwerken om complexe technieken met succes uit te rollen naar de markt. Hierdoor is veel sneller sprake van proven technology en creëren we een nieuwe standaard.’ Toepassingen in automotive TenCate heeft van al deze ontwikkelingen geleerd en kan dit nu op succesvolle wijze gaan toepassen met composieten voor de automotive-industrie. In deze markt zal werken vanuit een smart factory per definitie een randvoorwaarde voor succes zijn. Hoge volumes en efficiënte productie, luidt hier het motto. Het samenwerken met partners als BASF heeft daarbij een groot aantal voordelen. BASF is een grote naam, waarmee branding veel eenvoudiger is. Zij kunnen in vele fases van het proces toegevoegde waarde leveren. Zo wordt een snellere marktintroductietijd (time to market) mogelijk, waarmee de samenwerkende partners een standaard zetten. Frank Spaan noemt dit veel minder vrijblijvende innovatie. ‘In toenemende mate is sprake van

32


open innovatie op basis van gezamenlijke ontwikkelingsovereenkomsten, joint development agreements. Eigenlijk is “open” hiervoor geen goed begrip, omdat duidelijk is vastgelegd hoe met gemeenschappelijk ontwikkelde kennis wordt omgegaan. Het proces is daarmee veel meer outputgestuurd en resultaatgericht. Partijen moeten in staat zijn in multidisciplinaire teams samen te werken en over elkaars grenzen heen te kijken. En dit met een scala aan externe partijen en toeleveranciers. Dit vereist dat partijen zich moeten kunnen verplaatsen in de problematiek binnen de keten en in staat moeten zijn om toch voor henzelf, als schakel in de keten, een gezonde businesscase te bouwen. Dit vereist vaak de nodige creativiteit, wat ook een belangrijk deel van het innovatieproces is.’

• Verdere digitalisering, automatisering of robotisering vergroot flexibiliteit in productie en volume, maakt gebruik van grondstoffen efficiënter en verlaagt het uitvalspercentage • Bij elke ontwikkeling gaat het om slim en schoon produceren met zo weinig mogelijk afval, met nieuwe technologieën produceren van smart materials met een hoog onderscheidend vermogen en hogere toegevoegde waarde, een distributie naar de markt via partnerschappen en e-commerce • In toenemende mate is sprake van open innovatie op basis van gezamenlijke ontwikkelingsovereenkomsten waarin is vastgelegd hoe met gemeenschappelijk ontwikkelde kennis wordt omgegaan

Op het gebied van kunstgras is de productie drastisch veranderd. De productieketen van granulaat tot eindproduct is samengebracht in 3D-weefprocessen.

Op de Hannover Messe werd de visie van TenCate duidelijk onderschreven door Rob Karsmakers, bij Philips in Drachten verantwoordelijk voor een van de modernste fabrieken ter wereld. ‘Samenwerking over de complete waardeketen en cross learning (open innovatie) vormen de sleutel voor versnelling en nieuwe producten procestechnologieën, met nieuwe ontwikkelingen als 3D-printing, smart sensors en big data. Hiermee kunnen we wereldwijd concurrerend blijven. Dat is noodzakelijk voor economisch herstel en toekomstige groei.’

Van rechts naar links Léon Juffermans (Luxetenten.com), Saskia Poulissen (FarmCamps) en Herman Klompenmaker (TenCate Outdoor Fabrics)

DUURZAAMHEID

END-USERMARKETING IN OUTDOORWEEFSELS

‘TenCate is keurmerk voor kwaliteit’ TenCate Outdoor Fabrics ontwikkelt en produceert tenten zonweringdoek. Het bedrijf richt zich vooral op het hogere marktsegment en de professionele markt. End-usermarketing, in combinatie met de sterke merkpositie van TenCate, speelt daarbij een belangrijke rol. Die vertaalt zich in de aanwezigheid op internationale vak- en vakantiebeurzen en frequent contact met confectionairs, dealers en aanbieders van verhuurtenten. Twee ervan zijn Luxetenten.com en FarmCamps. Resultaat: Meer dan duizend compleet ingerichte luxe tenten over de hele wereld, waarvan 177 stuks voor hun klant FarmCamps.

