THEMA PROTECTING PEOPLE TenCate Advanced Armour & TenCate Grass

THEMA PROTECTING PEOPLE | TenCate Advanced Armour & TenCate Grass

Moeraseiland met geosynthetics ‘TenCate voor BASF vanzelfsprekende keuze’ GreenSource: sportieve wateroplossing

2013 | nummer 4 | winter

TXTURES 4 txtures is het interne en externe relatiemagazine van Koninklijke Ten Cate NV (TenCate). Het blad verschijnt vier keer per jaar in een Nederlands- en een Engelstalige versie. Redactie Coen Heldeweg [email protected] Koninklijke Ten Cate NV Postbus 58 7600 GD Almelo telefoon +31 546 544 911 Ontwerp / vormgeving Aandagt reclame & marketing, Almelo Drukwerk Lulof experts in gedrukte communicatie, Almelo Het is toegestaan (delen van) artikelen over te nemen, mits deze worden voorzien van bronvermelding en niet in een afwijkende context worden geplaatst. Jaargang 48 - nummer 4 winter 2013

Bescherming van mens, materieel en milieu De samenleving kent in aantal en omvang toenemende risico’s, met name op het gebied van veiligheid en duurzaamheid. De behoefte aan bescherming van mens en milieu groeit. De missie van TenCate is om voortdurend zorg te dragen voor betere bescherming van mensen en van hun werken leefomgeving. ‘Binnen TenCate werken onze onderzoekers en ontwikkelaars continu aan het verder optimaliseren van eigenschappen en karakteristieken van materialen en systemen. Voorbeelden daarvan zijn het beschermingsniveau, draagcomfort, de milieu-effecten, uv-bestendigheid, gewicht, een verantwoorde prijs-kwaliteitverhouding en de combinatie met andere risicofactoren.’ ‘TenCate Advanced Armour richt zich vooral op het combineren van een laag gewicht met maximaal draagcomfort, terwijl optimale bescherming gewaarborgd blijft. TenCate Grass vertaalt deze missie in het voortdurend innoveren van kunstgrascomponenten en -systemen die eigenschappen in zich hebben om sporttechnisch optimaal te performen en tevens comfortabel (blessurepreventie), sterk en huidvriendelijk zijn.’ ‘Bescherming bieden en betrouwbaarheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. TenCate staat voor 100% achter de door haar ontwikkelde en geproduceerde materialen en doet dat veelal in nauwe samenwerking met zorgvuldig geselecteerde partners. Daarbij dient een hoog kwaliteitsniveau te worden gegarandeerd. Gebruikers van onze materialen rekenen daarop. Op veiligheid en bescherming mag niet worden bespaard, hoewel TenCate voortdurend aan slimme en goedkopere oplossingen werkt, zeker in de huidige tijd.’ ‘txtures is een van de manieren waarop wij met onze stakeholders in dialoog willen zijn en willen wijzen op het belang van de juiste bescherming. Wij hopen dat de artikelen in deze vernieuwde editie van txtures u een goed beeld geven van de toegevoegde waarde van onze materialen, van onze activiteiten en van de markten waarin wij wereldwijd opereren. Ik hoop dat de vernieuwde opzet u inspireert ons uit te blijven dagen nieuwe oplossingen te bedenken.’ Frank Spaan, directeur business development

2

txtures 4 2013

CONTENTS VEILIGHEID 04 TenCate Advanced Armour: bescherming van militair en materieel 44 TenCate materiaalleverancier helikopter

30 4

Ballistische bescherming voor THOR

Strategische alliantie met BASF en Owens Corning BASF, Owens Corning en TenCate richten zich gezamenlijk op grootschalige toepassing van thermoplastisch composieten in de automobielindustrie

Binnen het CTruk GLBconsortium leverde TenCate Advanced Armour in 2013 de ballistische bescherming van de twin-hulled offshore raider

DUURZAAMHEID 13 TenCate Grass: duurzaam groen 28 Rijkswaterstaat creëert moeraseiland met geosynthetics 42 GreenSource: sportieve wateroplossing VISIE, MISSIE EN STRATEGIE 26 Column raad van bestuur 46 Acquisitie Amber Composites: TenCate Advanced Composites UK een feit BUSINESS CONTEXT 30 BASF: ‘TenCate was voor ons een vanzelfsprekende keuze’ 38 TigerTurf-veld scoort op milieuvriendelijkheid

48

Geosynthetics voor de Noord-Amerikaanse oostkust TenCate Geosynthetics USA is met TenCate Geotube® technologie betrokken bij waterbouwkundige projecten bij de kust van Long Island en Staten Island (New York)

42

GreenSource: sportieve wateroplossing

50 TenCate bedrijven in VS ontvangen leden Congres

TenCate is partner in een watersysteem voor Zuid-Afrika

3

Bescherming voor militair en materieel

TenCate Advanced Armour bedient de wereldwijde armourmarkt met lichtgewicht beschermingsoplossingen. Door continue productontwikkeling, schaalgrootte en procesoptimalisatie is een sterke positie verworven in een markt die veeleisender en kostenbewuster wordt. TenCate Advanced Armour is een afzonderlijke entiteit binnen de composietenactiviteiten van TenCate. De marktgroep ontwikkelt en produceert lichtgewicht pasklare, passieve èn actieve beschermingsoplossingen voor drie marktsegmenten: - voertuigen vaartuigbepantsering: klant specifieke spall liners (of scherfwerende panelen) en add-on armour voor politie wagens, leger- en civiele voertuigen, geldtransportwagens en fourwheeldrives alsmede voor zowel kleine (patrouilleboten) als grote vaartuigen (fregatten). De Advanced Armour-groep levert complete oplossingen voor voertuigprogramma’s, waaronder drie dimensionaal gevormde carosseriedelen; - persoonlijke bescherming: inserts voor kogel werende vesten en helmen, ballistische schilden; - vliegtuigen helikopterbepantsering: ballistische panelen voor uiteenlopende typen. In 2013 is de Europese markt voor voertuigbepantsering het grootst (circa 50%). Dan volgt persoonlijke bescherming (circa 25%). Armour voor aerospace is goed voor circa 25% van de omzet. Wereldwijd aanwezig De Verenigde Staten hebben het grootste defensiebudget ter wereld, gevolgd door China en vervolgens het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland (in US $). Landen als de VS, UK en Frankrijk kopen in de regel in eigen land.

4

txtures 4 2013 | VEILIGHEID

TenCate Rosist™ is een coating voor beschermende panelen die wordt toegepast bij armour voor vaartuigen, voertuigen en vliegtuigen.

PROTECTING PEOPLE

TENCATE ADVANCED ARMOUR STERK IN DESIGN EN ENGINEERING

Zonder een vestiging of partner in zo’n land is het moeilijk zaken doen. TenCate Advanced Armour heeft productievestigingen en verkoopkantoren in Nederland, Frankrijk, Denemarken, het Verenigd Koninkrijk, de VS, Singapore en het Midden-Oosten. Het Midden-Oosten, India en Azië zijn als defensiemarkt sterk in opkomst. In Newark (USA) wordt geproduceerd voor legervoertuigen, persoonlijke bescherming (met name soft armour), vaartuigen, helikopters en vliegtuigen. In Swindon (UK) worden materialen vervaardigd voor militaire en civiele voertuigen. Ook breidt men het werkterrein uit naar persoonlijke bescherming. Vissenbjerg (DK) is gespecialiseerd in het ontwerpen en produceren van geavanceerde systemen voor de bescherming van militaire en civiele voertuigen en op bescheidener schaal de scheepsbouw. Er is capaciteit voor het bouwen van prototypes met beplating. De locatie Primarette (F) richt zich op persoonlijke bescherming, de Franse voertuigenmarkt en aerospace. Nijverdal (NL) is gespecialiseerd in weefsel gebaseerde oplossingen voor voertuigbepantsering en weefsels voor persoonlijke bescherming. Veel van deze weefsels worden geleverd aan de zusterbedrijven. Bescherming en besparing Orders voor armour zijn vaak onderdeel van moderniseringprogramma’s, gericht op meer bescherming voor de inzittenden en aan gewichtsbesparing en verhoging van de actieradius. Een relatief geringe toevoeging van gewicht aan een voertuig betekent al snel een verhoging van een tot twee niveaus in bescherming. Dat is voor klanten een interessante optie. Keramische en composietmaterialen zijn aanmerkelijk lichter dan bijvoorbeeld staal. Door stalen deuren en luiken te vervangen door een structureel composiet met bepantseringseigenschappen, realiseer je per onderdeel de helft minder gewicht en een hoger

beschermingsniveau. Zware draaimechanismen kunnen bovendien worden vervangen door lichtere composiet elementen. Aanbesteden of participeren De meeste orders komen nu nog voort uit openbare aanbestedingen (tenders), maar voor een groeiend deel door industriële participatie (compensatieorders met local content). Als een land militair materieel bestelt bij een buitenlands bedrijf, kan het vragen om tegenorders. Een van de mogelijkheden is dat het bedrijf orders plaatst bij producenten of dienstverleners in het land dat bestelt. Andere opties zijn investeringen in de lokale industrie of onderzoeksinstellingen en het creëren van arbeidsplaatsen door het lokaal opzetten van productielijnen. Hierbij leggen de partijen vast welk percentage van de contractwaarde wordt gecompenseerd, op welke wijze en op welke termijn.

• TenCate Advanced Armour ontwikkelt en produceert passieve en actieve beschermingsoplossingen voor voertuigen vaartuigbepantsering, persoonlijke bescherming en vliegtuigen helikopter bepantsering • Moderniseringprogramma’s voor soldaten en voertuigen worden in gegeven door de behoefte aan meer bescherming voor de inzittenden en aan gewichtsbesparing • Orders komen voort uit openbare aan bestedingen en in toenemende mate door industriële participatie www.tencateadvancedarmour.com [email protected]

TenCate Advanced Armour is geselecteerd als partner voor het ontwerp van ballistische bescherming voor de Embraer KC-390, een militair transportvliegtuig (foto: Stephen D. Gibson)

5

Vissenbjerg (DK) is gespecialiseerd in het ontwerpen en produceren van geavanceerde systemen voor de bescherming van met name militaire en civiele voertuigen.

PROTECTING PEOPLE


Ontwikkelingen in 2013 De resultaten van TenCate Advanced Armour staan over de eerste negen maanden van 2013 voor een belangrijk deel in het licht van de inkrimping van defensiebudgetten. Deze had met name gevolgen voor voertuigprojecten. In de Verenigde Staten was over de eerste negen maanden sprake van herstel en omzetgroei, met name in persoonlijke bescherming. In Europa daalde de omzet licht. Dit was vooral het gevolg van vertragingen in de leveringen aan Eurocopter. Deze leveringen krijgen in het laatste deel van het jaar alsnog hun beslag. Dit laat onverlet dat de Advanced Armour-groep onverminderd

6

| VEILIGHEID | VEILIGHEID txtures nr.1 4 2013 2014

betrokken is bij een aantal voertuigen aerospaceprojecten. Dat is de vrucht van jarenlange investeringen in key customers. Voertuigprojecten Aan het Defenture-consortium levert TenCate Advanced Armour vanaf 2014 alle antiballistische panelen voor vijftig nieuwe voertuigen voor het Korps Commando Troepen. Het gaat om Air Transportable Tactical Vehicles voor de Chinook, een helikopter voor het transport van manschappen en materieel. In vergelijking met huidige terreinwagens hebben deze special forces-voertuigen een betere terreinvaardigheid en meer laadvermogen.

De mogelijkheid bestaat dat er vervolgorders komen. De vestiging in het Franse Primarette heeft 50 armoursets geleverd op basis van onder andere keramiek voor de CAESAR (CAmion Equipé d’un Système d’ARtillerie) van Nexter. Het is een met artillerie uitgeruste truck. Hiervoor zijn eerder al ready-to-install sets geleverd. Aerospaceprojecten Lockheed Martin koos medio 2013 voor verbeterde LAST® lichtgewicht composietarmour voor de bescherming van vliegtuigen van het type AC-130J (Super Hercules). TenCate Advanced Armor USA heeft een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van deze bepantsering door QinetiQ. LAST® armour

is te installeren op een scala aan vliegtuigen en helikopters. Aerotron Brazil heeft TenCate Advanced Armour geselecteerd als partner voor het ontwerp van ballistische bescherming voor vliegtuigen van het type Embraer KC-390. Dit is een middelgroot, tweemotorig militair transportvliegtuig. Het wordt ontwikkeld door de Braziliaanse vliegtuigbouwer Embraer. In de ontwikkelingsfase werken Aerotron Brazilië en TenCate Advanced Armour met Embraer samen aan het ontwerp en prototypes van de ballistische bescherming. De potentiële markt voor de KC-390 is volgens Embraer ongeveer 700 vliegtuigen. Tot dusver hebben zes landen intentieverklaringen ondertekend voor 60 toestellen.

Actieve bescherming Een groot aantal landen en OEM’s heeft inmiddels belangstelling getoond voor het TenCate ABDS™ active blast countermeasure system. Dit is ’s werelds eerste actieve voertuigbeschermingssysteem tegen exploderende bermbommen en andere geïmproviseerde explosieven. In combinatie met passieve armour beschermt dit systeem de structuur van het voertuig. Samen met het US Army Research, Development en Engineering Command (RDECOM) onderzoeken de engineers van de Advanced Armour-groep in de VS momenteel of TenCate ABDS™ active blast countermeasure system tactische grondtroepen inderdaad kan beschermen tegen IED’s.

Tijdens de Association of the US Army (AUSA)-conferentie in oktober heeft TenCate Advanced Armor USA deze eerste beschikbare, actieve bodembescherming tegen explosies gepresenteerd. Offshorevaartuig Binnen het CTruk GLB-consortium leverde TenCate Advanced Armour de ballistische bescherming van de twin-hulled offshore raider (THOR). Dit snelle, bewapende vaartuig bestaat net als een catamaran uit twee rompen. Het kan worden ingezet voor vervoer van en naar boorplatforms en voor patrouilletaken. Dankzij de goede samenwerking kon het consortium deze bescherming snel

7

VERVOLG PAGINA 7 ontwikkelen en leveren. De lichtgewicht composietconstructie biedt THOR een uitstekende brandstofefficiency en besparing op de operationele kosten. Scheepsbouwer Het team van TenCate Advanced Armour in Singapore heeft een driejarig contract afgesloten met een hier gevestigde scheepsbouwer voor ballistische bescherming voor de bemanning en bedrijfskritische apparatuur op een aantal zeeschepen. TenCate ontwikkelt en bouwt de lichtgewicht bescherming. De bescherming moet zorgen voor verhoogde overlevingskansen voor de bemanning aan boord van de schepen zonder in te boeten aan snelheid of prestaties. De eindgebruiker is gevestigd in het Midden-Oosten. TenCate Advanced Armour versterkt hiermee haar positie in de maritieme markten in deze regio. Hier vindt een substantiële groei plaats, met orders voor armouroplossingen voor onder andere patrouille-

vaartuigen, bemannings- en landingsvaartuigen en rigid hull inflatable boats (‘opblaasboten’). Persoonlijke bescherming In de vestiging in Primarette zag een nieuwe generatie lichtgewicht ballistische inserts het licht. Deze biedt bescherming tegen de effecten van de Kalazhnikov, een van de meest voorkomende vuurwapendreigingen. De nieuwe TenCate Multi-light™ ballistische oplossing biedt leger en politie ongekende bescherming, draagcomfort en mobiliteit. De geavanceerde inserts zijn 750 cm2 groot, minder dan 15 mm dik en wegen nog geen kilo. Dat betekent een gewichtsverschil van 20% met bestaande inserts. Deze aanzienlijke reductie is het resultaat van een aangepaste procestechnologie bij TenCate en een afgewogen combinatie van grondstoffen. De vestiging in Newark lanceerde een nieuwe materialenreeks voor persoonlijke bescherming. Daaronder zijn soft body armourmaterialen en -modellen en hard body armour panelen.

