T +8 FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE INLEIDING ALGEMEEN VERSLAG ONDERWIJS ONDERZOEK ONDERSTEUNING EN BEHEER JAARREKENING BIJLAGEN VERSLAG 1993

T +8

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE

VERSLAG

1993

INLEIDING ALGEMEEN VERSLAG ONDERWIJS ONDERZOEK ONDERSTEUNING EN BEHEER JAARREKENING BIJLAGEN

Uitgegeven door het bureau van de Faculteit Technische Natuurkunde

Juli 1994

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE VERSLAG 1993 Vastgesteld door de faculteitsraad op 22 juni 1993 INHOUD:

1. INLEIDING

- Algemene inleiding Verantwoording De faculteit in kon bestek

pag. 3

2. ALGEMEEN

- Algemeen verslag 1993 in retatie tot de hoofdlijnen van beleid

pag. 4

3.0NDERWUS

- Onderwijsverslag 1993

pag. 5

4. ONDERZOEK

- Wetenschappelijk Verslag 1993 - Overzicht samenwer.kingsvormen - Kwantitatief overzicht; input/output gegevens

pag. 7 pag. 14 pag. 18

5. ONDERSTEUNING EN DEBEER

pag.23

6. JAARREKENING

pag.27

Dijlagen: A Kwantitatieve gegevens bij het Onderwijsverslag 1993 B

Overzicht van de afgestudeerden van 1993

C

Beschrijvingen van VF- en niet-VF-onderzoekprogramma's

D

Overzicht van de natuurkundige promoties in 1993

E

Wetenschappelij.ke output van 1993

F

Inventarisatie van het onderzoek in projecten

G

Sociaal jaarverslag 1993

H FinancicHe overzichten 1993 toegevoegd I

Onderzoekprogramma's 1994

(Diet bijgevoegd, komt later)

3 1. INLEIDING 1.1. Algemene inleiding 'Verslag 1993' is opgesteld aan de hand van richtlijnen van het CvB en komt La. v. indeling overeen met 'Verslag 1992'. In dit verslag wordt gerapporteerd over de 1993ontwikkelingen op het gebied van onderwijs, onderzoek en ondersteuning en beheer.

1.2. Verantwoording In de facultaire verslaglegging wordt niet uitsluitend van nieuwe ontwikkelingen melding gemaakt. Ook aan lopend onderwijs en lopend onderzoek wordt aandacht besteed, teneinde recht te doen aan de continuiteit van deze processen. De relatie met het Ontwikkelingsplan wordt aangegeven. 1.3. De faculteit in kort bestek 1.3.1. Opbouw van de faculteit De faculteit werd in 1993 gevormd door de volgende eenheden: de Vakgroepen: Deeltjesfysica, met de twee VF-programma's 'Plasma-, atoom- en molecuulfysica, PAM' en 'Kernfysische technieken, KFT'; - Theoretische Natuurkunde met het gelijknamige VF-programma; Transportfysica met het programma 'Transport van massa, impuls en energie'; Vaste Stof met het VF-programma 'Gecondenseerde materie; fysica en technologie' ; Systeem- en Regeltechniek; Fysiscbe Informatica (in 1993 niet bezet) Analyse van Fysische Meetmethoden (wordt opgeheven) Didaktiek Natuurkunde; de intra-facultaire Werkgroepen: - Fysisch Techniscbe Laboratoriumautomatisering, FTL - K1inisch Fysische Meettechnieken, KFM - Natuurkunde en Samenleving, N&S bet faculteitsbureau en de -werkplaats, inclusief de bedrijfsgroep Practica en Collegedemonstraties.

1.3.2. Personeel De personeeisbezetting per 31 december 1993 (excl. vacatures) bedroeg: WP Ie geldstroom fte's Person. Hoogleraren 12,8 26 15 UHD's 15,0 26 23,9 UD's 11,2 12 Overig wp 29,0 29 Aio's 20,0 IVO .lQ 111,9 Totaal 128 WP 2e geldstroom 25,0 Aio's 8,4 Overig wp 33,4 Totaal WP 3e geldstroom 7,0 Aio's Overig wp 11.6 18,6 Totaal OBP Ie geldstr. 2e geldstr. 3e geldstr. Totaal

25

.! 34

7 12 19

95,0 1,0

99 1

JJ

...1

98,8

Totaal generaal 262,7

103

284

1. 3.3 Studenten Bind 1993 waren er 114 eerstejaarsstudenten ingeschreven; 17 minder dan eind 1992. Het totaal aanta! ingeschreven natuurkunde studenten bedroeg 592, 14 minder dan eind 1992. 77 studenten behaalden bet ingenieursdiploma Technische Natuurkunde.

1.3.4 Wetenscbappeliike output Aantal promoties met promotie-onderzoek in de faculteit Overige wetenschappelijke publikaties Abstracts Vakpublikaties Overige produkten Afgestudeerden

20 227 73 15 353

77

4 2. ALGEMEEN Algemeen verslag in relatie tot de boofdlijnen van beleid. In 1993 beeft het onderzoek van de faculteit belangrijke impulsen gekregen door de aanstelling van enkele deeltijd (0,0) hoogleraren en de afronding van de voorbereidingen tot herbezetting in 1993 van enkele leerstoelen. Dr. iT. Th.Schep werd per 1 februari benoemd tot deeltijdhoogleraar (0,0) op bet gebied van de Stalings- en plasmafysica; Ir. H.Leegwater werd per 1 mei benoemd tot deeltijdhoogleraar (0,2) op het vakgebied Systeem- en regeltechniek; Dr.G.l.Tangelder werd per 1 september benoemd tot deeltijdhoogleraar (0,2) op het gebied van de Fysiologie, in bet bijzonder in reialie tot stroming en reologie; De berbezetting van de leerstoelen op het gebied van de Fysiscb technische informatieverwerking (vakgroep Fysiscbe Informatica) en op het gebied van de Lage temperatuurtechnieken en -fysica, zullen in bet voorjaar 1994 gerealiseerd worden. Op 13 september 1993 werd aan prof. droiT. J.l.M. de Goeij (deeltijd boogieraar Radiochemiscbe methoden) de herdenkingsmedaille van de Karelsuniversiteit (Praag) verleend. Ddr. P.l.H. Bloemen (Coaperatieve verschijnseien) en dr.ir. M. Haverlag (Elementaire processen in gasontladingen) werden eind 1993 geselecteerd voor een aanstelling als KNAW-onderzoeker. Daarmede is bet totaal van het aantal academie-onderzoekers op :res gekomen. De benoemingen gaan in per 1 januari 1994, resp. 1 februari 1994. In 1993 werd veel aandacht besteed aan de regeling van de participatie van vakgroepen in onderzoekscholen. De faculteit is betrokken bij de volgende onderzoekscholen: - Het Burgerscentrum voor Stromingsleer (vakgroep Transportfysica); - COBRA, Communication Technology and Opto-electronics; Basic Research and Applications, (vakgroep Vaste Stat). De faculteit is penvoerder van COBRA. - Het Centrum voor Plasmafysica en Stralingstecbnologie, CPS, (vakgroepen Deeltjesfysica en Theoretiscbe Natuurktptde); - Het Stevincentrum (vakgroep Transportfysica, vakgroep Systeem- en Regeltechniek en de

vakgroep Fysische Informatica); De landelijke onderzoekschool Theoretische Natuurkunde (vakgroep Theoretische Natuurkunde); NIOK Katalysel Schuit katalyse instituut (vakgroep Vaste Stot). Studenten en onderwijs. De faculteit konstateert dat er sprake is van een afnemend aantal inschrijvingen. (per 31-12-1993: 114 eerstejaars N-studenten) Deze tendens doet zich landelijk voor en zou te wijten zijn aan de momenteel geringe belangstelling voor tecbnische studies. De faculteit heeft in 1993 haar inspanningen om VWO-Ieerlingen voor de opJeiding Tecbnische Natuurkunde te interesseren, voortgezet. Het aantal vrouwelijke eerstejaars natuurkunde studenten (in december 1993 totaal 14) neemt relatief toe en bereikte in 1993 de topscore van

12%. Met betrekking tot bet onderwijs is in 1993 veel aandacht besteed aan de bewaking van de studievoortgang. Naast eerdere maatregelen om on-line via grafische weergave direct geinformeerd te worden over al dan niet optredende vertraging, is in 1993 een systeem ingevoerd die intensieve studiebegeleiding door een team studiebegeleiders mogelijk maakt. Uitgangspunt blijft dat de student te allen tijde de eindverantwoordelijkheid blijft dragen, waar het zijn studie-inzet en -resultaten betreft. In hoofdstuk 3, 'Onderwijs', worden enkele aspecten verder uitgewerkt. In 1993 was de bestuurlijke aandacht meer dan in voorgaande jaren vooral gericht op het onderwijsproces. Veel energie is gestaken in het streven te voldoen aan de Wet op het hager onderwijs en het wetenscbappelijk onderzoek, WHW. Het nieuwe Onderwijs en Examenreglement werd vastgesteld, alsmede het reglement Regels en Richtlijnen. De faculteit heeft zich beraden over de invoering van een vijfjarig curriculum. Verdere uitwerking vindt plaats in 1994. In de loop van 1993 werd gestart met de samenstelling van de Zelfstudie, aan de hand waarvan een Visitatiecommissie in bet najaar 1994 het facultaire onderwijs zal toetsen. In 1993 werd eveneens een begin gentaakt met de jaarlijkse enquetering van de natuurkundedocenten van de faculteit. De vragen zijn per vak toegespitst op organisatie en vemieuwing.

5 Onderzoek. Het facultaire onderzoekprogramma kreeg, zoals hiervoor aangegeven, nieuwe impulsen door de benoeming van enkele deeltijdhoogleraren. Ook de benoeming in 1994 van drie gewoon hoogleraren za1 bijdragen aan de versterking van het onderzoek. De richting waarin de faculteit verwacht dat het onderzoek za1 uitgroeien is aangegeven in het 'Ontwikkelingsplan 1995-1998' dat in het vooIjaar van 1994 ter bekrachtiging aan de faculteitsraad za1 worden voorgelegd. In dit verslag gaan hoofdstuk 4, 'Onderzoek', en Bijlage C, 'Beschrijvingen van de programma's', verder in op de voortgang van het onderzoek in 1993 en de geboekte resultaten. Personeel en middelen. De faeulteit besteedde in 1993 veel aandaeht aan de mogeUjke konsekwenties van invoering van een bijgesteld Integraal Allocatie Model, lAM. Op grond van de meerjarencijfers verwacht de faeulteit een daling in de middelen van om en nabij de 11 % per het jaar 2000. Ook heeft de faculteit zich beraden over maatregelen met betrekking tot een onontkoombaar geaehte inkrimping van de personeelsformatie. In nauw overleg met de vakgroepen is een formatieplan 1996ontwikkeld. De planvaststelling za1 in 1994 plaatsvinden .. De omschakeling van de financiele administratie van het programma MSA naar het programma ROSS, verliep veel problematischer dan de faeulteit was voorgehouden. Een en ander leidde in 1993 tot grote ergemis by vele faculteitsmedewerkers, die niet of slecht gelnformeerd werden over hun momentane financiele situatie. Verwaeht wordt dat de problemen in de loop van 1994 opgelost zullen zijn. In hoofdstuk 5, 'Ondersteuning en beheer' wordt een aantal onderwerpen verder uitgewerkt.

3. ONDERWIJS In het najaar van 1994 wordt het onderwijs van de faeulteit gevisiteerd. Om te voldoen aan het verzoek van de visitatiecommissie, is reeds in 1993 een aanvang gemaakt met de zgn. zelfstudie waarin alle aspecten van de opleiding Technische Natullrkunde bescbreven zijn. Ais voorbereiding op de zelfstlldie werd op 31 augustus 1993 een onderwijsdag gehouden. Voor deze dag waren llitgenodigd de docenten die voor de opleiding Technische Natuurkunde het

kemonderwijs verzorgen, inclusief de docenten van de serviceverlenende faculteiten, alsmede een vertegenwoordiging van de stlldenten en een vertegenwoordiging van het TUE-bestullr. Alle onderwijseenheden werden kort toegelicht waarbij vooral aandaeht werd besteed aan de benodigde vooricennis, de aansluiting met andere onderwijseenheden en de relevantie. De deelnemers (ca. 50) aan deze onderwijsdag waren van oordeel dat het zeer nuttig zou zijn een dergelijke bijeenkomst van tijd tot tijd te herhalen. De zelfstudie, in feite een inventarisatie met betrekking tot de opleiding, resulteert in een opsomming van sterke en zwakke punten van de opleiding zoals de faclliteit die ziet. Enkele sterke punten van de sterktelzwakte analyse. Het traject voor de verwerving van vaardigheid in het experimenteren: practica (in blokvorm), stages en het afstudeerprojekt. Studenten wordt daardoor al vroeg geleerd zelfstandig een onderzoek uit te voeren. Het aanbod van specifiek technische onderwijseenheden, zoals Fysiscbe transportverschijnselen, Dynamische systemen, Werktuigbouwkundig schetsen, Fysisch techniscbe informatieverwerking e.a. De wijze waarop het niveau van het afstudeerwerk door een deskundige, breed samengestelde ondervragingscommissie wordt bewaakt. De gezamenlijke propedeuse voor wiskundeen natuurkunde-studenten. De extra mogelijkbeden voor studenten om invloed uit te oefenen op het onderwijsproces, o.a. via STOOR, P- en PP-studieraad. Het gegeven dat resultaten van afstudeerprojekten vaak onderdeel uitmaken van wetenschappelijke publikaties. De aanwezigheid van een Raad van Advies, bestaande uit fysici die in bet bedrijfsleven topposities innamen/innemen, die de faculteit ten aanzien van het te voeren onderwijs· en onderzoeksbeleid adviseert. Enkele zwakke punten, punten van zorg: De faculteit voorziet dat de werkdruk voor het personeel toeneemt, waardoor ook de animo om onderwijs te geven ongunstig beinvloed wordt. Het feit dat vakken als Materiaalkunde. Signaalverwerking en Statistiek onvoldoende in het verplichte curriculum vertegenwoordigd zijn.

6 Het contact met de afgestudeerden voor de benodigde terugkoppeling ten aanzien van de opleiding. behoeft verdere versterking. Docenten krijgen te weinig waardering voor het geven van onderwijs, er zijn slechts beperkte mogelijkbeden voor expliciete bonorering van goede docenten.

Voor verdere informatie wordt verwezen naar het rapport Zelfstudie dat op 30 maart 1994 door de faculteitsraad is vastgesteld. In 1993 hebben t.a. v. bet onderwijsprogramma geen inhoudeJijke wijzigingen of aanpassingen plaatsgevonden. Uiteraard zijn de inspanningen om tot verbetering van het studierendement te komen voortgezet en worden de maatregelen waartoe in 1992 besloten is (zie hoofdstuk 'Onderwijs' in 'Verslag 1992') uitgevoerd. De faculteit is er van overtuigd alles in het werk gesteld te hebben om via de studiebegeleiding de studieduur te bekorten. Resultaten van de inspanning worden in latere jaren pas duideJijk.

3W220 Inleiding Beta-Didaktiek N 3.3 In dit vak, modulair gestructureerd, komen onderwijskundige onderwerpen aan de orde die voor de beta-vakken gemeenschappelijk zijn. Het vak heeft het karakter van een werkcollege. Parallel aan de werkcollegemiddagen worden ook, in het kader van een schooiorientatie, aktiviteiten met en op scholen georganiseerd. Ten behoeve van de ontwerpersopleiding 'Fysische instrumentatie voor de beheersing van geladen en neutrale deeltjes' zijn de volgende colleges ontwikkeld: 3Vl00 Ellipsometrie In dit college wordt ingegaan op aspecten van ellipsometrische meetprincipes. Aan de orde komen de instrumentatie, optische en electronische ontwerpen, kalibratie en ook de interpretatie van de verkregen meetresultaten. 3VllO Laserdiode-technieken Beoogt wordt een introductie te geven op geavanceerde diodelaser-systemen vanuit een ontwerpers-oogpunt·. Hiertoe worden, na een inleidend gedeelte waarin de opbouw, werking en eigenschappen van diode lasers op een elementair niveau beschreven worden, de ontwerp-eisen van een specifiek systeem geformuIeerd. Het betreft een realistisch voorbeeld van een lichtbron, zoals nodig voor experimenten op het gebied van laserkoeling en waarvan de specificaties op de rand van het (momenteel) haalbare Jiggen. Daarna worden stap voor stap de problemen en de oplossingen besproken. ff

In 1993 beeft de faculteit een programma ontwikkeld voor de vijfjarige opleiding. In dit programma is vooral aandacht besteed aan toevoegingen van onderwijseenheden waarvan de inhoud gemakkelijk door de student te verwerken is of geassimileerd kan worden in lopende aktiviteiten. De momenten in de opJeiding waar communicatieve vaardigheden worden vereist zijn expliciet in het nieuwe voorstel aangegeven. Dok wordt meer aandacht gegeven aan de profilering van de technische aspecten van de opleiding en aan projektmatig werken. Voor verwerving van praktische vaardigheden is in het programma van de 5-jarige opleiding extra ruimte beschikbaar. Vemieuwingen De onderwijseenheden van de vakgroep Didaktiek Natuurkunde zijn inhoudeJijk ingrijpend gewijzigd. De Onderstaande didaktische keuzevakken zijn vemieuwd: 3W210Inleiding Onderwijspsychologie Het yak biedt een orientatie op de leerpsychologie en de sociale psychologie, gericht op de eerstegraads leraar die onderwijs verzorgt aan leerlingen van 12 tot 20 jaar. 3W215 Werkcollege Didaktiek der Natuurkunde Er wordt geoefend in het overdragen van natuurkundige kennis en het communiceren met betrekking tot natuurkunde.

3V120 Plasmatechnologie Het vak bouwt voort op de colleges ~Inleiding plasmafysica" (3PllO) en Hvoortgezette plasmafysica" (3Pl60). Capita Selecta uit de plasmatechnologie worden behandeld, al dan niet in de vorm van zelfstudie, met een accentuermg van de ontwerpersaspecten van plasmatechnische systemen. 3V130 Moleculaire Bundel Epitaxie: systemen en toepassingen Het college behandelt recente ontwikkelingen in de halfgeleiderfysica. De MBE-techniek alsmede de fysische diagnostiek l.b.v. de produktie van halfgeleider-materialen worden besproken. Het ontwerpen van laag-dimensionale kunstmatig gestructureerde materialen voor devices en systeemtoepassingen speelt een belangrijke rol.

7 3V140 Vacuumtechniek Het yak bestaat uit twee delen: De inhoud van het basiscollege "vacuumtechniek" van dr. E. Suurmeijer (RUG) zoals vermeld in het hoek Vacuumtechniek van E. Suurmeijer en J. Verhoeven, aangevuld met een dictaat. Een praktisch gedeelte "vacuumsystemen·, uit te voeren in de groep ·Oppervlaktefysica" 0.1. v. H. Brongersma. Aan de orde komen: toepassingen basiskennis vacuumtechniek, orientatie hoog- en ultrahoogvacuumapparatuur, kennismaking met speciale pompen, meters, restgasanalyse, materiaalkeuze en behandeling. Een bestaand vacuumapparaat wordt doorgemeten en doorgerekend. 3V150 Ontwerpaspecten van versnellersystemen Behandeld worden ontwerptechnieken betreffende magneetsystemen en hoogfrekwent structuren voor deeltjesversnellers, waarbij o.a. gebruik wordt gemaakt van 3-dimensionale rekenprogrammatuur. Tevens komt aan de orde bet ionen-optisch ontwerpen van bundeltransportsystemen en van versnellers als zodanig.

De verslaglegging over 1993 is beperkt van omvang; met betrekking tot gedachten die over het onderwijsproces ontwikkeld enlof uitgewerkt zijn, wordt kortbeidshalve verwezen naar: het hoofdstuk 'Onderwijs' in 'Verslag 1992' de Zelfstudie dd. 30 maart 1994 het hoofdstuk Wetenschappelijk onderwijs in bet OntwikkeUngsplan 1995-1998 dd. 30 maar( 1994 de aanzet voor een vijfjarig curriculum voor de opleiding Tecbnische Natuurkunde dd. 21 januari 1994

He! personeel in relatie tot het onderwijsbeleid Gedurende de laatste jaren zijn de onderzoekinspanningen van de faculteit sterk toegenomen o.a. vanwege de stimulerende effecten van 2e en 3e geldstroommogelijkheden, Europese subsidieregelingen en de instelling van onderzoekscholen. Deze ontwikkeling leidde bij veel medewerkers tot een toenemende spanning rond de verdeling van bun tijd en aandacht over de beide kemtaken van de faculteit. Daarom gaat de jaarlijkse toewijzing van onderwijstaken aan zowel bet vast als bet tijdelijk wp gepaard met een zeer zorgvuldige afweging.

BWage A biedt kwantitatieve informatie over aspecten als studierendement en aantallen studenten.

4.0NDERZOEK Bijdrage* van de faculteit Technische Natuurkunde aan het Wetenschappelijk Verslag 1993. Ad * Kwantitatieve gegevens zijn vermeld aan bet eind van dit hoofdstuk. Beschrijving van bet onderzoekbeleid op faculteitsniveau 4.1 Algemeen Aigemene doelstellingen. De algemene doelsteUing van bet facultaire onderzoeksbeleid is: het bevorderen van wetenscbappelijk onderzoek op het gebied van de tecbniscbe natuurkunde, welk onderzoek tevens gericbt is op brede vorming van de aanstaand natuurkundig ingenieur. Dit onderzoek beeft zowel fundamentele, als techniscbe kenmerken en is in hoge mate toepassingsgericbt. Uiteraard wordt het onderzoekprogramma vanuit de samenleving beinvloed, dit blijkt uit de gestage groei van bet 3e geldstroomonderzoek. Het profiel van bet facultaire onderzoek wordt in belangrijke mate bepaald door de VF-programma's en de onderzoekscholen waarin de vakgroepen participeren. Personeelsbeleid in relatie lot het onderzoekbeleid. De faculteit beeft conform haar missie als hoofddoelsteUing het verzorgen van techniscb natuurkundig onderwijs en bet verricbten van tecbnisch natuurkundig onderzoek op een hoog niveau. (Ontwikkelingsplan). Om deze doelstelling te effektueren is een adequaat en uitvoerbaar formatiebeleid een vereiste. De faculteit heeft zich in 1993 ingespannen om, ondanks gestelde beperkingenlbezuinigingen, de ie geldstroomformatie op peil te bouden. Dit is haar door vaca1ures in te vullen met tijdelijke 'contracten' (post-docs) geIukt. De weer toegenomen Ie geldstroom onderzoeksinspanning (zie kwantitatieve gegevens) is in deze veeizeggend. In baar aannarnebeleid schenkt de faculteit aandacbt aan persoonlijke kenmerken als flexibiliteit, bereidheid zich in de loop van de tijd

8 van onderwerpgroep te wijzigen, wetenschappelijke ervaring, geschiktheid voor het onderwijs, buitenlandse ervaring. Dit laatste in verband met de groeiende intemationalisering. In 1993 is het aantal KN AW -onderzoekers dat in de faculteit tot 6 uitgebreid. Verdere groei van dit aantal wordt nagestreefd. Drie van hen heeft de faculteit inmiddels gecontracteerd voor een dienstverband na de KN A W -periode. De faculteit reserveert ruimte voor een bestand van 30 Ie geldstroom aio's; deze dragen immers in hoge mate bij aan de inbreng van originele, verfrissende ideeen. Eind 1993 telde de faculteit 29 Ie geldstroom aio's. Daamaast waren er 25 2e geldstroom oio's en 7 3e geldstromers, die evenals Ie geldstromers het niveau van het onderzoek versterken. In 1993 heeft de faculteit zich eveneens ingespannen om het aantal deelnemers aan de korte onderzoekersopleiding en de ontwerpersopleiding te vergroten, omdat deze zowel een wezenlijke versterking van de wetenschappelijke input, als een belangrijke bijdrage aan de opleidingsmogeIijkbeden betekenen. Dit aantal is in 1993 toegenomen van 14 naar 20. Door het wegvallen van de centrale financiering van de korte onderzoekersopleiding per 1-1-1994, zal het aantal deelnemers aan deze opieiding sterk afnemen. Naar verwachting zal deze vermindering worden gecompenseerd door een toename van het aantal deelnemers aan de ontwerpersopleiding. Waar getracht wordt de formatie aan WP op peil te houden, zet dit bij afnemende personele mogelijkbeden de ondersteunende formatie extra onder druk. Vandaar dat van het ondersteunend en beheerspersoneel de tlexibiliteit verwacht wordt om over de volle breedte van het facultaire onderzoek ingezet te kunnen worden. Oit beleid is met de presentatie in 1993 van het concept Personeelsplan 1996 aangekondigd. Een en ander zal in 1994 nader worden vastgesteld. Resultaten Resultaten van dit beleid zijn: de toename van de onderzoeksinspanning (input) de toename van het aantal promoties en wetenschappelijke publikaties (output) de toekenning van een groeiend aantal KN A W -academieplaatsen

de groei van de 2e en 3e geidstroominspanning. Organisatorische ontwikkelingen In het versiag 1992 werd gerapporteerd over ' ontwikkelingen rond het vroegere programma Fysisch Technische Informatieverwerking, FTI. De vakgroep Systeem- en Regeitechniek, voorheen gegadigde voor het FTIsamenwerkingsverband, neemt in de faculteit een eigen positie in en participeert, evenals de vakgroep Transportfysica en vakgroepen van andere faculteiten, in de onderzoekschool 'Stevincentrum'. De deeItijdsbenoemingen van de twee hoogieraren van deze vakgroep (een hI 0,5 fac. N en 0,5 fac. W en een hI 0,5 fac. N en 0,5 fac. T) (de benoemingsprocedure voor de tweede hoogieraar wordt in 1994 afgerond) dienen de relaties tussen de faculteiten Technische Natuurkunde en Werktuigbouwkunde, resp. Scheikundige Technologie inhoudelijk te versterken. Deze benoemingen zijn ook van belang voor de accentuering van het technisch aspect in de opleiding. De vakgroep Analyse van Fysische Meetmethoden is opgegaan in de werkgroep Klinisch Fysische Meettechnieken, KFM. Een en ander zal in 1994 worden geformaliseerd. Begin 1994 zal worden voorzien in de IeerstoeIvacature Fysische Informatica. De werkgroep Fysisch Technische Laboratoriumautomatisering, FTL, zal met deze vakgroep nauw samenwerken. De vakgroep Fysische Informatica neemt deel aan het programma van de werkgroep KFM. In de hoogleraarsvacature Lage Temperaturen bij de vakgroep Vaste Stof zal begin 1994 worden voorzien door de benoeming van een hoogleraar Lagetemperatuurtechniek en -fysica. Knelpunten. Er moet veel tijd besteed worden aan het voeren van overleg in de sfeer van organisatie, (onderzoekscholen, werving van middelen) bestuur en beheer e.d., die anders direct voor onderzoek zou kunnen worden ingezet. Door versterking van centrale beleids-voorbereiding en -ondersteuning in de faculteit en het delegeren van bevoegdheden wordt getracht een grotere efficientie te bereiken. Daamaast blijken vakgroepsstructuren als belemmerend ervaren te worden voor samenwerking van groepen uit verschillende vakgroepen. Juist dit soort vormen van samenwerking kunnen tot meerwaarde en grotere efficiency Ieiden.

9 Ten aanzien van de personele situatie heeft de faculteit gekonstateerd dat bij de 3 TU-Nfaculteiten met een formatie van 37 fte hoogleraren ruim de helft van het landelijk aantal eerste jaars natuurkundestudenten is ingeschreven; meer dan bij de 6 andere Nfaculteiten met een gezamenlijke hl-formatie van 90 fte. Ook blijkt dat de student/staf ratio bij de 3 faculteiten technische natuurkunde ca. tweemaal zo groot is als bij de zusterfaculteiten van de algemene universiteiten. De faculteit is van oordeel dat maatregelen getroffen moeten worden, omdat deze onevenwichtigheid korrektie vereist. Ben ander knelpunt is dat de faculteit geen goede ruimte heeft voor de ontvangst van contractpartners, presentatie van onderzoeksresultaten en representatieve bijeenkomsten en voordrachten, incL colleges en instmkties. Er is grote behoefte aan een eigen gehoorzaal van enige omvang en goede kwaliteit met mime alldiovisuele faciliteiten. Vaststelling van het jaarliiks onderzoekprogranuna. Met betrekking tot het lange-termijnbeleid op het gebied van onderzoek laat de faculteit zich leiden door het ontwikkelingsplan, dat eike twee jaar opniellw geformuleerd wordt o.a. op grond van de aanbevelingen aan bestuur en faculteitsraad van de Raad van Advies en van de adviezen van de faculteitsbeleidscommissie, de vaste commissies voor onderzoek en onderwijs en van de Dienstcommissie. De Raad van Advies is een facultaire adviescommissie die tot doel heeft om gevraagd en ongevraagd van advies te dienen over onderwijs, signaturen van leerstoelen en over vemieuwing, continuering of beeindiging van onderzoekprogranuna's. De Ieden van de raad zijn afkomstig uit die sectoren van het bedrijfsleven waar veel natuurkundig ingenieurs werken. In deze raad hebben zitting: Dr. P. Kramer voorzitter (voorzitter AWT), ir. J. van den Burgh (directeur KSEPL), ir. J. Delcour (voorheen hoofd-directeur hoofdgroep TNO-Industrie), ddr. A. Huijser (Chief technology-officer Philips Consumer Electronics) en drjr. A.H.M. Habets (adj. directeur research ace van der Grinten). Elk jaar worden de vakgroepen en hun werkeenheden en de werkgroepen geenqueteerd naar hun onderzoeksinspanningen (aan onderzoek bestede tijd), hun onderzoeksresultaten (+ verslag) en hun plannen voor het komend jaar.

onderzoeksprogranuna's). De faculteitsraad stelt de door de vakgroepen ingediende en door de CWB bekommentarieerde bijdragen vast als wetenschappelijk verslag resp. onderzoekprogranuna. Het onderzoeksprogranuna voor onderzoekscholen wordt eveneens ter goedkeuring aan de faclliteitsraad voorgelegd nadat de CWB van advies heeft gediend. Flexibiliteit. Flexibiliteit, intI. slagvaardigheid en creativiteit, wordt door de faculteit aangemoedigd. Zij wordt ook verkregen door starre organisatiestrukturen te elimineren of te voorkomen, zoals het geval is bij het instellen van onderzoekscholen (zodat er mimte ontstaat voor meer effektieve aanpak). Ook door een groot aantal aio- en andere tijdelijke wp-plaatsen wordt de flexibiliteit bevorderd. Zo ook door stimulering van deelname aan de korte (tweejarige) ontwerpersopleiding, door onderzoek in projektvorm uit te voeren, door uitbreiding van het aantal 2e en 3e geldstroomcontracten, door bij werving ook aandacht te schenken aan sociale en onderwijskundige vaardigheden.

4.2 Relatie van het facultaire onderzoekbeleid met het instellingsbeleid Deze relatie blijkt uit de vergelijking van de hoofdstukken 'Onderzoek' van het facultaire Ontwikkelingsplan met die van het TUE-ontwikkelingsplan. Dok in deze verslaglegging wordt deze relatie geJegd. Profilering van het onderzoek. De faculteit Technische Natuurkunde heeft als hoofddoelstellingen het geven van technisch natuurkundig onderwijs en het verrichten van technisch natuurkundig onderzoek op een kwalitatief hoog niveau. Het streven van de faculteit sluit aan bij de 'Missie TUE' zoals in het TUE-Ontwikkelingsplan tot uitdrukking wordt gebraeht. Ais gevolg van externe impuisen is een ontwikkeling te konstateren die leidt tot verdere versterking van toepassingsgericht e.q. technologisch onderzoek. De onderzoeksvelden die het profiel van de faculteit vormen zijn gevat in vijf VF-progranuna's:

10 Plasma-, Atoom- en Molecuulfysica, vakgroep Deeltjesfysica Kemfysische Technieken, vakgroep Deeltjesfysica Theoretische Natuurkunde, vakgroep Theoretische Natuurkunde Transport van Massa, Impuls en energie, vakgroep Transportfysica Gecondenseerde materie; fysica en technologie van de Vaste Stof, vakgroep Vaste Stof Ben groot deel van het onderzoek van de faculteit is ondergebracht in de volgende onderzoekscholen: Burgerscentrum voor Strorningsleer, waarin de vakgroep Transportfysica participeert. (erkend door de KNAW). COBRA (Communication technology and Opto-electronics: Basic Research and Applications) waarvan de vakgroep Vaste Stof penvoerder is en waaraan ook de vakgroep Theoretische Natuurkunde deelneemt. Centrum voor Plasmafysica en Stralingstechnologie (CPS) Waaraan de vakgroepen Deeltjesfysica, Theoretische Natuurkunde en Transportfysica deelnemen en waarvan de faculteit Technische Natuurkunde penvoerder is. Het College van Bestuur heeft CPS aangemeld bij het NWO-programma Stimulans-1992, welke aanvrage inmiddels gehonoreerd is (l,5 mf). Stevin Centrum met vanuit onze faculteit de vakgroepen Transportfysica, Systeem- en Regeltechniek en Fysische Informatica. De landelijke onderzoekschool Theoretische Natuurkunde met de deelname van de gelijknarnige vakgroep. NIOK Katalyse/Schuit Katalyse Instituut, waarbij de vakgroep Vaste Stof betrokken is. Deze onderzoekschool is door de KNAW erkend. Daamaast participeert de faculteit vanuit de vakgroepen Deeltjesfysica, Transportfysica en de werkgroep Klinisch Fysische Meettechnieken, KFM, in het TUE-VF-programma 'Technologie rond Vitale Funkties' . De werkgroep KFM verzorgt de postdoctorale opleiding tot Klinisch Fysicus. Het programma Fysisch Technische Informatieverwerking, FTI, wordt vooralsnog niet in de volle breedte geexploreerd. Ten aanzien van de vakgroepen die daarvoor in aanmerking kwamen geldt: Herbezetting van de vacante leerstoel Fysische

Informatica wordt begin 1994 verwacht. Ben verdere versterking van de vakgroep Systeem- en Regeltechniek met een tweede deeltijdshoog\eraar (0,5 N/0,5 T) is in voorbereiding. Tot de faculteit behoort ook de vakgroep Didaktiek Natuurkunde, die zorg draagt voor de opleiding van Ie graads Natuurkunde-leraren. Omdat een sterkere integratie van deze vakgroep met de faculteit gewenst is, doet de faculteit een beroep op haar specifieke deskundigheid waar het gaat om het op heldere wijze uitdragen van resultaten van natuurkundig onderzoek en om het efficient verzorgen van onderwijs. De faculteit is ook aktief op het gebied van vraagstukken betreffende natuurkunde en samen\eving middels de intrafacultaire werkgroep 'Natuurkunde en Samenleving' . Keuze van onderzoeksvelden. Bij de oprichting van de (toen) THE is het kader bepaald waarbinnen de verschillende aandachtsgebieden worden bewerkt. Ais gevolg van ontwikkelingen in het eigen vakgebied en op het gebied van automatisering en informatica hebben accentverschuivingen plaatsgevonden die soms tot geheel nieuwe onderzoekgroepen leidden, zoals bijvoorbeeld Plasmafysica, Fysische informatica, Klinisch Fysische Meettechnieken. Ook de mogelijkbeden van tweede en derde geldstroom hebben het facultaire onderzoek belnvloed. Voorbeelden: Fysica van oppervlakken en grenslagen, Cyclotrontoepassingen, Halfgeleiderfysica, Gasdynamica. Daamaast waren er de invloeden vanuit de maalschappij die Windenergie en Natuurkunde en Samenleving tot aandachtsgebieden maakten. Concentratie, taakafstemrning, taak:verdeling. De faculteit heeft al eerder haar concentratiepunten aangewezen: Plasmatechnologie, Fysica en technologie van de gecondenseerde rnaterie en Kernfysische technieken. Daaraan is nu toegevoegd het Transport van Massa, Impuls en Energie. Het zijn alle gebieden die ook binnen de verschillende onderzoekscholen bewerkt worden. De afstemming met betrekking tot nieuwe fysisch technische onderzoekgebieden vindt plaats in overleg met de zusterfaculteiten in Twente en Delft. Een dergelijk overleg heeft in 1993 niet plaatsgevonden. De faculteit is echter van oordeel dat de besturen van de technische

11 zusterfaculteiten tenminste eenmaal per jaar zouden moeten samenkomen ter bespreking van ontwikkelingen binnen hun discipline. Beleid ten aanzien van Voorwaardelijke Financiering Het merendeel van het facultaire onderzoek is gevat in erkende VF-programma's. De faeulteit is daarbij uitgegaan van bestaande aandaehtsvelden binnen de vakgroepen. De personele inzet komt in het algemeen overeen met de in de VF gemaakte afspraken of gaat daarboven uit. Met de instelling van onderzoekscholen lijken de VF-programma's aan betekenis verloren te hebben waar het gaat om profilering en afrekening input/output. Outputkarakterisering De output van de faculteit wordt gekarakteriseerd door verscheidenheid en kwaliteit. De kwaliteit van haar onderzoeksresultaten komt tot uiting door het niveau'van de wetenschappelijke tijdschriften waarin gepubliceerd wordt en door haar presentatie op intemationale congressen en conferenties. Verscheidenheid en omvang van haar wetenschappelijke output blijken uit de met succes verdedigde dissertaties, wetensehappelijke publikaties, vakpublikaties en andere produkten van wetenschappelijke aktiviteit. Beleidsruimte voor onderzoek De faculteit heeft geen eigen beleidsruimte voor onderzoek, waarbij op basis van bijv. CWBadviezen extra ondersteuning gegeven kan worden. WeI worden bij de jaarlijkse facultaire begrotingsbehandeling o.a. ook aan nieuwe projekten middelen toegekend. Beleid ten aanzien van samenwerking en instituutsvorming. De faculteit stimuleert onderzoek in de vorm van samenwerkingsverbanden, zoals blijkt uit de wijze waarop getracht wordt de nog vacante 0,5 leerstoel Meten en Regelen te doen herbezetten via een gecombineerde invulling van een andere 0,5 leerstoel bij de faculteit T. Vooralsnog hecht de faculteit meer waarde aan samenwerkingsverbanden die gebaseerd zijn op (informele) gemeenschappelijke wetenschappelijke belangstelling, dan op de ereatie van formele instituten. Daarop wijzen ook de initiatieven met betrekking tot de invulling van de 'formatie' deeltijdsleerstoelen.

Samenwerking met het Instituut voor Perceptieonderzoek, IPO, geniet aandacht, maar is nog niet gekonkretiseerd. Zoals eerder aangegeven zijn er de samenwerkingsverbanden in de vorm van onderzoekscholen. De faeulteit is betrokken bij de zes eerdergenoemde onderzoekscholen. Het is niet duidelijk in hoeverre de deelname vanuit de faculteit aan onderzoekscholen van invloed is op de mogelijkheden voor een facultair onderzoekbeleid. Delen van de onderzoekinspanning zijn immers verbonden met programma's van onderzoekscholen die ook middelen toekennen. De faculteit hecht daarom grote waarde aan een goede communicatie met de onderzoekscholen en de deelnemers uit de faculteit. Beleid ten aanzien van intemationalisering. De beoefening van de natuurkunde geeft aanleiding tot vele intemationale kontakten voor uitwisseling van wetensehappelijke kennis en kunde. Verdere intemationaiisering wordt bevorderd o.a. door intensivering van de kontakten met buitenlandse universiteiten en de industrie. Deze bieden mogelijkheden programma's te formuleren die in EG-verband uitgevoerd kunnen worden. De faculteit neemt deel aan programma's in EG-verband, zoals ERASMUS, ESPRIT, TEMPUS, Human Capital and Mobility, Brite-EuRam, INTAS en JOULE en bevordert deelname hieraan. Deeltijdsleerstoelen bieden daartoe eveneens kansen; aanbevelingen van de Raad van Advies van de faculteit zijn daarbij voor de faculteit van groot belang. Aan het eind van dit hoofdstuk wordt een aantal intemationale kontakten vermeld. Relatie onderzoek/onderwijs. Doordat het onderzoek mede gericht is op brede vorming van de aanstaand ingenieur, is er een nauwe relatie van onderzoek met onderwijs. Reeds in het tweede jaar van de studie neemt de student deel aan het experimenteel en theoretisch onderzoek in de vakgroepen. De studie bevat een of twee onderzoekstages en wordt afgerond met een afstudeeronderzoek. Een eompetitie-element tussen de vakgroepen/werkeenheden wordt gevormd door de belangstelling van de studenten voor het doen van een stage in een groep. Aansluitend op de ingenieursopleiding bood de faeulteit tot dusver vijf soorten opleidingen: De vierjarige opleiding gericht op promotie, de tweejarige onderzoekersopleiding, de tweejarige ontwerpersopleiding 'Fysische instrumentatie tot

12 beheersing van gel aden en ongeladen deeltjes', de vierjarige post-doctorale opleiding tot klinisch fysicus en de opleiding tot eerste graads-natuurkundeleraar . Zoals eerder aangegeven wordt de tweejarige onderzoekersopleiding m.i.v. 1994 niet meer centraal gefinancierd.

4.3 Bevordering en beheersing van de onderzoekskwaliteit Het facultaire proces van kwaliteitszorg. De kwaliteit van het onderzoek wordt nadrukkelijk bevorderd door de aktiviteiten van een drietal organen van advies. Deze zijn: De Raad van Advies, die het faculteitsbestuur gevraagd en ongevraagd over inhoudelijke aspekten van onderwijs en onderzoek adviseert; De faculteitsbeleidscommissie, FBC. bestaande uit enkele hoogleraren. Deze bestuurscommissie heef! tot taak voorstellen en adviezen te ontwikkelen met betrekking tot het facultaire wetenschapsbeleid op tangere termijn, alsmede over het daaraan gerelateerde onderwijsprogramma; De Commissie voor de Wetenschapsbeoefening, CWB. Aan de beheersing van de onderzoekkwaliteit draagt de CWB bij door interaktie met de vakgroepen bij de 2-jaarlijkse toetsing van het onderzoek en met de faculteitsraad die zij van advies dient over de onderzoeksplannen voor het komende jaar. Bij de evaluatie van het vakgroepsonderzoek neemt de commissie kennis van de meest recente publikaties, alsmede van het betreffende onderzoekprogramma. Ook kwantitatieve gegevens, zoals de wetenschappelijke output in relatie tot de input aan fte's, worden daarbij betrokken. Vervolgens bespreekt de CWB het onderzoek, en de opvallende aspecten daarin, met een delegatie van de betreffende groep, waama de commissie haar eind-kommentaar aan de faculteitsraad toezendt, waar het onderzoek wordt besproken. De groep wordt in kennis gesteld van kommentaar en bevindingen van de CWB, en de gelegenheid geboden te reageren. Daamaast publiceert de faculteit jaarlijks een jaarverslag voor intern gebruik, waarin opgenomen zijn: het onderwijsverslag, het wetenschappelijk verslag, een overzicht per groep van de wetenschappelijke input en output, een

inventarisatie (samenvattingen) van de lopende onderzoeken/onderzoekprojekten, alsmede het sociaal en het financieel verslag. Deze presentatie blijkt bij de toetsing van het onderzoek van groot nut te zijn. De kontakten met en respons van afgestudeerden geven de faculteit vooral informatie over de opleiding en belnvloeden daardoor indirect ook het onderzoekprogramma. De Vereniging van Eindhovense Natuurkundige Ingenieurs, VENI, spee\t hierbij een belangrijke rol. Van groat belang zijn ook de kontakten met vakgenoten van elders en de weging van het onderzoek bij het aanvragen van 2e geldstroomen EG-middelen. De kontakten met de industrie, en die met betrekking tot de werving van 3e geldstroommiddelen, zijn eveneens bevorderlij,k voor de kwaliteit. Erkenning daarvan blijkt uit de plaatsing van veel publikaties in wetenschappelijke tijdschriften van intemationaal aanzien. Teneinde de betrokkenheid van de medewerkers bij het onderzoek van de eigen faculteit te vergroten is, op advies van de CWB, in het jaarprogramma van de faculteitscolloquia ruim plaats ingeruimd voor voordrachten over het eigen onderzoek. In het verslagjaar genomen maatregelen m.b.t. kwaliteitsbevordering en -beheersing. Er zijn in dit Kader in 1993 geen nieuwe maatregelen getroffen. De jaarlijkse procedure blijkt te voldoen en heeft vooralsnog geen aanleiding gegeven voor speciale maatregelen. De wijze waarop de kwaliteit van het onderzoek wordt vastgesteId. De faculteit hanteert geen eigen procedure om de kwaliteit van het onderzoek vast te stellen. Zij is de opvatting toegedaan dat kwaliteit blijkt uit: het niveau van de tijdschriften waarin gepubliceerd wordt, het aantal publikaties en de mate waarin derden daaraan refereren, de mate waarin 2e geldstroommiddelen verworven worden, de belangstelling van 3e geldstroompartners, het aantal promovendi en het aantal afgestudeerden, de bevinding dat Eindhovense natuurkundig ingenieurs relatief snet in het arbeidsproces worden opgenomen, veelal in research en ontwikkelingslaboratoria, de intensiteit van de relaties met vakgenoten

13 van andere instellingen. Een en ander wordt aangetoond met de kwantitatieve gegevens die aan dit verslag zijn toogevoegd en met het overzicht van de wetenschappelijke output. Overigens ziet de faculteit met grote interesse uit naar de visitatie van het onderzoek die in 1996 zal plaatsvinden. Relatie tussen kwaliteitsbeoordeling en middelentoewijzing. Er is geen direkte relatie tussen kwaliteitsbeoordeling en middelentoewijzing in de zin van 'belonen of korten'. De middelentoewijzing vindt plaats op grond van het belang van een vakgebied en/of van een projekt, zoals dat blijkt uit de omvang van een groep. Waar een groop eventueel lOU achterblijven bij de verwachtingen, zal eerder getracht worden met gebruik van argumenten en in overleg een groep te enthousiasmeren dan het afstraffingsmiddel 'korting' te hanteren. Veelbelovende, nieuwe projekten worden, waar mogelijk, door de faculteit gesteund. Maatschappeliike dienstverlening De maatschappelijke dienstverlening komt in een aantal projekten tot uiting. Van oudsher bestaat er grote bereidheid in te gaan op vragen met een fysisch accent vanuit de maatschappij. Voorbeelden: de werkgroep Natuurkunde en Samenleving, projekten in het natuurkundeprakticum, de Fysicawinkel, de begeleiding van afstudeerders en stagiairs van HBO en MTS, het beschikbaar stellen van faciliteiten ter vervaardiging van specifieke produkten, in dit verband is te noemen de relatie met CYGNE BV, het ontwikkelen van oplossingen van problemen in ontwikkelingslanden (houtkachels, windmolens, waterpompen), en de intensivering van de kontakten met midden- en kleinbedrijf.

4.4 Instellingsbeleidsruimte In 1993 is een aanvraag voor het TUEstimuleringsfonds ten behoove van het project 'Magnetische multilagen' van de groop Cooperatieve verschijnselen, vakgroep Vaste Stof, gehonoreerd met een bedrag van ! 475.000,-. Voor 1993 was door het College van Bestuur en bedrag van! loo.ooO,-beschikbaar gesteld voor de versterking van de infrastructuur van de onderzoeksgroepen van de TUE die in het

Burgersscentrum participeren. Aan de onderzoekschool 1.M.Burgerscentrum neemt de vakgroep Transportfysica deel. Ten behoeve van de onderdzoekschool COBRA, waarin de vakgroopen Vaste Stof en Theoretiscbe Natuurkunde participeren, kende het CvB een TUE-opoouwsubsidie toe. Voor 1993 werd een bedrag van! 200.000,- bescbikbaar gesteld. 4.5 Beleid ten aanzien van tweede en derde geldstroom Ten opzichte van voorgaande jaren is dit beleid niet veranderd: Initiatieven van vakgroepen om middelen nit de 2e en 3e geldstroom te werven, worden door het faculteitsbestuur bevorderd en gesteund, vooral ook, omdat succes hierbij een stimulans vormt voor het onderzoek en het een inspirerende uitwerking heeft op het onderzoekklimaat. Ter bescherming van het eigen universitaire onderzoek, is het zaak niet al te zeer van derde geldstromen afhankelijk te worden. Overigens behoren 3e geldstroomprojekten te passen in het lopend eigen onderzoek. Bij de 2e geldstroom ligt het accent op FOM/STW. Getracht wordt bet 2e en 3e geldstroom onderzoek lOveel mogelijk te laten samenvallen met het onderzoekprogramma van de vakgroepen. In enkele gevallen is er sprake van een eigen identiteit, echter altijd aansluitend op de vakgroopsthema's. Ben voorbeeld biervan is: Isotopenproduktie, in samenwerking met CYGNE bv, een aktiviteit die lOwel aansluit op het programma Kemfysische Technieken, als op bet programma van de werkgroep Kliniscb Fysische Meettechnieken. 4.6 Verantwoording van de onderzoekinput De medewerkers is gevraagd over 1993 op te geven bet percentage van een fte dat men aan onderzoek besteed beeft. Kempunt daarbij is dat de cijfers met betrekking tot de tijdbesteding via enquetering verkregen zijn en niet berekend zijn aan de band van normen. Ben nadeel daarvan is dat de vraag onderworpen is aan de individuele interpretatie door de geenqueteerde. De vermelde input betreft de tijd die ingezet is voor het doen van onderzoek, voor de werving van onderzoeksprojekten en voor de begeleiding van promovendi. (Begeleiding van afstudeerders wordt gerekend tot onderwijs) Bij de 2e enlof 3e geldstroom-getallen is

14 uitsluitend gerekend met de inzet van medewerkers die ten laste van 2e of 3e geldstroom gesalarieerd worden. De input van Ie geldstroommedewerkers die een deel van hun tijd besteden aan 2e of 3e geldstroom-onderzoeken is tot Ie geldstroom input gerekend. De financieringsbron van de aanstelling is dus uitgangspunt. Deze opmerking is niet van belang ontbloot, omdat gebleken is dat elders andere benaderingen plaatsvinden, waarbij de subsidie-bron van het projekt uitgangspunt is. In de tabellen zijn de aantallen fte's (le, 2e en 3e geldstroom) vermeld zoals deze op de hierboven aangegeven wijze verkregen zijn. De totale facultaire onderzoeksinspanning in fte-wp was in 1993 volgens tabel III: 76,8 Ie geldstroom wp; 27,3 2e geldstroom-wp; 12,0 3e geldstroom wp. 116, I fte wp totaal NB. Om een vergelijking van de input die de instellingen opgeven mogelijk te maken, is het nodig dat er landelijke overeenstemming komt met betrekking tot de wijze (meting of normering) en benadering (aanstelling of projekt), zoals ook gebeurd is ten aanzien van de wetenschappelijke output. 4.7 Samenwerkingen In algemene zin werden reeds samenwerkingsverbanden genoemd. Ben meer gedetailleerd overzicht voIgt hierachter. Ook bij de verslaglegging van de afzonderlijke programma's wordt ingegaan op samenwerkingsverbanden. TWEEDE GELDSTROOMPROJEKTEN In FOM/SON/STW-verband: de werkgemeenschappen voor: Atoomfysica en Quantumelectronica (Beijerinck, Verhaar, De Muynck) Statistische fysica (De Waele) Vaste Stof (De longe, Brongersma, Van Haeringen) HalfgeJeiders (Wolter) Stroming en Warmte (P.Schram, Prasad, Van Heijst) de speciale commissie voor de Technische Fysica (D. Schram) Het projekt: Applications of a theory of nonideal measurement in quantum optical communication (W. de Muynck) STW: In situ spectroscopic I.R. Fourier Transform ellipsometry (Kroesen, De Hoog,

D.Schram) STW: Zeer snelle spectroscopische infrarood ellipsomelrie (Kroesen, Van Nijmweegen, Kopinga, De Hoog) DERDE GELDSTROOM: van de vakgroep Deeltjesfysica: Faciliteitenovereenkomst excl. cyclotronuren (Cygne BV) Faciliteitenovereenkomst (cyclotronuren) (Cygne BV) Academie-onderzoekers (KNA W) EEG-Erasmus EEG-Powder formation DSM -kooldeposities STIPT-123 lodium voor Spect. Electricite de France . van de vakgroep Transportfysica: Work on relaxing turbulent flows in circular pipes (Gasunie) EEG-Bangladesh Condensatiegedrag van aardgas (Gasunie) Stromingsgei'nduceerde pulsaties (Gasunie) van de vakgroep Vaste Stof: Metallische magnetische multilagen (Philips) Electro Optics (FOM) Academieonderzoekers (KNA W) Solar cells based on III-V compound semiconductors (NOVEM) Magnetic Metallic Multilayers (BEG) Scope of Oasis (EEG) Tempus (EEG) High speed photonic devices (EEG) Esprit (EEG) Strukturering multilagen (Philips) Elektr. eigenschappen multilagen (Philips) van de vakgroep Didaktiek Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) Instituut voor Onderzoek van het Onderwijs (SVO) Centrum Didaktiek van Technische Vakken (CD TV)

4.7.1.

OVERZICHT SAMENWERKINGSVORMEN; NATIONAAL EN INTERNATIONAAL

Lokaal: Uiteraard zijn er binnen de instelling vele contacten met onderzoekers van andere faculteiten. Voor veel medewerkers is dat zo vanzelfsprekend dat zij daarover geen aparte

15 melding gemaakt hebben. Rier wordt daarom volstaan met deze algemene vermelding.

Nationaal: FOM-instituut voor Plasmafysica, Nieuwegein DIMES, Delft Universiteit Twente, fac. N, (Van Wijngaarden, Witteman) KVI, Groningen Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis, Amsterdam Universiteit van Amsterdam, (Walraven) NIOZ, Texel RU Leiden (Van Saarloos) TUD (Nieuwstadt) TNOITPD (Bruggeman) Mijnbouwkunde en Petroleum-Engineering, TUD (Smeulders) KNMI (Verkley, Pasmanter) Universiteit Twente (Mellema) Biomass Technology Group, Universiteit Twente (Vissers) Advanced Coating Center, Petten ECN, Renewable Energy Unit, Petten IVO, Tilburg (Van Tilburg) Kamerlingh Onnes Laboratorium, Leiden, (Frossati) Katholieke Universiteit Nijmegen (Dammers) Didaktiekgroepen van de verschillende universiteiten Sektie onderwijs- en opleidings-psychologie van de KUB, Tilburg RL, Maastricht Catharina Ziekenhuis Eindhoven (applicator IORT) AMC Amsterdam (chemotherapie met hyperthermie) Cygne: Ziekenhuizen regio Eindhoven en Den Bosch TNO, Leiden Natuurkunde en Samenleving, RU. Utrecht Radiosterrenwacht Dwingelo en Westerbork, (Spoelstra) Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica, Amsterdam NOVEM-AVR-chemie, Rozenburg NOVEM zonnecellen

Intemationale onderzoeksprogramma's: Brite-Euramprojecten: "Powder formation in low pressure and low temperature plasma n

"Micropowder processing using low pressure plasma technology· NATO Collaborative Research Grant: "Plasma-wall interaction mechanisms" (# CRG 910895) In het kader van EG-netwerk "Storage ring FELs in the UV", coOrdinator dr. M.E. Couprie, Lu~, Orsay (Frankrijk In het kader van EG-netwerk "European Spallation Source", projectleider prof. dr. H. Lengeler, CERN/Geneve, KFA/Jiilich (Zwitserland, Duitsland) Science project "General physical properties of metallic magnetic multilayers· Esprit Basic project "Magnetic multilayers for magnetoresistive sensors" HCM-network (EC): Two-dimensional electron system on cryogenic surfaces. ESF network on quantum fluids and solids. NWO-programma voor steun aan de voormalige Sovjet Unie, (Trigger). Human Capital and Mobility (Physics and Technology at Ultralow Temperatures, Large scale installation, Bayreuth). International Scientific Cooperation: A new approach for plasma depostion: Experimental and numerical investigation of an expanding DC and microwave plasmas used in processing advanced materials. PECO Network: Fundamental studies of discharges in view of their technological applications. Human Capital & Mobility Programme: Fundamental problemns in light element based amorphous superhard coatings. Tempus: Pegas, Advanced Materials technology . INTAS: The influence of grain boundaries on the properties of refractory coatings produced with aid of plasma arc deposition. HCM-network: Quantification of surface analysis by low energy ion scattering, Eindhoven.

