Taalontwikkelend (vak)onderwijs DE ROL VAN DE DOCENT NEDERLANDS

19/11/2012

Inleiding 2

Studenten PABO/BALO moeten een complex geheel van taalcompetenties verwerven

1

Taalontwikkelend (vak)onderwijs

Belangrijk werktuig van de leraar.

DE ROL VAN DE DOCENT NEDERLANDS

Complex werktuig.

LIEVE VERHEYDEN VOOR HSN 2012 CENTRUM VOOR TAAL EN ONDERWIJS, KULEUVEN DEP. LERARENOPLEIDING, KHLEUVEN

Lieve Verheyden 2012


Rol van de docent Nederlands?

Opleiding tot onderwijzer 3

SO

4

HO

Kent complexiteit, o.a. in relatie tot werkzaamheden van de leerkracht. N

Eindtermen LO taalvaardigheid

Eindtermen SO taalvaardigheid

Veronderstelde startcompetenties taalvaardigheid

Competenties Taalvaardigheid bij uitstroom

-Taal- en tekstkenmerken (gezien variërende contexten) - Onderwerpen (mate van vertrouwdheid, abstractie, specialisme) Lieve Verheyden 2012

-Vereisten waaraan moet worden voldaan

Kent belang + meerwaarde.

Waar, hoe, bij wie betrokkenheid en coöperatie bewerkstelligen?

Beseft beperkingen van eigen bereik. Ziet mogelijkheden in breed gedragen aanpak.


1

19/11/2012

Rol 1: groeien naar meer draagvlak

Doel van de presentatie 5

6

Invulling van de rollen van de docent Nederlands Rol in het groeien naar breder draagvlak voor taalontwikkelend (vak)onderwijs Taalbeleidscoördinator + vakgroep Taal Rol in het (dag in dag uit) realiseren van bredere gedragenheid van taalontwikkelend (vak)onderwijs Taaldocent/-lector Taalbeleidscoördinator + vakgroep Taal

Een gedragen visie op taal/-vaardigheid/verwerving Overzicht van taalcompetenties Krachtige taalleeromgeving Situering inzet taalcompetenties in opleiding Missie en visie Taalontwikkelend (vak)onderwijs

=> Kader /deelkaders voor situering acties & onderhandeling

-> onderdeel van/basis voor taalbeleid



ROL 1

Visie op taal/-vaardigheid/-verwerving 7

Smalle visie op taal

meetbaar

vs

beheersbaar

controleerbaar/ evalueerbaar eindig Lieve Verheyden 2012

(Daems, 2010)

8

Brede visie op taal

complex

dynamisch/ veranderlijk

bepaald door context(en)

Smalle visie op taal

vs

Taalvaardig = hoge mate van vormelijke correctheid bereiken.

Brede visie op taal

Taalvaardig = een ruim repertoire van talige middelen, strategieën, attitudes met hoge mate van effectiviteit kunnen inzetten.

(Daems, 2010)

eindeloos Lieve Verheyden 2012

2

19/11/2012

ROL 1

Complex geheel van com. competenties! 9

10

Professionele com. competenties

Academische com. competenties

taal leren via taal gebruiken: elk gebruik is een stap in het leerproces

taal leren via studie van regels en bouwstenen: elementgerichte kijk

(D. Larsen-Freeman & Cameron, 2008)


13 doelen in een dozijn

• Nodig om het beroep succesvol uit te oefenen

• Nodig om de opleiding met succes te doorlopen Bv. examenvragen kunnen lezen/begrijpen en beantwoorden Lieve Verheyden 2012

M.b.t. SPREKEN/LUISTEREN/ GESPREK VOEREN 11

Academisch luik

12

Professioneel luik . Gesprekken

Enkel voor de opleiding

. Mondeling examen . Contactname scholen

Voor opleiding én beroepsuitoefening Lieve Verheyden 2012

met kinderen . Mondelinge instructies In binnen de klaspraktijk interactie . Vertellen/voorlezen aan met kinderen leerlingen . Uiteenzetten aan kinderen . Gesprekken voeren met ouders/derden . Sollicitatie-/functionerings-/evaluatiegesprek