TenCate Advanced Armour leverde de ballistische bescherming van de twin-hulled offshore raider (THOR)

8


Deze lijn beschermingsmiddelen biedt leger en politie hogere niveaus van bescherming dan wat momenteel op de markt beschikbaar is. • Advanced Armour-groep is wereldwijd betrokken bij voertuig-, vaartuigen aerospaceprojecten • Het Midden-Oosten is net als India en de rest van Azië een opkomende markt, waar TenCate zich inmiddels een positie heeft verworven • In de VS en Europa zijn nieuwe inserts en beschermingsmiddelen geïntroduceerd www.tencateadvancedarmour.com [email protected]

PROTECTING PEOPLE


Waardepropositie en strategisch beleid TenCate Advanced Armour beschikt over een sterke know-how op het gebied van engineering en design van systemen, ook in aerospace. Veel medewerkers zijn afkomstig uit het leger, de luchtvaart of werkten bij materiaalleveranciers. Ze zijn bekend met de gevaren en risico’s die verbonden zijn met activiteiten in conflictgebieden of het uitvoeren van ME- en politietaken. Ze kennen de eigenschappen van de materialen. Ze weten hoe waardevol deze zijn als afzonderlijke bescherming en als onderdeel van een systeem. Ze zijn op de hoogte van lokale weten regelgeving inzake export, licenties en industriële participatie.

Niet alleen in voornoemd opzicht vullen de engineers elkaar aan. Denen, Fransen, Amerikanen, Engelsen en Nederlanders hebben dagelijks contact of werken op één locatie. Die samenstelling bewijst haar waarde bij het werken met internationaal opererende OEM’s en hun toeleveranciers. Het is een schoolvoorbeeld van internationale samenwerking. End-usermarketing en technologische innovatie TenCate Advanced Armour heeft een sterke positie in de wereldwijde armourmarkt. De beschermingsoplossingen hebben zich bewezen. Bij de benadering van klanten en eindgebruikers worden niet alleen de brede kennis en productportfolio betrokken, maar ook belangrijke referenties en kwalificaties. Omgekeerd weten OEM’s de marktgroep al geruime tijd te vinden. Een belangrijke technologische innovatie is het TenCate ABDS™ active blast countermeasure system. Andere ontwikkelingen zijn (doorzichtig) structureel composiet met bepantseringseigenschappen, kogelwerend doorzichtig kunststof, de bescherming van motoren en een kogelwerende

wand tussen cockpit en cabine. Mede aanleiding voor deze ontwikkelingen zijn vragen uit de markt, waar meer behoefte ontstaat aan gebruiksklare oplossingen. De Armour-groep schuift hiermee op van materialen naar een systeem. Productdifferentiatie en kostenleiderschap De Advanced Armour-groep wil de optimale configuratie voor bescherming realiseren. Daarbij hoort samenwerking met andere spelers in de waardeketen en onderzoek naar nieuwe materialen. Ook samen met TenCate Protective Fabrics wordt gewerkt aan verbetering en uitbreiding van beschermingsoplossingen voor leger en politie. Veranderingen in de markt noopten tot de concentratie van de twee vestigingen in het Verenigd Koninkrijk en een afslanking van het personeelsbestand. De wereldwijde aanwezigheid levert schaalvoordelen op bij de inkoop van grondstoffen. TenCate Advanced Armour betrekt de benodigde grondstoffen van leveranciers van polymeren, aramide-, glas- en koolstofvezels en -weefsels, ballistisch metaal en keramiek. In de meeste gevallen is momenteel sprake

van overcapaciteit. Toen de markt nog volop floreerde, hebben veel leveranciers namelijk productiecapaciteit bijgeplaatst. De lijnen tussen de TenCate bedrijven zijn kort, de efficiency in de productie is verder verbeterd. De marktgroep is nu ook ingericht voor het vervaardigen van meer kostenefficiënte producten en systemen. • • •

TenCate Advanced Armour beschikt over brede kennis en ervaring inzake engineering en design van systemen, mede vanwege de achtergrond van haar medewerkers Samen met TenCate Protective Fabrics wordt gewerkt aan verbetering en uitbreiding van beschermingsoplossingen voor leger en politie De wereldwijde aanwezigheid levert schaalvoordelen op bij de inkoop van grondstoffen

www.tencateadvancedarmour.com [email protected] 12

9

PROTECTING PEOPLE

TENCATE ADVANCED ARMOUR - SOORTEN, MERKEN EN TOEPASSINGEN

TenCate Themis™

TenCate Rosist™, coatingsystemen TenCate Rosist™ is een duurzame coating voor beschermende panelen met verschillende functionaliteiten. Het wordt toegepast bij armour voor vaartuigen, voertuigen en vliegtuigen.

TenCate Armourtex™ TenCate Armourtex™ omvat een reeks ballistische weefsels, gecoate weefsels, prepregs en semipregs, unidirectionele vezelmaterialen en -panelen voor persoonlijke beschermingsmiddelen. Hieronder vallen kogelwerende vesten, helmen, schilden en backing voor armour in schepen, voertuigen en vliegtuigen. In de afgelopen anderhalf jaar is een nieuwe lijn beschermingsmaterialen gebruikt in geavanceerde passieve beschermingssystemen tegen mijnen.

TenCate Pro-Tector® TenCate Pro-Tector® 1000 is een aramidelaminaat met steek- en snijbestendige eigenschappen voor persoonlijke bescherming.

10


TenCate Liba® TenCate Liba® is een gepatenteerde lichtgewicht beschermingsoplossing op basis van keramische bolletjes in een matrix van elastisch polymeer. Hiervan worden panelen gemaakt waar stringente multi-hiteigenschappen vereist zijn. Er is een breed scala aan oplossingen in zowel modulaire producten als geïntegreerde systemen voor vaartuigen, voertuigen, kogelwerende vesten en vliegtuigen.

TenCate Themis™ is een reeks soft body armour inserts in vijf modellen, die beschermen tegen kogels, scherven en naalden. TenCate Cratus™ is een serie hard body armour panelen in veertien modellen voor bescherming tegen een scala aan dreigingen van geweren en messen. TenCate Themis™ en TenCate Cratus™ zijn ontwikkeld voor de Noorden Zuid-Amerikaanse markten.

TenCate Targa-light™ TenCate Targa-light™ is een reeks speciale antiballistische schilden voor de best mogelijke bescherming tegen verschillende soorten munitie.

TenCate Multilight™, persoonlijke bescherming TenCate Multi-light™ is een collectie ballistische inserts voor persoonlijke bescherming die worden toegesneden niveau van bescherming, vorm, gewicht, kleur en kostprijs. Deze lijn is ontwikkeld voor de regio’s EMEA en Asia-Pacific.

TenCate Ceratego™ TenCate Ceratego™ CX en TenCate Ceratego™ AL zijn lichtgewicht beschermingsoplossingen op basis van verschillende typen keramiek of metaal en een composiet backing. Het wordt toegepast in voertuigen, schepen en vliegtuigen.

Meer informatie over soorten armour en hun toepassingen vindt u op www.tencateadvancedarmour.com/brands

TenCate Advanced Armour in cijfers AMERICAS

Omzet geografisch

Americas Americas Americas EMEA EMEA EMEA Asia Asia Pacific Asia Pacific Pacific

Americas Americas Americas EMEA EMEA EMEA Asia Asia Pacific Asia Pacific Pacific

EMEA

APAC

Omzet klantgroep

Omzet marktthema

Overheid Overheid Overheid

Defensie Defensie Defensie

Niet-overheid Niet-overheid Niet-overheid

Persoonlijke Persoonlijke Persoonlijke bescherming bescherming bescherming


Sport Sport /Sport recreatie / recreatie / recreatie


Infrastructuur Infrastructuur Infrastructuur

11

PROTECTING PEOPLE

TENCATE ADVANCED ARMOUR

Vooruitzichten Aangetrokken door de tot 2011 florerende markt telde de armourmarkt tot voor kort meer spelers. Inmiddels is een aantal van hen in elkaar opgegaan of zag men zijn positie verzwakken. Oorzaken zijn de enorme prijsdruk en de ontwikkeling van andere, kosteneffectieve materialen en processen. Zowel qua kostenbeheersing als productontwikkeling zijn binnen TenCate Advanced Armour maatregelen doorgevoerd. De marktgroep is goed gepositioneerd in de internationale armourmarkt. De omzet in armourproducten is weliswaar sterk afhankelijk van overheidsprojecten, de verwachtingen op langere termijn blijven structureel positief. Een relatief bescheiden toevoeging met armour aan het totaalgewicht betekent immers een significante verhoging van het beschermingsniveau. Materialen voor aerospace leveren naar verwachting een groeiende omzetbijdrage. Eenzelfde perspectief is er voor structureel armourcomposiet. Op korte termijn echter staat de winstgevendheid onder druk. Eisenpakket De tendens is dat OEM’s voor voertuigen steeds veeleisender worden; hun eisenpakket benadert dat van vliegtuigbouwers. Door de aerospaceachtergrond van TenCate Advanced Composites beschikt TenCate eveneens over een sterke uitgangspositie voor aerospace armour. In Primarette

12


is hiervoor met het oog op de specificaties in 2011 een volledig nieuwe hal ingericht. Voor klanten, daartoe aangezet door het economisch tij, wordt voorts de prijs steeds meer bepalend. Daarnaast gaan de levenscyclus van het product en de total cost of ownership een belangrijker rol spelen. Met het oog daarop zal TenCate Advanced Armour nog kosteneffectievere producten ontwikkelen, ook met het oog op groei in het Midden-Oosten, Azië en de Pacific. • •

Verwachtingen op langere termijn voor omzet in armourproducten blijven structureel positief Klanten, waaronder OEM’s, worden veeleisender, hechten steeds meer aan een goede prijsstelling, levenscyclus en total cost of ownership

www.tencateadvancedarmour.com [email protected]

Foto: Cpl. Ian Houlding

PROTECTING PEOPLE

TENCATE GRASS WERELDWIJD LEIDEND IN TECHNOLOGIE EN MARKTAANDEEL

TenCate Grass richt zich met de ontwikkeling van componenten en –systemen en technologische innovaties op veiligheid en duurzaamheid. De marktgroep volgt daarbij een geïntegreerde systeembenadering. Er zijn partnerschappen en samenwerking met aanbieders van kunstgrassystemen, installateurs en sportbonden. Eindgebruikers krijgen steeds meer aandacht voor kwaliteit en duurzaamheid. Dat pleit voor kunstgrascomponenten en -systemen van TenCate. TenCate Grass ontwikkelt, produceert en vermarkt kunstgrascomponenten (vezels, outdoorbacking en infill) en -systemen. Toepassingsgebieden zijn de topen breedtesport en landschappelijke toepassingen (landscaping, infrastructuur). De Grass-groep heeft technologisch en qua marktaandeel wereldwijd een leidende marktpositie. Veiligheid en duurzaamheid TenCate Grass richt zich met haar productontwikkeling en technologische innovaties nadrukkelijk op veiligheid en duurzaamheid, twee mondiale trends. Sporten is gezond, maar brengt ook het risico op blessures met zich mee. De kans op blessures is lager op kunstgras, omdat de ondergrond schokken beter absorbeert. Enkels en knieën worden daardoor minder zwaar belast. Daarnaast is het veld vrij van hobbels en kuilen, die op een gewoon veld tot verstuikingen, verzwikkingen en valpartijen kunnen leiden. Door toepassing van kunstgras voor sport èn in tuinen, parken en plantsoenen wordt schaars water in droge gebieden gespaard. Ook neemt het de milieubelasting weg die verbonden is aan het onderhoud van levend gras, zoals onkruidbestrijding, kunstmest en uitlaatgassen van maaiers. Bij de ontwikkeling en productie van vezels en backing staan proces-, materiaal- en sportveiligheid voorop. Upstream en downstream TenCate Grass heeft productievestigingen (upstreamactiviteiten) in Noord-Amerika (Dayton), Europa (Nijverdal) en het Midden-Oosten (Dubai).

Er zijn drie marketing- en verkooporganisaties (downstreamactiviteiten): Edel Grass, GreenFields en TigerTurf, met kantoren in onder andere Nederland, Noorwegen, Zwitserland, Nieuw-Zeeland, Australië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Europa blijft op afstand de grootste markt voor kunstgrasvezels. Op de tweede plaats komt het Verre Oosten, dat zich snel ontwikkelt. Op de wereldmarkt had TenCate downstream in 2011 een marktaandeel van 7% en upstream 30% (bron: AMI Consulting).

Europa en het Midden-Oosten kan de Grass-groep snel op de vraag uit de lokale sporten landscapingmarkt inspelen. Dat geldt voor zowel de volume- als de nichemarkten. Daarbij beschikt TenCate over een sterk distributiekanaal. De leverbetrouwbaarheid is groot, ondanks de extremen in de seizoenspatronen. Ook wordt uitgebreid advies geboden bij de verwerking en installatie van componenten en systemen. Hoge kwaliteit en (lever)betrouwbaarheid vormen belangrijke elementen van de waardepropositie.

Systeembenadering TenCate Grass volgt een geïntegreerde systeembenadering. Er zijn partnerschappen en samenwerking met toonaangevende aanbieders van kunstgrassystemen, installateurs en sportbonden. De benadering is ingegeven door de noodzaak meer greep te krijgen op de kwaliteit van sportsystemen in eindmarkten en om de duurzaamheid ervan beter te kunnen borgen. De kwaliteit en duurzaamheid van het systeem worden niet alleen bepaald door de vezels en backing. Ook andere componenten en de installatie zijn van belang. Klanten en gebruikers krijgen zo meer zekerheid over de speeleigenschappen en levensduur van een kunstgrasveld. Deze bundeling van krachten in de waardeketen betekent maximale waarde voor de klant.