Universiteiten, onderzoekinstituten: GREMI, Universite d'Orleans, Frankrijk Ecole Poly technique Federale, Lausanne, Zwitserland Ecole Polytechnique, Palaiseau, Frankrijk Universidad de Barcelona, Spanje New University of Lisbon, Portugal CNRS Inst. de Recherches sur la Catalyse, Villeurbane, Frankrijk Ernst-Moritz-Arndt-Universit!t. Greifswald, Duitsland

16 -

-

-

-

-

-

-

-

LinkOpings Universitet, Zweden Open University, Milton Keynes, UK Universite de Nantes, Frankrijk Universidade Technica de Lisboa, Portugal Warsaw University of Technology, Polen Comenius Universiteit, Bratislava, Slovakije State University of New York, Albany, USA Shizuoka University, Hamamatsu, Japan KFA Jiilich, Duitsland INFN Genua, Italie Universite Catbolique de Louvain, Louvainla-Neuve, Belgie (Bertrand) Jagellonian University, Krakow, Polen Stanford Universiteit, USA, (Chu) University of Texas, Austin, USA, (Heinze) Yale University, New Haven, USA, (Gibble) Universire Libre Brussel, Belgie, (Mandel) Arizona State University, USA (Fernando) University of Dundee, UK, (Davies) University 'La Sapienza', Roma, Italie, (Orlandi, Piva, Verzicco) Universite du Maine, Le Mans, Frankrijk, (Kergomard, Auregan, Gilbert) Universite Paris VI, Frankrijk, (Fabre, Castellengo, Valette, Rossi, Lagree) IRCAM, Paris, Frankrijk, (Causse, Verge) Ecole Superieure de Physique et Chimie Industrielle, Paris, Frankrijk, (Gilbert) Von Karman Institute, Brussel, Belgie, (Charbonnier, Carbonaro, Van Beeck) Universite de Poitiers, Frankrijk, (Peube) Institut National Poly technique de Grenoble, Frankrijk, (Badin, Pelorson) Shock Wave Research Center, Sendai, Japan, (Takayama, OHm) University of Trondheim, Norway, (Andersson) Northwestern University, USA, (Lichter) Institute of Oceanology, Moscow, GOS, (Voropayev, Afanasjev) Institute of Atmospheric Physics, GOS, (Boubnov) Institute of Hydromechanics, Kiev, Ukraine, (Meleshko, Gurzhi, Maderich, Krasnapolskaya) Universiteit Essen, Duitsland, (Peters, Merzkirch) University of Cambridge, UK, (Linden) Universitat Hannover, Duitsland, (Etling) RISO, Denemarken, (Rasmussen, Lynov) Haverford College, USA, (GoIlub) lnstitut de Genie Chimique, Toulouse, Frankrijk, (IGCT), (Gourdon) Imperial College, Londen, UK Institut National Poly technique de Toulouse, Frankrijk

-

-

College de France, Frankrijk, (De Gennes, Cazabat) Laboratoire de Physique de la Matiere Condensee (CNRS), Universite de Nice, Frankrijk, (Bossis) R.W.T.H. in Aachen, Duitsland, (Felderhof) EMA-Universitat, Greifswald, Duitsland, (Kraeft) Niels Bohr Institute, Copenhagen, Denemarken, (Bohr, Jensen) Instituut voor Hoge Temperaturen, Moskou, GOS, Bogalivbov-Instituut voor Theoretische Fysica, Kiev, Oekraine, (Sitenko, Zagarodny, Yakimenko, Chutov) University of Central Florida, Orlando, USA, (Shivamoggi) Institute for Fuel Research & Development, Bangladesh. (Eusuf, Khan) ESPOL, Ecuador, (Barrega) University of Reading, Dept. of Engineering, UK, (Burton) Universidad de Los Andes, Fac. Ingenieria, Bogota, Colombia, (Pinilla) University of Zambia, Zambia, (via CICA, W&M) GENEC, Cadarache, Frankijk, (via W&M, CICA, TUE) Center for Bio-engineering, University of Washington, Seattle, USA, (Bassingthwaighte) Department of Physiology and Biophysics, University of Louisville, USA, (Miller) Department of Neurology, KIinikum Mannheim, Duitsland Universitat Heidelberg, Duitsland. (Hennerici) Department of Medicine, Hopital Broussais, Paris, Frankrijk, (Safar, Personneau) Instititute of Applied Physiology and Medicine, Seattle, USA, (Spencer) Imperial College, London, UK, (Kitney, Kilner) Rijksuniversiteit Gent, Belgie Jagellonian University, Krakow, Polen Universiteit van Antwerpen, Belgie, (Peters) Harwell Lab., UK University of London, UK University of Lancaster, UK (Picket & Guenault) Universite Konstantz, Duitsland. (Leiderer) Max Planck Institute Grenoble, Frankrijk, (prof Wyder) Centre d'Etudes Nucleaires Saclay, Frankrijk, (Varoquaux, Williams) IMEC Leuven, Belgie Universite Louis Pasteur, Frankrijk

17

-

-

-

-

-

-

-

-

Universitat of Erlangen, Duitsland Universite Paris Sud, Frankrijk Michigan State University, USA University of Notre Dame, USA Universitiit Bayreuth, Duitsland, (Pobell) Royal Holloway, University of London, UK, (Lea) B. Verkin Inst. for LT Physics, Kharkov, GOS, (Monarkha, Kovdria) MIT, Massachusetts, USA, (Ketterle, Greytak) Harvard University, USA, (Silvera) Rubr Universitiit, Bochum, Duitsiand, (GIOcke) Universitaire Instelling Antwerpen, Belgic, (Mulfliet, Devreese, Brosens) Universiteit Gent, Belgic (Verheesl, De Boeve) Dartmouth, USA, (Montgommery) Rutherford Appleton University, UK, (Bradley) Universitiit Graz, Oostenrijk (Leitinger) France Telecom CNET, Frankrijk (Sizum) University of Wales, UK, (Kersley) University of Western Ontario, Canada (Webster) Rijksuniversitair Centrum Antwerpen, Belgie, (Kamp, Van Doren) Institut fUr Festkorpertheorie und Theoretische Optik der Friedrich Schiller Universitiit, Jena, Duitsland, (Bechstedt) Cavendish Laboratory Cambridge, UK, (Godby, Fariol) Universidad de Cordoba, Spanje University of Dublin, lerland Universitiit Diisseldorf, Duitsland Universita di Bari, Italic Laboratoire D' Aerothermique, Meudon, Frankrijk Daresbury Laboratory, UK Universiteit van Osnabrock, Duitsland, (Heiland) Max Planck Instituut Garching, Duitsland, (Taglauer) Universiteit Florence, ltaW!, (Bardi) Universiteit van San Sebastian, Spanje, (Echenique) Universiteit van Linz, Oostenrijk, (Bauer) Universiteit van Western Ontarion, London, Canada, (Mitchel, Lennard) Queens'Universiteit, Kingston, Canada, (Scanlon, Sayer) Institute of Solid State Physics, Chernogolovka, Rusland, (Glebovsky) Max Planck Instituut, Stuttgart, Duitsland, (Gust)

Industrie:

-

-

IBM Research, Yorktown Heights (USA) Philips Research Eindhoven Philips Lighting Shell Amsterdam (KSLA) Shell Rijswijk (KSEPL) Bruker Spectrospin, Woerden Goudsmit B.V., Aalst-Waalre IBA S.A., Louvan-Ia-Neuve (Belgic) Canberra Semiconductors, Olen (Belgic) (PSD, PIPS en Ge-cluster detectoren) Quartz & SHice Holland B.V., De Meern (Ge-cluster detector) Gasunie (Vande Karn) Unilever DSM, Geleen ICI Chemicals & Polymers, UK DHV, Amersfoort (Lysen) Shell Rouen, Frankrijk IBM Laboratoria, USA KF A Jillich, Duitsland Philips Briarcliff, USA Philips Research Laboratorium Redhill, USA Siemens, Duitsland Thomson, Frankrijk TPD-TNO, Delft Dow Benelux NV Grontmij NV. GTD Oost Brabant Philips Medical Systems, Eindhoven AKZO, Amsterdam!Arnhem Philips Forschungslabor, Aachen, Duitsland ace-Nederland BV, VenIo AT&T Bell Laboratories, Murray Hill, USA Gentec BV, Son

'TABEL I-A

18

Ticel VF-programma Identificatienummer Onderwerpontsluiting ISN Onderwerpontsluiting NWO Onderwerpontsluiting NABS:

1993

(Vak- ) groep

PLASMA-, ATOOM- EN MOLECUULFYSICA. PAM, van de vakgroep Deeltjesfyeica, NO

TUE NAT 201,90.32

2204, 2206, 2209 P240, P230, P250, T200, TIS0, T140 N.050, N.059

Onderzoekinspanning (in mj .wp) Ie geld- 2e geld- 3e geld- totaal stroom stroom stroom 1+2+3

Wetenachappelijke output 1993 disaertaties I

II

III

wet. publik

abatr.

Stucienten

vakPu-Joctrooi overige etablil<, prod. giairs

ETP

6,05

3,55

0,75

10,35

3

21

21

-

EPG

6,05

2,05

1,17

9,27

1

IS

10

1

14

5,37

2

4

8

1

9

6

40

39

2

39

AOW

4,14

1,23

-

16,24

6,83

1,92

24,99

16,3

6,8

1,9

25,00

!

afgeetudeerden

16

Bezetting 1

wp per 31/1, 2 3

7

9,6

5,0 2,4

1

10,0

1,0 1,0

1

1

7,5

1,0

-

14

9

27,1

7,0

3,4

13

Ide onder I-E)

incl. IVO TABEL I-B Titel VF-programma rdentificatienummer Onderwerpontaluiting ISN Onderwerpontsluiting NWO Onderwerpontsluiting NABS:

1993 IVak-) roep

KERNFYSISCHE TECHNIEKEN, KFT van de vakgroep Deeltjesfysica, NO TUB NAT 203.90.32 3320, 2305, 3311, 3314 P20Q, P210, P220, P250, P290, P330, 8140, T160 N.042, N.040

Onderzoekinspanning (in mj .wp) 1e geld-12e geld- 3e geld- totaal stroom Istroom stroom 1+2+3

-

1,73

0,40

5,84

2,05

Alg

1,73

Analyse

5,20

0,24

Verenel

4,68

1,60

Stral, I Cygne

0,06

-

11,67

1,84

2,45

15,96

11,7

1,8

2,5

16,0

Tot.

Wetenschappelijke output 1993 dissertaties I II III

wet. publik

abetr,

Studenten

vakpu- Detroot overige stablik. prod. giairs

Bezetting

afgestudeerden

wp per 31/12 1 2 3

12,1

0,4

-

6,28

7,0

2,0

-

2,11

0,1

1

76

23

IS

·8

19,2

4,0

2,4

4,0

zie onrr 1-1£

1ncl. IVO TABEL I-C Titel VF-programma Identificatienummer Onderwerpontsluiting ISN Onderwerpontsluiting NWO Onderwerpontsluiting NABS:

1993 (Vak-)

groep

THEORETISCHE NATUURKUNDE van de vakgroep Theoretisehe Natuurkunde, Nt TUB NAT 207.90.32 2212, 2202, 2204, 2206, 2211, 3306, 3312, 3325 P100, P120, P140, P190, P210, P240, P250, T100 N.025, N.053, N.076, N.010, N.OIS, N.016, N,0434, N.Q651, N.0652

Onderzoekinspanning (in mj.wp) Ie geld- 2e geld- 3e geld- totaal stroam 1+2+3 stroom stroom

dissertaties II III I

wet. publik

abatr.

8ezetting

Studenten

Wetenschappelijke output 1993

vakpu- octrooi overige stagiairs blik. prod.

afgestudeerden

wp per 31/12 1 2 3

Alg V,Stof

2,85

0,80

-

3,65

Plasma

1,56

0,80

-

2,36

Quant,

4,49

0,72

-

5,21

8,90

2,32

11,22

8,9

2,3

11,2

11

3

5,0

1,0

8

15

11

6,0

1,0

2

!I

6

0

5,5

1,0

3

22

32

14

16,5

3,0

1

5

6

(zie onder I-E)

I incl. IVO

19 ·I·lt~l

VF"programma

1(:'~nt

TRANSPORT VAN MASS1\, TUE NAT 202.90.32

cc:tienummer

TMPUl,S'

EN ENEROIE, van de vakgroep Transportfysica, NT

Owk.",,,rpontsluiting ISN 2204, 2205, 3399 0240, Tl10, T140, T210 NWO NABS: N.Ol6, N.034, N,043, N 054

and ~rzoekinspanning (in mj .wp) V"k )

1(> 9 e1d- 2e geld· 3e geld- totaal

groep

stroom

stroom

stroom

1+2+3

-

diss,:) r t aties I

Turhul,

3,33

Gasdyn.

2,82

2,94

Micro.

4,27

1,48

Ovp.rjg:

0,62

1,00

1,62

3,39

Studenten

wetenechappelijke output 1993

I

11

111

wet. pubUk

abetr.

6,72

1

12

12

-

5,76

1

13

10

0,85

6,60

1

9

vakpu- octrooi overige etaprod. bUk. !Jiairs 1

afgestudeerden

1

wp per 31/12 2 3

21

5+2

7

3,5

4,8

-

10

14+7

8

7,0

2,0

1,0

5,7

2,0

1,0

2,0

-

1,0

17,2

B,8

3,0

8 1

1

Bezetting

8

9

2 2+6

1I,lCach,

Winden. R}ostr. (., p

3 --.

1,04

7,81

1,85

20,70

1,0

7,8

1,9

20,7

22

35

3

34+15

48

:2

15

(zie onder I-E) incl. IVO C.P.

Computational Physics

T1\BEI, I·E

Tit"l VF-programma

Identificatienummer Onderwerpontsluiting ISN Onderwerpontsluiting NWO Onderwerpontsluiting NABS:

GECONOENSEEROE MATER [E; FYSICA EN TECHNOLOGIE van de vakgroep Vaste Stof, NV TUB NAT 205.90.32 2211, 2212, 2213, 2307, 3312 P2S0, P260, T150 N.On

onderzoekinspanning (in mj .wp) Vakgroep

le geld- 2e geld- 3e geld-

stroom

stroom

stroom

~l

I

II

I

wet. III: puhlik

abstr.

vakpu- octrooi overige atabUk. prod. giaira

Alg

0,20

-

-

0,20

FOG

5,54

1,50

0,83

7,87

MO

7,30

1,60

2,00 10,90

3

27

23

HF

6,47

3,40

2,40 12.27

1

35

llr

3,40

0,80

3

22,91

7,30

5,23 35,44

22,9

7,3

5,2

-

4,20

35,4

Bezetting

Studenten

wetenschappelijke output 1993 dissE'ttaties

afgeatudeerden

1

wp per 31/12 3

a,s 17

2

1

7

-

-

82

5

10,0

2,0

1,0

16

6

14,0

2,0

2,0

43

9

4

10,9

4,0

3,0

21

9

5

4,5

1,0

-

92

39

39,9

9,0

6,0

5

-

-

5

20

inc!. lVO Ad 'Studenten'

De aalltallen zijn ontleend aan gegevene van de FSA, De toevoeging '+ .. ' betreft stagiairs!afstudeerders van andere studlerichtingen, opgegeven doer de betreffende vakgroep.

I II III

Promotie Promotie Promotie

eigen instelling, intern voorhereid; eigen inatelling, extern voorhereid; intern voorbereid.

20

KWANTITATIEF OVERZICHT VAN !lET NIET VOORWAARDIILIJK GEFINANCIERD QNt:ERZOEK VAN DE FACULTEIT TEClINISCHE NATUURKUNDB

TABEL I I Titel programma

NR : Vakgraep Systeem- en Regeltechniek NF : vakgroep Fysische Informatica (incL vakgtoep NO : Vakgroep Didaktiek Natuurkunde N'S: Werkgroep Natuurkunde en Samenleving

Identificatienummer Onderwerpontsluiting ISN NR: 2203; NO: 5803; Onderwerpantsluiting NWO NR: P170, T120, THO; NO: 5280; Onderwsrpontsluiting NABS: NR: N072; NO: NOBl; Identificatienummer Onderwerpontsluiting ISN Ondsrwerpantsluiting NWO

NF: 2203, NF: P170, B140, Onderwerpontsluiting NABS: NF: N076,

1993

(Vak-) 9 rasp

3311, P175, B490, N043,

,· . ,.w

Ie geld- 2e geldstraom stroom stroom

werkgroep FTL en werkgraep

~:

6307

N'S: PIOO N'S: NOSS

Wetenschsppelijke output 1993 dissertaties I II III

1+2+3

KFM)

I!l: 2203 I!l: Pl80 I!l: N076

1203, 3201, 3314 P1S0, P260, P290, T115, B110, B140 N081

Onderzoekinspanning (in mj .wp)

NN,

wet, publik

abstr,

Studenten

vakpu- octraoi averige staprod. giairs

bEk,

Be:zetting

afgestudeerden

1

wp per 31/12 2 3

NR

1,8

1,3

-

1

1

-

13

5

4

5,7

2,0

NF

2,7

-

-

2,7

22

10

6

-

16

11

7

7,7

-

NO

1,2

-

0,5

1,7

3

N&S

0,3

-

-

0,3

6,0

1,3

0,5

7,8

25

5

11

12

20

-

-

3,0

J,S

-

-

0,6

65

16

11

0,5

17,0

2,0

0,5

(de onder I-II) incl, IVO

KWANTITATIEF OVERZICHT VAN HilT ONDERZOEK VAN PB FACULTF.IT TBClINISCHB NATUURKUNDE TABEL III

onderzoekinspanning (in mj ,wp) 1993 (Vak-) graep

wetenschappe1ijke output 1993

le geld- 2e geld- 3e geld- totaal streem stroom stroom 1+2+3

PAM

16,3

KFT

6,8

1,9

I

dissertaties III II I

~6

abstr.

40

39

2

48

11,7

1,8

2,5

16,0

1

23

NI

6,9

2,3

-

11, :2

3

22

-

.

NT

11,0

7,8

1,9

20,7

3

35

22

2

NV

22,9

7,3

5,2

35,4

7

82

VF-OZ Niet-VF

Totaal

70,8

26,0

11,5

108,3

6,0

1,3

0,5

7,8

27,3

12,0

116,1

76, 8

I

20

I

20

Studenten

vakpu- octrooi overige stabEk, prod. giair.

wet. publik

-

wp 1"r 31/12

1

2

3

9

27,1

7,0

3, 4,

39

14

76

15

9

19,2

2,4

32

I)

14

16,5

3,0

15

17,2

6,8

3,

20

39,9

9,0

6,

92

202

51

4

387

25

11

12

65

227

n

16

352 i

8ezetting

afgestudeerden

34+15 39 108+15 16

124+15

66 11

77

1

119,9 30,2 16, 17,0

2,0

0,

136,9 32,2 16,

(zie onder I-E) incl. IVO

21

TABEL IV

Onderzoekinspanning tweede geldstroom in mj/wp in 1993 per 31.12.93 vakgroepl WP2 in dianst van TUB

WP2 in dienst van NWO, STW etc.

Totaal WP 2

Omvang ondarzoek in.panning WP 2

NA

-

-

-

-

ND-PAM

1

6,9

7,9

6,8

ND-KFT

:2

0,4

2,4

1,8

NI

-

4

4

2,3

NT

-

9,8

9,8

7,8

NV

1

9

10

7,3

NR

2

1

3

1,3

NF

-

-

-

-

NO

-

-

-

-

N&S

-

-

-

-

Totaal

6

31,1

37,1

27,3

TABEL V-I Derde geldstroom (globaal) in 1993 'DERDEN' Ministerie van Economische Zaken

Badrag in kfl 526

Overige Ministeries: O&W

29

Semi-overheidsinstellingen

28

Universiteiten

140

Particuliere non-profit organisaties

417

Bedrijfsleven

1357

Europese Gemeenschap

482

Andere: NOVEM

272

Diversen Totaal

mj/obp ten Iaste van derden percentage personele kosten van totale kosten

48 3299

3,3

68

I

22 TABEL V-2 Onderzoekinspanning derde geldstroom in mj/wp in 1993 Vakgroep

WP3 in dienst van TUB 31.12.93

WP 3 in dienst van derden 31.12.93

TTotaal WP 3

WP 3 omvang onderzoeksinspanning

--- _.,-

NA

-

-

-

-

ND-PAM

1,6

-

1,6

1,9

ND-KFT

-

4,4

4,4

2,5

NI

-

-

-

-

NT

1,6

-

1,6

1,9

NV

11

-

NR

-

-

-

NF

-

-

-

-

NO

0,9

-

0,9

0,5

N&S

-

-

-

-

18,6

4,4

Totaal

11

5,2

18,6

12,0

I

TABEL VII: Tijdelijk wetenschappelijk personeel per 31.12.1993 aanwezigi Ie geldstroom Vakgroep

Totaal aantal plaatsen

Bezette plaatsen Overig p.doc. AIO

NA

0

-

0

-

ND-PAM

8

2

8

-

ND-KFT

8

-

6

NI

5

1

5

1

NT

2

-

2

-

NV

9

3

10

-

NR

1

0

-

NF

2

-

2

-

NO

-

-

N&S

1

-

-

-

36

6

33

1

~.al

21

Vacatures. incl. lopende sollitatie procedures

23 5. ONDERSTEUNING EN BEDEER 5.1. Algemene missie De universitaire organisatie is primair gericht op het verrichten van hoogwaardig onderzoek en het verzorgen van onderwijs voor opJeidingen op academisch niveau. Om deze opdracht te kunnen uitvoeren is een adequaat dienstverlenend apparaat voor ondersteuning en beheer onmisbaar. Deze dienstverlening wordt verleend door de medewerkers van het faculteitsbureau. 5.2. Ondersteunende aktiviteiten nit betreffen aIle aktiviteiten die verricht worden ten behoeve van de kern taken onderzoek en onderwijs. Ook binnen vakgroepen vinden ondersteunende aktiviteiten plaats, maar deze betreffen de directe 0&0 ondersteuning. Deze ondersteuning wordt uitgevoerd door het in de vakgroepen aanwezige obp (ondersteunings- en beheerspersoneel). De medewerkers van het faculteitsbureau zetten zich in voor de belangen van de gehele faculteit, maar kunnen eveneens worden ingezet voor directe technische dienstverlening aan de vakgroepen op basis van projecten of detachering. 5.3. Het faculteitsbureau; de groep Algemeen 5.3.1 Organisatorische aanpassingen In 1993 heeft een organisatie-onderzoek plaatsgevonden met betrekking tot de opzet van het faculteitsbureau. Een en ander heeft geleid tot een voorstel voor een faculteitsbureau dat uit 3 delen is opgebouwd: het stafbureau Onderwijs en Onderzoek voor teclmische, administratieve en secretariele ondersteuning van de gelijknamige processen. het stafbureau Personeel en Organisatie. het stafbureau Bestuur & Beheer voor de administratieve en secretariele ondersteuning van het bestuur. Ook het financieel beheer, de veiligheidszorg en de huishoudelijke en technische dienstverlening vallen binnen dit stafbureau. De directeur beheer heeft dit voorstel overgenomen. 3.2 Personeelsbeleid In 1993 werd aan de volgende onderwerpen aandacht besteed: I. Formatieplanning. Door een afnemende toewijzing van middelen komt de personeelsformatie onder druk te staan. Besloten is om vroegtijdig voorstellen te doen die voorkomen dat op een later tijdstip al te

ingrijpende maatregelen getroffen moeten worden. Daartoe hebben directeur beheer en bestuur in 1993 het voorstel 'Personeelsformatie 1996' aan de vakgroepen voorgelegd. Verwacht wordt dat in 1994 een definitiefplan zal worden vastgesteld. 2. Organiek kader Het betreft een methodiek voor funktiewaardering vanuit de optiek van een toekomstige organisatie. Naar het zich laat aanzien zal dit kader eveneens in 1994 worden geaccordeerd. 3. De reeds genoemde reorganisatie van het faculteitsbureau Het in 1993 gevoerde personeelsbeleid wordt verder uitgewerkt in het Sociaal Jaarverslag 1993. 4. Positieve aktie: het bevorderen van de inen doorstroom van vrouwen. 5. Het volgen van het ziekteverzuim, dat overigens niet van dien aard is dat het specifieke aandacht vereist. 5.3.3 Arbowetgeving en milieuzorg In 1993 zijn er vier inzetoefeningen gehouden en daarnaast enleele gerichte trainingen met betrekking tot persluchttoestellen en EHBO. De moeilijkbeidsgraad van de inzetoefeningen is in 1993 sterk toegenomen. Er waren twee onaangekondigde inzetoefeningen en twee (min of meer) aangekondigde. De lokaties waren: DVleugel N-laag, het laboratorium Hoge Snelheden bij W&S en het CBE/MBE laboratorium. De opzet van de oefeningen is veranderd. Deze ziet er nu globaal als voIgt uit: 1 Alarmering via piepers; 2 Pieperdragers (= inzetleiders) verzamelen zich bij de loge van N-laag waar, zo nodig, reeds akties ondernomen kunnen worden; 3 Oproep voltallige HVO-ploeg via de oproepinstallatie; (HVO = !:!ulpyerleningsQrganisatie) 4 Eventueel bevel tot ontruiming via de oproepinstallatie; 5 (Perslucht-)inzet + EHBO slaan onder commando van de inzetleider (5 personen van de 20 HVO-ers kunnen inzetleider zijn) die het meest van de lokatie weet. Er wordt zo snel mogeJijk een portofoon verbinding gerealiseerd tussen de inzetleider, de loge van N-Iaag en een verkennende persluchtploeg. Daartoe is in 1993 een derde portofoon aangeschaft. De oefeningen worden gevolgd door een nabespreking met brandweer en EHBOinstrukteur. De EHBO herhalingsoefeningen staan los van de inzetoefeningen.

24 Aigemene konklusies: De gekozen organisatie (zie verslag 1992: Directeur beheer, LVMC, Hoofd HVO, ploegleiders en inzetleiders) blijkt uitstekend te voldoen. De ploeg ervaart het o.m. als prettig dat er nu duidelijke afspraken zijn over wie de leiding neemt bij een calamiteit. De responsietijden op een alarm zijn hoopgevend; zonodig wordt reeds na ca. een minuut cen omruiming gestart. De portofoon-Iink tussen de loge van N-laag en de inzetleider ter plekke van de ramp is na 1,5 minuut operationeel, de eerste perslucbtploeg is in het algemeen binnen drie a vier minuten aktief. Kortom: de HVO-ploeg N is inmiddels volledig op haar taak voorbereid. 5.3.4 Huisvesting 1. De faculteit Tecbniscbe Natuurkunde is in 1993 gemeld dat zij bet hoge gedeelte van W&S dient te verlaten. Dit gedeelte wordt afgebroken ten behoeve van de nieuwbouw voor de faculteit Scheikundige Technologie. Dit zou ondermeer tot gevolg hebben dat, door de infrastructurele wijzigingen in de energietoevoer, de kontinuering van het onderzoek van de Vakgroepen NT en NR emstig gestagneerd lOuden kunnen worden. Tbans zijn de voomoemde plannen echter zodanig gewijzigd dat het hoge gedeelte van W&S blijft staan. Wei heeft de faculteit haar bezorgdheid uitgesproken over de tecbnische konsekwenties voor bet onderzoek in W&S van daadwerkelijke nieuwbouwaktiviteiten voor de fac. T. 2. In het tweede halfjaar van 1993 is de herinrichting van de voormalige ruimte van de faculteit Werktuigbouwkunde 0.85 in het gebouw voor W&S, ter hand genomen. Door de Bouwtechnische Dienst zijn hier ten behoeve van de vakgroepen NT, NR en de werkgroep KFM 9 zitkamers en een nieuw laboratorium voor het houtkachelonderzoek cq werkplaats, gerealiseerd. De oplevering ervan heeft in december plaatsgevonden. 3. Het al jaren bekende boge waterverbruik van de faculteit N, voomamelijk toegespitst op het verbruik in N-laag, beeft in 1993 geleid tot een eerste aanzet om te komen tot gesloten watercircuits. Eind 1993 zijn de eerste werkzaamheden gestart om het verbruik van bronwater in N-Iaag en het Cyclotrongebouw te beperken. Athankelijk van het beschikbaar stell en van middelen door het CvB zal in 1994 ook het verbruik van proces- en drinkwater, door middel van op bet dak van Nlaag geplaatste koelmachines, drastisch beperkt

kunnen worden. 4. De faculteit N heeft in 1993 redeUjk vaak (=teveel) storingen gekend in de water- en stroomvoorziening. De storingen in de stroomvoorziening werden voomamelijk veroorzaakt door bet in de loop van de jaren toegenomen verbruik. De faculteit heeft - om hieraan het hoofd te kunnen bieden - een extra trafo laten plaatsen waardoor de toelaatbare stroomsterkte is verhoogd van 750 Amp. tot 1200 Amp. 5. In 1993 is in het cyclotrongebouw het radiochemisch laboratorium volledig gerenoveerd. 6. Nadat bij oefeningen van de HVO-ploeg gebleken was dat het oproepsignaal niet overal hoorbaar was, is het aantalluidsprekers in N-laag en W&S aanzienlijk uitgebreid.

5.3.5 Aparatuurbeleid De behoefte aan verantwoording over aanschaf van apparatuur en dotaties aan het apparatuurfonds heeft geleid tot het vaststellen van enkele beleidslijnen. De daartoe te volgen procedure dient zo dient zo eenduidig mogelijk te zijn. Dok moet de verantwoording ten aanzien van de exploitatie inzichtelijk zijn voor gebruikers op alle niveau's. In principe dient de betreffende beheerseenheid aan te geven op welk niveau de verantwoording moet plaatsvinden. Binnen de faculteit Tecbnische Natuurkunde is daartoe het vakgroepsniveau het meest gciHgend. Daaronder vindt verantwoording per project plaats .. Naar de overtuiging van van de faculteit ids dit een inzichtelijke en heldere regeling. Doordat in het apparatuurfonds een (tijdelijk) tekort mag voorkomen, kunnen aanvullende dotaties gedurende het kalenderjaar achterwege blijven. 5.3.6 Intemationalisering De faculteit participeert thans in 4 Erasmusprogramma's voor studentenuitwisseling: - ICP - 93 - IRL 1044 Met Uxbrigde, Cork en Grenoble - ICP - 94 - NL 1111 Met Bari, Lisboa, Paris en Bochum - rcp - 93 - S 2010 Met UppsaJa, Heidelberg, Torino en Santiago de ComposteJa - ICP - 93 - UK 1225 Met Strathclyde.

25 ;n het kader van deze uitwisselingsprogramma's hebben ea. 8 buitenlandse studenten in het verslagjaar binnen onze opleiding onderwijs gevolgd. Elf Eindhovense studenten hebben in 1993 in het kader van bovengenoemde Erasmusprograrnma's aan een buitenlandse universiteit een stage verricht. De faculteit stelt jaarlijks de benodigde financiele middelen voor de ontvangst van 2 IAESTE studenten besehikbaar. Vanuit versehillende vakgroepen wordt geparticipeerd in TEMPUS-projekten. Buiten de Europese uitwisselingsprogramma's om, wordt samengewerkt met tal van universiteiten in Europa en daarbuiten. E.e.a. komt voornamelijk tot stand via kontakten van hoogleraren en staf. Zo is er bijvoorbeeld een samenwerkingsovereenkomst met de Universiteit van Western Ontario, de Queens University in Canada en de State University of New York (Stony Brook). De seetie GasdynamiealAeroakoestiek van de vakgroep Transportfysica werkt nauw samen met een aantal Franse universiteiten en instituten (Univ. Paris VI; IRCAM; Univ. du Maine; Inst. Mecanique de Marseille; Inst. National Polytechnique de Grenoble; Univ. de Poitiers). De overeenkomsten hebben wederzijdse bezoeken van studenten en staf ten doel waarbij de studentenuitwisseling zieh toespitst op het uitvoeren van stageprojekten met een duur van 3 a4 maanden. Aan 1 Eindhovense N-student werd door Shell in 1993 een intercontinentale stageplaats toegekend. De stage werd in Calgary (Canada) uitgevoerd. Voor de finaneiering van het verblijf van binnen de faculteit verblijvende onderzoekers wordt voornarnelijk - en vaak met succes een beroep gedaan op het TUE-stimuleringsfonds Internationalisering, het beurzenaanbod in het kader van culturele verdragen en NWO-beurzen. In het verslagjaar zijn 25 buitenlandse gastmedewerkers gedurende kortere of tangere tijd in de faculteit werkzaam geweest. Zeven van hen kwamen uit de voormalige Sovjet Unie, 6 uit de Oekraine, 2 uit Polen, 1 uit Slowakije, 1 uit Tsjechie, 1 uit de Verenigde Staten, 2 uit China, 2 uit Frankrijk, 2 uit India en 1 uit Halie.

5.3.7 Automatisering en computerisering In 1993 is het faculteitsbureau volledig voorzien van pc's die met elkaar en met een centrale

computer (Novell) gekoppeld zijn. In de faculteit wordt ten behoeve van sturing van experimenten en voor verwerking van meetresultaten veelal gebruik gemaakt van speciale daarvoor intern ontwikkelde hard-. software. Omvangrijke rekenaktiviteiten worden verwerkt via de faciliteiten van het TUE Rekencentrum. Op het niveau van bestuur en beheer secretariaten wordt op het faculteitsbureau en in de meeste vakgroepen voor tekstverwerking gebruik gemaakt van WP 5.1. Op enkele plaatsen wordt nog T-3 2.3. gebezigd, dat echter centraal naar WP 5.1 geconverteerd kan worden. In toenemende mate worden binnen de verschillende vakgroepen wetenschappelijke publikaties en dissertaties geproduceerd met behulp van laTEX. Het moge duidelijk zijn dat op het niveau van secretariaten uniformiteit in de prograrnmatuur zeer gewenst is voor effektieve uitwisseling van diskinformatie. Voor administratieve doeleinden wordt gebruik gemaakt van lO-Base (taakverdeling kernonderwijs), OWlS (studievoortgang), Oracle (algemene toepassingen), Lerupriss (personeel), ROSS (financien) en Quattro pro (tabellenwerk): deze software draait, afbankelijk van de funktie, 'stand alone', resp. op de mainframes bij het Rekencentrum. 5.3.8 Technische en interne dienstverlening Faculteitswerkplaats:

1. Personeel Aantal medewerkers: 6,9 vast dienstverband 2,0 SOM-Ieerlingen 1,0 MTS-practicant 2. Kapaciteitsbeslag Algemeen 528 Werkplaats 1871 Service-uren 2081 * Deeltjesfysica 5188 Transportfys. 1892 Vaste Stof 2329 St. Katalyse 405 Didaktiek 50

3,7% 13,0% 14,5% 36,2% 13,2% 16,3% 2,8% 0,3%

ad *: Kleine servicewerkzaamheden; totaal 1100 opdrachten over 2081 uren.

26 Verdeling in procenten: Aigemeen 6,6% Werkplaats 2,3% Deeltjesfysica 49,0% Transportfys. 7,6% 34,1 % Vaste Stof 3. Machinepark . In 1993 is ten behoeve van de servicewerkplaats een universele freesbank aangeschaft waardoor de mogelijkheden voor hen die gebruik maten van deze faciliteit aanzienlijk verruimd zijn. Interne dienstveriening Omdat delen van de huishoudelijke dienstverlening zijn uitbesteed (kantine, schoonhouden gebouwen) wordt hiervoor verwezen naar het instellingsverslag. Dit geldt evenzo voor de telefoondienst en de postbezorging. Voor de faculteit blijft over het toezien op het in goede staat houden van de gebouwen en de openbare ruimten. In incidentele gevallen is het nodig gebleken personen tot de orde te roepen in gevallen waar een loopje genomen werd met de zeer ruime interpreteeroare 'regels' voor bewoning van de faculteitsgebouwen. De interne huishoudelijke dienstverlening wordt uitgevoerd door drie concierges die tevens het magazijn bedienen en toezicht houden op het inen uitgaand 'verkeer'.

27

6. JAARREKENING Over het het afgelopen boekjaar heeft de faculteit een resuItaat behaald van Kfl 792. Ter vergelijking zijn de cijfers over het boekjaar 1992 gepresenteerd. Gezien de vooruitzicbten voor de komende jaren, za1 bet resultaat aan de reserves worden toegevoegd.

Begroting 1993

Rekening 1993

Rekening 1992

BATEN Rijksbijdrage exploitatie Overige centrale middelen Werk voor derden Overige baten Rente Doorberekening interne dienstverlening

22.655.638 13.800 2.667.500

23.073.365 13.800 5.456.024 129.283

22.422.567 37.709 4.683.413 63.412

319.400

810.346

283.638

Totaal baten

25.656.338

29.482.818

27.490.739

15.581.600 2.526.437 502.200

14.969.367 2.810.276 408.626

14.452.020 2.774.789 359.440 23.705

LASTEN Personeelslasten - Beloning voor arbeid - Sociale lasten - Overige personeelslasten - Dienstverl. personeelslasten Overboekingen overige lasten Overige lasten - Huisvestingslasten - Aigemene- en reiskosten - Specifieke kosten - Subsidies en bijdragen e.d.

5.910

504.466 7.199.923

12.121 757.861 10.085.074 234.041

21.124 638.591 9.553.095 59.856

26.314.626

29.283.276

27.882.620

Exploitatieresultaat

-658.288

199.542

-391.881

Onttrekkingen reserves Dotaties reserves

658.288

1.262.423 -670.352

259.119 -870.892

Totaallasten

RESULTAAT

o

791.613

-1.003.654

=======

======

======

28 Toelichting resultaat 1993 Het begrote capaciteitsbeslag door de faculteit op de centrale dienstverlening (CTD, BTD en RC) bleek in de loop van 1993 niet toereikend te zijn voor de bekostiging van de activiteiten van de vakgroepen. Door toegenomen efficiency bij de diensten en vanwege onderuitputting van het middelenbeslag door andere faculteiten is het mogelijk gebleken om een budgetverhoging voor de faculteit N te realiseren (+ 1,5 Mfl).

De fmanciele vooruitzichten voor de faculteit N waren in 1993 verre van gunstig. De meerjarencijfers tot 1998 indiceerden dat er voor wat betreft de personeelslasten een vermindering noodzakelijk zou zijn, uitgaande van het op hetzelfde niveau houden van de overige lasten. In dit kader is, daar waar dat mogelijk was, overgegaan tot temporisering van vacaturevervulling en een drastische beperking van tijdelijke aanstellingen t.l. v. de eerste geldstroom. Dil sobere beleid heeft geresulteerd in een overschot op het budget voor personeelslasten. Een tweede oorzaak voor de groei van het overschot bestaat uit de toegenomen opbrengsten uit werk voor derden. De bestemming van het overschot is evident. Gelet op trage aanpassing van de personeelsformatie naar de omvang van de te verwachten middelentoewijzing, zal dit overschot in 1995 en volgende jaren nodig zijn voor financiering van een deel van de formatie.

De faculteit beschikt momenteel voor ca. 1,9 Mfl aan reserves. In vergelijking met voorgaande jaren en met het oog op het beroep dat op de reserves gedaan moet worden in 1995 e.v. jaren achten wij het noodzakelijk om het netto-overschot uit 1993 te doteren aan onze algemene bedrijfsreserve. Het accres in wp-plaatsen Lo.v. 1992 wordt veroorzaakt door tijdeIiike aanstelling vanuit de Ie en 3e geldstroom, alsmede door de aanstelling van post docs. Een andere uitwerking van de jaarrekening 1993 is te vinden in bijIage H, Financiele overzichten 1993.

Het in 1993 ontstane tekort op de lopende exploitatie zal worden afgedekt door korting op de budgetten van de vakgroepen voor 1994, alsmede door fondsinzet.

Het meerjaren perspectief voor de facuiteit Technische Natuurkunde, uitgaande van de situatie 1993, is als voIgt weer te geven.

~

1993

1994

1995

1996

135

130

114

89

89

9

17

16

6

6

D-uitstroom

68

74

65

70

65

AIO-2-jaar

20

20

20

20

20

- Ie geldstroom

28

28

28

28

28

- 2e geldstroom

31

31

31

31

- 3e geldstroom (incl. UD)

12

12

12

12

12

FTE's onderz.

42

40

40

40

40

Opslag OBP

67%

67%

67%

67%

67%

Budget (x Kfl)

19.097

18.142

17.235

16.697

16.132

P-instroom (waarvan HBO)

AIO-4-jaar:

"

31

Op basis van de realisatie tot en met heden, moet gesteld worden, dat indien er geen aanvuilend stimulerend beleid wordt gecreeerd, deze vooruitzichten zich zeer waarschijnlijk zullen realiseren.

BULAGEA

KWANTITATIEVE GEGEVENS BU RET ONDERWUSVERSLAG 1993

BULAGEB

AFGESTUDEERDEN IN 1993

tiB 2

EIJLAGE A ItWlUITITATIEVE GBGEVENS BIJ BET ONDERWIJSVERSLAG 1993 Viol( DE Ii'ACllLTEIT TBCHNISCHE AATtIUIUroNDE

Tabel 4. Propedeuserendementen van de studierichting Technische Na:cuurku"dt! m.b. t. cohorten HaS/1ge6 tim 1991/1992. Op de peildatum ·.. ord: ook de omvang van het cohort bepaald.

Ge.neratie*

De tabellen zijn ontleend aan het Statistisch Jaarboek 1993 van de TOE.

1.

Het onderwijs in de faculteit

Het onderwijsaanbod van de facu1teit bestaat uit een volledige studierichting, namelijk de studierichting Technische Natuurkunde. 2. Aantallen eerstejaars natuurkundestudenten Tabel 2.1. Berstejeers N per 1 december Studiej. Propedeuse fase man vr cot 1984 94 7 101 1985 107 112 5 1986 107 1::'7 10 1987 111 11 122 1988 124 132 8 H89 152 13 165 1990 ~22 136 14 1991 127 136 !l 1992 120 11 l.31 1993 1.4 100 114 Opmerking: De v66raanmeldingen v~~r de cursus 1994/1995 vertonen een voortzetting van de na 1989 dalende tendens, die in z'n algemeenheid landelijk is. De daarvan lijkt vooral aan een afnemende belangstelling voor de {3wetenschappen geweten te moe ten worden en niet zozeer aan een verminderde

interesse voor de TUE. Het aantal doorstromers naar de verkorte opleiding Technische Natuurkunde bedroeg ih 1993, evenals in 19921 per 1 december: 11.

3.

Aantallen ingeschrevenen

Tabel 3.1. Ingellchrevenen van de laetet" 7 jaar per 1 december van het aangegeven jaar. Jaar 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993

Stud. man 516

vr 35

493 525

31

531 521 513 489

37 43 42 44 44

Ext:ra:le!

tot 551 524 562

man

yr

6 6 4

0 C :

14

0

12 10

0 0

574 563 557

533

De tel datum is 1 december vax: het 1 december en 31 mei daaropvolgend aantallen nog met ca 2% toenemen.

tot 6 ;;

..s 14

10

Toehoorders nwe st/audit. man vr tot 19 1 20 909 18 0 18 2' 0 24 36 0 36 34 3 37 45 4 49

Totaal man 541 508 547 567 571 559 544

vr 36 31 38 43 42 47 48

tot 577 539 585

610 613 606 592

jaar. Gebleken is dat tussen van het: inschrijvingsjaar) de

4. Numerieke rendementen NB. In het onderwiJsverslag van de TUE wordt gekozen voor het volgen van de 'curriculum-eerstejaars' bij hun gans door de gekezen studierichting. Instroom en uitstroom in hogere cursusJarer. b~:'jft. dus buiten beschouwingl Hiermee wordt uitsluitend hat rennement: van de 'hoofdstroom ' van studenten z~chtbaar gemaakt en niet van 'nevenstromen', zoals omzwaaiers in latere cursusjaren e.c. Dit kan verschiller. ~~ re~deme~~e~ ~O~ :0% opleveren.

1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992

Cohorcgrootte (aant. stud.l man vr tot 103 111 124 152 122 126 119

10 10 7

13 12 9 11

~13

121 131 165 134 135 130

Numeriek P-rendement in binnen binnen 1 binnen 1" jaar Jaar jaar 29 34 26 28 30 30 19

60 58 50 52 44 48

73 69 61 71 64 63

jaar 73 73 64 72

66

Ad*: Generatie * een groep studenten die in hetzelfde studiejaar N waren. Dit aantal (cohortgreotte) kan op de peildata kleiner %iJn van tabel II. Opmerking: De tabel toont aan dat er in de afgelopen jaren geen verbetering van het studierendement. Integendeel, neg nooit was binnen een jaar het P haalde %0 laag als in 1992. De cohortgrootten zijn in de tahe11en 4.1 en 4.2 voor de overeenkomst.ige jaren

gelijk. De peildatum v~~r de cohortgrootte is 31 mei tim cohortjaar 88/89 en 1 december vanaf cohortjaar 89/90, De peildatum ve~r het rendement na 1 jaar is 1 december; die voor 1 jaar is 1 december; binnen 1M jaar: 1 mei en binnen 2 en na 2 31 augustus. Tabel 4.1. betreft de percentages van VOOr de eerste maal ingeschreven studenten die binnen de genoemde periode met goed gevolg het propedeut1sch examen binnen de eigen studierichting hebben afgelegd. Tabel 4.2. POllt propedeullerendementen van de cohorten 1983/84 tire 89/90. Gen. Cohortgrootte Numeriek rendement in procenten (aant.studenten) man vr tot binnen 4 j r binnen 5 jr binnen 6 jr meer dan 6jr 1983 100 6 106 2 14 39 56 39 1~84 92 7 99 1 56 12 1985 108 5 113 3 50 65 11 1986 103 10 113 0 47 64 10 1987 111 10 121 2 40 15 1988 124 7 131 1 13 1989 152 13 165 4 De peildatum voor de cohortgrootte is 31 mei en voor het bepalen van het rendement 31 augustus. Vandaar ook de verschi lIen met het aantal ingeschrevenen van tabel 2.1. Onder post prepedeuserendement wordt in cabel 4.2. verstaan het percentage van een groep studenten, gelijktijdig in de studierichting N v~~r de eerste maal ingeschreven, dat voor het PP-examen N is geslaagd. Opmerking: Uit het PP-rendementsoverzicht blijkt dat meer dan 5 Jaar nodig zijn om een rendement van 40\ te halen; de generaties ~9S5 en 1986 vertoonden dienaangaande een hoger rendement dan de andere generaties.

4

Tabel 4.3. Het post propedeueerendament in reletie tot hat. eantel P-S .... l .. agd.n. (Van een populatie p-geslaagden in het vermelde jaar wordt weergegeven wat het: percentage is dat een pp-diploma haalt.) peildat.a voor de cohortgrootte; 1 december; voor het rendement, 31 augustus.

Cohortjaar

l'opulatie l'-geslaagden

1984 1985 1986

pp-rendement van p-geslaagden per 31 augustus, + 3 jaar + 4 jaar + 5 jaar +> S jaar

94

9 4 7 6 4

45 31 25 46 41

79 98

6 9

38

75 68 71 83

1987 1988 1989 1990

76 66 72 80 72

87 76 85 86

PP-instroom

1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990

77

94

PP-rendement van de PP-instroom per 31 augustus: 31-8 + 4j 31-8 + 5j 31-8 + 6j 46 35

76 73

8a

25 46

75 82

de tabel wordt de hcofds~~oo~ d~e het p~ en PP-examen hebben ~n de tabel als P-instroorr. N ?-fase: ' decembe~,

87

41

74

87

daarmee wordt bedoeld, die studenten in de studierichting N en waarvoor ze geregistreerd. Peildatum instroom in de

35

35

1 10 27

3 29 78

33

94

na n 57

57

n 72

n

na 5 jaar ~a

::>

6 Jaar £ J aar

37 55

2! 65

3e £3

> :1

1 13 30

n 34

Postpropedeuse na 4 jaar 0 na 5 jaar 12 na 6 jaar > 6 jaar

3 12 52 61

4 18 77 90

na

1»

n 68

jaar

"'60*

o

o

** o

27

11 47 58

16 69 85

82 91

na 2 jaar

na > 2 jaar

n 82

'lr* 73

n 84

... 74

12 57

4 15 70

3 12

4 14

57

68

71

87

72

86

na

1»

jaar

na 2 jaar n 82

%* 73

.* o

.**

13 63 81

10

o

o 11 52

na :2 jaar %*

"'58*

n 84

2 32 73

1 17 46

1 24 66

2

2

18 48

21 57

70

50 64

73

13 63 82

n70

3

1l

a3

o 67

.*.

na " 2 jaar n t·

11 52

%* 34

na

'lr* 26

n 66

0 35

15

Cohort 1989: 165 studenten Propedeuse na 1 jaar n t* Postpropedeuse na 4 jaar

72

\* 73

1

1 12 38 63

1 17 53 S6

53 88

t* 30

Cohort 1986, 131 st.udenten Propedeuse na 1 jaar

jaar

73

Post Propedeuse

na 4 jaar

jaar

"'60*

**

Cohort 1967, 121 studenten Propedeuse na 1 jaar n

1»

67

o

46 59

na > 2 jaar %*

n 88

73

2 18 48

:2 21 S5

o

1" jaar \"* 50

0 23

na 2 jaar

*** 2

15 40

na > 2 jaar

n

%*

n

,.

80

61

84

64

0 19

o

0

o

15

19

16

o 12

voer de bepaling van de

na

na 2"

Postpropedeuse na 4 jaar 0 na 5 jaar 9 na 6 jaar 27 > 6 jaar 20

41

39

Verder gelden de pei:Ldat.a als die van tabel 4.1.

n

9 21 85 91

l'ostpropedeuse na 4 jaar na 5 jsar na 6 jaar > 6 jssr

percentages var. de subcchor~en die he: PP-examen behaald hebben, geldt 31 augustus. ~e omvang van de hieronder vermelde cchorte~ wijkt af van die van tabel 4.1., omdat hec een gevolgde deelpopulatie betraft. :o'"ort 1984: 99 studenten Prcpedeuse na 1

Postpropedeuse na 4 jaar na 5 jaar 7 na 6 jaar 28 > 6 jaar 30

na n68

85

Tabel 4.5. Relatie tussen studieduur P-fase .n studieduur pp-fase. In deze cabel wordt weergegeven welk percentage van een cohort het P-diploma haal~ na 1, l~r Z en 3 jaar en vervolgens wordt weergegeven welke percentages van de zO bepaalde subcohorten het Pl'-diploma haalt na 4, 5, 6 of 7 jaar (na aanvang van de s~udie·· :~

29

n 33

31-8 + 3j 10 5 7 6 5 6 9

72 60 67 82 88

33

Cohort 1986, 113 student.en propedeuse na 1 jaar

Tabel 4.4. Het Poet propedeueerendament op basis van PP-tnstroom. (De populatie wordt bepaald door het aantal p-geslaagden. eventueel ook uit andere studierichtingen afkomstig, dat in het aangegeven jaar met de post propedeuse studie beg-onnen is. Weergegeven wordt welk percentage van een populatie Pl'-instromers van het. studiejaar (=jaar van eerste inschrijving) op de peildatumvan 31 augustus het. l'l'-diploma heeft behaald.l Cohortjaar

Cohort 1985, 113 studenten Propedeuse na 1 jaar n %*

**

na 5 jaar na 6 jaar > 6 jaar 1

l2 38 64

ac . . : percent-age vo~::- ?:::cp-:cieuse ~.. ar: de to~a:e ins~roorr. a::' "'*: percentage Y:);;;r ;:;oc~c:raa::" . . ·a:::: ?eslaagder: voor Propedeuse a.:: ..... * percentage ges:aa?"-:lez: 1,-0::::-::: Doc::,:;raa-=- ;-ar. de ::ctale .lnst:1;"oom

na 1M jaar

na 2 jaar t*

na

28

n 85

%*

46

52

n 117

71

n 119

4

9

4

5

5

4

5

> 2

jaar t* 72 4

*** 3

6

5

5.

Qyerige gegevens m.b.t. onderwijs

Tabel 5.1. Bet &antal met goed gevolg sfgelegda examene in het studiejeer Propedeuse

1990 1991 1192

man

vr.

121 89 80

10 8 ..

Afsluitend examen man vr.

tot

n1

73 71 65

97 84

4 3 6

tot 77

74 71

Het aantal afgestudee:rcien bedroeg in de kalenderjaren: il.2Q: 53 12!1: 76 ~: 77

.!l!!i: 50 ill.a.: 46 1986: 55

.un: ~,

116 65

Stegea Ret aantal natuurkundestudenten dat buiten de TUE een stage deed bedroeg: 1992

1993

13 10

10

o

o

15

1993 deden 118 natuurkundeatudenten een stage binnen de faculteit. (CSA: gerealiseerda onderdelen)

In

InternationaliaeriDg De faculteit perticipeert - ICP - 93 - IRL 1044 ICP 94 - NL 1111 - ICP 93 - S 2010 - ICP

93 - UK 1225

Ben ~eting

met betrekking tot het resultaat van de P-studieadvisering laat

zien dat ca 64% van de studenten een positief advies krijgt en hun P behsalt, 2% krijgt een poitief adviee, maar behaalt geen P. Ca 17\ krijgt een negatief adviee en staakt de etudie, ca 6' krijgt een negatief advies en slaagt deeondanks voor bet P-examen . 10% staakt de studie zonder een studieadviee te hebben ingewonnen.

il.2l: 80 ill!Z: 73

bij andere nederlandse universiteiten bij de binnenlandee industrie in bet buitenland

Uit het verslag ven de P-studieadviseur: Een vergelijking van de studierendementen van de opleidingen van de Nederlandse Natuurkunde faculteiten toont aan dat het P-rendement van de TOE praktisch overeenkomt met det van de andere N-opleidingen. Het PP-rendement is iets hoger dan dat van de andere zusterfaculteiten, met uitzondering van de KUN en de ROL.

thans in 4 Erasmusuitwisselingsprogramrna's, Met Uxbrigde, Cork en Grenoble Met Bari, Lisboa, PariS en Bocbum Met Uppsala, Reidelberg, Torino en santiago de Compostela Met Strathclyde.

In het kader van deze ui twissel ingsprogramma 's hebben ea. 8 bui tenlandse student en in het verslagjaar binnen onze opleiding onderw:'js gevolgd. Elf Eindhovense studenten hebben in 1993 in het Kader van bovengenoernde Erasmusprogramma's aan een buitenlandse universiceit een stage verrieht. De faculteit stelt jaarlijks de benodigde financiele middelen voor de onevangst van 2 IAESTE studenten beschikbaar. Vanuit verschillende vakgroepen wordt geparticipeerd in TEMPUS-projekten. Buiten de Europese uitwisselingsprogramma' s om, worde samengewerlet met tal van universiteiten in Europa en daarbuiten. E.e.a. komt voornamelijk tot stand via kontakten van hoogleraran en seaf. ZO is er bijvoorbeeld een samenwerkingsovereenkomst met de Universieeit van Western Ontario, de Queens University in Canada en de State University of New York (stony Brook). De sectie Gasdynamica/Aero-akoestiek van de vakgroep Transportfysica werkt nauw samen met een aantal Franse universiteiten en instituten {Univ. Paris V!; IRCAM; Univ. du Maine; Inst. Mecanique de Marseille; Inst. National polytechnique de Grenoble; Univ. de PoitieraJ . De overeenkomsten hebben wederzijdse bezoeken van studenten en staf ten doel waarbij de studentenuitwisseling zich toespitst op het uitvoeren van stageprojekten met sen duur van 3 a 4 maanden. Aan 1 Eindhovense N-student werd door Shell in 1993 een intercontinentale stageplaats toegekend. De stage werd in Calgary (Canada) uitgevoerd. Lerarenopleiding In 1993 hebben 2 natuurkundig ingenieure de eerstegraade lerarenbevoegdheid behaald. Ca. 15 studenten zijn aan de predoctorale fase van de tot eerstegraadsleraar natuurkunde begonnen, 10 natuurkundig ~n 1993 begonnen met de lerarenopleiding "" de 2e faee.

Onderwijs en personeel Tabel 5.2. De omvang van de per 31 december 1993

~

forma tie ean wetenscheppelijk personeel

Categorie wp hl

uhd ud aio's ov. wp totaal

12,8 15,23,9 29,6 ~

91,9

Tabel 5.3. De over bet kalenderjaar g_tan inzet van tijd veor ondervijs ven wp le geldstroom P-onderwijs D-kernonderwijs Keu2evakken Begeleiding stagiairs Begeleiding afstudeerders Begeleiding 2-jaren aio's Overige onderwijstaken Onderwijs totaal

~

7,0 S,7 3,S 7,1 8,0 0,8

fte fte fte fte

1,4 fte 33,8 fte

fte fte fte fte 0,8 fte 1,6 fte 33,2 fte 6,3 3,8 4,7 8,7

Pe enquete naar de inzet van tijd over 1993 leverde een cotaal inzet van 121,4 fte. Daarvan was 33,2 betrokken bij het proces onderwijs. Pit komt neer op 27%.

JvR/AD

Biilage B APRIL 1993 IN 1993 AFGESTUDEERDE NATUURKUNDE STUDENTEN EN DE TrTELS VAN DE AFSTUDEERVERSLAGEN FEllRUARI 1993 Bogaart, H.G.l. van den

NT

Dongen

Periodieke wervelafschuddingen in vertakte gasttansportleidingen: vergelijking van eenvoudige 2D-lijnwervelmodellen met visualisaries.

Janse, F.Q.P.

NV De Waele

AC-mlcrocalorimeter gebaseerd op een siliciumchip

Otter, W.K. den

NY Brongersma

Molecular dynamics simulations of ion scattering on a supported rhodium cluster

Rhee, M.P.l.M. van Franken, Y.

Iersel, R.M. van

Jenniskens, H.G.

NI RoufslSluijter

NV Brongersma

ND De Voigt

Het meten van psychometrische krommen en lijnspreidfuncties met quasi-statisch en dynamisch gemoduleerde beeldlij nen

NR

Kok NV Kopinga

De capacitieve torsie magnetometer: Verbetering van de opstelling en metingen aan magnetische films en multilagen

Aelen, F.W.L.

NM Massen

Schatting van stromingsprofielen in de Carotis.

AIjona Gomez, F.

NI van Haeringen

Berekeningen van bandenstrukturen van (GaAs)m(AI.Ga1 .• As)n-superroosters.

Beeck, J.P.A.I. van

NT van Dongen

Ben reeei druppelgroeimodel, belicht in een binair mengsel.

Cleef, M.W.M. van

NY Brongersma

Transparent Conducting Films of Indium Tin Oxide: Deposition and Characterization.

Driessens, R.M.A.

ND D. Schram

Constructie van een spectroscopische ellipsometer met meerdere hoeken van inval en analyse van de verkregen data.

Grift, M. van de

NV Brongersma

Time of Flight ion scattering and recoiling spectroscopy. Optimalization and first results.

Hofman,1.M.A.

ND Hagedoom

Analytische methoden ler bepaling van zel fkrachten in een centripetaal versnelde geladen deeltjesbunch.

Louwers, M,T.

IPO/Nl HoutsmafSluijter

Introductory research on the effects of operational sounds on the quality perception of consumer products,

Raps, F.A.

Verbeterde twee-dimensionale ionendetector voor de EARISS. Metingen en berekeningen aan de preparaatschade van organische materialen door een protonen microbundel.

Meijerinck, R.

NM Massen

Optical changes of heated egg white and egg yolk and denaturation and aggregation of the molecules.

Muijres, A.J.H.

NI Sluijter

Theory of a semiconductor laser with optical injection.

Sambeek. M.J.M. van

ND De Hoog

Massa-opgeloste lonen energieverdeBngen op de elektroden in 131,56 MHz Ar, CF4 en N2 plasma'S.

Wintraecken. Y.J.E.

ND De Voigt

A compact Ge-BGO Compton suppression spectrometer.

Validation of a distillation model in practice

JUN! 1993

Vrijdoctoraa!: Zwijnsvoorde, C. van

LA Kopinga

Software on twerp en implementatie voor metingen aan spoorelementen in de scannende protonen microbundelopstelling

!

NT van Heijst

Het thermische Systeem van een Micro-Zwaartekracht Experimenteer faciliteit.

Meljering, L.J.T.

ND vd Sijdelv Heljst

A Thermodynamic Sea-

Melsen, I.A.

ND de Jonge

Oortwijn, ].

Peij, A.E.H. von

Mastenbroek, O.

Hofmans, G.C.J.

NT Van Dongen

Homogeneous nucleation of real binary mixtures

Janssen, P.P.L.

NT Van Heijst

Interactions of dipolar vortices

Cohesive Properties and Crystal Structures of Rare-Earth Metals

lonkers,l.

ND De Voigt

NI Michels

Elastic wave propagation through media with spheroidal inclusions.

Mols, B.M.

NI Michels

Modellering van de elektrische geleiding van een binair composiet

NI de Muynck

Gelijktijdige niet-ideaIe meting van

Musters, P.A.D.

pad en interferentie in het tweespleten

NY Brongersrna

Optical Response of the Au and Ag induced reconstructions of a Si(111)

Ice Model

surface

experiment. Rubingh, M.I.A. Mw.

ND Hagedoorn

Design Calculations and Model Measurements for the EUTERPE Accelerating Cavity.

Sabel, M.A.J.B.

KF Wijn

Invloed van respiratie op bloeddruk bij pasgeborenen.

Streutker, G.

NY Wolter

Hot electrons in Silicon

Velthuis, S.G.E. te Mw.

