Terugblik op een succesvol jaar

Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers jaargang 26 NR 12 DECEMBER 2012

Apotheek steunt mantelzorgers ‘Knettergek’ van preferentiebeleid Betere voorlichting voor astmapatiënten

O p ti ma Far ma Apothekersassistente Angeline ter Kuile en arts-assistent Ton Arends

Ziekenhuisapotheek Meander Medisch Centrum

Terugblik op een succesvol jaar

OF 12.indd 1

12-12-12 15:06

jaargang 26 NR 12

DECEMBER 2012

O p ti ma Far ma colofon Optima Farma is een uitgave van de KNMP/ Optima Farma

?

Arts Ton Arends en apothekersassistente Angeline ter Kuile werken samen aan medicatieveiligheid. 10

Eindredactie Martine Boelsma

Enquête

PATIËNT

Redactie Frits Baltesen Margo Briejer Natascha Kayser Mike Nettekoven Froukje Wattel

Verder leven na de diagnose kanker. 16

Vormgeving Jaap Snijder Fotografie Hans Oostrum Fotografie, Den Haag

Zelfzorg

Verkoop huidproducten vaak gewaardeerd. 20

Druk Delthage B.V. Den Haag Adreswijzigingen & abonnementen KNMP, t.a.v. abonnementenadministratie Optima Farma, Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 37 37 141 (of 273), [email protected] Advertenties Monique Ruigrok tel. 070 373 74 07 [email protected] Kevin Aniba tel. 070 373 72 88 [email protected]

e . u n .

Volgende Optima Farma 1/2 7 februari 2013

bij dit nummer

Interview

Redactieadres Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02 fax 070 346 49 26 [email protected]

, g r .

12 13:40

in dit nummer

4 Nieuws en actualiteiten 9 Het vak: 'knettergek' van preferentiebeleid 12 Samen zorgen voor

terminale patiënten

19 Het Vak: Ook ervaren patiënt

‘puft’ niet altijd goed

22 Verenigingsnieuws

De apothekersassistenten hebben in een enquête een duidelijke boodschap afgegeven: het preferentiebeleid hangt hen de keel uit. Gesprekken aan de balie – belangrijk voor een goede begeleiding van patiënten – worden steeds vaker overschaduwd door conflicten over het voor te schrijven medicijn. Uit het commentaar dat de assistenten konden geven bij hun antwoorden, blijkt hoe hoog de nood is: ze worden ‘knettergek en moedeloos’ van het preferentiebeleid, dat ‘negatieve energie’ geeft en van hun werk ‘slavenarbeid’ maakt. Ook worden ze geregeld uitgescholden en bedreigd door boze patiënten. Dat leuk en zinvol werk door beleidsmaatregelen verandert in een uitputtingsslag, is ernstig. Ook voor de patiënten, die, zo blijkt, vaak door de bomen het bos niet meer zien, met medicatiefouten tot gevolg. Het lijkt een sombere afsluiting van het jaar 2012. Maar het goede nieuws is dat apothekersassistenten hun stem hebben laten horen. Mijn wens voor 2013: dat er naar hen wordt geluisterd.

Martine Boelsma Hoofdredacteur

Optima farma

OF 12.indd 3

3

12-12-12 15:06

Rijken leven langer Rijke mensen leven langer dan arme mensen. Het verschil bij mannen uit een huishouden met een hoog inkomen is gemiddeld 8 jaar, bij vrouwen bijna 7 jaar. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over 2011. De gemiddelde levensverwachting van vrouwen was in 2011 82,9 jaar, bij mannen 79,2 jaar. Rijke mensen blijven bovendien liefst 18 jaar langer gezond dan arme mensen, die vaak rond hun 53ste jaar al gaan kwakkelen met de gezondheid.

Verbetering borstkankeroperaties Een nieuwe operatiemethode bij borstkanker maakt het mogelijk om een tumor in zijn geheel te verwijderen. Hierdoor is minder aanvullende therapie nodig. Dit blijkt uit onderzoek van het VUmc. De resultaten van de studie, de zogenaamde COBALT-studie, zijn verschenen in The Lancet Oncology. Door tijdens een borstkankeroperatie een echoapparaat te gebruiken wordt het mogelijk om een tumor in 97% van de gevallen in zijn geheel te verwijderen. Hierdoor is minder aanvullende therapie nodig zoals een hogere dosis bestraling, opnieuw opereren of zelfs een borstamputatie. Ook wordt twee keer minder gezond borstklierweefsel verwijderd.

Minder antibiotica in veehouderij Veehouders gebruiken minder antibiotica voor hun dieren. Het gebruik halveerde in de eerste helft van 2012 ten opzichte van 2009. Dat hebben de ministeries van Economische Zaken en Volksgezondheid laten weten. Zij hebben hiermee een belangrijke doelstelling gehaald. Door te veel gebruik van antibiotica in de veehouderij ontstaat het risico dat bacteriën resistent worden voor de middelen.

Keukenspons viezer dan wc-bril Eén van de smerigste voorwerpen in huis is de keukenspons. De spons blijkt zelfs 200.000 keer viezer dan een toiletbril. Dat blijkt uit nieuw onderzoek in 180 verschillende huizen in negen verschillende landen. Het onderzoek toont aan dat er zo'n vier miljoen bacteriën per vierkante centimeter op een spons aanwezig zijn. Ook vaatdoeken en snijplanken blijken meer bacteriën te bevatten dan de gemiddelde toiletbril. 4

OF 12.indd 4

12-12-12 15:06

Nieuws & Actualiteiten Sobere CAO voor apotheekbranche

Mogelijk verband tussen autisme en luchtvervuiling

Het personeel in de apotheken krijgt 0,5% loonsverhoging per 1 januari 2013. Bondgenoten en CNV Publieke Zaak hebben gezamenlijk het akkoord bereikt over de verlenging van de CAO voor de Apotheekbranche. De sobere loonontwikkeling hangt samen met de verslechterde financiële positie van apotheken op dit moment. In de nieuwe CAO Apotheken, die loopt van 1 april 2013 tot 1 januari 2014, zijn vrijwel alleen technische wijzigingen aangenomen.

Wetenschappers hebben ontdekt dat in wijken met hogere concentraties luchtvervuiling drie keer vaker autisme voorkomt dan in wijken met de schoonste lucht. De studie van de University of Southern California werd gepubliceerd in Archives of General Psychiatry. De onderzoekers vergeleken de blootstelling aan luchtvervuiling van moeders met en zonder kinderen met het vóórkomen van autisme. Voor zowel fijnstof als stikstofdioxide bleek te gelden: hoe hoger de concentratie, hoe groter het risico dat een kind autisme ontwikkelt.

