De rol van de executeur
ESTHER VAN AS & JOLINE KRONENBURG-DE JONGE
DE ROL VAN DE
EXECUTEUR klaar voor de notaris deel 3
®
1e druk, november 2013 Eerder verschenen in deze reeks: 1. Het levenstestament 2. Samenwonen © 2013, Consumentenbond, Den Haag en EPN Auteursrechten op tekst, tabellen en illustraties voorbehouden Inlichtingen Consumentenbond Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met de Vereniging van Estate Planners in het Notariaat (EPN) Auteurs: Esther van As (kandidaat-notaris en estate planner) en Joline Kronenburg-de Jonge (kandidaat-notaris en estate planner) Eindredactie: Aniel Autar (voorzitter EPN) en Georgie Dom (Consumentenbond) Grafische verzorging: Puur Publishers/Nanette van Mourik, Ray Heinsius Tekeningen: Ad Oskam Foto omslag: Veer ISBN 978 90 5951 2504 NUR 822 Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende op het auteursrecht c.q. de uitgever van deze uitgave, door de rechthebbende(n) gemachtigd namens hem op te treden, niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. De uitgever is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor kopiëren, als bedoeld in artikel 17 lid 2, Auteurswet 1912 en in het KB van 20 juni 1974 (Stb. 351) ex artikel 16B Auteurswet 1912, te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden. Hoewel de gegevens in dit boek met grote zorgvuldigheid zijn bijeengebracht, aanvaardt de uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele (zet) fouten of onvolledigheden. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen; degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden..
Inhoud Voorwoord 9 Inleiding
11
1
Moet ik een executeur benoemen?
13
1.1
Wat moet er met mijn nalatenschap gebeuren?
14
1.2
Wat doet een executeur?
16
1.3
Is een executeur verplicht?
16
1.4
Wat als er geen executeur is?
18
1.5
Hoe benoem ik een executeur?
18
1.6
Wie kan ik aanwijzen?
20
1.6a
20
1.7
Wat moet ik met de executeur bespreken?
21
1.7a
Eerst polsen
21
1.7b
Specifieke wensen
1.7c Loon
2
De ene executeur is de andere niet
2.1
De begrafenisexecuteur (een-sterexecuteur)
27
2.1a Terbeschikkingstelling
28
2.1b
2.2
De beheersexecuteur (twee-sterrenexecuteur)
30
2.2a
Langstlevende als executeur?
31
2.2b
Verklaring van executele en notaris
31
2.2c
Vóór 1 januari 2003
32
2.3
De executeur/afwikkelingsbewindvoerder
Niet aanvaard
De uitvaart
21 22
25 28
(drie-sterrenexecuteur)
33
2.3a Protest
34
2.3b Bevoegdheden
35
2.3c Plichten
36
2.3d
37
2.3e Loon
INHOUD
Einde bewind
37
5
3
Direct na het overlijden
39
3.1
Het wel of niet aanvaarden van de functie
3.1a
Wat zijn mijn verplichtingen?
41
3.1b
Heb ik genoeg tijd en kennis?
42
3.1c
Sta ik stevig genoeg in mijn schoenen?
43
3.1d
Is er voldoende geld voor het inhuren van
40
eventuele professionals?
43
3.1e
Hoeveel weet u eigenlijk van de overledene?
44
3.1f
Heeft de overledene al aanwijzingen of
opdrachten gegeven?
Is er een eventuele opvolger of een
3.1g
44
plaatsvervanger benoemd?
44
3.1h
Wil ik wel aansprakelijk zijn?
44
3.1i
Hoe aanvaard ik de executele?
3.2
De uitvaart
46
3.2a
De kosten
46
3.2b
De uitvoering
46
3.3
Verklaring van executele/verklaring van erfrecht
47
3.3a
48
3.4
Wie zijn de erfgenamen?
49
3.4a Testament
49
3.4b
De wettelijke regeling
49
3.4c
Inhoud testament
51
3.5
Erfenis aanvaarden of verwerpen
54
3.5a
55
3.5b Verwerpen
55
3.5c
55
3.6
Andere zaken
4
Mijn taken als executeur
4.1
Praktische werkzaamheden
4.1a
De uitvaart
59
4.1b
Het huis
60
Wat is een verklaring van erfrecht?