NV De Jonge

Structural Characteristics of CoINi, Col Ag, and Co/Cu Multilayers Measured with Nuclear Magnetic

Nuijten, I.A.

Nuland, K. van mw

devices.

NT Van Heijst

Merging of 2D vortices on a rotating plane

ND

Scanning Transmission Ion Microscopy

De Voigt Ruigrok, E.W.M.

NY De Waele

Adiabatische expansie van 3He in een 'He-'He-mengsel

Severens, R.J.

ND D.Schram

Cleaning of iron Archaeological artefacts by cascaded arc plasma treatment

Sigtermans, D.E.S.K.

NI Michels

Effectieve elastische eigenschappen van materialen mel schijfvormige breuken

Spoel, W.H. van der

ND Modelling of radon transport in the De Voigt/De Meijer KVI radon vessel

SlOOf, T.H.

NI Van Haeringen

Resonance. Vlimmeren. B.A.C. van

FI Kopinga

Automatiseren op een Neonatal Intensive Care Unit. PhyDAS software voor het PINO project. (MicroGiant & MPS030)

AUGUSTUS 1993

ow berekeningen van de effecten van elektron-elektron interacties in silici-

NR Kok

Aigemene Implementatie van Fuzzy Control in SIMULINK en PRIMAL

Boomkamp, P.A.M.

NI Michels

Interfacial stability of Core-annular flow with a small viscosity ratio

Ummels, R.T.M.

NI Van Haeringen

Pseudopotentiaal bandstructuur herekeningen met spin-baan koppeling

Cremers. B.E.

NT Van Heijst

Chaotic advection by dipolar vortices on a topographic ,,-plane

Ven, EAI van de

ND D.Schram

Thomson-Rayleigh verstrooiing aan argon/waterstof plasma's

Dankers. H.

NV De Waele

AC-microcalorimetrie tussen 1.5 en 30 K.

Verhaegh. G.M.H.

NT Van Heijst

Toepassingen van eeo niet-stationaire naaldmethode

Wevers. J.CA.

ND D. Schram

A Numerical and ExperImental Characterization of A Hydrogen Plasma

Bersselaar, H.I.G.M. van den

urn

Westenberg, J.l. W.

OKTOBER 1993 Base1mans, J.l. M.

Berg, S. van den

Boer, A.C. den mw.

Broek, J.A.G.L. van den

KF Massen

lnstationary flow in a straight, distensible tube: analysis of wall and fluid motion

NR Kok

Modellering en validatie van een LDPE fabriek in SPEEDUP

22 I:!BCEMBER 1993

NV De Waele

Magneto-transport in een ring- en cirkelvormig 2 dimensionaal electronengas op vloeibaar helium

Breukers, M.l.E.G.

ND Beijerinck

Interaction of a beam of metastable argon atoms and a diode laser beam

Damen, l.F.H.

NO D.Schram

Laserdiode absorptie metingen aan een inductief gekoppeld argonplasma

tIT

Heterogene condensatie en druppelgasmengsels van groei in nonaan/water in argon/stikstof

Dorst, L.l.

NV Wolter

Ensemble Monte-Carlo simulaties in balfgeleider preparaten

Van Dongen

Derksen, A.T.A.M.

Investigation of the determination of optical properties with the use of integrating spheres and an inverse adding doubling algorithm

tIT/W Van Dongenl Janssen

ND Botman

Field measurements of the prototype EUTERPE dipole and related electron optical studies

Groeneveld, R.l.H.

Nl/IPO Sluijter/Roufs

Loca1isation of Surround Sound SignaIs

Kemerink. M.

NV Wolter

Coulomb-Blockade Oscillations in a Double Quantum Dot System

Kuiper, S.

NV Wolter

Getteren in Kristallijn Silicium ZOonecellen

Hack, R.A.A.

NI Muynck

Hoi van 't, M.J. Mw.

tIT van Dongen

Jacobs, M.M.

NI Michels

Korevaar, E.W.

KF Massen

Mode analysis of open resonator and linewidth enhancement factor Modelvonning van de menselijke spraak: Stroming door de glottis en effect van de valse stembandeD Tbeoretical and computational description of aspbaltene stacking Simultane bepaling van de transversale en axiale snelheidscomponent van de stronting in een bloedvat met behulp van u!trageluid

Van Heijst

Determination of 2D equivalent angles of attack for a non-rotating wind turbine rotor blade

Menting, A.H.

NV de Jonge

Magnetische eigenschappen van Sn\.xMIlxTe met x ~ 0.10

Paffen, R.M.1.

ND D.Schram

Emissie Spectroscopie aan expanderende argon-waterstof plasma's

Schoenmakers, L.P.B.C. Mw.

NT Van Dongen

De instabiele startWervel

Perquin. H.

NR Kok

Fuzzy control voor Mirna Systemen

Veerdonk v.d., R.l.M.

NV De Jonge

Reijnierse, C.M.I. mw.

NT/W Van Dongenl Janssen

Experimental and numerical analysis of an unsteady pulsatile free shear layer

Perpendicular and in-plane magnetoresistance measurements on Co/Cu (100) multilayers

Vissers, Y.

NT Van Heijst

The application of hydrodynamic sealing in a wind pump

NV De Waele

Edge Magnetoplasma Resonances in a Two Dimensional Electron Gas on Liquid Helium

Vorst van de, M.T.H.

NV De Jonge

The effect of the magnetic layer on the interlayer exchange coupling

Maassen, W.H.

Vorstenbosch. H.F.W.J.

tIT

BIJLAGE C

BESCHRIJVINGEN VAN VF- EN NIET-VF-ONDERZOEKPROGRAMMA'S

tL13 2

1 FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNOE

Bijlage C

WETENSCHAPPELIJK VERSLAG 1993

Programmaleiding: Prof.dr.ir. D.C. Schram Prof.dr. F.I. de Hoog Prof.dr. L.T.M. Ornstein Prof.dr. H.C.W. Beijerinck

Bescbrijvingen van VF- en niet-VF-onderzoekprogramma's ingedeeld naar: V oorwaardelijk gefmancierd onderzoek Niet voorwaardelijk gefmancierd onderzoek

A.

B.

ad A. V oorwaardelijk gefmancierd onderzoek Plasma-, Atoom- en Molecuulfysica l. 2. Kemfysische Technieken Theoretische Natuurk:unde 3. 4. Transport van Massa, lmpuls en Energie Gecondenseerde materie, fysica en technologie 5.

ad B. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

12. NB.

A.

Niet voorwaardelijk gefinancierd onderzoek Vakgroep Systeem- en Regeltechniek Vakgroep Fysiscbe Informatica Vakgroep Analyse van Fysische Meeunethoden Vakgroop Oidaktiek NatuurkUnde Wergroep Fysisch Technische Laboratoriumautomatisering Werkgroep Klinisch Fysische Meettechnieken Werkgroep Natuurkunde en Samen1eving

VF-PROGRAMMA: TUE NAT 201.90.32 PLASMA-, ATOOM- EN MOLECUULFYSICA (PAM) van de vakgroep Deeltjesfysica, ND

Codering: ISN: NWO: NABS: Pag. 2

9 12 15

22 29 31 31

31 32 34 35

Voor kwantitatieve gegevens: zie de tabellen na hoofdstuk 4, ONDERZOEK, van het (algemeen) VERSLAG 1993.

VOORWAARDELIJK GEFINANCIERD ONDERZOEK

Toelichting OJ> de programma's PAM en KFf. De programma's Plasma-. Atoom- en Molecuulfysica (PAM) en Kernfysische Technieken (KFT) worden binnen een vakgroep, de vakgroep Deeltjesfysica, uitgevoerd. Het onderzoek van deze vakgroep is gericht op de interactie van deeltjes op atomaire en subatomaire scbaal. Beba\ve de financiering uit de eerste geldstroom. zijn de tweede geldstroom (FOM en STW) en de derde geldstroom (w.o. IOP-IC en CYGNE B.V.) belangrijke bronnen van onderzoeksgelden. Zonder deze additionele middelen zou hel niet mogelijk zijn om de infrastructuur van de vakgroep voor het doen van onderzoek dar internationaal aanzien geniet. te handhaven.

2204, 2206, 2209 P240, P230, P250, N.050, N.059

noo, Tl50, TI40

Programmabeschrijying Het programma van dit deel van de vakgroep Deeltjesfysica richt zich op het doen van onderzoek en geven van onderwijs op bet gebied van de plasma-, atoom- en molecuulfysica. Het is georganiseerd in drie werkeenheden/onderwerpgroepen: evenwicbtsmodeUen en transport in plasma's (ETP); elementaire processen in gasontiadingen (EPG); atomaire en optische wisselwerkingen (AOW). Het onderwijs en onderzoek betreft fysica van plasma's, van geioniseerde media in bet algemeen en van wisselwerkingen russen deeltjes en fotonen. Het is gebaseerd op tradities van gasontIadingsonderzoek, thermonucleaire en thermoatomaire plasmafysica, botsingsfysica en quantumelektronica. De plasmafysica als zelfstandige discipline tan globaal worden onderverdeeld in een thermonucleair en een niet-thermonucleair, thermoatomair, deel. Het tItermonucleaire deel vindt zijn wetenschappelijke grondslag in de probleemstelling die voortkomt uit het streven naar de opwekking van tltermonucleaire energie met bebulp van fusie. De astrofysia grenst nauw am dit gebied. Middels een bijzondere leerstoel en een adviseurschap bij het FOM-Instituut voor Plasmafysica besteedt de vakgroep aandacht am de thermonucleaire plasmafysica. Hoofdthema van onderzoek en onderwijs is de thermoatomaire plasmafysica met de daarvoor relevante atoom- en molecuulfysica. Het eerste doel daarbij is het vergroten van de kennis van de plasmatoestand van de materie en van fundantentele interacties russen deeltjes en fotonen. Oit wordt bereikt door het opstellen en experimenteel toetsen van fysische modellen van uiteenlopende aard, zowel in termen van macroscopische processen (plasmatransport, plasma-evenwichten), aJs van microscopische processen (wisselwerking van deeltjes onderling en tussen deeltjes en fotonen). In de onderwerpgroepen Plasmafysica (ETP, EPG) en Atoomfysica wordt bewust een evenwichtig bestrijken van bet parametergebied van niet-tItermonucleaire plasma's nagestreefd: van zeer lage elektronendichtheid (lOlslm3) tot zeer hoge (1()24Im3). Oit wordt o.a. bereikt door fundamentele en toegepaste studies als etsen en depositie in een breed parametergebied te kiezen. Er is ontwikkeling naar een grotere chemische component in het onderzoek in relatie met loepassingen. De interactie tussen wand en plasma (systeem: gecondenseerde materie en plasma) krijgt ook loenemende aandacht. Er zijn middels gezamenlijke programmadelen goode contacten met de beide FOM-Instltuten

4

in Nederland (en met een aantal industriele partnerS). Het onderzoek in de onderwerpgroep AOW heeft een duideJijke relatie met de hoven omschreven studies. Ben voorbeeld biervan is het onderzoek naar reactie- en hotsingsmechanismen aan het oppervlak bij instraling van deeltjes en fotonen. Daarnaast is er ook de directe motivering vanuit de atoomfysische discipline, betgeen van groot belang is voor de contacten binnen en buiten de faculteit; met name dienen bier genoemd te worden de contacten met de atoomfysica in Nederland (FOM-AQ). De beide delen van de vakgroep Deeltjesfysica, PAM en KFT (Kernfysische Technieken) hebben feitelijke samenwerkingen ten aanzien van brennen, analyse van dunne lagen en diagnostische methoden in plasma's. Deze is in 1993 verder verstevigd door de oprichting van de onderzoeksschool Plasmafysica en Stralingstechnologie. Daarmee is het plasmafysisch en gasontladingsonderzoek ingebed in een grorer programma met andere vakgroepen en faculteiren en het FOM-Instituut voor Plasmafysica. Binnen ERASMUS-verband is er een uitwisselingsprogrannna betreffende gasontladingsen plasmafysica. Ten aanzien van dunne lagen onderzoek en de oppervlaktefysica is er een groeiende interaetie met de vakgroep Vaste Stof. De stromingsproblematiek en de chemie bieden aanknopingspunten voor toekomstige interactie met de vakgroep Warmre en Stroming en de faeulreit der Scheikundige Technologie. Evenwichtsmodellen en transpOrt in plasma's, ETP. Naast de gerichtheid van het onderzoek op de fundamentele aspecten van geloniseerde media, wordt er steeds meer een tweede kader zichthaar waarbinnen het onderzoek zich ontwikkelt. Dil kader wordt gevormd door de technologie van plasma's. Gedacht moet worden aan het gebruik van plasma's als bron van Iicht (o.a. lasers), van geloniseerde deeltjes (versnellers. ionenbronnen. kopieennachines), van chemisch actieve deeltjes (plasmachemie. oppervlaktemodifieatie). als drager van energie (plasmavlam. lastechniek. energietechniek) of als al dan niet gewenst geleidende medium (hoogspanningstechniek). In de techniek wordt nu vaak op empirische wijze met plasma's gewerkt; voor een verdere ontwikkeling is er de noodzaak van een wetenschappelijke benadering. Daarvoor is de wederzijdse beinvloeding van de plasmafysica en de atoOtn- en molecuulfysica onontbeerlijk. maar ook vele andere fysische disciplines leveren een essentiele bijdrage tot het vakgebied. Momenreel speclt binnen de universiteit een gerichte toespitsing van het deel van het onderzoek gericht op duurzaamheid in TDO-verband. Met name de depositie van dunne lagen (koolstof. silicium) en de bemoeiingen met AVR (met ICP en IMP plasma's) kunnen hier ingebracht worden. FOM en STW steunen het onderzoek op de gebieden plasma-etsen en plasmadepositie in ruime mate. terwijl door dezelfde instanties steun werd gegeven voor het werk aan inductief gekoppelde plasma' s en werk aan botsingsprocessen met geexciteerde atomen en deelaspecten van het etsen depositieonderzoek. De steun van STW/FOM en van het 3TU-vernieuwingsplan (dunne lagen) betreft die v~~r de snelle depositie van amorf silicium. Diamant- en a-C:H depositie is voortgezet mede

met FOM-steun uit bet gewone programma. Grafietdepositie is gerealiseerd m.b.v. een speciaal NET-contract. Ook de steun van de NOVEM is bier meer recent bijgekomen en van de EEG in de vonn van een Science project (met Delhi en DUsseldorf). Er is via contractresearch een daadwerkelijke belangstelling voor depositie geweest bij de industrie enige jaren geleden bij Shell en momenteel bij OCE van de Grinten. In samenwerking met en steun van AMOLF heeft een programma voor bet genereren van intense waterstofbundels gelopen. Daarbij is tevens aanzienlijke steun van Shell-Rouen verkregen. Binnen STW-verband zal in samenwerking met faculteit W (Van Steenhoven) en AMOLF onderzoek naar atoom- en ionenbronnen worden voortgezet en worden gericht op optimalisatie van bronnen. Het aanvankelijk door FOM/STW ondersreunde onderzoek in de groep Elementaire processen in gasontladingen, EPG, naar de plasmafysische eigenschappen van radiofrequen1e capacitief gekoppelde systemen is in een nieuwe fase gekomen. Het reactoronderzoek richt zich thans op plasmaconfiguraties waarmee hogere dichtheden en dus hogere modiflCatiesnelheden kunnen worden bereikt. Gekozen is voor bet onderzoek aan de RFI-configuratie, een hybride systeem met inductieve en capacitieve energie-inkoppeling. Het ondermek aan poedervonning in plasma's, geinitieerd in 1991 in het kader van een BRITE-EURAMcontract, wordt voortgeZet. Ben nieuw BRITE-EURAMcontract, waarin de mogelijkbeden voor het vonnen van poeders geschikt voor katalyse worden ondetzocht, is goedge.keurd en gaat van start. Het ontwikkelen van infraroodrechnieken voor plasma-onderzoek is een belangrijke gemeenschappelijke noemer van de diverse onderzoekslijnen. De met FOMlSTW -steun gerealiseerde ellipsometersystemen geraken in de utilisatiefase. Met de via bet eerder genoemde eerste BRITE-EURAMcontract aangeschafte IR-laserspectrometriesysteem worden in het poederonderzoek, maar ook bij ander onderzoek interessante resultaten behaald. Sreeds meer aandacht wordt besteed aan de numerieke modellering van plasma's. Hoofdthema hierbij is de toepassing van panicle-in-celrechnieken op ontladingen bij hogere drukken (> 100 Pa).

De groep Atomaire en Optische Wisselwerkingen, AOW, opereert eveneens met mime srenn uit de tweede geldstroom ten behoeve van het werk aan laserkoeling en atomaire hotsingsprocessen. Hierbij wordt vooral aandacht besteed aan inelastische hotsingen van elektronisch geexciteerde edelgasatomen met atomen en eenvoudige moleculen als hotsingspartner. De bierbij onderzochte processen zijn intramultiplet mixing, excitatieoverdracht en ionisatie. Bij hotsingen met atomen spelen aileen de elektronische vrijheidsgraden een roI; voor moleculen wordt ook gekeken naar excitatie van rotatie- en vibratievrijheidsgraden. De experimenreel verkregen resu1taten worden gei'nterprereerd in tennen van van volledig quanmmmechanische, semiklassieke of klassieke modellen, waarbij wordt uitgegaan van empirische of berekende potentialen en overgangsmatrixe1ernenten. Op dit gebied bestaat er een intensieve en vruchtbare samenwerking met de vakgroep Theoretische Natuurkunde. Ben FOM-beleidsruimreproject, behelzend de manipulatie van bundels van geexcireeerde edelgasatomen met behulp van lasers, is inmiddels tot volle wasdom gekomen. met oak uit de FOM-weI'kgemeenschap AQ een krachtige steun. Per najaar 1992 is het GEMINI-onderzoeksprogramma van stan gegaan. waarbij het onderzoek naar ultrakoude en optische botsingen van geexciteerde edelgasatomen en alkali's centraal staal. Dil

6

programma is een samenwerkingsproject van de universiteiten van Utrecht en Eindhoven. Door de FOM zijn ruime fmanciele middelen ter beschi.kking gesteld voor de ontwikkeling van bundeliijnen voor de produktie met laserkoeling van zeer intense, "bright" en koude bundels, die gebruikt wilen worden voor dit botsingsonderzoek. Hiermee is het onderzoek op het gebied van de quantumelektronica aanzienlijk versterkt. Met de derde geldstrcom (lOP-IC) is in de afgelopen jaren een nieuwe lijn van bundel-oppervlakte onderzoek gestan naar de rol van mje radicalen bij etsreacties op halfgeleider oppervlakken. Dit onderzoek heeft geleid tot een samenwerking met de mM laboratoria in de Verenigde Staten van Amerlka, wat in 1992 tot twee werkbezoeken van enkele maanden van de betrokken AIO's heeft geleid. Recente steun vanuit het Stirnuleringsfonds van de TUE staat garant voor een krachtige voortzetting.

In de afgelopen jaren is in de vakgroep een niet onaanzienlijke investering gepleegd op het gebied van numerieke modellen en van de dataverwerking en de experimentbesturing. In de toekornst wordt het doorzetten van deze ontwikkeling verwacht. In de komende djd zal veel aandacht gegeven moeten worden aan de vernieuwing van verouderde en snel veronderende appartuur (vacuiimapparatuur, voedingen, lasers). VOOUgang van het ondernx;k Het onderzoek van de groep ETP vettoont een grote coherentie en kan naar drie facetten onderscheiden worden: transport van deeltjes, impuls en energie, inclusief mogelijke turbulente verschijnselen, scbokfronten in uitstromende media, extra magneetveldge.neratie bestudering van botsings- en stralingsverschijnselen in geexciteerde systemen, leidend tot een vergelijking van experimenteel gevonden en modelmatig berekende dichtheden van aangeslagen niveaus onderzoek naar bronnen van deeltjes en straling in het kader van toepassingen zoals depositie (soms ook etsen) van dunne lagen en het produceren van atornaire en ionenbundels. Bij het vergelijken van de beschrijving van de verschillende deeJprojecten in dit overzichl is het van belang zich Ie realiseren dat in een project vaak 2 of 3 facetten aan de orde kunnen zijn. In 1993 is een twee-dimensionaal transportmodel, geiniteerd door Milojevic, verder gecomplementeerd door Benoy met de implementatie van roostergeneratie, bet verbeteren van de botsingsstralingscomponent en een verbeterde formulering van continuum- en lijnstralingsverliezen (cok voor niet-evenwicht situaties). Het model zal worden toegepast in de projekten: eJementanalyse met ICP, Plasmadepositie 1 en 2. de cascadeboog als deeltjesbron. expanderende plasma's en de QL lichtbron van Philips.

In de studie van botsings-stralingsmodellen zijn in 1993 grote vorderingen gemaakt met recombinerende plasma's. Allereerst geldt dit het onderzoek aan het inductief gekoppelde plasma (lCP) met de metbodiek van periodieke vermogensinterruptie. Hel gedrag van neutrale deeltjesinzaai (via aerosols) waarbij het verdampen van druppels een essentieeJ element vorrnl is beschreven met botsings- stralingsmodellen in bet proefschrift van Fey. In hel experimenteJe werk aan expanderende plasma's zijn met zeer fraaie Thomson- en Rayleigh verstrooiingsmetingen en melingen van bezettingen van geexciteerde niveaus gegevens verkregen waarmee de bestaande modellen ook voor recombinerende plasma's met succes konden worden getoetst. Dil werk vorml een versterkte basis voor de studies

aan plasmadepositie en bronnen, het derde aspect van bet plasmawerk. De reeds eerder waargenomen ~rIee recombinatie van waterstof (houdende) plasma's wordt nu beter begrepen. Ook het belang van recirculaties en van verblijftijd van de deeltjes op de resulterende disSOCiatiegraad is aangetoond. Het werken met 100% Hl is nu ook mogelijk. In het Si en C experiment zijn de ionenabundanties gemeten en verldaard door ladingsWisseling en dissociatieve recombinatie. Deze metingen vormen een belangrijke aanzet voor bet begrijpen van bet depositiemechanisme. Dit geldl ook voor de in 1992 uitgevoerde metingen en interpretaties van moleculaire spectra (respectievelijk SiH, CH,

CJ·

De plasmadepOsitie is o.a. gericht geweest op bet deponeren van diamantlagen met ~ als etsmediunt. Het werle aan amorf koolstof is voortgezet met een studie van de relatie tussen ami van de laag en plasma-eigenschappen. Ook de amorf Sill depositie heeft geresulteerd in dunne !agen met een goede bandgap en brekingsindex. Fotogeleiding is aangetoond; de bindingsvorm verdient aandacht. Er is een begin gemaakt met nucleaire analysemethoden in samenwerking met KFT. Het onderzoek in de groep EPG betreffende de samenstelling van de ionenstroom en de energie van de ionen op bet substtaat van een RF ets-ontlading in het systeem Ar enlof CF. heeft veel nieuwe gegevens opgeleverd. De interpretatie van de zeer gecompIiceerde spectra is in principe uitgevoerd en de eerste publikaties en een proefschrift zijn verschenen. Oit de beschouwingen blijkt de rol van de inelastische botsingen van de zware deeltjes in de grenslaag. Het programma i.s voottgezet met ondenoek aan de energiespectra van gecompliceerder systemen :wa\s SF6 en chloorhoudende gassen. De numerieke simulatie van bet transport in plasma' s mjgt steeds meet aandacht. De simulatie van de ionen-energieverdelingen op bet substraat, die aanvankelijk met niet-zelfconsistente metboden zijn berekend, wordt nu oole uitgevoerd met de deeljes-in-celmethode. Onderzocht wordt of de laatstgenoemde aanpak ook gescbikt is voor het onderzoek naar de ontsteking en de zelfstandigheid van ontladingen :wa\s toegepast in de industrie. Het onderzoek van het dynamisch gedrag van transport en excitatie in een RF-ontlading met snelle spectroscopie en UF-metboden wordt intensiever voottgezet als promotieproject. Het FOM/STW-project "In situ spectroscopic infrared Fourier transform ellipsometry" is in de meetfase gekomen. Om de geeiste nauwkeurigheid te kunnen bereiken, is er een grondige experimentele analyse uitgevoerd van de polariserende eigenschappen van aile systeemCOmponenten en zijn een aantal verbeteringen aangebracht. lnmiddels is het systeem operationeel en in gebruik o.a. ten behoeve van enkele leden van de gebruikerscommissie. Het nieuwe ellipsometrische project "Zeer snelle spectrometrische ellipsometrie" met de IR-diodelaser als lichtbron, eveneens gesteund door FOM/STW en uitgevoerd in sarnenwerking met de groep laboratoriumautomati.sering, is goed op gang gekomen. Het gaat hier om het opvoeren van de tijdoplossing van de meting tot enkele dentallen microsecondes. Het werk met de nieuwe etsreactor is voortgezet (opgebouwd met steun van het 3TU-vernieuwingsplan en het Brite-Euramprogramma): Met de IR-Iaserspectrometer zijn in een CF.-plasma naast de temperaturen van zware deeltjes uit rotatietemperaturen, ook dichtbeden van CF:-radicalen en dissociatiegraden bepaald. De resultaten werpen een gebeel nieuw Iicht op de ideeen

7

over de vorming van een oppervlaktelaag op een substraat. Om de eigenscbappen van een RF-..ontlading in O2 nader te onderzoeken zijn daarin de dichtheden van negatieve ionen bepaald. Bij het onderzoek mar de nucleatiemecbanismen bij de vorming van submicrondeeltjes in een Si-etsende ontlading in CF4 is ontdekt dat er micromasking optreedt en dat door sputteren anisotroop geetste structuren als poeder in de ontlading terecht kunnen komen. De methode om met behulp van laserverdamping poedervorming in een RF-..ontlading tegen te gaan wordt verder uitgewerkt, o.a. door de Iichtintensiteit van de verdampende deeltjes te meten. Voor de groep AOW wordt bet jaar 1993 gekenmerkt door een grote vemieuwing van het onderzoek: een periode van veel werk en betrekkelijk weinig publikaties. De nieuwe oogst en de afwerking van oud werk zal in 1994 voor een grote stroom publikaties wrgen. Een nieuw onderzoek mar laserkoeling van atomen met diffuus licht is in 1993 gestart. (roodverschoven) frequentie in een trilholte met diffuus Hierbij wordt straling van reflecterende wanden aan de atomen aangeboden. De isotrope verdeling van het licht zorgt ervoor dat, samen met de Dopplerverschuiving, alIe atomen uit de snelheidsverdeling van de bundel steeds afgeremd worden. Het ontwerp van een prototype bundellijn voor GEMINI, een samenwerkingsproject van de universiteiten van Eindhoven en Utrecht voor onderzoek mar uItra-koude en optische botsingen bij energieen in bet millikelvin gebied, is leer voorspoedig verlopen. Nieuwe inzichten voor de produktie van een extreem heldere en Iangzame atoombundel hebben geleid tot een veel eenvoudiger uitvoering als voorzien, met alle daaraan verbonden voordeJen van betrouwbaarheid. Ontwerpspecificaties vooe Ne* zijn een bundelstroom van 1012 g-l bij een snelheid v = 100 mig (spreiding ~vi = 1 mis, ~v.... = 0.1 mls) en een diameter van 1 tum. Aan het einde van het jaar zijn alle bouwtekeningen gereedgekomen en ingezet bij de verschillende werkplaatsen. Het onderzoek naar botsingsgeInduceerde fijnstructuurovergangen is na de promotie van Boom een nieuwe weg ingeslagen, waarbij op theoretisch en experimenteel gebied voorbereidend werk is gedaan om te komen tot cen analyse van de eindtoestand rui de botsing naar richting van de relatieve snelheid en de poiarisatie van het atoom. Hierbij spelen vier-vector correlaties cen interessante rol. De te gebruiken techniek is Doppler verschoven lasergei'nduceerde fluorescentie met cen gepolariscerde laser. De ijkmetingen aan 'SPUIT 11', een opstelling die met laserkoelingstechnieken cen elttreem heldere bundel van thermische Ne* atomen produceert (factor 100winst). zijn in 1993 vrijwel afgerond. Na een laatste meetserie per februari 1994 zal SPUIT 11 gebruikt worden om het prototype van cen bundellijn van GEMINI te realiseren. De onrwikkeling van diodelasersystemen voor toepassing in het laboratorium bij zowel verstrooiingsexperimenten als experimenten in de quanrumelektronica, zoals metingen aan sub-Poisson statistiek en sub-Doppler laserkoeling, heeft in 1993 zijn vruchten afgeworpen. Een viertal systemen is nu in gebruik. Ook buiten de groep worden ze met vrucht toegepast. Het onderzoek aan hoogvermogen lasers met frequentie-selectieve sterke terugkoppeling d,m.v, een rooster is opgepakt: een eerste systcem is operationeel. Her werk aan SCEPTER. een bundel-oppervlakte opstelling voor oppervlakte-chemisch onderzoek aan etsreacties van halfgeleiders. heeft zich geconcentreerd op spontaan etsen

een

8

voor het Si/XeF2 systeem, met de nadruk op de temperatuurafahnkelijkheud van dit proces. Zowel de reactiewaarschijnlijkheid als de reactielaagdik:te laten een sterke variatie zien. Ben interpretatie in termen van een eenvoudig model is in ontwikkeling. De theoretische interpretatie van de metingen aan sub-Dopplerlaserkoeling is afgerond. Ben 'letter' en een publikatie zijn gereedgekomen.

Samenwerltin& Nationaal: FOM-instituut voor Plasmafysica, Nieuwegein DIMES, Delft Internationale onderzoeksprogramma's: Brite-Euramprojecten: "Powder formation in low pressure and low temperature plasma" "Micropowder processing using low pressure plasma technology" NATO Collaborative Research Grant: "Plasma-wall interaction mechanisms" (N CRG 910895) Universiteiten, onderzoekinstituten: GREMI, Universite d'Orleans (Frankrijk) Ecole Polytechnique FCderale, Lausanne (Zwitserland) Ecole Polytechnique, Palaiseau (Frankrijk) Universidad de Barcelona (Spanje) New University of Lisbon (pOrtUgal) CNRS lnst. de Recherches sur la Catalyse, ViIleuIbane (Frankrijk) Ernst-Moritt-Amdt-Universitlit, Greifswald (Duitsland) Linkopings Universitet (Zweden) Open University, Milton Keynes (Groot-Brittannii!) Universite de Nantes (Frankrijk) Universidade Technica de Lisboa (portugal) Warsaw University of Technology (polen) Comenius Universiteit. Bratislava (Slovakije) State University of New York. Albany (USA) Shizuoka University. Hamamatsu (Japan) Industrie: WM Research, Yorktown Heights (USA) Philips Research Eindhoven Philips Lighting Shell Amsterdam (KSLA) Shell Rijswijk (KSEPL) Bruker Spectrospin, Woerden

10

9

2.

VF-PROGRAMMA: TUE NAT 203.90.32 KERNFYSISCHE TECHNIEKEN (KFT) van de vakgroep Deeltjesfysica, ND

Prograrnrnaleiding: Prof. dr. ir. H.L. Hagedoom Prof. dr. M.J.A. de Voigt Prof. dr. ir. 1.I.M. de Goeij Prof. dr. R.I. de Meijer Codering: ISN: NWO: NABS:

3320. 2305, 3311, 3314

3. De trend bij de medische diagnostiek met behulp van radionucliden gaat nog steeds in de richting van diagnostiek gebaseerd op snelloperu1e fysiologische processen, waarvoor steeds nieuwe radiofarrnaca nodig zijn. De nadruk blijft Jiggen op research naar nieuwe radiofarrnaca gelabeJd met 1231. ~ioactiviteit van leef- en woonorngeving. Bepalen en modelleren van de radon nitgassing vanuit de bodem en bouwrnaterialen in de gebouwde omgeving.

4.

Voortgang Van bet Onderzoek Het cyclotron was ca. 4.000 uren in bedrijf met een nagenoeg 100% betrouwbaarheid bij de produktie van radionucliden voor rnedische toepassingen. De herindeling van de bundelzaal is voltooid.

P2OO, P210, P220, P250, P290, P330, Bl40, Tl60 N.042, N.040

1.

Versnellertechnologie

ILEC Programmabeschriiving Het onderzoek is geconcentreerd op de ontwikkeling van deeltjesversnellers en bet gebruik daarvan voor eJernentanalyse en nucleair-medische technieken. Het wordt in aanzienJijke mate gesteund vanuit de 2e en 3e geldstrOOm. Het is onder te verdelen in drie deelgebieden die een sterke ondedinge wisselwerlcing hebben: 1. Versnellertechnologie, bundeldynarnica en ionenoptica (prof. dr. ir. H.L. Hagedoom) 2. Kemfysische analysetechnieken (prof. dr. M.I.A. de Voigt) 3. Kemfysisch-medische technieken (prof. dr. ir. I.I.M. de Goeij) 4. Radioactiviteit van leef- en woonomgeving (prof. dr. R.I. de Meijer)

1. Het onderzoek op het gebied van de versnellertechnologie richt zich op de ontwikkeling van enkele nieuwe deeltjesversnellers, waaronder een synchrotronstralingsbron, en de bestudering van bundeldynarnica. Voor bet tweede aspect, bundeldynarnica, wordt met name gebruik gernaakt van het Hantilton forrnalisrne voor de beschrijving van deelgesbanen. RUirntelading wordt hierbij in de beschouwing betrokken. Het minicyclotron ILEC levert een protonenbundel die naar de centrale schakelmagneet geleid kan worden. De overlge nieuwe versnellers zijn aile eiektronenrnachines, voomarnelijk betrekking hebbende op de toekomstige elektronenopslagring en synchrotronstralingsbron Euterpe.

2. Voor elernentanalyse zijn vier moderne opstellingen in gebruik: een station voor PIXE, een microbundel met minirnale diameter van ca. 3 micrometer voor SPIXE, een verstrooikarner voor RBS en cOlncidente recoil detectie analyse (CERDA) en een channeling opstelling. De RBS en CERDA metingen worden uitgevoerd voor materiaalonderzoek in sarnenwerlcing met de {vak)groepen Vaste Stof (halfgeleiders en oppervlakte fysica) en Plasrnafysica (o.a. koolstof en stikstof deposities) en met de faculteit Chemische Technologie (katalysatoren). de channeling voor vaste-stof fysica en SPIXE voor bio-medische problemen. Positron-Etnissie Profilering (PEP) wordt uitgevoerd ten behoeve van het katalyseonderzoek.

Ter verbetering van de stabiliteit van de dee-spanning werd de 10 kW hoogfrequent vennogensversterker omgebouwd van een z.g. kathode-basis naar een roosterbasisschakeling. Na ingebruiknarne van een regelen stabilisatiesysteem is de 2e harrnonische deespanning nu stablel op 10"". De 6e harrnonische dees werden afgeregeld op de gewenste resonantie- frequentie van 130,5 MHz alsrnede bet vennogensinkoppelpunt op 50 n. De ionenbundel werd buiten de vacufirnkarner van het cyclotron gebracht en horizontaal en venicaal onderzocht op breedte en divergentie. Aan de hand mervan is een ionenoptisch transportsysteem ontworpen waarrnee de bundel over 80" door een atbuigrnagneer geschoten kan worden. Met deze rnagneet zal de energiespreiding van de bundel gemeten worden. Het cyclotron is enkele keren gebruikt voor PIXE. Het 6e hannonische systeern heeft veranderingen ondergaan om storingen in het gebouw te rninirnaliseren. Microtrons De ontwikkeling van het racetrack microtrOn van 25 MeV dat opgenomen zal worden in het vrije-elektronen laser TEUFEL (sarnenwerking met de Universiteit Twente en UCN) is nagenoeg voltooid. De 180" sectorrnagneten staan instelbaar opgesteld op de frames, en ook een rniddeofrarne voor middenvacuurnkarner en Voof de versneltrilholte is gereed gekomen. De rnagneten rnaken een hoek van 12° ten opzichte van elkaar. Dil is gerealiseerd met wigvonnige aluminium verbindingsstuldcen, die bevestigd zijn aan de centrale vacuUmkamer. De trilholte is Idaar en op vol verrnogen getest. Ben Hantiltonbaanbeschouwing heeft theoretisch bevestigd dat de geroteerde rnagneet-opzet een goede en zelfs de enig mogeJijke keuze is. EUTERPE Een geheel andere dipoolconstructie dan die waarbij blokken worden gelast, is wenselijk gchleken, onder meer door de lijmlagen die tussen de larninaties zijn aangebracht. Daarom zijn nu Iijmproeven verricht van de blokken, en tevens is de toepassing van een afstands-etalon tussen de polen voorgesteld. Deze methode is succesvol gebleken. Ben studie van de uitlijningsopzet van Euterpe is verricht. Vacuumproeven moeten uitsluitsel geven over de keuze van het materiaal van de ringvacuiitukarner. moeten leiden tot een ontwerp van de dipool-vacuurnkarner met evenruele synchrotronstralingsuitgangspoorten. en moeten leiden tot een overall

12

11

vacuiimsysteemconcept. Theoretisch zijn injectieprocedure en bundelJeeftijdsbeperkende factoren onderzocht. LINAC's Ben PLC-sysreem voor de aansturing van een 5 MeV linac is in ontwikkeling bij de CTD. De andere werlcende 5 MeV linac worde voomamelijk gebruilct voor bundeltests, zoals energie-, stroomen bundelpositiemetingen. Dit is zeer relevant voor latere soortgelijke metingen in de injectieketen van Eutetpe. De 10 MeV linac is in vergevorderd stadium. 2. Elementanalyse De PIXE- en verstrooiingsopstellingen zijn intensief in gebruik geweest. De microbundelopstelling is grondig vemieuwd. De automatisering daarvan is grotendeels afgerond. De kleinste bundeldoorsnee is 2 x 2 p.m2 bij een stroom van 100 pA, en zal in het komende jaar nog verder verbeterd lcunnen worden. De RBS- en CERDA-TOF metingen met de verstrooiingsopstelling zijn verder ontwikkeld en toegepast op preparaten van scheilcundige en fysische valcgroepen. Het diepte-scheidend vermogen is verbeterd tot 5 nm aan het oppervlak van koolstof, zelfs op een dik drager materiaal. De channelingopstelling is sinds begin 1993 operationeel. Het grate voordeel wordt behaald bij hoge energie (25 MeV) waar de breedte van de channeling dip slechts - 0.10 breed is. In samenwerking met Canberra Semiconductors, Belgic en Quartz & SiIice, De Meem en het KVI (dr. Bacelar). Groningen wordt eeu compacte anti-Compton spectrometer omwikkeld. Met bet NIOK wordt samengewerkt aan ten Stimulans-pmject voor dynamische studies van leatalysatoren. Hiertoe wordt ten lineair positron detectiesysteem ontwilckeld.

3. Radionuclidenonderzoek Aan de ontwikkeling door Cygne-medewerkers van de produktie van 62Zn en constructie van een prototype QZnl62eu generator is bijgedragen. Een opstelling met stilcstof trefgas voor de produktie van HC voor in-siro studie van katalytische reacties d.m.v. positronemissie werd gereaJiseerd.

4.

Radioactiviteit van leef- en woonomgeving In samenwerking met de faculteit Bouwkunde worden projecten opgezet die moeten leiden tot een minimale stralingsbelasting t.g. v. de narourlijke radon aetiviteit.

5. Lasertoepassingen Het onderzoek is afgesloten met een proefschrift. 6.

Gepolariseerde protonen (geen onderdeel van het VF-programma; vroeger Kemfysica, project 72.1). Twee artilceien zijn in druk verschenen. Ben dereie artikel is, ditrnaai rut een zeer Korte beoordelingsprocedure, voor publikatie geaccepteerd en iruniddels ter perse. Het laatste nog in bewerking zijnde artikel zal binnekort ter publilcatie kunnen worden aangeboden. Ben en ander is gerealiseerd dank zij samenwerking van dr. G.J.Nijgh met dr. P.van Hall. thans lid van de vakgroep Vaste Stof.

Samenwerkin& Versnellerteclmologie: KFA Julich, Duitsiand Universiteit Twente, groep QE, fae. N INFN Genua, Italie Goudsmit B.V., Aalst-Waalre iBA S.A., Louvan-la-Neuve (B) Samenwerking in het Icader van BG-netwerk ·Storage ring FELs in the UV·, coOrdinator dr. M.E. Couprie, Lure, Orsay (F) Samenwerking in bet leader van BG-netwerk "European Spallation Source· , projectleider prof. dr. H. IAngeler, CERN/Geneve, KFAlIiilich Universite Catholique de Louvain, Louvain-la-Neuve (B) Elementanalyse: KVI, Groningen Antoni van IAeuwenhoek:buis, Amsterdam lagellonian University, Krakow, Polen Canberra Semiconductors, Olen, BeIgie (PSD, PIPS en Ge-cJuster detectoren) Quartz & Silice Holland B.V., De Meem (Ge-cluster detector) Catharina Ziekenbuis Eindhoven (applicator IORT) CYGNE (radiofarmaceutisch actieve verbindinge, «.!Zn-tacu generator) VaIcgroep TOC, fac. T (radiofarmaceutisch actieve verbindingen) VaIcgroep TAK, fae. T (elementana\yse leatalysatoren en Stimulans-programma) AMC Amsterdam (chemotherapie met hyperthermie)

3.

VF-PROGRAMMA: TUE NAT 107.86.322 THEORETISCHE NATUURKUNDE van de vakgroep Tbeoretlsche Natuurkunde, NI

Programmaleiding: Prof. dr. W.van Haeringen Prof. dr. F.W.Sluijter Prof.dr. B.l.verhaar Dr. W.de Muynck Codering: ISN: NWO: NABS:

2212, 2202, 2204, 2206, 2211, 3306, 3312, 3325 Pl00, 120, 140, 190, 210, 240, 250, TlOO 053, 076, 010, 015, 016, 0434, 0651, 0652

Program.rnabeschrijving: Onderzoek van theoretisch fysische methoden en toepassing daarvan op problemen die meestal een herlcenbare technologiscbe component bebben. De thema' s van onderzoek betreffen: Mathematische fysica van golfvoorrplanting toegepast op golven in inhomogene media i.h.b. plasma's.

13

Vaste-stoffysica toegepast op halfgeleiders, heterojuncties, superroosters, . Er wordt zowel in het leader van het dichtheidsfunctionaal-formalisme gewerkt a1s in een Greense-functie methodiek ter bepaling van de kenmerken van geexciteerde toestanden. Er wordt getracht de theorie dusdanig uit te breiden dat betrouwbare informatie wordt verkregen over de gapstructuur in een halfgeleidersysteem. Onderzoek naar de haalbaarheid van een parameter-vrije, indien mogelijk zelfconsistente theorie. Theorie van de quantummechanische meting: Toepassing van het forrnalisme van de quantummechanica op het meetproces. Onderzoek van fundamentele en praktische consequenties van het verkregen gegeneraliseerde formalisme. Relativistische meettheorie: De analogie met de quantummechanische niet-ideale meting wordt uitgebouwd tot een theorie van niet-ideale meting in de relativiteitstheorie. Vorming en eigenschappen van microscopisch wanordelijke media (aggregaten, composieten, ... ), i.h.b. in relatie tot industriele vraagstukken. Fysica van koude atomen, i.h.b. lasergekoelde atomen in magnetiscbe en optische traps, de (cesium) atomaire fontein, toegepast a1s verbeterde cesium-atoomklok en voor het meten van (een bovengrens voor) bet elektrisch dipoolmomem van een atoom t.g.v. CP schending, spingolven in een Knudsen gas, invloed van botsingen op Bose-Einstein condensatie, drie-deeltjes botsingen. Samenwerkingsproject met groep AOW van Vakgroep Deeltjesfysica op het gebied van botsingen van (koude) atomen die met een laserbundel in een kortlevende aangeslagen toestand gebracht zijn. Zo volledig mogelijk meting van eindtoestand met probe laser. Behalve een zelfstandige doelstelling heeft de vakgroep ook een afgeleide doelstelling voortkomende uit het werk van de experimentele groepen van de afdeling. Het werk op het gebied van de plasmafysica, de theorie van de vaste stof en de niet-gecondenseerde materie moet ten dele in de laatste categorie worden geplaatst. Daarnaast vindt werk plaats dat zijn rechtvaardiging vindt in eigen wetenschappelijke verdienste. Die verdienste wordt getoetst door publicatie in de internationale tijdschrijften met een referee-systeem. De maatschappelijke betekenis is in eerste instantie van culturele aard terwijl zich op de meest onverwachte momenten resultaten met technologische implicaties voordoen. De geregelde plaatsing van bijdrage in bovenbedoelde tijdschriften bepaalt de positie die het werk internationaal inneemt. Voongang van het onderzoek: Er is een nieuw inversie-algoritrne ontwikkeld ten behoeve van ioosfeer tomografie. De zelfconsisteme methode om -in een gemiddelde-veldbenadering- effectieve eigenschappen van heterogene media te berekenen, werd uitgebreid naar macroscopisch isotrope media met lokaal grote anisotropie. In het onderzoek aan geleidende composieten werd het model voor "variable-range hopping" op fractale media verder uitgewerkt, en vergeleken met alternatieve modellen. Er werd een begin gemaakt met de simulatie en analyse van percolatie en gelering in aggregerende systemen. Het mathematisch formalisme teT beschrijving van golfvoortplanting in een gemagnetiseerd. inhomogeen. relativistisch plasma is verder onrwikkeld.

14

De invloed van een van nul verschillende cyclotronstraal van de eiektronen op de voortplanting van magneto-akoestische zwaartegolven is geanalyzeerd. De kopppeling tussen Gamma- en X-gerelateerde elektronen in barriere-structuren met GaAs en GaxAl (l-x)As is ondergebracht in een transfer-matrix-beschrijving voor envelope functies. Er is een afleiding gegeven voor de waarde van elk matrix-element in een 6*6 matrix, a1s functie van x. De toepasbaarheid van de door ons recentelijk ontwikkelde matching-methode voor elektroniscbe golffuncties in heterostructuren is onomstotelijk aangetoond voor de klasse van polytypen van SiC, in die zin dat theoretisch voorspelde gapwaarden vrijwel perfect overeenstemmen met experimenteel bekende waarden. Een rigoreuze berekening van tweede orde correcties (in de elektron-elektron interactie) op de directe GW-energiegap behorend bij de halfgeleider Si heeft aangetoond dat de berekende waarde van deze gap er hooguit 0.1 eV door veranden. De verstrooiingsmatrixmethode is toegepast op de polytypen van siliciumcarbide. Hiermee is de meer dan 25 jaar onbegrepen relatie tussen bandgap en hexagonaliteit van deze polytypen verklaard. De bijdrage van de laagste orde vertex-correctie tot de directe bandgap van silicium is berekend met een elektron-elektron wisselwerking waarbij dynamiscbe afschermings-effecten volledig in rekening zijn gebracht. Frequentie verschuivingen van de cesium fontein klok t.g.v. botsingen zijn in samenwerking met een groep van de Stanford Universiteit geanalyseerd. Het betreft een onderzoek aan botsingen van konde atomen bij de laagste kinetische temperatuur die ooit experimenteel bereikt is (ongeveer 1jLI{). Samen met een experimentele groep aan de Universiteit van Texas in Austin is de haalbaarheid onderzocht van een meting van een eventueel intrinsiek elektrisch dipoolmoment van het elektron, dat wordt voorspeld door uitbreidingen van het standaardmodel. Gevonden is dat de dubbelgepolariseerde hyperfijmoestand van het 'Li atoom niet gescbikt is voor bet bereiken van Bose-Einstein condensatie in een magnetiscbe trap, omdat het Bose-condensaat niet stabiel is door een negatieve verstrooiings-lengte. Het is gebleken dat de vorig jaar gevonden quantumsuppressie van verliezen door optische botsingen goed beschreven kan worden met een eenvoudig Landau-Xener model. De theorie van de niet-ideale meting is toegepast op een door van Kampen voorgestelde variant van bet twee-spletenexperiment, waarbij een zich in een metastabiele toestand bevindend atoom geplaatst wordt bij een van de spleten. De beschrijving blijkt zeer analoog te zijn aan die van neutroneninterferentie met een absorber in een van de bonen. Oak is een voorbereidende studie gemaakt, die bet mogelijk moet maken de theorie toe te passen op open optische resonatoren die van belang zijn voor de beschrijving van vaste-stoflasers. Begonnen is met de bestudering van informationeel complete metingen in de quantummechanica, i.e. metingen waarvan de statistische meetresultaten voldoende informatie bevatten om de dichtheidsoperator te kunnen reconstrueren. Door toepassing van de theorie van niet-ideale gelijktijdige meting van incompatibele observabelen op het voorbeeld van eight-pon optische homodyning was het mogelijk de transformatie te vinden. waarmee de Wignerdistributie van de begintoestand kan worden berekend uit de meetresultaten van deze meting. Een begin is gemaakt met

IS

de bestudering van de numerieke stabiliteit van deze tranSformatie. De supramoleculaire aggregatie van vlakke asfalteenmoleculen in oplossing is beschreven met een statistisch-mecbanisch model. De wisselwerkingsparameters van bet model zijn bepaald via ab-initio quantumcbemische computerberekeni.ngen. Het schalingsgedrag in de aggregalie en gelering van dispersies is onderzocht via computersimulaties van de brownse dynamica In bet onderzoek aan geleidende polymere materialen is in samenwerkiog met de RUL en TUE-TOC een FOM-beleidsruimteproject gestart dat zicb richt op bet verband russen vormi.ng, microstructuur en tuacroscopiscbe geleiding Effectieve-mediumtheorieen zijn ontwikkeld voor het eiastisch gedrag van materialen met inwendige breuken en voor goIfvoortplanting door materialen met anisotrope insluitsels. Samenwerkjng: Universiteit van Amsterdam, Stanford Universiteit, University of Texas (Austin) , Yale University, Universite Libre Brussel. andere vakgroepen van de eigen raculteit.

4.

VF-PROGRAMMA TIJE NAT 202."'.32 TRANSPORT VAN MASSA, IMPUlS EN ENERGIE van de vakgroep Transportfysica, NT

Programmaieiding: Prof. dr. iT. G.I.F. van Heijst Prof.dr.iT. P.P.I.M. Schram Prof.dr. A.K. Cbesters Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijrnakers Prof.dr. R.S. Reneman Ddr. M.E.H. van Dongen eodering: ISN: NWO: NABS:

2204, 2205, 3399

P240, TllO. Tl40, 1'210 N.016, N.034, N.043, N.054

Programmabeschrijying In de vakgroep wordt voornamelijk onderzoek verricht op bet gebied van stromingsleer en warmtetransport. Hierbij worden drie wetenschappelijke themata onderscbeiden, die in drie afzonderlijke werkeenheden worden bewerkt. 1. Turbulentie en werveldynamica Turbulente stromingen en wervels komen zowel in techniscbe situaties als in de natuur veelvuldig voor. op lengteschalen die varieren van 1 mm tot enkele duizenden km. Men denke bierbij bijv. aan stromingen in menselijke bloedvaten. mmiekinstrumenten. gasleidingsystemen. turbines, omstroming van vliegtuigvleugels en rotorbladen. oceaanwervels, en de Grote Rode Vlek van Jupiter, Her ooderzoek: binnen de vakgroep Transportfysica richt zich op een aafltal facetten van dit uitgebreide onderwerp.

16

Een belangrijke plaats wordt ingenomen door bet experimentele onderzoek aan bet fundamentele karak:ter van de turbulente stromingen. en bet optreden van coberente structuren daarin. Enerzijds zijn die aanwezig in de turbulente grenslaag. anderzijds in de kleinste sehalen in vol1edig ontwikkelde turbulentie. De nadruk ligt zowel op een statistiscbe analyse (multifractals. de analogie met faseovergangen) als op bet volgen van kuDstn:!atig opgewekte geisoJeerde structuren in de grenslaag. TerwijJ de malie tussen turbulentie en chaos bier impliciet is (fractals), komt ze expliciet aan de orde bij de experimentele studie van wanordelijke oppervlaktegolven en bij een project waarin de tluctuaties in fusieplasma's bestudeerd worden. Over anisotrope turbulentie, zoals voorkomend in draaiende pijpstromingen, gestratificeerde en roterende vloeistoffen is nog weinig bekend, en via experimentele. analytiscbe en numerieke weg wordt getracht meer inzicht in deze verscbijnselen te krijgen. Turbulentie in roterende vioeistofffen wordt gekenmerkt door bet optreden van coberente wervels (monopolen, dipolen, tripolen), welke ook worden aangetroffen in geofysisebe stromingssituaties. Het turbulentie- en wervelonderzoek is deels numeriek en analytiseh van karak:ter, doch anderzijds neemt de experimentele component een bijzonder belangrijke plaats in. Stromingsvisualisatie, beeldverwerking. laser-Doppler anemometrie, bete-draadlfilm anemometrie, data-acquisitie met real-time verwerking zijn technieken die specifiek voor dit onderzoek zijn ontwikkeld en worden toegepast.

2. Gasdynamica en Aero-akoestiek In de gasdynamica of de leer van de compressibele stromende media zijn de wetten van behoud van massa en impuls nauw verbonden met energiebehoud. Het gev()lg is dat de thennodynamische eigenscbappen van bet stromende medium van grate invloed zijn op de verscbijnselen. Het niet-lineaire karakter van de gasdynamica leidt tot bijvoorbeeld compressieschokken in zich min of meer ideaal gedragende media, tot condensatiediscontinuiteiten en de opsplitsing van golven in gas-damp mengels en tot expansieschokken in gassen met gecompliceerde moleculen. Het onderzoek gebeurt door toepassing van schoklexpansie-buizen in verschillende uitvoeringsvormen. Het voordeel daarvan is dat eendimenslonale instationaire beschrijving mogelijk is. De uitkomsten kunnen worden vertaald naar de situatie van meer gecompliceerde stromingen. In de komende jaren zal bet niet-evenwichts condensaliegedrag van gas-damp mengels bij hoge druk worden onderzocht, waarbij nietideaal gasgedrag en retrograde condensatie van belang zijn. De verdere toepassing en ornwikkeling van optiscbe methoden voor de karakterisering van een nevel zijn onderdeel van bet programma. Binnen bet thetua ~akoestiek wordt gewerkt aan periodieke afschudding van wervels in een stromend medinm. Dit 500rt verschijnseJen wordt bestudeerd met bet oog op een aantal verscbillende toepassingen resp. problemen uit de techniscbe sfeer: compressorlawaai, kunstmatige spraak, pulsatie- en resonantieverscbijnselen in gasleidingen. en muziekakoestiek. Een begin zal worden gemaakt mel bet bestuderen van aero-akoestieke aspecten van condensatie. 3. Microhydrodynamica en Heterogene media Media zijn in de Tegel. zowel in de natuur als de techniek. heterogeen. Niet aileen heterogeen in de zin van nier-unifonn, maar vaak oak war samenstelling berreft. Suspensies bestaan uil een (continue) vloeistof en kleine vaste deeltjes; poreuze media uil

17

vaste deeltjes en met vloeistof enlof gas gevulde porieen. Meerfasenstromingen zijn stromingen met bellen en druppels, waarbij vaste begrenzingen een essenticHe rol kunnen spelen. In het geval. van suspensies en poreuze media is een mesoscoojsch niveau te onderkennen. De st,romingen zijn op dit niveau microhydro
18

Voortgalli van het onderzoek 1. Turbulentie en werveldynamica Het werk aan turbuIente pijpstTOmingen met swirl heeft in 1993 geleid tot een aantal belangrijke resultaten,
19

modelleren van het menselijk snurken (Auregan, Un. du Maine), werk dat veel aandacht beeft gekregen in de internationale pers (Figaro, Herald Tribune, Telegraaf, Science, Pour la Science, Science et Avenir ... ). Een nieuw STW project is gestart (Hofmans). 3. Microhydrodynamica en Hterogene media In 1993 werd in bet leader van bet project 'suspensies' een nieuwe formulering van de sommatiestellingen voor de oplossing van de Helmholtt-vergelijking afgeleid. Voorts werd de door Clercx (1991) beschreven methode voor de berekening van transportgrootheden bruikbaar gemaakt voor colloidale kristallen. V oor bet eerst weed de dispersiefunctie van longitudinale ionendynamica in een experiment bepaa1d. In bet leader van bet werk aan meerfasenstrorningen weed belangrijke vooruitgang geboekt m.b.t. de problematiek rond bevochtiging van vaste wanden (de invloed van oppervlakteactieve stoffen en wand-inhomogeniteiten) en bet dynamisch gedrag van bellen en druppels. Met extra steun van o.a. EG en DSM zijn er enkele projecren geinitieerd, waarbij wordt samengewerkt met diverse groepen in binnen- en buitenland; deze samenwerking heeft een multidisciplinair learakter. 4. Andere velden van onderzoek 4.a. Tbeorie van niet ideale plasma's Inzicht werd verworven in de samenhang tussen lineaire responsietheorie en kinetische vergelijkingen. Daarmee werd een begin gemaakt met de generalisering van . botsingsintegralen voor willekeurig sterke wisselwerking tussen deeltjes. Oak werd bijgedragen aan diverse onderzoeksprojecten van de groep Trigger in Moskou en van het Bogolivbov-Instituut voor Theoretische Fysica (Sitenko, Zagorodny, Yakimenko, Chutov) te Kiev, betreffende structuurfactoren in met-idea1e plasma's en vJoeibare metalen, zwak niet-ideale Boson-systemen en plasmatuibulentie. Samen met Shivamoggi (Florida, USA) werd het Thomas-Fermi-model gegeneraliseeed voor atomen in een sterk magnetisch veld. 4.b. Toepassing transponfysica t.b.v. problemen in ontwikkelingslanedn Windenergiegroep: He! onderzoek concentreerde zich voornamelijk rond 2 lopende EEG-projecten. Het eerste project (3S pomp) betreft samenwerking met universiteiten van Reading (UK) en de Los Andes (Colombia). Het eerste jaarverslag is in oktober 1993 gereedgekomen en goed bevonden. Het zonnepompproject met ECN, WIP (DrsL) en GENEC (Fr.) verloopt naar wens. De TUB heeft voorstudies en analyses verricht voor een ontwerp dat door ECN wordt gerealiseerd. Het onderzoek aan kleine brandstof-pompen is afgesloten. In 1993 is een begin gemaakt met een systeemanalyse van 'wind electric pumping systems'. Houtkacbel-groep: Het werk met de numerieke code FLUENT heeft aangetoond dat bet mogelijk is betrouwbare kwalitatieve voorspellingen te doen van de dispersie van rook in een begrensde ruimte met ventilatie. Ben model voor de verbeterde beschrijving van de warmteoverdrachl voor een pan in een leachel is in 1993 gereed gekomen. 4.c. Bio-stromingsleer De instationaire stroming in een model van de halsslagader met en zonder 'stenose' is met LDA onderzocht. De stenose heeft een betrekkelijke geringe invloed op het stromingsbeeid. De stabiliteit van instationaire stromingen is onderzocht in een 2D stromingskanaal met schuiflaag. Wandbeweging en snelheidsveld zijn bepaald in een

20

eIastisch model van een arterie. Saroenwerking Turbulentie en WerveJdynamica: - Arizona State University, USA (Fernando) - University of Dundee, UK (Davies) - University 'La Sapienza', Roma (Orlandi, Verzicco) - NIOZ, Texel (Maas) - University of Trondheim, Norway (Andersson) - Northwestern University, USA (Lichter) - Institute of Oceanology, Moscow, Russia (Voropayev, Manasjev) - Institute of Atmospheric Physics (Boubnov) - Institute of Hydromechanics, Kiev, Ukraine (Meleshko, Gurzhi, Maderich, Krasnapolskaya) - Gasunie (Van de Kam) - University of Cambridge, England (Linden) - Fac. W, TUB (Van Steenhoven, Meijer) - Pac. W&I, TUB (Mattheij. ten Thije Boonkkamp) - Universitat Hannover, BRD (Etling) - KNMI (verkley, Pasmanter) - RISO. Denemarken (Rasmussen, Lynov) - FOM-Instituut voor Plasmafysica, Nieuwegein (Schuller) - Haverford College, USA (Gollub) - mM Research, Yorktown Heights, USA (Grinstein) - RU Leiden (Van Saarloos) - Yale University, New Haven, USA (Sreenivasan) Fac. W&I, TUB (Molenaar) - TUD (Nieuwstadt) Gasdynamica en Aero-akoestiek: - Gasunie (Van de Kam, Gorter, Derks) TNO/TPD (Bruggeman) Universitc! du Maine, Le Mans (Kergomard, Auregan, Gilbert) Universitc! Paris VI (Fabre, Castellengo, Vaiette, Rossi, Lagree) - IRCAM, Paris (Causse, Verge) - IPO (Houtsma, Collier, Veldhuis) - Fac. W&I, TUB (Rienstra, Van Hassel) - Ecole Superieure de Physique et Chimie lndustrieUe, Paris (Gilbert) - Universitc! 'La Sapienza', Roma (Piva) - Von Karman lnstimte, Brussel (Charbonnier, Carbonaro, Van Beeck) - Universitc! de Poitiers (Peube) - Instimt National Polyrechnique de Grenoble (Badin, Pelorson) - Shock Wave Research Center, Sendai, Japan (Takayama, Olim) - Mijnbouwktmde en Petroleum-Engineering, TUD (Smeulders) - Universiteit Essen, BRD (peters, Merzkirch) - Fac. W, TUB (Van Steenhoven)

22

21

Microhydrodynamica en Heterogene media: - IMFT (Fabre) - Institut de Genie Chimique, Toulouse (IOCT), (Gourdon) - UniJever - DSM - lCI Chemicals & Polymers, UK - Imperial College, Londen - Institut National Polytechnique de Toulouse - Fac. W, TUE (Van Steenhoven, Nieuwenhuizen, Van der Geld, Meijer) - Fac. T, TUE (Stein, Kerkhot) - Universiteit Twente (Van Wijngaarden) - College de France (De Gennes, Cazabat) - Laboratoire de Physique de la Matiere Condensee (CNRS), Universite de Nice, France (Bossis) - R.W.T.H. in Aachen (Felderoot) EMA-Universitll.t, Greifswald (Kraeft) - Universiteit Twente (Mellema) - Niels Bohr Institute, Copenhagen (Bohr, lensen) Niet-ideale plasma's: - Instituut voor Hoge Temperaturen, Moskou, NWO-ondersteuningsproject (Trigger) - Bogalivbov-Instituut voor Theoretische Fysica, Kiev (Sitenko, Zagarodny, Yakimenko, Chutov) - FOM-Instituut voor Plasmafysica, Nieuwegein - University of Centra! Florida, Orlando, USA (Shlvamoggi) Windenergie, Pompen en Verbranding: - Institute for Fuel Research & Development, Bangladesh (Eusuf. Khan) - ESPOL, Ecuador (Barrega) - Biomass Technology Group, Universiteit Twente (Vissers) - Amersfoon (Lysen) ETC, Luysden (Bar) FAGO, TUE (De Wit) Fac. W, TUE (Van Steenhoven) - University of Reading, UK, Dept. of Engineering (Bunan) - Universidad de Los Andes, Fac. lngenieria, Bogota, Colombia (Pinilla) - ECN, Renewable Energy Unit (meerdere personen) - University of Zambia (via CICA, W&M) - IVO, Tilburg (van Tilburg) - India (Auro Binda, Pondisherry) Sri Lanka (Fernando) - RED (De longh) WIP, Munich, Duitsland - GENEC. Cadarache, Frankijk (via W&M, CICA. TUE) Bio-stromingsleer: Center for Bio-engineering, University of Washington. Seattle. USA (Bassingthwaighte) .