‘In Gods hand’ Ruim 11.000 Nederlanders hebben geen zorgverzekering omdat ze daar fel tegen zijn. In plaats daarvan dragen ze extra belasting af. Dat blijkt uit door het ANP opgevraagde gegevens. Deze ‘gemoedsbezwaarden’, veelal strenggereformeerden, zijn principieel tegen elke vorm van verzekering. Zij laten zich ook bijvoorbeeld niet inenten tegen ziektes. “Zij vinden dat het leven in Gods hand ligt. Als ze zich zouden verzekeren tegen ziekte en tegenspoed, gaan ze naar eigen zeggen tegen hun godsdienst in”, verklaart theoloog Fred van Iersel. Hij vergelijkt deze mensen met de Amish in de Verenigde Staten.

Elke dag 330 milliliter frisdrank, 40% meer kans op prostaatkanker.

Frisdrank: meer prostaatkanker Mannen die dagelijks een glas frisdrank drinken, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van een agressieve vorm van prostaatkanker. Dat blijkt uit een onderzoek van de Zweedse Lund universiteit. De onderzoekers volgden gedurende 15 jaar ruim 8000 mannen van 45 tot 73 jaar. Ze ondergingen regelmatig een medische keuring en hielden een dagboek bij over hun drink- en eetgewoontes. Mannen die elke dag zo'n 330 milliliter frisdrank dronken, bleken 40 procent meer kans te hebben op een ernstige vorm van prostaatkanker.

Dieven tuk op huidproducten apotheek Dievenbendes hebben het voorzien op de huidproducten van Vichy. Uit heel het land komen signalen van apothekers dat dievenbendes het voorzien hebben op de huidproducten van Vichy. Apothekers melden dat de dieven meestal met z’n tweeën de apotheek binnenkomen. De één leidt de aandacht van het apotheekpersoneel af door allerlei vragen te stellen. Ondertussen neemt de ander de Vichy-producten weg. De KNMP roept apotheken op om - mede in verband met de te verwachten Sinterklaas- en Kerstdrukte - extra waakzaam te zijn en altijd diefstal te melden bij de politie.

Optima farma

OF 12.indd 5

5

12-12-12 15:06

Eerder naar bed: lagere bloeddruk ’s Avonds een uurtje eerder naar bed kan binnen zes weken de bloeddruk omlaag brengen, zeggen onderzoekers van de Harvard Medical School in Boston. Hoge bloeddruk is in Nederland een van de meest voorkomende langdurige aandoeningen. Het is één van de belangrijkste risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Gebrek aan slaap en een stressvolle leefstijl werden al langer in verband gebracht met een verhoogd risico op een hoge bloeddruk. Deze studie is één van de eerste waarbij wordt aangetoond dat meer slapen de bloeddruk verlaagt.

Voedsel voor je hersenen Optima Farma-journaliste Froukje Wattel kreeg op 54-jarige leeftijd een herseninfarct. Gestimuleerd door de Hersenstichting ging ze op zoek naar recepten die goed zijn voor het brein. Bekende Nederlanders en deskundigen zoals professor Dick Swaab leverden ook recepten. Per verkocht boek gaan 1 euro naar de Hersenstichting. Brainfood, van avocado tot walnoot, Poiesz Uitgeverij. Prijs: 19,95 euro

Beperkt effect multivitaminen Langdurig gebruik van multivitaminen heeft een gering effect op het voorkomen van kanker bij mannen. Dit blijkt uit een dubbelblind, placebo-gecontroleerd onderzoek onder ruim 14.000 Amerikaanse mannen gedurende gemiddeld elf jaar. In de groep die multivitamines slikte, bedroeg het aantal gevallen van kanker 17 per duizend persoonsjaren, tegenover 18,3 in de placebogroep. Het risico op overlijden door kanker verminderde niet door dagelijks gebruik van een multitvitamine.

Haskerbrug is Kring-apotheek van het jaar Apotheek Haskerbrug in Heerenveen is uitgeroepen tot beste Kring-apotheek van Nederland. De apotheek van apotheker Fanny van Weissenbruch scoorde vooral hoog op klantvriendelijkheid. Alle Kring-apotheken werden afgelopen jaar getoetst op klantgerichtheid, telefonische bereikbaarheid, bereikbaarheid via e-mail en de kwaliteit van zorg- en apotheekprocessen. Ook legde een ‘mystery guest’ bezoeken af. Nederland telt 230 zelfstandige Kring-apotheken. Haskerbrug werkt nauw samen met huisartsen, thuiszorg en verzorgingshuizen in Heerenveen.

85 geneesmiddelen hebben een mogelijke

interactie met grapefruit, waarvan bij 43 middelen de interactie ernstig kan zijn. Interacties met grapefruit verdubbeld

Het aantal geneesmiddelen dat ernstige interacties heeft met grapefruit is sinds 2008 meer dan verdubbeld, van 17 naar 43. Dat blijkt uit Canadees onderzoek. Zelfs kleine hoeveelheden grapefruit(sap) kunnen in combinatie met geneesmiddelen ernstige bijwerkingen zoals plotselinge dood, ernstig nierfalen en bloedingen in het maagdarmkanaal veroorzaken. In een review-artikel in het Canadian Medical Association Journal, beschrijven de auteurs meer dan 85 geneesmiddelen die mogelijk een interactie hebben met grapefruit. Daarvan geven er 43 mogelijk ernstige interacties. 6

OF 12.indd 6

12-12-12 15:07

Nieuws & Actualiteiten Nieuwe zelfzorgstandaard Hoofdluis

Jonge rokers meer kans op osteoporose

De zelfzorgstandaard Hoofdluis is gewijzigd: dimeticon is nu eerste keuzemiddel boven malathion en permetrine. Dat geldt alleen voor het als geneesmiddel geregistreerde middel, XT Luis lotion. Het advies van twee weken kammen met crèmespoeling houdt de voorkeur. Pas als dat niet helpt, is dimeticon het aangewezen middel. Ook de KennisTest Hoofdluis en de publieksfolder Hoofdluis zijn aangepast door het Geneesmiddel Informatie Centrum (GIC) van de KNMP, in samenspraak met het RIVM.

Meisjes die in hun tienertijd roken, bouwen minder bot op in deze belangrijke fase van de groei. Later hebben ze hierdoor meer kans op osteoporose. Dat blijkt uit een studie van het Cincinnatti Children’s Hospital Medical Center. Vooral in het onderste deel van de wervelkolom en de heupen is de botopbouw minder bij rokende tienermeisjes. Het verband tussen roken en botdichtheid bij volwassenen was al bekend, maar het is voor het eerst dat het verband met roken in de tienertijd is aangetoond.

