Tekst bij de sheets: Toolbox Werken met epoxy’s In onderstaande tabel is aangegeven welke sheets er zijn. Sheet
Korte omschrijving
1
Toolbox Werken met epoxy’s
2
Vloerenlegger
3
Schilder
4
Betonreparateur
5
Gemeenschappelijke kenmerken
6
Epoxy in de praktijk
7
Gezondheidseffecten
8
Herkennen van epoxy’s
9
Voorkomen is beter dan genezen
10
Blootstelling: transport
11
Blootstelling: doseren
12
Blootstelling: mengen
13
Mengen
14
Mengen: goed mixen
15
Blootstelling: vervuild gereedschap
16
Blootstelling: aanbrengen
17
Blootstelling: werkkleding
18
Werkkleding: handschoenen
19
Tot slot
Per sheet wordt hieronder aangegeven wat u erbij kunt vertellen. Sheet 1 ‘Toolbox: werken met epoxy’s’ Introductiesheet: Iedereen welkom heten bij toolboxmeeting, zonodig voorstellen en de duur van de bijeenkomst aangeven (ca. 15 tot 30 minuten, afhankelijk van het aantal sheets dat getoond wordt). Het onderwerp van de toolboxmeeting is epoxy’s in de bouw. Sheet 2, 3 en 4 ‘Vloerenlegger, schilder, betonreparateur’ Achtereenvolgens laat ik jullie foto’s zien van een vloerenlegger, een schilder en een betonreparateur. Wat hebben deze bouwvakkers volgens jullie gemeen?
Toolbox Werken met epoxy’s
© Stichting Arbouw 2009. Alle rechten voorbehouden
Sheet 5 ‘Gemeenschappelijke kenmerken’ Allereerst hebben deze drie personen duidelijk huidproblemen. Daarnaast werken zij alle drie met epoxy’s. De huidproblemen die je hebt gezien, worden hierdoor veroorzaakt. Ter
info: de vloerenlegger heeft een chemische verbranding; de schilder heeft chronisch eczeem; de betonreparateur heeft een allergische reactie.
Sheet 6 ‘Epoxy in de praktijk’ Epoxy’s komen in verschillende producten voor. Bijvoorbeeld in coatings, betonreparatiemiddelen, lijm, grindvloeren.
Hier kunt u aangegeven welke epoxy’s uw bedrijf gebruikt. Epoxy’s hebben veel voordelen: vormvast, hecht aan vrijwel alle materialen, makkelijk te verwerken, rotten niet, bestand tegen allerlei chemicaliën. Maar zoals de eerdere foto’s al toonden: er zijn ook nadelen. Contact met epoxy’s kan gezondheidsklachten veroorzaken. N.B. De foto’s op deze sheet geven de praktijk weer. Wat arbeidsomstandigheden betreft staan er wat ‘fouten’ in, namelijk: amerikaantjes (blauwe handschoenen met katoenen bovenkant geven onvoldoende bescherming tegen epoxy’s); blote armen (huidcontact mogelijk); rollers met een korte steel geven meer huidblootstelling dan rollers met een lange steel; de plastic handschoentjes beschermen onvoldoende; de broek van de mixer biedt geen bescherming (huidcontact mogelijk). Sheet 7 ‘Gezondheidseffecten’ Volledig uitgeharde producten zijn niet schadelijk of maar in geringe mate. De losse componenten (hars/harder) wel. Contact met de hars kan direct leiden tot huidirritatie. De harder heeft een bijtende (corrosieve) werking. Daarnaast ontwikkelen sommige mensen een allergie tegen epoxy’s. Dat houdt in dat contact met de huid de eerste keren misschien niet leidt tot eczeem, maar na verloop van tijd wel een reactie geeft. Hoe lang het duurt voor iemand eczeem ontwikkeld is niet te zeggen. Bij sommige mensen treedt na enkele dagen werken met epoxy al eczeem op, andere mensen krijgen het pas na jaren gewerkt te hebben met epoxy. De mate waarin verschilt ook van persoon tot persoon. Niet iedereen ontwikkelt een allergie voor epoxy’s, maar wel veel mensen. ( u kunt toehoorders laten raden hoeveel). Eén op de vijf mensen die regelmatig werkt met epoxy’s, ontwikkelt er een allergie voor. Inademen van dampen kan de luchtwegen irriteren. Op den duur kan zich (net als met huidallergie) een luchtwegallergie ontwikkelen. Symptomen zijn astma-achtig (benauwdheid, kortademigheid, hoesten). Blootstelling aan dampen kan ook tot oogirritaties leiden. Sommige epoxyhoudende producten bevatten oplosmiddelen. Blootstelling aan oplosmiddelen kan leiden tot duizeligheid en misselijkheid. Op lange termijn kan hoge blootstelling aan oplosmiddelen leiden tot OPS (schildersziekte): blijvende schade aan de hersenen. Wat betekent het als je allergisch bent voor epoxy’s? Je kunt bepaalde werkzaamheden niet meer doen en bent niet meer volledig inzetbaar of je moet zelfs helemaal van beroep veranderen.