- Department of Physiology and Biophysics, University of Louisville, USA (Miller) - Department of Neurology, Klinikum Mannheim, Universitll.t Heidelberg, Germany (Hennerici) - Department of Medicine, Hopital Broussais, Paris (Safar, Personneau) - Instititute of Applied Physiology and Medicine, Seattle, USA (Spencer) - Imperial College, London, UK (Kitney) - Fac. W, TUE (Van de Vosse, Janssen, Van Steenhoven)

S.

VF-PROGRAMMA: roE NAT 20S.90.32 GECONDENSEERDE MATERIE; FYSICA EN TECHNOLOGIE van de vakgroep vaste Stof, NV

Programmaleiding: Prof.dr. H.H.Brongersma Prof.dr.if. W.l.M.de Jonge Prof.dr. A.T.A.M. de Waele Prof dr. J.H.Wolter Prof.dr. J.T.Devreese Prof dr. C.T.Foxon

Codering: ISN: NWO: NABS:

2211, 2212, 2213, 2307, 3312 P250, P260, T150 N.072

Binnen het brede scala van de fysica en technologie van de vaste stof is het onderzoek gegroepeerd rond het centrale thema: 'Fysica en materiaalonderzoek van laagdimensionale en eindige systemen'. De vakgroep bestaat uit 4 groepen (Fysica van Oppervlakken en Grenslagen, Cooperatieve VerschljnseJen, Lage Temperaturen en Halfgeleiderfysica). Verder is ter theoretische ondersteuning van deze groepen een deeltijds hoogleraar in de vakgroep werkzaam en voor de ondersteuning van de halfgeleiderfysica eveneens een deeltijds hoogleraar.

De hoofdlijn van bet onderzoekprogramma vonnt het onderzoek aan laagdimensionale systemen. Hierbij speJen anificiele struIauren met submicron-afinetingen een belangrijke rol; znals vloeibaar helium films en epitactiscbe en wanordelijke films en multi1agen van metalen, magnetische materialen en halfgeleiders. Het onderzoek bevat rowel fundamenteel fysische aIs toegepaste onderdelen. De volgende componenten zijn in het onderzoekprogramma aanwezig: preparatie, karakterisatie en onderzoek naar de fysische verschijnselen die zich afspelen aan oppervlakken en in gn:;nslagen, in dunne films en sub-micronstructuren en nanostrUcturen van zowel metallische, halfgeleidende als isolerende systemen. Er worden (elektrische) transponeigenschappen. optische eigenschappen en magnetische eigenschappen bestudeerd. Als selectie van karakteristieke thema' s zijn te noemen: dimensie- en quantisatie-

23

verschijnselen in twee dimensionale electronengassen, vortexdynamica en quantisatie effecten in keramische supergeieiders, het onderzook: naar de topologie en 8truCruur van zowel metaallIll-V interfaces als interfaces in magnetiscbe multilagen, de groei en karakterisatie van epitaxiale GaAslAlGaAs lagen en segregatie en relaxatie am oppervlakken. Voor dit onderzook beschilct de vakgroep over een goode infrastruIctuur die dankzij extra stimulering door de ministers van Onderwijs en Wetenschappen en van Economiscbe Zaken aanzienlijk ken worden uitgebouwd. Zo heeft hiertoo bijvoorbeeld bijgedragen bet 'Micro Elektronica Plan" waarbij de TUE werd aangewezen als landelijk zwaartepunt op bet gebied van het onderzoek am Ill/V halfgeleiders en de opto-elektronica, bet '3 TU-vernieuwingsplan' ('Dunoe lagen plan') en het programma 'Hoge-Tc supergeleiders'. Eveneens werd steun verk:regen van TUE, FOM. SON, STW, bet Innovatieve Onderzoek Programma (lOP) en de EEG. Voor bet geschetste onderzoek oruwik:kelt de vakgroep gedeeltelijk de noodzak:eJijke instrurnentatie zeIt. met name op bet gebied van oppervialcte-analyse technieken. Veeder worden preparadeve, analystische en kryogene faciliteiten gereaIiseerd. Een belangrijk stuk van dit programma is gebaseerd op samenwerking met andere faculteiten, universiteiten en met de industrie.

Programmabescbriiving a. Fysica van oppervlak:ken en grenslagen (FOG) Het onderzoek in deze werk:eenbeid richt zich op de samenstelling en strucn.IUr van oppervlak:k:en en grenslagen in relatie tot de fysiscbe eigenschappen ervan. Het belang van oppervlakken en grenslagen in bet vaste stot ooderzoek neemt toe door de steeds k1einer wordende afmetingen in diverse systemen enerzijds en door bet steeds meer toepassen van specifieke, van de bulk afwijkende, eigenschappen van het oppervlak of de grenslaag anderzijds. Voorbeelden zijn: de Ie-technologie, ronoeceUen, glasfibers en oppervlalcteveredeling van metalen, kunststoffen en keramieken. Het onderzook bevat fundamentele, instrurnentele en op toopassing gerichte delen, welke voor een deel in samenwerking met vetschillende industriel!n uitgevoord worden. Het fundamentele onderzook richt zich op de oppervlalcte 8truCruur van oxides, Ill-V verbindingen. de groei en atomaire struktuur van metaal/halfgeleider en metaal/oxide grenslagen en op processen als oppervlalcte segregatie en 2-dimensional ordening. Ten behoove van het onderzoek is o.a. nieuw soort ionenverstrooiingsapparaat ontwikkeld. De hoge gevooligheid hiervan maak:t bet mogelijk oppervlalcten te besruderen die tot voor kort nog ontoegangelijk waren. Dit is vooral van beJang voor onderzoek am katalysatoren, polymeren en Ill-V halfgeleiders (erg Stralings gevoolig). Ten behoove van dit onderzoek wordt speciale aandacht besteed am de wissel werking van ionen met de vaste stof. Ben nieuwe. snelle, spectroscopische ellipsometer (simultaan bij 1024 golflengen in het UV, zichtbaar en nabij IR) wordt veel toogepast bij het volgen van de groei van lagen. Een Spot-Profiel Analyse Lage Energie Electronen Diffractie (SPA-LEED) apparaat maak:t het mogelijk om kwalitatief en kwantitatief het voorkomen van Slappen en de afmetingen van terrassen en eilanden te bepaJen. Daarnaas! maak:t een atomic force microscope (UHV -AFM) het mogelijk om de de groote van Ideine deeltjes op een opperviak te besruderen. De materialen die onderzocht worden zijn divers: oxiden. samengestelde halfgeleiders. legeringen. polymeren, koolstof (grafiet. carbidische kool, diamant. C6()'

Sinds ernge jaren worden in de groep modelsystemen voor de heterogene katalyse onderzocht en ontwik:k:eld. Aangezien de ionenverstrooiings appararuur ook geschilct is voor bet bestuderen van hoogporeuze materialen, wordt deze intensief ingezet bij bet besruderen van de (hoogdisperse) gedragen katalysatoren. De groep FOG participieert hiervoor ook in bet Schuit Katalyse Instituut (Onderzoeksschool Katalyse) en werlct met diverse indnstrieen in binnen- en buitenland satuen. b. Cooperatieve verschijnselen (MO) Het doel van bet onderzoek in deze werk:eenbeid (FOM groep 'CoOperatieve Pbenomena') kan kortweg gefonnuleerd worden als: Het verkcijgen van inzicht in bet coOperatief gedrag van eindige rowel als oneindige systemen onder invloed van een wissel werking als functie van ruimtelijke dimensie, aard van de interactie of externe parameters. De relatie fUSsen fundamentele, materiaalkundige en technologische aspecten speelt hierbij een belangrijke rot CoOperatieve systemen, waarop de aandacht is gericht, zijn o.a. supergeleiders en magnetiscbe systemen. Het gedrag van eindige systemen, zoals dunne lagen en artificii!le structureD ligt binnen bet aandachtsveld. De hoofdaccenten van bet onderzoek zijn thans geconcentreerd in de volgende projecten: magnetiscbe multilagen en dunoe films, waarbij bet onderzook specifiek gericht is op manipulatie van magnetiscbe- en ttansporteigenschappen ondermeer met bet oog op toepasbaarbeid als informatiedrager en sensor (in samenwerk:ing met Philjps). verdunde magnetiscbe halfgeleiders, waarbij met name de anomale magnetische, magneto-optiscbe en halfgeleider eigenschappen van deze nieuwe legeringen worden besrudeerd. oxidische (keramiscbe) supergeleiders, waarbij de aandacht vooral gericht is op de fluxdynamica die van groot technoiogisch belang is voor toepassing in bet elektrisch transpOrt. Bij bet onderzoek bestaat een sterke wisselwerk:ing UlSsen prepararuur, experiment en theoretisch model terwijl met name op bet gebied van magnetische multilagen via de participatie van de industrie een directe Verbinding met toepassingen bestaat. Een en ander is mogelijk door de beschikbaarheid enerzijds van experimentele faciliteiten zoals caloriemetrie, wanntetranspOrt, spcctroscopie (kemspinresonantie, elektron-spin-resonantie, ver-infrarood), magnetisatie en rontgen en neutronenverstrooiing (ECN), alsmede van de vereiste rechnieken op het gebied van kristalgroei, strucruuronderzoek (X-stealen diffractie, microscopie) en oppervlalcte analyse (£SCA, Auger en SIMS). c. Halfgeleiderfysica (HF) In de groep Halfgeleiderfysica staat bet onderzoek am laagdimensionaie structureD centraal. In bet bijronder worden de fysische eigenschappen van heterojuncties, quanrumputstructuren en superroosters besrudeerd. Ook speciale methoden van dotering zoals 0dotering worden hierbij gebruikt. Als modelsysteem word! voor dit onderzoek op dit moment de Idasse van de IIlIV halfgeleiders gebruikt. Het onderzoek is vooral experimenteel. Er worden echter ook modellen ter verldaring van de experintentele resultaten ontwik:k:eld en simulaties op basis van Monte-Carlo simulaties uitgevoord, die eveneens een voorspellend karalcter bebben. Het onderzoek omvat zowel het onderzoek naar de optische eigenschappen als naar de transporteigenschappen. Bij het onderzoek naar de transporteigensChappen wordt rowel bet magneto-quantum traDSpon als het transpon in hoge elektrische velden onderzocht. Bij het optisch onderzoek staat het onderzoek naar de dynamica van de ofwel elektrisch

25

26

ofwel optisch geexciteerde ladingsdragers in laagdimensionaJe halfgeleiderstructuren centraal. Bijzondere aandacht wordt geschonken aan optische methoden voor het transportonderzoek. Hierbij hoon het onderzoek naar het genereren van snelie elektrische pulsen in het femtoseconden gebied met behulp van optische technieken. De genoemde onderzoekgebieden worden projectmatig gesteund door de Stichting FOM. Naast fundamentele vraagStellingen onderzoekt de groep in Steeds toenemende mate direct applicatiegerichte onderwerpen. De tecbnische component van bet onderzoek krijgt bierbij een steeds belangrijkere plaats. De groep heeft voor het onderzoek geavanceerde apparatuur en meettecbnieken opgebouwd. Zo beschikt de groep o.a. over de combinatie van hoge magneetvelden (13 T) en lage temperaturen (20 mK). Voor het optisch onderzoek beschikt de groep o.a. over laserspectroscopie in bet picoseconde en femtoseconde gebied. De groep beschikt ook over geavanceerde epitaxiale groeitechnieken. Er worden twee groeimethoden gebruikt: Moleculaire Bundel Epitaxie (MBE) voor bet materiaalsysteem (In)GaAsI AlGaAs en Chemical Beam Epitaxie (CBE) voor de groei van InGaAslInP. Terwijl de MBE--tecbniek op GaAs als geetableerd kan worden gezien, is de CBE--tecbniek ondanks eerste bele goede resultaten nog in de verkennende fase. Onderzoek naar de groei van dunne halfgeJeiderlagen van verschillende halfgeleiders met sterk verschillende roosterparameters is bier bet centrale onderwerp. Bet CBE--onderzoek is mogeJijk gemaakt door de Steun van de Stichting Tecbniscbe Wetenschappen (STW). terwijl de MBE--facUiteit door de Ministeries van O&W en EZ gezamenlijk mogelijk gemaakt werd. De groep Balfgeleiderfysica maakt deel nit van bet 1andeJijke zwaartepunt "Compound Semiconductors and Optoelectronics·. Als enige groep in Nederland beschikt de groep over MBE en CBE technieken op het gebied van de 'compound semiconductors" en is daarmee een belangrijke partner in de samenwerking met andere universiteiten zoals Nijmegen, Delft. Utrecht en Groningen. Bijzonder intensief wordt samengewerkt met de faculteit ElektrOtechniek van de TUE (prof. Kaufmann, prof.Kboe). Ook is er via bet lOP Electro-Optics een directe intensieve samenwerking met de industrie en de technische universiteiten in Delft en Twente. De groep maakt deel uit van de onderzoekschool COBRA: Communication Technology, Basic Research and Applications.

magnetische velden tot 8 T. Deze faciliteiten kunnen worden gebruikt om tezamen met de groepen BF en MO experimenteD te doen op bet gebied van de vaste-stoffysica.

d. Lage Temperaturen (LT) De aandacht van de groep richt zich op het gebied van de lage temperaturen. Het onderzoek beeft zowel technische als fundamentele aspecten. De technische aspecten komen tot uiting in de ontwikkeling van cryogene instrumentatie in het algemeen. Zo is, in samenwerking met bet Kamerlingh Onnes Laboratorium, een project in uitvoering betreffende de ontwikkeling van een koelmethode d.m. v. adiabatische expansie van 3He in
De produktie van de cryogene vloeistoffen en de daarmee samenhangende serviceverlening voor de vakgroep Vaste Stof. voor andere groepen binnen de faculteit en voor andere faculteiten, ligt in handen van bet Cryogeen Bedrijf. VoortgW van bet Onderzoek in 1993 FOO: De gevoeligheid van lage energie ionenverstrooiing (LEIS) voor de allerbuitenste atoomlaag van een vaste stof blijkt steeds meer een ideale onderzoeksmethode voor katalysatoren. voor diverse katalysatoren bleek een Jineair verband tussen bet LEIS signaal van de actieve component en de katalytische activiteit. Zo zijn in samenwerking met de groep van Prof. Ponec spinelien onderzocht. Het bleek dat alleen kationen die zich in een octaedrlsche bolte in bet atoom rooster bevinden katalytisch actief zijn. het zijn ook juist deze kationen die met LEIS gedetecteerd kunnen worden. Bij de interpretatie wordt met quantum chernici in binnen en bnitenland samen gewerkt. Met de groep van Prof. RosslProf. Lerchner (UT) zijn vanadium niobium oxiden onderzocht. Voor het groeiproces van Ni op -r-Al203 d.m.v. Atomic Layer Epitaxy (ALE) is m.b.v. LEIS, XPS en katalytische activiteitsmetingen een model opgesteld. Er is een begin gemaakt met de voorbereiding van de bouw van een eigen ALE opstelling. Het onderzoek ilaar koolstof op metalen heeft een interessante wending genomen. Het bleek mngelijk met LEIS carbidische en grafitische koolstof te onderscheiden. Tevens werd met XPS en AES de acrlverings energie voor de reaktie van C met 0 op rhodium oppervlakken bepaald (be1angrijk voor uitlaat katalysatoren). Ben dee! van dit onderzoek gebeurdein samenwerking met Prof. van Santen (ruE). Bet inzicht in de kwantificatie van LEIS is sterk verbeterd. De aanwezigheid/afwezigheid van matrix effecten kan nu voorspeld worden. Met hoekafhankelijke metingen in bet EARISS apparaat in combinatie met TOF metingen is de atomaire struktuur van CuPd(llO) onderzocht. Daarnaast is met de EARISS onderzoekgedaan naar de invloed van geadsorbeerd waterstof op LEIS signalen en de oppervlakte samenstelling van PtPd legeringen. Met T. Sikula (gastmedewerker nit Bmo) werd een ontwerp gemaakt voor het nag in te bouwen Impact Colisscion Ion Scattering Scectroscopy apparaat. De bouw van de BRISS - speciaal ontworpen voor opperv1akte aan isolatoren en zeer schadegevoelige materialen- is nu voltooid. De eerste metingen tonen aan dat bet aan de beoogde specificaties (energie oplossend vermogen, gevoeligheid etc) voldoet. Met bet SPA-LEBD apparaat zijn experimenten uitgevoerd aan Si(lOO) en Si(lll) model systemen ten behoeve van een betere interpretatie van toekomstige resultaten. Ook zijn inleidende metingen gedam voor bet op te starten onderzoek naar de structuurveranderingen aan het Ag(llO) oppervlak, die optreden bij adsorptie van k1eine "hoeveelheden (minder dan een halve monolaag) zuurstof aan dat oppervlak. Met de 8peCtroscopische ellipsometer is onderzoek verricht aan l-dimensionaJe metaJlische draadjes van Au op Si(lll). De optische spectra vertonen een karakteristieke lichtabsorptie die mogelijk verkIaard kan worden uit de I-dimensionaJe electronenstructuur van de Au draden. In october zijn de eerste AFM metingen verricht aan HOPG in lucht. Atontaire resolutie bleek mogelijk. Hiema zijn k1eine deeltjes (groone 20-5000 A) op Si02 onderzochL Tot nu toe was het aileen mogelijk de deeltjes met groone van 500-5000 A waar te nemen.

27

MXD is gebruikt om een serie magnetische multilagen van CoPd te onderzoeken waarin de Pd dikte konstant werd gebouden en de Co dikte gevarieerd van 2A to 12k MXD is een techniek die informatie kan verscbaffen over bet angular-orbital momentum en de magnetocrysalline entropy. Metingen tonen aan dat de specifieke symmetrie van de Co d golffuncties en de grote spinbaan opsplitsing, t.g.v. hybridisatie met Pd d golffuncties, ervoor lOrgt dat het magnetisch moment een voorkeursrichting heeft voor .l op het sample oppervlak. MO: In bet afgelopen jaar is relatief veel aandacbt gegeven aan de experimentele infrastructuur. De ESR spectrometer werd geInstalleerd en MOKE en flux-gate magnetometer werden voltooid en ingezet voor bet onderzoek. Dok de NMR apparatuur werd verder ontwikkeld. Het onderzoek aan verdunde I'IUJgnetische halfgeleiders is gericht op de, door ladingsdragers geluduceerde, magnetische faseovergangen in SnMnTe. De magnetische eigenscbappen werden onderzocbt en in samenwerking ntet de Academie in Warscbau werden theoretische modellen opgesteld. Het onderzoek op het gebied van hoge Tc oxidische supergeleiders werd met name gericbt op fluxdynamica in bewust "verontreinigde" systemen. Grote voongang werd geboekt op het terrein van metallische multilagen (i.s.m. Philips Research). Met name werden interlaag interacties en magnetO weerstand onderzocht van vele systemen en strucwren (magneto-atomic engineering). Dok tbeoretische modellen werden ontwikkeld. De voortgang gold lOwel voor de tecbnische component (ontwikkeling magnetiscbe sensor (kop) als voor de meer wetenscbappelijke projecten. Een start werd gemaakt met het onderzoek en preparatie van oxidische lagen en structuren (via STW steun). HF: Het groeien van lagen op GaAs substraten met bebulp van Molecular Beam Epitaxy ontwikkelt zich gestaag. Bebalve lagen van AIGaAs worden nu ook lagen van InGaAs gegroeid in multilaag optoelectronische devices. De strucwren op InP substraten worden gegroeid met behulp van Chemical Beam Epitaxy. Inmiddels worden ook met dit systeem multiJagen gegroeid waarbij de individuele laagdiktes tot 2 nm zijn teruggebracht. Grote aandacbt gaat uit naar het analyseren van de mono-atomaire gebieden tussen de lagen InGaAs en InP. Het werk aan elektriscbe transpOrteigenscbappen van bet 2DEG in een GaAs!A1GaAs heterostruktuur is vooral gericbt op bet "zicbtbaar maken" van randkanalen. Daartoe is een speciale Jagenstruktuur ontwikkeld waannee het gelukt is de randkanalen ruimtelijk te scheiden. Op het gebied van de O-doteringen zijn we er in geslaagd om in een gescbikte strUktuur geleiding door elektronen in bet X-minimum te verkrijgen. Verder is bet i.s.m. ffiM-ZUrich voor het eerst gelukt om met STM de doteringsatomen in de o..laag afzonderHjk te zien. Het onderzoek aan transport bij hoge yelden gebeurt op theoretisch niveau m.b. v. Monte Carlo simulaties. We zijn er in geslaagd een goode beschrijving te geven van experimenten gedaan aan de K.U.N. Theoretische analyses m.b.v. Monte Carlo simulaties van luminescentie in Quantum Wells hebben geleid tot een nieuw model yoor exciton formatie. Er is een begin gemaakt met de simuJaties van groei zoals bij de MBE en CBE machines plaatsvindt. Het onderzoek aan de oprische eigenschappen en de dynamica van ladingsdragers in Jaagdimensionale halfgeleiderstructuren is in 1993 yoongezet en tegelijkenijd verder roepge-

28

spitst op device toepassingen. De fysische eigenscbappen van betero n-i-p-i materialen zijn onderzocbt en Ls.m. TUElEEA toegepast in modulatoren en scbakelaars. Het werk aan de invangst van ladingsdragers in quantumputten wordt voortgezet aan indirecte materialen en voor hogere ladingdrager dicbtbeden zoals die in een laser voorkomen. Op het gebied van de generatie van meUe elektrische pulsen zijn we eOO geslaagd om 450 femtoseconde pulsen te maken alsmede recbt:hoekige picoseconde elektrische pulsen. Het onderzoek aan MQW-zonnecellen is met name gericbt op de bepaIing van stralende recombinatieveriiezen. Hiermee wordt inzicbt verkregen in de maximale efficiency. LT: In de opstelling voor de adiabatiscbe expansie van 3He in 4He werden tal van expansies verricht. De methode blijkt te werken maar de tbeoretisch haalbare temperatuurreductie werd ondanks een lagere uitgangstemperatuur tot nu toe niet bereikt. Het onderzoek betreffende de pulsbuis is voortgezet via numerieke simulaties. Het werkgebied van de microcalorinteter (samenwerking met de groepen Halfgeleiderfysica en Croperatieve Verscmjnselen) is uitgebreid tot temperaturen tot 30 K. Het onderzoek betreffende de mmterieke simulatie van de beweging van gequantiseerde wervels in superfluide 'He beeft onder andere geresulteerd in een bescbrijving van de invlood van bet stromingsprofiel van de normale component op de wederkerige wrijvingskracht. De interactie tussen twee tegengesteld gericbte werveJs blijkt via een universele route tot reconnectie te leiden. Onze groep beeft VOOTts een belangrijke bijdrage geleverd aan bet werk van Avenel en Varoquaux betreffende de nucleatie van quantumvortices. In bet project "elektronen op vloeibaar belium" zijn randmagnetoplasmonen onderzocht in een ringvOrtnig tweedintensionaal elektronengas. De opstelling in de mengkoeler is gereed gekomen. Hierin zijn de eerste ntetingen aan resonantie rand magnetoplasmonen verricht. Samenwerking Internationale onderzoekprogranmta's: Science project "General physical properties of metallic magnetic multilayers" - Esprit Basic project "Magnetic multilayers for magnetoresistive sensors" - HCM-network (EC): Two-dimensional electron system on cryogenic surfaces. - ESF network on quantum fluids and solids. - NWO-programma voor steun aan de voormalige Sovjet Unie. - Human Capital and Mobilty (physics and Technology at U1traiow Temperawres, Large scale installation, Bayreuth). Universiteitenlonderzoekinstituten: - Rijksuniversiteit Gent (Belgie) - lagelionian University, Krakow (polen) (Belgie) - Universiteit van Antwerpen - Universite Libre Brussel (Belgic) (Engeland) - Harwell Lab. - University of London (Engeland) - University of Lancaster (Engeland) - Universite Konstantz (Duitsland) - Max Planck InStitute Grenoble (Zwitserland) . Centre d'Erudes Nucleaires Saclay (Fraokrijk) ·IMEC Leuven (Belgie)

dr Peters

profs. Picket & Guenault prof Leiderer prof Wyder dr. Varoquaux, dr. Williams.

29

INFN, Genua (ltalie) - Univ. Louis Pasteur (Frankrijk) - Univ. of Erlangen (Duitsland) - Univ. Paris Sud (Frankrijk) - Michigan State Univ. (USA) - Univ. of Notre Dame (USA) Kamerlingh Onnes Laboratorium (Leiden) - Universitat Bayreuth (Duitsland) - Royal HOlloway, University of London (GB) - B. Verkin Inst. for LT Physics, Khark.ov Katholieke Universiteit Nijmegen

30

Flexibele automatisering in de procesindustrie Voorts wordt op grond van specifieke ervaring aandacht geschonken aan: Diverse systeem- en regeltecbnische onderwerpen

prof. Frossati prof. Pobell. dr. Lea dr. Monarkha, dr. Kovdria dr. Dammers

lndustrie: - Shell Rouen (Frankrijk) - mM Laboratoria (USA) - KFA Jiilich (Duitsland) - Canberra Semiconductors (Olen, Belgie) - Philips Briarcliff (USA) - Philips Research Laboratorium Redhill (USA) - Siemens (Duitsland) Thomson (Frankrijk)

B.

NiET-VOORWAARDEUJK GEFINANCIERD ONDERZOEK

6.

VAKGROEP SYSTEEM EN REGELTECHNlEK, NR

Programmaleiding; Prof.dr.ir. 1.1. Kok Codering: ISN; NWO:

NABS:

2203.3310 P170. Tl40 N.072

Programmabeschriiving

De V~oep Systeem- en Regeltcchniek richt rich specifiek op techniscblindustriele t~~mgen, ~t in bet bijzonder aandacht voor systeemwerkwijzen in: bed~Jfsverkenmngen. theoretiscbe en experimenteie modelvorming, investeringsbeleid en

tlexlbele au~~matlsch~ be~rsing van produktieprocessen. Enkele van de belangrijkste methoden zyn modehdentlficatie, simulatie en regelaarontwerp. alsmede statische, momentane en dynamische optimalisering. Onder de benaming PRODUKTIEBEHEERSING worden als belangrijkste activiteitsgebieden gezien: Methodologie experimentele modelbepaling

Methooologie experimentele modelbepaling: Het onderzoeksgebied "Methodologie experimeruele modelbepaling" is gericht op de ontwikkeling van methoden en strategieen voor de experimentele bepaling van dynamische modellen van multivariabele produktieprocessen en bet gebruik van deze modellen voor ontwerpen van regelstrategieen enlof aanpassingen van de technische processen zelf, met als doel de verbetering van de procesbeheersing. Voor de modelvorming worden zowel parameterschatting in fysisch-techniscbe modellen als ook multivariabele black-box identificatie- methoden beschouwd. Daarnaast worden experimentontwerp, data-acquisitie, data-conditionering, signaalanalyse, modelvalidatie, regelaarontwerp, regelaarimplementatie en -evaluatie bij bet onderzoek betrokken. De ontwikkelde methoden worden ondergebracht in bet in de vakgroep ontwikkelde pakket PRIMAL. De strategieen en methoden worden getest in produktieprocessen in de praktijk. Flexibele automatisering in de procesindustrie Bij de vakgroep loopt sinds 1990 bet STW-project "Computer ondersteunde receptuurverbetering in de procesindustrie". Het doel van bet project is bet ontwikkelen van het softwarepakk.et FRIS (Flexible Recipe Information System) waarmee het mogelijk is om recepten, die gebruikt worden in batch-processen, flexibel tc kunnen aanpassen aan b. v. variaties in de vraag, de grondsrofeigenschappen, procescondities, milieu-normen, etc. Het informatiesystcem wordt ontworpen in de PRIMAL-omgeving met UNIFACE als database management systeem. Er wordt een interface gemaakt met het RSIl & RSlDiscover pakket, dat de uitvoerlng van de experlmentontwerp-module verzorgt. Dit project wordt gefmancierd door de Stichting voor de Technische Wetenschappen (STW) en wordt uitgevoerd in samenwerking met de Technisch Physiscbe Dienst (TPD-TNO) te Delft. Diverse systeem- en regeltechnische onderwerpen Dit project omvat het volgende deelgebied: Dyuarnisch-optimaal investeringsbeleid. Oit onderzoek vindt plaats onder leiding van Professor van der Grinten. in samenwerking met de Rijksuniversiteit Limburg en de Kathoiieke Universiteit Brabant. Dit onderzoek wordt in 1994 (voorlopig) afgerond met een dissertatie. Nagenoeg bet gebele onderzoek van de Vakgroep ligt binnen het aandachtsgebied FYSISCH-TECHNISCHE INFORMATIEVERWERKING (FTI) van de Faculteit en maakt het industrieel/technisch gerichte deel daarvan uit. Samenwerking De vakgroep heeft samenwerkingsverbanden met en stcun van met name STW, TPD-TNO. DSM, Dow Benelux N.V.,Grommij N.V. en de GTD Oost-Brabant. In he! Kader va~ een samenwerking met de Faculteit Werktuigbouwkunde is de leerstoel Systeem- en Regeltechniek (N) gecombineerd met die van Systeem- en Regeltechniek (W). Als gevolg hiervan heeft Prof.dr.ir. J.l. Kok (0.5 W/O,5 N) met ingang van 1 juni 1991 de helft van de leerstoel bezel. De resterende helft van de leerstoel is momenteel vacant.

31

32

Voorts is sinds 1 mei 1993 Prof.ir. H. Leegwater (DSM) als deeltijdhoogleraar (0.2 dagtaak) verbonden aan de vakgroep.

krijgen hun talenten te ontp1ooien in de richting van natuurwetenschappelijke en technische vervolgopleidingen. In bet bijzonder wordt onderzoek gedam naar de hooding van natuurlrundedocenten ten aanzien van meisjes en jongens.

8. V AKGROEP FYSISCHE INFORMATICA, NF De vakgroep NF was in 1993 oog ruet herbezet. Voor de verslaglegging van de leden van de huidige vakgroep zie de verslaglegging onder FTL. Dr. 10.

7.

VAKGROEP ANALYSE VAN FYSISCHE MEETMETHODEN, AFM

De opbeffmg van de vakgroep Analyse van Fysiscbe Meelnlethoden is oog niet formeel geregeld. Voor de verslaglegging van de vakgroep AFM, zie onder bet verslag van de werkgroep K1inisch Fysiscbe Meettechnieken, Dr. 11.

De vakgroep Didaktiek Natuurkunde streeft ernaar de onderzoeksactiviteiten in toenemende mate onder te brengen binnen expliciet omschreven kader. In 1991 heeft dit streven -a1s eerste stap- geleid tot de conclusie dat de begrippen 'kwalificatie' en 'vaardigheden' dit kader kunnen bieden. De verschillende onderzoeksactiviteiten binnen de vakgroep kunnen worden opgevat als concrete uitwerkingen van deeigebieden mervan. Practicumvaardigheden en probleemopiossingsvaardigheden zijn onderdeien van kwalificaties, nodig in latere studie of beroep in de techniscbe of exact-wetenschappelijke sector. Een derde onderzoeksactiviteit richt zich op de mogelijkheden om meer meisjes in het secundair onderwijs te kwa.lificeren voor studies en beroepen in de technische en exact-wetenschappelijke sector. Het kader aangeduidt met de termen 'kwalificatie' en 'vaardighed.en' sluit direct aan op de onderwijsopdracht van de vakgroep m.b.t. de post-doctorale lerareoop!eiding die tot doe! heeft de deelnemers te kwalificeren voor bet beroep van leraar.

een

Yoortganj! 9.

VAKGROEP DIDAKTIEK NATUURKUNDE, NO

Programmaleiding: Dr. G. Verkerk Codering: ISN: NWO: NABS:

5803 8280 N.081

Programmabeschrijving De vakgroep Didaktiek Natuurkunde verricht vakdidaktisch onderzoek op het gebied van onderwijs in de natuurkunde. Het belangrijkste doel van het vakdidaktisch onderzoek is een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de praktijk van het natuurkunde-onderwijs. Een tweede doel is studenten in de natuurkunde, speciaal de aanstaande leraren, mogeIijkheden te bieden vakdidaktisch onderzoek te doen tijdens hun opleiding waardoor zij later bij de uitoefening van hun beroep beter kunnen functioneren. Een gedeelte van bet onderzoek is erop gericht bet experimentele werk in de bovenbouw havo en vwo meer inhoud te geven dan nu bet geval is. Er wordt gewerkt aan een uitgebalanceerd practicumcurricuium voor de hovenbouw, ingedeeld in blokken (modules). Er worden practicum- en demonstralieproeven ontwikkeld waarbij de computer weI of niet gebruikt tan worden en er is aandacbt voor de toetsing van de practicum en voor de zgn. zelfstandige onderzoeksopdracbt. Het onderzoek van de vakgroep is er voorts op gericht meer technische toepassingen dan tot nu toe bet gevaJ is in te brengen in het natuurkunde-onderwijs. In bet kaOO van de overgangsproblematiek van de middelbare school naar het hoger onderwijs word! onderzoek gedaan naar probleemoplossen in het yak natuurkunde. Tenslotte wordt onderzoek verricht met het doel het natuurl..'"Unde-curriculum voor meisjes relevanter en aantrekkelijker te maken zodat meer meisjes dan tot nu toe de mogelijkheid

van bet on4erzoek

e~le werk is over de vier ontwikkelde blotten (modules) practicumproeven gerapporteenl. Voorts zijn nog enkele proeven ontwikkeld. Ook: zijn voorstellen voor lespakketten ontwikkeld om aspecten van bet technisch-fysisch onderzoek binnen de faculteit te behandelen op de middelbare school. Met betrekking tot probleemoplossen zijn er biooen het kader van ·Understanding Based Problem Solving" leertaken ontworpen van uiteenlopend type en moeiIijkheidsgraad en in de vonn van lesmateriaal uitgeprobeerd binnen bet middelbaar en hoger onderwijs. In samenwerking met de UvA wordt bet onderzoek voortgezet. Met betrekking tot bet onderzoek naar de houding van natuurkundedocenten ten aanzien van meisjes en jongens, en de rol die zij kunnen speJen bij de pakketkeuze wordt bet werken aan een eindrapponage (proefschrlft) voortgezet. Over de vakdidaktiscbe particpatie van de vakgroep in het onderwijs van de faculteit is gerapporteerd.

In het kader van bet

Samenwerking Er wordt samengewerkt met de didaktiekgroepen van de verschillende universiteiten. In bet projekt over probleemoplossen wordt samengewerkt met de UvA (!LO). Verder is er samenwerking met scholen, leraren op scholen, diverse instituten voor Hoger Onderwijs en met de sektie onderwijs- en opleidings-psychologie van de KUB.

10. Werkgroep FYSISCH TECHNISCHE LABORATORIUMAUTOMATISERING,

FI'L Programmaleiding: Dr.ir. K. Kopinga Prof.dr. H.C.W. Beijerinck F.C. van Nijmweegen

34

33

Codering:

ISN: ZWO: NABS:

2203,3311, 1203 P170, P175, P180, T1l5, BllO, B140 N.076, N.043

Promunmabeschrijving He! ondenoekgebied van de werkgroep behelst het ontwildcelen van gegevensverwerkings en -verwerkingsstrategieen waarmee zonodig de ldassieke werkwijze: eerst meten en opslaan, dan analyseren en presenteren, doorbroken kan worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt real-time pipelining en impliciet dan wei expliciet parallellisme, zowel in de meetmodulen als in de hardware en software. Verder wordt een prograrnmeeromgeving ontwildceld, waarmee deze concepten op een multiprocessor-systeem ondersteund en real-time getest kunnen worden. Hiernaast wordt aandacht geschonken aan de on-line visualisatie van (grate hoeveelheden) meergegevens. De nadruk lig! op een integrale aanpak van het experiment, de keuze van de hardware-architectuur en de opzet van de software. De werkgroep vormt het wetenscbappelijk kader waarbinnen de werkzaamheden van de bedrijfsgroep laboratorlum-automatisering, BL, worden verricht. Het onderzoek binnen de werkgroep sluit nauw aan bij de onderzoekprojecten in de experimenteie vakgroepen binnen de faculteit. Daamaast heeft het multidisciplinaire karakter ervan geleid tot verschi1lende samenwerkingsverbanden binnen en buiten de TUE. Voottgang van het Onderzoek Real-time data-acquisitie en -reductie Ontwikkeling van universele PARSAM, een 16 kanaals 25 kHzlB kanaals 250 kHz parallel sampling 12 bit ADC, afgerond. Aan deze serle is een B-kanaals, 2.5 MHz, 8 bit versie toegevoegd. Begin gemaakt met de ontwildceling van een Dual Sub Bus (DSB) van de PhyBUS; twee dynamisch te configureren 32 bit communicatie-kanalen (2x40 Mbyte/s) tussen interface-modulen en/of Digitale Signaal Processoren. Ontwikkeling van een Universele Basis Print, voor o.a, een Fast Signal Recorder, een Fast Transient Recorder en een Fast Muitiscaler, gestart. Real-time multiprocessorsystemen Promotieonderzoek van Ir. G.]. van Dijk is bij Wsk&I afgerond. De resultaten zijn neergelegd in een proefschrlft (promotie 16 maar! 1993). De implementatie van een in C geschreven versie van EPEP op de betreffende EMPS operating system kernel is voortgezet. Fysiologisch informatievoorzieningssysteem voor neonatologisch onderzoek De koppeling russen de bedside monitoren op de NICU en het PhyDAS is uitgebreid met een PARSAM-module en bijbehorende software, zodat thans continu 16 analoge signalen kunnen worden ingelezen en verwerkt. Vochthuishouding in poreuze materialen De vochthuishouding in een aantal baksteensoorren, zowel tijdens het nat worden als tijdens het drogen. is mel behulp van het ontwildcelde NMR meetsysreem onderzocht. Het blijlct mogelijk kwantitatieve metingen te verrichten met een reiatieve nauwkeurigheid van circa 1"'. D.m.v, pilot-studies is aangetoond dat de ontwikkelde apparatuur ook gebruikt kan worden voor de bestudering van hel ontwateringsproces van (veromreinigd) slib.

Zeer snelle infrarood ellipsometrie De ontwikkeling van de Fast Signal Recorder is gestart. Synthetische grenslaagexperimenten De mogelijkheid tot dataverwerving en -verwerking d.m.v. een PARSAM module is gereali&eerd. De prestaties van een aanta1 hittedraad-array's zijn gemeten en geevalueerd. Samenwerking: Projecten binnen de faculteit: Scanning· microbundel experimenten (ND) Zeer melle infrarood ellipsometrie (ND) SynthetiSche grenslaag-experimenten (NT) Coherente NMR spin-echo metingen (NY) Pojecten i.s.m. andere faculteiten: Gedistribueerde real-time operating systems (Wsk&I) Automatiseringssysteem EUTERPE (Wsk&I) Implementatie EPEP op EMPS kernel (Wsk&I) Electronisch geregeld LPG doseringssysteem (W) Metingen aan draagconstIUCties van gebouwen (B) Vochthuishouding in poreuze rnaterialen (B) Modulair Digitaal Signaal Processor systeem (E) Projecten Ls.m. andere Instituten: Informatievoorzienningssysteem voor Neonatologiscb ondenoek (SJZ) Gedistribueerde compntersystemen thv. fysische experimenten (FOM Rijnh.)

11. Werkgroep KLINISCH FYSISCHE MEETTECHNIEKEN, KFM Programmaleiding: Prof.dr.ir. P.F.F. Wijn Prof.dr. RS. Reneman Prof.dr. G.l. Tangelder Codering: ISN: NWO:

3201,3314

NABS:

N043

P290, PlBO, BI40, B490, TIl5

Progrnmmabeschrijving De werkgroep KFM vormt binnen de faculteit de basis voor alle bio medisch gerichte aktiviteiten en is als het ware de paraplu voor alle BMGT zaken van de faculteit N. Het onderzoekprogramma tan in 3 delen worden ingedeeld: 1. Kernonderzoek Kemonderzoek bestaant uit het onderzoek van aile werkgroepsleden die full-time bij KFM

35

36

werkzaam zijn. Het thema van dit onderzoek is: Haemo-dynamica van bloedstroming in grote vaten. Enerzijds worden in nauwe samenwerking met de RL te Maastricht de resultaten geanalyseerd van u!trageJuidmetingen aan grote perifere vaten, terwijl anderzijds onderzoek wordt opgezet in samenwerking met het St. Iozef Ziekenhuis te Veldhoven dat er op is gerich! om met behulp van magnetische resonantie angiografie informatie te verkrijgen over de bloedstroming in grote vaten die ook diep in het lichaam gelegen zijn. Daarbij wordt er naar gestreefd het onderzoek uit te breiden naar vaten met de Heinst meetbare afroetingen.

Prograromabescbrijving De werkgroep is ingesteld om onderwijs te geven over en onderzoek: te doen naar onderwerpen die bestempeld kunnen worden als taakvlakken tussen natuurwetenschap en techniek enerzijds en de maatschappij anderzijds. Het onderwijs wordt verzorgd aan de hand van een vijfta! colleges of gedeelten hiervan. Het onderzoek concentreert zich in de eerste plaats rond een promotieplaats en al of niet met deze plaats gelieerd stage- en afstudeerwerk. Dele zal in de toekomst waarschijnlijk geconcentreerd worden op energieonderzoek. Daarnaast zijn er ook bijdragen met betrekking tot de bestudering van kernbe- en ontwapening door Van der Sijde. In de derde plaats is sinds 1 november 1993 in de persoon van H.J. van der Graaf, brig. gen. b.d. het Centre for AIms Control and Verification Technology in de werkgroep opgenomen. Van hieruit zullen ook bandeD onderhouden worden met bet Vredescentrum van ODZe Universiteit. Voorts is er bemoeienis met het centrum voor TechnoJogie voor Duurzame Ontwikkeling (TDO) van ODZe Universiteit door het lidmaatscbap van de voorbereidingscommissie TechnoJogie en Milieu van Van der Sijde.

2. Toegevoegd onderzoek Dit valt onder de noerner van KFM maar wordt in deeltijd verricht door medewerkers van andere vakgroepen roals: a. Bio-stromingsleer - Van Dongen; b. Fysisch Technische Informatica - Kopinga; c. Kernfysische Toepassingen - De Voigt. 3.

Opleidingsonderzoek Opleidingsonderzoek wordt uitgevoerd door Klinische Fysici in opleiding, in samenwerking met ziekenhuizen. Als voorbeeld kan genoemd worden: a. automatisering van de NICU afdeling van bet St. Joze! Ziekenhuis CWo de Jong) b. beeldverwerking en patroonherkenning (F. Benning) c. PIXE element detectie van kransslagaderweefsel (G. Zonneveld). V oongang van het onderzoek In 1993 werd voongang geboekt met de analyse van ultrageluidmetingen. De aanscbaf van MRI apparatuur met toebehoren werd verder vooIbereid. Na de aanscbaf van een krachtig workstation kon een begin worden gemaakt met het opzetten van beeldverwerkingstechnieken. Samenwerkinj: Er is intensieve samenwerking met de RL in Maastricht, diverse ziekenhuizen in de regio Eindhoven en daarbuiten (SI. Jozef Ziekenhuis, Veldhoven; Catharina Ziekenhuis, Medicentrum, Den Bosch: AMC. Amsterdam en diverse instituten en industrieen (TNO· Leiden, Philips Medical Systems).

12. Werkgroep NATUURKUNDE EN SAMENLEVING. N&S

Het onderwijs is op de volgende onderdelen geconcentreerd: Het eerstejaars vak Techniek. Wetenscbap en Maatschappij. (OZOSO). 50'lb door prof. H. Lintsen CW en Mw) en 50% door dr. B. van der Sijde. Het keuzevak Natuurkunde en Maatschappij (3Y200). speciaaJ voor Natuurkunde studenten, teVens een van de ·verplichte" keuzevakken (Van der Sijde) Het keuzevak Milieu en Energie (9B030), voor studenten van aile facu1teiten met Van der Sijde als verantwoordelijk docent en gegeven door negen docenten. Het keuzevak Natuurkunde en Etbiek (3Y250) (Van Hall), speciaaJ voor natuurkunde studenten. Het keuzevak Techniek, Vrede en Veiligheid (OZlOO), geinitieerd dor het Vredescentrum voor studenten van aile facu1teiten met Van der Sijde als verantwoordelijk docenten en gegeven door een achttal docenten (4-5 uur bijdrage Van der Sijde, 2 uur Van der Graaf) V oortgang van bet onderzoek Het onderzoek in het Kader van de promotieplaats van Pals is per 1 november 1993 door hem afgebroken. Over het werk van ongeveer een jaar heeft hij een verslag geschreven met bijdragen over ethiek, controversen, kemenergie en Von Weisaecker. Op het gebied van de kemontwapening is een studie verricht door Van der Sljde in 1992/93 die geresulteerd heeft in een drietal bijdragen in de bundel De geest is nog niet terug in de fies van juni 1993. Van der Graaf scbreef hierin een tweetal bijdragen, een over biologische wapens en een over conventione\e bewapening. De genoemde studie over kernontwapening dient tevens als aanloop voor een in 1994 te verschijnen bijdrage in de reeks Vredescahit:rs van de Katbolielre Universiteit Nijmegen.

Programmaleiding: Prof.dr. W. van Haeringen dr.ir. B. van der Sijde dr. P.J. van Hall Codering: ISN:

rwO: ~ABS

6307 PlOO. TlOO. N260 KOSS. K035

lac.N

BIJLAGE D

NATUURKUNDIGE PROMOTIES IN 1993

BIJLAGE E

WETENSCHAPPELIJKE OUTPUT IN 1993


16 april

Benoy, D.A. Modelling of thermal argon plasma's. Promotor(en): prof.droir. D.C. Schram, prof.ddr. GJ. van Heijst. TUE, 1993, pp. 141.

27 april

Severin, l.W. Adhesion of electrolessly deposited Ni(P) on alumina ceramic. Promotor(en): prof.dr. G. de With, prof. dr. H.H. Brongersma. TUE, 1993, pp. 197.

7 mei

Notebron, H.I.M.P. Quantum tunneling transport of electrons in double-barrier heterostructures. Theory and modelling. Promotor(en): prof. dr. D. Lenstra, prof.dr. W. van Haeringen. TUE, 1993, pp. 166.

18 mei

Bloomen, P.I.H. Metallic multilayers. Experimental investigation of magnetic anisotropy and magnetic interlayer coupling. Promotor(en): prof.droir. W.J.M. de longe, prof-dr.ir. I.A. Pals Copromotor: dr.ir. F.I.A. den Broeder. TUE, 1993, pp. 188.

28 mei

Aam, R.G.K.M. A numerical study of quantized vortices in He II. Promotor(en): prof. dr. H.M. Gijsman, prof.droir. G.I.F. van Heijst Copromotor: dr. A.T.A.M. de Waele. TUE, 1993, pp. 117.

15 juni

Maan, A.C.

PRQMOTlES 1993

5 januari

12 januari

Zanden van der, A.I.l. The hydronamics of a moving fluid-liquid contact line. Promotor(en): prof. dr. A.K. Chesters, prof.dr.if. L. van Wijngaarden. TUE, 1992, pp. 92. Tiesinga, E. Ultracold atoms in traps and fountains. Promotor(en}: prof.dr. B.l. Verhaar, prof.dr. H.C.W. Beijerinck. TUE, 1993, pp. 103.

13 januari

Boom, W. Untramultiplet mixing for Ne**(3p)+He at superthermal energies. Promotor(en): prof. dr. H.C.W. Beijerinck, prof. dr. B.I. Vernaar. TUE, 1993, pp. 151.

19 januari

Parchen, R.R. Decay of swirl in turbulent pipe flows. Promotor(en): prof.dr.ir. G.l.F. van Heijst, prof.dr.ir. H.W.M. Hooijmakers Co-promotor: prof.dr. K. Krishna Prasad. TUE, 1993, pp. 136.

25 januari

Groenen, P.A.C. The reaction mechanism of W-CVD on Si. Promotor(en): prof.dr. H.H. Brongersma, prof.dr. H.C. W. Beijerinck. TUB, 1993, pp. 98.

28 juni

Fey, F.H.A.G. Excitation balances and transport in an inductively coupled plasma. Promotor(en}: prof.dr.ir. D.C. Schram, prof. dr. H.C. W. Beijerinck. Co-promotor: dr. J .A.M. van der Mullen. TUE, 1993, pp. 122.

Gronckel, H.A.M. de The manostructure of multilayered films. Promotor(en): prof.dr.ir. W.J.M. de longe, prof-dr. W. Zinn Copromotor: dr.ir. K. Kopinga TUE, 1993, pp. 116.

29 juni

Hoogerland, M.D. Laser manipulation of metastable neon atoms Promotor(en): prof. dr. H.C.W. Beijerinck, prof.dr. B.l. Verhaar Copromotor: dr. K.A.H. van Leeuwen TUE, 1993, pp. 87.

30 juni

Donk, P.I. T. van der Merged-beam studies of electron-recombination and excitation of atomic and molecular hydrogen ions. Promotor{en): prof.dr. H.H. Brongersma, prof.dr. J.B.A. Mitchell TUE. 1993. pp. 116.

2 februari

16 maart

Dijk, G.J.W. van, The design of the EMPS Multiprocessor executive for distributed computing. Promotor(en}: prof.dr.dipl.ing. D.K. Hammer, prof. dr. S.J. Mullander. Copromotor: droir. K. Kopinga. TUE, 1993, pp. 156.

Spin polarized atomic hydrogen: Devices and phenomena Promotor(en): prof. dr. B.l. Verhaar, prof. dr. H.C.W. Beijerinck TUE, 1993, pp. 111.

3 september

Peters, M.C.A.M. Aeroacoustic sources in internal flows. PTomotor(en): prof.drjr. G. Vossers, prof.ddr. H.W.M. Hoeijrnakers Copromotor: dr.iT. A. Hirschberg TUE, 1993, pp. 232.

1 oktober

Buuron, A.l.M. Plasma deposition of carbon materials. Promotor(en): prof.drjr. D.C. Schram, prof. dr. M.J.A. de Voigt Copromotor: droiT. M.C.M. van de Sanden TUE, 1993, pp. 171.

5 oktober

Rijken, H.A. Detection method!" for depth profiling of light elements using high energy alpha particles. Promotor(en): prof. dr. M.l.A. de Voigt, prof.ddr. C.W.E. van Eijk (TUD) Copromoter: dr. S.S. Klein TUE, 1993, pp. 163.

8oktober

Vennix, C.W.H.M. Magnetic correlations in the IV-VI diluted magnetic semiconductor Sn ...MN.Te: an experimental study. Promotor(en): prof.dr.ir. W.J.M. de Jonge, prof. dr. E. Frikkee (RUL) Copromotor: droiT. K. Kopinga TUE, 1993, pp. 92.

12oktober

Snijkers, R.J.M.M. The sheath of an RF plasma: measurements and simulations of the ion energy distribution. Promotor(en): prof.dr. F.J. de Hoog, prof.dr. F.W. Sluijter Copromotor: droir. G.M.W. Kroesen TUE, 1993. pp. 147.

1 november

Lange, W. de Intersubband scattering in GaAsI AI.Ga, .•As heterostructures Promotor(en): prof. dr. J.H. Woller, prof. dr. H. van Kampen Copromotor: droiT. F.A.P. Bjorn TUE, 1993, pp. 108.

2 Bij\age E


Buumn, A.J.M.: Plasma deposition of carbon materials. Promoloren: prof.dr.ir. D.C. Schram, prof.dr. M.J.A. de Voigt. TUE (1993) pp. 177.

WETENSCBAPPELUKE OUTPUT 1993 ingedeeld naar: Pag. A. Voorwaardelijk gefmancierd onderzoek B. Niet voorwaardeJijk gefinancierd onderzoek ad A. Voorwaardelijk gefinancierd onderzoek 1. Plasma-, Atoom- en Molecuulfysica 2. Kemfysisc1te Technieken 3. Theoretische Natuurkunde 4. Transport van Massa, Impuls en Energie 5. Gecondenseerde materie; Fysica en Technologie

ad B. Niet voorwaardeJijk gefinancierd onderzoek 6. Vakgroep Systeem- en Regeltechniek 7. Vakgroep Fysisc1te Informatica 8. Vakgroep Analyse van Fysische Meetmethoden 9. Vakgroep Didaktiek Natuurkunde 10. Wergroep Fysisch Technische Laboratoriumautomatisering 11. Werkgroep Klinisch Fysische Meenechnieken 12. Werkgroep Natuurkunde en Samenleving

Benoy,O.A.: Modelling of thennal argon plasmas. ProlllOloren: prof.dr.ir. D.C. Scbram, prof.dr.ir. G.J.F. van Heijst. TUE (1993) pp. 146.

Sarrette, J.P.: Modelisation d'nn plasma d'mr ii Ia pression aromspbenque 200 K ProlllOloren: prof. dr. J. Baeri Universile! Paris Sud, Orsay (1993) pp. 160.

< T < 12000 K.

1

15 23

WETENSCHAPPELIJKE PUBLlKATIES

29

Benoy, D.A.; Mnllen. I.A.M. van der; Sanden, M.C.M. van de; Sljde, B. van der; Schram, D.C.: Application of a bybrid collisional radiative model 10 recombining argon plasmas. J. Quant. Spectrose. Radiat. Transfer ~(l993) 129-139.

40

57 59 59 59 61

62

Benoy, D.A.; Mullen, J.A.M. van der; Schram, D.C.: Radiative energy loss in a non-equilibrium argon plasma. J. Phys. D: Appl. Phys.l2..(1993) 1408-1413. Beulens, 1,1.; Graaf, MJ. de; Schram, D.C.: Axial remperatures and electron densities in a flowing cascaded arc: model versus experiment. Plasma Sources Sci. Techno!. L(1993) 180-189.

67 Buuron, AJ.M.; Meeusen, G.1.; Beulens, 1.1.; Sanden, M.C.M van de; Schram, D.C.: Fast deposition of ammphous carbon and silicon layers. J. of Nuclear Materials 200 (1993) 430-433.

A.

VOORWAARDELIJK GEFINANCIERD ONDERZQEK

I.

VF-programma: TUE NAT 201.90.32 PLASMA-, ATOOM- EN MOLECUULFYSICA (PAM) van de vakgroep Deeltjesfysica, ND

gerubriceerd naar werkeenheid I. Evenwichtsmodellen en transport in plasma's 2. Elementaire pracessen in gasonlladingen 3. Aromaire en optische wisselwerking

1.1. EyenwjchtS!ll2dellen

en transport in plasma's

DlSSERTATIES Fey. F.H.A.G.: Excitation balances and transpon in an inductively coupled plasma. PromOtoren: prof.dr.iL D.C. Schram. prof.dr. H.C.W. Beilcrinck. TUE (1993) pp. 130. .