Door bezuinigingen in de zorg heeft Nederland in 2013 naar verwachting 220.000 extra vrijwilligers nodig Veel meer vrijwilligers nodig Door bezuinigingen in de zorg heeft Nederland in 2013 naar verwachting 220.000 extra zorgvrijwilligers nodig. Een stijging van 90% die veroorzaakt wordt door 2,8 miljard euro aan bezuinigingen. Dit zegt Zorgvoorelkaar.com, een online marktplaats waar Nederlandse burgers met een zorgvraag, vrijwilligers én professionals samen komen. In het nieuwe regeerakkoord wordt 2,8 miljard euro gekort op huishoudelijke verzorging, begeleiding en persoonlijke verzorging. Dit kan niet alleen worden opgevangen door mantelzorgers, denkt Zorgvoorelkaar.com

Optima farma

OF 12.indd 7

‘Verkoop rookwaar onder de toonbank’ Door rookwaar in winkels niet zichtbaar op te stellen, worden jongeren minder snel in de verleiding gebracht ze te kopen. Dat toont een Amerikaanse studie aan. Onderzoeksinstituut RTI International vroeg meer dan 1.200 jongeren in de leeftijd van 13 tot 17 jaar een online game te doen: in virtuele winkels, waar de jongeren online iets mochten kopen, werden tabakswaren zichtbaar of juist onzichtbaar opgesteld. In de winkels waar rookwaar verborgen lag, was slechts 32% van de tieners zich bewust van de beschikbaarheid van sigaretten. In de winkels waar de sigaretten openlijk werden getoond steeg dit percentage naar 85%.

7

12-12-12 15:07

Het Vak

Preferentiebeleid maakt ‘knettergek’

n

Boze klanten, wirwar aan regels, onbegrijpelijk

r de houdt d- als fabrierkers etentheek ische agen.

Bijna 90% van de apothekersassistenten heeft grote moeite met de uitvoering van het preferentiebeleid. Dat blijkt uit een enquête die apotheker Rik de Ruiter hield onder ruim 400 apothekersassistenten.

n

a-

nd

n

Froukje Wattel

or Het preferentiebeleid, wie heeft het er niet over in de apotheekwereld? De vele discussies met patiënten en het afkalvende werkplezier van het apotheekteam waren voor apotheker Rik de Ruiter van Apotheek Lingmont in Eindhoven aanleiding om een enquête te houden. Met schokkende uitkomsten. “Ik merkte dat er veel problemen in de apotheek waren met patiënten die hun ‘oude’ medicijnen willen”, vertelt De

k

/v

-

438

Z

e e r r r er n s,

De uitslag Er kwamen veel reacties en de uitslag bevestigde het vermoeden van De Ruiter. Maar liefst 86% van de apothekersassistenten heeft moeite met het uitvoeren van het preferentiebeleid. “Ze vinden het een wirwar aan regels, moeilijk te begrijpen en uit te leggen aan patiënten. En de ondersteuning en informatie van de verzekeraars is minimaal.” Zo’n 95% van de assistenten heeft dan ook conflicten met patiënten over het preferentiebeleid. “Dat overschaduwt het gesprek met patiënten”, aldus De Ruiter. En trouwens ook het werkplezier van het apotheekteam, vindt 88% van de apothekersassistenten.

Daar komt nog bij dat het voortdurend wisselen van merken en doosjes veel patiënten in verwarring brengt. “Maar liefst 71% heeft wel eens een melding gehad van verkeerd ingenomen medicijnen. Dus het is nog gevaarlijk voor de patiënten ook!”Als vervolg op deze actie staan er besprekingen met KNMP, verzekeraars en het ministerie van VWS gepland. De Ruiter: “Het zou goed zijn als ook de apothekersassistenten gaan knokken voor een beter beleid!”

Reacties uit de enquête: ‘Je wordt er knettergek van; en moedeloos.’ ‘Het is bijna niet meer te ontwarren welk middel bij welke verzekering preferent is.’ ‘Vooral ouderen en cliënten met meerdere medicijnen worden onzeker door het wisselen van uiterlijk van hun medicatie. Soms nemen mensen daardoor een dubbele dosering van hetzelfde medicijn. Of ze nemen het helemaal niet, omdat ze het overzicht kwijt zijn.’ ‘Het geeft negatieve energie. Mijn eigenlijke werk is bijdragen aan betere gezondheid. Helaas slokt het preferentiebeleid een groot deel van de tijd op.’ ‘Soms is het moeilijk aan cliënten uit te leggen. Er is veel onbegrip, doordat de verzekeraars verzuimen alles duidelijk te melden aan hun cliënten. Dit moet wij dan doen, in de drukke apotheek…’

In januari 2013 volgt een soortgelijk onderzoek door PAM (Panel Praktijkonderzoek Apotheekmedewerkers).

r

12 17:58

Ruiter. “Dat is soms op te lossen met de indicatie ‘medische noodzaak’ van de arts, maar dat beleid is aangescherpt, dus dat wordt moeilijker. De assistenten hebben steeds vaker te maken met boze of agressieve mensen. Ik vroeg me af of dat elders ook zo was. Dus heb ik een enquête rondgestuurd aan mijn team en aan collega’s.”

Aanmelden kan via [email protected] of kijk eind januari op de website van Optima Farma www.optimafarma.nl.

Optima farma

OF 12.indd 9

9

12-12-12 15:07

Ziekenhuisapotheek valt in de prijzen Formulier voorkomt ongewenste geneesmiddelenreacties

I

Froukje Wattel

Het jaar 2012 gaat bij Meander Medisch Centrum de boeken in als het jaar INTERVIEW van de prijzenregen: het ziekenhuis werd nummer 1 in de AD-ziekenhuis top 100; de ziekenhuisapotheek sleepte de Medicatieveiligheidsprijs in de wacht. Ziekenhuisapotheker in opleiding Dorieke van Balen merkte dat veel patiënten aangeven allergisch te zijn voor bepaalde geneesmiddelen. “Dat bleek bij de pre-operatieve screening, waarbij de patiënt een anesthesioloog, een verpleegkundige en een apothekersassistent spreekt”, legt apothekersassistent Angeline ter Kuile uit. “Tijdens die gesprekken brengen