. Begeleidingsgesprek met lector/mentor . Samenwerken met medestudenten/collega’s . Mondelinge presentaties

In interactie met volwassenen

Academische com. competenties 1. Aansluitend bij 2 en 3 (->) 2. Deels ook + eigen finaliteit bv. examenvragen

Professionele com. competenties 1. In interactie met de leerlingen 2. In interactie met volwassenen 3. Als lerende, vanuit onderzoekende grondhouding


3

19/11/2012

m.h.o. TAALONTWIKKEND VAKONDERWIJS gericht op niveau student

M.b.t. SCHRIJVEN

13

14

Academisch luik

Professionele com. competenties

Academische com. competenties

. Notities (-> studie)


. Brieven-mails/briefjes voor ouders . Projectaanvraag . Bericht schoolkrant

. Papers, scripties, rapporten (BA-proef!) . Antwoorden op examenvragen

1. In interactie met de leerlingen (2. In interactie met volwassenen) (3. Als lerende, vanuit onderzoekende grondhouding)

1. Aansluitend bij 2 en 3 (->) 2. Deels ook + eigen finaliteit bv. examenvragen

Professioneel luik

. E-mails . Verslagen (observatie-, stage-, exploratie-, vergader- , reflectie-...) . Lesvoorbereidingen . Portfolio Lieve Verheyden 2012

ROL 1

IN OPLEIDINGSPERSPECTIEF?

Waar in de opleiding expliciet aangesproken?

15

16

Hoger Onderwijs Academische com. Competenties

Professionele com. Competenties

OJ1

OJ2

OJ3

Startcompetenties taalvaardigheid

Nodig om alle andere (niettaal) competenties te verwerven, én om te bewijzen dat je ze verworven hebt. Lieve Verheyden 2012

Competenties Taalvaardigheid bij uitstroom

-Groeiend aantal genres (gezien variërende contexten) - Steeds meer inhoudelijke eisen (mate van vertrouwdheid, abstractie, specialisme) - Toenemend aantal vormelijke vereisten waaraan moet worden voldaan Lieve Verheyden 2012

4

19/11/2012

ROL 1

Hoe worden com. competenties verworven? 17

18

Beoordeelde taaltaken

OJ 3

Vakliteratuur selecteren en verwerken m.h.o. bachelorproef

Handelingsplan opstellen voor een bepaalde leerling

Onderzoeksrapport schrijven/presenteren n.a.v. bachelorproef

2

Briefje ouders schrijven

Mondelinge presentatie met visuele ondersteuning

Portfolio ‘Omgaan met diversiteit’

1

Stage-observatieverslag schrijven

Syllabi begrijpend/ studerend lezen

Mondeling/ schriftelijk examen


Organisch groeien: taal leren via taal gebruiken.

Recept voor een krachtige leeromgeving? Wetenschappeljk onderbouwd Lieve Verheyden 2012

1. NOODZAKELIJKE INGREDIËNTEN (NTU, geraadpleegd op 12.11.12)

2. In de JUISTE KEUKEN bereid (Centrum voor Taal en Onderwijs)

19

Er is momenteel nog weinig discussie over wat de meest gunstige ingrediënten zijn voor taalverwerving, nl.:

20

Die ingrediënten komen pas tot hun recht als er gezorgd wordt voor

(Ellis, 1990; Verhallen, 2001)

een positief en veilig leerklimaat een betekenisvolle taak/opdracht ondersteuning bij de uitvoering via interactie (peers, LK, …) + eruit afgeleide, eraan gerelateerde FOCUS on FORM



Een rijk en redundant aanbod van begrijpelijke taal; Gelegenheid tot taalproductie door de taalverwerver; De beschikbaarheid van aangepaste feedback op de taaluitingen van de taalverwerver.