Buuron, A.l.M.; Otorbaev, O.K.; Beulens, 1.1.; Kiers. A.G.M.; Jong, H.M.M. de; Sanden. M.C.M. van de; Schram, D.C.: AbsoIplion spectroscopy on an expanding argon arc plasma. High Temp. Chern. Processes L(1993) 133-139. Fey. F.RA.G.: Benoy, D.A.; Regt, I.M. de; Mullen, JAM. van def; Schram. D.C.: Numerical simulation of Ihe response of Li slate densities to power interruplion in an inductively coupled plasma. Spectrocbimica Acta 48B (1993) 1579-1592. Graaf, M.l. de; Severens, R.I.: Sande, M.l.F. van de: Meyer, R.; Kars, H.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.,: Hydrogen 810m cleaning of archeological anefacts. 1. of Nuclear Materials ~(l993) 380-382.

Graaf, M.J.; Severens, R.; Dahiya. R.P.; Sanden. M.C.M. van de: Schram. D.C.: Anoi:nalOllS fast recombination in bydrogen plasmas involving rovibrational excitation. Phys. Rev. E. 48 (1993) 2098-2102.

3 Heeren, R.M.A.: Graaf, MJ. de; Ciric, D.: Hopman, H.J.; K1eyn, A.W.: Energetic self extracted H- ions in a Ba surface conversion source. AppL Surf. Sci. 70 (1993) 332. Mullen,I.A.M. van der; Benoy, D.A.; Fey, F.R.A.G.: Excitation equilibria in plasmas; a classification. Microwave Discharges: Fundamentals and Appl. JgL(l993) 395-405. Sanden M.C.M. van de: Meulenbroeks, R.F.G.; Beulens, J.l.; Buuton, A.l.M.; Graaf, M.l. de: Meeusen, G.J.; Qing, Z.; Regt, I.M. de; Dinescu, Gh.; Otorbaev, D.K.; Schram, D.C.: Optical diagnostics for high electrOD density plasmas. Microwave Discharges: Fundamentals and Appl. JgL(l993) 279-290.

4 Regt. I.M. de; Dijk, J. van; Mullen, J.A.M. van der; Schram, D.C.: Continuum measurements during the power interruption of an inductively coupled plasma. 11th International Symposium on Plasma Chemistry, Loughborough, UK, 22-27 augustus 1993. Proc. ISPC, pp. 1428·1433. Severeos, R.I.; Graaf, M.J. de; IJzendoom, L.J. van; Munnik, F.; Otorbaev, D.K.; Meijers, R.; Kars, H.; Scbram D.C.: Cleaning of iron archaeological artefacts by cascaded arc plasma trealment. 11th International Symposimn on Plasma Chemistry, Loughborough, UK, 22-27 augusms 1993. Proc. ISPC, pp. 520-525.

ABSTRACTS Sanden, M.C.M. van de; Regt, 1.M. de: Schram, D.C.: Recombination of argon in an expanding plasma jet. Phys Rev. E Q.(J993) 2792-2797 Schram, D.C.; Benoy, D.A.; Beulens, U.; Buuron, A.l.M.; Fey, F.H.A.G.; Graaf, M.J. de; Meeusen, G.l.; Meulenbroeks, R.F.G.; Mullen, J.A.M. van der; Regt, 1.M. de; Sanden, M.C.M. van de; Qing, Z.: Thermal discharges: experiments and diagnostics. Microwave Discharges: Fundamentals and Appl.lQ1.(1993) 247-267. Buuron, A.l.M.; Sanden, M.C.M. van de; Ooij, W.J. van; Schram, D.C.: Fast deposition of amorphous hydrogenated carbon by an expanding cascaded arc plasma. 9th International Colloqium on Plasma Processes, Antibes, France, 6-11 JUDi 1993. Proc. CIF 93, pp. 89.91. Meeusen, G.!.: Driessens. R.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Fast depoSition of amorphous hydrogenated sUicon layers. 9th International Collo'limnon Plasma Processes, Antibes, France, 6·11 juni 1993. Proc. CIP 93, pp. 99·101. Buuron, A.1.M.; Gielen, l.W.A.M.: Sanden, M.C.M. van de; Ooij, W.J. van; Schram. D.C.: Plasma deposition of diamond and diamond-like materials. 11th International Symposium on Plasma Chemistry. Loughborough, UK, 22-27 augustus 1993. Proc. ISPC, pp. 1626·1631. Graaf. M.J. de: Severens. RJ.: Schram, D.C.: Otorbaev, D.K.; Qing, Z.; Meulenbroeks. R.F.G.: Sanden. M.C.M. van de: Hydrogen kinetics in expanding high density plasmas. 11th International Symposium on Plasma ChemiStry, Loughborough, UK, 22-27 augusTUS 1993. Proc. ISPC, pp. 392·397. Meeusen. GJ.: Dinescu, G.: Meulenbroeks, R.F.G.: Sanden, M.C.M. van de; Scbram, D.C.: Spectral behavior of cascade arc plasma iet in Ar/H,tSiH,. 11th International Symposium on Plasma Chemistry. Loughborough. UK. 22-27 augustUS 1993. Proc. ISPC, pp. 350-355. Qing, Z.: Sanden, M.C.M. van de: Otorbaev, D.K.: Graaf, M.J. de; Meeusen. G.J.; Buuron. A.l.M.: Schram, D.C.: Application of langmuir probe diagnostic in cascaded arc plasma enhanced deposition. 11th International Symposium on Plasma Chemistry, Loughborough. UK, 22-27 augustus 1993. Proc. ISPC. pp. 1374-1379.

Beck, A.J. van; Paffen, R.M.J.; Schram, D.C.; Sanden, M.C.M. van de; Meulenbroeks, R.F.G.: LijninteDSiteiten aan een expanderend Ar-H, plasma. Symposium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lunteren, 29-30 maar! 1993. AbstrliCts p. 25.

Buuron, A.J.M.; Gielen, l.W.A.M.; BeuJens, J.l.; Sanden, M.C.M. van de; Otorbaev, D.K.; Scbram, D.C.: Absorption spectroscopy on an expanding cascaded arc plasma used for diamond deposition. Symposimn Plasma· en gasontladingsfysiea NNV, Lunteren, 29-30 maar! 1993. AbstrliCts p. 33. Buuron, A.l.M; Gielen, J.W.A.M.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Plasma depositie van diamant en diamantachtige 1IWeriaIen. Symposium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lunteren. 29·30 maar! 1993. Abstracts p. 34. Doumtchenko, S.N.; Gielen, 1.W.A.M.; Buuron, A.l.M.; Sanden, M.C.M. Van de; Schram, D.C.: The role of non-equilibrimn particles in cascaded arc plasma deposition. Symposium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lumeren, 29-30 maar! 1993. Abstracts p. 34. Fey, F.H.A.G.; Benoy, D.A.; Regt, J.M. de; Mullen, J.A.M. van der; Scbram, D.C.: Karakteristieke tijden van elektronen in een inductlef gekoppeld plasma: expetirnenten en model. Symposium Plasma· en gasontladingsfysica NNV. Lunteren, 29-30 maar! 1993. Abstracts p. 12. Graaf, M.J. de; Otorbaev, D.K.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Vibrational distribution of hydrogen molecules in expll!lding cascaded arc plasma. Symposium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lunteren, 29-30 maar! 1993. AbstraCts p. 23. Meeusen, G.J.; Qian, S.; Driessens, R.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Snelle depositie van a-Si:M gebruilc makend van ceo expanderend plasma. Symposium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lunteren. 29·30 maar! 1993. Abstracts p. 15. Qing. Z.; Graaf, M.J. de; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Experimental characterization of a hydrogen/argon cascaded arc. Symposium Plasma· en gasontladingsfysica NN\'. Lunteren. 29·30 maar! 1993. Abstracts p. 24.

5 Reg!. I.M. de; Dijk. 1. van; Mullen. J.A.M. van der; Schram. D.C.: Continuum metingen tijdens de verrnogensintenuptie van een inductief gekoppeld plasma. SylIljlQsium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lunteten, 29-30 maar! 1993. Abstracts p. 26. Regt. J.M. de; Mulders, M.; Mullen. 1.A.M. VaIl der; Schram. D.C.: Simultalle metingen aan een druppelverdamping in een induclief gekoppeld plasma. SYlIljlQsium Plasma- en gasontladingsfysica NNV. LUIlteren. 29-30 maar! 1993. AbstractS p. 26. Scverens. R.J.; Graaf. M.J. de; Qing. Z.; Munnik. F.: IJzendoorn. L.J. van; Kars, H.; Meijers, R.; Sanden, M.C.M. van de; Schram. D.C.: Modificatie van gecorrodeerd staal met een vrij expanderend plasma. Symposium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lunteren, 29-30 maar! 1993. Abstracts p. 27. Yen, E.A.I. van de; Meulenbroeks, R.F.G.; Sanden, M.C.M. van de; Schram.. D.C.: Expanderende caseadeboogplasma's van argon/waterslOf-mengsels. Symposium Plasma- en gasontladingsfysica NNV. Lun!eren, 29-30 maar! 1993. Abstracts p. 25. WeYers, J.C.A.; Graaf, M.J. de; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Numerieke simulatie van botSings-, s!ralings,- en moleculaire processen in een waterstof plasma. Symposium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lunteren, 29-30 maan 1993. Abstracts p. 24. Graaf, M.J. de; Qing. Z.; Severens, R.I.; Olorbaev, D.K.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Active actinometry on a cold hydrogen afterglow. AbstractS 20th IEEE International Conference on Plasma Science. Vancouver, Canada, 7-9 JUDi 1993, p. 140. Sanden, M.C.M. van de; Buuron, A.J.M.; Gielen. 1.W.A.M.; Meeusen, G.I.; Qian, S.; Ooij, W.F. van; Schram, D.C.: Fast deposition of a-C:H and a-Si:H using an expanding thermal plasma beam. AbstractS 20m IEEE International Conference on Plasma Science, Vancouver, Canada. 7·9 JUDi 1993. p. 225. Qing, Z.: Graaf. M.J. de; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Experilltental characterization of a hydrogen/argon cascaded arc plasma source. Abstracts 5th International Conference on Ion Sources, Beijing, China, 31 augustus4 september 1993, p. 95. Scverens R.I.; Graaf, M.J. de; Qing, Z.: OlOrbacv, O.K., Dahiya, R.P.; Wevers, J.; Meulenbroeks, R.F.G.; Sanden, M.C.M. van de: Schram, D.C.: Hydrogen atom and ion source. Bulletin of the American Physical Society, ~(1993) p. 2362. Schram, D.C.; Fey, F.H.A.G.; Mullen, I.A.M. van der; Regl, I.M. de: The response of an inductively coupled plasma to me power interruption. Bulletin of the American Physical Society. ~(I993) p. 2366. Schram. D.C.: Mullen. J.A.M. van der; Sanden. M.C.M. van de: Non-equilibrium mechanisms in (SUblatmospheric plasmas and their expansion. Bulletin of the American Physical Society. ~(l993) p. 2371.

6 Schram. D.C.; Gielen, l.W.A.M.; Buuron, A.l.M.; Meeusen, G.1.; Doumtchenko, S.N.; Haaland. P.D.; Sanden. M.C.M. van de: Fast expanding plasma beam deposition of C and Si thin layers. Bulletin of the American Physical Society, ~(I993) p. 2376.

OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELllKE AKTIVITEIT Sanden. M.C.M. van de: Thomson-Rayleigh seanering measurements on an ArIH, and ii, expanding caseaded arc plasma. Voordracht Universiteit Essen, Essen. Duitsland, 12 februari 1993. Sanden, M.C.M. van de: Fast deposition of a-C:iI and a-Si:H using an expanding thermal plasma beam. Voordracht AT&T Bell Labs, Murray Hill, USA, 23 maar! 1993. Fey, F.H.A.G.: Karakteritieke tijden van elektronen in een inductief gekoppeld plasma: experimenten en model. Voordracht Symposium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lunteren. 29-30 maan 1993. Meeusen, GJ.: Snelle depositie van a·Si:H gebruik makend van cen expanderend plasma. Voororacht SYlIljlQsium Plasma- en gasontladingsfysica NNV, Lunteren. 29-30 maar! 1993. Meeusen, G.l.: Fast deposition of amorpbous bydrogenated silicon layers. Voordracht 9th International Colloqium on Plasma Processes. Antibes, France, 6·11

JUDi

1993.

Graaf, M.J. de: Active actinometry on a cold hydrogen afterglow. Voordracht 20th IEEE International Conference on Plasma Science, Vancouver, Canada, 7-9 JUDi 1993. Sanden, M.C.M, van de: Fast deposition of a-C:H and a-Si:H using an expanding thermal plasma beam. Voordracht 20th IEEE International Conference on Plasma Science, Vancouver, Canada, 7-9 JUDi 1993. Gielen, J.W.A.M.: Plasma deposition of diamond and diamond-like materials. Voordracht 11m International SylIljlQslum on Plasma Chemistry, Lougbborough. UK, 22·27 augustus 1993. Severens, R.J.: Cleaning of iron archaeological artefacts by caseaded arc plasma treannent. Voordracht 11th InternatiOnal Symposium on Plasma Chemistry, LoUghborough, UK, 22·27 augustus 1993. Mullen, I.A.M. van der: Excitation equilibria in plasmas. Voordracht ICPIG XXI, Bochum, Duitsland, 21 september 1993. Mullen. 1.A.M. van der: The response of continuum and line emission to the power interruption of an inductively coupled plasma. Voordrachl FACSS XX. Detroit. USA 18 okotber 1993.

8

7 Schram, D.C.: Fast deposition of amorphous and crystalline layers: a-S1-H, a-C-H, diamond and graphite. Voordracht IBM, San Jose, USA, 5 april 1993. Schram, D.C.: Fast deposition of crystalline and amorphous coatings with the thermal plasma el(panding beam method. Voordracht ARMCO, Middletown, USA, 14 oktober 1993. Severens, R.J.: Fast expanding plasma beam deposition of C and Si-thin layers Voordracht 46th Gaseous Electronics Conference. Montreal, Canada, 19-22oktober 1993. Schram, D.C.: Non-equilihrium mechanisms in (Sub)-atmospheric plasmas and in its expansion. Voordracht 46th Gaseous Eleetronics Conference, Montreal, Canada, 19-22oktober 1993.

Schram, D.C.: Chainnan of interdepanernental group Plasma Physics and Plasma Technology. Chairman of Foundation for FUIIdarnentaI Research on Matter (FOM)lEindhoven University of Technology working group on plasma physics. Member of IUPAC Subcommittee Plasma Chemistry. Member of Editorial hoard of contributions to Plasma Physics. Member of Editorial hoard of Plasma Chemistry. Member of committee Technical Physics. Member of Advisory Committee of Foundation for Fundamental Research on Matter (FOM) for Atomic and MolecuJar Physics. Member of Advisory Committee GREMI d'Orieans. Consultant of Fouodation for Fundamental Reserach on Matter (FOM) for Plasma Physics. Member of the "Club d'arcs Electriques" of the Electricite de France. European Regional Editor of Plasma Sources, Science and Technology.

Sanden, M.C.M. van de: Fast deposition of a-C:H and a-Si:H using an expanding thermal plasma beam. Voororaebt RUSTI Dareshory Lab., Daresoury, U.K .. 25 oktober 1993.

Sijde, B. van der: Voorzitter sectie Plasma- en gasontladingen NNV. Mede-organisator tweedaagse NNV symposium Plasma· en gasontladingsfysica. Associate-edltor lQRST.

Afstudeerverslagen

1.2. EIemen!ajre processen in IIlISOPtiadinSen

Driessens, R.M.A. Constructie van cen spectroscopische ellipsometer met meerdere hooken van inval en analyse van de vermgen data.

DISSERTATiES

Meijering. L.J.T. Thermodynamic Sea·lce Model.

Snijkers, R.l.M.M.: The sheath of an RF plasma: measurements and sinmlatlons of the ion energy distribution. Promotoren: prof.dr. F.J. de 800g, prof.dr. F.W. Sluljter. TUE, 1993, pp. 1·150.

Severens, RJ. Cleaning of iron Archaeological artefacts by cascaded arc plasma treatment.

WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES

Yen, EAI van de Thomson·Rayleigh verstrooiing aan argon!waterstof plasma's. Wevers, J.C.A. A Numerical and Experimental Characterization of A Hydrogen Plasma. Paffen. R.M.I. Emissie Spectroscopie aan expanderende argon-waterstof plasma's. Damen, I.F.H. L3serdiode absorptie metingen aan een inductief gekoppeld aTlionplasma. Comrnissies Fey, F.H.A.G.: voorziuer AIO Overleg Eindhoven. Sanden. M.C.M. van de: redacteur Tijdschrift Nederlandse Naluurlcundige Vereniging.

Boer, J.H.W.O. den Boer; Kroesen, O.M.W.; Haverlag, M.; Hoog, F.J. de: Spectroscopic IR ellipsometry with imperfect components. Thin Solid FillIlli, 234, 1993, 323·326. Breda, 1.H. van; Snijkers, R.J.M.M.; Tolsma, L.D.; Stoffels, W.W.; Stoffels, E,: Simulation of a radiofrequent argon plasma with a particle model. Acta Physica Universitatis Comenianae H" 1993, 13-18. Kroesen, G.M.W.; Hoog, F.I. de: in-SiTU Diagnostics for Plasma Surface Processing. Appl. Phys. A ~, 1993.479-492. Kroesen, O.M.W.: Oehrlein, G.S.; Frtsart, E. de; Haverlag, M.: Depth profding of the Ge concentration in SiOe alloys using in sicu ellipsometry during reactive·ion etching. ], Appl. Phys.:U, 1993, 8017·8026. Scheer, M,P.: Venneersch, F.; Hoog, P.I. de: The optogalvanic effect in a neon Townsend discharge. J. Phys. D: Appl. Phys.~. 1993, 1700-1708.

9 Snijkers, R.J.M.M.: Sambeek, M.J.M. van; Kroesen, G.M.W.; Hoog, F.l. de: Mass-resolved ion energy measurements at the grounded electrnde of an argon rf plasma. AppL Phys. Lett. g, 1993. 308-310. Stoffels, W.W.: Stoffels, E.; Kroesen, G.M.W.; Hoog, F.l. de: Detection of paniculates in a rf plasma by laser evaporation and subsequent discharge formation. l. AppL Phys.~, 1993.2959-2961. Stoffels, W.W.; Stoffels, E.; Hartog, F.T.H. den; Kroesen, G.M.W.; Hoog, F.I. de: RF plasma as an H- souree. Acta Physica Universitatis Comenianae ,M, 1993,69-72. Kroesen, G.M.W.; HaverIag, M.; Stoffels, E.; Stoffels, W.W.; Boer, I.H.W.G. den; Hoog, F.J. de: Inftared spectroscopy of plasma and surface. 11th International Colloquium on Plasma Processes, Anlibes, Frankrijk, 6-11 juni 1993. Proceedings CIP 93, p. J-8. Stoffels, W.W.; Stoffels, E.; Kroesen, G.M.W.; Hoog, F.I. de: Electron attachment to electrOnegative gases in an RF plasma. Proceedings XXI. International Conference on Phenomena of Ionized Gases, Boehum, Dultsland, 19-24 september 1993, p. 11-25-26. Stoffels. E.; Stoffels, W.W.; Snoeijer, A.I.; Knols, E.W.M.; Kroesen, G.M.W.; Hoog. FJ. de: Electron and negative ion densities in a 13.56 MHz CCI,F, RF plasma. Proceedings XXI. International Conference on Phenomena of Ionized Gases. &Chum. Onitsland. 19-24 september 1993, p. 11-247-248. Haverlag, M.; Stoffels, E.; Stoffels, W.W.; Kroesen, G.M.W.; Hoog, F_I. de: Measurements of radical densities in radio-frequency fluorocarbon plasmas. Symposium Proceedings 11th International Symposium on Plasma Chemistry, Loughborough, Engeland. 22-27 augustus 1993. p. 1398-1403. Stoffels. W.W.; Stoffels. E.: Appelman, W.W.J.; Krnesen, G.M.W.; Roog, F.I. de: Paniculate formation in an Ar/CCI,F, RF plasma. Symposium Proceedings II th International Symposium on Plasma Chemistry, Loughborough. Engeland. 22-27 augustus 1993. p. 1528-1533. Sloffels, E.; Stoffels, W.W.; Vender. D.; Krnesen, G.M.W.; Hoog, F.I. de: Ion kinetics in a halocarbon RF plasma. Symposium Proceedings 11th International Symposium on Plasma Chemistry, Loughborough. Engeland. 22-27 augustus 1993. p. 1587-1592. Haverlag, M.; Kono, A.; Kroesen, G.M.W.; Hoog, F.I. de; Negatively charged panicles in fluorocarbon RF etch plasmas: Density measurements using microwave resonance and the photodetaclunent effect. Material Science Forum. 140-142 (1993) p. 235-2$4.

10 ABSTRACTS Boer, l.H.W.G. den Boer; Kroesen, G.M.W.; Haverlag, M.; Hoog, F.l. de: Spectroscopic IR Ellipsometry with Imperfect Components. Final Programme FirslInlemational Conference on Spectroscopic Ellipsometry, Paris, Frankrijk, 11-14 januari 1993, p. MaC4. Stoffels, E,; Stoffels, W.W.; Kroesen, G.M.W.; Hoog, FJ. de: Poeders in RF plasma's. Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica, NNV, Lunteren, 29-30 maan 1993, p. 14. Stoffels, W.W.; Stoffels, E.; Kroesen, G.M.W.; Hoog, F.J. de: Detectie van poederdeelljes in een RF plasma m.b.v. laserablatie. Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica, NNV, Lunteren, 29-30 maan 1993, p. 27. Knols, E.W.M.; Stoffels, E_; Stoffels, W.W.: Optische emissiemetingen aan een "dusty" RF plasma. Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica, NNV, Lunteren, 29-30 maan 1993, p. 28. Snoeijer, A.I.; Stoffels, W.W.; Stoffels, E.: Dichtbeden van elektronen en negatieve ionen in een CCI,F,-Ar RF plasma. Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica, NNV, Lunteren. 29-30 maan 1993. p. 28.

Kersten, H.; Snijkers. R.J.M.M.; Kroesen, G.M.W.; Deutsch, H.; Roog. F.J. de: De opwarming van een silicium nppervlak door ionenbombardemem. Symposium PIasma- en Gasontladingsfysica. NNV. Lunteren. 29-30 maan 1993. p. 29. Snijkers, R.I.M.M.; Satnbeek:, M.I.M. van; Kroesen. G.M.W.; Hoog, F.J. de, Ionen-energieverdelingen op de belcrachtigde elektrOde van een RF-ontlading. Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica, NNV. Lunteren, 29·30 maan 1993, p. 29. Vender. 0.: E1eetron Dynamics in Low Pressure RF Sheaths. Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica, NNV. Lunteren, 29-30 maan 1993. p. 31. Sloffels.W.W.; SlOffelS. E.; Kroesen, G.M.W.; Haverlag. M.; Boer, I.H.W.G. den; Hoog. F.I. de: lnftared spectrOSCOpy of a dusty RF plasma. Formation. Ttanspon and Consequences of Particles in Plasmas. a NATO Advanced Research Workshop. Chateau de Bonas, Castera-Verduzan. Frankrijk, 30 augustus-3 september 1993. Vender, 0.; Stoffels, E.; Stoffels. W.W.; Kroesen G.M.W.; Hoog, F_I. de: Measurements and Sin2ulations of Electronegative RF Plasmas Program 46th Annual Gaseous Electronics Conference, Boston, USA, 19-22 oktober 1993, p. 45.

V AKPUBLIKATIES

Kando, M .• KIoesen, G.M.W.: Plasma Physics at the Eindhoven University of Technology. Kalruyugo Kenkyu (Nuclear Fusion Research) !Q.(l993) 1262-1264.

11 OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELUKE AKTrVITEIT

voordrachtC!! Boer, 1.H.W,G. den: Spectroscopic IR Ellipsometry with Imperfect Components. First International Conference on Spectroscopic Ellipsometry, Paris, Frankrijk, 12 januari 1993, Boer, 1.H.W.O. den: Spectroscopiscbe Fourier Transformatie IR E1lipsometrie Vergadering Speciale Commissie Technische Fysica (SCTF), FOM-bureau, Utrecht, S november 1993. Haverlag, M.: Spectroscopic infrared ellipsomerry using FT-IR Bruker Benutzenreffen, Karlsruhe, Duitsland, 4 november 1993. Haverlag, M.: High-resolution IR absorption spectroscopy. Eindhoven-DUsseldorf meeting, TU Eindhoven. 30 november 1993. Kroesen, G.M.W.: IR absorption spectroscopy of plasma and surface. 9th lnlellla!ional Colloquium on Plasma Processes, Antibes, Frankrijk, 7 JUDi 1993. Kroesen, G.M.W.: EUT panicipation in the new Brite-Euram project. Ecole Polytechnique, Palaiseau. Frankrijl<, 23 juni 1993. Kroesen,O.M.W.: Plasma technology at the EUT. Sharp Laboratories of Europe Ltd., Oxford, Engeland, 20 augustus 1993. Kroesen, G.M.W.: The relation between panicle formation and negative ions in low pressure discharges. Formation, Transpon and Consequences of Particles in Plasmas, a NATO Advanced Research Workshop, Chateau de Bonas, Castera-Verduzan. Frankrijk, 31 augustus 1993.

12 IVO-rlI!)!)()n Scheer, M.P.: Transpon van een resonantiestraling in een neon Townsend ontlading, VDF/NG93.Q3, januari 1993.

Afstudeeryerslal!e!! Sambeek. M.l.M. van Massa-opgeloste 10Den energieverdelingen op de elektroden in 131,56 MHz Ar, CF4 en N2 plasma's. Commjssies e.g. Hoog. F.J. de: V oomrter Local Organizing Committee Europbysics Sectional Conference oD Atomic and Molecular Processes in Ionized Gases, Noordwijkerbout. augustus 1994 Lid lnternational Scientific Committee lntemational Conference on Plasmas and loozed Gases Kroesen, G.M.W.: Lid lntemational Scientific Committee Europhysics Sectional Conference on Atomic and Molecular Processes in Ionized Gases, Noordwijkerbout. augustus 1994 Secnltaris Local Orpnizing Committee Europbysics Sectional Conference on Atomic and Molecular Processes in Ionized Oases, Noordwijkerbout. augustus 1994 Lid Program Committee Gordon Conference on Plasma Chemistry Lid Board EPS Atomic and Molecular Physics Division Lid lntemational Committee Diagnostics of Low Temperature Plasmas

) .3. Atomaire en omische wissel werking DISSERTATIES

Boom, W.: lntramultiplet mixing for Ne ....(3P) + He at supenhennaJ energies. Promotoren: prof.dr. H.C.W. Beijerinck, prof.dr. B.l. Verbaar. TUE, 1993, pp. 1-158. Hooger1and. M.D.: Laser Manipulation of Metastllble Neon Atoms.

Kroesen, G.M.W.: Plasmafysica in Duitsland (imerview). Ernst-Moritz-Arndt Universitlit. Greifswald, Duits1and, 22 oktober 1993.

TUE, 1993, pp. 1-93.

Snijkers, R.J.M.M.:

OVERIGE WETENSCHAPPEL.IJKE PUBLIKATIES

De ionen-energieverdeling op de elektroden van een RF plasma: thoorie en experimenten. Vakgroep Aloorn- en Grenslaagfysica. Rijk.suniversiteit Utrecht, 25 november 1993.

Stoffels, E.: Poeders in RF plasma's. Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica, NNV. Lunteren. 30 maart 1993. Stoffels. E.: Dusey Plasmas, FOM Ri.inhuizen. Nieuwegein, 10 .iuni 1993. Stoffels. W,W.: Densir" Measurement$ in a.'1 RF Plasma, Unjve~itat Essen. 5 no"emOef 1993,

Promotoren: prof. dr. H.C.W. Beijerincl<, prof.dr. B.l. Verbaar,

Vivie-Riedle, R. de; Driessen, J.P.l.; Leone, S.R.: Three-vector correlation study of orientation and coherence effects in Na(3p. 'p la, '- P,0oJ + He: SemiclasSical and quantum calculations. 1. Chern, Phys. 2l!, 1993, 2038-2053. Vredenbregt, E.l.D.; Besouw, M.P.M. van; Vrakking, M.J.M.; Mietus, M.J.; Gerrits, C.E.P.; Beijerincl<, H.C,W.: A beam experiment on excirner formation in collisions of Kr*('P.). Kr*('P,), and Xe" atoms with Br-containing molecules, J, Chern, Phys. 2l!. 1993.7903-7925.

13 Smith. C.J.; Spain. E.M.: Dalberth. M.J.; Leone. S.R.; Driessen. J.PJ.: Initial and final orbital alignment probing of the fIne-structure-changing collisions among the Ca(4s)'(4p)'. 'PI states with He: determination of coherence and conventional cross-sections. J. Chern. Soc. Faraday Trans. ~, 1993, 1401-1411. WalhOU1. M.; Megens. H.1.L.; Wille. A.; Rolston. S.L.: Magneto-opticaltrapping of metastable xenon: iOSOIOpe shift measurements. Phys. Rev. A!!!, 1993. R879-R882.

ABSTRACTS Vugts. M.J.M.; Joosten, G.J.P.; Spruijt, H.J.; Beijerinck. H.C.W.: De dynamica van iongeassisteerd etsen op een tijdschaal van 100 !'S-IOOO 8. SympoSium Plasma- en Gasontladingsfysica. NNV, Lunteren. 29-30 maar! 1993. p. 30. Leeuwen, K.A.H. van; Driessen, ],PJ.; Vredenbregt, E.l.D.; Seek. J.T.M. van; Beijerinck, H.C.W.: Design Aspects of GEMINI. Najaarsvergadering seetie AQ, NNV. Lurueren, 4-5 november 1993, p, 31. Aardema, T,G.; Koops, R,M,S.; Aslen, N.A.A.l. van; Beijerinck, H.C.W.: Slowing and cooling of Ne* in isotropic laserlight. Najaarsvergadering seetie AQ. NNV. Lunteren. 4·5 november 1993. p. 57.

Boer, A.C. den; Aliena, F.; Leeuwen, K.A.H. van; Beijerinck, H.C.W.: Diodelasers met 'Grating Feedback Cavity': een tetreinverkenning. Najaarsvergadering sectie AQ, NNV, Lunteren. 4-5 november 1993, p. 78. Op de Seek, S.S.; Driessen, J.P.J.; Peters. A.C.; Beijerinck. H,C.W,; Verhaar, B.J.: Simulation of 4-vector correlation experiment for Ne**+He intramultiplet mixing. Najaarsvergadering sectie AQ. NNV. Lumeren, 4-5 november 1993. p. 105. Vugts, M.I.M.; Eurlings. M.F.A.: Joosten, G.J.P.; Beijerinck., H.C.W.: Fluor diffusie lijdens het spontaan etsen van 51 met XeF,. Najaarsvergadering sectie AQ. NNV. Lunteren, 4·5 november 1993. p. !l8. Vugls, M.J.M.; Joosten, G.J.P.; Spruijt, H.J.; Oosiernm. A. van; Beijerinck. H.C.W.: Spontaneous etching of Si(lOO) by XeF,: a classical system revisited. 40th National Symposium of the American Vacuum Society. Orlando. Florida. USA. 15-19 november 1993, p. 202. Joosten, G.J.P.; Vugts, M.J.M.; Spruijt. H.J.; Beijerinck. H.C.W.: lon-assisted etching for Si(lOO)/XeF,tAr·: as lime goes by. 40th National Symposium of the American VacuUtu Society, Orlando, Florida, USA. 15-19 november 1993, p. 240.

14 OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELIJKE AKTIVITEIT Posters Vugts. M.J.M.: Joosten. GJ.P.; Spruijt. H.J.; Beijerinck, H.C.W.: The dynamics of ion-assisted etching of silicon on a time scale of 100 1'5-1000 s. Workshop Semiconductor surface reactions: an exchange between electrochemistry and surface science, Arnsterdlnn, 9-11 jWli 1993. Hoogerland. M.D.; Leeuwen. K.A.H. van; Beijerinck. H.C.W.: A 1600-fold increase in neutral atomic beam density using laser cooling. Gordon Conference on Atomic Physics. Wolfeshoro. NH, USA, 5-9 juli 1993. Leeuwen. K.A.H. van; Hoogerland. M.D.; Bie. H.F.P. de; Beijerinck.. H.C.W.; Straten. PJ. van der; Vredenbregt. E.J.D.; Metcalf. H.: Force and diffusion measurements in sub-Doppler laser cooling. Quantum Optics, Davos. Zwitserland. 25-30 september 1993. Voordrachten Beijerinck, H.C.W.: Laser cooling and ultra-cold collisions: perfect twins. Ebrenfes!COlloquium. Rijk.sWliversileit Leiden, 7 april 1993. Hennans, LJ.F.: 'Tennissen op microschaal'. Over roterende moleculen en oppervlakken. Intreerede. TV Eindhoven, 15 januari 1993. Leeuwen, K.A.H. van: Laser manipulatie van edelgasatomen. Colloquium Facui!ei! Tecbnisclle Natuurkunde, TU Eindhoven, 18 maar! 1993. Leeuwen. K.A.H.van: Laser manipulatie van metastabiele edeJgas ammen. Colloquium Vander Waals-laooratorium. Universileit van Arnsterdlnn. 25 mel 1993. IVO-raooonen Joosten. G.1.P.: DytuWlics of ion-assisted etching on a time scale 100 I's-IOOO s, VDF·NO 93-08. februari 1993. Megens, H.J.L.: Design of a Continuously Tunable Linewidth Narrowed Diode Laser System, VDF/NO 93-11, februari 199j.

Afstudeerverslagen Boer. A.C. den mw. Interaction of a beam of metastable argon aloms and a diode laser beam.

VAKPUBLIKATIES Beijerinck. H.C.W.; Joosten. GJ.P.: Vugts. M.l.M.: Spruijt, H.I.: Surface etching reactions: as time goes by. Van A 101 Q (Botsbriefl;1. 1993.12·25.

Cotumissies e.g. Beijerinck, H.C-W.: Groepsleider FOM-werkgroep AQ-E-a Oeel!ijdhoogleraar Rijksuniversiteit Utrecht Lid Local Organizing Committee ESC AM PIG

xn

15 Leeuwen. K.A.H. van: Bestuurslid sectie AQ NNV

2.

VF-PROGRAMMA: TUE NAT 203.90.32 KERNFYSISCHE TECHNIEKEN, KIT van de vakgroep DeeltjesfYsica

DlSSERTATIES Rijken, H.A.: Detection methods for depth profiling of light elements using high energy alpha panicles. Promotoren: prof. dr. M.J.A. de Voigt en prof. dr. ir. C.W.E. van Eijk, co-promolor dr. S.S. Klein, TUE (1993) pp. 177.

OVERIGE WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES Appelboom, H.M.; Matijasevic, V.C.; Mahru, F; Rietveld, G.; AnCzykoWSD, B.; Peterse, W.J.A.M.; Tuinstra, F.; Mooij, I.E.; Sioof, W.G.; Rijken. H.A.; Klein. S.S.; Uzendoom, L.I. van: Sm-Ba-Cu-O films grown al low temperature and pressure PhysiCli 014. 1993, 323-334. Baartman, R.; K1eeven, W.J.G.M.: A canonical treatment of the spiral inflector for cyclotrons Particle Accelerators 41, 1993,41·53. Batman, J.I.M.; Queens. R.; Hagedoorn, H.L.: List of cyclotrons, entl}' no. C38. The Eindhoven AVF cyclotron. Proc. of the 13th Int. Cant. on Cyclotrons and their Applications, Vancouver, Canada, 1992, World Scientific, Singapore, 1993. 816. Duijneveldt, W. van; Botman, J.I.M.; Timmermans. C.J.; Leeuw, R.W. de: Modification of a medical linac to a polymer irradiation facility Nucl. Inslr. and Meth. B79. 1993. 871-874. Heide, l.A. van der: List of cyclotrons. entry no. C37. Minicyclotron lLEC Eindhoven. Proe. of the 13th Int. Conf. on Cyclotrons and their ApplicatioDs. Vancouver. Canada, 6-10 July 1992, World Scientific, Singapore, 1993.815. Uzeodoom, LJ. van; Voigt. M.J.A. de: Niemantsverdriet, J.W.: Materials Analysis with Rutherford Backscaltering Spectrometry; application to catalysts React. Kine!. Calal. Len. SO, 1993. 131-137.

Kleeven. W.J.G.M ; Baanman. R .

Beam Matching and Emittance Growth Re,ulling from Spilal Inflecto!'s for Cyclolfom Panicle Accelerators 41, 1993. 55·70.

K1eeven. W,J.G.M.; Delhez. J.L.; Rotman. 1.I.M.; Webers. G.A.; Timmennans, C.J.; Hagedoorn. H.L.: Emittance growth in nonlinear beam guiding and fOCUSing elements Proc. ofllle 13th Int. Coni. on Cyclotrons and their Applicatinns, Vancouver. Canada, 6-10 July 1992 (G. Duno and M.K. Craddock. editors), World Scientific, Singapore, 1993,384-387. K1eeven. WJ.G.M.; Hagedoom. H.L.; Milton, B.F; Duno. G: The influence of magnetic field imperfections on the beam quality in an H' cyclotron Proc. of IlIe 13th Int. Conf. on Cyclotrons and their Applications, Vancouver. Canada, 6-10 July 1992 (G. Duno and M.K. Craddock. editors), World Scientific, Singapore, 1993. 380-383. Leeuw, R.W. de; Mutsaers, P.H.A.; Mangnus, A.V.G.; Hagedoom, H.L.: Derivation of IlIe trajectoty equations of achromatic quadrupoles with Hamiltonian theory Nucl. Instr. and Meth. B83, 1993, 284-290. Moonen, W.H.L.; Hall, PJ. van; Klein. S.S.; Nijgh. GJ.; Overveld, C.W.A.M. van; Petit, R.M.A.L.; Poppema, OJ.: Polarized-proton scaneling by even-mass germanium and selenium isotopeS .at 22 MeV incident energy J. Pbys. G: Nucl. Pan. Phys. 19, 1993, 635-654. Moonen, W.H.L.; Krabbenborg, J.H.A.M.; Offermans, H.P.; Ruyl, I.F.A.G.; Hall, P.I. van; Klein, S.S.; Nijgh, G.I.; Overveld, C.W.A.M. van; Petit, R.M.A.L.; J>oppema, 0.1.: Scattering of 20.4 MeV polarized protons from even-mass zinc isotopes, 1. Phys. G.: Nucl. Pan. Phys. 19, 1993,119HI99. Munni.k:, F., Mutsaers, P.H.A., RODta, E.. Voigt, M.l.A. de: Error propagation of the uncertainty in various parameters to the uncertainI}' in the primary PIXE yield and secondary fluorescence yield, into J. PIXE 3, 1993. 145·176. Opdorp, C. van; IJzendoom. L.J. van; Fredriksz, C.W.; Gravesteijn, D.l.: A model for the diffusion and precipitation of antimony in bighly doped oS-layers in silicon J. Appl. Phys, 72, 1992.4047-4062. Pierik. A.I.; Hagen. W.R.: Redeker, 1.S.; Wolbert, R.B.G.; Boersma, M.; Verhagen, M.F.I.M.; Grande, H.l.; Veeger, C.; Mutsaers, P.H.A.; Sands, R.H.; Dunham, W.R.: Redox properties of the iron-sulfur clusters in activated Fe·hydtogenae from Desulfovibrio vulgaris (Hildenborough), Eur. J. Biocbem. 209, 1992,63-72. (Niet opgenomen in Verslag 1992.) Pierik, A.J.; Wolben, R.B.G.; Mutsaers, P.R.A.; Hagen, W.R.; Veeger, C.: PurificatioD and biocbemical characterization of a putative [6Fe-6SJ prlsmane-clusler-containing protein from Desu\fuvibrio vulgaris (Hildenborough), Eur. J. Biochem. 206, 1992.697-704. (Niet opgenomen in Verslag 1992.)

IJzendoom, L.J. van; Rijken. H.A.: Klein, 5.S.: Voigt, M.I.A. de: Elastic Recoil Detection of light elements (C.N.O) with high energy (10·15 MeV) alpba beams Applied Surface Science 70;'71. 1993. 58-62.

Rijken, H.A.; Klein. 5.S.: Ligthan, W.C.M.; Voigt, M.l.A. de; Burger, P.: Resistivity variations in ion implanted semiconductor detectors Conference Record of the 1992 IEEE Nuclear Science Symposium and Medical Imaging Conference, Orlando, Florida, U.S.A .. October 25-31. 1992. Editor: G.T. Alley, Vol. l, 1993,41-42.

long, A.M. de; Borg. H.J.: IJzeodoom. LJ. van; Soudant, V.G.F.M.: Beer. V.H.J. de; Niemantsverdriet, J.W.: Sulfidation Mechanism of Molybdenum Catalysts Supponed on a SiO,!Si( lOOj model suppon. studied bv surface .pectrocop), 1. Ph"s. Chern. 97. 1993. 6r7·~83.

Rijken, H.A.: Klein. S,S.; lJzendoorn, L.J. van: Voigt, M.l.A. de: Elastic recoil detection analysis with high energy alpha beams :\ud. Instr. and Meth B79. 1993, 532-535.

18

17 Stok. P.O.\'. "an der: Berk. F.W. van den; Deckers. R.T.C.: Vijver. Y.A.J.R. van de; Batman. J.I.M.; Timmermans. C,J.: Obect-Oriented Design for Accelerator Control (TRIUMF) Conference record of the eighth conference on real-lime computer applications in nuclear, panicle and plasma physics, Vancouver. June 8-11, 1993. TRI-93-1 (Editors: D. Axen and R. Poutissou). 1993,44-53. Uzunov. N.; Mounik. F.; Voigt, MJ.A. de: Energy callbrlUion methods for cyclotron proton beams between 3 and 4 MeV Nucl. Instr. and Meth. B82, 1993, 180-185. Verseijden, W.; Kemper, A.H.; Mutsaers, P.H.A.; Voigt M.J.A. de: The data acquisition system of the Eindhoven Scanning Proton Microprobe (TRIUMF) Conference record of the eighth conference on real-time computer applications in nuclear, panicle and plasma physics, Vancouver, June 8-11, 1993, TRI-93-J (Editors: D. Axen and R. Poutissou), 1993,210-214.

OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELIJKE AKTlVITEIT ABSTRACTS

Uzendoorn, L,J. van; Niemantsverdriet, J.W. and Voigt. MJ.A. de: Quantitative characterisation of model catalysts with Rutherford Backscauering Spectrometry IBA-ll, Balatonfiired, Hungary, July 1993. Book of Abstracts, abstract 14.12. Klein., 5.S.; Rijken, B.A.; Voigt, MJ.A. de: Higb resolution elastic recoil depth profiling using alpha-panicle beams: CERDA-TOF IBA-II Conference Balatonfilred, Hungary, July 5-9, 1993. Book of Abstracts 1104. Klein, S:S.; Rijken, H.A .. Voigt, M.J.A. de: Elastic recoil selection by pulse shape analysis IBA-ll Conference Balatonfiired, Hungary, July 5-9, 1993. Book of Abstracts 11.7. Koning, M. de; Dijk, P.W.L. van; Uzendoorn, L.J. van; Voigt, MJ.A. de: StOpping powers for channeled He ions in Si using electron densities from bandstrucrure calculations IBA-II, Balatonfiired, Hungary, July 1993, Book of Abstracts, abstract 9.3. Munnik, F,; Mutsaers, P.H.A.; Rolctta, E.; VOigt, M.J.A. de: Micro-PiXE studies of mineralized tissues - a quantitaIive approach ECAART 3, Orleans, France; 31 aug - 4 sep 1993: Book of Abstracts. P 14. Stok, P.D.V. van der; Berk, F.M. van den; Deckers. R.T.G.; Vijver, Y.A.J.R. van de; BOlman. 1.I.M.;

Timmennans.

C,].:

Berk, F. van den; Batman, ].I.M.; Deckers. R.; Stok, P.D.V. van 00; Timmermans, C.J.; Vijfer, Y.: Control software for EUTERPE 1993 Pan. Ace. Conf .• Washington D.C., May 17-20, 1993, Bull. APS 38. 1993, 1274.

Object-Oriented Design for Accelerator Control Eighth Conference on Real-Time Computer Applications in Nuclear, Panicle and Plasma Physics, June 8II, 1993, Vancouver. Canada, Programme RT93, p. 8.

Batman, J.I.M.: Timmermans, C.J.; Xi. B.; Heller, H.; Hagedoom. }i.L.; Brinkgreve, p,; Dekker., E.; Moerel, J.: Dipole Design for the EUTERPE Storage Ring 1993 Pan, ACI:. Conf., Washington D.C., May 17-20, 1993. Bull. APS 38,1993,1296.

Venier, M.; Xi, B.; Batman, J.LM.; Conte, M.: Design of a By·pass Line for an Undulator for the Storage Ring EUTERPE 15th In!. FEL Coni., The Hague, The Netherlands, Aug. 23-27. 1993, Book of Abstracts, Abstract Th 406. p. 200.

Batman. J.I.M.; Delhez, J.L.; Hagedoorn. H.L.; Kleeven, W.J.G.M.; Timmerrnans, C.].; Webers, G.A.: Developments on the TEUFEL injector Racetrack microtron 15th Int. FEL Con!.. The Hague. The Netherlands, Aug. 23-27. 1993, Book of Abstracts, Abstract Th2-4, 164.

Verseijden, W.; Mutsaers, P.H.A.: The Data Acquisition System of the Eindhoven Scanning Proton Microprobe

Eigbth Conference on Real-Time Computer Applications in Nuclear. Particle and Plasma Physics, Vancouver. Canada, June 8-11, 1993, Programme RT93. p. 51.

Delhez, J.L.: Kleeven. W.J.O.M.; Hagedoom. H.L.; Batman. J.l.M.: Webers. G.A.; Example Application for the Hamiltonian Description of an Azimuthally Varying Field Racetrack Microtron 1993 Part. Ace. Conf., Washington D.c', May 17-20, 1993, Bull. APS 38. 1993. 1369.

Webers, G.A.; Delhez, J.L.; BOlman, J.l.M.; Hagedoom. H.L.: Optieal Design of the 75 MeV Eindhoven Racerrack Microrron. 1993 Pan. Ace. Conf. Washington D.C .. May 17-20. 1993. Bull. APS 38. 1993, 1368.

Delhez, J.L.: HOfman. J.M.A.; Batman, J.l.M.; Hagedoom, H.L.: Kleeven, W.J.G_M.; Webers. G.A.: An Analytical Treatment of Self Fields in a Relativistic Bunch of Charged Panicles in a Circular Orbit 1993 Part. ACI:. Conf., Washington D.C., May 17-20, 1993, Bull. APS 38, 1993, 1352.

Wetzels. S.P.C.L.; Timmermans, C.J.; Schellekens. P.H.J.: Botman. J.I.M.: Hagedoom. H.L: Geodetic Concept for the Storage Ring EUTERPE 1993 Pan. Ace. Conf., Washington D.C., May 17-20, 1993. Bull. APS 38, 1993, 1299.

Dijk, P.W.L. van; Uzendoorn, L.J. van; Brinkgreve, P.; Janssen, M.: Voigt, MJ.A. de: Channeling with high energy panicles using a 3-30 MeV cyclotron !BA-Il Conference, Balatonfilred, Hungary, July 1993, Book of Abstracts, inlegvel.

Xi, B.; Batman, l.l.M.; Tirnmermans, C_J.; Hagedoorn. H.L.: Collective Effects Estimation of the EUTERPE Ring 1993 Pan. Acc. Conf., WashingtOn D.c .• May 11-20, 1993. Bull. APS 38, 1993, 1364.

Heide. J.A. van der; Rubingh, M.; Kleeven. W,J.G.M.; Bannan, 1.I.M .. Timmerrnans, C.].; Hagedoorn, }i.L: Design Calculations and Model Measurement for the EUTERPE Accelerating Cavity 1993 Pan. Ace. Conf.. Washington D.C .. May 17-20. 1993. Bull. APS 38. 1993. 1389. llzendoorn. L.J. van: Applications of cyclotron based ion scattering EC'AART 3. Orleans. France. september 1993. Book of Abstracts 4.

V oordrachten

SOlman, ].I.M.: Vef$nellers TU Eindhoven Dutcb National ·Versnellerdag'. NIKHEF. Amsterdam. 22 February 1993. Botman. J.I.M.: StalUs of the race-track microlron Tweme Fac. Techniscbe Natuurkundc. Universileit Twentc. 26

=

1993.

19 Botman, J.I.M,: Electron/Ion Optics and Beam T ranspon Advanced TechnolollY SlUdy Institute (ATSI). Tn studne (Czech Republic). May 17·23, 1993. invited lecture (Programme. p.!.)

Batman. n.M.: Cyclotron Group Facilities Advanced TechnoiollY SlUdy instilUte (ATSI). Tn SlUdne {Czech Republic). May 17-23. 1993.

Botman, J.I.M.; Delbez. },L.; Hagedoorn. H.L; Kleeven, W.J.G,M.; Timmennans, CoJ.; Wehers, G.A.: Developments on the TEUFEL Injector Racetrack Microtron 15th FEL Coof.. The Hague. The Netherlands, Aug. 23-27. 1993.

Klccven, WJ.G.M.: Constructie en lUning van versnelcavity voor RTMT In het kader van het PEL-samenwer!tingsproject Twente·Eitulhoven. Universiteit Twente. 26 maart 1993.

Kleeven. W.J.G,M.: Nuclear Physics Technology at Eindhoven University INFN. Laboratorio Naziooale del Sud, Catania. Itlily, June 29, 1993. invited tIiIk. Klein, S.S.: Analysetechnieken m,b.v. hoogenergetiscll geladen deelljes NNV/subsectie KFT Workshop, Eindhoven. TUE. 16 maart 1993. Klein, S.S.; Rijken. H,A.; Voigt. M.J.A. de; High resolution elastic recoil depth profiling using alpha-particle beams: CERDA-TOF IBA-Il Conference. BaJatonfUred, Hungary. July 5-9, 1993.

Batman. j.I.M.: Ontwikkeling slalom magnee! STEUN-bijeenkomst. TUE, 7 september 1993.

Klein, 5.S.: Recoil spectroscopy with ",-panicle beams. TUfUniversitit MUnchen, MUnchen, 1 juli 1993.

Botman. J.I.M.: A Novel Approach to a Ring RF System Design ESS Ring's Meeting, Rutherford Appleton Lab •• Chilton. O:ton. UK, 5 November 1993. Delhez, J .L.: A Hamiltonian Solution fur !he OpIimum Dipole Magnet Design in a Racetraek Microtron In kader van TEUFEL project. Twente University. December 22. 1992. (Niet opgenomen in verslag 1992,) Delhez, j,t.: Control Software for EUTERPE 1993 Part. Ace, ConL. Washington D.C .. May 17-20, 1993, Delhez' j,L.: Azimuthally VatYing Field Racetrack Microtron: History. Theory and Application Tempus Workshop "General Accelerator Aplication". KFA Jillich. September 8. 1993. invited tIiIk, Dijlc, P,W.L. van, IJzendoorn. t,], van: Brinkgreve, P.; Janszen, M.: Voigt, M,l.A, de: Channeling with high enerllY particles using a 3·30 MeV cyclotron IBA·ll Conference, Balatonfiired. Hungary, July 1993.

Klein. S.S.; Rijken. H.A.; VOigt. M,j,A. de: Elastic recoil selection by pulse shape analysis IBA·ll Conference. BaJantonfUred. Hungary. July 5·9. 1993, Leeuw. R,W. de; Botman. J.l.M.; Timmennans. C.],; Kemper. A,H.; Helier, H.; Graus. I.M,H,; Hagedoom. H,L,: Reuse of medical linea! accelerators The TEMPUS workshop on general accelerator physics. lillich. Germany. September 6-10, 1993. invited tIiIk.

Leeuw, R.W, de; Batman. I.I.M,; Timme.rmans, C,l,; Kemper, A.H.; Heller, H,; Graus, ].M,H.; Hagedoom. H.L.: Hergebruik van mediscbe lineaire versnellers De werkgroep STEUN (van de gebruikers van lineaire versnellers in ziekenhuizen), 7 september 1993. Meijer, R,J, de:

RADON, de bere lucht van bet binnenhuismilieu? Intreerede, TUE. 18 JUDi 1993"

Dijk. P.W.L. van: Koning, M. de: IJzendoorn, L,], van; Voigt, M,J,A. de: Stopping powers for channeled He ions in Si using electron denSities from bandstrUclUre calculations IBA·II conference. BaJatonfiired, Hungary. July 1993. Hagedoom. H,L.: Versnellers in Nederland: verleden. heden en toekomst NNV kriug Eindhoven, Academisch Genootschap, Eindhoven, 19 oktober 1993, IJzendoom, LJ. van: Fundamentlils and Applications of High Energy Ion Scanering (RBS), Elastic Recoil Detection, applications, Advanced Technology Study Institule(ATSn. Hmo. 17·23 May 1993, inYited lecture. (Programme p. l.) IJzendoom, LJ. van: AppliCations of cyclotron based iOll scattering ECAART3, Orleans. France, September 1993, invited talk. Kleeven. W.J,G.M.: Construction and Tuning of the RTMT Acceierallng Cavity The Dutch National 'Yersnellerdag~. N!KHEF, Amsterdam.

2: februari

1993.

Munnik, F.: Quantitative analysis of thick tatgets using PIXE Vergadering NNV. sectie K. Petten. ECN, 29oktober 1993, voordracht A3. Rijken, H.A.: Thin film and surface analysis using a cyclotron 12th International Conference on !he Application of Accelerarors in Reseatch and Industry, Denton. USA. November 1992. (Invited tIiIk, niet opgenomen in Verslag 1992,) Schotanus. p,: Scintillatoll detectors in Nuclear Medicine First Maynard Philips Summer School, Fundamentlil and Applied Aspects of Medical Radiation Detectors, Univerity College, London. July 6-10, 1993. Schotanus, P.: Photomultiplier tubes in Nuclear Medicine First Maynard Philips Summer SchooL Fundamental and Applied Aspects of Medic.aJ Radiation Detectors. Lniverir)' College, London. July 6-10. 1993

21 Stok, P.D.V. van der; Berk, F.M. van den: Deckers. R.T.C.; Vijver, Y.A.J.R. van de; Rotman, J.LM.: Timmermans, CJ.: Object.oriented Design for Accelerator Control Eighth Conference on Real·Time Compuler Applications in Nuclear, Panicle and Plasma Physics, June 8II, 1993 , Vancouver, Canada. Verhoef, B.: Elementanalyse in hartspierweefsel RL·TUE dag, Maastricht, 17 maart 1993.

22 Heide, I.A. van der; Rubingh, M.; Kieeven, W.I.G.M.; Botman, J.LM.; Tirnmermans. C.J.: Hagedoorn, H.L: Design Calculations and Model Measurement for the EUTERPE Accelerating Cavity 1993 Part. Acc. Conf., Washington D.C., May 17-20, 1993. Uzendoorn, L.1. van; Niemantsverdriet, I.W.; Voigt, M.J.A. de: Quantitative characterizalion of model catalysts with Rutherford Backscauering Spectrometry rnA· I I Conference, Balatonftlred, Hungary, July 1993.

Voigt. M.J.A. de: Docent AIO cursus Nucleaire Technieken voor Elementattalyse, IRI, Delft, 19,26 april, 3 mei 1993.

Leeuw, R.W. de; Webers, G.A.; Coppens, J.E.; Timmermans, C.J.; Bolman, J.LM.; Hagedoom, H.L.: The injection chain for the electron storage ring EUTERPE Symposium voor wetenschappelijk:e instrumentatie, Ede, 26 november 1993.

Voigt, M.J.A. de: Elementenanalyse met MeV ionenbundels Colloquium !RI, Delft, 27 mel 1993.

Munnik, F.; Mutsaers, P.H.A.; Rokita, E.; Voigt, M.I.A. de: Micro-PIXE srudies of mineralized tissues - a quantitative approach ECAART 3, Orleans, France, 31 aug. 4 sept. 1994.

Voigt, M.1.A. de: Cyclotron applications with high-energy beatns Workshop on Nuclear Techniques, NUPEC, Ussaboo, 5 november 1993.

Schotanus, P.; Micek, S.L.; Voigt, MJ.A. de; Wintraecken, Y.; Bacelar, J.; Vermeulen. P,: A Cryogenically cooled single-crystal BGO Anti·Compton Spectrometer IEEE 93 Nuclear Science Symposium, San Francisco, U.S,A" November 2-6, 1993.

VOigt, M.J.A. de: Cyclotron applications: elemental analysis, medical, catalytic, thin layers, a.o. Groningen, KVI. 7 december 1993.

Venier, M.; Xi, B.; Botman, 1.LM.; Conle, M.: Design of a By-pass line for an Undulator for the Storage Ring EUTERPE 15th 1m. PEL Conf., The Hague, the Netherlands, August 23-27, 1993.

Voigt, M.l,A. de; Cyclotroo applicatiollS in chemistry, physics and biomedicine KVI, Groningen. 21 december 1993.

Verseijden, W.; MutsaerS, P.H.A.: The Data Acquisition System of tire Eindhoven Scanning Proton Microprobe Eighth Conference on Real·Time Computer Applications in Nuclear, Panicle and Plasma Pbysics, June 8· 11,1993, Vancouver, Canada, June g·lI, 1993, Poster P3~1.

Xi, B.; Derksen, A.; Kieeven, W.; Laar, ]. van; Rubingh, M.; Timmermans, C.l.; Rotman, J,I.M.; Hagedoom. H.L.: Engineering Srudies for the Euterpe Ring Vergaderlng NNV. sectie K, Petten, ECN, voordracht Bl, 29 oktober 1993. Posters . Berk. F. van den; Botman, J.LM.; Deckers, R.; Stok, P.D.V. van der; Timmermans, C.l.; Vijfer. Y.: Control software fOT EUTERPE 1993 Pan. Ace. conf., Washington D.C., May 17-20, 1993. Botman. J.LM.; Timmermans, c.J.; Xi, S.; Heller, H.: Hagedoorn, H.L.;Brinkgreve. P.; Dekkers. E.; Moerel, l.; Dipole design for the EUTERPE Storage Ring 1993 Pan. Ace. Conf., Washington D,C.; May 17-20, 1993 ..