Zuiver aanvaarden Beneficiair aanvaarden
45
56
57 59
4.1c Inboedel
61
4.2
Financieel/administratieve taken
64
4.2a
Administratie ordenen
64
4.2b
Schulden voldoen
65
6
DE ROL VAN DE EXECUTEUR
4.3
Fiscale zaken
71
4.3a Inkomstenbelasting
71
4.3b Erfbelasting
71
4.3c Toeslagen
74
5
De klus zit er (bijna) op
5.1
Einde van de executele
78
5.2
Einde van de taak van de executeur
79
5.2a
Nog steeds verantwoordelijk
80
5.3
Afleggen van rekening en verantwoording
81
5.3a
81
5.4
Klaarmaken voor de verdeling
82
5.4a
83
6
Checklist voor de executeur
6.1
Als u gevraagd wordt om executeur te worden
86
6.2
Als u tot executeur bent benoemd
87
6.2a Vooraf
87
6.2b Algemeen
87
6.2c
Eerste handelingen (binnen 1 week)
87
6.2d
Praktische handelingen op korte termijn
Onwelwillende erfgenamen Notariële akte
77
85
(binnen 3 weken)
88
6.2e
Administratieve werkzaamheden en informatieplicht
88
6.2f
Inventariseren of de liquiditeiten voldoende zijn
om de schulden en lopende schulden te betalen
89
6.2g Inboedel
89
6.2h
Overleg over al dan niet verkoop effectenportefeuille
89
6.2i
Controle bankafschriften
90
6.2j Opzeggen
6.2k
90
Opvragen en controleren aangifte inkomstenbelasting
over voorgaande jaar/jaren
90
6.2l
Huis en hypotheek
91
6.2m Auto
91
6.2n Grafrechten
91
6.2o
91
Administratieve werkzaamheden
6.3 Afronding
INHOUD
92
7
Voorwoord Dit boekje is alweer de derde uit de serie Klaar voor de notaris. Na de goede kritieken op de eerste twee uitgaven is nu opnieuw gekozen voor een onderwerp dat actueel is en zal blijven. Jaarlijks sterven er in Nederland tussen de 135.000 en 140.000 personen. Veel mensen vinden het belangrijk dat na hun overlijden alles goed geregeld is en maken daarom een testament. Een van de meestvoorkomende bepalingen daarin is de benoeming van een executeur. Het aanvaarden van een executeursbenoeming brengt verplichtingen met zich mee. In de praktijk merk ik dat de niet-professionele executeur vaak onbekend is met die verplichtingen en daardoor onnodige risico’s loopt. Met dit boekje willen wij enerzijds testateurs informeren over de vele mogelijkheden die de wet biedt om de executeur meer/minder bevoegdheden te geven. Daarnaast is dit boekje ook handig voor de executeur die zich op een goede manier van zijn taak wil kwijten. Met Klaar voor de notaris bent u beter in staat de juiste vragen op het juiste moment aan de notaris te stellen, omdat u met deze serie handvatten krijgt aangereikt om u goed voor te bereiden op uw gesprek met hem. De titels die in deze serie verschijnen, zijn het resultaat van samenwerking tussen de Consumentenbond en de EPN, de Vereniging van Estate Planners in het Notariaat (EPN). Om de aansluiting op de notariële praktijk te waarborgen, zijn de auteurs van de boekjes uit deze serie afkomstig uit die praktijk. Achter in dit boekje vindt u meer informatie over de Consumentenbond en de EPN. Het volgende boekje in deze reeks zal verschijnen in maart 2014. Aniel Autar voorzitter EPN Den Haag, november 2013
VOORWOORD
9