5

19/11/2012

3. Met AANDACHT voor STRATEGIEËN

4. HERHAALDELIJK & GEVARIEERD

21

22

TaalGEBRUIKSstrategieën bv. lezen: titels en kopjes, voorspellen, lezen, controleren bv. schrijven: plannen, schrijven, nakijken TaalLEERstrategieën (Chamot, 2004, Oxford, 1990) = metacognitieve strategieën die het toepassen van gebruiksstrategieën reguleren: vooraf, tijdens en nadien - Planning - Monitoring - Problemsolving - Evaluating Lieve Verheyden 2012

- Zet bij een taak bewust in wat hij heeft geleerd. - Is niet snel tevreden over het resultaat. - Staat open voor opmerkingen op resultaat en is bereid ervan te leren. - Zet verworvenheden vanuit andere contexten bewust in. - Reflecteert op het gepresteerde en zoekt waar en hoe het beter kan. Bonset & De Vries, 2009


Geletterdheid, belevingswereld, Als NIET MAXIMAAL wordt ingezet op een krachtige leeromgeving? ontwikkelingsniveau, brede

school, schoolrijpheid, 23 Indien we niet inzetten op krachtige (taal)leeromgeving, zie je

Beroepsgebonden Woordenschat (active recall) BAKO -25

BA/MA (N=25)

7.5 (1.9)

10.8 (2.3)

XXXXXXXXXX

ASO (N=251)

6.5 (2.3)

9.5 (2.2)

m=13.6 (N=90)

TSO (N=411)

4.8 (2.2)

7.3 (2.2)

m= 11.7 (N=235)

BSO (N=66)

3.1 (2.2)

6.1 (2.5)

m=9.7 (N=60)

- studenten met meer (van huis/sec. school uit aangeleerde,

Verheyden & Van Eyen, 2012

welbevinden, Academische impressie, GemidAcademische delden en woordenschat woordenschat betrokkenheid, SDA (active recall) -10 (MC-betekenis) – 15 wereldverkenning, … VD + BAKO VD + BAKO

gestimuleerde) com. competenties vinden toch hun weg en leren: ze verwerven de vakinhouden; ze verwerven een grotere taalvaardigheid; hun leerstrategieën worden bevestigd; hun motivatie wordt gevoed

- studenten met minder bagage (van huis uit; vanuit sec. onderwijs) missen (deels) de boot: ze verwerven te weinig vakinhouden, of verwerven ze minder grondig; hun taalvaardigheid wordt onvoldoende ontwikkeld; hun motivatie dreigt te verslappen


6

19/11/2012

ROL 1

Formulering van missie/visie

OF

25

26

Voor de afbakening van missie moet je vragen beantwoorden als Willen we met onze opleiding naar gelijkeonderwijskansen streven, m.a.w. ‘goed voor sterk, sterk voor zwak’? Bv.: Willen we de BSO-instroom een eerlijke kans geven?

Willen we ervoor zorgen dat (eerder en elders verworven) taalvaardigheid geen selectiecriterium is? Willen we inzetten op taalcompetenties (vaardigheden, kennis, attitudes), i.p.v. enkel taalkennis?


Geldt bij ons het principe dat het enkel en alleen de verantwoordelijkheid van de studenten is om aan hun (academische) taalcompetenties te werken? (Want) Vinden we dat werken aan taalontwikkeling de taak/opdracht is van de lagere en middelbare school? (En) Verwijzen we minder taalvaardige studenten op basis van een elementgerichte toetsing gewoon door naar hulpkanalen buiten de school: vriendenkring, hulpverlening, CVO, logopedie, Huizen van het Nederlands? Lieve Verheyden 2012

Van MISSIE naar VISIE 27

28

Een missie vertaal je in een visie -> dat zijn de concrete ‘acties’ waarmee je de visie levend/concreet maakt en realiseert Missie ped.proj. Geen religieuze symbolen Respect voor uiting van religieuze opvattingen Lieve Verheyden 2012

Visie Geen hoofddoek Geen kruisje Geen hoofddoek

Een missie vertaal je in een visie Missie .Taal in de enge betekenis .Taalontwikkeling = vnl. zorg van de student . Taal in de brede betekenis . Taalontwikkeling = zorg van de opleiding