Toolbox Werken met epoxy’s
2
Sheet 8 ‘Herkennen van epoxy’s’ Kortom, het is van belang om blootstelling aan epoxy’s te beperken. En daarvoor moet je eerst weten hoe je ze kunt herkennen: Op het etiket van de hars en de harder zijn de volgende symbolen en R-zinnen te vinden. Hars gevaarsymbool Xi (irriterend) van de huid (ook roodheid, jeuk en pijn); R43 (sensibilisering door huidcontact mogelijk). Harder gevaarsymbool C (bijtend of corrosief); R34 (veroorzaakt brandwonden); R43 (sensibilisering door huidcontact mogelijk. Sheet 9 ‘Voorkomen is beter dan genezen’ In het geval van een allergie: voorkomen is mogelijk, genezen niet. Er zijn drie soorten maatregelen die je kunt nemen om blootstelling aan epoxy’s te voorkomen: Geen epoxy’s gebruiken. Dit is niet altijd mogelijk en bovendien iets wat de werkgever uiteindelijk zal beslissen. (hier kunt u aangeven hoe uw bedrijf omgaat met het vervangen van epoxy’s) Als epoxy’s noodzakelijk zijn, dan moet zo mogelijk gekozen worden voor de minst schadelijke epoxy. Ook hier kan uitvoerder of arbocoördinator aangeven hoe het bedrijf hiermee omgaat. De werknemer heeft zelf het meeste invloed op het laatste: voorkom contact met epoxy’s. In deze toolboxmeeting zal hier specifiek op ingegaan worden. Het gaat zowel om direct huidcontact als om epoxy’s die uitdampen in de lucht. Sheet 10 ‘Blootstelling: transport’
Deze en de volgende sheets beschrijven maatregelen om de gevaren van blootstelling te voorkomen. Als u de toolboxmeeting geeft, kunt u zelf kiezen welke sheets u gebruikt. Als u niet alle maatregelen bespreekt, dan kunt u gewoon één van de sheets overslaan! In deze en de volgende sheets laten we situaties zien waarin blootstelling aan epoxy’s kan plaatsvinden. We bespreken de volgende situaties: transport; doseren; mengen; gereedschap; aanbrengen; werkkleding; handschoenen. Als eerste transport. (Van toepassing op alle beroepen: transport) Als aangebroken verpakking en vervuilde spullen en kleding in de bus liggen, vindt blootstelling plaats via de lucht. Dit kan worden voorkomen door een dicht schot tussen de cabine en de laadruimte. Een andere mogelijkheid is een kast met vloeistofdichte kratten ( meer informatie staat in het A-blad Epoxygebonden betonreparatiemiddelen). Als vuil gereedschap en aangebroken verpakkingen kunnen achterblijven op de bouwplaats, dan gaat het alleen om de vervuilde kleding. In dat geval kan de kleding worden meegenomen in hermetisch afgesloten plastic zakken.