• • •

Bij de ontwikkeling en productie van vezels en backing staan proces-, materiaal- en sportveiligheid voorop In het kader van de geïntegreerde systeembenadering is de Grass-groep partnerschappen en samenwerking aangegaan met toonaangevende aanbieders van kunstgrassystemen, installateurs en sportbonden Hoge kwaliteit en (lever)betrouwbaarheid vormen belangrijke elementen van de waardepropositie

www.tencategrass.com [email protected] 14

Onderscheidend Deze benadering met ketenpartners is een van de opzichten waarin TenCate Grass zich in de wereldmarkt onderscheidt van andere aanbieders. Met productievestigingen in Noord-Amerika,

13

PROTECTING PEOPLE


Waardecreatie en waardepropositie TenCate Grass heeft de eerste negen maanden van 2013 positief afgesloten. De vooruitzichten voor de omzetontwikkeling in de rest van het jaar zijn gunstig. Kunstgras beleeft een sterke opmars. Redenen zijn de hogere bespeelbaarheid en de besparing op waterverbruik, meststoffen en onderhoud. Kunstgras benadert qua speeleigenschappen, aanzien en beleving steeds meer natuurgras. Verbetering van de capaciteitsbezetting en kostenbesparingen zullen positief bijdragen aan verder winstherstel. In 2012 was nog sprake van omzetdaling in kunstgras voor de Europese sportmarkt, vooral vanwege een zwakke vraag in Zuid-Europa. Ondanks een vrijwel gelijkblijvende markt heeft TenCate Grass in 2013 in Europa haar marktaandeel in grasvezels weten te vergroten. Bleef Noord-Europa redelijk stabiel, de markt in Oost-Europa groeit. De lijnen in Nijverdal (grasvezels en backing) en Dubai zijn vanaf het begin van het jaar goed gevuld. De downstreamactiviteiten kwamen vanwege de lange uitloop van de winter pas medio juni echt op gang. Daarna kon een groot aantal orders worden genoteerd. Belangrijk daarbij was het toekennen van de tender door de Coöperatie Eerste Divisie voor het aanleggen van hoogwaardige kunstgrasvelden in de Jupiler League. Al met al kan het jaar voor wat betreft Europa goed worden afgesloten. In Turkije doet zich een sterke toename voor in de vraag naar kunstgras voor sporten landscaping-

14


projecten. Vanuit Turkije zetten TenCate-klanten als Hatko en Nurtec het eindproduct af in onder meer snelgroeiende regio’s als het Midden-Oosten, Noord-Afrika (Marokko, Libië) en India. In Noord- en Zuid-Amerika bouwt TenCate Grass momenteel een uitgebreid dealernetwerk op voor kunstgrasgarens en -systemen. Waardepropositie Kunstgras beleeft een sterke opmars. Redenen zijn de hogere bespeelbaarheid (intensief gebruik het hele jaar door) en de besparing op waterverbruik en meststoffen in vergelijking met levend of natuurgras. Het vergt bovendien minder onderhoud. Kunstgras dat wordt geweven van één materiaalsoort, is recyclebaar. De waardepropositie van TenCate voor kunstgrasoplossingen ligt dus in belangrijke mate in het gemak en de duurzaamheid. De aanleg van een kunstgrasveld (inclusief onderbouw) is weliswaar kostbaarder dan de aanleg van natuurgras, maar na twee tot drie jaar is kunstgras goedkoper vanwege de vele speeluren en de lagere onderhoudskosten. Een onderbouw heeft een twee tot drie keer zo lange levensduur als de bovenbouw. Milieuvriendelijk Kunstgrasgarens van TenCate zijn langer uvbestendig en voldoen aan de hoogste standaarden. Ze bevatten geen lood of cadmium. TenCate Grass gebruikt louter grondstoffen die volgens nationale en internationale weten regelgeving zijn toegestaan. Kunstgras benadert qua speeleigenschappen, aanzien en beleving steeds meer natuurgras. Dat komt

mede door het textureerproces: hiermee krijgen kunstgrasvezels die onder in het tapijt zitten een ‘krul’. In 2012 is flink geïnvesteerd in de textureercapaciteit in Dayton en in Nijverdal, waar deze capaciteit eerdaags verder wordt uitgebreid. Dit gebeurt ook met het oog op de groei van het marktaandeel in landscaping. Het WK Hockey in 2014 wordt gespeeld op getextureerde kunstgrasvelden (GreenFields® TX). Ook Dubai, dat meer is gericht op volumeproductie, beschikt eind 2013 over textureermachines. • • •

Opmars van kunstgras is gebaseerd op argumenten als intensief gebruik het jaar door, besparing op waterverbruik en onderhoud en vanwege de recyclebaarheid Het Midden-Oosten, Noord-Afrika (Marokko, Libië) en India zijn voor kunstgras snelgroeiende regio’s Textureerproces geeft kunstgras qua speeleigenschappen, aanzien en beleving steeds meer het karakter van natuurgras

www.tencategrass.com [email protected]

15

Hoekstenen van beleid De vier hoekstenen van het businessmodel van TenCate zijn voor TenCate Grass uitgangspunten voor het formuleren van acties om haar strategische doelen te realiseren. Die doelen zijn commercieel en technologisch marktleiderschap, toegang tot eindmarkten door middel van exclusieve distributie voor toonaangevende merken, een geïntegreerde marktbenadering en waardecreatie voor haar klanten. TenCate Grass hanteert twee businessmodellen. Het traditionele TenCate model richt zich op de markt voor componenten (garens en backing). Dit is de historische kerncompetentie van TenCate Grass, die continu verder wordt ontwikkeld. Een aantal jaren geleden is hieraan een tweede model voor kant-en-klare kunstgrassystemen toegevoegd. Dit geeft meer vrijheid om het best mogelijke kunstgrassysteem voor de eindgebruiker te ontwikkelen, opgebouwd uit een combinatie van de beste componenten, de beste installatiewijze en de beste onderhoudsmethodes. End-usermarketing Eindgebruikers hebben steeds meer oog voor kwaliteit, duurzaamheid en de lagere onderhoudskosten van kunstgras. De markt weet kwaliteitsverschillen steeds beter te herkennen en waarderen. De Grass-groep kan zich hierin onderscheiden van andere aanbieders. In het kader van end-usermarketing wil de Grass-groep de eindmarkten en klanten – van sporters en hoveniers tot installateurs – nog meer bewust maken van

16

txtures 4 2013 | DUURZAAMHEID

de voordelen en eigenschappen van kunstgras. TenCate Grass geeft klanten als enige een verlengde uv-garantie op haar componenten. De TenCate Performance Warranty™ borgt de kwaliteit en duurzaamheid van voetbalvelden. De XP Warranty™ biedt garantie op de specifieke TenCate XP Blade™ -vezel (zie blz. 22). Deze vezel verlengt de levensduur van velden die intensief worden gebruikt. Het TenCate Field Monitoring System registreert het aantal speeluren, geeft inzicht in het gebruik van het veld en signaleert of het veld conform de voorschriften wordt onderhouden. Innovatie Behalve door het bieden van garanties creëert de marktgroep waarde voor de eindgebruiker door middel van innovatie. De componentenkant kent verschillende soorten vezels, garens en weefsels. De kunstgraskant telt verschillende soorten kunstgras, onderbouw, installatie en onderhoud. Daarmee in lijn is ook de R&D-discipline binnen TenCate Grass divers. Er zijn R&D-afdelingen op de locaties Nijverdal, Genemuiden, Dubai, Dayton

en Hartlebury (UK). Innovatie, ook met partners, klanten en onderzoeksinstellingen, heeft geresulteerd in de leidende technologische positie (ruim 200 patenten). TenCate Grass werkt nu met de Radboud Universiteit in Nijmegen aan het project Enhanced Skin Comfort dat de interactie onderzoekt tussen huid en materialen. Deze nieuwe onderzoeksmethode maakt het mogelijk de effecten te laten zien op de huid van een sliding of tackle op kunstgras. In 2014 worden de resultaten gepubliceerd. De meest recente innovatie is de meerlaagse, driedimensionale matrixweeftechnologie voor GreenFields® MX kunstgras voetbalvelden. Een tweede ontwikkeling is het aanbrengen van standaard warmtereflecterende eigenschappen op de TenCate XP Blade™ productportfolio voor de Amerikaanse markt. Uit testen bleek een temperatuurverlaging van 8 °C. Andere ontwikkelingen zijn een optimale schokabsorptie en energierestitutie van de kunstgrasmat en bodem, antistatisch garen voor de ondergrond

DUURZAAMHEID


van speelplaatsen en een hydrofiele (vochtabsorberende) vezel. Deze laatste ontwikkeling verkeert in de eindfase. Systemen die meerdere functies in zich dragen, betekenen een aanzienlijke besparing op installatiekosten. Productdifferentiatie Vanuit Nederland wordt ook de verbetering van de kwaliteit en duurzaamheid en de productdifferentiatie aangestuurd. Door garens te ontwikkelen met hogere treksterktes kan men de stabiliteit van de backing verhogen en de hoeveelheid infill verlagen. De backing neemt dan een deel van de functionaliteit van de infill over. GreenFields® XtraGrass is een systeem waarbij de natuurlijke grasmat wordt aangevuld en verstevigd met kunstgrasvezels van 70 mm (zie blz. 22). G4 is de werknaam van een in ontwikkeling zijnde, volgende generatie kunstgrasmat die in één keer kan worden uitgerold en alle gewenste sporttechnische eigenschappen in zich verenigt. Verder worden er andere non-infillvelden (zonder instrooisel) ontwikkeld voor bijvoorbeeld landscape. Dat kunnen verticale toepassingen zijn als taluds en geluidsschermen. Kostenleiderschap De markt voor kunstgrasvezels is een volumemarkt, met lokaal afwijkende eisen en standaarden. Met productievestigingen in de Verenigde Staten,

Noppentest in laboratorium van TenCate Grass

Nederland en Dubai heeft TenCate haar productie wereldwijd op een kosteneffectieve manier ingericht. De logistieke lijnen naar de markt zijn kort. De procesoptimalisatie en schaalvoordelen dragen bij aan het kostenleiderschap van de marktgroep. TenCate Grass heeft de grootste capaciteit in kunstgras ter wereld en dus goede connecties met leveranciers. Daarbij biedt de samenwerking met TenCate als aanbieder van een brede portfolio componenten en systemen de partners inkoop- en logistieke voordelen. Outdoorbacking De backing van het getufte kunstgrastapijt bepaalt de sterkte, dimensionale stabiliteit en hechting van de vezels van het systeem. TenCate werkt eraan om functionaliteiten als stabiliteit en hechting te verbeteren, terwijl de kosten van het totale systeem (inclusief backing) omlaag gaan. Dat kan met een warp-knit backing zonder vlies. Dit levert een besparing op van latex- of PU-coating. Door functionaliteiten als drainage en schokabsorptie te combineren in nieuwe sporttechnische lagen en geotextielen kunnen de kosten van het totale systeem worden verlaagd. De functionaliteiten worden dan meer in de bovenste laag van het veld aangebracht. Om dergelijke meerlaagse producten verder te verduurzamen, willen de ingenieurs kunststof alternatieven zoeken voor glas- en polyestervezels. Deze helpen nu nog de stabiliteit van de backingproducten verhogen, maar zijn niet milieuvriendelijk. Gezamenlijke ontwikkeling Ook samen met de marktgroep TenCate Geosynthetics worden producten ontwikkeld. Het gaat om non-wovendrainagelagen voor demping en waterdoorlatendheid en geotextielen voor stabilisatie en uitvlakking. De onderbouw bepaalt de helft van de kosten van een standaard kunstgrasveld. Door geotextiel volledig in de onderlaag toe te passen, kan een kunstgrassysteem voor voetbal aanzienlijk goedkoper worden gemaakt. Ook op een ander vlak is aansluiting bij de geotextieltechnologie van TenCate interessant. Nu al wordt geotextiel ingezet voor het reinigen

van water en slib. Door deze materialen en eigenschappen te combineren met kunstgras kunnen kunstgrasvelden fungeren als systeem voor waterzuivering of waterberging. Een eerste toepassing is er: GreenSource, Sports for Water (zie blz. 42).

Productie in de vestiging in Dayton (Tennessee, VS)

• TenCate Grass creëert waarde door verlengde uv-garantie op componenten, garantie op vezels van intensief bespeelde velden en door ontwikkeling van nieuwe producten • Backing van kunstgrastapijt bepaalt de sterkte, dimensionale stabiliteit en hechting van de vezels van het systeem • Met TenCate Geosynthetics worden non-wovendrainagelagen voor demping en waterdoorlatendheid, geotextielen voor stabilisatie en uitvlakking en gelamineerde backing ontwikkeld www.tencategrass.com [email protected]

17

Het nieuwe kunstgrassysteem in het Kyocera Stadion (Den Haag)

DUURZAAMHEID


Sport, spel en recreatie Sporttoepassingen vormen de belangrijkste markt in kunstgras, met voetbal als koploper. De sporttechnische kennis en ervaringen van spelers en trainers in topen breedtesport zijn voor TenCate Grass een belangrijke bron van informatie. Een kunstgrassysteem bestaat uit lagen of componenten die op elkaar zijn afgestemd en idealiter zijn geïntegreerd. De mate van afstemming en integratie bepaalt de uiteindelijke karakteristieken en de sportveiligheid van het totale systeem. Elke component in een kunstgrassysteem heeft andere functies en eigenschappen, systeemtechnisch of sporttechnisch. Ook de grondwerken, waterafvoer, wateropslag en veldverwarming spelen een rol bij de keuze van de sportbodem. Vakkundig en regelmatig onderhoud draagt bij aan de levensduur en maakt dat men het sportveld veilig kan blijven bespelen. Contact- en balsport Als componentenproducent baseert TenCate Grass haar materialen en producten in sterke mate op de sporttechnische kennis en ervaringen van spelers en trainers in topen breedtesport. Sporttoepassingen vormen de belangrijkste markt,

18


met voetbal als koploper. In Nederland beschikken momenteel drie clubs in de eredivisie en zeven clubs in de eerste divisie over een kunstgrasveld met vezels van TenCate. Deze aantallen zullen weldra verder stijgen. In vier van de tien gevallen betreft het een geweven veld, GreenFields® MX. Vanwege de sublieme eigenschappen winnen geweven systemen snel aan populariteit. Hetzelfde geldt voor niet-infillvelden. Voetballers vinden deze plezieriger spelen omdat ze de opspattende infill soms als lastig ervaren – ook als deze van de beste kwaliteit is. Bij niet-ingestrooide velden wordt getracht de sporttechnische eigenschappen in de vezels aan te brengen. Hockey In het hockey is kunstgras al sinds jaar en dag de standaard. Anders dan bij voetbal spelen hockeyers niet op geweven of infillvelden, maar op een watergedragen kunstgrasmat. TenCate is official partner

van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB). De samenwerking tussen TenCate Grass, GreenFields en de KNHB is onder andere gericht op het wereldkampioenschap Hockey 2014 in en rond Den Haag. TenCate installeert hiervoor GreenFields® TX: hockeykunstgras van de bovenste plank, met gextureerde LSR-vezel. Er zijn inmiddels tien velden aangelegd bij clubs in de hoofdklasse. Deze velden zullen volgend jaar door de diverse WK-teams worden gebruikt om op te trainen. De feedback tot nog toe van de lokale hockeyers is zonder uitzondering positief. Het hoofdveld, het Kyocera Stadion, wordt na de voetbalcompetitie van een GreenFields® TX hockeygrasmat voorzien. Hetzelfde geldt voor het ernaast gelegen, tijdelijke GreenFields Stadion. Landscaping Landscaping is een grote en groeiende markt, vooral in het Midden-Oosten en in Europa in Groot-Brittannië, Duitsland, Nederland en de mediterrane landen. Dat komt onder andere door watertekorten. De consument ontdekt het product en het gemak ervan steeds meer.

