Table des matières. Copyright 2015 gopress. Tous droits réservés

Table des matières 1)

Is seksueel geweld een business?, De Standaard - 06 avr. 2016

2)

Terug naar Jeanne, De Standaard/dS Weekblad: Antwerpen - 02 avr. 2016

3)

'Straks ben ik een kind met een kind', De Standaard - 04 avr. 2016

Page 14 In Bukavu, Zuid-Kivu, lopen 112 projecten met slachtoffers van seksueel geweld. Er zijn ook 34 internationale ngo's actief. Is seksueel geweld in Oost-Congo een business geworden, die draait rond helden, sterke verhalen en veel geld? Page 44 Acht jaar geleden getuigde Jeanne Mukuninwa over de seksuele terreur waarvan zij in Oost-Congo het slachtoffer was geworden. Na een intense zoektocht vonden we haar terug in Bukavu. 'Werk hebben en zelfstandig zijn, het is de enige manier om weer respect af te dwingen.' Ine Roox, foto's Kristof Vadino Page 18 Zestien jaar en hoogzwanger door een groepsverkrachting. Hoewel er officieel geen oorlog woedt in Oost-Congo, werd Christine door rebellen misbruikt in haar huis. Het hospitaal waar ze verblijft, vangt elke maand nog altijd 150 tot 170 slachtoffers op. Daarbij gaat ook steeds meer aandacht naar psychosociale nazorg.

Copyright © 2015 gopress. Tous droits réservés

Is seksueel geweld een business? De Standaard* - 06 avr. 2016 Page 14

* De Standaard/Limburg, De Standaard/Vlaams-Brabant/Brussel, De Standaard/Antwerpen, De Standaard/Oost-Vlaanderen, De Standaard/West-Vlaanderen