Visie Remediëring spelling/… in OJ1 Taalontwikkelend (vak)onderwijs


7

19/11/2012

ROL 1

Taalontwikkelend (vak)onderwijs

29

30

Een missie vertaal je in een visie Missie

Visie

.Taal in de enge betekenis .Taalontwikkeling = vnl. zorg van de student

Remediëring spelling/… in OJ1

. Taal in de brede betekenis . Taalontwikkeling = zorg van de opleiding

Taalontwikkelend (vak)onderwijs MOET

=Taalontwikkelend lesgeven =Taalgericht (vak)onderwijs Wanneer je studenten ondersteunt bij verkenning van stukjes wereld Taal=drempel Taal=hefboom Handelen naar


Beseffen Observeren/beleven van Luisteren naar info over Lezen over Spreken over Schrijven over In gesprek gaan over

stukjes wereld

"Inescapability of language"


Rol 2: realiseren van een bredere gedragenheid van taalontwikkelend (vak)onderwijs 31

=> Ingrepen in het didactisch handelen van de lector Contextrijk aanbod (taal en inhoud gekoppeld) Kansen tot interactie (taalproductie) Met taalsteun (vanwege drempels)

Om de (talige) kloof tussen student en leerstof te helpen overbruggen Onbeoordeeld voor student Centraal doel: vakkenis/vaardigheden vergroten Lieve Verheyden 2012

Positief neveneffect: taalontwikkeling

32

Taakverdeling in een overzicht geplaatst Samenwerking rond taalontwikkelende aanpak binnen didactiek van eigen lessen van vakdocenten -> rol van betrokkenen? Samenwerking rond (beoordeelde) taaltaken binnen allerlei opleidingsonderdelen -> rol van betrokkenen?


8

19/11/2012

ROL 2 TaalbeleidsStructuur coördinator

Taakverdeling met het oog op taalontwikkelend (vak)onderwijs

Samenwerken rond taalontwikkelende aanpak in eigen lespraktijk -> ieders rol

ROL 2

33

Lector Nederlands

Binnen vakdidactiek: ‘theorie’ van taalontwikkelend (vak)onderwijs

Lector 1

34

Lector …

Eigen didactische aanpak


M.b.t. taaltaken voor eigen vak


Pakket(je) communicatieve competenties Lieve Verheyden 2012


IEDERS ROL?

Taalbeleidscoördinator

Taakverdeling 35

Lector Nederlands

Binnen didactiek: ‘theorie’ van taalontwikkelend (vak)onderwijs

Pakket communicatieve competenties Lieve Verheyden 2012

Lector 1

Lector 2





36 Docent Nederlands Pakket “taalontwikkelend (vak)onderwijs” als onderdeel van vakdidactiek + verwijzen naar lespraktijk collega’s Vakcollega Realisatie van didactische ingrepen (cf. hierboven) Taalbeleidscoördinator: Professionalisering van (vak)docenten Intervisie, eventueel met docent Nederlands Acties ter ondersteuning van implementatie Tips verspreiden (zie verder) B.v. inschrijven van onderwerp in vakgerelateerde (onderzoeks-/implementatie-)projecten B.v. via opleidingsgerichte projecten: bv. Pen & Papier Lieve Verheyden 2012

9

19/11/2012

TIPS voor VAKDOCENTEN: enkele voorbeelden 37

38

Begeleid belangrijke studieteksten met een leeswijzer: • een gids bij lectuur; • een model voor leesstrategieën.

Integreer Talking & Writing to Learn: = activerende werkvorm, studenten kunnen taal productief inzetten taal gebruiken om te leren => (taal) leren + ‘zachte, ongedwongen’ begeleiding, o.a. modeling Geletterdheid, belevingswereld, ontwikkelingsniveau, …

Begeleid studenten bij het luisteren: • interactie-tijd met studenten ≠ schrijftijd; • bijschrijftijd + spieken bij de buren; • doelstelling van powerpoint => vorm van PPT. Lieve Verheyden 2012

Cf. OOF-project Pen & Papier. WTL-activiteiten (Van Eyen en Verheyden, 2011-2013) ds: deep level learning Lieve Verheyden 2012