Angeline ter Kuile: "We kunnen nu echt iets doen voor patiënten met een allergie" we de medicatie en allergieën van de patiënt in kaart. Circa 6% van de patiënten geeft aan allergisch te zijn voor een of meer middelen. Wanneer je echter verder doorvraagt, blijken dat dit lang niet altijd allergieën zijn. Of kan de patiënt in een levensbedreigende situatie dit middel toch wel krijgen.” 10

OF 12.indd 10

Optima farma

12-12-12 15:07

Interview Ongewenste reacties Om hierop goed zicht te krijgen, ging in april 2010 het project Actie op Ongewenste Geneesmiddelreacties van start in deze ziekenhuisapotheek, die verdeeld is over drie locaties en zeventig medewerkers telt. Vroeger werden allergieën zonder verder doorvragen genoteerd. Nu wordt alles precies ‘uitgevraagd’, en worden ongewenste reacties in het verleden nauwkeurig genoteerd. De apotheek ontwierp daarvoor een formulier dat bij opname ingevuld moet worden. Daarin staan de belangrijkste vragen om te kunnen beslissen een middel wel of niet te geven (zie kader). “In de loop van het project tussen april 2010 en mei 2012 bleek bij 485 van de 5045 patiënten zo’n reactie te bestaan”, vertelt Ter Kuile. Pop-up Behalve op het formulier, wordt de informatie ook in het patiëntensysteem van het ziekenhuis opgeslagen. “Als je een operatie voorbereidt, dan krijg je een pop-up (melding) van het systeem wanneer je een middel voorschrijft waarvoor de patiënt allergisch is”, vertelt arts-assistent urologie Ton Arends. “Zo weet je meteen of de patiënt allergisch is voor de antibiotica die je wilt voorschrijven en of dit een dusdanige allergie is dat je dit middel niet mag geven. Dan zoek

Vragenlijst Ongewenste Geneesmiddelreactie 1. Was er sprake van benauwdheid, hartkloppingen, verlies van bewustzijn, huiduitslag, opgezwollen hoofd? 2. Na hoeveel tijd ontstond de reactie? 3. Is de patiënt eerder dan bedoeld gestopt met het geneesmiddel? 4. Heeft de patiënt dit middel vaker gebruikt en waren er toen ook klachten? 5. Is er een ziekenhuisopname of huisartsbezoek noodzakelijk geweest? 6. Was er medicatie nodig om de reactie te behandelen? 7. Heeft de patiënt voor deze ongewenste reactie onder behandeling van een dermatoloog of allergoloog gestaan? 8. Is de reactie bekend bij de thuisapotheek? 9. Is de reactie bekend bij de huisarts? NB: dit is een verkorte weergave van de belangrijkste vragen. Voor meer informatie kunt u mailen naar: [email protected] of [email protected]

je een alternatief medicijn. Daarbij let het systeem ook op kruisovergevoeligheden. Het is een goede geheugensteun voor de artsen, je wordt er alerter van. Daarnaast staat de informatie ook op de geneesmiddelenlijst van de verpleegkundigen.” De formulieren worden bovendien naar de thuisapotheek en de huisarts gefaxt, wanneer deze nog niet op de hoogte zijn. Prijs In september 2012 was het alsof de miljoenenkanjer was gevallen in Meander Medisch Centrum. In dezelfde week als het verschijnen van de AD-top 100 kwam ook de Medicatieveiligheidsprijs. “We wisten niet eens dat onze apothekers dit project hadden ingestuurd”, herinnert Ter Kuile zich. “We waren best verrast dat je met zo’n eenvoudige vragenlijst een prijs kunt winnen.” Arends: “Het zit ‘m juist in de eenvoud, die maakt het zo effectief.” Natuurlijk is het voor de patiënt prettig als de medicatieveiligheid goed geregeld is. Maar ook voor de apothekersassistenten is het een opsteker. “Het maakt ons werk anders. Opnamegesprekken zijn erg leuk om te doen. We voelen ons

Ton Arends: "Juist de eenvoud van de vragenlijst maakt hem zo effectief." zo meer betrokken en kunnen ook echt iets doen voor patiënten met een allergie”, aldus Ter Kuile. Wordt vervolgd Voorlopig worden de formulieren alleen gebruikt voor de geplande operaties (ongeveer 90% van alle operaties) en zijn de afdelingen longziekten, interne geneeskunde, maag-lever-darm en Spoedeisende Hulp (SEH) er nog niet bij betrokken. Maar dat gaat veranderen. “In 2013 gaan we ook opnamegesprekken met de patiënten op de SEH doen”, zegt Ter Kuile. Arends: “Dat kan prima op de SEH, want 80% van de spoedeisende patiënten kan nog goed vertellen wat ze slikken. Een prima aanvulling dus.”l

Optima farma

OF 12.indd 11

11

12-12-12 15:07

Begeleiding mantelzorgers geeft apothekersassisten veel voldoening

Samen zorgen voor terminale p A

Natascha Kayser

Acht apothekersassistenten van Apotheek Stevenshof in actueel Leiden zijn buddy voor patiënten in de palliatieve fase. Een uitdaging, vinden ze. “Als je zo hebt kunnen meedenken, dat je het voor de patiënt en diens verzorgers wat gemakkelijker hebt gemaakt, geeft dat veel voldoening.” Apotheek Stevenshof in Leiden is een gewone apotheek, om de hoek van de ingang van een gezondheidscentrum, aan een pleintje met winkels. Apothekersassistent Liesbeth Muller rondt het laatste recept van de dag af, zodat het nog net mee kan met de bezorger. Het is een recept voor een van de palliatieve patiënten die Muller als buddy begeleidt. Het idee voor de buddy’s ontstond nadat een van de apothekers van Stevenshof naar een cursus over palliatieve zorg was geweest bij een verpleeghuis en de apothe12

OF 12.indd 12

Optima farma

12-12-12 15:07

Actueel

e patiënten Liesbeth Muller

kersassistenten aanspoorde deze cursus ook te volgen. “Wij zijn geen verpleeg- of ziekenhuisapotheek, maar kregen wel steeds meer vraag naar zorgmiddelen voor palliatieve zorg. Meer mensen willen thuis hun laatste tijd doorbrengen. Die zorg willen we kunnen leveren. Iemand opperde toen het idee om in duo’s echt persoonlijke begeleiding te geven”, vertelt Muller.