In Bukavu, Zuid-Kivu, lopen 112 projecten met slachtoffers van seksueel geweld. Er zijn ook 34 internationale ngo's actief. Is seksueel geweld in Oost-Congo een business geworden, die draait rond helden, sterke verhalen en veel geld? Van onze redactrice in Oost-Congo Ine Roox Foto's Kristof Vadino BukavuEen vrijdagavond in hotel Orchids, een idyllische plek aan het Kivu-meer in Bukavu. De hotelbar zit vol met blanke bezoekers. Ook een Amerikaanse cameraploeg trekt hier het weekend op gang. 'We maken een special over seksueel geweld, het Panziziekenhuis en over dokter Mukwege. Such a hero!' Buiten staat een rij jeeps van internationale ngo's. Als je dan ook even stilstaat bij de gigantische aandacht van media en organisaties, rijst de vraag: is seksueel geweld in Oost-Congo een business geworden? De Kivu-streek is de voorbije twintig jaar geteisterd door oorlogsgeweld. In 2002 publiceerde de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch een rapport over verkrachting als oorlogswapen in Oost-Congo. Internationale ngo's en VN-agentschappen haastten zich toen naar Bukavu, waar het aantal humanitaire organisaties snel vermenigvuldigde. Denis Mukwege, de directeur van het Panzi-ziekenhuis in Bukavu, werd snel een internationale bekendheid, die elk forum gebruikt om 'seksueel geweld als oorlogswapen' in Kivu aan te klagen. Maar daarvoor krijgt hij nu in Bukavu ook kritiek. 'Waarom zegt hij nooit dat in Congo ook veel burgers verkrachten?', zegt Luc Henkinbrant, docent aan de universiteit van Bukavu en voormalig hoofd van de taskforce seksueel geweld bij de VN-macht Monusco. 'Die al te sterke nadruk op verkrachting als oorlogswapen leidt de aandacht af van seksueel geweld door burgers of verkrachting binnen het gezin. Dat is in Congo ook wijdverspreid.' Volgens Henkinbrant past dat niet in de retoriek rond seksueel geweld. Ook met de 'heldencultus' rond Mukwege heeft hij moeite. 'De media hebben blijkbaar helden nodig. Maar is Mukwege echt een held voor vrouwen? Behalve arts is hij ook predikant. Daarom hoor je hem nooit over de seksuele en reproductieve rechten van vrouwen in Congo. Abortus is hier illegaal, zelfs na incest of na verkrachting, met vreselijke clandestiene abortussen als gevolg. Waarom gooit de dokter zijn gewicht niet in de schaal om dat te veranderen?' Europees geld Iemand is zelden sant in eigen land. Buiten Congo is Mukwege's boodschap breed opgepikt. Sinds 2004 financiert Echo, de dienst humanitaire hulp van de Europese Commissie, het Panzi-ziekenhuis. Daarbuiten zijn nog 34 internationale ngo's met dat thema bezig. In de budgetperiode 2010-2018 lopen 112 projecten rond seksueel geweld. Komen die echt allemaal de slachtoffers ten goede? Het Panzi-ziekenhuis maakt indruk, maar alvast één project overtuigt niet. Samen met een team trekken we naar het dorp Walungu, om daar voormalige patiëntes verder op te volgen. De vragen die aan de patiëntes worden gesteld, zijn erg oppervlakkig en in het team is niet eens een arts aanwezig. Maar de psycholoog, twee verpleegsters en een chauffeur zijn voor deze activiteit wel meerdere dagen op pad. De onkostenvergoeding achteraf is vast een sterke motivering om de uitstap te herhalen. Corruptie? Maar om daarom van corruptie te spreken, zou overdreven zijn. Panzi neemt juist veel maatregelen om corruptie te vermijden. Ook de Europese Commissie nam haar voorzorgen. Brussel stort de fondsen aan een Europese tussenpersoon: de Belgische ngo Dokters van de Wereld, die het geld rechtstreeks investeert in slachtoffers van seksueel geweld. 'Panzi gaat op een deskundige manier om met verkrachtingsslachtoffers', zegt Loochi Muzaliwa, een erg deskundige analist uit Bukavu. 'Maar er zijn ook charlatans bij. Congolese ngo's bijvoorbeeld, die lijsten met slachtoffers aanleggen, om fondsen te kunnen opstrijken. De hulp bereikt de slachtoffers niet en ze hebben spijt dat ze hulp hebben gezocht.' Ook volgens Henkinbrant stellen zeker niet alle projecten rond seksueel geweld de slachtoffers voorop. 'Met zo veel aandacht valt nu eenmaal veel geld te verdienen. Maar misbruiken kun je niet makkelijk aantonen. Als een ngo zegt juridische bijstand te hebben verleend aan 40 vrouwen, terwijl het er maar tien waren, bewijs dat dan maar.' Heeft Panzi van seksueel geweld een business gemaakt? 'Ga het maar na, ik heb in al mijn toespraken nog nooit om een cent gevraagd', reageert dokter Mukwege. 'Ik vraag alleen dat het geweld tegen vrouwen stopt.' Nog een verwijt: Panzi behandelt in het programma seksueel geweld ook vrouwen met fistels, een aandoening die meestal niet het gevolg is van verkrachting. Maar dat ontkent het ziekenhuis ook niet. Ze staan in de statistieken apart vermeld.


Wat wél waarschijnlijk is: sommige vrouwen zeggen dat ze werden verkracht om in Panzi gratis zorg te genieten. Maar dat zegt vooral iets over hun overlevingsstrategie, meer dan over een business. www.doktersvandewereld.be