Inleiding Maar weinig mensen laat het koud wat er na hun overlijden met hun spullen en bezittingen gebeurt. De meesten van ons willen dat tijdig goed geregeld hebben en bepalen in een testament wie wat krijgt. Om er zeker van te zijn dat je wensen in de praktijk goed worden uitgevoerd, kun je in het testament een executeur benoemen: iemand die de nalatenschap afwikkelt en hem ‘verdeelklaar’ maakt voor de erfgenamen. Een belangrijke taak die u kunt toevertrouwen aan een professional (zoals een notaris), maar ook aan uw partner of een goede vriend. Daarover gaat dit derde deel uit de serie Klaar voor de notaris. In hoofdstuk 1 leest u wanneer het handig is om een executeur te benoemen, hoe u dat precies doet, wie het mag zijn en wat u zeker met hem moet bespreken. Als u gewapend met deze kennis besluit dat u een executeur wilt (dat is namelijk niet verplicht), is het handig te weten dat er verschillende soorten executeurs zijn. Oplopend qua zwaarte van de werkzaamheden zijn dat de begrafenisexecuteur, de beheersexecuteur en de executeur/ afwikkelingsbewindvoerder. Hierover gaat hoofdstuk 2. Na deze twee hoofdstukken richt de informatie zich op degene die als executeur is aangewezen. Hoofdstuk 3 beschrijft welke zaken direct na een overlijden zijn aandacht vragen, zoals het wel of niet aanvaarden van de functie, de uitvaart, de verklaring van executele, het in kaart brengen van de erfgenamen en de vraag of zij de erfenis aanvaarden of verwerpen. In het belangrijke hoofdstuk 4 is er aandacht voor de verschillende soorten werkzaamheden van een executeur. Die kunnen praktisch van aard zijn, zoals het leegmaken van het huis en de verdeling van de inboedel, maar ook financieel/administratief. Denk aan het ordenen van de administratie en het voldoen van schulden. Daarnaast zijn er fiscale taken: het verzorgen van de aangifte inkomstenbelasting van de overledene en van de aangifte erfbelasting, de belasting die de erfgenamen over hun erfenis verschuldigd zijn. Hoofdstuk 5 behandelt de afronding van het executeurschap, als de taak er bijna op zit. U leest wanneer een executele precies eindigt, dat u als executeur rekening en verantwoording moet afleggen tegenover de erfgenamen en hoe de verdeling wordt klaargemaakt.
INLEIDING
11
In hoofdstuk 6 vindt u tot slot alle voorgaande informatie handig samengevat in enkele praktische checklists. Ook in dit deel uit de serie is de informatie zo helder mogelijk verwoord en waar mogelijk verhelderd met voorbeelden. Een nuttig boek voor iedereen die zijn nalatenschap zo goed mogelijk wil regelen, maar zeker ook voor degene die met die taak wordt belast.
12
DE ROL VAN DE EXECUTEUR
01
Moet ik een executeur benoemen?
Voordat we op de taken van een executeur ingaan, moet u natuurlijk eerst weten of u hem wel nodig heeft.
MOET IK EEN EXECUTEUR BENOEMEN?
13
Of u een executeur wilt benoemen, is vooral afhankelijk van uw wensen ten aanzien van uw nalatenschap (par. 1.1). Ook moet u weten wat een executeur in grote lijnen doet (zie par. 1.2). In par. 1.3 leest u dat u niet verplicht bent om er een te benoemen, en wat er gebeurt als u dat niet doet (par. 1.4). In par. 1.5 staat hoe u een executeur benoemt en de laatste twee paragrafen gaan in op wie u als executeur kunt benoemen en wat u allemaal met deze kandidaat moet bespreken.
1.1
Wat moet er met mijn nalatenschap gebeuren?