Landscapingproject in Riyadh op basis van TenCate monofilament kunstgrasvezels, geinstalleerd door Hatko Sports

Het product wordt ook steeds beter en visueel natuurgetrouwer. TenCate heeft al vele producten specifiek voor landscaping ontwikkeld en geïntroduceerd. Dit leidt ook weer tot nieuwe inzichten en mogelijkheden voor de sportmarkt. Voorbeelden van toepassingen zijn tuinen en dakterrassen,

In het hockey is kunstgras al sinds jaar en dag de standaard. Hier zijn de Nederlandse hockeyvrouwen in actie tegen Argentinië (Champions Trophy 2011) (Foto: Frank Uijlenbroek)

groenstroken langs wegen, verkeerspleinen, trambanen, start- en landingsbanen, speeltuinen, parken en andere recreatievoorzieningen. De realisatie van groen-stroken langs trambanen in het Turkse Gaziantep beleeft inmiddels haar derde uitbreiding met 50.000 m2 TenCate-kunstgras. Vanuit het Midden-Oosten komen geïnteresseerden hier inspiratie opdoen voor kunstgrasprojecten. Dat TenCate de order voor het landscapingproject in Riyadh verwierf en niet grote regionale concurrenten komt mede door kostenleiderschap en innovatie. Samen met haar Turkse partner Hatko Sports kon de Grass-groep als enige snel en in de gewenste speciale kleuren leveren en een verlengde uv-garantie geven. In Europa wordt een groot deel van de groei in landscaping bewerkt via de traditionele tapijtdistributie, die een sterke positie heeft bij de grote retailketens. De relatief eenvoudige wijze van installatie maakt dat de consument snel zijn weg vindt naar deze ketens. De traditionele tapijtleveranciers hebben in kunstgras een welkome aanvulling gevonden op de bestaande

portfolio. Met een sterk distributienetwerk kunnen ze snel en voordelig leveren in elk gewenst distributiecentrum in Europa. Naast de retailketens zijn er steeds meer gespecialiseerde webshops en hoveniers. Naast het kunstgrastapijt bieden ze een volledige installatie aan. • TenCate Grass baseert materialen en producten in sterke mate op de sporttechnische kennis en ervaringen van spelers en trainers • Hockeyers reageren positief op GreenFields® TX hockeygrasmat • Markt voor landscaping groeit met name sterk in het Midden-Oosten, Groot-Brittannië, Duitsland, Nederland en de mediterrane landen

24

19

TENCATE GRASS

SYSTEEMOPBOUW GREENFIELDS® MX

GreenFields MX ®

Het GreenFields® MX kunstgras voetbalsysteem bestaat uit dicht op elkaar geplaatste, afzonderlijke ‘graspollen’ van verschillende soorten vezels. Deze verschillen van elkaar qua vorm, dikte en groentint. De bundels met vezels zijn onlosmakelijk met de onderlaag verbonden. Deze graspollen zorgen voor permanent opstaande grassprieten en zo voor een natuurlijke balrol. Het veld krijgt bovendien een nog natuurlijker aanblik. Het is in zijn geheel en tegen betrekkelijk lage kosten te recyclen. Dankzij de matrixstructuur is de bewegingsvrijheid van de voetballer aanmerkelijk groter. De infill kan vrij rondom de pollen blijven bewegen. Gevolg: het veld compacteert nagenoeg niet, dus is minder onderhoud nodig. Ook biedt deze technologie ruimte voor toekomstige ontwikkelingen, waaronder infillvrij kunstgras, geïntegreerde onderlagen en koppeling aan andere technieken, zoals intelligente filmcamera’s en digitale spelanalyses.

SYNTHETIC TURF 3D INFILL SHOCKPAD SPORTLAYER

BASE LAYER

20


DUURZAAMHEID

TenCate Grass in cijfers AMERICAS

Omzet geografisch

Americas Americas Americas EMEA EMEA EMEA AsiaAsia Pacific Asia Pacific Pacific

Americas Americas Americas EMEA EMEA EMEA AsiaAsia Pacific Asia Pacific Pacific

EMEA

APAC

Omzet klantgroep

Omzet marktthema


Sport Sport / recreatie Sport / recreatie / recreatie




Sport Sport / recreatie Sport / recreatie / recreatie



21

DUURZAAMHEID

TENCATE GRASS BIEDT BREDE PORTFOLIO IN COMPONENTEN EN SYSTEMEN

Vezels en backing voor kunstgras Kunstgrasvezels en outdoorbacking zijn een essentieel onderdeel van een kunstgrasveld. De vezels zijn bepalend voor de speltechnische eigenschappen, zoals balrol, balstuit en slidingvriendelijkheid. De outdoorbacking is verantwoordelijk voor de stabiliteit van het kunstgrastapijt en de verankering van de vezels. Voor het verbeteren van de bespeelbaarheid van het kunstgras wordt infill gebruikt. De Grass-groep heeft een uitgebalanceerde productportfolio van grasvezels en backing voor diverse sporten en landscaping.

Vezels

TenCate Oasis™ TenCate Oasis™ kunstgrasvezels zijn met name geschikt voor landscapingkunstgras in tuinen en parken. Ze worden verkocht door Royal Grass.

TenCate Tapeslide™ De gefibrilleerde tapes (TenCate Tapeslide™) worden geproduceerd door folie-extrusie. De folie wordt in reepjes gesneden en in een specifiek patroon gefibrilleerd. Dit zorgt na installatie voor een natuurlijker aanblik van het kunstgrasveld. TenCate Tapeslide™ is er in de kwaliteit XT™ en LSR®.

Het GreenFields® TX systeem is exclusief ontwikkeld voor hockey op het allerhoogste niveau (zie blz 18). Het GreenFields® MX systeem is een nieuw kunstgras voor voetbal op topniveau, ontwikkeld op basis van de gepatenteerde geweven 3D-technologie (zie blz. 20)

TenCate Monoslide™ Er zijn twee categorieën vezels: monofilamenten en (gefibrilleerde) tape. De monofilamentvezels (TenCate Monoslide™) worden geëxtrudeerd door een spinplaat. Het ontwerp van de opening in de spinplaat bepaalt de uiteindelijke vorm van de vezel. Deze vorm speelt een belangrijke rol in de eigenschappen van het kunstgrasveld.

22

txtures 4 2013 | DUURZAAMHEID VEILIGHEID

GreenFields® TX

TenCate XP Blade™ TenCate XP Blade™ is een bijzonder slijtvaste kunstgrasvezel voor velden die veelvuldig en intensief worden bespeeld. De combinatie van TenCate XQ™ -technologie en TenCate XP Blade™ biedt het beste van twee werelden: de natuurlijke uitstraling van TenCate Monoslide™ met TenCate XQ™-technologie en de ongeëvenaarde duurzaamheid van TenCate XP Blade™.

Xtra-Grass

Warp-knitted backing

Xtra-Grass is een gepatenteerd systeem waarbij de natuurlijke grasmat wordt verstevigd met kunstgras vezels. Het is een sterke combinatie van de bespeelbaarheid van natuurlijk gras met de slijtvastheid van kunstgras.

Backing is er ook als rondbreisel (warp-knit).

Infill

EPDM is een polymeer met rubberachtige eigenschappen. Het biedt goede speeleigenschappen, is in diverse kleuren verkrijgbaar en bevat geen zware metalen. Er kan mettertijd echter verkleving en verharding plaatsvinden. Dit is van negatieve invloed op de speeleigenschappen en kan invloed hebben op vezeleigenschappen.

TPE is een vrij nieuw type infill. Het materiaal is verkrijgbaar in diverse kleuren. Anders dan de twee vorige kan het uitstekend worden gerecycled en het bevat geen zware metalen.

Outdoorbacking SBR, EPDM, TPE

Outdoor backing De backing van het kunstgrastapijt bepaalt de sterkte, maatvastheid (dimensionale stabiliteit) en tuftlock (hechting van de vezels) van het systeem. Zo stelt een American footballveld op basis van monofilamenten met rubber infill andere eisen aan de backing dan een waterhockeyveld met getextureerde monofilamentvezels zonder infill. Het assortiment backingproducten draagt bij aan efficiënte productie bij organisaties wereldwijd, die voor een grote variëteit van sporten en toepassingen produceren.

Voor het verbeteren van de bespeelbaarheid van het kunstgras wordt een laag infill aangebracht. Infill zorgt voor grip, slidingvriendelijkheid, stabiliteit en energierestitutie. Er zijn diverse soorten infill: SBR, EPDM, TPE en TPO.

SBR (foto) wordt gemaakt van gebruikte auto- en vrachtwagenbanden. SBR biedt uitstekende speeleigenschappen en een lange levensduur. Anderzijds heeft het een relatief hoog zwavelgehalte, die negatieve invloed heeft op de uv-stabilisatie van de kunstgrasgarens. Uit SBR kan zink uitlogen, het geeft hoge oppervlaktetemperaturen door de zon vanwege de zwarte kleur en het ruikt bij hoge temperaturen.

TPO TPO (TenCate I-Smart®, foto) is een nieuw type infill, ontwikkeld door TenCate. Het materiaal heeft een zeer constante korrelverdeling en is verkrijgbaar in groen en bruin. Door de zeer lage dichtheid heeft het uitmuntende speeleigenschappen, een langere levensduur en optimale recyclingeigenschappen.

23

DUURZAAMHEID

TENCATE GRASS WERELDWIJD LEIDEND

Voorzichtig optimisme Er is een toenemende acceptatie van kunstgras in zowel landscaping als sport. Ook de vervangingsvraag neemt toe. De hogere bezettingsgraad, innovaties en gerealiseerde kostenbesparingen in de Grass-groep zullen naar verwachting positief bijdragen aan verder winstherstel. In verschillende kunstgrasmarkten wereldwijd is sprake van voorzichtig optimisme. De economische kou is nog niet geheel uit de lucht, maar er zijn aanwijzingen voor een licht opgaande lijn. Daarnaast neemt de vervangingsvraag toe, wat een verbetering van het algehele volume tot gevolg heeft. De bezettingsgraad van het productieapparaat van TenCate Grass stijgt. Er is een toenemende acceptatie van kunstgras als alternatief voor natuurgras in landscaping en sport, met voetbal als belangrijkste groeimarkt. De Grass-groep verwacht dat de voorzichtig positieve ontwikkelingen zich in 2014 zullen voortzetten. De aanwezigheid van TenCate op de gehele wereldmarkt is een voordeel. Sportsystemen worden weliswaar afgestemd op lokale behoeften, vanwege mondiale richtlijnen zijn de karakteristieken voor voetbal- en hockeyvelden vrijwel hetzelfde. Beleid Grass-groep Het beleid van de Grass-groep blijft gericht op een efficiënte productie, verdere afstemming per regio van marketing- en verkoopactiviteiten

24


van TenCate-bedrijven met die van klanten en op duurzame kunstgrassystemen. De matrixweeftechniek voor de vervaardiging van volledig recyclebare kunstgrassystemen betekent een verdere verduurzaming van de productie. Door deze weeftechniek door te ontwikkelen, is een nog hoger kwaliteitsniveau mogelijk. Dit sluit goed aan op de eisen van recycling van grondstoffen. Kunststof productieafval wordt in toenemende mate weer tot granulaat verwerkt en teruggevoerd in het extrusieproces. Er vinden investeringen plaats in de marketing- en verkoopstaf. Dat gebeurt mede met het oog op het WK Hockey 2014, partnerschappen met de KNHB en Coöperatie Eerste Divisie en het relatiebeheer met organisaties als FIFA en UEFA. Om de komende jaren te kunnen voldoen aan de vraag naar geweven kunstgrassystemen voor sportvelden wil TenCate in de regio Twente een nieuwe productielocatie opzetten. De verwachting is dat binnen de kunstgrasindustrie consolidatie zal plaatsvinden. Producenten herbezinnen zich op hun kernactiviteiten en zoeken mogelijk aan-

sluiting bij andere aanbieders. TenCate beschikt onverminderd over een sterke positie in kunstgrascomponenten en -systemen die zich op topniveau hebben bewezen. Een verdere afstemming van de upstream- met de downstreamactiviteiten en met strategische partners kan de effectiviteit in de markt verder vergroten en de winstgevendheid versterken. • •

Beleid van de Grass-groep blijft gericht op een efficiënte productie, verdere afstemming van marketing- en verkoopactiviteiten van TenCate-bedrijven met klanten en op duurzame kunstgrascomponenten en -systemen De hoge bezettingsgraad en gerealiseerde kostenbesparingen in de Grass-groep zullen positief bijdragen aan verder winstherstel

www.tencategrass.com [email protected]

TECHNOLOGISCHE INNOVATIE

TENCATE GRASS SCHETST TOEKOMST KUNSTGRAS

Green Loop Componentenproducent TenCate Grass en systeemleverancier GreenFields werken gezamenlijk aan technologische ontwikkelingen. Veiligheid en duurzaamheid staan daarbij voorop. Volgens TenCate Grass en GreenFields ziet het ideale kunstgrassysteem eruit zoals in de illustratie is weergegeven. Het systeem en de vezels Een geïntegreerd, 3D geweven kunstgrassysteem, gemaakt van verschillende hoogwaardige polyethyleen kunstgrasvezels. Door de keuze van soortgelijke materialen is het volledig recyclebaar. De kunstgrasvezels zijn gebundeld in meerkleurig groene polletjes, die grote rotatievrijheid bieden en stevig verankerd zijn in de onderlaag. Naast een natuurlijk uiterlijk hebben de afzonderlijke vezels specifieke eigenschappen qua demping,

veerkracht, slijtvastheid, waterhoudendheid en warmtereflecterend vermogen. Boven- en onderbouw De recyclebare infill is door middel van vezels volledig geïntegreerd in het 3D geweven systeem of is van een natuurlijk materiaal, zodat het totale veld in de zon vanuit de bovenlaag koel en vochtig blijft. De onderbouw bestaat volledig uit driedimensionaal geconstrueerd geotextiel. Dit materiaal bundelt de eigenschappen van de verschillende (sport) technische onderlagen voor onder meer egalisatie, drukverdeling, schokabsorptie, demping, vochtregulatie en drainage.