Ine Roox Copyright © 2015 Corelio. Tous droits réservés

Terug naar Jeanne De Standaard/dS Weekblad: Antwerpen - 02 avr. 2016 Page 44

Acht jaar geleden getuigde Jeanne Mukuninwa over de seksuele terreur waarvan zij in Oost-Congo het slachtoffer was geworden. Na een intense zoektocht vonden we haar terug in Bukavu. 'Werk hebben en zelfstandig zijn, het is de enige manier om weer respect af te dwingen.' Ine Roox, foto's Kristof Vadino Het Panzi-ziekenhuis ligt aan de rand van Bukavu, de heuvelachtige hoofdplaats van Zuid-Kivu, in het uiterste oosten van Congo. Met fondsen van de Kerk werd het in 1999 opgericht door dokter Denis Mukwege, een Congolese pediater die zich omschoolde tot gynaecoloog, nadat hij had vastgesteld hoezeer de vrouwen van Oost-Congo leden onder het aanslepende gewapende conflict. Sinds zijn oprichting heeft het ziekenhuis al meer dan 45.000 slachtoffers van seksueel geweld behandeld. De Kivu-streek is al vele jaren een oorlogsregio. Twintig jaar lang hebben tientallen gewapende groeperingen en milities er zich schuldig gemaakt aan seksueel geweld. Zelfs in de rustigere periodes vinden er nog altijd onnoemelijke misbruiken plaats, maar die gebeuren verdoken. Er wordt nauwelijks over gesproken. Momenteel zijn meer dan zeventig gewapende groeperingen actief in Noord- en Zuid--Kivu. Ook vandaag krijgt het Panziziekenhuis nog nieuwe verkrachtingsslachtoffers over de vloer. Die worden opgevangen in het programma voor slachtoffers van seksueel geweld, dat ondersteund wordt door de Belgische organisatie Dokters van de Wereld. Specialiteit: vrouwen herstellen Acht jaar geleden vertelde dokter Mukwege dat hij met een team van vier chirurgen dagelijks minstens tien vrouwen opereerde. Hij had zich zodanig op 'hersteloperaties' toegelegd dat hij er een specialist in was geworden. 'Wat je hier ziet, leer je niet tijdens een opleiding gynaecologie', zei hij. De vrouwen - slachtoffers van gewelddadige groepsverkrachtingen door militieleden of soldaten - kwamen zwaargewond in het Panzi-ziekenhuis aan. Mukwege had zich noodgedwongen gespecialiseerd in het herstel van de vrouwelijke genitaliën, het rectum en de urinewegen. Toen de gynaecoloog mij voorstelde aan Jeanne Mukuninwa, was het tengere Congolese meisje al vier jaar zijn patiënte. Met horten en stoten deed ze haar verhaal. 'De Interahamwe (Rwandese Hutu-rebellen, red.) hebben mij een maand in het woud vastgehouden. Omdat ik mij verzette, hebben ze me aan een boom vastgebonden. Daar zat ik, soms onder de brandende zon, dan weer in de gietende regen.' Ze was veelvuldig door vijf mannen verkracht. 'Ze gebruikten ook voorwerpen. De twee andere meisjes, die ook waren ontvoerd, waren gewilliger. Daarom hebben ze minder geleden.' Na een maand in het dichtgepakte Congolese woud hadden de rebellen genoeg van haar. De nog erg jonge Jeanne was zwanger, maar te tenger om te bevallen. Een dokter die ook door de rebellen was ontvoerd, besefte dat ze zou sterven met de baby in haar buik. Hij redde haar leven, maar gebruikte noodgedwongen een oud mes om het doodgeboren kind - zonder verdoving - op de wereld te zetten. Jeanne was op sterven na dood. De rebellen lieten haar langs de kant van de weg achter, als oud vuil. Toen ik in het Panzi-ziekenhuis met haar kennismaakte, had ze al vijf ingewikkelde hersteloperaties achter de rug. Ze wachtte er op een nieuwe ingreep. Dokter Mukwege vertrouwde me toe dat zijn patiënte talrijke fistels had - gangvormige openingen tussen vagina en aars - die maar niet genazen. Een beetje moedeloos voegde hij eraan toe dat hij weinig hoop had dat het nog goed zou komen. hoop in de hel Het verhaal van dokter Mukwege, en zijn verbeten strijd voor de vrouwen van de Kivu-streek, is in de daaropvolgende jaren breed opgepikt. De Congolese arts krijgt overal een forum voor 'zijn vrouwen'- overal, behalve in Kinshasa, waar in maart nog een persconferentie van hem werd afgelast. De Congolese autoriteiten zouden Mukwege het liefst de mond snoeren, zogenaamd omdat hij 'de vuile was van Congo buiten hangt'. Maar wat hen écht stoort, is dat de arts aan het hoofd staat van het Panzi-ziekenhuis en de gelijknamige stichting. Die zijn vandaag pareltjes van professionaliteit en efficiëntie in Oost-Congo, daar waar de Congolese staat nog altijd schittert in afwezigheid. Kinshasa kon niet verhinderen dat Denis Mukwege de voorbije jaren tot een internationale bekendheid is uitgegroeid. Acteur en activist Ben Affleck sprak de Verenigde Naties toe over de arts, 'de moedigste man die ik ooit heb ontmoet'. Mukwege kreeg ook de Sacharovprijs van het Europees Parlement en de prijs van de Koning-Boudewijnstichting, en is al tweemaal genoemd voor de Nobelprijs van de Vrede. Ook de Amerikaanse theatermaakster Eve Ensler - auteur van de succesvolle Vaginamonologen - bezocht de dokter.