Iedereen verzamelt gedurende zijn leven bezittingen (een huis en spaargeld), maar ook min of meer persoonlijke spullen. Tijdens uw leven bent u degene die bepaalt wat er met deze spullen gebeurt. Na uw overlijden zijn deze spullen een onderdeel van uw nalatenschap en zal iemand anders zich over uw vermogen moeten ontfermen. Een moeilijk onderwerp waar we niet graag bij stilstaan, maar toch is het belangrijk om na te denken over wat er na uw overlijden met uw bezittingen moet gebeuren en dit vast te leggen. Uw bezittingen – uw spullen (juridisch ook wel ‘zaken’ genoemd) en al uw
14
DE ROL VAN DE EXECUTEUR
rechten (bijvoorbeeld het saldo op uw bankrekening) en verplichtingen (bijvoorbeeld rekeningen die nog moeten worden betaald) – gaan na uw overlijden automatisch over op uw erfgenamen. Deze erfgenamen kunt u zelf hebben benoemd als u een testament heeft opgemaakt. Als u dat niet heeft gedaan, bepaalt de wet wie ze zijn. Bij vererving staan we in dit boekje niet uitgebreid stil (u leest er kort over in par. 3.4). Wel is het goed om te weten dat uw erfgenamen het recht hebben om te bepalen of zij wel of niet uw erfenis willen aanvaarden. Een erfgenaam wordt volgens de Nederlandse wet namelijk gezien als uw ‘rechtsopvolger’. Dat wil zeggen dat uw gehele nalatenschap op de erfgenaam of erfgenamen over gaat. Als uw nalatenschap uit meer schulden dan bezittingen bestaat, kan uw erfgenaam dus met zijn eigen vermogen worden aangesproken voor uw schulden. Een executeur mag er dus niet zomaar van uitgaan dat een erfgenaam de nalatenschap accepteert. Met een verklaring van ‘beneficiaire aanvaarding’ bij de rechtbank kan een erfgenaam verklaren wel uw erfgenaam te willen zijn, maar niet met zijn eigen vermogen aangesproken te willen worden voor betaling van schulden die niet uit de nalatenschap kunnen worden betaald. Een verklaring alleen is niet voldoende: hij moet zich ook aan de regels van de wet houden. Een erfgenaam kan ook besluiten dat hij niets met uw nalatenschap van doen wil hebben en uw nalatenschap verwerpen. Ook dat kan alleen via een verklaring bij de rechtbank. De beslissing die uw erfgenamen nemen over het wel of niet beneficiair aanvaarden van uw nalatenschap, is van belang voor het werk van de executeur (zie ook par. 1.3 en par. 3.5). U kunt met een legaat in uw testament ook bepalen dat bepaalde goederen niet naar uw erfgenamen gaan, maar naar een of meer andere personen of bijvoorbeeld goeddoelinstellingen. Voor inboedelzaken of sieraden mag dat ook in een codicil (een handgeschreven, gedateerd en getekend document) worden vastgelegd.
Tip
Levenstestament In het eerste boekje uit deze serie, Het levenstestament, staat hoe u tijdens uw leven kunt regelen wat er moet gebeuren met uw vermogen op het moment dat u dat, bijvoorbeeld door ziekte of een ongeluk, zelf niet meer kunt.
MOET IK EEN EXECUTEUR BENOEMEN?
15
1.2
Wat doet een executeur?
Als u heeft bepaald wat er met uw nalatenschap moet gebeuren, wilt u natuurlijk dat de afwikkeling ervan soepel verloopt. U benoemt dan een executeur die dit moet verzorgen. U kunt ook meerdere executeurs benoemen en eventueel een taakverdeling in uw testament opnemen. De rechten en verplichtingen van een executeur worden bepaald door degene die hem benoemd heeft, door u dus. In hoofdstuk 2 leest u over de soorten executeurschap en in hoofdstuk 4 worden zijn werkzaamheden uitgebreid beschreven. In grote lijnen moet de executeur ervoor zorgen dat de nalatenschap ‘verdeelklaar’ is voor de erfgenamen. Dit kan uiteenlopen van het regelen van de eerste praktische zaken, bijvoorbeeld het betalen van de schulden van de erflater, tot het te gelde maken van goederen, zoals de verkoop van de auto. Meestal begint zijn taak direct na het overlijden met het regelen van de uitvaart. Maar u kunt ook iemand anders hiervoor aanwijzen. Hoe dan ook, het is belangrijk dat degene die u uw uitvaart en/of het beheren van uw nalatenschap toevertrouwt van tevoren op de hoogte is van zijn benoeming en ook van uw wensen. Maar vrijwel altijd doet het zijn van executeur een beroep op veel kwaliteiten: geduld (de afwikkeling van een nalatenschap kost veel tijd!), zakelijk inzicht, tact enzovoort. Houd hiermee rekening bij uw keus.