Toolbox Werken met epoxy’s
3
N.B. Taakverdeling werkgever: zorgen voor auto’s met goede cabines of geventileerde kasten. uitvoerder: Het mogelijk maken dat mensen hun vuile kleding achterlaten. Als dit niet kan: zorgen voor plastic zakken voor het vervoer van kleding en mensen wijzen op de noodzaak hiervan. werknemers: gebruikmaken van de zakken. Sheet 11 ‘Blootstelling: doseren’ (Van toepassing op alle beroepen: doseren) Met een weegschaal of maatbeker kun je de benodigde hoeveelheden hars en harder afmeten. Dit afmeten gebeurt soms ook op gevoel. Het nadeel hiervan is dat de verhouding dan niet precies klopt en het eindproduct een mindere kwaliteit heeft! Vanuit gezondheidsoogpunt is het ongewenst, want er blijft niet-uitgehard product over en dus heeft het eindproduct een negatief gezondheidseffect. Om te veel afval te voorkomen, moet je niet meer aanmaken dan nodig is. Wegen en maatbekers zijn overbodig als je gebruikmaakt van een doseersysteem of van verpakkingen met afgepaste hoeveelheden (je hebt het hele blik harder nodig in plaats van zoveel liter). Als je toch moet afmeten, zorg er dan voor dat je geknoeid product makkelijk kunt opruimen: plastic zeil op de grond waar je giet. Tot slot moet je handschoenen van nitrilrubber of butylrubber dragen en zorgen dat je armen en benen zijn bedekt. Let op: Vloeistof dringt door katoenen handschoenen heen, waardoor er alsnog contact is. Bij Amerikaantjes (de stoffen handschoenen met verstevigde handpalmen) zie je vaak irritatie op de rug van de hand. Daar kan vloeistof door de handschoen heen trekken. N.B. Taakverdeling: werkgever/werkvoorbereider: zorgen voor doseersystemen of verpakkingen met afgepaste hoeveelheden; uitvoerders: toezicht houden op juist gebruik van de middelen en juiste pbm; werknemers: (goede) pbm gebruiken en nauwkeurig en netjes werken. Sheet 12 ‘Blootstelling: mengen’
Mengen
(Van toepassing op alle beroepen: Mengen) Bij sommige verpakkingen kun je in de verpakking mengen. Bijvoorbeeld bij doordrukverpakkingen. Sommige verpakkingen zijn beter dan andere: Flesjes schenken makkelijker dan blikken. Bij blikken wordt veel meer gemorst. Voor de werkplek geldt ook hier: dek de vloer af met plastic en zet het werkterrein af met lint. Mixer: zie volgende sheet. N.B. Taakverdeling: werkgever/werkvoorbereider: Producten in goede verpakkingen aanschaffen. Sheet 13 ‘Mengen’ Op de plaatjes is te zien: een goede mixer; een dwangmenger; een verkeerde mengsituatie (spatten, met voet emmer tegenhouden om draaien te voorkomen, niets onder de kuip, te volle kuip). Zo ziet het mixen er in een goede situatie uit.
Toolbox Werken met epoxy’s
4
Sheet 14 ‘Mengen: goed mixen’ (Van toepassing op alle beroepen: mengen) Bij goed mixen gelden een aantal regels (goed vakmanschap): Gebruik een laag toerental (75 toeren per minuut) om oververhitting en spatten te voorkomen. Meng rustig en beweeg de mixer zo min mogelijk. Houd de mixer niet in het midden, maar bij de rand. Vul de emmer of kuip tot maximaal 20 centimeter onder de bovenrand. De diameter van de mixer is maximaal een derde van de diameter van de emmer of kuip. Bedek de emmer tijdens het mixen (mixer met schild). Grotere hoeveelheden kunnen in een tegenstroommenger of in een dwangmenger (boven de 25 kilo). Voeg rustig toe! N.B. Taakverdeling Dit zijn allemaal zaken die een werknemer zelf in de hand heeft. De werkgever kan wel de juiste middelen ter beschikking stellen en toezicht houden op het (juiste) gebruik ervan. Sheet 15 ‘Blootstelling: vervuild gereedschap’ (Van toepassing op alle beroepen: vervuild gereedschap) Door het werken met vuil gereedschap treedt huidcontact op met epoxy’s. Werk daarom met schoon gereedschap: Watergedragen epoxy’s kunnen met water schoongemaakt worden. Maak gebruik van gereedschap dat je éénmalig gebruikt en gooi dit na gebruik ook echt weg. Plak tape op de handvatten van het gereedschap. Na gebruik kun je de tape verwijderen en is het gereedschap weer schoon. Verwijder uitgeharde epoxy’s ‘mechanisch’, dus door te bikken, schrapen, schuren. N.B. Taakverdeling Dit zijn punten waar de werknemer zelf op kan letten en zelf voor kan zorgen. Sheet 16 ‘Blootstelling: aanbrengen’ (Van toepassing op alle beroepen: aanbrengen (de werkplek)) Zet de werkplek af met lint, zodat alleen de mensen worden blootgesteld die daadwerkelijk met de epoxyhoudende producten werken. Zorg voor voldoende ventilatie. Dit kan natuurlijke ventilatie zijn (gebouw nog niet dicht, deuren en/of ramen openzetten), maar in kleine ruimten zonder ramen (kelders) zal gebruik gemaakt moeten worden van mechanische ventilatie. Op de foto zie je een ‘goed’ afgezette werkplek. N.B. Taakverdeling uitvoerder: controleren of de werkplek op de juiste manier is ingericht. werknemers: werkplek goed inrichten. (Met name van toepassing op vloerenleggers) Er zijn systemen waarbij huidcontact niet nodig is: karretjes waarmee blikken, emmers en kuipen vervoerd kunnen worden en waarmee ze ook leeggegoten kunnen worden. Ook zijn er systemen waarbij de producten direct uit de kuip/ton verpompt worden. Voor troffelvloeren kunnen ‘screedboxen’ gebruikt worden. N.B. Taakverdeling werkgever: deze middelen ter beschikking stellen.