De getuigenissen van de verkrachte en gefolterde meisjes en vrouwen maakten zo'n indruk op haar dat ze in Bukavu een centrum financierde. 'City of Joy' helpt verkrachte vrouwen hun trauma te overwinnen. Hoe het de dokter is vergaan, is dus bekend. Maar hoe zou Jeanne het stellen? Al die jaren is ze niet uit mijn gedachten verdwenen. Een intensieve ronde telefoontjes en e-mails levert bruikbare informatie op: na ons gesprek in 2008 heeft ze nog een hele poos in het Panzi-ziekenhuis verbleven. Er volgden nog meer operaties, de meest recente in 2012. De entourage van dokter Mukwege mailt me dat Jeanne nog in Bukavu verblijft. Maar waar ik haar kan vinden, of hoe ik haar kan bereiken, is onduidelijk. Stad van vreugde Jeanne was verkracht in Shabunda, een zeer geïsoleerde streek in het ondoordringbare binnenland van Zuid-Kivu, die ook vandaag nog onder de controle van milities staat. Ze was erbij toen rebellen haar oom langs moederskant gruwelijk verminkten en lieten doodbloeden. Toen namen ze haar mee, om haar te verkrachten. Nadat ze in het Panzi-ziekenhuis behandeld was, keerde ze terug naar huis. Daar begon alles van voren af aan. Ze werd opnieuw meegenomen door rebellen, seksueel misbruikt en belandde weer op Mukwege's operatietafel. Jeanne besloot nooit meer naar Shabunda terug te keren. Daarom woont ze dus nog in Bukavu, waar ik hoop haar te kunnen terugvinden. Gefascineerd zoek ik online nog wat meer informatie op over Eve Enslers project in Bukavu. City of Joy maakt deel uit van de globale beweging V-Day, die wereldwijd vecht tegen geweld op meisjes en vrouwen. Het centrum vangt verkrachte vrouwen op voor een periode van zes maanden. Ze volgen er een programma traumaverwerking - wat erg geavanceerd is voor Congo, waar psychologische zorg nog in de kinderschoenen staat - en krijgen therapie in de vorm van muziek, kunst, dans en toneel: een middel om de vrouwen te helpen uit te drukken wat zij hebben meegemaakt. Vrouwen die analfabeet zijn, leren er lezen en schrijven. City of Joy wordt geleid door Christine Schuler Deschryver, een bekende Congolese mensenrechtenactiviste met Belgische wortels langs vaderskant. Ik bekijk vluchtig de lijst met personeelsleden en bots op een bekende naam: Jeanne Mukuninwa is een van de animatrices die er met verkrachte vrouwen werken. Vrouw zonder vrees In Bukavu klop ik meteen aan bij City of Joy. Tot mijn grote teleurstelling blijkt Jeanne op reis, maar gelukkig dicht bij huis: ze is in Bujumbura, de hoofdstad van Burundi, op een paar uur rijden van Bukavu. De woordvoerder van dokter Mukwege krijgt haar aan de lijn en zegt haar dat ik haar wil ontmoeten. Ze weet nog niet goed wanneer ze naar huis zal terugkeren en evenmin of ze nog journalisten ontmoeten wil. Eerst begrijp ik haar aarzeling niet. Dan denk ik terug aan wat Mukwege mij jaren geleden zei: 'Ik heb het gevoel dat ik dit al duizenden malen heb verteld. U mag het niet persoonlijk nemen, maar ik heb hier al zoveel geschokte wazungu, blanke bezoekers, ontvangen. Dat maakt me moedeloos. Want vroeger dacht ik dat het niet ophield, omdat de wereld gewoon niet wist wat zich hier afspeelt…' Dagen gaan