1.3
Is een executeur verplicht?
Er bestaat in Nederland geen wettelijke verplichting om een executeur te benoemen. U mag dus zelf kiezen of u er een wilt benoemen en zo ja, bepalen wat zijn bevoegdheden zullen zijn. Of het praktisch is om een executeur te benoemen, hangt af van uw persoonlijke omstandigheden. Als u bijvoorbeeld meerdere personen tot erfgenamen benoemt, kunt u een executeur handig vinden omdat dan niet alle erfgenamen bij de afwikkeling van uw nalatenschap betrokken hoeven te worden. U kunt dan bijvoorbeeld een van hen aanwijzen als executeur.
16
DE ROL VAN DE EXECUTEUR
Meer dan één erfgenaam Ans woont alleen in Haarlem. Zij heeft een nauwe familieband met 12 van haar 20 neven en nichten. Zij heeft deze 12 daarom in haar testament tot haar erfgenamen benoemd, met uitsluiting van de overige 8. Een aantal van de ‘gelukkigen’ woont buiten Nederland. Neef Wim die ook tot erfgenaam is benoemd, woont ook in Haarlem en Ans ziet hem en zijn vrouw het vaakst. Het lijkt Ans praktisch dat neef Wim haar nalatenschap afwikkelt. Om te voorkomen dat haar erfgenamen onderling moeten bepalen wie wat zou moeten doen, benoemt Ans Wim in haar testament tot executeur.
Ook als er één of meer erfgenamen mogelijk nog minderjarig zijn (jonger dan 18 jaar), is het een goed idee om een executeur te benoemen. Voor minderjarige erfgenamen geldt namelijk een bijzondere regeling. De wettelijk vertegenwoordiger van de minderjarige moet in beginsel binnen drie maanden na het openvallen van de nalatenschap namens de minderjarige erfgenaam de nalatenschap beneficiair aanvaarden. Als hij dat niet doet, wordt de nalatenschap na die periode geacht toch beneficiair door de minderjarige erfgenaam te zijn aanvaard. Beneficiaire aanvaarding heeft tot gevolg dat de regels van de wettelijke vereffening (hierna ‘vereffening’ genoemd) moeten worden gevolgd en kan het zijn dat de taak van de executeur erop zit. De regels van de vereffening kunnen een verzwaring van de normale afwikkeling van een nalatenschap inhouden. De procedure kunt u vergelijken met die van een afwikkeling van een faillissement. De eisen die gelden zijn veelal gericht op de bescherming van de belangen van schuldeisers. Net als bij een normale afwikkeling zal er een beschrijving moeten worden opgesteld, maar het kan bijvoorbeeld ook zijn dat schuldeisers via een krant moeten worden opgeroepen, dat er een lijst met vorderingen bij de rechtbank moet worden neergelegd, plus een uitdelingslijst en de rekening en verantwoording van de vereffenaar. De rechter kan om een verlichting van de eisen van de vereffening worden gevraagd, waarin wordt aangegeven welke formaliteiten moeten worden nageleefd. Uiteraard is het prettig als zulke kosten bespaard kunnen worden en de taak bovendien uitgevoerd kan blijven door de persoon die u als executeur heeft aangewezen. De wet biedt hiertoe een opening: er geldt een uitzondering waardoor de taak van de executeur niet eindigt. Dat is als:
MOET IK EEN EXECUTEUR BENOEMEN?
17
1. er een executeur is benoemd, en 2. de executeur bevoegd is tot het voldoen van schulden en het afgeven van legaten (het moet gaan om een zogeheten beheersexecuteur, zoals in hoofdstuk 2 wordt beschreven), en 3. deze executeur kan aantonen dat de goederen uit de nalatenschap ruimschoots voldoende zijn om de schulden te voldoen. Als er discussie ontstaat of dat het geval is – de executeur stelt bijvoorbeeld dat hij dat kan aantonen, maar een erfgenaam is het daar niet mee eens – zal de kantonrechter op verzoek daarin een beslissing nemen waar niet tegen in beroep kan worden gegaan.