33

VERVOLG PAGINA 33

De kampeerwereld kent een aantal trends, waaronder glamorous camping (glamping): slapen in een tent in de natuur met de luxe van een vakantiehuis. Een van de (jonge) spelers op dit toneel is FarmCamps. Het bedrijf gaat in 2014 haar derde seizoen in. FarmCamps richt zich op logeren op de boerderij, maar dan wel op comfortabele wijze. De afgelopen twee jaar zijn op 13 locaties – boerenbedrijven – in ons land 177 tenten geïnstalleerd: 137 safaritenten en 40 lodgetenten. De laatste zijn weer iets luxer ingericht en beschikken over eigen sanitair. Voor beide modellen is gebruikgemaakt van TenCate outdoorweefsel, dat is geconfectioneerd door Luxetenten.com in Emmeloord. De tenten blijven buiten het seizoen ook staan. Ze worden wel ingepakt in gaasdoek, dat ademt en tegelijkertijd afdoende beschermt. Leren over het plattelandsleven Bij FarmCamps weten ze dat jonge gezinnen minder eigen kampeermiddelen aanschaffen, zoals een kampeer- of vouwwagen. Zij willen in hun vrije tijd flexibel kunnen zijn. FarmCamps heeft zich er daarom op toegelegd gezinnen met kinderen spelenderwijs en op comfortabele wijze te leren over het leven op en van het platteland, zoals operationeel directeur Saskia Poulissen stelt. ‘Zet een kind op een boerderij en je hebt er geen kind aan. Ze vermaken zich met spelen in het hooi, helpen de boer en steken zo het nodige op van het leven op de boerderij.’ Er is ook een tweede aspect. Volgens Saskia Poulissen staat menig boer in Nederland voor de keuze grootschaliger te worden of te diversificeren. Met deze opzet kan FarmCamps hem een aanvullend inkomen bieden. Vaste onderdelen Binnen de FarmCamps-formule beschikt elke locatie over dezelfde tenten, inrichting, bewegwijzering en een boerderijwinkeltje met basisassortiment. Vaste onderdelen zijn ook een koffieuurtje met de boer en ‘op stap met de

34


boerin’: knutselen of koken met wat het land voortbrengt. Kinderen krijgen bij het inchecken een Boeren Paspoort met zes leuke en leerzame opdrachten. Zes stempels in dit paspoort geven recht op het boerenknechtdiploma. Boer en boerin zijn gastheer en gastvrouw. Zij beheren de camping. FarmCamps voorziet in de faciliteiten en boekingen. ‘Huisjes van canvas’ TenCate Outdoor Fabrics levert het outdoorweefsel voor de tenten op de locaties. Ofschoon: tenten is niet helemaal het goede woord: ‘huisjes van canvas’ doet meer recht aan de comfortabel en sfeervol ingerichte verblijven. De tenten zijn vervaardigd door de firma Luxenten.com, dat is opgericht in 2009. Glamping was er nauwelijks, de vraag naar dergelijke tenten was net begonnen. Tenten op basis van doek uit Azië bleken nauwelijks Europa-proof en van te geringe kwaliteit. Léon Juffermans en zijn compagnon Patrick Damen besloten toen zelf te gaan produceren, tegen een aantrekkelijke kosten verkoopprijs. Voor de overspanning kozen zij pvc. Voor de binnenzijde – bepalend voor de leefruimte – lieten zij hun oog vallen op TenCate Outdoor Fabrics en het weefsel KA46 uit de TenCate Solair®-collectie: ‘een bewezen product en merk’.