Webers. G.A.: Optical design of the 75 MeV Eindhoven Racetrack Microtron

CERN Accelerator School' Advanced Accelerator Pbysics·. Rhodos. 19 sept. - 10k!. 1993. Interne rapoorlen Moonen, W.a.L.; Krabbenborg. J.H,A.M.; Offermans, H.R.; Ruy!. 1.F.A.G.; Hall, P.J. van; Klein, S.S.; Nijgh, G.l.: Overveld, C.W.A.M. van; Petit. R.M.A.L.; Poppema. O.J.: Scattering of 20A-MeV polarized protons from even-mass :zinc isotopes Rappon VDFINK 93.11 Petit, R.M.A.L; flail, P.I. van; Klein, 5.5.; Moonen, W.H.L.; Nijgh. G.].; Overveld. C.W.A.M. van; Poppema, 0.1.: Final numerical data from tire samarium experiment. VDFINK 93.25.

Delhez. J.L.; Kieeven, W.J.G.M.; Hagedoorn, H.L.; Rotman, J.I.M.; Webers. G.A.: Example Application for tire Hamiltonian Description of an Azimuthally Varying Field Racetrack Microlron 1993 Part. Ace. Conf., Washington D.C., May 17-20. 1993.

Collective effects in even-mass samarium isotopes by polarized·proton scatlering. VDF/NK 93.26.

Delhez, J.L.; Hofman, I.M.A.; Bannan, H.M.; Hagedonrn, H.L.; Kieeven, WJ.G.M.: Webers, G.A.: An Analytical Treatment of Self Fields in a Relativistic Bunch of Charged Particles in a Circular Orbit 1993 Pan. Ace. Cont., Washington D.C., May 17-20. 1993.

Wetz.els, S.F.c'L.; Timmermans, C.J.; Schellekens, P.H.1.; Botman. J.I.M.; Hagedoorn, H.L.: Geodetic Concept for the Storage Ring EUTERPE 1993 Part. Ace. Conf., Washington D.C., May 17·20, 1993.

Dijk, P.W.L. van; I1zendoorn, LJ. van; Brinkgreve. P.: Janszen. M.; Voigt. M.J.A. de: Channeling with high energy panicles using a 3-30 MeV cyclotron ISA-ll Conference. Baiatonfiired. Hungary. July 1993.

Xi. S.; Moerel. J.G.M.; Botman, J.LM.: Measurement Repon.on a Prototype of tbe Dipole Magnet Repol1 VDF/NK 92.04. (Niel opgenomen in VenJa!! 1992.)

Petit, R.M.A,L,; Hall. P.J. van; Klein, S.S.; Moonen. W.H.L:; Nijgh, GJ.; Overveld, C.W.A.M. van;

Poppema, 0,].:

24

23 Xi. B.:

Repon on the IEEE PAC 93 Rapport VDFINK 93.22. Xi. B.; Sotman, 1.I.M.; Timmennans, c.J.; Hagedoom, H.L.: Collective Effects Estimation of the EUTERPE ring 1993 Parr. Acc. Coni., Wasllington D.C., May 17-20, 1993.

Afstudeerverslagen Jenniskens, H.G. Metingen en berekeningen aan de preparaatschade van organische materialen door een protonen microbundeL Wintraecken. Y.J.E. A compact Ge-BGO Compton suppression spectrometer. Hofman.1.M.A. Analytische methoden ter hepaling van zelfkrachten in een centripetaal versnelde geladen deeltjesbunch. Rubingb, M.J.A. Mw, Design Calculations and Model Measurements for the EUTERPE Accelerating Cavity. Jonlcers. J. Multi parameler Ion scarrering techniques. Nuland. K. van mw, Scanning Transmission Ion Microscopy. Spool. W.H. van del' Modelling of radon trattSport in the KVI radon vessel. Derksen, A.T.A.M. Field measurements of the prototype EUTERPE dipole and related electron optical studies.

3.

VF·PROGRAMMA: TUE NAT 207.90.32 THEORETISCHE NATUURKUNDE \'an de vakgroep Theoretische Natuurkunde, NI

gerubriceerd naaI werkeenheid: 1. Theorie van de vaste stof 2. Theorie van de plasma's en Quantummechanica 3. Quantumtheorie 3.1. Theorie van de Vaste Stof

OVERlG£ \\TTEC:SCH,,,PPEUJKF PUS;'IKATIES Cuypers, J.P. and Haeringen, W. van: Connection rules for envelope functions at betew-structure interfaces, Phys. Rev. 8.47, 1993,pp 1031010318. Backes, W.H.; Bobben P.A. en Haeringen, W. van: Bandgaprtheorie voor polytypen van Silicium Carbide, Ned. Tijdschr. v. Natk. 59/19, 1993, pp 303-307. Cuypers J.P. and Haeringen, W. van; Coupling between Gamma an X·type envelope functions at GaAslAl(Ga}As interfaces, Pbys. Rev.B, Rapid Comm. 48, 1993, pp 11469-11472. Blom, P.W.M.; Hall, P.J. van; Smit, C.; Cuypers, J.P.; Woller, J.H.: Selective eltciron formation in thin GaAslAlx Ga(l-x)As quantum wells, Pbys, Rev. Letters, nr. 71 (1993) p.3878.

Blom, P.W.M.; Hall, PJ. van; Smit, C.; Cuypers, J.P.; Wolter, J.H.: Selective exciton form.ation in thin GaAsl AIx Ga(l.x)As quantum wells, 3d Int. Cont, on Optics of ExcilOns in Confined Systems, Montpellier 1993, Joumal de Pbysique IV, Coll C.S, suppl. au Joumal de Pbysique II (1993) p. 303. OVERIGE PRODUCTEN VAN WETENSCHAPPELJJKE AKTIVlTElT Haeringen, W, van: Heterostructure interfaces and polytypes of SiC. Voordracht Universiw Jena 20-4-1993. Haeringen. W. van: Scheidingsvlakken in heterostructuren, polytypen van SiC, regen de achtergrond van veeldeeltjestheorie!n. Voordracht TUE 7-10-1993. Backes, W.H. and Haeringen. W, van: SiC polytypeS as IlaIUl'IIl superlattices, Poster EPS, Coodensed Matter Division, april 1993, Regensburg, Backes, W.H. en Haeringen, W. van: SiC polytypes as IlaIUl'IIl superianices, Voordracbt .;. poster Utrecht, balfgeleiderdag. mei 1993, Groot de, H.W. and Haeringen, W. van: Selfconsistent GW-calcuJations in a model semiconductor. Poster Utrecht, balfgeleiderdag, mei 1993. Backes, W.H. and Haeringen, W. van: SiC polytypeS as narttral superlattices, Poster Pono Carras, Griekenland. 19-23 augustus 1993.

DlSSERTATIES Noteborn, H.J.M.F. Quantum Tunneling Transport of electrons in Double-Barrier Heterostructures. theory nd modelling. Promotoren : prof. dr. D. Lenstra (VUAl en prof. dr. W. van Haeringen. Tl'E (1993\ pp Pi.

Groot de, H.W. and Haeringen. W. van: Selfconsistent GW-calcuJations in a model semicooduCIOr. Poster PonD Carras, GriekenJand, 19·23 augustus 1993. Backes, W.H.: Bobben, P.A. en Haeringen. W, van: SiC pOI~1ypeS as natural superlauices. POSler FOM·dagen 15-16 december 1993.

25

26

Groot de. H.W. en Haeringen, W. van: Over zelfconsi'tentie. Posler FOM-dagen 15-16 december 1993.

Murnck. W.M. de: Information in neutron interference experiments. Phys. Lett. A182 (1993) pp. 201-206.

Bobbert. P.A. en Haeringen. W. van: Secono-order venex-correction contribution to the direct gap of 5i. Poster FOM -dagen 15- I 6 december 1993.

OVERlGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELlJKE AKTIVITEIT

Bobber!. P.A.: Can we calculate the electronic struCtUre of semiconductors ? Voordracht TUD 25-11-1993.

Afstudcervmlag;n Aljona Gomez. F. Berekeningen van bandenstrukturen van (GaAs)m(AI,Ga,.,As),-superroosters. R.T.M. Ummels: Pseudopotentiaal bandstructuur berekeningen met spin-haan koppeling. T.H, Slnof: GW-berekemngen van de effecten van elektron-elektron interacties in silicium. 3.2.

Theorie van de plasma's

en OuanlUwmecbanica

WETENSCHAPPELlJKE PUBLIKATIES Kamp. LP.J.: Magneto-acoustic-gravity waves in maj!lletized, compressible, gravitationally stratified plaslllllS near the cusp resonance. Proceedings International Symposium on Radio Propagation, 18-21 augustus 1993. Beijing, pp. 244-247. Uitgever: CIE Radio Propagation Society, Beijing Bruggen-Kerkhof. M.J. van; Kamp, L.P.J.; Sluijter, F.W.: wave equations for a relativistic magnetoplasma. Journal of Physics A: Mathematical and General 26, 1992, pp. 5505-5521. Purten. D. van der; Moonen. J.T.; Brom. H.B.; Brokken-Zijp, J.C.M.; Michels. M.A.J.: Reply to Comment., Phys. Rev. Lett. 70 (1993) 4161. Putten. D. van der; Moonen, J.T.; Brom. H.B.; Brok:ken-Zijp, I.C.M.; Michels. M.A.J.: Effect of fractality on the hopping conduction in caroon-blilcklpolymer composites, Synthetic Metals 55-57 (! 993) 5057. Martens. H..; Muynek, W.M. de: Disturbance. the uncertainty principle, and quanlUm optics, in 'Squeezed states and uncenainty relations". NASA Conference Puhlications 3219. D. Han, Y.S. Kim, V.1. Man'ko (eds); 1993. pp. 49-54. Muynck. W.M. de; Manens, H.: Quantum mechanical observables and positive operator valued measures. in "Symmetry and StruCtUral Properties of Condensed Matrer". W. Florek. D. Lipmski. T. Lulek (eds.). World Scientific. Singapore. 1993. pp. IOJ-120.

\!al1em H.: :'>luynck. W.M. de: Smgle and joint spin mcasuremems with a Stern-Gerlach de,·icc. J. Phys. A. !IImh. Gen. ~6 (1993, pp. :llt11:010

Kamp, LP.J.: Magneto:-acoustic-gravity waves in maj!lletized. compressible. gravitationally stratified plasmas near the cusp resonance. XXIVth General Assembly of the International Union of Radio-Science. Kyoto, 1993. U.R.S.l.. BrusseL Slroucken. H.A.J.C_; Muynck, W.M. de: Complete measurements in quantum mechanics, Najaarsconferentie Sectie Atoomfysica en QuanttUnelektronica. Lunteren 4-5 november 1993. poster. Muynck. W.M. de: On the interprellltion of quanrum mechanics and relativity theory, Symposium on the Foundations of Modem Physics, Koln, June 1-5, 1993. Martens H.; Muynck. W.M. de: Joint and angle-covariant spin measurements with a quadrupole magnetic field, Workshop on Squeezed States and Uncertainty Relations, Baltimore, August 10-13, 1993. Muynck, W.M. de: Wij!ller distributions and the joint measurement of incompatible ohservables. Wigner Symposium, Oxford. September 5-10, 1993. Muynck, W.M. de: Quantum mechanical observables and positive operator valued measures. Department of History and Philosophy, University of Cambridge, 13 september 1993, voordracht. Muynck, W.M, de: Kunnen we ontkomen aan de conclusie van Bell dat de quanrummechanica een niet-Iokale werkelijkheid beschrijft? Sectie Grondslagen van de NalUurlrunde. Nederlandse Natuurkundige Vereniging. Utrecht. 6 april 1993, voordracht. Muynck, W.M. de: Boekbespreking E. Fick and G. Sauerman, The quantum statistics of dynamic processes, in: Mededelingen voor het Wiskundig Genootschap. febr. 1993, pp. 115·116 Muynck, W.M. de: Over de intetpretatie van de relativiteilStheorie, Seminarie Grondslagen van de Quantummechanica, Amsterdatn, 18 febr. en 9 maar! 1993, voordracht. Micbels, M AJ.; Superlocalisatioll and hopping conductivity in percolating systems , Voordracht. FOM-AMOLF, 22 februari 1993. Michels. M.A.1.: Superlocalisation and hopping conductivity in percolating systems. Voordracht. Kamerlingh Onnes Lab. RUL, 7 mei 1993. Michels, M.A.J.: From struCtUre-property to strucrure-processing relations in conductive soft condensed maner. Voordracht. FOM-ZGM. Bilthoven. 5 november 1993.

20

27 BroI". H.B. Michel;. M.A.J.: lI-kiie:. E.W.: Conductmg polymers and polymer composites: mesascopic disordered systems. Poster. FOM-ZGM, Bilthoven, 5 november 1993.

A.C Maen Spin-polarized atomic hydrogen: de"ices and phenomena Prof.dr. B.l. Vethaar, Prof.dr. H.C.W. Beijerinck Eindhoven. (TUE) 1993. pp. 117

Adriaanse, L.J.: SlOffer, R.; Teunissen, P.A.A.; Brom. H.B.: Michels, M.A.).; Meijer, E.W.: The frequency and temperature dependence of conducting polymers and composites. Poster. FOM-VS, Veldhoven, 15-16 december 1993.

OVERIGE WETENSCHAPPELIJi<E PUBLIKATIES

Iske, P.L.; Oortwlin. J.: Wave propagation in two and three dimensions: A self..consistent analysis. Poster, ETOPfM3 Conference, Guanajuato, Mexico. 9-13 augustUS 1993.

Tiesinga: E,; Verhaar. B.1.; SlOof. H.T.C.: Threshold and resonance phenomena in ullracoJd ground-state collisions. Pbys. Rev. A 47 (1993), p. 41144122.

Afstudeerverslagen Franken, Y, Het meten van psychomelriscbe krommen en Iijnspreidfuncties met quasi-statisch en dynamisch gemoduleerde beeldlijnen. Muijres, A.J.H, Theory of a semiconductor laser with optical injection. Louwers, M,T. Introductory research on the effects of operational sounds on the quality perception of consumer products. Oonwijn, J. Elastic wave propagation through media with spheroidal inclusions. Peij, A,E.H. von Gelijktijdige niet-ideale meting van pad en interferentie in he! rweespleten experiment. Boomkamp, P.A.M. Interfacial stabiliry of Core-annular flow with a smali viSCOsity ratio. Mols. B.M. Modeliering van de eleklrische gelelding van een binalr composie!. Sigtermans. D.E.S.K. Efftetieve elastiscbe eigenschappen van materialen met sehij fvormige breuken. Groeneveld, R.I.H. Localisation of Surround Sound Signals. Hack. R.A.A. Mode analysis of open resonator and linewidth enhancement factor.

Tiesinga. E.; Crampton. S.B.; Verbaar, B.1.; Stoof. H.T.C.: Collisional frequency shifts and line broadening in the cryogenic deuterium maser. Phys. Rev. A 47 (1993). p. 43424347. . Tiesinga, E.; Moerdijk, AJ.; Verbaar. B.l.; Stoof, H.T.C.: Bose-Einstein rondensation in ultra-coJd cesium: colIisional constraints. Proceedings International Worksbop on Bose-Einstein condensation, Trento, mei-juni 1993. ed. A, Griffm, D.W. Snoke and S. Stringari, Uitgever: Cambridge University Press).

Boesten, H.M.l.M.; Verbaar. B,].; Tiesinga, E.: Quantum suppression of coUisionalloss rates in optical traps. Pbys. Rev. A 48 (1993), p. 1428-1433, Verbaar. B.I.; Gibble, K.; Cbu S.: Cold-collision properties derived from frequency shifts in a cesium fountain. Pbys. Rev. A 48 (1993). p. R3429-R3432. Bijlsma, M; Verbaar, B.I.; Heinzen. D.: The role of collisions in the search for a permanent electron electric dipole moment. BulL Am. Pbys. Soc. 38 (1993), p.lll L Moerdijk, A.J.; Tiesinga, E.; Verbaar. B.J.; Hulet, R. (Rice Un.): Cooling and trapping atomic lithium, a laboratory for ultracold collisions. BulL Am. Phys. Soc. 38 (1993), p. 1168. Boesten. H.M.I.M; Tiesinga, E .. Verhaar. B.I.: Optical collisions of ultracold alkali atoms. BulL Am. Pbys. Soc. 38 (1993). p. 1169. Maan, A,C,; Verbaar, B.l.; Stoof. H.T.C.: Solving the Faddeev equations in momentum space by a dlscretization of the continuum. Bull. Am. Pbys. Soc. 38 (1993) 1172.

lacobs. M.M. Theoretical and computational description of asphaltene staCking. OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELIJKE AKTIVlTElT 3.3.

OuanlUmtheorie

DISSERT A TIES E. Tiesinga Utracold aloms in Iraps and loumaim Proi.dr. B.J. Verhaar. PloLdr H.C. W. Bei,eOlr;,,>: Emdhoven. \Tl'E' 1<)93. pp. W~

Moerdijk, A.J.; Stwalley, W.C. (Iowa Un.); Hulet, R.G. (Rice Un.); Verhaar, B.l.: Is Bose-Einstein condensation possible in ultracoJd 'Li gas? Voordracht Sectie Atoomfysica en Quantumelectronica NNV, Lunteren. 4-5 nov. 1993. Op de Beck. 5.S.; Driessen, l.PJ.: Peters. A.C.; Beijerinck. H.C.W.; Verbaar. B.l.: Simulation of .. -vector correlalion experiment for No" + He intramultiplet fl'j"ing. Voordracht Sectie Atoomfysica en Quanmmelectwnica "NY Lumeren, ~-5 nov. 1993.

29

30

Boesten. H.M.J.M.; Verhaar. B.J.; U1tracold optical collisions. Posler Scctie Aloomfysica en Quamumelectronica NNV. Lunteren, 4-5 nov. 1993.

Krishna Prasad, K.; Further developmenls in turbulence O1lIIlagement. Kluwer Academic Publishers, 1993.

Verhaar. B.J.; Hot topic in cold alom physics: cold collisions. Colleges Landelijke OIO-AIO curSU5 over laserkoeling, Werkgemeenschap Atoomfysica en Quantumeleclronica, Driebergen, 18-21 ola. 1993,

Krishna Prasad, K, (one of the co-editors):

Moerdijk, A,j.: Collisional constraints for Bose-Einstein condensation. Voordrachten Rice University en JOinl Institute for Laboratory Astrophysics (Boulder), JUDi 1993,

Proceedings of the Fifth International Conference on Laser Anernometry. SPIE,1993 Nieuwstadt, F.T.M.; Wolthers. W; Leijdens. H.; Krishna Prasad, K,; Schwarz - van Manen, A.D.: The reduction of skin-friction by riblets under influence of an adverse pressure gradiems. Exp. Fluids l2. (1993) 17-26.

BoeSlen. H,M,J,M,; Two-channel model for optical collisions, V(JOrdrach! Rice University, 2 juni 1993,

Schwarz - van Manen, A.D,; Geloven. A.F,M, van; Nieuwenhuizen, J.; Stomhan, j.C.; Krishna Prasad, K.; Nieuws£adt, F.T.M.: Friction velocity and virtual origin estimations of mean Slfeamwise velocity profiles above smooth and triangle riblet surfaces. AppL Sci. Res. 2Q, (1993) 233·254.

4.

Voropayev, S.l.; Afanasyev. Y.D.; Heijst. OJ.F. van: Experiments on the evolution of gravitational instability of an overturned initially stably stratified fluid, Pbys, Fluids A ~ (1993) 2461·2466.

VF·PROGRAMMA: TUE NAT 202.90.32 TRANSPORT VAN MASSA, ENERGlE EN IMPULS van de vakgroep Tl"llIlSpot1fysica, NT

gerubriceerd naar werkeenheid: 1. Turbulentie en Werveldyruunica 2, Gasdynamica/ Aero·akoestlek 3. Microbydrodynamica en Heterogene media 4. Andere velden van onderzoek.

4. I.

TUrbuJePlje

en Werveldynamica

DISSERTATIES

Parchen, R,; Steenbergen, W.; Voskllmp, j.: A study of swirling flows in long straight pipes. In: Engineering Turbulence and Modelling and Experiments 2, (Proceedings of the Second International SympoSiUIl1, Florence, May 1993) ed. W. Rodi. Elsevier, 1993) 207-216. Steenbergen, W.; Stouthan, J,: Three-dimensional laser Doppler-experiments with a two-dimensional system in a turbulent pipe flow. In: Laser Anemometry; Advances and applicatiOns (Proceedings of the Fifth International Conference, Veldhoven, 1993), SPIE VoL 2052, ed, 1.M. Bessem et al., 729·736.

Decay of swirl in turbulent pipe flows Promotoren: Prof.dr.ir. G,J,F. van Heijst en Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijmakers, co.-promotor: dr, K. Krishna Prasad, TUE (1993). 143 pp.

Steenbergen, W,; Parchen, R; Voskatnp, J.; The decay of weak swirls in turbulent pipe flows. In; Refined flow modelling and turbulence measurements) Proceedings of the 5'" International Symposium. Paris, September 1993). Presses PontS et Chaussees, 843-850.

WETENSCHAPPELUKE PUBLIICATIES

ABSTRACTS

Boubnov, B.M.; Heijst, G,J,F. van: On the frequency of temperature fluctuations in convection from local beat sources. ' Iz\,. Fiz. Atmos. i Okeana ~ (1993) 188·193.

Cremers, B.E.; Velasco-Fuentes, O,U,: Chaotic advection by dipolar vortices on a beta-plane, KNAW Colloquium "Modelling of Ocean.itVortices'. Amsterdam. 11·13 mel 1993.

F16r, J.B.; Govers, W.S.S.; Heijst, OJ.F. van; Sluis. R. van: Formation of a tripolar vortex in a stratified fluid: AppL Sci. Res. 21 (1993) 405-409.

Decay of dipolar vonices in a stratified fluid.

Parchen. R.R,:

Heijst. GJ.F. van: Spin.up in non·axisymmetric containers. in: Topics in Applied Mecbanics. J.F. Dijkstra and F.T.M, Nieuwsladl (eds.). K1uwer Acad. Pub!. (1993) 155-162. . Hopfinger. E.1.: Hei,!':' GJ.F. van: Von ices in rmaung Huids. Ann. Rev. FIUld Mech .. ~ (1993' 241·~S9

Flor, J.R; Heijst, G.J,F. van: . KNAW Colloqulum "Modelling of Oceanic Vortices'. Amsterdam, 11·13 mei 1993. Flor, J.B.; Heijst, GJ.F. van: Tripolar vortices in a stratified fluid. KNAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vonices·. Amsterdatn. 11-13 mei 1993. Heijsl, GJ.F. van: Flor. J.B.: Self-organlzalion phenomena in a stratified fluid. Ann. Geophys. ll. supp!. II (1993). C 326

32

31 Hei)SI. G.1.F. van: Bottom topography effects on vortices in a rotating fluid. Eurome<:h. 305 (l993). 65. Heijst. G.J.F. van; Velasco-Fuentes, O.U.: Topography-induced instabiliry of the lripolar vortex. KNAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vortices", Amsterdam, 11-13 mei 1993. Nui)ten. J.A.; Velasco-Fuentes, O.U.: Merging of tWO-dimensional vonices. KNAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vonices', Amsterdam, 11-13 mei 1993. Orlandi. P.; Verzicco, R.; Heijsl. G.J.F. van: The importance of flow topology on the stability of dipoles. K."iAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vonices", Amsterdam, 11·13 mei 1993. Velasco-Fuentes, O.U.; Heijst. G.J.F van: Experimental and oumerical srudy of a tripolar vortex on a r-plane. Ann. Geophys. ll, supp!. II {1993}, C 325. Velascc-Fuentes, O.U.; Heijst. G.J.F. van: Laboratory experiments on dipolar vortices in a rotating fluid. KNAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vonices". Amsterdam, IJ.l3 mei 1993. Velasco-Fuentes, O.V.; Cremers, B.E.; Heijst, G.J.F. van: Chaotic advection by dipolar vortices on a IJ-plane. AGU Chapman Conference on "Fractals. Chaos and Predictability in Oceanography and MeteorOlogy", Galway (Irl.), september 1993.

Eisenga. A.lP,:.: On Maxwe!l's work On the stability of 2D-flows. Euromech Colloquium 305 "Dynamics and Geometry of Vonical Structures, Cortona (It.). 28 juni - 2 juli 1993. F16r, J.B.: Decay of dipolar vortex StruCtures in a stratified fluid. KNAW Colloquium 'Modelling of Oceanie Voniees", Amsterdam, 11-13 mei 1993. Konijnenberg. J .A. van de: Spin·up in nonaxisymmetric containers. Ettromech Colloquium 300 "InteraCtions between vortices and boundaries', Istanbul, september 1993. Konijnenberg. l.A. van de: Spin-up in nonaxlsymrnetric ccntainers. Stevin Symposium, Rolduc Kerkrade, 15·16 november 1993. Heijsl, G.J.F. van: Tweedimeosionale hydrodynamica: orde Uil cbaos. Abacus Symposium "Chaos', Univ. Twente, 8 april 1993. Heijsl, G.J.F. van: Selforganization phenomena in a stratified fluid (invited leeture). BGS Conference, Wiesbaden (DIs!.), 3-7 mei 1993. Heijsl, a.J.F. van: Topography-induced instability of the tripolar vortex. KNAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vonices", Amsterdam. 11-13 mei 1993.

Verzicco. R.; F16r, J.B.; Heijst. G.J.F. van; Orlandi, P.: Interactions of dipoles with cylinders: experiments and numerical simulations. K.1\IAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vonices", Amsterdam. 11-13 mei 1993.

Heijst, a.J.F. van: Soltorn topography effect on vonices in a rotating fluid (invited lecture). Eurornech Colloquium 305 'DynamiCS and Geometry of Vonical StruCtures', COrlOtta (11.), 28 juni - 2 juli 1993.

VAKPUBLIKATIBS

Heijst. G.J.F. van: Weer en Fysica. Alumni-
HeijsL G.J.F. \'an: Zeliorganisatie van tweedimenisonaie stromingen. Sed. Ti,idschr. y Natk. ~ (1993) nJ.3;!5.

Velasco Fuentes. OX.: Laboratory experiments on dipolar vortices in a rotating fluid. KNAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vottices", Amsterdam, 11·13 mei 1993,

OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELUKE AKTIVlTElT ~

Williams. C.W.M.: Semi-automatic detennination of velocity fields from streak pictures. IVO-report. ISSr-; 90·5282-285·2 (1993). eindverslag korte onderzoekersopleiding Techniscbe Natuurkunde.

Velasco Fuentes, O.U.: Dynamics of dipolar vonices on a ,6-plane and related chaotic advection. Symposium "Noniinear dynamics and pattern formation in the natural environment", Utrecht. 10 februari 1993.

Zondag. H.A.: K.arakteristieken van de windtunnel 'David' en diens hinedraad facilileitetl. R-1266-D.

Velascc Fuentes. O. U . : Chaotic advection by dipolar vonices on a ,6-plane. AGU Chapman Conference on "Fractals. Chaos and Predictability in Oceanography and Meteorology, Galway (Irl.). 20-22 september 1993.

\'oordrachlen Cremers. B.E.: Chaotil7 advection by dipolar \ onlces 0;1 a K!\A W Colloquium '!vlodeihng of O~eanic

Posters F16r. J.B.: Heijst. GJ.F. "an: Formation of a tripo1ar "one x in a stratified fluid. K»;AW Colloquium '\1odelling of Oceanic VOrtICes'. Amsterdam. 11,13 mei 1993.

..... msterdam. 11-13 me; 1993.

33 Flor, 1.B.; Hoog, E. de: Decay of monopolar vonices in a stratified fluid. KNAW Colloquium "Modelling of Oceanic Voniees", AmSterdam. 11-13 mei 1993. Nuijten, J.A.; Velasco Fuentes, O.U.: Merging of two-dimensional voniees in a rotating fluid. KNAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vonices". AmSterdam. 11-13 me! 1993.

Afsludeerverslagen Mastenbroek, O. Het thermische Systeem van een Micro-Zwaanekrachl Experimenteer faciliteit, Cremers, B.E. Chaotic advection by dipolar vonices on a tnpographic tl-plane. Janssen, P.P.L. interactions of dipolar voniees. Nuijten, J.A. Merging of 2D voniees on a rotating plane.

34 WETENSCHAPPELUKE PliBLlKATlES Dongen, M.E.H. van; Smeulders. D.M.J.; Kitamura. T.; Takayama, K.: On wave phenomena in penneable foam, Rep. Ins!. Fluid St., Toholru Un. ,1 (1993) 55-68. Kalikmanov, V.I.; Dongen, M.E.H. van: Cluster approach to the kinetic theory of homogeneous nucleation, Europhys. Lm. II (1993) 645-650. Kalikmanov, V.I.; Dongen, M.E.H. van: Self-consistent cluster approach to the homogeneous kinetic nucleation theory, Pbys. Rev. E!Z (1993) 3532-3539. Kali.kmanov, V.I.: Suspensions of high T, superconducting panic.les: propenies in alternating magnetic fields, 1. Magnetism and Magn. Mat. 122 (1993) 154-158. Looijmans, K.N.H.; Krieseis, P.C.; Dongen, M.E.H.van: Gasdynamic aspects of a modified expansion-sbock tube for nucleation and condensation studies. Exp. F1uids.u (1993) 61-64.

Verhaegh, a.M.H. Toepassingen van een niel-stationaire naaldmethode.

Peters, M.C.A.M.; Hirschberg, A.; Reijnen, A.J.; Wijnands, A.P.I.: Damping and reflection coefficient measurements for an open pipe at low Mach and low Helmholtz numbers,

Maassen, W.H.

J. Fluid Mech. ~ (1993) 499-535.

Determination of 2D equivalent angles of attack for a non-rotating wind turbine rotor hlade. Vissers, Y. The application of hydrodynamic sealing in a wind pump.

Qrganisatie cursussen!conferenties!symposia Heijsl. G .1.F. van: Co-convenor symposium ·Coherent Structures and Vonicity in Geophysical Flows and Plasmas", EGS Conference, Wiesbaden (Dts!.). 3-7 mei 1993. Heijst, aJ.F. van: KNAW Colloquium "Modelling of Oceanic Vonices\ Amsterdam, 10-13 mei 1993. Heijst, G.J. F. van: Tweedefase cursus (Burgers Centrum) "Geofysische Stromingsleer en TWeedimensionale Turbulentie" , TUE, 26-29oktober 1993.

4.2.

GasdvnamicalAero-akoestiek

DlSSERTATlES Peters, M.C.A.M.: Aeroacoustical sources in internal flows. PromolOren: Prof.dr.ir. G. Vossers en Prof.dr.ir. H.W.M. Hoeijrnakers. Co-promotor: dr.ir. A, Hirschberg. TUE (1993) 236 pp,

Peters, M.A.C.M.; Hirschberg, A.: Acoustically induced periodic vonex shedding at sharp edged open channel ends: simple vonex models, J. Sound Vibr. ill (1993) 281-299. Reuderlnk, P.I.; Vosse, F.N. van de; Steenhoven, A.A. van; Dongen, M.E.H. van; Janssen, 1.0.: Incompressible lOW-Speed ratio flow in non-uniform distensible tubes, Int. 1. Num. Meth. Fluids lii (1993) 597-612. Smolders, H.I.; Dongen, M.E.H. van: Shock: wave structure in a mixture of gas, vapour and droplets, Shock Waves 2 (1992) 245-254. Mahu, W.E.A.; Peters, M.e.A.M.; Verge, M.P.; Wijtuutds, A.P.l.; Fabre, B.; Hirschberg, A.: Attack transient of a flue organ pipe, in: Topics in Applied Mechanics (Dijksman 1.F. and Nieuwstadt F.T.M., cds), Kluwer Acad. Press, Dordrecht (1993) 163-171. Olim, M.; Dongen. M.E.H.van; KitamllTl\, T.; Takayama, K.: On numerical simulation of propagation of shock: waves in porous foams, in: Proc. Symp. Shock Waves, Toholru University, Sendai (1993) 261-264. Palmen, D.E.M.; Vosse, F.N. van de; Janssen, 1.0.; Dongen, M.E.H. van: The influence of minor stenoses on the flow in the carotid anery bifurcation, in: Topics in Applied Mechanics (Dijksrnan J.F. and Nieuwstadt F,T.M., ed5), K1uwer Acad. Press, Dordrecht (1993) 313-320. Peters, M.C.A,M.; Hirschberg, A.; Wijnands. A.P.l.: The aero-acoustic behaviour of an open pipe exit, in: Vol.6 of Proceedings of Noise 93, ed. Crocker M.T. and Ivanov 1\.1.. SI. Petersburg (1993) 191-196.

36

35 ABSTRACTS Dongen. M.E.K van; Smeulders, D.M.J.; Kitamura, T.; Takayama, K.: On the modelling of wave phenomena in permeable foam, 19!h Int. Symp. Shock Waves. Marseille, France (1993). Fabre. B.; Hirschberg. A.; Wijnands, A.P.I.; Verge, M.P.: On !he influence of vortices on tile stationary behavior of flute-like instruments. Stockholm Musical Acoustics Conference. Sweden (1993). Kalikmanov, V.I.: Dongen, M.E,I:{, van: A self-consistent approach to nucleation tileory. 13!h General Conference of !he Condensed Matler Division, European Physical Society, Regensburg, Gennany (1993). Looijrnans, K.N.H.: Willems, J.P.H.; Dongen, M.E.H. van:

Voordracbten Dongen, M.E.H. van: Nucleation. condensation and gas dynamics, POM SW/MFO. Veldboven (1993). Hincbberg. A.: Aero-acoustice of the organ pipe, Ecole Superienre de Physique et Chimie industrielle, Paris, Prance (1993). Hirscbberg, A.: Flow induced pulsations in gas-tranSport systems, Scblumberger Reseatch, Montrouge. France (1993). Hirscbberg, A.: Aero-acoustics of gas transport and organ pipes, Universiry of EsSeII', Gertnany (1993).

On tile principle. design and performance of an expansion-shock tube for nucleation Studies,

19th Int. Symp. Shocli: Waves, Marseille, France (1993). Muitjens, M.J.E.H.: Nucleation and condensation pbenomena in binary mixtureS. Slevin Symposium. Rolduc Kerkrade (1993). Pelorson, X.: Hirschberg, A.: Some fluid dynamic aspects of voiced speech production, Meeting Acoustical Society Ottawa, Canada (1993). Pelorson, X.: Hirscbberg, A.; Auregan, Y.: Fluid dynamic aspects of voiced sound production: J)a modified two mass model, Stockholm Music Acoustics Conference, Sweden (1993). Peters, M.C.A.~L; Kriesels, p.e.; Hirschberg, A.; lafrati, A.; Piva, R.: Acoustically induced vortex shedding in bifurcated pipe systems, Euromech Colloquium 300, Istanbul, Turkey (1993).

Looijm.ans. K.N.H.; Smolders, H.J.; Dongen, M.E.H. van: Application of tile Random Choice Method 10 waves with pbase transition, Compressibele Stromingsleer-dag, Burgers Centrum, Delft (1993). Muitjens M.l.E.H.; Dongen M.E.H. van; Hofmans, O.C.l.: Nucleation and condensation pbenomena in natural gas, poster FOM SWIMFO, Veldboven (1993). Pelorson, X.; Hincbberg, A.; Auregan, Y.: Human sound production: speach and snoring, FOM werkgemeenscbap Warmte en Stroming, Veldboven (1993). Peters, M.e.A.M.; Hincbberg, A.; Wijnands, A.P.I.: The aero-acoustic behaviour of an open pipe exit, Noise 93, St. Petersburg, Russia (1993).

Afstudeerverslagen Peters, M.C.A.M.: Hincbberg, A.; Wijnands, A.PJ.: Fluid dynamic aspects of voiced sound production: 2) Influence of flow on tile acoustical response of the vocal tract. Stockholm Muslc Acoustics Conference. Sweden (1993). Verge, M.P.: Fabre. S.; Hirschberg, A.; Wijnands, A.P.I : Maim, W.E.A.: Jet formation and sound production in a flue organ pipe, StOCkholm Music Acoustics Conference, Sweden (1993).

Bogaan, H.O.I. van den

Periodieke wervelafschnddingen in vertakte gasttansportleidingen: vergelijking van eenvoudige 2D-lijnwervelmodellen met visualisaties. Beeck, I.P.A.J. van Ben reeel druppelgroeimodel, belicbt in een binair mengseL Hofmans, v.C.I. Homogeneous nucleation of real binary mixtures.

ANDERE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELUKE ACTIVITEIT Kriesels, P.C.: High amplitude vone:\, induced pulsations in gas transport systems, IVO report. ISB~ 90·5282-297·2 (1993) afstudeerverslag omwerpersopleiding: Computational Mechanics. Pelorson. X.: Hirschberg. A.: Hassel. R.R. van: Wijnands. A.P.L; Auregan. Y.: Theoretical and expenmental study of quasi·stead\, fiow separation within the glottis during phonation. Application to a modified tw('·mass model. fro manus,crip: 95'2 { r993;.

Broek, I.A.O.L. van den Heterogene condensatie en druppelgroei in gasmengsels van nonaaniwarer in argonJstikslot Reijnierse, C.M.J. mw. Experimental and numerical analysis of an unsteady pulsatile free sbear layer. Westenberg. J.1. W . Instalionary flow in a straight, distensible tube: analysis of wall and fluid motion. Hof van

'I.

M.J. Mw.

Modelvorming van de menselljke spraak:

Stromin~

door de glottis en effect van de nlse stembanden.

37 Schoenmakers, L,P,B.C, Mw. De instabiele startwelVel.

43.

Microbydrodvnamica en Heterogene media

38 OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELIIKE ACTIVITEIT Bazhlekov, I.B.; Cbesters, A.K.: The \lDSteady wetting of solid surfaces. Final repon on Project 81344 of the European CommWlity Action ·Cooperation in Science and Technology with Central and Eastern Europe" (1993).

DISSERTATIES Clercx"H.J.H,; Schram, P.P,J.M.: Zanden, A.J,J. van der: The bydrodynamics of a moving f1uid.liquid contact line, Promotoren: Prof.dr. A.K. Chesters, ProLdrjr. L. van Wijngaarden (UT). TUE (1993), pp. 98. WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES Bobrov, V.B.; Schram, P,P.J,M.; Trigger, S,A.: Penurbation theory in the exact kinetiC equation for a plasma. Phys, Rev, E!!1 (1993) 4619-4622, Bosch, E.; Water, W. van de: Spatiotemporal chaos in the Faraday effect. App!. Sci. Res. 2.l (1993) 15-18. Bosch, E,; Water, W. van de: Spariotemporal intennittency in the Faraday experiment. Pbys. Rev. l..ett.1Q (1993) 342()"3423. Chesters, A.K.; Zanden, AJ.J. van der: The hydrodynamics of moving contact lines: the receding liquid-gas case. Int. J. Multiphase Flow 12, Pan 5 (1993). Clercx, H,J.H.; Bossi., G.: Electrostatic interactiOns in slabs of polarizable panicles, J. Chern. Phys. ~ (1993) 8284-8293. Clerc:.., H.J.H.; Bossis. G.: Many-body electrostatic interactions in electrorheological fluids. Pbys. Rev. E ~ (1993) 2721-2738. Clercx, H.I.H.; Schram. P.P.J.M.: An alternative expression for the addition theorems of spherical wave solutions of the Helmholtz equation. l. Math. Pbys.14 (1993) 5292-5302.

Three panicle hydrodynamic interactions in suspensions, In: Strongly Coupled Plasma Pbysics, ed. H.M. Van Horn aod S, Ichimaru, University of Rochester Press (1993) 387-390, Clercx, H.I.H,; Schram, P.PJ.M.: Brownian particles in shear flow and harmonic potential., a study of long time tails. ed. H.M. Van Hom and S. lchimaru, UniVersity of Rochester Press (1993) 337·341. Voordrachtetl Chester5, A.K.: An approximate bubbJe-eddy interaction model. International Union of Theoretical and Applied Mechanics, Symposium on Bubble Dynamics and Interface Phenomena, Binningbam, England (1993), Gourdon. C.; Aoun, M.; Chesters, A.K.; Guiraud. P.; Masbernat, 0.; Sabeni. A.: Modelisation des colonnes d'extraction par solvant: analyse nunterique des ecoulemenlS pul~ et des phenomenes de coalescence. Colloque de MeclIanique des Fluides Nunterique de Toulouse (1993). Saboni, A.; Gourdon, C.; Chesters, A.K.: The influence of mass transfer on coalescence in liquid-liquid syStems. International Solvent Extraction Conference. York, England (1993). Schram, P.PJ.M: Voordraebl over 'Long tUne tails in Brownian motion aod in molecular systems" gehouden op de International Conference Pbysics in Ukraine. June 22. 1993. Schram. P,P.J.M.: Voordrachlover 'Plasma behaviour of colloidal crystals" gebouden tijdens de VIl'" International Workshop on !be Physics of Nonideal Plasmas, September 29, 1993.

4.4

Andere velden van onderzoek Toeoassing van transoonfysica l.h.v. problemen in ontwjkkelingsland!ID

Tjaberinga. W.J.; Boon, A.; Chesters. AX.: Model experiments and numerical simulation on emulsification under turbulent conditions. Chern. Engng. Sci. ~ (1993) 285.

ih

Trigger, S.A.; Schram. P.P.1.M.: The generalized collision integral for a plasma in a weak electric filed and the problem of penurbation theory. Pbysica A 197 (1993) 223·231.

WETENSCHAPPEWKE PUBLIKATiES

Houtkachelgroep

Krishna Prasad. K.: Off-design performance of woodbuming cookstoves. Journal of Energy, Heat & Mass Transfer. Vol. 15, 1993,21-44.

39 40 VAKPUBLIKATIES

5.

VF-PROGRAMMA: TIlE NAT 205.90.32

Krishna Prasad, K.:

GECONDENSEERDE MATERIE; FYSICA EN TECHNOLOGIE

Indoor air quality: prediction and control, in Kitchens, Living environment & bousehold energie in Vietnam. Lund Centre. Centre for Habitat Studies, 3, Lund (1993)

van de vakgroep Vute &Of, NV

Windenergie groep OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELUKE AKTIVITEIT Rapponen Beek. M.C. van: Modelling and experimental development of the TUE matching valve for a piston pump, Rappon 1261-S.

gerubriceerd naar werkeeoheid: 1. Fysica van oppervlak:ken en grmslBgen. FOG 2, Co6peratieve verscbijnselen, MO 3. Halfgeleiderfysica. HF 4. Lage tcmperatUrell. LT

5.1.

Fysica van oppervllikken en 2rens1agen. FOG

DISSERTATIES Krevel. A. van: Analysis of engine driven centrifugal pumps. Repon WOC-WET 93.012, Fac. of Mecb. Eng., Rappon 122S·A, Juli 1993. Smulders, P.T,; Vries, D, de; Diepens. J.: Zonnepomp met gerniddelde overall dag renclement van 6 II 7 %. Verslag 4' Nederlandse Zonne-energie Conferentie April 1993. pp, 176· 180 Smulders. p, T,; Bunon, 1.; Pinilla. A.: I" Annual Repon eEC conmIC!: The development of an innovative 3S-pump (International Cooperation between Colombia. United Kingdom and the Netherlands, Repon R-12S0-0, Laboratoty of Flnid Dynamics, Faculty of Pbysics. TUE. Sept. 1993. Smulders, P.T,; Vries. D. de; Diepens, ).: A novel bigh efficiency solar photovolture pump, ISES Solar World Congress. Budapest, Hungary. August 1993. Prooeedings to be published in Dec, 1993. Stacey. G.: Preliminaity study on Hydrodynamic Scaling. Rappon 1246-0. Sept. 1993 (EEG project), Tbije, I. ten; Boonkamp. G.G.: Simulations of the dynamic bebaviour of a solar pump with a matching valve. Rappon 126O-S. (EEG-project). Vries, D, de; Smulders, P.T.: Analysis of a solar PV system driving a piston pump. equipped with a matching valve. Pan 1: quasi steady analysis Rappon 1208-D, Laboratory of Fluid Dynamics, Faculty of Pbysics, TUE, sept. 1993, (EEG-project). Vries, D, de; Smulders. P.T,: Dynamic load on solar pump rod and rising main. Rappan 1~59-D. nov, 1993 (EEG-project).

l'I-

Bio-stromingsleer

lie onder Gasdynamica en Aero·akoestiek.

P.A.C. Groenen, The reaction mechanism of W-CVD on Si. Promotoren: prof. dr. H.H. Brongersma. prof. dr. H.C.W. Beijerinck, TUE, 1993, pp 106. P.I.T. van der Dank, Merged-beam studies of electron-recombination and excitation of atomic and molecular bydrogen ions, Promotoren: prof, dr. H.H. Brongersma, prof. dr. ir, E.J. Mittemeijer, TUE, 1993, pp 126.

R.P. van Ingen, Laser ablation and deposition of alloys, TU Delft. 1993. pp 140. OVERIGE WETENSCHAPPELllKE PUBLlKATIES G. VerbiS!. C.A. Severijns. H.H. Brongersma and J.T. Devreese, Analytical results for !be neutralization integral in LEIS. Nue!. wtT. Meth. B73 (1993) 517, A, Straaijer. M.H,W, Verbruggen, J.M.M, de Nijs and H.H. Brongersma. Novel fast spectroscopic rotating-polarizer ellipsometer. Rev. Sci. wtr, 64 (1993) 1468. 1.-1'. Jacobs, L.C.A, van den Oetelaar, M.J. Mietus. H.H. Brongersma. V.N. Semenov and V.G. Glebovsky, Quanti!ative surface analysis of Nbrr. alloys in LEIS, Poverchnost 12 (1993) 15. H.I, Borg. 1,W. Niemantsverdriet, V.N. Semenov, V,G, Glebovsky and H.H. Brongersma, A SIMS/SNMS Study of high-purity NbTaealoys, Poverchnost 12 (1993) 32. R.H. Bergmans, A.C, Kruseman, C.A, Severijos and H.H, Brongersma. Simultaneous energy and angle resolved ion scattering spectroscopy: first results. App!. Surf, Sci. 70m (( 993) 283.

42

41 L.C.A. van den Oetelaar. l.·P. Jacobs. M.J. Mielus, H.H. Brongersma. V.N. Semenov and V.G. G!ebovsky, Quantitative surface analysis of Nb,Ta,., alloys by low-energy ion scattering, App!. Surf. Sci. 70m (1993) 79. V.G. Glebovsky, H.H. Brongersma and V.N. Semenov, Investigation of high purity Nb·Ta alloys by the LEIS technique, Proc. 13th In!. Symp. Plansee. eds H. Bildstein and R. Eck, metal!werk Planse•• Reutt. (1993), p.712.

'101.1,

F.M. Leibs!e, C.FJ. Flipse and A.W. Robinson, The novel surface structure of tbe Cu(lOO)«2x2) N surface: a scanning tunneling microscopy study, Phys. Rev. 847 (1993) 15865. A. Partridge, G.l. Tatlock, F.M. Leibsle, C.FJ. Flipse, G. Hormadinger and 1.B. Pendry, An STM investigation of the p(2x2) and c(2x2) overlayers of S on Ni(lOO), Phys. Rev. 848 (1993) 8267.

J.D. O'Mahony, J.F. McGilp, F.M. Leibsle, P. Weightman and C,F.l. Flipse, Control of terrace width and atomic Step distribution on vicinal Sir 111) surfaces by thermal processing, Semicond. Sci. Techno!. 8 (1993) 495. J.D. O'Mahony, J.F. McGilp, M.H.W. Verbruggen and C.F.J. Fllpse, Au structures on Si( 111) srudied by spectroscopic ellipsometry and optical second harmonic generation, Surf. Sci. 287/288 (1993) 713. C.F.1. Flipse, G. van der Laan, B.T. Thole and S. Myrha, Polarized X-ray absorption study of Bi,Sr,Caeup., Z. Phys. B90 (1993) 89.

J. Tersoff, A.W. Denier van der Gon and R.M. Tromp, Shape oscillations of small crystals, Phys. Rev. Lett. 70 (1993) 1143. D.l. O'Connor, E.R. WOUlers. A.W. Denier van der Gon. J.F. van der Veen, P.M. Zagwijn and J.W.M. Frenken, The initial Stages of oxidation of AI(l I I), Surf. Sci. 296 (1993) 131. 0.1. O'Connor, E.R. Woulers, A.W. Denier van der Gon, J. Vrljmoeth, P.M. Zagwijn, W.J.F. Slijkerroan, J.W.M Frenken and J.F. van der Veell, Oxidation of AI(lll), Surf. Sci. 2871288 (1993) 438. R.M Tromp, A.W. Denier van der Gon, F.K. LeGoues and M.e. Reuter, Observation of buried interfaces with low energy eleetron microscopy, Pby•. Rev. Lett. 71 (1993) 3299. V. Shutthanandan. A.A. Saleh, A.W. Denier van der Gon and R.I. Smith, Calculation of ion scattering yields from simulated inlermetallic surfaces: Ni+AI(llO), Phys. Rev. B 48 (1993) 18929.

OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPLUKE AKTlVJTEIT Voordracbten Srongersma, H.H.: Diverse voordrach!ell in binnen· en buitenland. Jacobs. 1.·P.: American vacuum society 40th anniversary national symposium, november 1993, Orlando, USA. Denier van der Gon, A.W.: Inlcrnational conference on metallurgical coatings and thin films, april 1993. San Diego. USA (invited) 3rd workshop on Alloy surfaces and thin metallic films, october 1993, Le Sappey ell Cbartreuse, Frankrijk. Posters lacobs, l.-P,: EUROPACAT·I, september 1993, Montpellier, Frankrijk. Bergmans, R.H.: FOM vergadering voor wetenschappelijke inslrUlllentatie, november 1993, Veldhoven. Afstudeerverslagen Van lerse}, R.M: Verbeterde twee-dimensionale ionendetector voor de EARISS. Den Otter, W.K.: Molecular dynamics simulations of ion seatterlng on a supponed rhodium cluster.

Van de Grift. M.: Time of Bight ion scattering and recoiling speetrOmeter. Optimalization and first results. MusterS, P.A.D.: Optical response of the Au and Ag induced reconstructions of a Si( Ill) surface.

Van Cleef, M.W.M.: Transparent conducting films of indiumtinoxide: deposition and characterization.

5.2.

Coopetatieve verschijnselepjmagpetisebe QIdeningsverschjjnselet). MO

DISSERTATIES Sloemen, P.l.H.: Metallic Multilayers. Promotor<en): prof.dr.ir. W.M.M. de Jonge. prof.dr. J.A. Pals. TUE. 1993. pp. 196 Gronckel. H.A.M. de: The Nanostructure of Multilayered Films. Promolor(en): prof.droiT. W.J.M. de longe. prof.dr. W. Zinno TUE, 1993, pp. 116. Vennix. C.W.H.M.: Magnetic Correlations in the Diluted Magnetic Semiconductor Sn(Mn)Te. Promotor(en): prof.droir. W.l.M. de Jonge, prof. dr. E. Frikkee. TUE, 1993, pp. 100

44

43 WETENSCHAPPELlJKE PUBLIKATIES Niet

OP&enomen in Vernag

1992

Twardowski, A.: Swagten, H.J.M.; De longe, W.J.M.: Co based II-VI Semimagnetic Semiconductors. II-V! SemicondUctor Compounds, ed. M. lain, Word. Seient., 1993,227-255.

Simsa, Z.; Tesar, R.; Kolacek, I.; Guyot, M.; Cagan. V.; Rouabhi; Bribers, V.A.M.: Magnetic losses in single cryStal ferrites. Proc. 6'" In!. Conf. on Ferrites (ICF 6). Tokyo, Kyoto, 1992.

Emmen, 1.H.P.M.; Brabers, V.A.M.; De Jonge, W.J.M.; Nevriva, M.; Sramek, I.: Growth of Bi-(Sr,La) CU-O single crystals with the floating zone technique. Journal of Alloys and Compounds 195, 1993, 15-18.

Bribers, V.A.M.: Electrical Properties of Titanomagnetics. Proc. 6" Int. Coni. on Ferrites (ICF 6), Tokyo, Kyoto, 1992.678.

Emmen, 1.H.P.M.; Brabers, V.A.M.; De longe, W.J.M.: Time dependenee of the magnetization in Bi,Sr,CaCu,O•• ,. Jourlial of Alloys and Compounds 195, 1993, 439442.

Li, X.: Brabers, V.A.M.; De Boer, F.R.: High Field Magnetization and Cation Distribution of Titanomagnetics. Proc. 6'" lnt. Conf. on Ferrites (ICF 6), Tokyo. Kyoto, 1992. 674.

Purcell, S.T.; Johnson, M.T.; McGee, N.W.E.; De Vries, I.J.; Zepet, W.B.; Hoving, W.: Local Structure and Polar Kerr Effect Measurements on Ultrathin EpitaXial Co Wedge grown on Pd(lll). 1. Appl. Phys. 73. 1993, 1360·1361.

Kawai, Y.; Brabers, V.A.M.; Sirnsa. Z.: Ultrasonic Alternation in Single Crystalline Titanium and Cobalt Ferrous Fertites. Proc. 6" Int. Conf. on Ferrites (ICF 6), Tokyo. Kyoto. 1992.687.

McGee, N.W.E.; Johnson, M.T.; De Vries, 1.1.; Aan de Stegge, J.: Localized Kerr Study of the Magnetic Properties of an Ultrathin EpitaXial Co-Wedge gron on Pt(lll). 1. Appl. Pbys. 73, 1993, 3418-3424.

1993

Zhang, X.F.; Van Tendeloo, G.; Ge, S.L.; Emmen, 1.H.P.M.; Brabers, V.A.M.: Two Phase Intergrowth in BiCaSrCuO Single Crystals. Physica C 215, 1993, 39-50.

Story. T.; Eggenkarnp. P.1.T.; Swiiste. C.H.W.; De Jonge, W.I.M.: Magnetic Resonance Study of the Diluted Magnetic Semiconductors PbSnMnTe. Pbys.Re\'. B 47. 1993.227-236. Kopinga, K.: Riedel. I.; Delica, T,; Leschke, H.: Static Propenies of a Ferromagnetic S'" 'h Cbain witll Onhozhombic Anisotropy. Phys.Rev. B 47. 1993, 5447-5450. Bloemen. P.I.H.; De longe, W.l.M.; Donkersloot. H.C.' Detetmination of the Ferromagnetic Coupling Acron Pd by Spin Enqueered Strucrures. 1. Magn. Magn. Mat. 121, 1993. 279-282. Bloemen. P.I.H.; De longe, W.l.M.; Coehoom, R.: Interlayer coupling in Co/Os multilagen. I. Magn. Magn. Mal. 121. 1993,306-308. Van Alphen. E.A.M.: De Gronckel. H.A.M.; Bloemen. P.l.H.: Van Steenbergen. A.S.: De longe. W.I.M.: Strucrural dependence of tlle magnetic anisotropy of Co-films. J. Magn. Magn. Mat. 121, 1993,77-79. Johnson. M.T.; Den Broeder. F.I.A.: De Vries. 1.1.: McGee. N.W.E.: ]ungblut. R.; Aan de Slcgge. J.: Perpendicular anisotropy of expitaXial wedge shaped ColNi sandwhiches grown on single crystal Cu substrates. l. Magn. Magn. Mater. 121. 1993.494-497.

Twardowski, A.; Eggenkarnp, P.; Mac, W,; Swagten, H.I.M.; Demianiuk, M.: Specific Heat of Cr based OMS. Acta Polonica 84, 1993.563·561. Bribers, V.A.M.; Bakker, K.; Nakotle. H.; Lenczowski, S.K.l.; Buscbow, K.H.J.: Giant magneloresistance in polycrystalline SnMn,Ge,. lournal of Alloys and Compounds 199. 1993, Ll. Eggenkarnp. P.J.T.; Story. T.; Swiiste. C.H.W.; Swagten. H.l.M.; De Jonge, W.l.M.: Magnetic AniSOtropy in PbSnMnTe studied by FMR. Acta Physica Polinica A 84. 1993, 641-644. Bloemen, P.I.H; De lange. W.l.M.; Donkersloot, H.C.: Detetmination of a Ferromagnetic Coupling Acron Pd by Magneto Atomic Engineering. J. Appl. Phys. 73, 1993.4522-4527. Twardowski, A.: Fries. T.; Sbapira, Y.; Eggenkarnp. P.I.T.; Swaglen. H.I.M.; Demianiuk. M.: Magnetic Propenies of the Diluted Magnetic Semiconductor Zn,.,Cr ,Se. 1. Applied Phys. 73, 1993, 5145-5747. Bloemen, P.I.H.; Van Dalen, R.; De longe. W.J.M.; Johnson, M.T.: Aan de Stegge. l.: Shan Period Oscillations of the Interlayer Exchange Coupling in tlle FerromagnetiC Regime in CoICulCo (l0Q).

J. Appl. Pbys. 73, 1993,5972. Eggenkamp. P.J.T.; Story. T.: Swagten, H.J.M.: Vennix, C.W.H.M.: Swiiste, C.H.W.: De longe. W.J.M.: Carrier Induces Magnetic Propenies in Small-Gap Semiconductors. Semiconductor Science and Techn. 8. 1993. SI52·S155.

Bauer, G.E.W.: Gijs, M.A.M.; Lenczowski. S.K.I.; Giesbers. I.B.: Perpendicular Magnetoresistance of Magnetic Multilayer: Theory and Experiment. J. Magn. Magn. Mal. 126, 1993,454-456.

45

46

Vennix, G.W.H.M.; Frikkee. E.; Eggenkamp, P.I,T.; Swagten, H.I.M,; Kopinga, K.; De longe, W.l.M.: Neutron Diffraction Study of the Carrier Concentration Induced Ferromagnet to Spin Glass Transition in the DMS Sn(Mn)Te, Phys. Rev. B48. 1993, pp. 3770. Gijs, M.A.M,; Giesbers, J.B.; Lenczowski. S.K.l.; Janssen. H.H.J.M.: New Contacting Technique for Thin Film Resistance Measurements Perpendicular to the Film Plane. Appl. Phys. Letters 63, 1993, pp. Ill. Gijs, M.A.M.; Lenczowski, S,K,l.; Giesbers. J.: Perpendicular Giant Magneto Resistance in Microstrnetured Fe/Cr Multilayers. Phys, Rev. Letters 70, 1993, pp. 3343. OVERlGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELUKE AKTIVITEIT Vootdrachten

De Jonge. W.J.M,: Magnetische mUltilagen. Colloquium. Faculteit N, TUE, mam 1993.

Eggenkamp. PJ.T.: Magnetic Study of the Diluted Magnetic Semiconductor SnMnTe. 38th Annual Conf. on Magnetism. Mineapolis, november 1993. ConferentiebijdragenlpoS!ers Hu, D.; Braberg, V.: Emmen. J. and De Jonge, W.J.M.: The Temperature Dependence of the Irreversibiliry Line in High-T, Superconductors. NATO summer school. Corsica, France, juli 1993. Hu, D.; Brabers, V.; Emmen, J.; Ge, S.L.; Dalderop, H.; van de Steen, C.; Willekens, M. and De Jonge. W,J.M.: Effect of Yittrium SubstilUtlon of Bi-2212 Single Crystals. FOM meeting. Veldhoven. december 1993. Flipse, C.F.l.; de Vries. U.; van del Laan, G.; den Breeder. FJ.A,; Partridge, A.; Johnson, M.T,; De Jonge. W.J.M.: Orbital Magnetic Momenl and Magnetncrystalline Anisotropy in ColPd Multilayers. FOM Vasle Stofdagen. decenther 1993.