1.4 Wat als er geen executeur is? Als u geen executeur benoemt, moet de erfgenaam alleen of de erfgenamen samen de nalatenschap afwikkelen. In par. 1.1 heeft u gelezen dat iedere erfgenaam het recht heeft om te kiezen of hij wel of niet de erfenis wil aanvaarden. De erfgenamen kunnen onderling afspraken maken hoe ze de klus klaren. Als er drie erfgenamen zijn, A, B en C, kunnen A en B dus aan C een volmacht geven om hen te vertegenwoordigen. Een dergelijke volmacht heet ook wel een boedelvolmacht. De bevoegdheid van C hangt af van de inhoud van de volmacht. Misschien mag hij alleen kleine handelingen mede namens A en B verrichten, en moeten A en B mede tekenen bij bijvoorbeeld de verkoop van een huis uit de nalatenschap.
1.5 Hoe benoem ik een executeur? Tot 1 januari 2003 was het mogelijk een executeur in een codicil te benoemen, maar sinds 1 januari 2003 kunt u dit uitsluitend nog via een testament bij de notaris regelen. Uw testament kan desgewenst zelfs uitsluitend bestaan uit de benoeming van een executeur. De notaris zal afhankelijk van uw omstandigheden adviseren om aanvullende clausules op te nemen, zoals bijvoorbeeld een herroepingsclausule. Hiermee staat vast dat dat testament het laatste testament is waarmee alle voorgaande testamenten worden herroepen, of er wordt aangegeven dat dit een aanvulling is op een eerder testament, of dat dit testament slechts een gedeeltelijke herroeping is van uw eerdere testament.
18
DE ROL VAN DE EXECUTEUR
Van ieder testament maakt de notaris melding in het Centraal Testamenten Register (CTR). Op die manier kan na een overlijden via een willekeurige notaris aan het CTR worden gevraagd of de overledene een testament had opgemaakt en zo ja wat het laatste testament is, dan wel of er meerdere testamenten zijn die in samenhang de wensen van de overledene bevatten. Zo komt een executeurschapsbenoeming via een testament dus altijd boven water. Het CTR kent de inhoud van het testament niet. De notaris die het testament verlijdt, houdt de originele akte; zelf krijgt u een kopie. Alleen u en de notaris weten dus wat erin staat. Of er meer mensen van de inhoud op de hoogte zijn, hangt van uzelf af. Een testament wordt pas van kracht bij uw overlijden. Tot dan kunt u het testament herroepen, opnieuw via het opstellen van een testament. Het heeft dus geen zin om de kopie van het testament te verscheuren als u bijvoorbeeld besloten heeft dat u een benoeming tot executeur ongedaan wilt maken.
Via een codicil? Als u vóór 1 januari 2003 bij codicil een executeur had benoemd, blijft dit geldig. Maar als u nu iemand anders zou willen, kan dit tegenwoordig niet meer door een nieuw codicil op te maken of de naam in het oude codicil te wijzigen. U zult een testament op moeten maken. Als u in uw codicil een executeur had benoemd en er helemaal geen meer wenst, kunt u het codicil eenvoudig herroepen door het bijvoorbeeld te verscheuren. Maar let op: als u meer wensen in uw codicil had staan, zullen daarmee ook die komen te vervallen. Verder is het zo dat een codicil niet bij een notaris hoeft te worden opgesteld en dus ook niet door hem zal worden bewaard. Als niemand weet dat u een codicil heeft, kan het dus zijn dat het na uw overlijden niet (tijdig) gevonden wordt. Als u voor 1 januari 2003 in een codicil een executeur heeft aangewezen, moet u er dus goed voor zorgen dat dat codicil op tijd wordt gevonden. Als u twijfelt over de inhoud van uw codicil, bijvoorbeeld over wat de bevoegdheden zullen zijn van de door u vóór 1 januari 2003 bij codicil benoemde executeur, vraag dan uw notaris om advies. Een codicil dat voldoet aan de wettelijk gestelde eisen (een door de testateur geheel met de hand geschreven, gedagtekend en ondertekend document) en slaat op beschikkingen die bij codicil gedaan kunnen worden, is geldig.