Een tent van Luxetenten.com in Spanje op basis van outdoorweefsels van TenCate

Luxetenten.com past voor haar assortiment tenten ook TenCate Campshield® toe, zoals voor deze restauranttent

Luxetenten.com past voor een aantal tenten in haar haar assortiment overigens ook het vlamvertragende TenCate Campshield® toe. Keurmerk voor kwaliteit FarmCamps is positief over de keuze voor èn de samenwerking met beide partijen. ‘Ik ben als een kind zo blij dat het TenCate doek is geworden’, vertelt Saskia Poulissen. ‘De naam is een keurmerk voor kwaliteit. TenCate biedt onderscheidend vermogen in mijn verkoop. Het kwaliteitsniveau van Luxetenten.com steekt met kop en schouders boven de rest uit. Tent, meubels, vloeren, constructie, ze leveren alles.’ Kwaliteit is, evenals innovatie en samenwerking, dan ook een van de pijlers onder het bedrijf van Léon Juffermans en Patrick Damen. Binnen de driehoeksverhouding is sprake van een goede en open verstandhouding. Contactpersoon bij TenCate is Herman Klompenmaker, marketing- en salesmanager. De weefselleverancier luistert goed, vindt Saskia Poulissen: ‘TenCate heeft een open houding ten opzichte van klanten. Je bent

een klant, die gaan ze helpen’. FarmCamps zelf weet wat de wensen zijn van haar eindgebruikers, de kampeerders. Daarom klopt ze graag bij de confectionair aan bij vragen of voor nieuwe ontwikkelingen. Met hem of gedrieën wordt vervolgens gewerkt aan oplossingen. Ambitieus Zowel Luxetenten.com als FarmCamps zijn ambitieus. Luxetenten.com is nu nog een seizoensgebonden bedrijf en vooral actief binnen Europa. Léon Juffermans wil een internationale speler worden, ook op andere afzetmarkten. Hij heeft inmiddels ervaren dat TenCate in Noord-Amerika al een goede naam heeft in beschermende kleding en antiballistische toepassingen. Die naamsbekendheid is een duwtje in de rug. ‘Over vijf jaar wil ik op alle continenten staan.’ Ook Saskia Poulissen denkt grensoverschrijdend: ‘Wij willen naar ongeveer 30 campings met deze formule, op 500 kilometer van Utrecht. Onze formule is namelijk primair gericht op korte verblijven, zoals een weekeinde of midweek’.

De reacties na twee seizoenen op de formule liegen er niet om. Uit een digitale enquête – respons: 70% – scoort FarmCamps een 8,9 voor de tent. ‘Mensen zijn blij verrast.’ • FarmCamps maakt voor haar glamping-tenten gebruik van TenCate outdoorweefsel, dat wordt geconfectioneerd door Luxetenten.com • TenCate biedt FarmCamps onderscheidend vermogen in haar verkoop • Naamsbekendheid TenCate in Noord-Amerika is duwtje in de rug bij betreden van afzetmarkten in de VS www.tencateoutdoorfabrics.com [email protected]

35

VEILIGHEID

TENCATE PROTECTIVE FABRICS ONTVANGT DUITSE BRANDWEERLIEDEN

TenCate Experience TenCate Protective Fabrics ontving op donderdag 3 en vrijdag 4 april een dertigtal brandweerlieden uit Duitsland voor een TenCate Experience van twee dagen.

36

De tweedaagse TenCate Experience kende een theoretisch en praktische invulling. Op 3 april kregen de gasten, afkomstig van korpsen uit de deelstaten Hessen en Noordrijn-Westfalen, presentaties over verschillende soorten weefsels, kledingonderhoud en het belang van reductie van hittestress. Daaraan leverde confectionair Heinrich Vorndamme oHG een actieve bijdrage. ’s Middags werden er testdemonstraties uitgevoerd in het brandlaboratorium en was er een rondleiding door het productiebedrijf. De volgende dag maakte het gezelschap zijn opwachting bij het brandweertrainingscentrum op het vliegveld Twente, nabij Enschede. Hier kregen de oosterburen de mogelijkheid om onder ‘echte’ omstandigheden brandweerpakken met TenCate Millenia™ - 450 System aan den lijve te ervaren.