Ze begonnen met één patiënt per duo. Inmiddels zijn er vier duo’s actief die elk ongeveer vier patiënten onder hun hoede hebben. “Soms is het er eentje meer, maar vier is een goed werkbaar aantal”, vertelt Muller. De apothekers houden het overzicht. “Bij persoonlijke begeleiding, als buddy’s, weet je beter wat mensen gebruiken, hoe

ze ervoor staan, hoe het met ze gaat en dus ook hoe je kunt helpen. Als je van de verzorgers hoort dat een patiënt nu echt bedlegerig is, weet je dat de kans op doorligwonden toeneemt. Dan kun je meteen actie ondernemen. Door het contact kun je er vroeg op inspelen en veel narigheid voorkomen.” Er werd bewust gekozen voor duo’s, omdat de meeste apothekersassistenten parttime werken. De roosters zijn zo opgesteld dat altijd een van de twee aanwezig is. De klant in een buddytraject trekt gewoon bij binnenkomst een nummertje en vraagt aan de balie naar de contactpersonen. “Soms betekent dat, dat je ander werk even opzij schuift of dat een collega het overneemt”, vertelt Muller. “Daarom moet het hele team er achter staan. Je collega’s moeten flexibel zijn.” Verandering Patiënten worden meestal door de huisarts op de mogelijkheid van buddybegeleiding gewezen. Soms signaleert de apotheek zelf, bijvoorbeeld door een opvallende verandering in het aantal bezoeken of de medicatie. “Mensen praten vaak aan de balie. Als ze medicijnen ophalen voor iemand die net uit het ziekenhuis komt, vertellen ze zoiets.” Daarna volgt een intake waarbij ook andere zorginstanties, zoals de huisarts, de thuiszorgorganisatie en de wijkverpleegkundige, betrokken zijn. “Met thuiszorg hebben we nauwe banden gekregen”, vertelt Liesbeth Muller. “Vroeger wist ik amper wie de wijkverpleegkundige was. Nu loopt ze hier in één keer door naar achter en is er veel overleg. Over gecompliceerde wondverzorging bijvoorbeeld. Als wij een bijzonder verbandmiddel niet hebben, is er meteen contact. Dat werkt

Verwachting: palliatieve zorg thuis neemt toe Uit onderzoek van het Nivel, het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg, is gebleken dat ongeveer 32% van de personen die overlijden aan een chronische aandoening, thuis sterft, 27% sterft in een ziekenhuis, 25% in een verpleeghuis, 10% in een verzorgingshuis en 5% elders. Onderzoek van het Nivel uit 2005 liet zien dat 73% van de bevolking thuis de beste plaats vindt om te sterven bij een ongeneeslijke ziekte. Ook terminale patiënten zelf geven veelal aan thuis te willen sterven. Het aantal sterfgevallen als gevolg van chronische ziekten neemt jaarlijks met 0,7 procent toe. De verwachting is daarom dat het aantal mensen dat thuis palliatieve zorg ontvangt ook zal toenemen. Kanker is de belangrijkste doodsoorzaak. In 2006 was ruim de helft (54%) van de sterfgevallen (135.372) het gevolg van een chronische ziekte. In 2006 overleden 39.494 mensen aan kanker. In 2011 overleden 44.038 mensen aan kanker, van de 135.741 personen die dat jaar in Nederland overleden.

Optima farma

OF 12.indd 13

13

12-12-12 15:07

2:19

Actueel niet alleen heel prettig, de patiënt heeft er direct baat bij.” En ook de buddy’s zelf. Liesbeth Muller is als mens anders tegen het leven gaan aankijken, vindt ze. “Oja. Ik geniet veel meer van wat ik heb, leef veel bewuster. Maar ook beroepsmatig ben ik veranderd. Ik word uitgedaagd om na te denken over oplossingen, moet meer uitzoeken. Of bepaalde medicatie door sondevoeding kan bijvoorbeeld.” Behalve nadenken is het vooral meedenken. Over pijnstilling en wondverzorging, over incontinentieproblemen en klein praktisch leed. “Een patiënt die bijna niet meer eet of drinkt in de laatste dagen, krijgt een vieze mond”, vertelt Muller. “Tandenpoetsen kan niet meer. Voor de verzorgende is dat niet fijn, maar ook voor de patiënt niet. We geven dan een mondverzorgingspakketje mee, met een spray

en een sponsje waarmee de mond kan worden schoon gemaakt. De dankbaarheid die we ervaren van patiënten en hun verzorgers voor zulke dingen, voor het meedenken waardoor je het makkelijker maakt, geeft erg veel voldoening.” Emotie De contacten met vooral de verzorgers van de veelal terminaal palliatieve patiënten zijn intens. “Drie keer in de week, soms vaker. Dan bouw je een band op met mensen.” Muller vindt het daarom wel prettig dat ze de patiënten meestal niet zelf ziet. “Het is makkelijker zonder een gezicht erbij”, meent ze. “Dan komt de emotie niet zo binnen.” De bijzondere gevallen hakken er het diepst in. “Vorig jaar hadden we een meisje van 2. Dat was hartverscheurend.” Gemiddeld duurt een contact een paar maanden. Maar soms is het al na een paar

weken over. Het gros van de patiënten heeft kanker. Soms is er sprake van een andere ziekte. “Iemand hoeft niet terminaal te zijn om in het project te komen”, merkt Muller op. “We begeleiden ook een patiënt die complexe wondverzorging nodig heeft. Door die in het programma op te nemen, kunnen we veel beter monitoren.” Juist dat is belangrijk. Monitoren betekent opmerken en wie opmerkt, kan handelen. “Een patiënt had de neiging medicijnen te hamsteren. Als hij maar genoeg medicijnen in huis had, kon hij het makkelijker aan. Als buddy merk je dat sneller, omdat je de situatie beter kent. Dan heb je het in de gaten en kun je het stroomlijnen. We konden ervoor zorgen dat die meneer genoeg had voor een paar dagen, maar niet te veel. Overtollige medicatie moet worden vernietigd. Dat is zonde en kost veel geld, wat we zo kunnen besparen.”l

‘Met de thuiszorg hebben we nauwe banden gekregen.’ Het hele team moet er achter staan De persoonlijke zorg voor palliatieve patiënten door vaste aanspreekpunten in de apotheek kost tijd. Daarom moet het hele team achter een dergelijke werkwijze staan. “De rest van het team moet bereid zijn even in te springen als je wat meer tijd nodig hebt voor een patiënt”, zegt Liesbeth Muller, die bij

Optima farma

Apotheek Stevenshof in Leiden het project coördineert. Bij deze apotheek, waar het vaste team bestaat uit zes apothekers en veertien apothekersassistenten, loopt het buddyproject al een paar jaar. Nadat de apotheek er in 2009 de Farmaceutische Patiëntenzorg Prijs mee won, toonden al veel andere apotheken belangstelling. Muller en haar collega’s verzorgen regelmatig voorlichtingsbijeenkomsten en workshops overal in het land. Hoeveel apotheken het initiatief inmiddels hebben overgenomen, is niet bekend.“We horen dat het voor kleinere apotheken, met een beperktere bezetting, moeilijk te realiseren is. Aan de andere kant hebben die kleinere apotheken meestal toch al persoonlijker contact met patiënten. ”Behalve dat buddy-achtige projecten tijd kosten, moet een team er ook rekening mee houden dat collega’s soms wat extra aandacht nodig hebben. Met patiënten en hun verzorgers ontstaat een zekere band. Als patiënten vervolgens komen te overlijden, kan dat erin hakken bij de buddy’s. Muller: “Dan is het fijn als je collega’s, maar ook de apotheker, er voor je zijn.”