Samenwerken rond begeleiding/evaluatie (beoordeelde) taaltaken -> ieders rol

ROL 2 39

Voordelen van meer taalontwikkelend vakonderwijs in eigen praktijk Opleiden van sterkere professionals (eigen niveau) Verdiepte / grondig verankerde vakkennis Sterkere taalvaardigheid Opleiden van betere leerkrachten Kracht van ‘teach as you preach’ of ‘walk the talk’ Sterkere begeleiding van stage op vlak van taalontwikkelend vakonderwijs Beter onderwijs aan jonge kinderen

40

Beoordeelde taaltaken

OJ 3

Vakliteratuur selecteren en verwerken m.h.o. bachelorproef

Taaltaken voor elk opleidingsonderdeel Briefje ouders =schrijven 2 taalgebruikskansen

Benutten van

Handelingsplan Onderzoeksrapport opstellentaalgebruikskansen voor een schrijven/presenteren vanuit bepaalde leerling n.a.v. bachelorproef

taalontwikkelend

Mondelinge perspectief Portfolio ‘Omgaan met presentatie met diversiteit’ visuele ondersteuning

Voorbereiden,

1

Stage-observatieverslag schrijven

Syllabi Mondeling/ begeleiden, objectief begrijpend/ schriftelijk examen evalueren van studerend lezen

taalgebruikskansen Lieve Verheyden 2012


10

19/11/2012

TaalbeleidsTaalbeleidscoördinator coördinator

Taakverdeling 41

Lector Nederlands

Binnen didactiek: ‘theorie’ van taalontwikkelend (vak)onderwijs

Lector 1

42

Lector 2





Pakket communicatieve competenties

TAALBELEIDSCOÖRDINATOR (met vakgroep taal) In kaart brengen van relevante taaltaken door de opleiding heen In kaart brengen van instructie-, oefenen evaluatiemomenten per ‘taaltaak’ Instructie: door docent Nederlands Eerste begeleide oefenkans: les Nederlands Begeleide taalgebruikskansen: andere vakken Evaluatie: steeds! => alle andere vakken

Aanmaak kaders die taalgebruikskansen begeleiden (kijkwijzers) Professionalisering en overleg Lieve Verheyden 2012

43

44

TAALDOCENT: begeleider van het taal-leerproces

KIJKWIJZERS, Cf. Verheyden (2010) Gedoseerd aantal Zelfde kaders door de opleiding heen (basis en uitbreiding) Voor observatie, begeleiding, evaluatie (docent én student) Handzaam in gebruik Transparant qua evaluatie: -> het taalaspect wordt altijd (geobjectiveerd) meegenomen

Instructies met betrekking tot relevante com. competenties Allerlei kansen tot inschatting eigen mogelijkheden/beperkingen ‘Just in time' informatie/oefening m.b.t. specifieke deelcompetenties Taalstrategieën Genre-analyse In overleg met Kijkwijzers taalgebruiksbegelei-

Taalleer-strategieën

ders (vakdocenten) en taaalcoördinator

Met aandacht voor attitudevorming Met kans tot differentiatie

Evaluatie van taalleerproces Portfolio met bewijsmateriaal vanuit de rest van de opleiding Lieve Verheyden 2012


11

19/11/2012

Besluit 45

46

VAKDOCENTEN: begeleider van taalgebruikskansen

‘Kritische vriend’ tijdens maakproces kijkwijzers Stilstaan bij instructies van de (taal)taak, bv. Duidelijke doelstellingen/doelpubliek? Formulering begeleidings-/ondersteuningskansen tijdens verschillende fases van het proces

Verwijzen naar kijkwijzer, portfolio com. competenties Evalueren aan de hand van kijkwijzers -> informatie doorspelen aan student Lieve Verheyden 2012

Duidelijke missie en visie Sterke samenwerking tussen taaldocenten (2 rollen) en vakdocenten Door de opleiding heen Met veel vertrouwen in geleidelijke groei van studenten en levenslang leren Níet de controle centraal Wél zo veel mogelijk kwalitatieve bagage


47

Hartelijk dank voor uw aandacht!


12

Taalontwikkelend (vak)onderwijs DE ROL VAN DE DOCENT NEDERLANDS

Recommend Documents