(regen)water wordt gebruikt voor het besproeien van het veld of voor watergebruik rondom het sportcomplex. Overtollig water wordt hergebruikt. Camerasysteem Onderdeel van het concept is een camerasysteem, verbonden aan software, voor regelmatige onderhoudcontroles en dagelijkse spelanalyses voor de trainers, teams en spelers. Zo worden de spelacties gekoppeld aan videobeelden. Het verloop van de wedstrijd krijgt systematisch een waardering. Door tijdens de driedimensionale productie van dit kunstgrassysteem glasvezelkabels mee te weven, kan het veld elektronisch worden verbonden aan het camerasysteem en de analysesoftware.

Wateropslag Langs of onder het veld ligt een GreenSource waterzuiverende installatie, die tevens een grote opslagcapaciteit heeft voor water. Het opgeslagen

25

LOEK DE VRIES, BESTUURSVOORZITTER EN CEO KONINKLIJKE TEN CATE NV

26

txtures 4 2013 | VISSIE, VEILIGHEID MISSIE EN STRATEGIE

LOEK DE VRIES

RESULTATEN DERDE KWARTAAL 2013

‘TenCate boekt herstel resultaat in derde kwartaal van 2013’ ‘TenCate boekte in het derde kwartaal van 2013 herstel van de resultaten. Er was sprake van een autonome EBITA-toename van 11% vergeleken met het derde kwartaal van 2012. Overheidsbezuinigingen blijven aanhouden. Aangezien het merendeel van de omzet gerelateerd is aan overheidsbestedingen blijft de groei van TenCate onder druk staan. In sommige eindmarkten is evenwel voorzichtig herstel van de private markt zichtbaar. De strategie van TenCate blijft onverminderd gericht op het vergroten van de omzet van de private markt. Deze ontwikkeling doet zich vooral voor in de sector Advanced Textiles & Composites, die hiervan duidelijk profiteert. De sector Geosynthetics & Grass blijft enigszins achter ten aanzien van omzetgroei en winstontwikkeling.’ Druk op defensiebudgetten houdt aan ‘Dat de defensiebudgetten onder druk staan, is genoegzaam bekend. TenCate merkt dit vooral bij de verkoop binnen de TenCate DefenderTM M portfolio en bij de marktgroep TenCate Advanced Armour. Vooral in de VS hield de omzetdaling in de defensiemarkt aan. Productontwikkeling binnen TenCate Advanced Armour werpt haar vruchten af. Aangezien het aantal voertuigenprogramma’s sterk is afgenomen, richt TenCate zich op het versterken van de productportfolio op het gebied van persoonsbescherming. Tevens

beschikt TenCate over sterke competenties op het gebied van aerospace armour, de bepantsering van vliegtuigen en helikopters.’ Speerpunten ‘TenCate zal meer nadruk gaan leggen en de middelen concentreren op een aantal speerpunten. Deze nieuwe groeikernen zijn het TenCate ABDS™ active blast countermeasure system van TenCate Advanced Armour, water- & en milieumanagement door TenCate Geosynthetics businessunit TenCate Water & Environment, innovatieve kunstgrassystemen van TenCate Grass: Greenfields® MX en Gen4™, automotive composites van TenCate Advanced Composites en digitale textielveredeling binnen TenCate Protective & Outdoor Fabrics. Binnen het speerpuntenbeleid zijn in 2013 aansprekende successen geboekt:

terughoudendheid. In het terugdringen van de schuldpositie is TenCate ook gedurende het derde kwartaal geslaagd. De schuldratio daalde tot 2,51. Een lage schuldratio vergroot de financiële ruimte om, wanneer zich daartoe de mogelijkheden aandienen, groeipotentie te financieren. Hoewel de huidige investeringen op een relatief laag niveau liggen, voorziet TenCate in de toekomst investeringsbehoefte, vooral op het terrein van composieten, aangezien dit een van de belangrijkste groeikernen van het concern is. Plannen zijn aangekondigd om op termijn een aparte productielokatie te ontwikkelen voor automotive composites. Ook zijn de plannen bekendgemaakt om de productie van kunstgrassystemen sterk uit te breiden.’

• Samenwerking met Amerikaanse testinstituten / CRADA agreement • Doorbraak in het professionele voetbal met Greenfields® MX-systemen • Ingebruikname van eerste digitale industriële textielprinter • Initiële omzet in automotive composites’ Focus op bedrijfsprocessen en kosten ‘Kostenbeheersing en het verlagen van de schuldratio blijven in de huidige tijd belangrijk. Het investeringsbeleid kenmerkt zich door

27

Moeraseiland met geosynthetics

28


Het proefmoeras (bron: Maritiem Nederland)

DUURZAAMHEID

TENCATE GEOSYNTHETICS VOOR AANLEG MOERASEILAND MARKERMEER

In het Markermeer en IJmeer worden proefprojecten uitgevoerd met als doel een toekomstbestendig ecologisch systeem te maken. Een van die proefprojecten is een moeras in het noordoosten van het Markermeer tussen Trintelhaven en Lelystad. Met deze proef wordt de technische haalbaarheid onderzocht van een moeras op een slibrijke bodem. Voor het creëren van de randen van het moeraseiland wordt zowel TenCate Geocontainer® als TenCate Geotube® technologie toegepast. In juni dit jaar is aannemersbedrijf Gebr. van der Lee in opdracht van Rijkswaterstaat begonnen met de aanleg van een langwerpig, tien hectare groot moeras in het Markermeer. Dit proefeiland is onderdeel van het onderzoeksprogramma Natuurlijk(er) Markermeer-IJmeer (NMIJ). Binnen het NMIJ onderzoekt Rijkswaterstaat hoe het de ecologische kwaliteit van het Markermeer-IJmeer kan verbeteren. Gebr. van der Lee heeft voor TenCate Geocontainer® en TenCate Geotube® technologie gekozen vanwege het beproefde concept. Het moeras moet minimaal 30 jaar blijven liggen, zodat risico’s tot een minimum worden beperkt. Daarnaast is het een relatief goedkope manier om de rand van een eiland op te bouwen. Zoetwatermeer Het Markermeer heeft een oppervlakte van 70 duizend hectare en is gemiddeld 3,5 meter diep. Het is een van de grootste zoetwatermeren van Europa. Vanaf windkracht 4 wordt er veel slib van de bodem opgewerveld en wordt het water troebel. Wanneer de wind gaat liggen, valt het slib als een verstikkende deken op de bodem neer. Hierdoor kunnen waterplanten, vis en driehoeksmosselen zich niet goed ontwikkelen. Ook het aantal vogels dat hiervan leeft, neemt af. De aanleg van het proefmoeras moet uitwijzen of het technisch haalbaar is een grootschalig moeras aan te leggen op een slibrijke bodem. Met een grootschalig moeras creëer je grote oppervlakten land-waterovergangen en draag je bij aan vermindering van het gehalte slib in het water. Een grootschalig moeras heeft positieve invloed op de flora en fauna en levert een grote vogelrijkdom op. Hierdoor komt het doel om van het Markermeer-IJmeer een toekomstbestendig ecologisch systeem te maken dichter bij.

Compartimenten Het proefmoeras bestaat uit een gesloten en een open compartiment van respectievelijk twee en acht hectare. Het open compartiment staat in directe verbinding met het Markermeer. Hier onderzoekt men wat de beste methode is voor de aanleg en het aanbrengen van materiaal. Het gesloten compartiment heeft een gereguleerd waterpeil. Hier wordt voornamelijk onderzoek gedaan naar het creëren van land-waterovergangen.

In 2015 moeten alle resultaten leiden tot een advies aan het Kabinet over mogelijke maatregelen in het Markermeer en IJmeer.

TenCate Geocontainer® technologie De randen worden opgebouwd met 180 units met TenCate Geocontainer® technologie van elk 30 meter lang. Eenmaal gevuld met IJsselmeerzand zijn de containers 7 meter breed, anderhalve meter hoog en hebben ze een inhoud van 280m3. Boven op de containers wordt een laag van 60 units met TenCate Geotube® technologie geplaatst, zodat de ontstane rand van het moeras boven het wateroppervlak uitkomt. Deze units zijn 30 meter lang, hebben een diameter van 2 meter en worden hydraulisch gevuld met zand uit het meer. Water gaat via de poriën naar buiten; het zand blijft achter. Vervolgens wordt het moeras opgevuld met baggermateriaal uit de vaargeul Amsterdam-Lemmer. Als extra bescherming tegen ijsgang en golfslag wordt de buitenrand afgedekt met stortsteen. Deze laag wordt uiteindelijk voorzien van klei met rietstekken. Dat helpt het water zuiveren en geeft het eiland de uitstraling van een moeras.

Elke unit met TenCate Geocontainer® technologie wordt mechanisch gevuld in een splijtbak: een vaartuig waarvan de bodem in de lengterichting als een grijper wordt geopend om zand of gesteente te kunnen storten. De units worden gevuld met zand dat in het IJsselmeer wordt gewonnen. Eenmaal gevuld, zijn de containers 7 meter breed, anderhalve meter hoog en hebben ze een inhoud van 280m3. De splijtbak wordt op positie gevaren en geopend, waarna de containers worden afgezonken.

Naar verwachting is de aanleg van het proefmoeras eind 2013 afgerond. Daarna begint een meetperiode, die tot eind 2015 duurt. De resultaten van de metingen aan het proefmoeras worden gecombineerd met de resultaten van andere experimenten die in het kader van NMIJ worden uitgevoerd.

• Onderzoeksprogramma Natuurlijk(er) Markermeer-IJmeer richt zich op verbete ring van de ecologische kwaliteit van het zoetwatermeer • Keuze voor TenCate Geocontainer® en TenCate Geotube® technologie vanwege de duur, relatief geringe kosten en de milieuvriendelijkheid • Resultaten van de metingen aan het proef moeras worden met andere resultaten gebundeld in een advies aan het Kabinet over mogelijke maatregelen www.tencategeosynthetics.com [email protected]

29

JOHANN-DIEDRICH BRAND, MARKETINGDIRECTEUR ENGINEERING PLASTICS EUROPA

30

txtures 4 2013 | BUSINESS CONTEXT

BUSINESS CONTEXT

TENCATE IN STRATEGISCHE ALLIANTIE MET BASF EN OWENS CORNING

‘TenCate voor BASF vanzelfsprekende keuze’ BASF, Owens Corning en TenCate richten zich gezamenlijk op grootschalige toepassing van thermoplastisch composieten in de automobielindustrie. Autoproducenten hebben steeds meer belangstelling voor industriële toepassingen van lichte, sterke, energie-efficiënte en schonere oplossingen, zoals composieten. De partners zijn complementair in kennis, materialen en technologie. ‘Het is een toonbeeld van industriële samenwerking.’

De businessunit Automotive Composites ontwikkelt en produceert geavanceerde composietmaterialen, verbindingen en systemen voor de automotivesector en andere industriële toepassingen. In het streven naar meer samenwerking binnen de waardeketen kwamen onder meer twee partnerschappen tot stand. Het zijn het European Thermoplastic Automotive Composites (eTAC) consortium en de strategische alliantie met BASF (Duitsland) en Owens Corning (Ohio, VS). TenCate Advanced Composites brengt haar expertise in de thermoplastische composietenproductie in. De bijdrage van BASF bestaat uit haar kennis van de productie en formulering van thermoplastische harsen.

Owens Corning levert de technologie om weefsels en glasvezelversterkte oplossingen te ontwikkelen. Optimale oplossingen Samenwerking in de waardeketen is om twee redenen noodzakelijk. Niet alleen om geautomatiseerde procestechnologieëen te ontwikkelen en in deze industrie te introduceren, ook om de standaard te zetten in nieuwe materialen. Doel is optimale oplossingen te ontwikkelen in thermoplastisch composieten voor massaproductie in de automotive. Er is een sterk groeiende vraag naar lichtgewicht oplossingen. Composieten dragen bij aan gewichtsbesparing van voertuigen en daardoor aan vermindering van de CO2-uitstoot.

‘We zijn beide wereldmarktleider: BASF als leverancier aan de auto-industrie, TenCate in thermoplastisch composietmateriaal.’ Vanzelfsprekende keuze BASF is een der grootste chemieconcerns ter wereld. De onderneming is bovendien een van de grootste toeleveranciers van chemicaliën voor de mondiale automobielindustrie. De productportfolio varieert van additieven voor brandstoffen tot coatings en kunststoffen – om er maar enkele te noemen.