voorbij. De kans om nog voor de terugreis Jeanne te ontmoeten, wordt beperkter. De verantwoordelijke van Dokters van de Wereld in Bukavu stuurt haar nog een sms'je, om te zeggen dat ik haar acht jaar geleden al leerde kennen en gewoon heel graag zou weten hoe het met haar gaat. Eindelijk belt ze zelf terug. We spreken af op zondagmiddag, nadat ze de eucharistieviering heeft bijgewoond. Het weerzien is hartelijk. Ze zegt dat ze zich onze ontmoeting herinnert. Ik vraag me af of dat werkelijk zo is, of dat ze alleen beleefd wil zijn. Ze wil verder praten in een cafeetje, buiten haar woonwijk. Ze woont nu in een volkse cité, in de Panzi-wijk rond het gelijknamige ziekenhuis, en daar passeren nieuwkomers niet ongezien. Ook in andere volkswijken hebben bewoners schrik om ons in hun huis te ontvangen. Achteraf lopen ze het risico op ongewenste bezoekers, die ervan uitgaan dat een blanke nooit langskomt zonder geld achter te laten. In het café bestellen we frisdrank met een rietje. Jeanne zal het hele gesprek vooral met het rietje spelen en amper drinken. Ze kampt nog altijd met incontinentie. Vanbuiten ziet ze er nochtans prachtig uit. Ze is flink aangekomen, draagt make-up en heeft een feestelijke Congolese wikkelrok met een fuchsia T-shirt aan. Door haar afrokapsel zijn vrolijke, paarse lokken getrokken. Ze is een vrouw zonder schrik om zich aan de wereld te tonen. Jeanne toch niet?! Hoe anders was dat acht jaar geleden. Ik heb de foto's afgedrukt die toen in de krant zijn verschenen. Jeanne staart een hele poos naar haar jongere versie. 'Het zijn foto's uit een erg moeilijke tijd', zegt ze. 'Ik had toen veel pijn, niet alleen fysiek. In die periode wilde ik me van het leven beroven.' Jeanne doorbreekt zo een groot taboe dat in Afrika aan zelfmoord kleeft. 'Stel je voor. Had ik dat toen gedaan, dan was ik nu al acht jaar dood geweest.' Dokter Mukwege zag in dat Jeanne niet alleen operaties, maar ook psychologische hulp nodig had. 'Ik zat boordevol woede en vragen. Waarom was ik niet gevlucht? Waarom had ik aan mijn verkrachters niet méér weerstand geboden? Daarom wilde ik er een eind aan maken. Toen de dokter mij na mijn laatste operatie naar het centrum City of Joy stuurde voor een traject traumabegeleiding, had ik een enorm laag zelfbeeld. Ik aanvaardde mezelf totaal niet.' Jeanne behoorde tot de eerste lichting van dat centrum. Ze had nooit de kans op onderwijs gehad. In City of Joy leerde ze lezen en schrijven. 'Ze is het zonnetje in huis', zegt directrice Christine Deschryver. 'Al vlug had ze een heleboel plannen voor ons project. Daarom beschouw ik haar als de medeoprichter van onze Stad van Vreugde. Na haar opleiding is ze bij ons gebleven en vandaag is ze een staflid. Jeanne is één brok kracht als ze met die vrouwen omgaat. De nieuwkomers kunnen amper geloven dat ook zij een overlever is. “Jeanne toch niet?!”, zeggen ze dan, stomverbaasd.' Intussen geeft ze zichzelf niet langer de schuld dat ze is ontvoerd en verkracht. 'Al voel ik nog altijd fysieke pijn, elke dag. Als ik ongesteld moet worden, is dat nog veel erger. Op zulke momenten komen al die nare herinneringen weer naar boven. Maar nu weet