15

06 OF 12.indd 15

12-12-12 15:07

Leven in onzekerheid In relatietherapie na kanker

P

Frits Baltesen

“U heeft de kattenkrabziekte”, zei zijn huisarts drie jaar geleden patiënt tegen de 43-jarige Dennis van den Heuvel toen hij terugkwam van vakantie. “Of kanker.” Het drong moeizaam tot hem door. Van den Heuvel kreeg een CT-scan. De tumor bleek 17 centimeter groot. De kanker zat rond zijn aorta, achter zijn borstbeen en duwde organen weg. “Het kan toch ook goedaardig zijn?”, probeerde hij nog. Maar die arts ontnam hem alle illusies en zei: “U kunt vanmiddag blijven. Als u meer kinderen wilt, moet u nog vandaag uw sperma laten invriezen.” Van den Heuvel: “Toen het echt tot me doordrong, was ik enorm bang om dood te gaan. Mijn grootste angst was om mijn dochtertje Eva te verliezen, die toen 4 jaar was. Ze is het mooiste in mijn leven.” Daarom wachtte hij een dag met zijn opname in het ziekenhuis: dan kon hij nog één keer Eva naar school brengen. “Ik probeerde controle te krijgen over mijn ziekte. Ik googelde heel de dag naar informatie.” Zo las hij dat zijn lymfklierkanker (non-Hodgkinlymfoom) in één op de drie gevallen later transformeert in een agressieve vorm. “Dat kon over een

16

OF 12.indd 16

Dennis van den Heuvel heeft lymfeklierkanker. Na zijn chemokuur vond hij het moeilijk om zijn leven weer op te pakken. “De ziekte beïnvloedt alles: het werk, je kind, de liefde, vrije tijd, je relatie.”

Het verhaal achter de patiënt.

maand gebeuren, over drie jaar, over tien jaar: dat weet je nooit. De uitzaaiingen gaan dan snel naar andere organen, zoals je milt of je hoofd.” Chemokuur Van den Heuvel onderging een chemokuur. Bestraling heeft vorig jaar eindelijk de tumor bedwongen: deze is van 17 centimeter gekrompen naar ongeveer 4 centimeter. “Ik heb heftig gevochten. Ik was grauw en geel – ik wás in die periode kanker. Die ziekte beïnvloedt alles: je werk, je kind, de liefde, vrije tijd, je relatie. Dat laatste is nog steeds moeilijk. Simone wil er niet steeds mee worden geconfronteerd. Ze zegt het ook voor mijn bestwil: ‘Je bent alleen met kanker bezig’.” Inmiddels gaat het beter met hem. Voor buitenstaanders lijkt de ziekte zelfs voorbij: hij slikt geen medicijnen meer en hoeft maar één keer per half jaar naar het ziekenhuis voor controle. Hij oogt energiek. Je ziet niets, zeggen zijn vrienden en familie. Ze vertellen: ‘Dennis heeft weer controle over het leven’. Maar dat is niet zo. “Ik werk nog maar twintig uur per week. Meer lukt gewoon niet.” Dennis zet zich ook in voor patiëntenfora en schreef een boek over zijn ziekte. “Ik

Optima farma

12-12-12 15:07

De patiënt en hun familie. Zijn vaste therapeut leert hem ‘het leven te ordenen’. ,,Soms schieten mijn gedachten alle kanten op. De therapeut geeft me handvatten om te leren omgaan met mijn ziekte. Ze zegt wel eens tegen mij: ‘Dennis, je maakt er een zooitje van’.” Simone vindt het erg fijn dat hij deze therapie doet. Soms gaat ze met hem mee.

‘Ik probeerde controle te krijgen over mijn ziekte. Ik googelde heel de dag naar informatie.’ “Ik ben heel anders geworden als partner. Ik leef intenser – dat hoort bij die ziekte. Ik doe dingen die ik vijf jaar geleden nooit zou hebben gedaan. Je staat meer stil bij de essentie van het leven. Wat dat is? Het liefst zou ik mijn dochter groot willen zien worden. Ik ben nu soms heel bang Eva te verliezen. Dat vind ik erger dan zelf doodgaan.”l

PASPOORT: Naam: Dennis van den Heuvel Leeftijd: 43 jaar Aandoening: lymfeklierkanker (non-Hodgkinlymfoom) Geneesmiddelen: geen Bezoek aan de apotheek: geen contact

moet leren leven met die voordurende onzekerheid, die altijd zal blijven, en ik ben pas 43. Het is moeilijk dit te accepteren. Vooral als ik naar mijn kind kijk of bezig ben met mooie dingen.” Vertrouwen Hij is soms somber over de toekomst. “Ik moet weer vertrouwen krijgen in mijn lijf, want het heeft me al een keer genaaid. Ik moet het uitleggen aan een kind. Ik denk wel dat Eva begrijpt wat mijn situatie is. We zaten eens samen op de bank naar

het Junior Songfestival te kijken, toen een kind zong over een buurmeisje dat was gestorven aan kanker. Eva vroeg me: ‘Papa, maar jij gaat nu toch niet dood?’ Nee, zei ik: ‘Ik ga nu nog niet dood’.” De somberheid maakt Simone angstig. “Onze relatie was een lange periode echt niet leuk en het is nog steeds moeilijk.” Hij ging daarom in een vroeg stadium in therapie bij het Helen Dowling Instituut (HDI) in Utrecht. De therapeuten zijn gespecialiseerd in het helpen met de verwerking van emoties bij kankerpatiënten

‘Ik moet weer vertrouwen krijgen in mijn lijf, want het heeft me al een keer genaaid’ Optima farma

OF 12.indd 17

17

12-12-12 15:07

Het Vak

Pufjes: beter letten op verborgen signalen ‘Ook ervaren gebruikers doen niet alles goed’