Positieve respons Het bijzondere aan TenCate Millenia™ - 450 System is de ongeëvenaarde sterkte in combinatie met het laagste gewicht (450 g/m²) dat voldoet aan Europese wetgeving (EN469 niveau 2). Het systeem is uiterst comfortabel, zonder afbreuk te doen aan de beschermende en duurzame eigenschappen. De brandweerlieden waren dan ook zonder uitzondering positief over de bescherming van de bluspakken met TenCate Millenia™ 450. Men roemde de goede ventilatie, de snelle hitteafvoer na contact met de brandhaard, het geringe gewicht en het draagcomfort. Door de snelle hitteafvoer kon men sneller het werk hervatten. Het weefsel is dan ook zo ontwikkeld dat het goed beschermt bij het bluswerk en dat het optimaal comfort biedt bij alle andere werkzaamheden.

Leerzaam Menig brandweerman en -korps is zich nog niet bewust van de inspanningen van TenCate bij de ontwikkeling en productie van beschermende en vlamvertragende weefsels. Ook de missie Protecting people en de eigenschappen van de materialen zijn doorgaans onvoldoende bekend. Dergelijke bezoeken zijn dus bijzonder leerzaam. Daarbij bieden ze de deelnemers de mogelijkheid tot het leggen van contacten met andere korpsen en bedrijven. Voor TenCate Protective Fabrics is het interessant te horen hoe brandweerlieden werken en hun uniformen ervaren en beoordelen.

Ondertussen blijft TenCate Protective Fabrics werken aan verdere verbetering van het materiaal. Dat gebeurt steevast op basis van behoeften en eisen van de (eind-)klant. De TenCate Experience heeft er in elk geval al in geresulteerd dat de bedrijfsbrandweer van Infraserv heeft gekozen voor bluspakken TenCate Millenia™ - 450 System.


PRODUCT – TenCate Millenia™ - 450 System, gepatenteerd meerlaags systeem (outer shell, thermische vochtbarrière en binnenvoering) MARKT – brandweer TECHNOLOGIE – weef- en finishtechnologie PROCES – meerlaags systeem wordt door confectionair tot bluspak verwerkt

37

VEILIGHEID

ENERGIECONCERN KIEST OPNIEUW VOOR TENCATE WEEFSELS

Veiligheid voorop Het Duitse energieconcern EnBW heeft voor de veiligheidskleding van circa 7.000 van haar medewerkers gekozen voor twee TenCate Tecasafe® Plus-weefsels. Bescherming en draagcomfort gaven in de beoordeling de doorslag. Energie Baden-Württemberg AG (EnBW) is het op twee na grootste energiebedrijf in Duitsland. Het concern heeft bijna 20.000 medewerkers, verdeeld over circa 200 vestigingen in voornamelijk Baden-Württemberg. In Karlsruhe staat de hoofdvestiging. Een kleine 7.000 medewerkers beschikt sinds kort over kleding op basis van TenCate Tecasafe® Plus. Het gaat om medewerkers van het elektriciteits- en gasnet, thermische en conventionele centrales en herwinbare energie. Basis voor die nieuwe veiligheidskleding: TenCate Tecasafe® Plus XL9300 voor de buitenlaag en XL9240 voor de binnenlaag van de voorzijde en armstukken; deze beschermen de meest kwetsbare lichaamsdelen. Persoonlijke bescherming Veiligheid op de werkplek staat bij EnBW bijzonder hoog in het vaandel. Passende werkkleding hoort daarbij. Belangrijkste criterium: de bescherming, daarna het draagcomfort. Tenslotte moeten de medewerkers hun kleding ook willen dragen. Daarnaast zijn levensduur en prijs belangrijk. Verantwoordelijk voor de beslissing over en aanschaf van veiligheidskleding is het PSA (Persönliche Schutzausrüstung) -team. Het is aangesteld door de directie en heeft de bevoegdheid de PSA-standaard te bepalen en persoonlijke beschermingsmiddelen aan te schaffen. Op grond daarvan is een concernstandaard tot stand gekomen.