ik dat ik er niets aan kon doen. Daarom moedig ik andere vrouwen aan om erover te praten, het er allemaal uit te gooien. Ik leg hen uit hoe ze zichzelf opnieuw moeten leren aanvaarden, hoe ze hun plek in de samenleving kunnen heroveren, en hoe ze financieel op eigen benen kunnen staan. Dat is een erg lange weg. Misschien heb ik die weg zelf nog niet helemaal afgelegd. Maar de meet komt in zicht.' De mannen die Jeannes leven hebben verwoest, werden nooit gevat. 'Ik werd ontvoerd en verkracht door de Hutu-rebellen van het FDLR, ten tijde van de opmars van rebellenleider Laurent-Désiré Kabila. Een heleboel gewapende groeperingen was toen in Congo actief. Het land was in oorlog - waar had ik een klacht moeten indienen? Zelfs zoveel jaar later is dat nog altijd vreselijk frustrerend.' 100 dollar De straffeloosheid in Congo is een extra kruis voor slachtoffers van seksueel geweld. 'Niet alleen militairen en rebellen verkrachten, inmiddels ook gewone jongeren uit de wijk. En de Congolese staat doet geen enkele moeite om ons te beschermen. Geen preventie en nauwelijks bestraffing. Rechtszaken over verkrachting zouden publiek moeten zijn, zodat het volk kan zien dat de schuldigen worden bestraft, en zodat mannen verantwoordelijkheidszin wordt bijgebracht.' Vrouwen moeten volgens Jeanne na zo'n proces ook een schadevergoeding krijgen. 'Maar ik ken geen enkel slachtoffer dat iets heeft gekregen. Projecten tegen seksueel geweld voorzien in 100 dollar per vrouw, zodat die achteraf een klein handeltje kan opzetten. Wat kun je vandaag nog met zo'n laag bedrag? Ik heb geluk gehad dat ik een baan vond. Het is belangrijk dat we na ons moeilijke genezingsproces weer worden aanvaard. Werk hebben en in ons eigen levensonderhoud kunnen voorzien, is de enige manier om als vrouw achteraf opnieuw respect te krijgen.' Je kunt het je niet voorstellen dat wie zulke drama's heeft overleefd op de koop toe met de nek wordt aangekeken. In Congo zijn vrouwen nu eenmaal tweederangsburgers. Ze zijn stem- en rechteloos, en dragen een hoop gewicht op hun schouders. Neem dat gerust ook letterlijk. Jonge meisjes en vrouwen dragen de talrijke baby's. En om hun producten naar de markt te vervoeren, sjouwen vrouwen tot 50 kilometer te voet, met op hun hoofd een vracht van 40 kilogram of meer. Dat die loodzware taak gereserveerd is voor les femmes transporteuses, is in Congo 'traditie', 'de gewoonte' of behoort 'tot de cultuur'. 'Ook in die streken van Kivu waar aan mijnbouw wordt gedaan, lopen vrouwen extra gevaar', zegt Camille Coubeaux van Dokters van de Wereld. 