MOET IK EEN EXECUTEUR BENOEMEN?
19
Iemand die het codicil wil betwisten zal moeten bewijzen dat het codicil niet geldig is. Bij een testament speelt een dergelijke betwisting minder snel, omdat een testament is opgenomen in een notariële akte en de testateur samen met de notaris het testament ondertekent. De notaris controleert voor de ondertekening of wat er in het testament staat echt de bedoeling is van de testateur en of de testateur de gevolgen daarvan kan overzien.
1.6 Wie kan ik aanwijzen? In principe wie u maar wilt, maar op grond van de wet zijn de volgende personen uitgesloten als zij, op het moment dat hun executeurschap zou beginnen: 1. handelingsonbekwaam zijn; hieronder vallen minderjarigen, maar ook personen die bijvoorbeeld als gevolg van een psychische stoornis (zoals een verslaving) onder curatele zijn gesteld; 2. een vermogen hebben dat, kort gezegd, door een rechter onder meerderjarigenbewind is gesteld; een rechter kan bepalen dat het vermogen van een persoon niet meer door die persoon zelf kan worden beheerd. Denk aan iemand met alzheimer; 3. failliet zijn; en 4. onder een schuldsaneringsregeling vallen. Hieruit volgt dat alle andere personen, individuen én rechtspersonen, tot executeur kunnen worden benoemd. De executeur hoeft dus geen erfgenaam te zijn. Uw executeur kan uw partner, een familielid of een kennis zijn, maar ook een professional, een persoon of een bedrijf dat het verrichten van executeurswerkzaamheden als expertise heeft. In overleg met uw notaris zou u ook de notaris tot executeur kunnen benoemen. Een professional zal uiteraard een vergoeding vragen voor zijn werkzaamheden. 1.6a Niet aanvaard Een executeur kan op het moment dat u komt te overlijden altijd nog besluiten om de benoeming niet te aanvaarden. Wat dan? Of wat als hij op dat moment tot een van de vier genoemde uitgesloten groepen behoort? U kunt in uw testament opnemen dat in zo’n geval de kantonrechter de bevoegdheid heeft om een executeur te benoemen, of een opsomming
20
DE ROL VAN DE EXECUTEUR
maken van andere executeurs in de volgorde van uw voorkeur. Welke bevoegdheden u een executeur kunt geven, leest u in hoofdstuk 2.
1.7 Wat moet ik met de executeur bespreken? 1.7a Eerst polsen Het is verstandig om degene die u als executeur in uw testament wilt opnemen, vooraf te polsen of hij dat wil doen. Niets is zo vervelend dan met een dergelijke benoeming te worden overvallen in een mogelijk toch al heel emotionele periode. Met name als uw keus op een professional valt, raden we u aan de inhoud van de bewoordingen van die benoeming aan hem voor te leggen voordat u uw testament tekent. Hij kan namelijk uit hoofde van zijn beroep wensen hebben met betrekking tot zijn rechten en verplichtingen. 1.7b Specifieke wensen Het is prettig als de executeur weet wat uw wensen zijn. Wilt u dat alle spullen op een veiling worden verkocht of moeten ze eerst aan uw familieleden tegen een getaxeerde waarde worden aangeboden? Wat gebeurt er als twee personen dezelfde klok willen hebben? Moet er dan worden geloot? Moet de executeur vooraf overleg plegen met de erfgenamen of is hij vrij in zijn keus welke spullen als eerste moeten worden verkocht om schulden te betalen? Maar ook: wat moet er bijvoorbeeld gebeuren met uw huisdieren?