38


Per locatie Het PSA-team legt vast aan welke normen en eisen kleding moet voldoen. Dat betreft bijvoorbeeld de bescherming tegen vlamboog en chemicaliën, maar ook de afmetingen van zakken, snit, afdekking van ritssluitingen, hoe en waar het logo moet zijn aangebracht. Gestreefd wordt naar één soort veiligheidskleding met maximale bescherming voor zo veel mogelijk medewerkers. Is de keuze voor het weefsel gemaakt, dan mag de confectionair alleen dit weefsel verwerken. Voor elke aanbesteding geldt een looptijd van drie jaar met optie van extra jaar of in één keer vier jaar.

Foto: EnBW AG

TOP-procedure Reiner Weiß en Elke Wetz zijn twee leden van het PSA-team. Reiner Weiß is Sicherheitsfachkraft, Elke Wetz ist Sachbearbeiterin PSA. Uitgangspunt in Duitsland bij het nemen van beschermende maatregelen is de TOP-procedure, leggen zij uit: technisch, organisatorisch en persoonlijk. Risico’s probeer je in eerste instantie te voorkomen of beperken door technische maatregelen. Daarbij kun je denken aan preventie, bescherming van machines en geluidsreductie. Is dit niet (meer) mogelijk, dan overweegt men organisatorische maatregelen (vloerbelijning, waarschuwingsborden en bewegwijzering). In derde instantie treft men persoonlijke beschermingsmaatregelen en -middelen. Keuze voor TenCate Tecasafe® Plus De recente aanbesteding werd uitgeschreven in 2013 en heeft een looptijd tot 2017. Het PSAteam kreeg een aantal weefsels onder ogen die aan de gestelde eisen voldeden. Ook het uiterlijk en hoe het weefsel aanvoelt, namen ze in hun beoordeling mee. De beslissing viel uit in het voordeel van TenCate Tecasafe® Plus. Draagproeven maakten geen deel uit van het aanbestedingstraject. Dat heeft twee redenen, leggen Reiner Weiß en Elke Wetz uit. In de eerste plaats is het een tijdsprobleem. Van uitschrijving tot eerste levering duurt ongeveer een jaar. Alleen met de certificering van het weefsel en daarna van de complete kleding zijn zes maanden gemoeid.

‘Een belangrijk punt hierbij is, dat je met een draagproef van een maand nauwelijks een representatief beeld krijgt. Elk seizoen is anders, ieder mens ook. Dat helpt ons niet verder. Wij verlaten ons op de technische gegevens en op ons gevoel. Onze draagproef vindt in wezen plaats gedurende de looptijd van het project.’ Aanspreekpunt Een belangrijke rol bij deze aanbesteding speelde Dietmar Rohrbach. Hij is salesmanager & end-usemarketmanager Centraal-Europa van TenCate Protective Fabrics. Hij kwam met een innovatieve oplossing en was gedurende het hele traject aanspreekpunt voor Reiner Weiß en Elke Wetz. ‘Er gaat niets boven dit persoonlijke contact’, stellen zij. ‘Hij informeert ons ook over nieuwe zaken. Een brochure is niet nodig. Wij vertrouwen op wat hij zegt. Wij voelen ons dan ook uitstekend begeleid.’