De longe. W,J,M,: Magnetic Artificial StructUres (invited reviews). 1m. Con!. on Semiconductors. 1aszowice. maar! 1993. De Jonge, W,J.M.; van Alphen. E.A.M.; de Gronckel, H.A.M.; Kopinga. K.: Nuclear Magnetic Resonance on Multilayers (invited). Int. MRS Symp, on Magnetic Multilayers, San Fransisco, mei 1993.

Bloemen, P.H.I.; Johnson. M,T,; van de Vorst, M,T.H.; Coehoom, R.; de Vries. J.J.; De Jonge. W.J.M.: The Dependence of the Interlayer Exchange on the MagnetiC Layer Thickness. FOM Vaste Stofdagen, december 1993. Van Alphen. E.A.M.; Ie Ve1dhuis, 5.G.E.; van de Heijden, P.A,A.; De Jonge. W,J.M.: NMR SlUdies on Strain and Growth of Co based Multilayers, FOM Vasle Stofdagen, december 1993.

De longe. W.J.M.: Recenl Developments in Magnetic Multilayer Research, FOM, Veldhoven. December 1993, Bu. D.: Thermally Activated Flux Creep in High-T, Superconductors Colloquium Vrije Universiteit Amsterdam, juni 1993.

Willekens. M.: Magnetic and Transport Behaviour in AF Coupled Layers. Int. MRS symp. on Magn. Multilayers. San Francisco, mei 1993.

A Generalized Analysis.

Bloemen, P.J.H.: Investigations of the Exchange Coupling across Wedge-Shaped Cu Layers (invited). The American Physical Society meeting. Seaule. Washington, maar! 1993. Bloomen. P.J.H.: Dependence of the Interlayer Coupling in the Ferromagnetic Layer Thickness. Report meeting of the Ee project Study of Magnetic Multilayers for Magnetoresistive Sensors, lillich, Germany, april 1993.

Lenczowski, S.KJ.; van de Veerdonk, R.1.M.: De longe. W.J.M.; Gijs. M.A.M.; Giesbers. J.B.: Janssen, H.H.J,M.: Current Distribution Effects in MicrostruClUres for Perpendicular Magnetoresistance Experiments. FOM Vaste Stofdagen. december 1993. Eggenkamp. PJ.T.; Swagten. H.J.M.; Swiiste. C.H.W.; Kopinga. K.; De Jonge. W.I.M.; Vennix, C.W.H.M: Magnetic Study of the Diluted Magnetic Semiconductor Sn,.,Mn,Te. FOM Vaste Stofdagen, december 1993. De Vries, 1.J.; Willekens, M,M.H.; Johnson, M.T.; Bloomen, P.J.H.; De longe, W.J.M.: Determination of the coupling strings of Co-layers across Pd(1.1.1) and Au(I.I.I) via atomic engineering

techniques. FOM Vaste Stofdagen, december 1993.

Bloemen. P.J.H.: Oscillatory exchange coupling in Col Au(lll)/Co. Repon meeting of the EC project Study of Magnetic Multilayers for Magnetoresistive Sensors. Orsay. France, juti 1993. Van Alphen. E.A.M.: Strain in Co/Ni and Col Ag multilayers, SM'S meeting. Eriangen. januari 1993.

Jonae.

Rijks. Th.G.S.M.; Coehoom, R.; Daemen, J.T.F.; De W.J.M.: Interplay between Exchange Biasing and Interlayer Exchange Coupling in Nl..,Fe",CoNi..,Fe",Fe.oMn,. Layered Systems. FOM Vaste Slofdagen. december 1993. Gijs, M.A.M.; Giesbers. J.B.; Johnson, M,T.; san de Stegge, J,B.F.; Lenczowski, S.K.l,; van de Veerdonk, R.J.M.: . Temperature Dependence of the Perpendicular Giant Magnetoresistance in Magnetic Multilayers. FOM Vaste Stofdagen. december 1993.

47 Venni~, C.W.H.M.; Frikkee, E.; Eggenkamp, P.l.T.; Swagten, H,J.M.; Kopinga, K.;

De Jonge. W.J.M.: Neutron Diffraction Study of the Carrier-Concentration Induced Ferromagnet to Spinglass Transition in Sn•.

,Mn,Fe. XXII International School of the Physics of Semiconducting Compounds, laszowice, Polen, mei 1993.

48 Ren, L.; Leys M.R.: Ilf Noise in
Lenssen, K.H.M.; Matters, M.; Harmans, C.J.P,M.; Mooij. I.E,; Leys, M.R,; Vleuten, W. van 00; Wolter, J.H.:

Eggenkamp, P,I.T.: Story, T,; Swilste, C.H.W.; Swagten. HJ.M.; De Jonge, W.l.M.: Magnetic AnisotrOpy in Pb, .•.ySn.,Mn,Fe studied by Ferromagnetic Resonance. XXlllnternational School of the Pbysics of Semiconducting Compounds, laszowice, Polen, mei 1993.

Superconducting contacts to a two-dimensional electron gas in GaAs!AlOaAs heterostruCtllres. IEEE Transactions on Applied Superconductivity, 3 (I), I march 1993, p. 1961.

Afstudeerverslagen Rops, F.A, De capacitieve torsie magnetometer: Verheterlng Van de opsteUing en metingen aan magnetische films en multilagen,

Knenraad. P.M.: Heessels, A.C.L.; Blom. F.A.P.; Perenboom, 1.A.A.J,; Wolter, 1.H.: Subband population and electrOn subband mobility for two interacting Si...Hioping layers in GaAs. Yamada Coot. on the • Application of Higb Magnetic Fields in Semiconductor Physics', Chi/1a, August 3·7, lapan. Pbysica B 184 (1993), p. 221.

MeJsen, I.A. Cohesive Propenies and Crystal StrUctures of Rare-Earth Metals. Velthuis. S.G.E. te Mw. StrUctural Characteristics of CoINi, Col Ag, and Co/Cu Multilayers Measured with Nuclear Magnetic Resonance. Menting, A.H. Magnetischc cigenschappen van Sn, .• Mu.Te met x.s. 0.10. Veerdonk v.d" R.J.M, Perpendicular and in-plane magncloresistance measurements on Co/Cu (100) mUltiJayers.

Lange, W. de; Blom, F.A.P.; Hall. P.l. van; Koenraad, P.M.' and Wolter, 1.H. Intersubband scattering in GaAsIAl,Ga,.,As heterostructures. Physics B 184 (1993), p. 216. Wolter, J.H.; Haverloon, I.E,M.; Hendriks, p,; and Zwaal, B.A.E. Negative differential resistance, instabilities, and current [!lamentation in GaAsIAl,.Ga,.,As heterojunctions. 183 Conference of the Electrochemical Society. Symposium: 18 th State of the An Program on Compound Semiconductors. Honoluiu, 16-21 May 1993. Proceedings: Negative Differential Resistance and Instabilities in 2-D Semiconductors Edited by N. Balkan et al., Plenum Press, New York, 1993., vol. 93-27, p. 405424

Lenssen, K·M.H.; Matters, M.; Harmans, C.I.P.; Monij, I.E.; Leys, M.R.; Vlculen, W. van 00; and Vorst van de. M.T.H. The effect of the magnetic layer on the interlayer exchange coupling.

5.3.

Halfgeleidertvsica HE

Wolter,l.H. Andreev reflection at superconducting contacts to GaAslAlOaAs beterostrUctureS. App1. Phys. Lett. 63 (15), 11 October 1993. p. 2079. Blom, P.W.M.; Smil. C.; Haverkon. J.E.M.; and Wolter, J.H.: Carrier capture into a semiconductor quanrum well. Pbys.Rev.B47. (1993), p. 2072

D1SSERTATIES Lange de. W. Intersubband scattermg in GaAslAI,Ga,.,As heterostruclUres. Promotoren; Prof. Dr. J.H. WOlter. Prof. Dr. H, van Kempen. TUE, 1993. p. 116.

Blom. P.W.M.: Haverloon, I.E.M,; Hall, P.J. van; and Wolter, J.H.: Carrier·carrier scattering induced capture in quantum well lasers. Appl. Pbys. Lett. 62, (1993), p. 1490 Blom, P.W.M.; Smil, C.; Haverkon, J.E.M.; and Wolter, I.H.: Blocking of r-x transfer in GaAs/AlAs shon period superlattices due to X-stale band filling. App1.Pbys.Lett. 62, (1993). p. 2393

WETENSCHAPPELUKE PUBLIKA TIES Lange, W. de; Blom. F.A.P., and Woller, J.B. Effective electron mass in GaAs! A1,Ga,.,As heterostruclUres under hydrostatic pressure. Semicond. ScI. Techno!. 8 (1993). p. 341.

SiJov, A.Yu.; Averkiev, N.S.; Asnin, V.M.; Haverkon, J.E.M.; Weegels, L.M.; Weimann, G.; and Wolter. J.H.: Optical investigations of the 2D-no1e energy spectrum in GaAs!Al.Ga•.,As heterojunctions. J. Appl.Pbys. 73 (11). 1 June 1993, p, 7775.

Ren. L.: Baucour. P.: Hooge, F,N.: Luthjens, L.H.; Leijs. M.R, Low-frequency noise in electron irradiated n·GaAs epitaxial layers. 1.Ap1'l Phys. 73(5). I Mareh 1993. p. 2180.

Haren. R.J.F. van; Blom. F.A.P,; Lange, W. de; and Woller, I.H, Separation of edge channels by a macroscopiC distance in a half·gated GaAs/AI,Ga;.,As neterosrrc!ure. Phys. Rev. 8-17.23 (1993). p. 15700.

49

50

Zwaal. E.A.E.: Hendriks. P.: Venneulen. M.J.M.; Helmond, P.T.J. van; Haverkon. J.E.M.;and Woher. 1.H.: Origin of current Instabilities in GaAsIAI,Ga,.,As Heterostructures: Avalanche Ionization in the Al,Ga,.,As Layer. ].AppI.Phys. 73, (1993) p.2381.

Haverkon. J.E.M.; Blom, P.W.M.; and Wolter. J.H. Study of the carrier capture time: relevance to laser performance international Symp. on Physical Concepts and Materials for Novel Optoelectronic Device Applications ll, 24-27 May 1993. Trieste. Italy; SPIE Proc. Vol. 1985. (1993). p. 70S.

Ragay, F.W.; l.eijs, M.R. and Woiter, J.H. Aluminium layers as non-alloyed contacts to p-type GaAs. AppI.Phys.I..ett.63 (9), 30 August 1993. p. 1234.

Haren, IU.F. van; Maessen, R.T.H.; B1om. F.A.P. and Wolter, J.H.

Yoffe. G.W.; Bmbach. J.; Karouta, F.; Vlcuten, W.C. van der; Kaufmann. L.M.F.; and Wolter, J.H. Low-voltage Hetero-nipi Waveguide Modulators with GaAslAIAs Quantum Wells. Appl. Phys. Leu. Ci3 (11), 13 September 1993, p. 1456. Koenraad, P.M.; Barsony. L; Henning, J.C.M.; Perenboom, J.A.A.J.;and Wolter, J.H. Diffusion of Si in O..<Joped GaAs studied by Magnetic Transpon. Semiconductor Interfaces 31 the Sub-Nanometer Scale, Eds. H.W.M. Saleminlt nad M.D. Pashley, 1993 pp. 35-43. Kluwer Academic Publishers. Saleminlt, H.W.M.; Johnson, M.B.; Maier, U.; Koenraad, P.; and Albrektsen, O. Epitaxial interfaces of III-V HcterostructUres: Atomic Resolution, Composition Fluctuations and Doping. SemiconductOr interfaces at the SUb-Nanometer Scale, Eds. H.W.M. Saleminlt Dad M.D. Pasbley, 1993 pp. 151-160. Kluwer Academie Publishers.

Edge-dlannel transpon in the presence of a lateral concentration gradient in the rwo-dimensional electron gas. Phys. Rev. 848. (1993). p. 17897.

Bijdragen aan proceedings Joshi, N.V.; Vleuten. W. van der; Woller, J.H. Detection of defect activated phonon modes in subband transitions of GaAs-AlGaAs Quantum well structures . Proceedings of the 9'" conference on Ternary and Multinaty Compounds. Yokohama, Japan, 8·12 August 1993. Joshi, N.V.; Vleuten, Willem van der; Wolter, J.H.; Gerrits. A.M. Detection of combination of defect activated phonon modes in AlAs/GaAs Superlllllice structure by Fourier Transform SpectroscOpy. Proceedings of the 9'" confereilce on Ternary and Multinaty Compounds. Yokobama, Japan, 8·12 August 1993.

Hall, P.J. van; Zwaal. E.A.E.: Impact ionisation in the AIGaAs layer of GaAslAIGaAs beterojunctions. Superlatt. and MicrostfUCl. B. no.3 (1993), p. 323.

Christianen. P.C.M.; Hall. P.J. van; Bluyssen, H.J.A. and Wolter, I.H.

Hall, P.J. van; Blom, P.W.M.: Excbange effects in carrier-ca.rrier SC&lIering. Superlan. and Microstrue!. 13, no.3 (1993), p. 329.

Ultrafast Carrier Dynamics at a Metal-Semiconductor interface srudied by Femtosecond Luminescence Spectroscopy. Proc:eedings of The Eight international Conference on Hot Carriers in Semiconductors. Oxford, England, 16-20 August, 1993.

Yoffe. G.W.; Bmbacb, J.; Karouta, F. and Wolter, J.H. Single-wavelength All-oplical Phase Modulation in a GaAsl AlAs Hetero-NIPI Waveguide: Towards an Optical Transistor. AppI.Phys.Let!. Ci3. no.17 (1993), p. 2318.

Blom, P.W.M.; Hall. P.J. van; Smit. C.; Cuypers. J.P.; and Wolter, J.H. Selective exciton formation in thin GaA.s-AlGaAs Quantum Wells. Proceedings of the Third international Conference on Optics of Excitons in Confined Systems. Montpellier, France, August 30th - September 2nd. 1993.

Eg, C.M. van; Eijkemans. T.].; Wolter, I.H.; Pereira, R.; Hove, M. Van; Rossum. M. Van. Transport and Optical Properties of AIGaAslGaAs and Pseudomorphic AIGaAs/lnGaAsfGaAs HeterostructUres Subjected to CHJH, Reactive Ion Etching. J. Appl. Phys. 74, no. 10 (1993), p. 6242.

Henning. J.C.M.; Kessener, Y.A.R.R.; Koenraad. P.M.; Leijs, M.R.; Vleuten, W.C. van der: Wolter. J.H. and Frens, A.M. Luminescence of a delta doping related exciton in GaAs:Si. Proceedings 17th Intern. Coot. on Defects in Semiconductors. Grounden, 18-23 July. 1993.

Blom, P.W.M.; Hall, P.J. van; Smit, C.; Cuypers, J.P.; and Wolter, J.H. Selective exciton formation in thin GaAs-AlGaAs quantum wells. Journal de Physique IV, coil. C5, supp!. au Journal de Phys. 11, 3, 00.1993, p. 303. Bjorn. P.W.M.; Hall, P.J. van; Smit. C.; Cuypers, J.P.; and Wolter, l.H. Selective exciton forntalion in thin GaAs-AIGaAs quantum wells. Pbys. Rev. Lett. 71 (1993). p. 3878. Weegels L.M., Haverkon. J.E.M. and Woiter, ].H.; Light-activated switching based on Iigbt.induced bandstrucrure modifications Microelectronics Journal. 24 (1993), p. 817.

Aninkevil::ius, V.; 8areikis, V.; Katilius, R.; Kup'ev P.S; Leijs, M.R.; Libetis,l.; Matulionis. A. Hot electron noise and diffusion in AlGaAs/GaAs. Proc:eedings intern. Conf. on Hot Carriers in SemiCOndUClOrs. Oxford, 1993. Semiconductor Science & Technology. Saleminlt, H.W.M.; Johnson, M.B.; Albrelctsen, 0.; and Koenraad P. Cross-Sectional STM on Superlallices and !he Effect of Doping. Proceedings of 6th int. Conf. on Mndulated Semiconductor Structures 'MSS6", Garmiscb-Partenldn;pen, Germany, August 23-27, 1993.

52

51 Ragay, F.W.; Leys, M.R.; Wolter, J.R. OaAs·AIOaAs p-i-n Reterostrucruren voor hoog rendement Zonnecellen 4"' Q)llf. Ned. Zolllle-=gie, Veldlwvell, april 1993.

Haverkon J.E.M., Blom, P.W.M. and Wolter I.H. Study of the carrier capture time: relevance to laser performance International Symp. OIl Physical Q)ooepts and Materials for Novel Optoelectronic Device ApplicatiOllS Trieste, Italy, 24-27 May 1993.

n.

OVERIOE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPEUJKE AKTIVITEIT Bijdragen voor pubUkaties Ragay. F.W.; Wolter. J.H.; Mani, A.; AraUjo, O.L. Experimental analysis of the efficiency of MQW solar cells. Abstract for the 12th E.C.Photovoltaic Solar Energy Conference, april 1994, Amsterdam

HaverkQrt J.E.M. Picosecond carrier capture into a GaAsIAlGaAs quantum well 13th General Conference of the Q)ndensed Maner Division of the EPS. Wolter, J.B. Ultrafast Carrier Capture in Mullilple Quantum Well Structures and its Relation to Optimized SCH-MQW

Lasers. PHANTOMS Meeting, 18-20 October 1993, Wilrzburg. V oordrach!en WOlter, J.H. : Carrier capture in multi quantum wells. SFB 254 - KoUoquiums, HOchtsfrequenz- und HochtsgeschwindigkeitsSChalrungen aus III-V Halbleitem. Universitat Duisburg, 21 januar 1993.

Wolter, J.H. : instabilililen und Strom-Filamentierung in HEMT-Strukturen. Paul Drude lnstitut fur Fes!kl:lrperelektronik, Berlin 12 Februar 1993. Joshi, N.V. : Detection of Defect Activated Phonon Modes in Subband Transitions of OaAs-AlOaAs Quantum Well Structures. ICTMC-9 Conference, Yokohama, Japan, May 1993. Wolter, I.H. ; Negative differential resistance, instabilities, and currenl filamentation in OaAsJAI,Ga,.,.As hsterOjunctions. 183 Conference of the Electrochemical Society. Symposium: State of the An Program on Compound Semiconductors. Honolulu. 16-21 May 1993. Wolter. J.H. : Einfang von Eleklronen in Quanten-Wefl-Strukturen. InstilUt fur Theoretische Physik Technlsche Universitat Berlin, 14 juni 1993. Silov, A.Yu.; Haverkon. J.E.M.; Henning. I.C.M.; Asnin, V.M.; Averkiev, N.S.; and Wolter J.H. Optical spectroscopy of a 2-dimensional hole gas at a OaAsl AJGaAs interface. Accepted for publication in the Proceedings of Ith conference of Physics and Technology of Nanostructures; SL Petersburg. Russia. 14-17 June 1993. Wolter. J.H. Seminar: Verringerung der Schwellenstromdichte in SCH-MQW-Lasern dUfCb optimienen Ladungstragereinfang. Walter Schonk)' InstilUt. Techniscbe Uuiversitat MUnchen. 13 July 1993.

Have.ri:on, J.E.M. Picosecond carrier capture into a OaAslAlOaAs quantum well. 13th General Conference of the Condensed Maner Division of the EPS. Haverkorl, J.E.M. Semiconductor devices employing anificial ruN semiconductur structures in lOP EO Cluster B. Wetenschappelijke vergadering FOM, lOP, IC-Technologie, 17-18 november 1993, Veldhoven.

Br!lbach, J. Single wavelength all-optical and electl'(H)ptical ntudulation in a OaAs-AiAs heterO-nipi waveguide. Wetenschappelijke vergadering FOM, (OP, IC-Technologie, 17-18 november 1993, VeJdhoven. Wolter, J.H. The Spatial Potential Distribution in the Quantized Hall Effect studied with the Electrooplic Effect. Paul Drode institut fur Fes!k1'lrperelektronik, 24 november 1993, Berlijn. Wolter, J.H. Ultra-fast carrier capture into multi quantum well structures. Chalmers University Gl:lteborg, 2 december 1993, GI:Iteborg. Wolter,l.H. Quantum-Hall effect. Universilad de los Andes. 13 december 1993, Merida. Venuzuela. Wolter,l.H. Design of Quantum Wen Lasers. National Laboratories, lVI, 15 december 1993, Carracas, Venuzuela.

Posters Rougen R.; Leijs, M.R.; Vank, B.: Hall, P.van; Hopkins, J.; Wolter, J.H. Characterization of 1nP and InOaAs layers grown by Chemical Beam EpitaXy. Halfgeleiderdag 1993. Utrecht. Lange, W.de; Claes. J.A.M.; Blom, F.A.P. and Wolter. 1.H. A floating gate technique used to measure the electroChemical potential in GaAstAIGaAs heterostructures as a function of the magnetic field. Halfgeleiderdag 199~, Utercht.

54 Haren, R. van; Maessen, R.; Blom, F.A.P. and Woller. J.H. Modification of the lateral confIDing potential in the Quantised Hall regime. Halfgeleiderdag 1993, Utrecht.

Drost, L.; Hall, P.J. van. Monte Carlo simulation of fast opto-elerounics switches. Wetenscllappelijke vergadering FOM, lOP, Ie·Technologie, 17·18 november 1993, VeJdhoven.

Silov, A; Haverkon. J.E.M.; Henning. J.C,M.; Asnin, V.M.; Averkiev. N.S. and Wolter I,H, Optical spectroscopy on a 2·dimensional hole gas at a GaAsl A1GaAs interface. Halfgeleiderdag 1993. Utrecht.

Hall, P.I. van ; Drost, L. Monte Carlo simulation of MBE growth of GaAs, Wetenscbappelijke vergadering FOM, lOP. IC·Technologie. 17·18 november 1993, Veldhoven.

Stadt, A.F.W. van de: leopold, H.; Koenraad. P.M.; Bogaens, R.; Herlach. F. and Wolter I.B. Subband depopulation and Quantum Hall·Effect in o.doped GaAs in pulsed Magnetic Field up to 50 T. Halfgeleideroag 1993, Utrecht.

Karouta. F.; Smalbrugge, E.; Yaffe, G.; Vlcuten. W, van der; Kaufmann, L. Fabrication & Characterisation of SQW strained layer InGaAs/GaAs lasers. Wetenscllappelijke vergadering FOM, lOP, Ie-Technologie, 17·18 november 1993, Veldhoven.

Gerritsen, H.H.; Asren, N.A.A.J. van, Haverkon, J.E.M.; Vleuren, w.e. van der; Wolter, J.H. Time-resolved reflection measurements on LT-GaAs,aod (its use) the generation of picosecond electrical pulses on coplanar s(riplines, Halfgeleiderdag 1993, Utrecbt.

Ragay, F.W.; Leys, M.R.; Vlcuten. W. van der; Nouwens, P,A.M. en Wolter, J.H. Aluminium contacts on p.type GaAs. Werenscbappelijke vergadering FOM, lOP, Ie-Technologie, 17·18 november 1993, Veldhoven.

Gerritsen, H.H.; Asteu, N.A,A.J. van. Haverkon, J.E.M.; Vleuten, W.C. van der; Wolter, 1.H. Properties aod apllications of LT -GaAs, Halfgeleiderdag 1993. Utrecht. Koenraad, P.M.; Noije. T.P.C.; Melsen, I.A.; Stadt, A.F.W. van der, Wolter J.H. Negative Magneto Resistance in a O-doped GaAs structures with one or two subbands occupied. Halfgeleiderdag 1993. Utrecht. Rongen, R.T.H.; Leys. M.R.; Hall, P.J, van: Vonk. H.; Wolter. 1.H. Investigations on lnP layers grown by chemical beam epitaxy using Photoluminescence and Mobility Measurements . EWMOVPE. Malmo, Sweden. 24 Jtmi 1993, Bruebacb, 1; Yoffe, G,W.; Vleuten, w.e. v.d,; Karouta, F.; Haverkort, }, and Wolter. J.H. Single-wavelength all-optical aod electrooptical modulation in a GaAs/AlAs hetero-nipi waveguide. Poster Nato Advanced Studies OD 'Confined Electrons and Photons". july 1993. Erice, Italy, Haverkon, J.E.M .. Hendriks. P .• Zwaal E.A.E .• and Wolter. 1.H.; Time-resolved OBIC for probing current filamentation in GaAs/AIGaAs heterostructures 4th European Conference on Electron and Optical Beam Testing of Electronic Devices, Zurich, Swiss, September 1·3, 1993 Cben, X.Y.; Leys, M.R,; Ragay F,W. en HoogeF.N. lIf in p-type GaAs with Aluminium contacts. Wetensebappelijke vergadering FOM. lOP, Ie·Technologie, 17-18 november 1993, Veldhoven. Claes. J.; Blom, P,W.M.; Haverkon ,J.E.M. en Wolter, J.H. Mechanisms for carrier capture into a quanrum welL Werenschappelijke vergadering FOM, lOP. IC-Technologie, 17·18 november 1993. Veldhoven. Rongen, R.T.H.; Hopkins. 1.; Vonk, H.; Leys, M.R.; Wolter, J.H. Growth of thin In, GaAs/lnP strucrures by Chemical Beam EpitaXy. Wetenschappelijke vergadering FOM, lOP. le·Technologic, 17·18 november 1993. Veldhoven.

Ragay. F.W.: Wolter. J.H.; Mani, A. en Araujo. G.L. Experimental analySiS of the efficiency of MQW solar cells. WetenScbappelijke vergadering FOM, lOP, IC·Technologic, 17-18 november 1993. Veldhoven, Koenraad, P.M.; Barsony, I.; Perenboom, J. en Wolter. 1.H. Si-diffusioll in O-doped GaAs. Wetenschappelijke vergadering FOM, lOP. IC-Technologie, 17·18 november 1993, Veldhoven. Stadt, A.P.W. van der; Vos, H.: Koenraad, P.M. en Wolter. J.H. Eleroun conduction at the X-minimum in narrow GaAslAlAs O-doped QW's1 Wetensebappelijke vergadering FOM, lOP, IC-Technologie, 17-18 november 1993, Veldhoven. Hall, P.l. van; Blom, P.W.M.; Smit, C. en Woller, 1.H. Selective exciton fonnation in thin QW. Wetensebappelijke vergadering FOM, lOP. IC·Technologic, 17-18 november 1993. Veldhoven. Haren, R.1.H. van; Maessen. R.T.H.; Blom, F.A.P. en Wolter, J. Edge-cbannel transpon in the presence of a lateral concentration gradient in the two-dimensiOnal electron

gas. Wetenscbappelijke vergadering FOM, lOP, IC-Technologie, 17·18 november 1993, Veldhoven. Gerritsen, H.J.; Keil, U.D.; Vleuten. W. van der; Haverkon. 1. en Wolter, J.R. EO-detection of electrical tranSients on coplanar striplines using UTa03. Wetenschappelijke vergadering FOM, lOP, IC-Technologie, 17-18 november 1993. Veldhoven.

Af!!!Udeeryenlagen Streutker, G. Hot electrons in Silicon devices. Kemerink, M. Coulomb-Blockade Oscillations in a Double Quantum Dot System. Kuiper, S.

Getteren in Kristallijn Silicium Zonnecellen. Hopkins, J.: Leiis. M.R.; Rongen. R,T.H,; Vonlt. H.; Eijkemans, T. en Wolter. 1.H. High-resolution X-ray diffraction of mutiple layer In, GaAs/lnP structures. Weten5chappelijke vergadering POM. lOP. le·Technologie. 17-18 november 1993. Veldhoven.

Dorst, L.1. Ensemble Monte-Cailo simulaties in halfgeleider preparaten.

55 5,4, Lage lemperaturen, LT DISSERTATIES Aarts, R,O.K.M.:

A numerical study of quantized vortices in He II, Promotoren: prof. dr. H.M, Gijsman, prof.dr. G,J.F. van Heijsl copromotor: dr. A.T,A.M, de Waele TUE, 1993. pp, 115.

56 Vonck:en, A.P.J,; Wallie, A.T.A.M. de: Adiabatic expansion of lHe in 'He. Poster XX Inlemalional Conference on Low-Temperature Pbysics, Eugene, Oregon, 4-11 augustus 1993. Aarts, R.; !has, G.G.; Avenel, 0.; Varoquaux, E,: A superfluid gyromeIer: quantized currents and fractional trapped circulation, Poster XX Intemalional Conference on Low-Temperature Pbysics, Eugene, Oregon, 4-11 augustus 1993, Avenel, 0.; Aarts, R.; !has, G.G.; Varoquaux, E.: Numerical siIlllllation of the operation of a superfluid gyrometer. Poster XX International Conference on Low-Temperature Physics, Eugene, Oregon. 4-11 augustus 1993.

WETENSCHAPPELIJKE PUBUKATIES Peters, P.I.M.; Lea, Mol.; Jacobs, W.P,N,M.; Nijs, J.F.A.; Heijden, R.W. van der: The Hall effect in a classical two-dimensional electron gas without electrical colltllCts. J.Pbys.: Condens. Matter~, 1993. p. 3587-3592. Monarkba, Yu.P.: Effect of short-wave surface excitations of liquid helium on momentum relaxation in a rwo-dimensional electron gas. Low Temp.Phys 12, 1993, p. 163-169. Varoquaux, E.; !has, G,G.; Avenel. 0,; Aarts, R.: VorteX nucleation in superfluid 'He probed by 'He impurities. Physical Review Letters. 22, 1993, p. 2114-2117. OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELIJKE AKTIVITEIT Verslag OnrwemersoPleiding Vries, F.W. de: Design of a low temperature microcalorimeter based on a silicon emp. Eindhoven, 1993, pp. 33. Posters Voncken, A.P.I.; Waele, A.T.A.M, de: Adiabatic expansion of 'He in 'He (status report). Poster Wetenscbappelijke vergadering FOM werkgemeenscbap Statistiscbe Fysica. Lunleren. 14 en 15

PeterS, P.J.M., Lea, M.J., Jacobs, W.P.N,M., Nijs, l.F.A., Heijden, R.W, van der: Hall effect indueed phase shifts in a capacitively coupled two-dimensional electron gas. Poster XX International Conference on Low-Temperature Pbysi<::s, Eugene, Oregon, 4-11 augustus 1993.

Peters, P.I.M., Iacobs. W.P.N.M., Heijden, R.W. van der, Lea, M.I.: Numerical calculations on edge magnetoplasmons for electrons on helium with inhomogeneous density and capacity profiles. PoSter XX Intemalional Conference on Low-Temperature Physics, Eugene, Oregon, 4-11 augustus 1993. Peters, P.I.M., Jacobs, W.P.N.M., Nijs, I.F.A., Heijden, R.W. van der: Temperature dependence of propagation and damping of nonresonant magnetoplasmons for electron on helium. Poster XX International Conference on Low-Temperature Physics, Eugene, Oregon, 4-11 augustus 1993.

Voor4racbteD Waele, A.T.A.M. de; Aarts. R.G.K.M.: Numerical simulations on superfluid turbulence near the critical velocity. First European workshop on Quantum Fluids and Solids: Superfluidity, eMgese, Corsica, 17-23 april 1993.

Voncken, A.P.l.; WallIe, A.T.A.M. de: Adiabatic expansion of 'He in 'He. FiTSt European workshop on Quantum Fluids and Solids: Superfluidity. Cargese. Corsica, 17·23 april 1993. Wae)", A.T.A.M. de; Aar\s, R.G.K.M.: Numerical simulations on superfluid turbulence near the critical velocity. XX International Conference aD Low·Temperature Physics, Eugene, Oregon, 4·11 augustus 1993.

januati 1993.

Peters. P.J.M.; Jacobs, W.P.N.M.: I'ijs, J.F.A.; Heijden, R.W, van der; Waele, A.T.A.M. de: The Hall effect in a classical two-dimensional electron gas without electrical contacts, Poster WetensChappelijke vergadering FOM werkgeDleensebap Stalistiscbe Fysica, Lunleren, 14 en 15 )anuari 1993, Peters, P.J.M., Scbeuzger, P., Lea. M.1 .. Jacobs, W.P.N.M., Heijden. R.W, van der: The AC Hall effect for electrons on liquid helium in ultrahigh magnetic fields, Poster Xth International Conference on Electrons Properties of two·dimensional Systems, Newpon. RI. USA May 31-June 4, 1993. Waele. A,T.A,M, de:

numerical study of quantized voruc", in Hell. Poster LT20 Satellite Conference on !be role of the Condensate ane YoniClt\, in Dense Bose Systems. ~1inneapolis. Minnesota. 1-3 augus!u, 199}. A

!has, G.G.; Avenel, 0.; Aar\s, R.G.K,M.: lHe effect on flow dissipation of superfluid 'He through a micro-aperture. XX International Conference on Low-Temperature Physics, Eugene, Oregon, 4-11 augustus 1993. Sommerfeld, P.K,H.; Peters. P.I.M.; VOTStenboscb, H.F,W.J.; Heijden, R.H, van der: Observation of harmonic, high-field, low-frequency edge magnetoplasmons for electrons on helium, XX International Conference on Low·Temperature Pbysics. Eugene. Oregon, 4-11 augustus 1993. Aans, R.G.K.M,; Waele, A.T,A.M. de: Numerical study of quantized vortices. Workshop on "Quantum Vorticity and Turbulence in He II Flows', GOttingen. Dultsland, 4-6 november 1993.

57 Waele, A.T.A.M. de; Aans. R.G.K.M.: The roUle to vortex reconnection. Workshop on "Quantum Vonicity and Turbulence in He II Flows", GOttingen, Duitsland. 4-6 n01(ember 1993. Waele, A.T.A.M. de; Aans, R.G.K.M.: Numerical simulations on superfluid turbulence near the critical velocity. Colloqnium B. Verkin lnst. for LT Physics, Kbarkov, Ukraine, 18 november 1993. Heijden, R.W. van der: Surface sWe electrons on liquid belium in bigh magnetic fields. Colloquium B. Verkin Inst. for LT Physics, Kbarkov, Ukraine, 18 november 1993. Heijden, R.W. van der: Quantum transport for surface state electrons. HCM·Network meeting. CEA. Saclay. Franlcrijk, 16 december 1993.

Afstu
Dankm. H.

58 OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELUKE AKTIVITEIT Otten, G.M.J.; Otten,I.A.M.: Klaassen, F.M. "Improvement of LOO MosfeC, characteristics using an inverse modelling technique for device and process optimi.zation· 1993 International Semiconductor Device Research Symposium, 1-3 December 1993 Charlottesville, U.S.A. Kok,1.J. College Dynaruische Stemen

(3BI8O)

Voordracbt Faculteitscolloquium "Muldvariabale systemen: bescbrijving, analyse en synthese" TUE 1993.Q2-11 Leegwater, H. Colleges 2e fase Faeu\teit T: Procesregeling" (3V200) "Enkele toepassingen van de computer in de procesregeling" (6S290) Voordracbt Faeu\teitscolloquium: "Besturingsteclmologie binnen de chemische procesindustrie" ruE 1993-12-02

Linden van der. RJ.P.

AC-microcalorimetrie tussen 1.5 en 30 K.

College Procesbesturing (3FI70)

Ruigrok, E.W.M. Adiabatiscbe expansie van 'He in een 'He-4 He-mengsel.

geven van lezing bij Seimers Amomation Ballet

Berg. S. van den Magneto-transport in ceo ring-en cirkelvormig 2 dimetlSionaal electronengas op vloeibaar helium. Vorstenhosch. H.F.W.l. Edge Magnetoplasma Resonances in a Two Dimensional Electron Gas on Liquid Helium.

B.

NIET VOORWAARDEWK GEFINANCIERD ONDERZOEK

6.

Vllkgroep SYSTEEM- El\' REGELTECHNJEK. NR

Otten, G.M.l .• Otten, J.A.M. Posterpresenwie "Device optimization by means of inverse ruodeUing" Wetenschappelijke FOM dagen. Veldboven (Koningshof) 1993-11-17 en 18 Verwater-Lukszo. Z. "Improving Balch Production with Flexible Recipes" Presenwie IFAC Workshop on Production Control in Process Industry PCP! '93 DlIsseldorf (D) 1993-03-30. "Improving Batch Production with Flexible Recipes"

Voordracht BIM Seminar on Batch Scheduling in Production Planning Antwerpen, Beigie. 1993-10-05.

ABSTRACTS Verwater-Lukszo. Z.; Rademaker. O. paper: "Improving Batch Production with Flexible Recipes' PrepriUfS IFAC Workshop on Production Control in Process Industry (PCPI),93 p. 135 - 142.

Weijers. S.R. Presenwie shon lecture: °Proces modelling and control system design with PRIMAL "(door: Weijers, S.B .. v.d. Linden. R.J.P .. Renes. W.A. en Driessen, It.) 12th Benelux Meeting on Systems and Conrrol. Houffalize (8) 1993-03-04.

VAKPUBL\KATIES

Posterpresenwie: 'Vergaande stikstoiverwijdering nit rioolwater. Modelvorming en regeling" Postersessie Duurzame Ontwikkeling en OndeI7.oek. Utrecht. 1993..()9-30

Verwater-Lukszo. Z.; Otten, G.M.J., "FlexibeJe Recepten dragen bij lOt verbetering van produktie". Food Management, 3-12-1993. p. 24 - 26.}

Voordracbt: 'Vergaande stiksloiverwijdering nit afvalwater. Dynamische tuodeUering en procesregeliog" . Slevin Symposium 1993. Kerkrade (Rolduc) 1993-1J-15.

60

59 Afstudeerverslagen Rhee, M.PJ.M. van Validation of a distillation model in practice. Bersselaar. H.J.G.M. van den Algemene Implementatie van Fuzzy Control in SIMULINK en PRIMAL.

VAKPUBLlKATlES Ferguson-Hessler. M.G.M., Taconis. R., Ptobleemoplossingsvaardigbeden in de natuurlrunde, in G.M. van Haeve-Brouwer. Verslag van een minisymposium 'Probleemoplossingsvaardigbeden' op 4 IlllllIIt 1993, VALO-natuurkunde, Enschede.

Perquin. H. Fuzz), control voor Mimo Systemen.

Feiner-Valkier. S. Verslag van de participatie van de Vakgroep Didaktick Natuurlrunde aan de vakken mechanica I en 2, cursusjaar 1992fl993, intern vcrslag 1993.

Breukers. M.J.E.O. Modellering en validatie van een LOPE fabriek in SPEEDUP.

Poulis, J .A .• Verkerk, G. A missing tool. Pbys. Educ. 28, (1993). p. 140.

Ta.conis, R. Afsrudeerverslag HTS F.W.I. Keijsers (l993..{)6-11) "Modellering, regeling en ontwerp van een multivariabel Tbenno-hydraulisch proces'. HogescbooJ Veulo.

Kennis leren gebruiken, vcrslag 'Woudschotenconferentie 1992', Werkgroep Natuurkunde Didaktiek, 1993, p.99-100. Taconis, R. Probleem .... oplossen dus, NVON-maandblad 18, 1993, p. 378-381. OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELlIKE AKTIVITEIT

7.

Vakgroep FYSISCHE INFORMATICA. NF

De vakgroep was in 1993 nog niet herbezet. Publikaties van leden van de buidige vakgroep NF staan vermeld onder 10: Werkgroep Fysisch Teclmische Laboratoriumautomatisering, FTL

Taconis. R., Ferguson-Hessler, M.O.M. A problem solving perspective on 'misconceptions' in mechanics. Paper presented at the armual meeting of the American Edueational Research Association (AERA), Atlanta, GA, USA, april 1993. Feiner-Valkier, S. Deelname aan intemationale conferentie van de Association for Science Education, Lougbborougb. U.K .• 2

8. Vakgroep ANALYSE VAN FYSlSCHE MEETMETHODEN, NM De publikaties van de (nog niet opgebeven) vakgroep staan vermeld nnder 11: Werkgroep Kinisch Fysiscbe Meettechnieken, KFM

9.

':akgroep DIDAKTIEK NATUURKUNDE, NO

WETENSCHAPPELIJKE PUBLIKA TIES Feiner-\' a1kier. S Leerplandocumenr: Een programma van experimenten. Uitgave van Instituut voor Leerplanontwikkeling SLO. Enscbede, 1993, pp. 42. Taceni •. R" Ferguson-Hessler. M.G.M .. lU$SCtl de kennisbasis en probleemoplos.ingsvaardigbeden van eindexamenkandidaten van HAVO en VWO onderzocht bij bet vak mecbanica. in H. van Berkel (Ed.). Onderwijsonderzoek in Nederland en Vlaanderen: Proceedings van de ondetwijsresearcbdagen 1993. Houten: 8ohn, Staleu, Van Lochum. 1993, (p. 176-179).

De samenhang

Verkerk. G .. Zande, M.J. van der. Wrij"ing in bel natuurkunde-onderwijs, in NVON-rnaandblad 18, 1993, p. 216-219.

tim 5 januari 1993. Feiner-Valkier, S. Deelnarne aan NVON-congres, Amsterdam. 26 en 27 maar! 1993. Feiner-Vallder, S. Deelnam. aan themadag "Managen en motiveren", TUE, I juni 1993. Feiner-Valkier, S. Deelname am onderwijsdag Fatul!e!! Technische Natuurkunde, TUE, 31 augustus 1993. Feiner-Valkier, S. Onderzneksvaardigheden. voordracbl op studiedag OMO vnor ca. 30 natuurkunde-Ieraren. Vughl. 18 maar! 1993. Feiner-Valkier, S. Onderzoeksvaardigheden, voordracbt op DBK-conferentie VDOr ca. 50 didaclici, Noordwijkerhoul, I olaober 1993. Taconis. R .. Heuvel, E. van den. Concept lerarenbandleiding bij het Lesmateriaal Ptobleemoplossen uil Begr!p (UBP). 1993. Taconis, R. Lesmateriaal Probleemoplossen uit Begrip IUBP), 1993. Tacoms. R. Computerprograrnma let ".rwerking van kaansortenngsdata. i 993.

62

61 Taconis, R. Deelname AERA conferentie. Atlanta, U.S.A .. 12-16 april 1993.

OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPEI..LTKE AKTIVITElT FOM-symposium WetensChappelijke Instrumentatie. 26 november 1993, Ede.

Taconis. R. De roJ van de Icennisbasis als voorwaarde voor cognitieve vaardigbedim in de natUurkunde, voordracbt 11..0, Universiteit van Amsterdam, voar ca. 20 onderzoekers, 17 september 1993.

Pel,!...; Kopinga, K.: One dimensional scanning of moisture in porous materials with NMR.

Taconis, R. Eindexamenkandidaten: Is wal ze weten voldoende om problemen te kunnen oplossen. voordracht l.h. v. het Colloquium van de Vakgroep Didaktiek Naruurkunde, vnor ca. 20 leraren natuurkunde, 28 oktober 1993.

Galen, R.A.M.l... van; Voskamp, l.H.: A modular multi cbannel Anemometer System.

Taconis, R. Deelname Onderwijs Research Dagen, Rijksuniversiteit Limburg, Maastricht, 26, 27 en 28 mei 1993.

MS!J1deeryerslagen Z wijnsvoorde, C. van Software ontwerp en implementatie voaf metingen aan spoorelemenren in de scannende protonen microbundelopstelling.

Verlcerk, G. Deelname aan internationale conferentie van de Association for Science Education, l..oughborough, U.K., 2 tim 5 januari 1993. Verkerk, G. Deeln.ame VELON-<:ongres 'de toekomst meester', Veldboven, 16 en 17 maar! 1993.

Vlimmeren, B.A.C, van Autom.atiseren op ceo Neonatal Inrensive Care Unit. PhyDAS software vnor bet PINO project. (MicroGiant & MPS030).

Verkerk. G. Deeiname Symposium over de kwaliteit van het onderwijs, TUE, 23 maar! 1993.

11. Werkgl'oep KLINlSCB FYSISCHE MEETTECHNIEKEN. KFM Verkerk, G. DeeJname GlREP conferentie 'Light and info!'llWion' Braga (Porrugal). 16-21 juli 1993.

WETENSCHAPPELllKE PUBUKATIES

Verkerk. G. Deelname Symposium VB Groep over Bestuurlijke vernieuwing en ontvlechting in het Openbaar Onderwijs, Eindho\len, 1 december 1993.

Am, T.; Prinzen, P.W.; Reneman, R.S.: Mechanics of the wall of the left ventricle. Physics of heart and circulation (eds. 1. Sr.raclcee, N. Westerhof), Institute of Physics Publishing, Bristol and Philadelphia (1993) 153·176.

Verkerk. G. Learning Optics from seeing light. voordrachr international Conference on Physics Education, ca. 140 deelnemers. Braga. 19 juli 1993.

Am, T.; Delhaas, T.; Prinzen, F.W.; Reneman, R.S.: Regional fiber stress-fiber strain area prediCts regional oxygen demand. Faseh Journal W1 M20.

10. Werkgroep FYSISCH TECHNlSCHE LABORATORIUM AVTOMATISERlNG. FTL

Am, T.; Prinzen, F.W.; Reoeman, R.S.: Regional mechanical feedback may deterrulne cardiac anatomy. XXXII Congress of the IUPS, August 1-6 (1993), Glasgow, p. 116, 175.9fP.

WETENSCHAPPELlJKE PUBLIKATIES !..angen, H. van; Brienesse, P.; Kopinga. K.; Wijn, P.: Dynamic response of a neonatal cathetometer-manometer system in situ. J. Clin. Monit. 2 (1993) 335-340.

Delhaas, T.; Arts, T.; Prinzen, F.W.; Reneman, R.S.: Relation between regional electrical aclivation tIme and subepicardial fiber strain in the canine left ventricle. Eur. J. Physiol. (PfIiigers Archlv) ill (1993) 78-87. Delhaas, T.; Am, T.; Bovendeerd, P.H.M.; Prinzen, F.W.; Reneman, R.S.: Subepicardial fiber strain and stress as related to left ventrieular pressure and volume. ~

VAKPUBLIKA TIES

Am. 1. Physio\.

Jong. W. de: Een informariesysteern voor fysiologische signalen op een intensive care voar pasgeborenen. Inslituul Vervolg Opleidingen (IVO), TUE. ISBN 90-5282-236-0 (1993).

DeIhaas, T.; Arts, T.; Prinzen, F.W.; Reneman, R.S.: Regional fiber shortening and electrical activation during 3 bours of impaired inflow in the left anterior interventricular coronary anery. XXXII Congress of the IUPS, August 1-6 (1993) Glasgow, p. Ill, 174.26/P.

(1993) HlS48-1SS9.

64

63 Langen, H. van; Brienesse, P.; Kopinga, K.; Wijn, P.: Dynamic response of a neonatal catheter-manometer system in situ. J. Clin. Monit.l! (1993) 335-340.

Woldhuis, B.; Tangelder, G.J.; Slaaf, D.W.; Reneman, R.S.: Influence of dexuans on platelet distribution in arterioles and venules. Eur. J. Physio\. (Pflilgers Arch) ~ (1993) 191-198.

Maenzdorf, W.J.; Tangelder, G.l.; Slaaf, D.W.; Blanco. C.E.: Effects of partial plasma exchange transfusion on blood flow velocity in lare arteries of arm and leg, and in cerebral arteries in polycythaernic newborn infants. Acta Paediatr. ftf (1993) 12-18.

Wijn, P.F.F.: Klinische Fysica: Het zou beter !runnen. Klinische Fysica. 1993/1 (1993) 45-52.

Merode, T. van; Brands, P.; Hoeks, A.P.G.; Reneman, R.S.: Age-related inhomogeneities in wall elasticity along arterial bifurcations. XXXII Congress of the !UPS, August 1-6 (1993) Glasgow, p. I04,249.911P.

Wijn, P.F.F.; Gelten, M.J.: 3Z160, Klinische Fysica, bijzondere onderwerpen. Klinische Fysica, 1993/3 (1993) 150-152.

Reneman, R.S.: Endothelial cells as mechanoreceptors. NIPS (shon review) l! (1993) 55-56.

Wijn, P.F.F.: Vaatfunctiediagnostiek met behulp van Doppler. Ultrason. Bulletin, 21/S (1993) 21-24.

Reneman, R.S.; Hocks, A.P.G.; Van de Vosse, F.; Ku, D.: Three-dimensional blood flow in bifurcations: computational and experimental analysis and clinical applications . Cerebrovasc. Dis. J (1993) 185-192. ~en:eman,~.S.;

Prinzen, F.W.; Cheriex, E.C.; Am, T.; Delbaas. T.: Asymmetrical changes in left ventricular diastolic wall thickness induced by chronic asynchronous electrical activation in man and dogs. Faseb Journallli} (1993) 4341.

Reneman, R.S.; Woldhuis, B.; Slaaf, D.W.; Tangelder. G.l.: Platelet density and velocity profiles in arterioles and venules - estimation of wall shear rate (WSR) and wall shear stress (WSS). Abstractbook Joint Meeting of the Austrian, Estonian, Finnish and Hungarian Physiological Societies, Debrecen, July 4-7 (1993) lA, p. 8.

Reneman, R.S.; Woldhuis, B.: Oude Egbrink, M.G.A .. Slaaf, D.W.; Tangelder, G.J.: Concentration and velociry profiles of blood cells in the microcirculation. In Frontiers in Cardiovascular Engineering, eds. N.H.C. Hwang. V.T. Turitto. M.R.T. Yen, Plenum Press, New York (1993) 2540. Reneman, R.S.; Woldhuis. B.; Slaaf, D.W.; Tangelder, G.J.: Rbeological differences between arterioles and venules. Euromech-Colloquium 311: Blood-wall-Interaction, Oktober 17-21 (1993), Berlin, 36. Slaaf, D.W.; Woldbuis, B.; Tangelder, G.l.; Corsel, 1.W.; Reneman, R.S.: Fahraeus effect for blood platelets flowing in rabbit mesenteric arterioles and venules. Faseb Joumallli} (1993) M162. Slaaf. D.W.; Tangelder. G.J .• Reneman. R.S.: Physics of the microcirculation. In The physics of heart and circulation. eds. J. Strackee. N. Westerhof. Springer Verlag (19931 383416. Tangelder. G.J.: Woldbuis. B .. Slaaf. D.W.: Reneman. R.S.: Different roles of prostaglandin, in thromboembolic processes in anerioles and venules m ,·i,o. Faseb Journal1H.! (19931 A904.

ABSTRACTS Biesen, P.R. van de; Jongsma, F.H.M.; Tangelder, G.J.; Slaaf, D.W.: De intensiteit van de verschillende weefsellagen tijdens fluorescentieangiografie. Ned. tijdschr. Geneeskunde 137(6) (1993) 323. Janssen, G.H.G.W.; Tangelder, G.l.; Oude Egbrink, M.G.A.; Reneman, R.S.: Spontaneous leukocyte rolling in skin venules of unanesthetized rats. Int. 1. Microcirc: Clin. Exp. 11 (1993) SO. Janssen, G.H.G.W.; Tangelder, G.J.; Oude Egbrink, M.G.A.; Reneman, R.S.: SpontaneOus leukocyte rolling in skin venules of conscious rats. Eur. J. Physio\. (Pflilgers Arch) 424 (1993) RS. Mandigers, C.M.P.W.; Keuning, 1.J.; Dam, F.E. van; BrOlmann, H.A.M.; Wijn, P.F.F.: No correlation berween chemotherapy dose and clinical outcome in advanced ovarian cancer. Proceedings ECCO-7 (7th European Conference on Clinical Oncology) 14-18 november 1993. Jerusalem. Israel, . Reneman, R.S.; Woldbuis, B.; Slaaf. D.W.; Tangelder, G.l.: Platelet densiry and velocity profiles in arterioles and venules - estimation of wall shear rate (WSR) and wall shear stress (WSS). 58th Annual Congress of the Hungarian Physiological Society, Debrecen (1993) 8. Slaaf, D.W.; Woldbuis, B.; Tangelder, G.l.; Corsel, J.W.; Reneman, R.S.: Fahraeus effect for blood platelets flowing in rabbit mesenteric arterioles and venules. Faseb Journallli} (1993) A903. Tangelder. G.J.; Woldhuis, B.; Slaaf. D.W.; Reneman. R.S.: Velocity profiles are less blunt in venules than in merioles. Faseb Journallli} (1993) MI72. Tangelder, G.].; Woldhuis, 8.; Slaaf. D.W.; Reneman, R.S.: Flow behaviour and hemodynamics in venules. Abstract-book for symp. on The Venous Microcirculation. New Orleans (1993) 9

65

66

Woldbuis, B.; Tangelder, G.l.; Slaaf, D.W.; Reneman, R.S.: Velocity profiles and sbear values in venules. (1993) 52. Inl. I. Microcirc. Clin. Exp .

Peelers, J.: De thermistor aIs meetmetbode voor de adembalingsanalyse. StageversJag TUE, 1993.

VAKPUBLIKATIES

Voordracb!e!! Benning; F.J,: Het gebruik van UNIX-workstations ten behoove van beeldverwerkiog. Colloquium KJinische Fysicallnsuurnentale Dienst SJZ, 10 november 1993,

.u

Jong, W. de: Ben informatiesySleem voor fysiologiscbe signalen op een intensive care voor pasgeborenen. Instituut Vervolg OpJeidingen, Tecbnische Universiteit Eindboven. ISBN 9O-5282-236-
Jong, W. de: Ben informatiesysteem voor fysiologiscbe signalen op een IC. Aid. Medische Elektrotechniek TUE, J februari 1993.

Massen, C.H.; Paulis, I.A.: Leuren met tecbnisch onderwijs. U&H 38 (1991-1992) 6,287,

long. W. de: Ben informariesysteem voor fysiologische signalen op een intensive care voor pasgeborenen. Eind-colloquium Inslituut Vervolgopleidingen (!VO) TUE. 9 maart 1993.

Paulis. I.A,; Massen, C,H.; Rovers, E.: Rationalisierung der Hochschulausbildung met Audience Paced Feedback Das Hocbschulwesen, 1993/2,91.

Jong. W. de: Physiological Data-analysis Sysleem in a Neonatal Intensive Care Unit. European Conference on Engineering and Medicine, Stuttgart, BRD. 26 april 1993.

Paulis, l,A.; Wijnen, W.H.F.W.; Massen. C.H.: Discussie over Audience Paced Feedback (APF). U&H 39 (1992-1993) 4. 164.

long. W, de: Verscholen informalie in bet bloeddruksignaal. Kliniscbe BespTeking. St. Jouf Ziekenbnis, Veldbovm. 8 5epletDber 1993.

Verscbuure. 1.; Dreschler. W.A.; Benning. F.J.; Mare, M.l.; Boermans. P.P.; Capellen, M. van: Compression and expansion in bearing aids, especially in conditions with background noise. IOP-repon 889cd14 (1993).

long. W. de: Verscholen informarie in bet bloeddruksignaal. Stevin Symposium. Rolduc Kerkrade, 15 november 1993.

OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELUKE AKTlV1TEIT Hooks. A.P.G.; Ans, T.G.l.; Brands, P.l.; Reneman, R.S.: Comparison of the performance of the RF cross correlation and Doppler autocorrelation tecbnique estimate the main velocity of simulated ultrasound signals. Ultrasound Med. BioI. (1993). In press.

to

Hooks, A,P.G.; Brands, P.l.: Reneman, R,S.: Effect of sample window length on the correlation between RF signal and pulsed Doppler signal intensity, Ultrasound Med. BioI. (1993,. In press. Muijljes, A.M.M.; Roos, I.M.A.; Ans, T.; Hasman, A.; Renetuan. R.S.: Extrapolation of incomplete marker tracks by lower rank approximation. Int. l. Boimed. Computing. (l993). In press. Reoeman, R.S.: Woldbnis, B.; Slaaf, D.W.; TangeJder, G.J.: Rbeological differenoes between anerioles and venules. Euromecb-Colloqulum 311 on Blond-wall Interaction, Berlin (l993) 36.

Massen, C.H.: Investigation on a model for a large balance of the XVillth egyptian dynasty, 25th Int. Con!. on Vac. MicrobaI. Techniques, Siegen. Duitsland, 1993. Wijn, P.F.F.: Vaatfnnctiediagnostiek met behulp van Doppler, 4e Lustrum NVUGB, Leiden, 28 april 1993.

Afstudeerverslagen Meijerinck, R. Optical changes of heated egg wbite and egg yolk and denaturation and aggregation of the molecules. Aelen, F.W.L. Scbarting van SIrOtIIi:ngsprofielen in de Carotis. Sabel, M.: Invloed van respiratie op de bloeddruk bij pasgehotenen. BaselIllllllS, J.l.M.

~

Dam, R. van: Ben betere bepaiing van de ademhalingsfrequentie bij neonaten. Stageverslag TUE, 1993.

Investigation of the determination of optical properties with the use of integrating spheres and an inverse adding doubling algorithm. Korevaar, E.W. Simultane bepaling van de transversale en axiale sneibeidscomponent van de strolning in een bloedvat met bebulp van ultrageluid.

67 U. Werkgroep NATUURKUNDE EN SAMENLEVING, N&S

OVERIGE PRODUKTEN VAN WETENSCHAPPELUKE AKTIVITEIT Congressen. symposia Sijde van der, B.: Proliferation of nuclear weapons and the necessity of a conferentie. 9-15 juni 1993, Hasseludden, Zweden.

peaee plan for 1995. Bijdrage tOt de 43ste Pugwash

v oordrachten Sijde, B. van der: Srudiebijeenkomst Vredescentrum TUE, Mens en Technologie, wie overbeerst?, 16 ma.an 1993, voorzitter . Syruposium over massavemietigingswapens, IKV, Den Haag 7 juni 1993, VOOrdrachl op een tweesprong. Symposium Instituul Clingernlael, 23 september 1993. voordracllt Verticale proliferatie van kernwapens. Trimesterbijeenkomsl Vredescentrum TUE, Einde kembewapening in ziehl?, 24 september 1993, voordracht borizonla.!e proliieratie kembewapening. Hall. P. van: Voorlicbting practicum filosofie Hogescbool Eindhoven. april 1993, lezing Ethiek en Tecbniek College NatuurJrunde en SamenJeving KUN, november 1993,4 uur college ethiek Artike!en in dagen l!!W!dbladen en hoodels: Sijde, B. van der: Nieuwsbrief VredescentruIn jaarg. 3, nt.S, jan. 1993, Een impressie van de jaarlijkse Pugwash conferentie. Trouw, 19 ma.an 1993, Niernand gelooft nog in schone bandeD Noord-Korea. Trouw, 24 juni 1993, Hoop op verbod op kemproeven. Inter, IKV maandhlad, november 1993, special over kembewapening, lite!: KemonlWapening nog geen vreugdevuur . Eindredalaie IKV bunde!, jooi 1993: De geesl is nog niet terns in de fles. De kemwapenstaten anno 1993, de weg terug?: Proliferatie van kemwapens: geede tijden, slechte tijden; De geest is nog niel terug in de fles; een drietal artikelen in bovengenoemde bunde!. Udntaatscbappen Sijde, B, van der: Plv. lid besruurscomnllssie Vredescentrum TUE Lid besruurscommissie Technologie en Milieu TUE (voorloper TDO) Besruur Pugwasb Nederland Beraad IKV, lid wergr. Intemationaal

BIJLAGE F

INVENTARISATIE VAN RET ONDERZOEK IN PROJECTEN

tlii

2

BLJLAGEF 1994.07.11

FACULTEIT TECHNISCHE NATUlJRh.lJNDE

IN\'ENTARISATIE VAN HET ONDERZOEK 1993 Het onderzoek van de faculteit Technische Naluurkunde, onderverdeeld in projekten.