31

VERVOLG PAGINA 31

De keus van BASF om met TenCate in zee te gaan, beschouwt Johann-Diedrich Brand (marketingdirecteur Engineering Plastics Europa) als vanzelfsprekend. ‘We zijn beide wereldmarktleider: BASF als leverancier aan de auto-industrie, TenCate in thermoplastisch composietmateriaal. TenCate heeft de veeleisende vliegtuigmarkt goed bediend. Ze heeft er een leidende rol en decennialange ervaring en heeft daarmee alles in huis om de automobielindustrie te bedienen. De materiaalexpertise van BASF en de productie-expertise van TenCate komen hier samen. We zijn complementair in kennis en technologie. Samen hebben we een geweldig aanbod. Samen kunnen we zo snel mogelijk concurrerende oplossingen aanbieden. Geen concurrent heeft die mogelijkheid. Het is een excellente samenwerking en een toonbeeld van industriële samenwerking, ook voor andere bedrijfstakken.’ Europese wetgeving De EU heeft zich ertoe verplicht om de CO2-emissie in 2020 te verlagen tot 20% van de uitstoot in 1990. In juni 2013 stelde de EU een drempel in van 95 gram CO2 per kilometer voor personenauto’s voor het gemiddelde wagenpark van een OEM. De emissienormen vergroten de behoefte aan lichtere voertuigen, zonder dat dit ten koste gaat van hun eigenschappen. De oplossing: efficiëntere motoren, schonere brandstof en een lager voertuiggewicht. Vezelversterkte composieten zijn 30 tot 50% lichter dan metalen onderdelen. Thermoplastisch composieten zijn bovendien geschikt voor serieproductie met grote volumes; ze bieden veel ontwerpvrijheid en zijn recyclebaar. Dat sluit aan bij de groeiende behoefte aan mobiliteit op maat. Er worden nieuwe eisen gesteld aan de flexibiliteit van design en productiemethoden. Thermoset composieten worden voornamelijk toegepast in kleine series sporten luxewagens. De auto-industrie is evenwel op grote aantallen gericht en kent hogere productiesnelheden. ‘Wij moeten aantonen dat onze oplossingen beter en efficiënter

32


De eerste kunststof motorondersteuning die Daimler gebruikt, is 30% lichter en aanmerkelijk stiller dan haar aluminium voorganger en verlengt de levensduur van de motorsteunen. Dit onderdeel wordt toegepast in de nieuwe Mercedes GL-klasse van Daimler en is gemaakt van Ultramid® A3WG10 CR van BASF. (foto: BASF SE)

zijn dan metalen als aluminium. Qua designvrijheid en integratie van functionaliteiten zijn composietoplossingen concurrerend. Daar kunnen we een grote slag maken.’ Ontwikkelactiviteiten Gezamenlijk ontwikkelen de drie partners de materialen en technologie om die relatief nieuwe klasse materialen toe te passen. Zo ontwikkelt TenCate Automotive Composites een aantal materialen die BASF als systeemoplossing met engineering en overmoulding polymeren gaat verkopen. Die ontwikkelactiviteiten vergen gedegen kennis van de eigenschappen van de materialen en van flinke investeringen. Met 2020 in het vizier dringt de tijd: een nieuwe auto op de weg brengen vergt vier tot vijf jaar ontwikkeling. Nieuwe technologieën implementeren in massaproductie kost nog meer tijd.

Samenwerking is dus noodzakelijk. ‘Om in een nieuwe industrie een nieuw technologiepakket te introduceren, lukt niet alleen. Het is een revolutie. Dat moeten we doen door onze sterkten te combineren. Onze alliantie is uniek. Het zijn alledrie mondiale ondernemingen. De culturele verschillen werken eerder bevruchtend dan remmend, want de automobielindustrie is een wereldmarkt.’ Contacten Onderdeel van de alliantie zijn een stuurgroep en een technische commissie. Namens TenCate Advanced Composites hebben Frank Meurs (groepsdirecteur) en Robert Lenferink (businessdevelopmentmanager) zitting in de stuurgroep. Sebastiaan Wijskamp (R&D-programmamanager) en Bas Slootweg (application engineer) vertegenwoordigen TenCate in het technische comité. Namens BASF heeft Johann-Diedrich Brand hierin

zitting. Binnen de alliantie is er frequent contact: regelmatig zijn er besprekingen en telefoonconferenties. Dat werkt wel zo snel. Samen met de bijdragen van de grotere spelers in de alliantie kan TenCate Automotive Composites als relatief kleine speler haar flexibiliteit ten volle benutten. Acceptatie van thermoplasten Wat de acceptatie van thermoplasten betreft, maakt Johann-Diedrich Brand zich geen zorgen. Autoproducenten tonen steeds meer interesse in automotivetoepassingen van lichte, sterke, energie-efficiënte en schonere oplossingen, zoals composieten. ‘Composieten hebben in het luxe sportsegment een uitstekende reputatie en worden in de regel met hightech geassocieerd.’ Acceptatie door de consumenten is evenmin een issue. Vliegtuigen gingen auto’s voor met de toepassing van composieten. ‘Men zal het niet opmerken. Het gaat veel meer om de eigenschappen van het materiaal. In de toekomst zullen we materialen steeds meer daar inbrengen waar ze het beste presteren.’

Ultracom™ In oktober 2013 introduceerde BASF een

geïntegreerd pakket producten en oplossingen met als merknaam Ultracom™. Materiaalontwikkeling, productietechnologie van structuurdelen en designcapaciteiten komen hierbij samen. De systeemoplossing bestaat uit producten en diensten: continu-vezelversterkte laminaten, overmoulding compounds en engineeringkennis (vooral part design). Het gaat om thermoplastisch laminaat en UD-tape uit de TenCate-bedrijven in Nijverdal respectievelijk Burlington (Canada). Deze worden geïmpregneerd met technische kunststoffen van BASF. Samen met het proces van overmoulding in een spuitgietmachine kunnen klanten deze materialen gebruiken om structurele componenten te maken met een hoge mate van functionele integratie. Na de overmoulding is er geen verdere bewerking of afwerking meer nodig. De rugleuning van Johnson Controls is een van de eerste, extern vervaardig de prototypes die voortkomen uit het nieuwe Ultracom™ pakket van BASF. Het onderdeel CIFO (onder) is een testcomponent. Het telt meer dan twintig functionaliteiten. (foto: BASF SE)

• Europese emissienormen voor voertuigen vragen om efficiëntere motoren, schonere brandstof en een lager voertuiggewicht; vezelversterkte composieten zijn een passend antwoord • Samenwerking in de waardeketen is noodzakelijk om geautomatiseerde proces technologieëen te ontwikkelen en intro duceren en om de standaard te zetten in nieuwe materialen • Alliantie is ‘een excellente samenwerking en een toonbeeld van industriële samen werking’ www.tencateadvancedcomposites.com [email protected] www.basf.com

De hoofdvestiging van de BASF Group staat in Ludwigshafen aan de Rijn. Met meer dan 160 chemische productiebedrijven, honderden laboratoria, pilot plants, werkplaatsen en kantoren is dit het grootste industriecomplex in Europe (foto: BASF SE)

33

34


DUURZAAMHEID

TENCATE MATERIAALLEVERANCIER VAN SPACEX

Falcon 9 kiest luchtruim TenCate Advanced Composites heeft composietmaterialen geleverd aan het Amerikaanse ruimtevaartbedrijf SpaceX voor de verbeterde versie van haar Falcon 9. De tweetrapsraket beleefde 29 september een succesvolle lancering vanaf luchtmachtbasis Vandenberg in Santa Barbara (California, USA). Space Exploration Technologies Corp. (SpaceX) ontwikkelt, test en produceert onder meer raketlanceersystemen en raketmotoren. Het bedrijf voor ruimtetransport in Hawthorne (California) heeft twee raketten ontwikkeld en gebouwd: de Falcon 1 en Falcon 9. Ook vervaardigde het de Dragon-capsule, die met een Falcon 9 in een baan om de aarde kan worden gebracht. De Falcon 9 en Dragon zijn door NASA gecontracteerd om het internationaal ruimtestation ISS te bevoorraden. De eerste Falcon 9 werd op 4 juni 2010 gelanceerd. De tweede vlucht begon op 8 december 2010. Dit was de eerste onbemande vlucht met de SpaceX Dragon. Op 22 mei 2012 werd de eerste herbruikbare Dragon-capsule gelanceerd. Bestemming van deze eerste testvlucht: het ruimtestation ISS. Op 24 mei koppelde André Kuipers de capsule aan het ISS.

satellietindustrie. Het gaat om zowel militaire als commerciële projecten. Voorbeelden van toepassingen in de ruimtevaart zijn zonnepanelen, antennes, reflectoren, delen van de huid en de draagconstructie voor de zonnecellen, antennes, spanten, communicatieschotels en hitteschilden. TenCate Advanced Composites USA voorziet SpaceX van onder meer hogetemperatuurprepregs voor de structuur van ruimtevaartuigen en bulk moulding compound: een thermoset composiet die wordt gebruikt voor spuitgietprocessen. SpaceX legt de lat steeds hoger, verklaart Joe Morris, directeur van TenCate Advanced Composites USA. ‘Het bedrijf laat zien hoe belangrijk innovatie en teamwork zijn. We zijn vereerd dat we SpaceX met onze geavanceerde composietmaterialen op al hun platforms kunnen ondersteunen.’

Toepassingen composietmaterialen TenCate Advanced Composites is een toonaangevend leverancier van geavanceerde composieten voor toepassing in de luchtvaart, ruimtevaart en

www.tencateadvancedcomposites.com [email protected]

Foto: SpaceX

35

DUURZAAMHEID TENCATE GEOLON

®

PET VOOR FUNDERING TIJDELIJKE DIJK IN RUSLAND

Een sterke dijk

In 2013 is een omvangrijke reconstructie gestart van een deel van het centrum van een grote stad in Rusland. De stad, gelegen aan de Wolga, heeft een belangrijke zakelijke, historische en culturele functie. Het herstel betreft gebouwen, sportaccommodaties en wegen. Een van die wegen overbrugt een zijrivier. Elke dag komen er duizenden auto’s overheen. Om elk risico op ernstige vertraging of instorting tijdens de werkzaamheden te voorkomen, werd besloten ernaast een tijdelijke dijkweg aan te leggen. Om deze dijk voldoende stabiliteit te geven, werd als basis geweven TenCate Geolon® PET 300

36


aangebracht. Na de reconstructieperiode van drie maanden werd de dijk verwijderd. TenCate Polyfelt® Geolon PET is een geweven geotextiel voor grondwapening, met name in aardebanen op slecht draagkrachtige grond en in aardebanen op een paalfundering. Het materiaal heeft een lange levensduur en een enorme trekof kruipweerstand. Het helpt bovendien grondlagen van elkaar te scheiden. www.tencategeosynthetics.com [email protected]

PRODUCT – TenCate Geolon® PET 300 MARKT – wegen waterbouw, infrastructuur PROCES – materialen wordt in rollen standaard of klantspeciek aangeleverd en ter plaatse verwerkt TECHNOLOGIE – etruderen, weven en coaten

1

Uitrollen Uitrollen en placeren van TenCate Geolon® PET 300 rollen

2

Vastzetten Vastzetten van TenCate Geolon® PET 300

3

Installeren Installatie van de zandlaag boven TenCate Geolon® PET 300

37

DUURZAAMHEID

TENCATE GRASS KUNSTGRASVELD AUCKLAND ONDERWERP VAN STUDIE

TigerTurf-veld scoort op milieuvriendelijkheid De gemeenteraad van Auckland (Nieuw-Zeeland) heeft enige tijd geleden het Sports Field Capacity Development Programme goedgekeurd. Onderdeel van dit programma is dat men het huidige bescheiden aantal sportvelden op basis van natuurgras opwaardeert naar kunstgrasvelden. De bewoners kunnen dan vaker en ongeacht de weersomstandigheden van de velden gebruikmaken. Michaels Avenue Reserve in het stads-deel Ellerslie is het eerste van 37 kunstgras sportvelden die men wil aanleggen. Het geniet een grote populariteit bij recreanten, sporters en hardlopers. Er is een waterpartij, een joggingparcours langs zeldzame bomen en er liggen voetbal- en cricketvelden. Mogelijke milieueffecten TigerTurf Nieuw-Zeeland had de tender voor de levering van het kunstgras en de installatie van het nieuwe kunstgrasveld op Michaels Avenue Reserve net gewonnen, toen de buurt

38


schadelijke invloeden. Samen met vertegenwoordigers van de nabijgelegen Michael Park School maakten zij hun zorgen kenbaar bij de raad. De infill zou onder invloed van zonlicht en regenwater in het milieu kunnen belanden. Dat zou ten koste kunnen gaan van de luchten waterkwaliteit.

Het laboratoriumwerk ging vergezeld van een onderzoek ter plekke

bezwaar aantekende. Het bezwaar gold de mogelijke milieueffecten voor dit natuurrijke gebied van kunstgras in het algemeen en de infill van gemalen rubber in het bijzonder. De buurtbewoners in Michaels Ave hebben zich verenigd in de bescherming van hun woonomgeving tegen

Uitgebreid onderzoek De gemeenteraad van Auckland liet desgevraagd een onderzoek uitvoeren naar het mogelijk vrijkomen van dampen. Na bestudering van internationale literatuur werd een reeks worst case scenario experimenten opgezet. Ook analyseerde men de luchtkwaliteit op potentieel schadelijke chemicaliën. Het laboratoriumwerk ging vergezeld van een onderzoek ter plekke en het bestuderen van een twee jaar oud kunstgrasveld. Daarnaast werd een twee jaar durend onderzoek gestart naar de mogelijke aanwezigheid van uitgespoelde metalen in het drainagewater.

Onderdeel van programma is opwaardering van het aantal sportvelden op basis van natuurgras naar kunstgrasvelden

Het kunstgras voetbalveld in Ellerslie (Auckland, Nieuw-Zeeland) was onlangs onderwerp van een aantal milieustudies, waaronder een nog lopend onderzoek naar de waterkwaliteit. Dit onderzoek moest buurtbewoners tonen dat de afgifte van stoffen uit het veld geen nadelige invloed heeft op hun gezondheid of het milieu. De resultaten wezen het uit. De concentraties vrijkomende stoffen vielen ruim binnen de strengste normen die Nieuw-Zeeland hanteert.

Voor de onderzoeken schakelde men een team in van wetenschappers van de Research, Investigations and Monitoring Unit (RIMU), Geological and Nuclear Sciences (GNS) en van Renovate Turf Consultants. Binnen de richtwaarden De resultaten laten niets aan duidelijkheid te wensen over. De concentraties vrijkomende stoffen (voornamelijk koolwaterstoffen) vallen ruim binnen de richtwaarden voor luchtkwaliteit en de National Ambient Air Quality standaard. Dit zijn de strengste waarden die Nieuw-Zeeland kent. Bovendien zijn ze volledig in lijn met de resultaten van onderzoeken die eerder in andere landen zijn uitgevoerd. Het onderzoek naar de waterkwaliteit loopt overigens nog twee jaar door. Men houdt ook bij het ‘ouder worden’ van het veld graag de vinger aan de pols. De bewoners worden regelmatig van de uitkomsten op de hoogte gesteld.

Volledig begrip Volgens Stephen Stones, directeur van TenCate Grass Asia-Pacific, levert dit onderzoek de nog ontbrekende stukjes kennis op voor een volledig begrip van de invloed van kunstgrasvelden op het milieu. ‘Door gebruik te maken van het wereldwijde netwerk van TenCate konden we de gemeenteraad bijstaan met informatie en studies uit de hele wereld’, vertelt hij. ‘Het internationale onderzoek dat is verricht, heeft zich tot nog toe geconcentreerd op warmte, door wind verspreide verontreiniging en de impact van gerecycled rubber op de menselijke gezondheid. Er is echter weinig bekend over de werkelijke invloed van wegsijpelend water op rivieren en beekjes. Als dochteronderneming van TenCate is TigerTurf er trots op dat wij worden geassocieerd met een dergelijk uitgebreid onderzoek naar de waterkwaliteit bij een kunstgrasveld.’