Actuele thema’s Het beoordelen van risico’s is een continu proces. Tegelijkertijd willen zij op de hoogte blijven van nieuwe weefselontwikkelingen. Daarom belegt het tweetal geregeld bijeenkomsten met andere spelers in de waardeketen, zoals de weefselleverancier, confectionair en industrieel wasserij. Er worden actuele thema’s en ontwikkelingen besproken en mogelijke oplossingen voorgesteld. ‘Gezamenlijke gesprekken leiden altijd tot goede uitkomsten’, is beider ervaring. ‘Een ieder heeft zijn eigen invalshoek. Het persoonlijke contact werkt beter dan via e-mail.’ Daarnaast houden ze feeling met de markt door de aanwezigheid op vakbeurzen voor veiligheid op de werkvloer.

dragers zijn er nog niet. Reiner Weiß en Elke Wetz weten dat dit een goed teken is: mensen reageren in de regel alleen als iets niet goed is of niet deugt. Overigens heeft EnBW eerder al de nodige ervaring met TenCate opgedaan: zo’n 5.000 medewerkers werkten na een vorige aanbesteding in beschermende kleding op basis van TenCate Tecasafe®. www.tencategeosynthetics.com [email protected]

De nieuwe veiligheidskleding is nog relatief kort in gebruik. Er is al positief gereageerd op het draagcomfort en de kleurstelling. Ervaringen van

Elke Wetz, Dietmar Rohrbach en Reiner Weiß bespreken de kwaliteit van TenCate Tecasafe® Plus

39

DUURZAAMHEID

TENCATE GEOTUBE® TECHNOLOGIE VOOR BESCHERMING DEEL CÔTE D’AZUR

Een rif van geosynthetics De zandstranden in de baai van La Croisette in de Franse havenstad Cannes worden onopvallend beschermd tegen zware golfslag en storm. De oplossing bestaat uit een rif in de vorm van een verzonken golfbreker van TenCate Geotube® containers. De realisatie ervan gebeurde in korte tijd en zonder merkbare invloed op het milieu en het vertier op strand en in het water. De Franse Middellandse Zeekust heeft geregeld te lijden van zware zee en stormen met meer dan 5 meter hoge golven en windsnelheden van ruim 100 km per uur. De afgelopen jaren hebben deze weersomstandigheden ernstige schade veroorzaakt aan restaurants en strandfaciliteiten. Om toekomstige schade en de economische gevolgen daarvan te beperken, besloot de stad Cannes de zandstranden van La Croisette te beschermen door de aanleg van een verzonken golfbreker. De

oplossing mocht geen gevolgen hebben voor het zicht vanaf het strand. Voor de constructie mocht alleen zand worden gebruikt. De hinder voor zonnebaders, zwemmers en milieu moest tot een minimum beperkt blijven. Sogreah Consultants (inmiddels Artelia Water & Environment) tekende voor het ontwerp. Trasomar bouwde het systeem op met tubes en anti-erosiematten van TenCate. De onderneming biedt een scala aan materialen en systemen voor

onder meer landwinning, kustbescherming en erosiebestrijding. Voor deze toepassing werden ze in de fabriek in Nijverdal op maat gemaakt en te bestemder plekke met zand gevuld. De golfbreker bestaat uit twee rijen hydraulisch met zand gevulde TenCate Geotube® containers. Deze rusten op een 20 meter brede, erosiebeschermende onderlaag. Deze is aan weerszijden geborgd door met baggerzand gevulde geotextiele buizen van 50 centimeter doorsnede. De constructie zelf is 10 meter breed en ligt tussen de 80 en 100 meter uit de kust op een diepte van 3 tot 4 meter. Dat is circa 1 meter onder het wateroppervlak. De containers hebben een diameter van 4 meter en variëren in lengte van 25 tot 30 meter. De totale lengte bedraagt 545 meter, verdeeld in vier secties. Tussen elke sectie is een geul vrijgehouden voor kleine vaartuigen. Zowel tijdens als na de constructie werd het project regelmatig geïnspecteerd. Daaruit blijkt dat het leven onder water zich volledig heeft hersteld. De donkere kleur van de TenCate Geotube® containers is al goeddeels aan het zicht onttrokken door de ontwikkeling van flora, zoals zeegras. www.tencategeosynthetics.com [email protected]

Cannes, met bovenaan de Bay de la Croisette

40


Het rif bestaat uit twee rijen met zand gevulde TenCate Geotube® containers, circa 1 meter onder het wateroppervlak. Tussen elke sectie is een geul vrijgehouden voor kleine vaartuigen. De tubes zijn inmiddels goeddeels begroeid.