Apothekersassistenten zouden meer tijd moeten nemen voor voorlichting over inhalatiemedicatie. Dat blijkt uit onderzoek van het Nivel, onder twaalf apotheken en bijna vierhonderd astma- en COPD-patiënten. Al deze patiënten gebruikten geruime tijd inhalatiecorticosteroïden. Mike Nettekoven

Uit het onderzoek bleek ook dat patiënten vaak iets fout deden bij het inhaleren en dat zij hiervoor gecorrigeerd moesten worden. De voorlichtingsge-

sprekken werden in een aparte ruimte gevoerd door een apothekersassistente of een apotheker. Prof. dr. Sandra van Dulmen, programmaleider Communicatie in de gezondheidszorg bij het Nivel, vertelt dat de gesprekken van apothekers gemiddeld langer duurden dan die van apothekersassistenten, namelijk respectievelijk 16,5 en 11,5 minuten. “Daarnaast hebben we ook gekeken of de zorgverleners zich in hun gesprekspartner konden inleven. We zagen dat de assistenten de gesprekken routinematig uitvoerden. Ze werkten de gesprekken af volgens een vast lijstje in hun hoofd. Apothekers luisterden beter naar de patiënt en waren alerter op signalen en opmerkingen van de patiënt die op mogelijke problemen of zorgen konden wijzen.” “Apothekersassistenten zouden iets meer moeten letten op verborgen zorgen van patiënten”, zegt Van Dulmen. “Voorbeelden van zinnen van patiënten waaruit zorg doorklinkt en waarover

eigenlijk doorgevraagd dient te worden waren: ‘ik vraag me af of dit wel een goed middel is’ of ‘ik gebruik echt niet meer dan nodig is hoor’.” Een voorlichtingsgesprek bevat gemiddeld 3,2 adviezen. In gemiddeld 1,2 keer van deze gevallen was het een corrigerend advies, een advies dat nodig was omdat de patiënt iets fout deed. Dit waren fouten zoals adem niet inhouden na het inhaleren, hoofd in de verkeerde houding en mond niet spoelen na gebruik. De zorgverleners waren verrast over het aantal corrigerende adviezen dat ze moesten geven. “Ze dachten: dit zijn chronische gebruikers dus die weten wel hoe ze moeten inhaleren, maar niemand bleek alles foutloos te doen.” Van Dulmen adviseert daarom om eens in de twee à drie jaar een herhalingsgesprek te voeren met chronische inhalatiegebruikers. “Zo’n 10 minuten is genoeg, als het maar gedaan wordt. Herhaling is zinvol want ook ervaren gebruikers doen niet alles goed.” Begin volgend jaar verschijnt de patiëntenversie van de zorgstandaard astma. De zorgstandaard is bedoeld om patiënten voor te lichten over wat zij van zorgverleners kunnen verwachten. Ook kunnen zij daarin lezen wat zij zelf kunnen doen om het beste met hun ziekte om te gaan. Farmaceutische zorg komt daarin ook aan bod. Naast een juiste medicijnkeuze is ook uitleg over hoe de middelen werken belangrijk. Hierdoor gaan longpatiënten hun medicijnen trouwer gebruiken. Goede farmaceutische zorg is dus meer dan alleen een inhalatie-instructie. Voor meer informatie: www.longalliantie.nl www.astmafonds.nl www.nivel.nl

Optima farma

OF 12.indd 19

19

12-12-12 15:07

‘Even wat anders dan ziekte en medicijnen’ Apothekerassistent ziet verkoop van huidproduct positiever dan apotheker

Apoth

D

Frits Baltesen

Apothekersassistent Hester Olthof van apotheek De Laar in Arnhem vindt het fijn dat haar Dossier apotheek zelfzorgmiddelen en huidproducten verkoopt. Het is weer eens wat anders: de gesprekken aan de balie over producten als Vichy en La Roche gaan niet over ziekte, recepten, medicijnen en preferentiebeleid. “In tegenstelling tot veel drogisten nemen we hier de tijd om uit te leggen wat het beste middel is voor een bepaald huidprobleem,” zegt Olthof. “En we hebben de kennis.” Apothekers twijfelen vaak over hun aanbod zelfzorgmiddelen en cosmetische producten. De winstmarges lijken met 20 à 30% mooi, maar in klinkende munt is dat weinig voor een doosje paracetamol. En de apotheker geeft dan wel een deskundiger advies over zelfzorgmiddelen dan de drogist, maar: je zaak moet ruim genoeg zijn om de displays en extra kasten te plaatsen. Bovendien kost de verkoop van zelfzorgmiddelen en cosmetische producten gemiddeld per klant veel tijd. Dat komt omdat apothekersassistenten meer tijd aan de balie kwijt zijn om bijvoorbeeld het verschil tussen de ene en de andere huidcrème uit te leggen. “Zo kun je beter een product van Vichy gebruiken als iemand een anti-rimpelcrème wil”, zegt 20

OF 12.indd 20

De omzet van zelfzorgmiddelen stijgt elk jaar met mooie cijfers. Apothekers twijfelen soms of ze deze producten moeten aanbieden, maar assistenten vinden het meestal juist leuk om dit soort middelen te verkopen: “Het is een aangename afwisseling.”

Olthof, “maar ik raad La Roche aan bij klanten met een vette huid, eczeem of rode vlekken.” Haar baas, apotheker Peter Vis, ziet dat de uitleg over de diverse huidcrèmes soms veel tijd in beslag neemt. Daar komt bij dat Vis veel werk heeft met het voorraadbeheer van deze middelen, omdat die via een apart kanaal worden geleverd. Ook gaan apothekersassistenten ongeveer elk half jaar wel een dagje op cursus om met de leveranciers bij te praten over de nieuwste trends en de laatste producten. Dan is Vis twee apothekersassistenten een dag kwijt: dat is nodig, maar lastig. Vis: “Het is elk jaar een overweging of we door moeten gaan met de verkoop van huidcrèmes. Maar mijn assistenten vinden het leuk en het is belangrijk dat ze hun werk prettig vinden: voor hen is het een aangename afwisseling.” Dat beaamt Olthof: “Het zijn producten die bekend zijn van de televisiereclame. Klanten komen hier, omdat ze bij ons een uitgebreid en deskundig advies verwachten. De huidproducten zijn niet altijd goedkoop, maar je moet niet vergeten dat vele andere huidproducten nog vele malen duurder zijn. En mensen zijn blij als hun product werkt. Die komen dan terug. Door zo’n advies worden we soms ook hun apotheek voor receptmiddelen.” Optima farma

12-12-12 15:07

Zelfzorg



Apothekersassistent Hester Olthof van apotheek De Laar met een cliënt.