Toolbox Werken met epoxy’s
5
Als het niet mogelijk is een systeem te gebruiken waarbij geen huidcontact optreedt, gebruik dan een systeem waarbij de kans op contact klein is. Rollers en trekkers met een lange steel. Bijkomend voordeel: betere werkhouding. Gebruik troffels met een breed blad en een handvat. Er zijn in Duitsland rollers met een spatscherm in de handel, hiermee voorkom je dat spatten op de huid terecht komen. Te bestellen via internet: www.polyplan.de N.B. Taakverdeling werkgever: juiste materiaal aanschaffen. werknemer: het materiaal gebruiken als het beschikbaar is en er anders om vragen. Sheet 17 ‘Blootstelling: werkkleding’ (Van toepassing op alle beroepen: werkkleding) Zorg dat je geen huidcontact hebt met epoxy’s. Dus: lange mouwen en lange pijpen. Omdat de vloeistof door de kleding heen kan dringen (denk ook aan de foto van de benen), is het goed bij spatgevaar gebruik te maken van vloeistofdichte schorten, kniestukken (zie foto) of beenstukken. Als je een epoxyhoudend product op de vloeren smeert, draag dan rubberlaarzen. Bij gietvloeren kunnen spikes worden gebruikt (zie foto). Het is absoluut noodzakelijk om elke dag andere kleding aan te doen en als je kleding erg vervuild is zelfs vaker. Verpak vervuilde kleding goed en zorg ervoor dat degene die de kleding wast ook geen huidcontact heeft met de vervuilde kleding. N.B. Taakverdeling werkgever: juiste middelen ter beschikking stellen. werknemers: gebruikmaken van goede kleding en deze elke dag wisselen. Sheet 18 ‘Werkkleding: handschoenen’ (Van toepassing op alle beroepen: handschoenen) Gebruik nitril- of butylrubber handschoenen met een katoenen binnenhandschoen. Sla de manchetten om naar buiten. Op de foto’s zijn de juiste handschoenen aangegeven. Gebruik nooit dunne latex/ PVC handschoenen, Amerikaantjes of leren handschoenen. Als handschoenen vies zijn aan de binnenkant: gooi ze dan weg. Draag handschoenen maximaal 4 uur en gooi ze na één keer dragen weg. Als je handschoenen aantrekt, zorg dan dat je handen schoon en droog zijn. Natte handen zijn extra kwetsbaar. N.B. Taakverdeling werkgever: juiste middelen ter beschikking stellen. werknemer: juiste middelen gebruiken en regelmatig vervangen. Sheet 19 ‘Tot slot’ In deze toolboxmeeting hoorde je dat epoxy’s prima bouwproducten zijn, maar dat je er voorzichtig mee moet omgaan. Mocht je huidklachten hebben, dan is het belangrijk om zo vroeg mogelijk aan de bel te trekken. Dit kan bij de arbocoördinator, maar ook bij de bedrijfsarts van de arbodienst. Er zijn in deze presentatie veel maatregelen genoemd. Het is duidelijk dat de werkgever een deel van die maatregelen moet uitvoeren. Maar jullie hebben als werknemers ook je eigen verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld om de PBM die jullie krijgen, ook op de juiste manier te gebruiken en om jullie werkplek netjes houden. Bovendien kun je aangeven aan de uitvoerder, de arbocoördinator of je werkgever welke oplossingen jij denkt dat er mogelijk zijn. Vragen… Toolbox Werken met epoxy’s
6