41

KORT & GOED

D²RAGON in China Nederland beschikt over een uitgebreide kennisinfrastructuur en expertise in de lucht- en ruimtevaart. Ons land is daarmee een interessante partner voor de opkomende Chinese vliegtuigindustrie. Onlangs werd een convenant ondertekend voor samenwerking op dit gebied.

Innovatieprijs 2014 De 2014 Innovation Award van Textile World is toegekend aan TenCate Protective Fabrics North America. Volgens Textile World, een toonaangevend vakblad voor de NoordAmerikaanse textielindustrie, zet het bedrijf zich sinds jaar en dag in voor innovatie in de textielindustrie en de ontwikkeling van weefsels die levens kunnen redden. ‘TenCate Protective Fabrics is een bijzonder innovatief bedrijf’, aldus James Borneman van Textile World. ‘Het heeft een rijke historie en is sterk betrokken bij het beschermen van degenen die ons vaak beschermen. TenCate Protective Fabrics heeft hoogwaardige weefseloplossingen ontwikkeld voor toepassing in een breed scala aan bescher-

mende kleding voor militairen, brandweerlieden en hulpverleners.’ ‘De beste beschermende weefsels’ ‘Het doet ons goed te worden erkend voor het leveren van de beste beschermende weefsels voor mannen en vrouwen die mogelijk worden blootgesteld aan risicovolle weersomstandigheden’ stelt Mike Stanhope, directeur innovatie & kwaliteitsborging van de TenCate Protective Fabrics-groep. ‘Weten dat mensen TenCate vertrouwen voor de levering van de beste beschermingsoplossingen betekent dat we ons werk goed doen. Als we slechts één leven kunnen helpen redden of slechts één letsel minder ernstig te maken, doen we wat we moeten doen.’

D²RAGON (Dutch Development and Research in Aeronautics supported by Government Organized Network) in China en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland hebben dinsdag 22 april jongstleden een convenant ondertekend voor samenwerking. Het is een onderdeel van het programma Partners for International Business (PIB). Dit programma richt zich op het opbouwen van een stabiele marktpositie van het Nederlandse luchtvaartcluster in de commerciële vliegtuigindustrie in China. TenCate is een van de deelnemers in dit cluster. Doel is meer omzet te genereren voor de Nederlandse luchtvaartindustrie en een betere marktpositie verkrijgen voor de Nederlandse luchtvaartindustrie in China in de civiele vliegtuigmarkt. Chinese vliegtuigfabrikanten kunnen gebruikmaken van de uitgebreide Nederlandse kennisinfrastructuur en de expertise in de lucht- en ruimtevaart. In txtures 3 gaan we uitgebreider in op deze samenwerking.

Nederland - Kazachstan Ter gelegenheid van het bezoek van president Nursultan Nazarbajev van Kazachstan aan de Nuclear Security Summit organiseerde de Nederland-Kazachstaanse Raad voor Handelsbevordering op zondag 23 maart een eenmalige expositie in het Steigenberger Kurhaus Hotel (Den Haag). Loek de Vries, bestuursvoorzitter en CEO van TenCate, in gesprek met president Nursultan Nazarbajev (foto: Felix Quaedvlieg)

42

txtures 2 2014 | KORT & GOED

25 toonaangevende Nederlandse ondernemingen presenteerden zich aan de

president en enkele van zijn ministers. Een van de aanwezige bedrijven was TenCate. Aanwezig waren ook Sharon Dijksma, staatssecretaris van Economische Zaken, en Jaap de Hoop Scheffer, onder meer lid van de International Advisory Board van TenCate. Bij deze gelegenheid uitte president Nazarbajev zijn belangstelling voor verdere samenwerking met Nederlandse bedrijven.