• Sports Field Capacity Development Programme voorziet in aanleg van 37 kunstgras sportvelden in Auckland, waaronder als eerste Michaels Avenue Reserve • Nieuw-Zeelandse wetenschappers voerden uitgebreid onderzoek uit naar de kwaliteit van lucht en water, met een voor TigerTurf positieve uitkomst • ‘Onderzoek levert nog ontbrekende stukjes kennis op voor een volledig begrip van de invloed van kunstgrasvelden op het milieu.’ www.tigerturf.com [email protected]

39

DUURZAAMHEID

TENCATE OUTDOOR FABRICS LEVERT WEEFSELS VOOR TENTEN GLASTONBURY

Kleurrijk muziekfestival Van 26 tot en met 30 juni vond dit jaar in het Engelse Glastonbury het gelijknamige festival plaats. Het was een muzikaal en kleurrijk evenement. Op een deel van het terrein boden duizend tenten in verschillende kleuren tal van bezoekers een comfortabel onderkomen. TenCate Outdoor Fabrics leverde de outdoorweefsels.

40


Het Glastonbury Festival in Engeland is een van de grootste meerdaagse openluchtfestivals van Europa. Muziek en kunst staan centraal. Dit jaar trok het evenement bijna 150.000 bezoekers. Daarmee was het festival uitverkocht. Op diverse podia speelden onder anderen Rufus Wainwright, Elvis Costello, Nick Cave, de Arctic Monkeys, Mumford and Sons, Editors, Major Lazer, de Smashing Pumpkins en de Rolling Stones. Milieuvriendelijk imago Het succes van het festival vormt tegelijkertijd een bedreiging voor zijn milieuvriendelijke imago. Dat komt niet alleen door het vele afval dat men achterlaat. Steeds meer festivalgangers zetten er een goedkoop tentje op, dat ze bij hun vertrek laten staan of weggooien. Doorgaans is zo’n tent van laagwaardige kwaliteit en kan hij niet worden gerecycled.

PRODUCT – TenCate All Season Residential™ outdoorweefsel van polyester- / PVA-vezel en micro-poreuze acrylaatcoating MARKT – kampeeren recreatiesector TECHNOLOGIE – weef- en finish (coating)-technologie PROCES – weefsel wordt door confectionair verwerkt tot voortenten, luifels, groepstenten.

Duurzame oplossing Zoekend naar een duurzame oplossing voor dit probleem klopte de organisatie aan bij BCT Outdoors in Bradford (Yorkshire). Dit bedrijf werd gevraagd duizend tenten te leveren die bestand moesten zijn tegen de Britse zomer met veel wind en regen, twee tot drie personen comfortabel onderdak moesten bieden en waarvan de scheerlijnen aan de binnenzijde zitten. De Engelsen vroegen TenCate Outdoor Fabrics vervolgens om levering van TenCate All Season Residential™ in zes verschillende kleuren: blauw, groen, rood, oranje, grijs en beige. Dit materiaal is licht, waterdicht, weerbestendig, ademend en duurzaam. Bovendien voldoen de producten aan de strenge eisen op het gebied van milieuvriendelijkheid. De tenten lieten zich eenvoudig opzetten. ‘Het was het perfecte materiaal voor dit project’, aldus Pat Hammond van BCT Outdoors.

Door de duurzame tenten voor vier dagen à £ 250 te verhuren, kunnen ze gedurende vele jaren worden hergebruikt. Gelet op het succes van deze oplossing, liggen mogelijke vervolgopdrachten in het verschiet. www.tencateoutdoorfabrics.com [email protected] www.bctoutdoors.com

41

WATERMANAGEMENT

TENCATE PARTNER IN WATERSYSTEEM VOOR ZUID-AFRIKA

GreenSource: sportieve wateroplossing Periodes van droogte waren voor de provinciale overheid in Zuid-Afrika aanleiding te komen tot optimaler watermanagement voor landbouw en drinkwatervoorziening. TenCate, Pentair en Wavin kregen opdracht voor de realisatie van een innovatieve en duurzame wateroplossing: GreenSource, Sports for Water. Het systeem combineert kunstgras met waterzuivering. Het kan zorgen voor 50 liter veilig drinkwater per minuut. Op de locatie is tevens voorzien in een klein klaslokaal voor onderwijs over water.

De Zuid-Afrikaanse provincie North West kent een aride (droog) tot semi-aride klimaat met onregelmatige regenval. De kwaliteit van het meeste oppervlaktewater varieert van matig tot zeer slecht. Slechts 27% van de huishoudens in de provincie heeft toegang tot veilig drinkwater. Ten gevolge van intensieve mijnbouw, industriële activiteiten en onreine irrigatie van akkers raakt het grondwater steeds meer vervuild. Efficiënt en productief watergebruik zijn dus noodzakelijk. Dat besef heeft de provinciale overheid in het noordwesten van Zuid-Afrika en de Zuid-Afrikaanse Water Research Commission ertoe aangezet te komen tot optimaler watermanagement voor zowel landbouw als drinkwater.

42


Bevordering welzijn Het gebrek aan voldoende en veilig (grond)water is een belemmering voor economische vooruitgang. Bovendien wil de provinciale Afrikaanse overheid het welzijn van de lokale bevolking vergroten door nabij scholen meer sportfaciliteiten te realiseren. Met GreenSource worden beide doelen in één keer bereikt. Het project voorziet in een veilige waterfiltratie en -berging, die een continue schone en veilige waterstroom mogelijk maakt. Ook maakt het multisportactiviteiten mogelijk op kunstgras, dat seizoensonafhankelijk beschikbaar is. Voorlichting over sanitaire voorzieningen en hygiënische leefomstandigheden leert de bevolking optimaler met water omgaan. Het ministerie van

Buitenlandse Zaken heeft TenCate, Pentair en Wavin de gezamenlijke opdracht verstrekt voor de realisatie van twintig van deze innovatieve en duurzame wateroplossingen in Zuid-Afrika. Het project beslaat de provincie North West. Projectpartners Het waterzuiveringsdeel van het geïntegreerde GreenSource-systeem wordt geproduceerd door Pentair. TenCate levert het hoogwaardige kunstgras en de geotextielen. De waterbuffering en buissystemen komen van Wavin. Landscape Solutions draagt zorg voor de integratie van het systeem in de provincie North West in Zuid-Afrika. Het bedrijf doet dit samen met haar lokale partner Royal Turf

South Africa. Saxion Hogeschool levert als kennisinstelling in watertechniek en textieltechnologie een inhoudelijke en ondersteunende bijdrage. Mmapula Community Development verzorgt de training en begeleiding voor een juist gebruik van de systemen. Advanced Materials Manufacturing Oost-Nederland (AMMON) begeleidt deze innovatie. Kunstgraswatersysteem als sportveld Het verzamelde, gezuiverde en gebufferde water kan worden gebruikt voor zowel het besproeien van het kunstgrasveld voor sportactiviteiten als voor de irrigatie van het omliggende landbouwgebied. Ook kan het gezuiverde water worden

gebruikt als drink- of douchewater voor sporters of de lokale bevolking. In natte gebieden kan de enorme opvangcapaciteit juist dienen als tijdelijke waterbuffer. Een dergelijke buffer kan tevens dienst doen als bron voor blus-water voor bebouwing in de directe omgeving van het sportcomplex. Het kunstgrassysteem kan worden gebruikt als sportveld. Het systeem kan zorgen voor 50 liter gefilterd en veilig drinkwater per minuut. Als het 16 uur per dag wordt gebruikt, kan hiermee dagelijks circa 50.000 liter worden gefilterd. Dat is 17 miljoen liter op jaarbasis. Zonnepanelen leveren het grootste deel van de energie voor de pompen. De filtratieeenheid wordt opgeslagen in een klein gebouw, dat ook een klein klaslokaal voor onderwijs

over water heeft. De demonstrator van het GreenSource kunstgras waterzuiveringssysteem is eerder gerealiseerd door het Open Innovation Center Advanced Materials in Nijverdal. Dit is de basis voor het uiteindelijke productontwerp, dat is gericht op serieproductie. Door de ontwikkelingssamenwerking in Zuid-Afrika is de Nederlandse overheid launching customer geworden. www.tencategrass.com [email protected]

43

PROTECTING PEOPLE Onderdeel van de activiteiten van TenCate Advanced Armour zijn de ontwikkeling en vervaardiging van pasklare lichtgewicht componenten (ballistische panelen) voor aerospace armour: Vliegtuigen helikopterbepantsering. De afbeelding op de pagina laat zien welke onderdelen TenCate levert om de overlevingskans van een helikopter in de lucht zo groot mogelijk te laten zijn.

Luchtmobiele bescherming 3

TenCate Advanced Armour levert lichtgewicht composietmaterialen, modules en systemen met lagere levenscycluskosten, een bescheidener logistieke voetafdruk, een groter laadvermogen, een hoog veiligheidsniveau en ontwerpvrijheid. Deze kogelwerende materialen, modules en systemen bieden functionaliteiten als - bestand tegen stofstormen en zeewater - extreme-temperatuurbestendigheid - ballistische bescherming - vlamwerendheid - uv-bestendigheid - schokbestendigheid - chemische bestendigheid - trillingsbestendigheid - hoge belastbaarheid Overlevingsoplossingen van TenCate resulteren in - verbeterde bescherming voor piloten, bemanning en lading - eenvoudige installatie en demontage - snelle missie-specifieke configuratie - uitwisselbaarheid van ballistische panelen

44


ARMOUR VOOR HELIKOPTERBEPANTSERING

4 5 6 8 2

4

5

Gepantserd venster

Buitendeur

- transparant composietmateriaal - duidelijke zichtbaarheid - ballistische bescherming - betere bescherming van piloten en bemanningsleden

- structurele composietarmour - geïntegreerd gepantserd venster - gering gewicht - maximalisatie van de ruimte in de helikopter

1

2

3

Positie boordschutter

Radarbepantsering

Motorbekleding

- radartransparante bescherming tegen loden en pantserplaat doorborende munitie

- bestendigheid tegen hoge temperaturen

- transparantie over een breed spectrum van de radar

- 3D-vormen voor minimaal gewicht en maximaal ruimtevolume

- hogere bescherming van bedrijfskritische apparatuur

- optimale bescherming vluchtkritische componenten

6

7

8

Stoelbepantsering

3D-bepantsering

Vloerpanelen

- personele beveiliging - uitwisselbaarheid van panelen - hoge ergonomische functies voor piloten - maximale bescherming tegen gering gewicht

- maximalisatie van de beschikbare ruimte in de helikopter - fraaie afwerking van het interieur

- verbeterde bescherming voor piloten, bemanning en lading - eenvoudige installatie en demontage - snelle missie-specifieke configuratie - uitwisselbaarheid van gepantserde panelen

- bescherming van de schutter - eenvoudige toegang in en uit de helikopter

7

1

45

Op woensdag 2 oktober vierde Amber Composites Limited haar vijfentwintigste verjaardag. Bij deze gelegenheid vond de naamswijziging plaats in TenCate Advanced Composites UK. Zestig genodigden (klanten, leveranciers en andere business partners) maakten die dag hun opwachting om de verjaardag en naamswijziging mee te vieren.

TenCate vervaardigt zowel thermoplastisch composiet als thermohardende (thermoset) materialen. De thermosetactiviteiten zijn geconcentreerd in de Verenigde Staten en voornamelijk gericht op de luchten ruimtevaart (communicatie en satellieten). Amber Composites produceert met name matrijzen- en structurele prepregs en honingraatkernen.

De honingraatkernen zijn gemaakt van onder andere aluminium, Nomex® en Kevlar®. Het bedrijf in Langley Mill (Nottingham) heeft zich mettertijd een leidende marktpositie verworven in thermoset composiet tooling voor de matrijzenbouw. De producten vinden hun toepassing in Formule 1- en luxe sportwagens, de automotive-, luchtvaart- en andere industrieën.

Zestig genodigden maakten hun opwachting in Langley Mill (Nottingham) om de verjaardag en naamswijziging mee te vieren

46


Formule 1, een veeleisende markt De markt voor Formule 1-, sporten luxewagens is voor TenCate relatief nieuw. Het is een innovatieve, veeleisende markt met snelle ontwikkelingen. Een racewagen telt meer dan 5.000 componenten. Na elke race wordt zo’n 20% hiervan vervangen of geüpgraded. Er wordt hier al jarenlang thermoset toegepast. In tegenstelling tot de luchtvaartindustrie kan een nieuw materiaal hier snel worden gecertificeerd. Het Verenigd Koninkrijk is het hart van de Formule 1-racerij. Acht van de elf F1-teams hebben hun basis op minder dan 60 kilometer van het circuit van Silverstone. Amber Composites is een belangrijk toeleverancier van prepregsystemen en materialen voor deze markt. Zo wordt het harssysteem TenCate E745 verwerkt in structuren met hoge-energie-absorptie (hi-impact). Het is met ingang van 2014 het enige gekwalificeerde en gespecificeerde materiaal voor gebruik in side impact structures van alle Formule 1-wagens. Langley Mill is erg betrokken bij deze industrie en wil graag materialen ontwikkelen voor alle delen van het voertuig. Versterking activiteiten Door de acquisitie van Amber Composites kan TenCate ook haar activiteiten in thermoset

Amber Composites is een belangrijk toeleverancier van prepregsystemen en materialen voor de Formule 1-racerij

BUSINESSDEVELOPMENT

TENCATE ADVANCED COMPOSITES UK EEN FEIT

Amber Composites viert verjaardag met nieuwe naam doen zich voor in onder meer de autosport, luchtvaart en prothese-industrie. In het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten worden TenCate AmberTool™ tooling prepregs rechtstreeks aan de klant geleverd. Verkoop op het Europese vasteland gebeurt door voorraadhoudend distributeur Axson Technologies. Axson heeft toegang tot markten waarop TenCate Advanced Composites normaliter niet opereert.

Frank Meurs (tweede van rechts) en Nick Tiffin (groepsdirecteur resp. directeur sales & marketing van TenCate Advanced Composites EMEA) verzorgden een presentatie. Hierin legden zij de redenen uiteen voor de acquisitie door TenCate van Amber. Ook etaleerden zij hun visie op de toekomst van het bedrijf en de composietengroep

in de communicatie- en satellietindustrie in Europa versterken. TenCate blijft investeren in de ontwikkeling en productie van prepregs en in de benodigde testapparatuur en mankracht om de groei te ondersteunen. Voor de Engelsen betekent dit dat ze haar markten nog beter en sneller met concurrerende materialen kan beleveren. TenCate Advanced Composites UK is nu de centre of excellence in de productie van thermoset voor Europa.