Hoestdrankjes meest verkocht

Vooral bij drukte kan het vervelend zijn als klanten lang aan de balie staan om erachter te komen welke crème voor hen het beste is, maar Olthof merkt dat bijna alle bezoekers dat wel aanvoelen. “Als ze zien dat er rijen mensen voor de balie staan, ronden ze meestal snel af. Dat valt reuze mee.” Olthof vindt het prettig om af en toe collega’s te ontmoeten op bijscholingsbijeenkomsten. “Je haalt daar kennis van de

producten op – waar is een bepaald product precies voor en hoe kan je mensen het beste advies geven – maar ze doen ook merchandising. Vaak veranderen ze de naam van een artikel: dat moet je goed weten. We mogen van Peter er met zijn tweeën heen. Naast al die informatie, krijg je ook een goed verzorgde lunch en het is meestal op een mooie locatie. Ik vind het verfrissend, zo’n dagje.”l

“In tegenstelling tot veel drogisten nemen we hier de tijd om uit te leggen wat het beste middel is voor een bepaald huidprobleem” Optima farma

OF 12.indd 21

De best verkochte zelfzorgmiddelen bij apothekers en drogisten (inclusief Etos, Kruidvat, Schlecker en DA) waren vorig jaar producten voor de luchtwegen, vitamines/ mineralen en pijnstillers met elk een omzet van ruwweg 135 miljoen euro. Daarna komen artikelen voor huid en haar (omzet 71 miljoen) en preparaten voor de spijsvertering. In totaal ging het dat jaar om een omzet van 696 miljoen. De klachten die volgens het Nivel het vaakst worden behandeld met zelfzorgmiddelen zijn schaafwonden, neuskwalen, builen, huidschimmels, insectenbeten, keelklachten en acne. Een klein deel van de zelfzorgmiddelen wordt verkocht in de apotheek. Drogisterijen en drogisterijketens pakten driekwart van die 696 miljoen omzet. Rond 15% werd in apotheken omgezet. Dat is meer dan supermarkten (10%), maar in geld gaat het om slechts 105 miljoen. De sterkste stijging bij de apotheken was vorig jaar weggelegd voor de hoestmiddelen. De markt groeit prima, zegt directeur Bernard Mauritz van de Nederlandse Vereniging van de Farmaceutische Industrie van Zelfzorggeneesmiddelen (Neprofarm). Apotheken blijven achter bij de landelijke stijging. “Ze zijn van oudsher huiverig over zelfzorgmiddelen. Ze zien zichzelf als zorgverleners en hebben moeite om de rol van verkoper aan te nemen.” www.kennisbank.knmp.nl

21

12-12-12 15:07

Verenigingsnieuws

O p ti ma Far ma

FIP Amsterdam 2012

Dit jaar werd tijdens het FIP congres in Amsterdam voor het eerst ook een symposium georganiseerd voor de pharmacy technicians (oftewel de apothekersassistenten). Hier een korte impressie van deze twee dagen.

Optima Farma Voor vragen over je beroep of de vereniging Optima Farma kun je contact opnemen met Margo Briejer, ambtelijk secretaris. KNMP – Optima Farma t.a.v. Margo Briejer Postbus 13166 2500 ED Den Haag telefoon: 070 373 72 15 e-mail: [email protected]

Agenda 25, 26 en 27 januari Nationale Gezondheidsbeurs Jaarbeurs, Utrecht www.denationalegezondheidsbeurs.nl 12 februari 2013 Congres Palliatieve Zorgverlening. Voor en na de dood. Reehorst, Ede www.reedbusinessevents.nl/palliatievezorg

Voor ruim 150 collega-apothekersassistenten vanuit heel de wereld werden presentaties gehouden met als rode draad: de rol en toekomst van de apothekersassistent en samenwerking in de apotheek. Met als hoofddoel: de patiëntveiligheid. Met de presentatie van het onderzoek Global Pharmacy Support Workforce Review for Non-Pharmacist Roles liet Professor Andrew Brown zien dat wereldwijd sprake is van een andere invulling en grote variatie in kennis en kunde van deze professionals. Variatie in de beroepstitels (pharmacy assistent, pharmacy technicans of PTA), het opleidingsniveau, de invulling van de opleiding en de taken en verantwoordelijkheden, het wettelijk kader (in Nederland wet BIG artikel 34 geregistreerd) en het beroepskader (in Nederland het BCP). De komende jaren zullen we tot een meer uniforme en geformaliseerde opleiding en eenduidigheid van deze professionals moeten komen. Er zijn ook grote verschillen in de organisatiegraad. Zo heeft Nederland de beroepsverenigingen Optima Farma en

VAZ (ziekenhuisapothekersassistenten), Denemarken de Farmakonomforening (bijna alle apothekersassistenten zijn lid en erg actief), terwijl er in België helemaal geen beroepsvereniging is. Belangrijkste conclusie van het FIP-symposium: de rol van de pharmacy technicians is essentieel voor het optimaliseren van de farmaceutische patiëntenzorg en de patiëntveiligheid in de apotheek, waarbij een goede opleiding, nascholing en kwaliteitsbewaking noodzakelijk is. Dit klinkt eenvoudig, maar is voor vele landen nog een hele uitdaging! Het symposium vormde een klankbord waar de deelnemers van alle landen veel van elkaar konden leren. Ze namen de ideeën mee terug naar eigen land voor de toekomstige ontwikkeling van de professie van de pharmacy technicians. Meer informatie over de buitenlandse collega’s kun je vinden op diverse websites, zoals: NAHPT in Ierland www.pharmtech.ie, APTUK in Engeland, www.aptuk.org en Farmakonomforeningen in Denemarken www.farmakonom. dk, BVPTA in Duitsland www.bvpta.de of www.adexa-online.de of de NPTA in Amerika: www.pharmacytechnician.org. In 2013 is er weer een FIP, dit keer in Dublin van 31 augustus tot 5 september.

OPROEP: Alumnidag Farmaceutisch Consulenten In verband met de organisatie van een Alumnidag in 2013 willen wij in contact komen met alle afgestudeerde Farmaceutisch Consulenten. Om een beeld te krijgen van het werkveld van de FC’s zijn we geïnteresseerd in je werkplek, functie, taken en verantwoordelijkheden. Ben je geïnteresseerd in de Alumnidag en wil je op de hoogte gehouden worden, mail dan de gevraagde gegevens naar: [email protected]

Namens het bestuur van Optima Farma wensen we alle collega’s in de apotheek gezellige feestdagen en een goed, gezond en gelukkig 2013! 22

OF 12.indd 22

Optima farma

12-12-12 15:07