'In mijngebieden wordt voortdurend illegale tol geheven. Vrouwen die van hun werk op de akkers voorbij zo'n clandestiene controlepost moeten en geen geld hebben, betalen met hun lichaam om verder te mogen gaan. Ook dat is seksueel misbruik.' Het geeft aan hoe lang de weg nog is voor de status van de Congolese vrouw ook maar een beetje verbetert. Jeanne timmert in elk geval gestaag voort aan haar eigen weg. En ze steekt daarbij de handen uit de mouwen. Dubbel stigma Op twintig minuten rijden van City of Joy ligt de boerderij die bij het centrum hoort. De vrouwen kweken er tilapia-vis, rijst, bonen, soja, maïs en groenten, en er lopen ook geitjes rond. Dankzij de boerderij eten de vrouwen van City of Joy eens wat anders dan altijd weer foufou, de weinig smaakvolle puree van maniok die in Congo vaste prik is. Het inspireerde de ondernemende Jeanne tot een eigen groentetuin - naast haar eigen huis. 'Op een dag zei ze dat ze wat geld had opzijgezet en daarmee een lapje grond in de buurt van het ziekenhuis wilde kopen', zegt Christine Deschryver. 'Dokter Mukwege en ik hebben haar spaargeld aangevuld en zo is ze beginnen te bouwen. Ze heeft nu haar eigen plek, een salaris, en ze ziet er goed uit. Redenen genoeg voor de mannen van Bukavu om haar het hof te maken. Maar ze wil er niet van weten. Lachend heb ik haar gezegd dat ze hen maar moet wijsmaken dat haar man generaal is in het Congolese leger, en dat hij op missie is. (schatert) Dan laten ze haar wel met rust.' Van mannen heeft Jeanne wel haar bekomst gehad, zegt ze zelf. 'Wat als ze vooral uit zijn op mijn salaris en mijn huisje? Het is nog lang niet hoe ik het wil, hoor, elektriciteit en stromend water ontbreken nog. Maar ik spaar verder en dan komt dat wel. Intussen heb ik weinig zin om wat ik heb met een man te delen.' Jeanne zegt ook dat een man niet zou begrijpen wat zij heeft meegemaakt. En ze is bang dat seksuele betrekkingen te pijnlijk zouden zijn. Ze kan ook geen kinderen meer krijgen. Een dubbel stigma in Afrika: slachtoffer van verkrachting én kinderloos. Ze reageert heel open, als ik daar voorzichtig naar pols: 'Ik weet inderdaad niet of mijn lichaam in staat is tot betrekkingen. Maar kinderloos ben ik niet. Ik heb drie weeskinderen geadopteerd, samen vormen we een mooi gezin.' Jeanne is een bezige bij. De hele week brengt ze haar ervaring over op lotgenoten, in haar vrije tijd en in het weekend volgt ze alfabetiseringslessen, om nog vlotter te kunnen lezen en schrijven. Buiten het werk voor haar groentetuin is er de zorg voor haar twee dochters van 7 en 11 jaar, en haar zoontje van 10. Contact met haar familie, in het binnenland van Shabunda, heeft ze niet meer. Haar blik wordt somber. 'Ik heb drie broers, maar die zijn me in het ziekenhuis niet één keer komen bezoeken.' Ze voelt zich in de steek gelaten door haar familie. Jeanne is de enige familie van de drie weesjes die zij in huis heeft genomen - maar dat geldt andersom net zozeer. Het moment van afscheid breekt aan. Ze vraagt of ze de foto's van acht jaar geleden mag houden. 'Op die foto's zie ik weliswaar veel verdriet, maar toch ook een klein beetje vreugde', zegt ze, alsof ze zichzelf moed inspreekt. Met haar duim en wijsvinger maakt ze een gebaar dat 'een klein beetje' voorstelt. 'Ik weet nog waar dat beetje vreugde toen vandaan kwam. Ik moest huilen, en toen hebben we geknuffeld.' Jeanne steekt uitnodigend haar armen uit. 'Zullen we dat nu weer doen?'