TenCate AmberTool™ In september lanceerde TenCate Advanced Composites een reeks prepregs voor composiet matrijzenbouw onder de naam TenCate AmberTool™. Deze portfolio omvat de reeks thermoset materialen van TenCate Advanced Composites UK en een serie prepregs van TenCate Advanced Composites USA. Binnen dit assortiment wordt gebruik gemaakt van de met nanosiliciumoxide versterkte harstechnologie van 3M. Nieuwe mogelijkheden voor toepassing

• TenCate Advanced Composites UK is belangrijk toeleverancier van harssystemen en materialen voor racewagens • TenCate Advanced Composites UK-groep beschikt na de acquisitie over een ster- kere en evenwichtiger productportfolio • TenCate AmberTool™ is een vernieuwde reeks prepregs voor composiet matrijzenbouw www.tencateadvancedcomposites.com [email protected]

47

WATERMANAGEMENT

TENCATE AANWEZIG BIJ H2O9 WATER FORUM IN NEW YORK

Veilig en veerkrachtig Nederland heeft een naam hoog te houden als het gaat om het beschermen van mensen en steden tegen woedend water. De kennis en ervaring van Nederlandse bedrijven als TenCate Geosynthetics kunnen de basis vormen voor oplossingen in kuststreken en -steden elders in de wereld. Dat was de inzet van een tweedaagse conferentie over watermanagement in New York.

Op maandag 9 en dinsdag 10 september vond in New York City’s Battery Park de tweede editie plaats van het H2O9 Water Forum. Thema van deze Amerikaans-Nederlandse conferentie: ‘Water Challenges for Coastal Cities, from the Dutch Delta to New York City’. Centraal stond de vraag hoe kuststeden kunnen worden beschermd tegen orkanen en overstromingen. De orkaan Sandy van oktober 2012 ligt bij menigeen nog vers in het geheugen. De klimaatverandering vergroot de bedreiging van storm en water voor kuststeden. Een belangwekkend thema dus, waarvoor zich veel belangstellenden en betrokkenen meldden.

48

txtures 4 2013 | DUURZAAMHEID VEILIGHEID

Onder hen waren vertegenwoordigers van de Nederlandse bedrijven TenCate, Arcadis en Fugro. Pleidooi Eeuwen geleden al is Nederland de strijd tegen het water aangegaan. Met succes. De kennis en ervaring in Nederland inzake watermanagement genieten internationaal hoog aanzien. In New York dienden ze als lering en inspiratie voor mogelijke oplossingen. Melanie Schultz van Haegen (minister van Infrastructuur en Milieu) hield bij de opening een pleidooi voor een structurele, internationale aanpak van de waterproblematiek

– voor New York, de Amerikaanse oostkust en wereldwijd. ‘Het is onze morele plicht onze kennis in te zetten om andere landen te helpen’, aldus de bewindsvrouw. ‘Water verbindt ons. Aan beide zijden van de oceaan staan we voor dezelfde uitdaging: onze kustgebieden wapenen tegen een onzekere toekomst. Als het bedrijfsleven, de wetenschap en overheden samenwerken, komen we tot innovatieve oplossingen.’ ‘Act now’ Het ministerie van Infrastructuur en Milieu werkt inmiddels samen met het Amerikaanse ministerie

De constructie van een zestig meter lange golfbreker met TenCate Geotube® technologie bij Plumb Beach (Brooklyn)

Geotextiele materialen Geotextiele materialen van TenCate werden decennia geleden al toegepast bij de aanleg van de Oosterscheldewerken. TenCate Geotube® technologie biedt bescherming tegen overstromingen. Ze helpt eilanden creëren, zoals in Bahrain en Dubai, of wordt ingezet bij landaanwinning zoals in Brisbane Port in Australië. Tubes als kern van een duinenrij liggen in de Verenigde Staten onder meer in Atlantic City en Sea Isle City (New Jersey), Grand Isle (Louisiana), Wallops Island (Virginia), Santa Rosa Beach en Upham Beach (Florida), Santa Maria (California), Bald Head Island (North Carolina) en Bolivar schiereiland (Texas) en in Mexico bij Sanchez Magallanes (Tabasco). Golfbrekers op basis van TenCate Geotube® technologie vinden we onder andere in Cannes (Frankrijk), Stella Maris Marina (Ecuador), El Dorado Royal, Bahia Principe Tulum, Progresso en Cancun (Mexico), Bengkulu (Indonesië) en Kerteh (Maleisië).

van Volkshuisvesting en Stedelijke Ontwikkeling. De evenknie van minister Schultz van Haegen is Sean Donovan. In het tijdperk na Sandy geldt ‘Act now’, hield hij zijn gehoor voor. Het Climate Action Plan van president Obama (juni 2013) en een Nederlands-Amerikaanse intentieverklaring om de klimaatverandering een halt toe te roepen, onderstrepen volgens hem dat de VS de noodzaak inzien om veerkracht te integreren in kustsystemen.

Lezingen en workshops In de afgelopen paar maanden hebben strategische teams van Amerikaanse en Nederlandse experts zich gebogen over de vraag hoe de binnenstad van New York, Jamaica Bay en de kust van New Jersey te beschermen en veerkrachtig te maken. Een aantal teams kwam tijdens de eerste dag met een mogelijke oplossing. Vertegenwoordigers uit de politiek, wetenschap en het bedrijfsleven gaven lezingen. De tweede dag stond in het teken van workshops. Ook hieruit kwamen bruikbare suggesties en ideeën naar voren. Uitgangspunt daarvoor was wel dat de oplossingen haalbaar en kosteneffectief moeten zijn. De budgetten zijn immers beperkt. TenCate Geotube® technologie voldoet aan deze criteria. In tal van kuststreken bieden materialen en systemen op basis van bijvoorbeeld TenCate Geotube® technologie bescherming tegen overstromingen. Ze vormen de kern van een duinenrij of zijn onderdeel van kustverdedigingswerken en golfbrekers. De technologie leent zich ook voor opslag en ontwatering van vervuild slib. Onder de aandacht Bij elke gelegenheid die zich voordoet, brengt TenCate Geosynthetics USA de TenCate Geotube® technologie onder de aandacht van een breed en divers publiek. Dat gebeurt op conferenties en vakbeurzen, bij overheden, landschapsarchitecten en ingenieursbureaus als Arcadis, Deltares, Golder en CH2MHill. ‘De TenCate Geotube® technologie heeft vorig

New Jersey boven verwachting gepresteerd’, stelt Mark Gunzenhauser (directeur verkoop Americas). ‘De gemeenten gingen bezig met de wederopbouw van hun stranden en met het plannen van maatregelen om toekomstige stormen het hoofd te bieden. We wisten dat we onze inspanningen volledig moesten richten op het bewustmaken van de betrokken gemeenten van onze rendabele langetermijnoplossing.’ Team Voor dat doel is een speciaal team samengesteld. Het bestaat uit Tara Glover en Dan Trope (Government Relations TenCate USA), The Livingston Group, Ed Trainer (verkoop- en marktmanager North-East), Pete Kaye (agent en voormalig markt-manager van TenCate) en Vicki Ginter. Zij hield destijds toezicht op het

Melanie Schultz van Haegen (minister van Infrastructuur en Milieu) hield bij de opening een pleidooi voor een structurele, internationale aanpak van de waterproblematiek

jaar in de getroffen staten van New York en

49

GOVERNMENT RELATIONS

VERVOLG PAGINA 49

Op werkbezoek

merendeel van de succesvolle projecten in de regio New York en New Jersey. De teamleden hebben wekelijks contact, beoordelen toegewezen actieplannen en werken aan nieuwe strategieën om de acceptatie van oplossingen met TenCate Geotube® technologie te vergroten.‘Wij zijn ervan overtuigd dat wat we vandaag onder een breed publiek zaaien, de besluitvorming in deze regio’s zal beïnvloeden. De oogst is dat we in de nabije toekomst projecten krijgen toegewezen voor onze technologie.’

Voor leden van het Amerikaans Congres is augustus de maand bij uitstek voor een werkbezoek aan bedrijven in hun kiesdistrict. In dit kader waren TenCate Advanced Armour in Ohio en TenCate Protective Fabrics en TenCate Geosynthetics in Georgia gastheer van volksvertegenwoordigers. Dergelijke werkbezoeken zijn een uitgelezen mogelijkheid om de belangen in Washington onder de aandacht te brengen.

Projecten De eerste resultaten zijn er. TenCate Geosynthetics USA is inmiddels bij een paar projecten betrokken. Een ervan is met TenCate Geotube® technologie als kern van een duinenrij langs een deel van de kust van Long Island (New York). De duinen beschermen een afvalwaterzuiveringsinstallatie. Dit project is onlangs afgerond. De Dienst voor Milieubescherming van New York (NYCED) gaf zijn toestemming voor de constructie. De NYCED heeft ook haar fiat gegeven aan de specificaties voor een ruim 300 meter lange oeverbescherming met geotextieltechnologie bij Staten Island (New York). Dit werk neemt in de loop van 2014 een aanvang. De constructie van een zestig meter lange golfbreker met TenCate Geotube® technologie bij Plumb Beach (Brooklyn) is voltooid. Dit project werd 29 oktober vorig jaar door Sandy onderbroken.

TenCate Advanced Armor in Hebron (Ohio) beet het spits af. Hier maakte congreslid Pat Tiberi (OH-12) zijn opwachting. Hij werd uitgebreid ingelicht over de militaire programma’s en platforms waarvoor het bedrijf lichtgewicht beschermingoplossingen levert. Na een rondleiding door het productiebedrijf sprak Pat Tiberi met een twintigtal medewerkers en beantwoordde hij vragen. De spinnerij van TenCate Protective Fabrics in Senoia (Georgia) ontving congreslid Lynn Westmoreland (GA-3). Voor hem is TenCate geen onbekende. Hij kent de marktgroep al geruime tijd en bezocht de vorige keer de weverij in Zebulon. Dit keer zat hij een rondetafelgesprek voor met een aantal bedrijven in de regio en kwamen actuele kwesties aan de orde.

• Minister Schultz van Haegen pleit voor een structurele, internationale aanpak van de waterproblematiek op basis van de kennis en ervaring in Nederland • TenCate Geosynthetics wil betrokken partijen meer bewustmaken van de langetermijnoplossing met TenCate Geotube® technologie • De technologie is en wordt inmiddels toegepast bij projecten voor de kust van New York

Congreslid Doug Collins (GA-9) maakte zijn opwachting bij het hoofdkantoor en de non-wovenfabriek van TenCate Geosynthetics

in Pendergrass (Georgia). Hij vertegenwoordigt zijn district pas negen maanden, zodat het zijn eerste kennismaking was met de geosyntheticsactiviteiten van TenCate. Het bezoek en de vraag-en-antwoordsessie met medewerkers verschafte hem in elk geval een goede indruk van de uitdagingen waarvoor het bedrijfsleven zich gesteld ziet. In Washington wordt hij immers geconfronteerd met de gevolgen van de huidige economische situatie. Het coördineren van werkbezoeken als deze is een van de functies van het Office of Public and Government Relations van TenCate in Washington. Dergelijke forums zijn van cruciaal belang voor het behartigen van de belangen van TenCate in de Amerikaanse hoofdstad. www.tencate.com/usgovernment [email protected]

www.tencategeosynthetics.com [email protected]

TenCate Geosynthetics in Pendergrass ontving Doug Collins

50


TenCate Geosynthetics in Pendergrass ontving Doug Collins

VOORUITZICHTEN

TXTURES INHOUDELIJK EN VISUEEL AANGEPAST

txtures vernieuwd txtures is het kwartaalblad van Koninklijke Ten Cate NV voor al haar belanghebbenden. Met txtures willen wij een brede doelgroep – klant, leverancier, eindgebruiker, aandeelhouder, analist èn medewerker – op een leesbare manier op de hoogte houden van de ontwikkelingen binnen de onderneming en laten zien wat het belang is van onze activiteiten. Dat we in de opzet slagen, moge blijken uit de vele positieve reacties uit binnen- en buitenland die ons geregeld ten deel vallen. Menigeen waardeert de keuze voor de onderwerpen en de beeldkwaliteit. Laat zich positief uit over de goed geredigeerde artikelen, het zorgvuldige taalgebruik en in het algemeen de toewijding van TenCate aan technologische innovatie, veiligheid en duurzaamheid.

txtures bestaat in zijn huidige vorm en opzet sinds 2010. Met ingang van deze wintereditie ondergaat het blad een kleine cosmetische ingreep. Waar wij mogelijkheden voor visuele verbetering zagen, zijn die met de vormgever besproken en doorgevoerd. Daarnaast zetten we inhoudelijk een paar puntjes op de i. Het zijn subtiele verschillen, die txtures nog leesbaarder en interessanter zullen maken.

Ook in 2014 ziet txtures vier keer het licht. De verschijningsdata zijn onverminderd gekoppeld aan onze financiële rapportage, zodat het magazine ook op dat punt up-to-date is. De vier edities staan in het teken van de klantbelofte: Protecting People en de waardepropositie van TenCate. In elke editie ligt de focus op de vier elementen die elk de verbinding vormen tussen de vier hoekstenen van het businessmodel. Die elementen zijn businessdevelopment, procesmanagement, portfoliomanagement en marktmanagement.

De Engelse digitale versie van txtures is verkrijgbaar in de Appstore

‘Interessante informatie van uw zo innovatief bedrijf. Ik blijf een trouwe aandeelhouder!’ Drs. L.A.M. Linders, Weert

‘Goed geredigeerde artikelen, bovendien foutloos (en dat zegt wat in het hedendaagse!). Prachtige foto’s. De diverse doelgroepen worden perfect bediend (een klus op zich!) Alle lof voor de hoofdredacteur!’ Mevr. H. van de Pol-Bos, Hellendoorn

‘I enjoy reading every article in the magazine and must congratulate all concern on the high quality of the publication as well as the very motivating contents showing the strong progress of Royal Ten Cate and its dedication to Technology and Innovation for the well being of the hi-tech world.’ K K Yeung, JP K K Yeung Management Consultants Limited, Hong Kong

51

Voor een duurzame toekomst van textiel We leven in een risicosamenleving. Die risico’s hebben vooral betrekking op veiligheid en duurzaamheid, twee belangrijke mondiale trends. De missie van textieltechnologieconcern TenCate is om steeds betere bescherming te bieden aan mensen en hun werken leefomgeving. Protecting people. TenCate realiseert geavanceerde productietechnologieën voor kostenleiderschap en functionele innovaties. Digitale print- en veredelingstechnieken als Drop on Demand en Continuous Inkjet helpen aanzienlijke besparingen te realiseren op energie, water, inkten, kleurafval en minder voorraad. Voor een duurzame toekomst van textiel.

www.tencate.com www.tencate.com

THEMA PROTECTING PEOPLE TenCate Advanced Armour & TenCate Grass

Recommend Documents