Antieke meubelen Bernadine is weduwe en heeft twee zoons, Tom en Dave, die zij tot haar erfgenamen heeft benoemd. Haar broer Diederik is benoemd tot executeur. Bernadine heeft veel antieke meubelen die al jarenlang in de familie zijn. Aangezien er voor haar overlijden nog van alles kan gebeuren, heeft Bernadine in haar testament geen verdeling van de meubelen gemaakt. Ze weet wel dat Tom en Dave allebei aan de meubelen gehecht zijn en er mogelijk discussie kan ontstaan als moet worden bepaald wie wat krijgt. Om dat te voorkomen heeft Bernadine voor haar executeur een regeling opgenomen. Als haar zoons niet onderling tot een verdeling kunnen komen, zal Diederik de meubelen laten taxeren en zal vervolgens door
MOET IK EEN EXECUTEUR BENOEMEN?
21
loting worden bepaald wie als eerste mag kiezen. Vervolgens mag haar andere zoon kiezen en zo gaat het verder tot alle meubelen zijn gekozen en verdeeld. Daarna moet worden berekend wat de waarde is van de meubelen die iedere zoon heeft gekozen en wordt deze waarde gebruikt bij de berekening van het bedrag dat zij als erfgenamen uit haar nalatenschap krijgen. Als haar nalatenschap 500 is en Tom meubelen heeft gekozen ter waarde van 150 en Dave meubelen wil hebben die 90 waard zijn, heeft Tom nog recht op 100 en moet Dave nog 160 krijgen.
1.7c Loon Ook een mogelijke vergoeding voor de taak als executeur moet vooraf worden afgestemd. Als u hierover niets heeft bepaald, geldt de wettelijke regeling. Die zegt dat een executeur recht heeft op een beloning. De hoogte van deze beloning is 1% van de waarde van het vermogen op de dag van het overlijden. Dit betekent: de waarde van de bezittingen verminderd met de schulden van de overledene. Als de waarde van de aandelen op het moment van overlijden 100 waard waren en ze na anderhalf jaar afwikkelen nog maar 20 waard zijn, wordt de beloning voor de executeur dus gebaseerd op 100. Als er twee of meer executeurs zijn, moeten zij de beloning delen. Als zij het onderling niet eens worden over een gelijke verdeling van het loon, kan de kantonrechter op verzoek van een of meer van de executeurs de verdeling van het loon vaststellen. De kantonrechter kan de beloning ook aanpassen. Een aanpassing gebeurt alleen als er omstandigheden zijn die de werkzaamheden van de executeur hebben beïnvloed en die van tevoren (ten tijde van het maken van het testament) niet te voorzien waren. Tot zover de wettelijke regeling. Als testateur (degene die het testament heeft opgesteld) mag u van deze wettelijke regeling afwijken. U kunt een hogere beloning toekennen, of een beloning op basis van de geïnvesteerde tijd. Of bepalen dat de executeur géén beloning krijgt. De wet spreekt alleen over beloning en niet over kosten. Een executeur heeft recht op vergoeding van door hem gemaakte kosten, tenzij u anders heeft bepaald.
22
DE ROL VAN DE EXECUTEUR
Gevolmachtigde versus executeur Een gevolmachtigde, bijvoorbeeld iemand die op grond van een levenstestament een volmacht van u heeft gekregen, kan in beginsel alleen handelen zolang u leeft. In bepaalde gevallen is de volmacht niet alleen in uw belang verleend, maar ook in het belang van een ander. Dan kan de volmacht na uw overlijden doorlopen. Maar wat als u dan overlijdt? Een executeur komt pas in functie na uw overlijden. Het kan dan nog enige tijd kosten voordat hij zijn benoeming heeft aanvaard en zijn taak feitelijk begint. We adviseren daarom om in een volmacht uitdrukkelijk te vermelden of de volmacht ook in het belang van anderen is verleend en of deze in dat geval nog na uw overlijden doorloopt. In ieder geval moet bepaald zijn wanneer de volmacht moet eindigen; bijvoorbeeld zodra door een notaris een verklaring van executele is afgegeven, maar in ieder geval twee maanden na het overlijden. Als uw gevolmachtigde niet uw executeur is, voorkomt u hiermee dat er twee personen naast elkaar handelen en mogelijk niet van elkaar weten wat ze doen.
MOET IK EEN EXECUTEUR BENOEMEN?
23