Met dank aan Dokters van de Wereld in het Panzi-ziekenhuis van Bukavu. www.doktersvandewereld.be


'Straks ben ik een kind met een kind' De Standaard* - 04 avr. 2016 Page 18

* De Standaard/Limburg, De Standaard/Vlaams-Brabant/Brussel, De Standaard/Antwerpen, De Standaard/Oost-Vlaanderen, De Standaard/West-Vlaanderen

Zestien jaar en hoogzwanger door een groepsverkrachting. Hoewel er officieel geen oorlog woedt in Oost-Congo, werd Christine door rebellen misbruikt in haar huis. Het hospitaal waar ze verblijft, vangt elke maand nog altijd 150 tot 170 slachtoffers op. Daarbij gaat ook steeds meer aandacht naar psychosociale nazorg. Van onze redactrice in Oost-Congo Ine Roox Foto's Kristof Vadino Bukavu 'Mijn ouders zijn dood. Mijn vader werd vergiftigd op zijn werk en mijn moeder is door rebellen omgebracht. In september zijn ze ons huis binnengevallen. Wij, de kinderen, werden naar buiten gestuurd. Ik hoorde hoe mama in haar eigen huis werd vermoord. Na die razzia heb ik met mijn broertje en zusjes een tijdje bij onze buren gewoond.' 'Maar een maand later kwamen de rebellen terug. Drie gemaskerde mannen hebben mij beurtelings misbruikt. Ik had net voor de eerste keer gemenstrueerd.' Christine Nyota (16) staart wezenloos voor zich uit. 'Ze bedreigden me met messen en machetes. Als ik tegensputterde, zouden ze me vermoorden. En dan zouden mijn broertje en zusjes alleen achterblijven.' Christine raakte zwanger door die groepsverkrachting. 'Ik ben zeven maanden zwanger. Straks beval ik van een kind zonder identiteit, zonder dak boven zijn hoofd en zonder dat ik de middelen heb om dat kind te onderhouden. Straks ben ik een kind met een kind.' Ze weet niet waarheen. Haar grootmoeder woont in de wijk rond het Panzi-ziekenhuis, maar die is hoogbejaard. Christine zou ook naar een oom kunnen, maar ze weet niet of zijn vrouw een extra kind met een baby zal aanvaarden. 'Christine zal in Panzi bevallen. Daarna kan ze met haar baby in een van de tijdelijke woningen op het ziekenhuisdomein verblijven', zegt Rose Sifa Chitera, verpleegster en maatschappelijk werkster in Panzi. 'En ook na haar bevalling krijgt Christine psychologische ondersteuning.' Even de zorgen aan de kant Het zwangere meisje neemt vandaag deel aan een daguitstap, samen met andere patiëntes van het Panzi-ziekenhuis. Het is een zonnige zaterdagochtend en de vrouwen hebben samen met verpleegster Rose en een psycholoog de stad Bukavu verlaten om een paar uur te ontspannen op een recreatieterrein aan de oevers van het Kivu-meer. De daguitstap begint met een uitbundige sessie gebeden, liederen en dans. Daarna volgt een psychologische groepssessie. Achteraf is er een hapje en een drankje. 'Zo ontsnappen ze toch een paar uur aan het ziekenhuis', zegt Rose. Het Panzi-ziekenhuis legt zich steeds meer toe op psychosociale nazorg. Zo is de kliniek trendsetter in Congo, waar psychologische hulp nog in de kinderschoenen staat. 'Buiten het ziekenhuis vind je in Bukavu niet één zelfstandige psycholoog', zegt dokter Josué Ibulungu van de Panzi Foundation, die de projecten medische en psychosociale zorg coördineert. Panzi biedt slachtoffers ook alfabetiseringscursussen aan en juridische hulp aan wie de daders voor het gerecht wil dagen. Het Panzi-hospitaal, en zijn directeur Denis Mukwege, verwierven de voorbije jaren internationale bekendheid met hersteloperaties bij vrouwen die door rebellen of soldaten waren verkracht in de oorlogsregio Kivu. Sinds de oprichting in 1999 heeft Panzi al meer dan 45.533 slachtoffers behandeld. Dankzij heel wat buitenlandse hulp kon Panzi uitgroeien tot een naar Afrikaanse normen indrukwekkend ziekenhuis, met een groeiende poot psychologische hulp en steeds meer medische centra in Kivu. Brussel leert van Bukavu Die hulp komt voor een belangrijk stuk uit Europa: de Europese Commissie financiert het programma seksueel geweld van Panzi via de Belgische ngo Dokters van de Wereld. Hoewel Kivu officieel niet in oorlog is, vangt Dokters van de Wereld in Panzi maandelijks nog altijd 150 tot 170 vrouwen op, zegt coördinator François Ransquin. 'In februari zijn 145 nieuwe patiëntes opgenomen, onder wie 110 wegens seksueel geweld en 35 wegens fistels.' Fistels - gangvormige openingen tussen vagina en aars - ontstaan na een gecompliceerde bevalling of na een gewelddadige verkrachting. In het Westen komen ze niet meer voor. Daarom leert dokter Mukwege niet alleen Congolese geneeskundestudenten


hoe ze fistels moeten opereren, maar via een fonkelnieuwe videoverbinding in het operatiekwartier van Bukavu kijken de geneeskundestudenten van het Sint-Pietersziekenhuis in Brussel mee. Maandelijks tot 170 nieuwe opnames is veel, maar toch daalt het aantal nu al enkele jaren, zegt dokter Mukwege. 'De laatste grote opflakkering was in 2013, tijdens de opstand van de militie M23. Bij elke rebellie krijg ik meteen meer misbruikte vrouwen op mijn operatietafel. Maar ook in “vredestijd” ben ik bezorgd: mijn patiëntes worden steeds jonger - soms zijn het nog kinderen - en ze komen steeds vaker uit gebieden zonder gewapend conflict. Ook steeds meer burgers verkrachten.' Morgen deel drie: 'Welke toekomst voor de kinderen van Kivu?' www.doktersvandewereld.be



Table des matières. Copyright 2015 gopress. Tous droits réservés

Recommend Documents