28/29 juni NK wielrennen TenCate is hoofdsponsor van het Nederlands Kampioenschap Wielrennen 2014. Net als in 2008 en 2011 vormt Twente het toneel van een van de grootste wielerwedstrijden van het jaar.

Rabobank Hockey World Cup 2014 In Den Haag vindt momenteel de Rabobank Hockey World Cup 2014 plaats. De wedstrijden worden gespeeld op het GreenFields® TX-systeem in zowel het Kyocera Stadion als het ernaast gelegen tijdelijke GreenFields Stadion. In beide gevallen gaat het om een

watergedragen veld. In txtures 1 hebben we bericht over de accommodaties voor de wereldbekerwedstrijden. Binnenkort verschijnt een speciale editie van GreenFields Magazine, die volledig is gewijd aan de Rabobank Hockey World Cup 2014.

Erratum In txtures 1 berichtten wij u over de nieuwe werkkleding van Borealis. Daarin staat de zin: ‘Tot voor kort beschikte het personeel van Borealis over eenvoudige katoenen kleding die nauwelijks bescherming op de werkplek bood’. In een reactie laat Borealis ons weten: ‘Omdat veiligheid en zeker ook de persoonlijke bescherming en veiligheid van onze werknemers voor Borealis een topprioriteit zijn, hebben wij nooit genoegen genomen met eenvoudige kledij die nauwelijks bescherming biedt. Wij hebben altijd geopteerd voor de meest beschermende kledij die er op de markt beschikbaar was voor de medewerkers’.

Oranjeloper Ter gelegenheid van Koningsdag 2014 werd in het Nederlands consulaat-generaal in Hongkong en Macau (China) een oranje loper op basis van TenCate kunstgras uitgerold. Op 23 april hield consul-generaal Wilfred Mohr een receptie voor de zakelijke contacten. Ruim honderd gasten

kwamen over de gekroonde loper. Een week erna was er een ontvangst voor de Nederlandse gemeenschap. Ruim 600 landgenoten maakten er hun opwachtingen.’De Oranjeloper fleurde de ingang mooi op en kreeg veel positieve reacties’, aldus de consul-generaal.

43

Koninklijk gras in de Hofstad

Sportieve grenzen verleggen op een topmat voor kampioenen Het stadion omringt het donkergroene veld. Het kunstgras ligt er strak bij, als een biljartlaken. De geometrie van de witte belijning is helder en onverbiddelijk. De mat is sereen in zijn perfectie. Onverstoorbaar in weer en wind. Altijd in topconditie. Het ultieme podium voor tophockey. Voor wereldkampioenen. De kroon op de gastvrijheid van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond en Den Haag. Concentratie bij de spelers. Organisatie. Spelpatronen. Tactiek. Het spel golft op en neer. Het gaat snel. Het is flitsend, opwindend. De ballen schieten strak over het veld. Gelijkmatig in alle richtingen. Techniek en combinatievermogen komen als op geen ander veld tot

www.ExpandHorizonsInHockey.com

hun recht. Aan de spelers de uitdaging hun sportieve grenzen te verleggen. Expand horizons. GreenFields® TX. De nieuwe standaard in hockey. Geproduceerd met de hoogwaardige vezels van materiaaltechnologieconcern Koninklijke Ten Cate NV. In het Kyocera Stadion. En het naastgelegen GreenFields Stadion. Ook bij tal van Haagse hockeyclubs. Genieten van hockey zoals het gespeeld moet worden. Op een topmat. Koninklijke klasse in de Hofstad. Let’s celebrate hockey!

THEMA PROTECTING PEOPLE AT WORK

Recommend Documents