~

Voor de nummering van de projekten is gebruik gemaakt van delen van de ROSS-nummer en -letteraanduiding "an een werkeenheid, gevolgd door bet aanvangsjaartal en een ,·olgnummer.

koolslofhoudend gas gedissocieerd en geioniseerd. vervolgens worden de actieve koolslofdeelljes in een Iweede seelie van de opstelling getransponeerd naar een substraat, waar depositie plaatsvindt van amorf koolslOf, grafiet of diamanl. Er is onderzoek verrichl naar de optimalisatie van plasma- en substraatcondities, mel als nieuw aspect de bijmenging van zuurstof. Temperaturen en composities van de plasma's worden uilgebreid geanalyseerd met absorptiespectroscopie. Voor de analyse van de gedeponeerde lagen worden o.a. IR-absorptie en Ramanspeclroscopie gebruikt en verder ontwikkeld. Een project samen met Electricite de France op het gebied van geleidende amorfe koolstof koperlagen is afgerond. Ben nieuw projekt mel OceNan der Grinten is gestan op het gebied van depositie van amorfe koo!stoflagen op kunslStof folies mel additionele bijmenging van CF,. Het promotieonderzoek van Buuron is in oktober 1993 afgerond.

3C-85.1 ~.

Programmalvakgroej?

I 9 15 18 22

Plasma-. Aloom- en Molecuulfysica. PAM (vakgroep ND) Kemfysische Technieken, KFT (vakgroep ND) Theoretische Natuurkunde. Nl (vakgroep Nl) Transpon van Massa. impuls en Energie (vakgroep NT) Gecondenseerde malerie (vakgroep NY) Vakgroep Systeem- en Regeltechniek, NR Vakgroep Didaktiek Natuurkunde, NO Werkgroep Fysische Technische Laboratoriumautomatisering, FTL Werkgroep Klinisch Fysische Meettechnieken, KFM Werkgroep Naluurkunde & Samenieving, N&S

30 31 31

33 33

Projekten van het programma: PLASMA· ATOOM· EN MOLECUULFYSICA, PAM van de vakgroep Deelgesfysica, vermeld per werkeenheid

03C: Evenwichtsmodellen en transPOrt in plasma's, ETP 3C·7S.2

Elektron-waterstof wissel werking

(Van de Ree) Samenvatting a. Berekening van e·H gekoppeJde kanalenverstrooiing. Optreden van L-resonanties. Behoud van impulsmomem. b. Studie van de L de Broglie's dubbele oplossing van de SchrOdingervergeJijking.

3C·84.2

Plasmadepositie I (Buuron. Gielen. Van de Sanden. Schram)

Samenvalting Een expanderend thennisch cascadeboogplasma is een relatief nieuwe methode voor een flexibel deposilieproces me! drie gescheiden stadia. Allereerst word! door hel argonplasma een

Elementenanalyse met indudief gekoppelde en ruic:rogoIf geinduceerde plasma's (lCP en MlP) (Fey. Benoy, Jonkers, De Regt. Van der Mullen, Van der Sijde, Schram)

Samenvatting Het onderzoek is gericht op het beschrijven van ICP's en MIP's en het ontwikkelen van modelstelliIigen die tot verdere optimalisatie moeten leiden. Het onderzoek wordl uitgevoerd met behuJp van optische methoden. In 1992 is bet gelukt de tijdsafhankelijke respons op de vennogensinterruptie van het hoofdgas argon in bet actieve gebied te stimuJeren. Deze resuJtaten zijn vastgelegd in bet proefschrift van F. Fey en zijn voor een deel reeds gepubliceerd in het vaktijdschrift Spectrochimica Acta B. In 1993 is er een nieuwe spectroscopische tak bij gekomen. Met behulp van een diode-laser zijn absorptiemetingen gedaan aan de 4s bezening in argon. De kennis van deze bezetting is van groot belang omda! 4s het eerste tussenstation is in de stapSgewijze ionisatie van argon. Daarnaast is aanvang gemaakt met de studie van een geheel ander SOOT! plasma namelijk de microgolf geinduceerde plasma's. Dit is mede gedaan in relatie met het projekt dat uitgevoerd wordt bij de afvalverwerking Rijrunond.

3C-88.1

P1asmadepositie-ll (Meeusen. Severens, Van de Sanden. Schram)

Samenvatting Bij het project Plasmadepositie-ll wordt onderzoek gedaan naar depositie van amorf gehydrogeneerd silicium met als doel het verkrijgen van 'device quality' materiaal met cen 100 maal hogere groeisnelheid dan in de huidige gangbare produktietechnieken. In 1993 is verder onderzoek verricht naar de juiste procesparameters voor hel verkrijgen van goed materiaaJ. Een probleem is dat bet materiaal behoorlijke hoeveelheden zuurslof bevat. Vastgesteld is dat dit hoofdzakeJijk achteraf. dus na depositie, er inkomt. Een belangrijk resultaal van dit jaar is dat is vastgesteld dat deze na-oxidatie waarschijnlijk samenhangt met de morfologie van de laag. Oak zou de morfologie een oorzaak kunnen zijn van de tOI nu toe teleurstellende licht/danker geleidingseigenschappen van de gedeponeerde lagen. Gedurende het jaar zijn de diagnostieken (spectroscopische ellipsometrie, Iicht/donker geleidingsmeting. infrarood spectroscopie) verder ontwikkeld. Op dit moment zijn nagenoeg aile "device quality· parameters gehaald. echter nog niet tegelijkertijd in een sample. Een belangrijk onderdeel van het onderzoek gaat zich nu richten op het optimaliseren van de morfoJogie van de laag en daarmee samenhangend de kwaliteit van de laag.

3

3C-89.1

De cascadeboog als deeltjesbroD

(De Graaf, Qing, Van de Sanden, Schram)

4

3C-91.3

Tomografie (Fey, Hlisken, lngesonn. Donne, Schilller, Schram)

Samenvalting In samenwerking met AMOLF (Amsterdam) wordt onderzoek verricht naar het gebruik van een expanderende cascadeboog a1s bron van waterstofionen ten behoeve van oppervlakteproduktie van H-. Een en ander geschiedt in het kader van een omvangrijk EURATOM-programma. Ben tweede hoofdlijn van het onderzoek is het gebruik van dezelfde bron voor de produktie van atomair waterstof. . Dit jaar zUn met name spectroscopische metingen verricht aan bet waterstof Balmer spectrum. Een interessant gegeven is dat met het geinstalleeerde magnetische veld het mogelijk is het emissiespectrutu van volledig atomair naar volledig moleculair te veranderen. Deze overgang verscbaft inzicht in de kinetiek in het plasma en mogelijk optintale condlties voor H- produktie. Een belangrijke aanwijzing dal moleculaire processen een belangrijke rol spelen is gevonden in de inversie van de aangeslagen H - niveaus van n'" 5 tot n '" 7. Naar een gedetailleerde verkJaring wordt op dit moment verder onderzoek verricht. Een start is gemaakt met de ontwikkeling van een numeriek model dat de dichtheden van de deelljes aanwezig in een puur waterstof plasma berekent. Uiteindelijk zullen deze resultaten worden vergeleken met de uit de verschillende diagnostieken verkregen metingen.

Samenvattioj! Dit jaar is in kader van CPS gestart met eeo modulair 80 kanaals tomografie meetsysteem (1 MHz) (voortbouwend op de resuJtaten bereikt in het FOM-lnstituut) voor Iichtemissiemetingen aan sttucturen van 0.3-10 em. Met een fotodiode proefontwerp en met behulp van correJatietechnieken is het mogelijk gebJeken via ingevroren verstoringen de snelheid van cascadeboog- en inductief gekoppelde plasma's Ie meten. Ben gemi~iaturiseerde 8 fot~iodeverster~ers7hakeling is ontworpen en in overleg is door de BednJfsgroep Laboratonum Automatlsermg gewerkt aan een 80 kanaals data-acquisitiesysteem (2,5 MHz per kanaal) dat met 'DOS' aangestuurd Jean worden. Het data-acquisitiesysteem zal medio 1994 gereed zijn en Jean bij verschillende opstellingen gebtuikt worden. Met het in het FOM-lnstituut ontwikkelde tomografie systeem zijn een aantal analyses gemaakt van Tokamak ontiadingen, met name van beweging van m=2 eilanden en de invloed van pellet injectie. De afbeeldingsmatrix die de afbeelding van het plasma op de camera's beschrijft is berekend en vergeleken met metingen. In samenwerking met V. Pickalov is een reconsuuctiemethodiek in ontwikkeling.

3C-91.1

030: Elemental" processen in gasontiadingen, EPG

Expanderende plasma's (Meulenbroeks, Engeln, Van der Mullen, Schram)

Samenvatting De metingen aan expanderende Ar/H,plasma's zijn voortgezet lOt 10% toevoegingen, rowel met behulp van Thomson-Rayleigh versuooiing als met behulp van optische ernissie-spectroscopie. Ben publicatie over het Ar/Hl werk is geschreven. Het is vast komen Ie staan, dat de bron (de cascadeboog) sterk veranden wanneer meer dan 3 % H, wordt toegevoegd. Een tweede publicatie, over lijnprofielanalyse is geaccepteerd terwijl een derde met als onderwerp de elektronendichtheid is geschreven. Met het nieuwe YAG·Dye lasersysteem zUn de eerste ontwerpen verricht (LlF en Thomson-Rayleigh). Ondanks problemen met het systeem zijn goede resultaten behaald.

3C-91.2

l\1odellering van thermische plasma's en lichtbronnen (Benoy. Fey. Van de Sanden. Van der Mullen. Schram)

Samenvatting In dil onderzoek gast de aandacht uir naar het modelleren van plasma's zoals de Philips QL lamp. het ICP en de cascadeboog. Hierbij worden de macroscopische transponvergelijkingen theoretisch onderzocht door middel van numerieke simulaties. Verondersteld wordt dat de plasma's axiaal symmetrisch zijn. In september 1990 is begonnen met het ontwikkelen van een cOIDputerprogramma om stationaire deeltjesdichtheids-. stromings-. en temperatuursprofielen te berekenen. Er wordt gebruik gemaakt van de eindige volumemethode en het SIMPLE algorithme. In 1992 is het mogelijk gebleken rekenresultaten uit de literatuur te reproduceren en te verbeteren. Bovendien is het gelukt de roostergeneraliemodule Ie implemenreren Door deze ingreep is het plasma los te maken van de wand. In 1993 zijn de resultaten vastgelegd in het proefschrift van Benoy en is het modelleren van de Philips QL lamp leT hand genomen.

3))-82,1

PIasma-etsen (E. Stoffels, W. Stoffels. Haverlag, Vender, Kroesen)

Samenvatting Zowel bet tneVoegen van materiaal (deponeren) als het weghalen van materiaal (elSen) aan oppervlakken is met chemisch actieve plasma's in moleculaire gassen mogelijk. Van de plasma's die gebruikt worden bij deze technieken is in het a1gemeen weinig bekend, hoewel ze van groot belang zijn voor verschillende belangrijke technologielln zoaIs de IC-technologie. De doeJstelling van het onderzoek is om meer plasmafysische kennis te vergaren over elSende plasmas en te komen tot antwoorden op de vragen: welke deeltjes bepalen het proces, hoe ontstaan ze, welk type gasontlading is het meest geschikt.

30-88.1

Numerieke Simulatie van Gasontladingsplasma's (Tolsma. Vender)

Sarnenvatting Hoewel in het verleden met succes analytische technieken gebruikt zijn voor de beschrijving van omladingsplasma's, zijn door hel beschikbaar komen van grote rekencapaciteit de mogeJijkbeden om de ontlading wiskundig te simuleren sterk toegenomen. Dit project sluit direct aan bij het onderzoek aan RF-ontladingen voor oppervlaktemodificatie en heeft als onderwerpen: De simulatie van een capacitieve RF-ontlading zoals in gebruik bij plasma-etsen met behulp van een deeltje·in-cel!echniek; hierbij wordt een zelfconsistente berekening uitgevoerd van de dvnamiek van een eindig aantal proefdeelljes die de gasontlading representeren. De resultaten van d~ze simulatie worden vergeleken met de experimentele gegevens die worden verkregelJ bij project 3D-82.1. Het toepassen van panicle-in-celtechnieken op ontladingen van hogere druk. Tevens is gebruikrnakend van dezelfde techniek een aanvang gemaakt met de siQ1ulatie van - het starten overuameproces van gasontladingen \project in samenwerking met Philips); - holle kathode gasontladingen. die roegepas( worden bij de bouw van lasers.

5 3D-89.1

optogalvanica (Scheer, Adamowicz, Freriks)

Samenvatting Met behulp van een afstembare dye laser wordt resonant slraling in een ontlading geabsorbeerd. Dit belnvloedt de stroom en de spanning van de ontlading. Hel doel van het onderzoek is om Ie komen tot een volledige beschrijving van deze effecten, Quantitatieve analyse is eigenlijk aileen goed mogelijk aan relatief eenvoudige ontladingen, In de analyse komen problemen aan de orde als (a) de verstoring van excitatie·ionisatie-evenwichten door absorptie van laserslraIing, (b) de relatie IUSsen externe parameters als slroom en spanning enerzijds en het plasma-evenwichl in de buis anderzijds, (c) transport van resonantiestraling, Oit project zal in 1994 worden beeindigd,

30-89.2

Plasma-wandlagen in ontladingen (Snijkers, Kroesen}

Samenvatting In verband met de toepassing van RF-ontladingen voor de modificatie van oppervlakken wordt de plasma-wandlaag voor elektrode en/of substraat Dader bestudeerd, De doelstelling is om modellen te ontwerpen die het transport van elektronen en ionen in de wandlaag beschrijven o.a, in aanwezigheid van negatieve ionen. Er wordt samengewerkt met de vakgroep Theoretische Natuurkunde en de groep Computational Physics van het FOM-instiruut voor Plasmafysica, Het experimemele werk omvat meting en analyse van de ionen-energieen van ionen die op het substraat arriveren. Daarnaast wordt tijdopgelosle spectroscopie gebruikt om de excitatie en ionisatiedynamiek in laag en plasma te onderzoeken.

3D-91.1

3D-91.2

Poedervonning in plasma's (W, Stoffels, E, Stoffels. Haverlag. Kroesen)

Samenvattini Bij zowel depositie als elSen aan oppervlakken blijkt vorming in het plasma plaats te vinden van uiterst kleine deelljes (diameter tot 1 micrometer), Oeze deelljes kunnen de genoemde processen hinderlijk beinvloeden. In dit project, dar in bet kader van bet Brite-Euram-programrna wordt uitgevoerd in sarnenwerking met een aantal buitenlandse universiteiten, wordt de poedervorming fundamenteel besntdeerd. Speciaal wordt gekeken naar de plasmaparameters waarbij de vorming al dan niet optreedl. Ben ander punt van interesse is de beschrijving van de nucleatie, De taak van de TUE in het project is de inbreng van de bestaande expertise op het gebied van de infrarood-absorptietechniek en de vaardigheden die zijn omwikkeld voor het meten van de plasmadichtbeid en de ladingstoestand van de deeltjes door foto-onthechting.

lnfrarood-technieken (Den Boer, E, Stoffels. W, Stoffels, Haverlag. Freriks. Kroesen)

Satnenvatting Voor bet onderzoek naar plasmachemiscbe toepassingen van ondadingen worden optische technieken, zowel in het normale als het nabije infrarode gebied ontwikkeld, Infrarood-absorptiespectra geven direcle, chemische infoI'llllltie omdat elke (chemische) binding een goed herkenbaar spectrum heeft dat zeer gevoelig is voor de overige activiteit van de participerende alomen (b. v. hybridisatie). In plasma's wordt gezocbt naar de aanwezigheid van bepaalde moleculen en radicalen en wordt gebruik gernaakt van Fourier-spectrometers en een speciale IR-laserspectrometer. Voor het optogalvanische werk bebben afstembare dindelasers in het nabije infrarnde gebied van het spectrum een aantal voordelen 1.0. v, de continu afstembare lasers in het zichtbare gebied, De ontwikkeling (in vakgroepsverband) is gericht op lasers met een vermogen van plm. 500 mW,

3D-90.1

6

Ellipsometrie (Den Boer. Haverlag. Freriks, Kroesen)

Sarnenvatting. VOO! de besrudering van de invloed van het plasma op een substraat bij etsen en deponeren wordt gebruik gernaakt van ellipsometrie. Recent is er een spectroscopische IR ellipsometer operationeei geworden, Naast het werk aan de vervolmaking van dit instrument, wordt een spectroscopische ellipsometer ontwikkeld die een factor 200 sneller is, Hiertoe zal gebruik gernaakt worden van het multipiexprincipe van een Fourier-spectrometer.

3D-92.1

IR-ellipsometrie met behulp van polarisatiemndulatie (Haverlag, Den Boer, Freriks. Kroesen)

Samenvatting Naasl het werk aan de snelle spectrOscopische IR-ellipsometer (zie 030-91.1), die werkl met een rotaterende anaIysalor, wordt in samenwerking met de groep Fysisch-lechnische laboratoriurnautomatisering gewerkl aan de ontwikkeling van een polarisatietnodulatie-ellipsometer. Met behulp van cen oniangs verkregen lR-laserdiodespectromeler en de te onrwikkelen dataverwerking is hel mogelijk de bepaling van de eUipsometrische hooken binnen 30 microseconden te doen plaatsvinden. Oit opent nieuwe mogelijkheden voor het in de tijd opgelost meten van oppervlaktebedekkingen c.q. oppervlaktereacties die bij bet etsen en deponeren mel plasma's optreden.

3D-93.1

In de tijd opgeloste spectroscopie van RF-ontladingen (v.d. Grift, Hain, Freriks, Vender, Kroesen)

Saruenvaning Voor de besrudering van de plasmadynamiek van radiofrequente ontladingen worden rwee methoden gebruikt. De spectrale emissie van bet plasma wordt bestudeerd met cen tijdoplossing van enkele nanoseconden. Oit stell ons in staal om het excitatiemechanisme van moleculen en ionen piaats voor plaats gedurende de peciode te volgen, Deze techniek wordt uitgebreid met de ontwikkeling van tijdsafhankelijke fluorescentietechnieken. Doppler-verschuiving van de tluorescentiespectra van ionen en/of moJeculen levert de lokale snelheden van deze deeltjes, Punt van onderzoek is vooral de omwikkeling van ionensnelheden bij de overgang van plasma naar wandlaag (Bohm-criterium).

03E: Atomaire en Optische Wissel werking, AQW 3E-72.4

Computer (Van Leeuwen. Hoogerland. Boom, Op de Beek)

Sarnenvauing Doel is het realiseren van software en hardware hulpmiddelen voor cen doelmatig computergebruik bij de experimenten, gebaseerd op de door FlV en BA ontwikkelde infrastrucntur (M68000/MPS030 Jpeetcomputers met interfaces, Pbylan nerwerk, Microvax host). met aan de 'experiment-zijde' PC's voor dataverwerking, twee IBM-RS workstations voor theoretische berekeningen en computeralgebra-analyses ter ondersteuning van de theorieomwikkeling van de

7 groep.

3E-75.1

Brennen (Hoogerland. Van Leeuwen. Driessen. Beijerinck)

Samenvaning Intense bronnen van metastabiele atomen mel een breed energiegebied zijn van beJang voor bundelexperimenten aan inelastische en reactieve botsingen en de produktie van 'bright beams' m.b.v. laserkoeling. Fundamenteel onderzoek naar de werking van deze bronnen is noodzalteJijk om de experimentele grettzen steeds te verleggen. Optische, atoombundel- en lasenechnieken worden gebruikt om zowel in de ontlading als in de bundel de bron te karakteriseren. De werktemperaruur van de gebruikte gasontladingen en plasma's varieen van 80 K (toepassing bij 'bright beams') tot 5 eV (toepassing bij botsingsexperirnenten).

3E-78,1

Diodelasers

(Hoogerland, Megens, Van Leeuwen. Beijerinck) Samenvatting Een gedetailleerd inzicht in de wissel werking van vrije atomen met coherente stralingsvelden blijkt essentieel te lijn voor een correcte interpretatie van botsingsexperimenten met lasergel!xciteerde alomen, De faciliteiten zijn een single mode, frequente gestabiliseerde kleurstoflaser (600-680 mn, passend bij Ne' overgangen) en sinds 1987 diodelasers (760-880 nrn. nabije infrarood, passend bij Ar". Kr'. Xe' overgangen). Vooral de dindelaser heeft een grote belofte voor toepassingen bij botsingsexperimenten en laserkoeling. door de combinatie van prijs, flexibiliteit, verstembaarheid en frequentiestabiliteit (- I MHz). De onlwiklteling van diodelasers en diodelaserarrays tot instrumenten met spectroscopische precisie word! me! kracht aangepakt, mel een continue bezening van AID·:! ontwerpers.

3E-82.1

8 energiegebied (0.05-10 eV). met inbegrip van toestandsselectie en polarisatie-effecten en de theoretische interpretalie mel semiklassieke en quantummechanische berekeningen in termen van koppelingspotentialen. Diodelasers zullen worden toegepast voor de analyse van de eindtoestand na de botsing. De ontwikltelde 'bright beam machine' (zie 03E-88.1) v~~r Ne' zal gebruikt worden om de benodigde intense bundel voor deze experimenten te leveren.

3E-86,l

Oppervlakte-cbemie met vrije radicalen (Vugts, Joosten, Beijerinck)

Samenvaning Met bet afnemen van de afmetingen van balfgeleiderschakelingen « 1 I'm) is inzicht in de dynamica van de etsen depositieprocessen vereist. De etsreactie van de radicalen F/eF,op SiOiSi wordt onderzncht in een UHV opstelling (werkdruk < 10- 10 Torr), waarbij het oppervlak beschoten wordt met bundels van vrije radicalen, ionen, u. v. fotonen (AI-ion laser) en neutrale gassen. Op deze manier word! een plasma-etsreactor gesimuleerd, met een maximaal te verwachten etssnelheid van cen monolaag per seconde. De geloniseerde of neutrale produkten worden geanalyseerd met ceo massaspectrometer, waarbij ook SIMS en TDS gebruikt worden.

3E-88,l

Lasennanipulatie van bundels metastabiele ede.Igasatomen (Hoogeriand, Driessen, Van Leeuwen, Beijerinck)

SatnenValtjng Manipulatie van atoombundels met bebulp van de kinetische effecten van (Iaser)straling (koeling, atbuiging etc.) beeft grote toepassingsmogelijkheden voor botsingsexperimenten. Het produceren van zeer intense gecollimeerde bundels, z.g. 'bright beams', met twee-dimensionale transversale koeling maakt experimenten mogelijk die tot dusver door te k1eine signalen onuitvoerbaar zijn, bijvoorbeeld onderzoek van botsingen russen twee gel!xciteerde atomen, Het vertragen van atomen (longitudinaal koelen) maakt de studie van extreem laag-energetiscbe botsingen mogelijk. Dil project wordt voorgezet als onderdeel van het samenwerkingsproject 'GEMINI' (03E-92.1).

lnelastische botsingen van metastabiele edelgasatomen met moleculen (Aardema. Van Leeuwen. Beijerinck)

Samenvauin£ De gebruik'te techmek voor het onderzoek van de gevormde produkten is spectrale analyse van de vervalsstraling mel filters eniOf een monochromator v~~r 170 ;:; A ;:; 800 nm. Dit onderzoek vindt plaals in de bundelopstelling Kist II bij translatie·energieen in hel gebied 0.05 ", E(e\') ", 10. Voor de melastische bOlsingen is de aandacht voorlopig gericht op de systemen Ar'. Kr'. Xe' + CO. N" waarbij de elektronische. vibrationele en rotatitionele excilatie onderzocht worden Door excitatie met diodelasers wordt het onderzoek uitgebreid naar botsingen van Kr" atomen in kortlevende elektronisch gel!xciteerde toestanden. Transversale laserkoeling met diodelasers zal gebruikt worden om de signalen voldoende te vergroten, TevellS zijn experimemen met longiludinale laserkoeling volgens het nieuwe principe van isotroop-licht kQeling in voorbereiding, Hierdoor is een breder gebied in borsingsenergie beschikbaar.

3E-84.1

lnelastische ,'erstrooiing van kortlevende Ne"«2p)'(3p)) atoruen rB<'om. Op de Beek. Driessen. Beijerinck. Verhaarl

Samenvaning In samenwerking mer de groep \'erhaar \'an de \'akgroep Theoretische Natuurkunde wordt 0nderzoek gedaan naar o\ergangen tussen kortlc\'ende (T = 20 ns! e!ektronis~h geexclteerde \,,''i3p Hoestanden. geinduceerd door hotsmgen mel alOmell'moleculen in de grondtoestand, Hel vroJect yoorziet m mctll1g van totale hotsingsdoorsnedes (O,OI·JO A:, over een breed

3E-91.1

Kinetische effecten van laserlicbt (Hoogerland, Van Leeuwen. Beijerinck

Samenvatting In de opstelling Looptijd II wordt fundamenteel onderzoek verrich! naar de kinetische effeclen van licht aan a!Omen met snelheden kJeiner dan I m/s. meeslal aangeduid als 'channeling' en 'sub-Doppler' koeling. De snelheidsverandering ten gevolge van de wisselwerking met de laserbundels (over een lengte < I mm) en hiermee de koelkrach! wordt bepaald uit de verplaatsing van het bundeJprofiel van de zeer goed gecollimeerde atoombundels (50 14m op enkele meters). De verbreding van dit profiel levert op baar beurt informatie over de diffusie op. Het oplossend vermogen van de opstelling is ruim voldoende om de lerugsfOottik van een enkel uitgezonden foton Ie meten. Op deze wijze is een directe toetsing van de theorie van sub-Doppler koeling mogeJijk. Door de interactielengte met de laser te vergroten 101 40 mrn is het ook mogeJijk om de evenwichts'eindtemperaturen' uit de bundelprofieien af te leiden, de gebruikelijke methode van onderzoek van laserkoeling, Geavanceerde meettechnieken me! 'multichannel plates' worden gebruikt om de profielen efficient Ie meten en om de melingen ook Yoor meer-dimensionale laservelden (bundels uit vier richtingen) Ie kunnen verrichten,

9

3E-92.1

GEMINI (Hoogerland. Driessen. Aardema. Van Leeuwen. Beijerinck)

Samenvatting Dit project vertegenwoordigt een samenwerking mel de groepen van prof. Verhaar (TUE) en van prof. Heideman en prof. Niehaus (RUU). De FOM heeft in 1992 besloten hel project Ie steunen met een fors invesleringsbudger. De ontwikkeling van 'bright beams' in Eindhoven en langzame bundels in Utrecht (beide gebruikmakend van laserkoelingstechniek) worden gecombineerd om een apparaat Ie omwikkelen waarin twee extreem heldere atoombundels venraagd worden tot een regelbare snelheid van 5-100 mls. Door deze bundels te kruisen of zich te laten samenvoegen kunnen zeer laag-energetische (10 mK - 10 K) botsingen op een gecomroieerde manier besrudeerd worden. Hierbij hoeven beide botsingsparmers niet gelijksoonig te zijn. zodat b.v. botsingen russen alkali's en geexciteerde edelgasatomen ook bekeken kunnen worden. Met GEMINI wordt een geheel nieuw terrein in de botsingsfysica opengelegd.

Projekten van het programma: KERNFYSISCHE TECHNIEKEN, KFI' van de vakgroep Deeltjesfysica. venneld per werkeenheid

03F: Elementanalysemethoden 3F-77.1

Microbundels en elementanalyses (Mutsaers. De Voigt)

Samenvauing (Spoor)elememanalyse van material en kan o.a. uitgevoerd worden door een trefplaat van het materiaal Ie beschieten mer door het "grote" cyclotron of door het "kleine" ILEC (project 82.1) versnelde ionen en hierbij her energiespectrum van de vrij-komende straling of deeJtjes te met en. Hierbij zijn de derectielimiet en het plaatselijk scheidend vennogen van de aanwezige prmonenmi<:robundel van belang ,pro.icc, 92.6).

3F-85.1

Massa-analyse en concemratieprofilering (Klein. Mutsaers I

Samenvalting Uit het energieverlies van geladen deeltjes kan de diepte waarop een proces (verstrooiing. reactie) plaatsvond worden afgeleid. milS men de massa's van de aan het proces deelnemende dee1tjes kent. Voor een preparaat met onbekende samen-stelling is het nodig de massa van de gedetecteerde deeltjes te bepalen. Hiervoor bestaan vele methoden. die altijd een combinatie van 2 of meer metingen vereisen. Door diepteprofilering met een microbundel (project 77.1) !runnen driedimensionale concemratieprofielen worden verkregen.

3F-87.1

lonenmicroscoop (Klein)

Samenvatring Toepassing van de microbundel (projecl 77.1) bij de techniek van concentrarie- profiJering (project 85.!) maakt in principe 3-dlmensionale analyse van een dun targer mogelijk. Aan het nadeel van de geringe lelsnelheid word, tegemoel gekomen door de 'scanning microprobe' Ie yen'angen door

10

een ionenmicroscoop samen met een plaatsgevoelige detector, d. w .z. hetzelfde ionenoplische probleem maar geavanceerde detectietechniek.

3F-89.1

WateTStofstandaarden (Klein. De Voigt)

Samenvatting Voor her bepalen van waterstofconcentraties a1s functie van de diepte in preparaten bestaar veel belangsreliing. Met de alhier beschikbare cyclotronbundels (zie projecten 77.1 en 92.6) kan over een naar verhouding groot dieptebereik een relatief concentratieprofiel bepaaid worden. Om tot een absolute bepaling te kamen moet men doorgaans vergeJijken met een preparaat waarin de hoeveelheid H bekend is. Bij andere laboratoria wordt meestal een geimplanteerde waterstofstandaard gebruikt. De H-concemratie hierin is beperkt. de diepte waarop het H zieh bevindt gering. Er wordt gezocht naar een standaard met een stabiele. hoge en homogene H-concemratie.

3F-89.2

Tijdsbepaling met vaste-stoCdetectoren (Maas, Klein, De Voigt)

Samenvalting Door verstrooiing van alfa's aan dunne folies worden colncideme deeitjes aan twee vaste-stofdetectoren aangeboden (zie project 85.1). Hun tijdstippen van aankomsr moeten zo nauwkeurig mogelijk vastgesteld worden. Bij ladingsverzameling en elektronische verwerking van de informatie liggen de tijdstippen van detectie later. Die "delay" per gedetecteerd deeJtje varieert door verschillen in: de dichtheid van het ionisatiespoor. de plaatsafhankelijke transpontijd voor de verkregen infonnatie, pulshoogte-afhankelijke verwerkingstijd. en door de ruis. Pogingen worden gedaan om de vrij gunstige fundamemele ruislimiet te benaderen.

3F-89.3

Rutberfordverstrooiing en coincidentietechnieken (Maas. Klein. De Voigt)

Samenvatting De energie van aan een homogeen monster verstrooide deeltjes geeft inzicht in de massa's van de kemen daarin met analytische nauwkeurigheid. Bij niel- homogene monsters van onbekende samenslelling wordt bovendien de massa van het terugstootdeeltje bepaald door (zie project 85.1) combinatie van b. v. energie en looptijd. uit de energie van beide deeltjes of uit de beide detectiehoeken, en daarna uit de energie de diepte van herkomst (hoge eisen aan preparatietechniek).

3F-89.4

Channeling (Van Dijk. Van IJzendoom. De Voigt)

Samenvatling Een experimentele opstelling is gerealiseerd om de ionenverstrooiings- technieken te combineren met channeling. Hiertoe wordt de ionenbundel gekanaiiseerd tussen de atoomrijen van eenkristallen door om de verstrooiingsopbrengst als funcrie van de hoek russen de binnenkomende ionenbundel en een hoofdkristaias te bepalen. StruclUuronderzoek aan halfgeleiders en keramische eenkristailen is het doel.

11 3F-89.!

12

Data-acquisitie

3F-92.2

(Verseijden. MUlsaers. Kemper, A .. Klein. De Voigt)

(Van IJzendoom, Mass. Klein, De Voigt) Saroenvaniru: De detectie van onzuiverheden met Z < 10 in vaste stoffen, waarbij gebruik gernaakt wordt van hoogenergetische 0/ bundels. is mogelijk geworden door de toepassing van detectoren met een dunne gevoelige laag. Onderroek naar optirnale bundelenergieen en verstrooiingsconfiguraties wordt ultgevoerd om de toepassingsmogelijkheden te vergroten.

Samenvalting Veel elementanalyse experimenten worden gekenmerkt door een hoge data-rate (100 Mbyteluur) gedurende een aantal uren. De experimentbesturing en data-acquisitie vinden plaats met PhyDAS (M68030). De data-monitoring. data- opslag en off-line analyse gebeuren op de aanwezige workstations (V AX. Alpha-VMS). De software hiervoor wordt hoofdzakelijk geschreven in EPEP op PhyDAS en in C en X-I I op de workstations. Ben goed werkende koppeling (VMElEthemet) russen PbyDAS en de workstations wordt op dit moment onderzocht.

3F-92.3 3F-91.1

Pulsvonndiscriminatie (PVD) (Maas. Klein)

Samenvaning Met PVD kunnen voorwaarts verslrooide a-deeltjes worden gescheiden van uitgestoten recoil deeltjes (ERDA geometrie). In een silicium junctie detector met een dunne depletielaag (10 ,.an) verlopen de ladingsverzamelingsprocessen voor de ·zware" recoils anders dan voor de a-deeltjes. Ze worden bestudeerd alsmede de mogeJijkheden voor toepassing in de rnateriaalanalyse.

3F-91.3

Elementanalyse van weefsel (ceUen)

(Verhoef. Zonneveld, Mutsaers. De Voigt) Samenvatting Ziekten lnmnen de elementsamenstelling in cellen veranderen. Met behulp van de microbundelopstelling (project 92.6) kunnen tweedimensionale element- concentraties in weefsel gemeten worden. In samenwerking mel de RL word! hanspierweefsel onderzocht. Tevens wordt in samenwerking met hel Catharina Ziekenhuis weefsel onderzocht wat verwijderd is uit een menselijke kransslagader van het hart (in het leader van de opleiding tot kiinisch fysicus).

3F-91.4

In-situ Sludie van katalytische reacties d.m.v. positronemissie j\1angnus. Bootsma. Kemper. A .. De Goeij. Van I1zendoom. De Voigt)

Samenvanine Alkanen. gemerkr mer posllronen emmerend lie. of mel de positron-emitter ]IN gemerkt stiksmfgas of slikstofoxiden worden langs een katalysator geleid. Ook 1'0 kan als label gehruikt worden. Door coin~ideme meting van de [egenuver-gesreld uitgezonden annihilatiefotonen wordt hun aanhechling als funcrie van plaals en lijd bepaald. Her produklie-. reacrie- en detectiesysteem is ontworpen en wordt beproefd en underweht \samenwerking met vakgroep TAK. fac. Tl.

3F-92.1

Oppen'lakte karakterisering van katalysatoren met verstrooiings- technieken, o.a. RBS IYan Uzendoorn)

Samem'atting De preparatie en werking van modelkaralysaroren zoals onderzochr bij de vakgroep TAK (fae Tl worden geoptimaiiseerd na uirgebreide karakterisering van het oppervlak. RBS. Rutherford Backscauering Speclrometr~ (89.3 ... speell hierin een belangrijke rol. Er wordt gestreefd naar \ erhogtng \'3;; de ~~Y()cligheld do('r onderzoek aan Nuclear Scatrering

Elastic Recoil Detection met dunne film detectoren

Analyse van a-C en a-Si lagen verkregen met plasmadepositie (Van IJzendoom. Mass. Klein, De Voigt)

Samenvatting Ionenbundelanalysetechnieken worden ingezet om onzuiverheden zoals H, N en 0 te detecteren in lagen amorf C en amorf Si. zoals gedeponeerd in de groep PAM (vakgroep Deeltjesfysica).

3F-92.4

Monte Carlo berekeningen aan stopping powers langs channeling richtingen

(Van Dijk. Van Uzendoom) Samenvat!ing De afremming van sneUe ionen in de vaste stof wordt veroorzaakt door interactie me! elektronen. Bandstructuurllerekeningen uitgevoerd in de vakgroep theoretische natuurkunde worden gecombineerd met ionenbaanberekeningen tangs kanaalrichtingen. Verschillende modellen voor de interactie russen elektronen en ionen worden bestudeerd. Zie ook project 89.4.

3F-92.!

Dikke target PIXE (Mutsaers. De Voigt)

Samenvattjng Met de analysetechniek PIXE (Proton Induced X-ray Emission) kunnen elementen kwantitatief gemeten worden met een concentratiebereik van ppm lOt 100% (zie ook project 77.1). Indien het Ie onderzoeken materiaal dik is ten opzichte van de protonemange moelen correclies voor rontgenabsorptie en voor energieverlies van de prolonen in het materiaal worden toegepast. Onderzoek naar deze correcties en loepassing van deze techniek gebeurt in de PIXE· opslelling met gebruikmaking van door het grNe of hel kleine cyclotron versnelde protonen (zie project 82.1).

3F-92.6

Microbundelontwikeling (Mulsaers)

Samenvatting Het doel is het verkleinen van de bundelspot tot een diameter van ongeveer 4 tot ongeveer 1 I'm met behoud van voldoende bundelstroom. De bundel wordt gefocus- seerd met behulp van 4 magnetische quadrupolen. Ionenoptische berekeningen gebeuren met behulp van computerprogramma's. Voor correcte berekeningen is het noodzakeJijk dat het magneetveld van de quadrupool goed bekend is (ook randvelden. hogere multipolen. etc.). Met behulp van een combinatie van de microbundel met deleClietechnieken als PIXE (project 92.5) worden elementcon· centratieverdelingen bepaald in o.a. biomedische preparaten.

14

13

3F·92.7

Scanning Transmission Ion Microscopy (STIM) (Verhoef. MUIsaers)

Samenvatting Theoretisch en experimemeel wordt STIM als aanvullende analyselechniek bij microbundelexperimemen bestudeerd (zie ook 92.6).

3F-92.8

Cis-platina onderzoek (Mutsaers. Los. Tiourina)

Samenvartinll Cis-platina wordt in de chemotherapie gebruikt a1s medicijn om tumorcellen Ie doden. Bijwerkingen in gezond weefse! beperken de loepasbaarheid van cis-platina. Het is daarom belangrijk om kwantitatief de absorptie van cis-platina Ie kunnen bepaJen in tumoren. Hiervoor wordt plaalsafhankelijk de Pt concentratie gemeten in rumoren en in gezond weefsel met behulp van de microbunde! (project 92.6).

3F-92.9

Isehemie in hartspierweefsel (Verhoef, De Voigt)

Samenvalting In samenwerking met de rijksuniversitei[ Limburg word! onderzoek gedaan naar de concentratieverdeling van kationen in hartspierceilen.

3F-86.1

EUTERPE (Botman. Hagedoorn. Tinunerrnans. Van der Heide. Xi. Van Laar)

Samenvaning Het project EUTERPE (Eindhoven University of TEchnology Ring for Protons and Electrons) belreft omwerpstudies voor een 400 MeV elektronenopslagring. die geinjecteerd za! worden uit een 70 MeV microtron (project 87.1). Doelstellingen zUn hel verkrijgen van een synchrotronstralingsfaciliteit. het doen van versnellerfysische experimenten en het bestuderen van bunde!dynamische aspecten.

3F-87.1

Microtronproject (Bonnan. Van der Heide. Hagedoom, Tinunermans. Delhez, Webers. De Leeuw)

Samenvatting Het microtronproject betrefi de bouw van een tweetal racetrackmicrotrons. met elektronen-energiei!n van 25 resp. 75 MeV. Het ene microtron, RTME-Racetrack Microtron Eindhoven, 75 MeV, zal dienen a1s injector voor de opslagring Euterpe (project 86.1). Het andere microtron, RTMT (Tweme), is tot stand gekomen in het kader van een samenwerkingsproject met de Universiteit Twente en UCN; deze machine word! de elektronenbron voor een vrije elektronlaser met 10 /lIII golflengte.

3F-90.1

Unac's (Derksen, De Leeuw. Tinunerrnans, Bonnan. Hagedoorn)

03F: StralingsteclmiekenfIsotooenproduktie CYGNE BV 3F·74.1

Radiofarmaca (De Goeij)

Samenvatting In samenwerking met mensen van CYGNE en TOC. Fae. T: radiojodering van farrnacologisch actieve verbindingen ten behoeve van nucleaire diagnostiek (Van Doremalen. Van Hoof. Crone). Synthese van Iiganden voor het visualiseren van receptoren en transporters voor diverse neurotransmitters (Janssen. Doombosch. Vekernans. Van den Bos). Synthese van steroidhormoon receptorliganden Lb.v. diagnostiek bij borstkanker (Janssen. Van den Bos. Van Dorerna!en. Van Hoof. Witsenboer, Wijnboven. Vekemans).

03F: Versnellertechnologie en bundeldynamica 3F-82.1

Samenyatting Twee lineaire versnellers. een van 5 MeV en een van 10 MeV, zijn in opbouw in de cyclotronbaJ in het kader van het EUlerpe-complex (project 86.1). De 5 MeV versnelJer wordt in hel kader van een AIO,2 opdracht geschikt gemaakt om plastics met snelle elektronen te bestralen: dit is een samenwerking met de faculteit T. De 10 MeV versneller. LINAC 10. wordt opgebouwd om te kunntn dienen als elektroneninjector voor het Microtron Eindhoven RTME. project 87.1. De hoogfrequem synchronisatie van de LINAC !O en het RTME is tevens onderdee! van dit project.

3F-93.1

ESS (Bonnan. Webers. De Leeuw. Tinunerrnans, Hagedoom, Van der Heide)

Samenvatting De Eindbollense versnellergroep neemt dee! aan studies voor een 5 MW gepulste Europese Spallatie Bron (ESS), een samenwerking van 13 Europese universiteiten en instituten. Dit project valt onder het EG programma "Human Capital and Mobility-Networks".

Minicyclotron ILEC (Van cler Heide. De Reg!. Hagedoorn)

Samenvatting Het minicyclotron ILEC (Isochronous Low Energy Cyclotron) is een door de groep omworpen en binnen de TUE gebouwde machine die protonen tot 3 MeV (niet variabe\) kan versnellen. Met het apparaat worden de processen van bunde!vorming bestudeerd. Oak wordt de geproduceerde bunde! gebruikt voor PIXE-metingen. Teneinde een bundel met goede eigenschappen voor eell microprobe Ie leverell word! cen aamal aspeclen experimemeel nader onderzocht.

03F: Radioactiviteit in 3F-93.2

WOOD-

en leefmilieu

Transport van edelgassen in poreuze media (Bootsma. Van Dongen. De Groqt. De Meijer. Van der Spoel)

Samenvatting Transport van radongas in poreuze materialen zoals bodem en bouwrnaterialen hangt in principe af van onder andere poriegrooneverdcIing en de mate waarin deze porien met water ziJn gevuld. In

15

16

dil project wordE er naar gestreefd met een kunstrnatig radioactief edelgas, de fl+ -emitter '"Kr. het transpon in het materiaal te volgen; met NMR zal getracht worden de locatie van vochtophopingen op te sporen. Het project dient een bijdrage te leveren aan het inzicht in de variabiliteit van bronsterkten zoals die voor bodem en bouwmaterialen zijn gemeten. Het project is een samenwerking van de vakgroep Transponfysica. KVI-Groningen en KFf.

halfgeleidende heterostructuren wordt een methode omwikkeld om bandstructuren in superroosters te bepalen. Deze methode, waarin tot nu toe golffuncties werden gebruikt die met behulp van de pseudopotentiaalmethode werden verkregen, zal worden verfijnd in die zin dat ook LDA- of GWbepaalde golffuncties worden toegepasL Een criterium voor de juiste keuze van de positie van scheidingsviakken zal worden omwikkeld (voor polytpen van SiC) aan de haod van LDA-berekeningen aan enkele eenvoudige polytypen van SiC. Het uiteindelijke doel is een GW interface theorie 'Voor poJytypen.

3F-93.3

Invloed van bouwmaterialen op de radonroncentratie in woningen (Klein-Nibbelink. De Meijer. Pernot. Pugh, De Wit)

Samenvatting Via dit samenwerkingsproject van FAGO en KFT wordt gerracht binnen de fac. Bouwkttnde een aanzet re geven tot onderzoek naar de radonproblematiek. Als eerste oefening worden in woningen en icruipruimten van een bejaardencompiex in Eindhoven zowel momentaan als tijdgelmegreerd bouwfysische eigenschappen zoals luchtlekken, ventilatievoud. vocht- en tempenuuurvariaties gemelen samen met tijdgeintegreerde radonmetingen. In juni 1994 is de eerste meetcampagne afgerond en worden de gegevens geanalyseerd. AfhankeJijk van die uitkornsten wordt verdere richtlng aan het onderzoek gegeven.

03G: Bedriifsgroep Cyclotron (Van den Berg, Van den Eerden, Van Hinum. Kemper, W., Queens) 3G-69.1 Bediening en instandhouding cyclotron Samenvatting Her cyclotron wordr gebruikt door de groep Kernfysische Technieken en Cygne B.V. Voor deze fi!11la is 100% betrouwbaarheid I.b.v. radionuclidenproduktie van vitaal belang en wordt gerealiseerd door medewerkers van de bedrijfsgroep en van Cygne. In andere gevallen bedienen meestal student·assistenten of experimentatoren het cyclOtron. Dit wordt vereenvoudigd door een integrale computerbewaking van het cyclotron. Belangrijke aspecten van de bundel zijn soon, energie. imensiteit en optische eigenschappen van de ionen.

3G-84.1 Ruimtebeveiligingssysteem Samenvatting He: systeem ter beveiliging van de cyclotron-. produktie- en experimenteer- bunkers in de tmndelzaal en van deze zaal zelf behoeft voortdurende aandacht en aanpassing Lg.V. veranderingen en uitbreidingen van het bundel- geleidingssysteem tvgl. 3G-89.1O) en verhoogde veiiigheidsnormen en -eisen.

Projekten van het programma THEORETISCHE NATUtJRIHJNDE van de vakgroep Theoreische Natuurkunde. vermeld per werkeenheid

4C-87.1

Samenvatting Het onderzoek richt zich voornamelijk op de fundamentele kenmerken van de geexciteerde toestanden in halfgeieiders. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een Green funclie methode am deze toestanden te bepaien. Nadruk wordt gelegd op de berekening van bijdragen tot energieniveaux die afkornstig zijn van correcties op datgene dat de GW-theorie aangeeft (de zogenaamde venex-correcties, alsook correcties samenhangend met reducibele hogere orde diagrammen). De GW-theorie zelf is tevens onderwerp van studie. alsmede de vraag of zeifconsistente GWberekeningen tot de mogelijkbeden behoren.

4C·93-1

-K-S~.2

Silicium Carbide. pseudopotentialen en GW-theorie (Van Haeringen. Bobben. Backes I

S3:nenvanin£ Get>ruik makend van een d"or.l P Cuvpers omworpen matching-methode ,'oor golffuncties in

Scattering matrix approach to heterostructures

(Van Haeringen, Bobben. Zwartkruis(postdoc» samenvatting Het onderzoek richt zich op een te ontwikkelen methode waarmee tunneling van elektronen door halfgeleidende heterostructuren beschreven kan worden. De nadruk ligt op het incorporeren van spin-baan koppelingseffecten. Het project is tevens een aanzet om de in de groep bestaande expenise op het gebied van LDA uit Ie breiden naar een bredere k1asse van material en. bijvoorbeeld (gedeeltelijkj bestaande uit overgangsmetaal elementen.

04D: Theorie van de plasma's en Ouantummecl!anica 4D-75.2

Fundamentele problemen in de quantwnmechanica (De Muynck, De Baere (RU Gent). Martens)

Samenvamng Onderzocht wordt in welke zin de quantummechanica kan worden opgevat als een theorie van stochastische processen. Veel van de fundamenteie problemen in de quantummechanica blijken het gevolg te zijn van een te realistische interpretatie van het mathematische fO!11lalisme. Door toepassing van de theorie van niet-ideale metingen is het mogelijk gebleken de rol van hel meetinstrument in de quamummechanica te bestuderen. Het is de bedoeling om ook de preparatie in de beschouwingen Ie gaan betrekken. met name de door Pitowskv Ontwikkelde slOchastische modellen. •

4D-85.2

O.K: Theone "an de Vaste Stof

Quantwntheorie van balfgeieidersystemen (Van Haeringen, Bobben, Ummels, De Groot)

Theone van de quantummecbanische meting IDe Muynck. Manens!.

Samem'aning Onderzoek van een uithreiding van het quantummechanische fonnalisme waarbij obseryahelen worden gerepresenteerd door p0sille\"t; operatorWaardlge maten De lheone wordt toegepasr op nieuwe neulronenimerferemie-experimenten ler beSludering van voorbeelden van complete

17

meringen. in de quamumoptica op beam spliners en fasemetingen. en op her rweespleten experiment .

4D-90.1

Relativistische meettbeorie (Kroes (WMW). Sluijrer. De Muynck)

Samenvaning We beSlUderen eenvoudige modellen van relativistische klokken en meetlanen teneinde een dynamische onderbouwing te verkrijgen van de relativistische kinemalica. De analogie mel de quantummechanische niet-ideale meting wordt verder ontwikkeld en uitgebouwd lOt een theorie van niet-ideale meting in de relativiteitstheorie.

4D-93.1

Analyze en verklaring van de propagatie en excltatie van TID's in de ionosfeer IKoekkoek. Kamp. Sluijtcr)

SamenvaltinQ Aan de hand van sRtelliet- en imerferometrische waamemingen wordt getrach! inzicht te verwerven in de propagatie-en excitatiemechanismen van "Traveling Ionospheric Disturbances".

18 voor grondwesrand Li en Cs alomen in diverse hyperfijn loestanden. Ook wordt onderzoek gedaan naar de realiseerbaarheid van de Bose-Einstein fase-overgang vanuit het oogpunt van de srabiliteit van het Bose-condensaat waarvoor een positief teken van de verstrooiingslengte nodig is. We werken ook aan zgn. optische botsingen d.w.z. botsingen lUssen koude alkali atomen in een bijna resonant laserveld. Een nieuw aspect hierbij is het verschijnsel van foto-associatie.

4E-91.04

Saroenvatling Met het oog op experimenten van het cryogene type. gerich! op Bose condensatie in spingepolariseerd atornair waterstofgas. bestaat van experimentele zijde grote belangsrelling voor het drie-deeltjes recombinatie proces H + H + H..... H,+ H in een magneetveld. In samenwerking met Glockle (Ruhr-Universiteit, Bochum) word! onderzocht in hoeverre ook het laatste nog niet meegenomen significante praces van virtuele break-up van het H, molecuul in de eind!oestand in rekening kiln worden gebracht. Een door Glockle gevonden methode wordt momenteel ge\mplementeerd op de Cray supercomputer van hel SARA in Amsterdam.

4E-B2.1 4D-93.2

Plasma-undulatoren (De Jager. Sluijter. Schep)

Samenvatling Onderzocht wordt in hoeverre aanwezigheid van "ion-ripples" in plasma's gebruikt kunnen worden als undulator voor vrije-elektronenlasers.

04E: Quantumtheorie 4E-91.01

Polarisatle-effecten bij elektronische overgangen in aangeslagen edelgasatomen door botsingen met grondtoestand atGmen (Op de Beek. Beijerinck. Verhaar)

Samenvatting Dit project is een samenwerkingsverband lUSsen de experimentele groep Atomaire en Optische Wissel werking van de vakgroep Deeltjestysica en de groep Theoretische Atoomtysica en Quantumeiektronica van de vakgroep Theoretische Natuurkunde. De hedoeling is inzicht te verwerven in inelastische en reactieve botsingen van elektronisch geexciteerde edelgasatomen met grondtoestand atomen als botsingspartner. De hierbij onderzochte processen zijn intramultiplet mixing en Penning ionisatie. Een recenle onlwikkeling is een 20 volledig mogelijke waarneming van de polarisalie van de eindtoesrand met een probe laser.

Theorie van de cesium atomaire fontein (Bijlsma. V erhaar)

Samenvatlinz De laatste jaren vinden snelle omwikkelingen plaats op het gebied van het laser-koelen en wandvrij apsluiten van neutrale atomen Hierdoor is een geheel nieuw tysisch regiem ontsloten. In het kader van dil proJect worden enige toepassingen bestudeerd. die betrekking hebben op de studie van koude botsingen tussen atomen die een ballistische baan doorlopen in een cesium atoomklok gebaseerd op eell atomaire fomein. Dil onderzoek gebeurt in samenwerking met Gibble (Yale University) en Chu (Stanford University). Een Iweede toepassing heef! betrekking op toekomstige precisie-experimenten me! lasergekoelde alomen, gericht op het waarnemen van een eventueel electrisch dipoolmoment van het electron. zoals voorspeld door (uitbreidingen van) het srandaardmodel.

4E-90.01

Drie-deeltjes bOlsingen in spingepolariseerd atomair waterstofgas (Moerdijk. Verhaar)

Koude atomen in rnagnetische en optische traps (Boesten. Moerdijk. Verhaar)

Samenvatring De halfwaarde lijd van de dichtheid van een alOmair gas opgesloten in een magnetische en optische trap wordt in belangrijke mate bepaald door verliesmechanismen die het gevolg zijn van botsingen tussen de opgesioten alOmen. Mel het oog op experimenten in de groepen van Wieman (Boulder). Hulet (Rice Unn. \ en Heinzen iTexas Uni\".) worden dergelijke botsingen bestudeerd

Projecten van het programma: TRANSPORT VAN MASSA, [MPULS EN ENERGIE van de vakgroep Transporttysica. vermeld per werkeenheid

06A: Turbulentie en Werveldynamica 6A-93.1

Turbulente stromingen [vervangt 61\-81.2, 87.1, 90.1] (Van Heijsl. Prasad. W. Steenbergen. Voskamp, Van de Water, Van Galen. Zondag)

Samenvatting Binnen dir project worden verschillende onderwerpen van de turbulentie onderzocht, zowel "ia laboralOriumexperimenten als via numerieke simuiaties, Ie weten: turbulente pijpstromingen met swirl (reiaxatieverschijnselen. convergentie-effecten) en her gedrag van eiementaire wervelslructuren in synthetische grenslagen (hairpin-vortices). De experimenten worden ullgevoerd in windtunnels. een waterkanaal en een speciaal ontworpen pijp-circuit. waarbij een zeer divers meetinstrumentarium wordt gebruikt: laser-Doppler anernometrie. hitte-draad anemomerrie.

20

19 visualisatie en digilale beeldver-werking. Een belangrijk face! van hel experimentele werk lig[ bij de data-acquisitie. data-verwerking en data-imerpretalie; op dit gebied worden samengewerkl met de bedrijfsgroep Laboralorium-Aulomatisering (BLA). Daamaasl wordt de dynamica van turbulente pijpslromingen en hairpin-wervels ook via numerieke simulaties heslUdeerd.

6A-93.2

Werveldynamica [vervangt 6A-9O.2. 90.3, 90.4, 92.1. 92.2,92.4] (Van Heijst. Clercx, Voskamp. Flor, Velasco Fuentes. Van de Konijnenberg, Trieling. Eisenga, Vosbeek, Van Geffen)

Samenvatting In het kader van dit project wordt onderzoek verricht naar hel gedrag van wervel-structuren in roterende en gestratificeerde vloeistoffen. In hel bijzonder wordt aandacht geschonken aan de volgende aspecten: vorming en decay van wervels. interacties van wervels, topografie-effecten. (chaotische) advectie van passieve tracers. gedrag van wervels in achtergrondstromingen, spin-up verschijnselen, zelforganisatie van 2D-stromingen. Deze aspecten worden lOwel in het laboratorium onderzocht als via analytischelnumerieke studies, waarbij gebruik gemaakt word! van stalistische thoorieen, punlwervelmodellen (cloud-in-cell). contour-dynamica (in aamenwerking met de vakgroep Numerieke Analyse van de fae. W&I) alsmede van eindige-etementen. eindigedifferenties en spectra Ie methoden (zie ook project 6A-93.3), Bij het experimentele onderzoek speett de digitale beeldverwerkingstechniek een essentil!le rol.

6A·93.3

Structuren van turbulentie [vervangt 6A-92.1, 92.2] (Van de Water. Herweijer, Schram)

Samenvaning De thoorie van Kolmogorov staat in de laatste jaren weer sterk in de belangstelling vanwege de roepassing van multifracta!s. Oil is een theoretisch concept dat het resultaat van nauwkeurige metingen aan turbulentie verklaan en dar nieuwe eigenschappen voorspelt. De bijlOndere eisen aan deze metingen hebben geleid lOt de construetie van een speciale computer waarmee zgn. structuurfuncties in realtime kunnen worden berekend. We bebben een 24-kanaals detector ontwikkeld die de wrijving aan de wand in een turbulente grenslaag kan meten. Met bebulp van deze opstelling is het mogelijk om ruimtelijk uitgebreide meringen in mrbuienlle Ie doen. In eers!e instantie is gezocbt naar de statistiek van conlouren. Her grondtbema van dit onderzoek b bet zoeken naar nieuwe statistische methoden om turbulentie Ie beschrijven. Daarbii wordt mspiratie gezocht in de statistische fysica van spario-temporele chaos.

6A-93.4

Sumerieke Stromingsleer (Clerc!';. HoeiJrnakers. Van Heijst. Voskamp. Van Geffen. Vosbeek)

Samenvatllng Er worden numerieke technieken en modellen ontwikkeld ten behoeve van ondermeer de studie van :m en 3D wervelsystemen (zie projecten 6A-93.2 en 6B-93.2). AfhankeJijk van het probleem wordr hierbij gebruik gemaakr van spectrale methoden. vortex-methoden en comour-dynamica (in samenwerking mel de vakgroep ~umerieke Analyse van de fac, W&lnf). alsmede van eindigee!ememen en einJige-differentle; methoden

(lA-93.S

Analvse van chaos [vervang! 6A-91.1. 92.3,93.1*] (Bos~h, De Rover. De Weger. Van de Water, Schram. Van Campen (fae. W). De Kraker (fac. W). Kok (NR). Lopes Cardozo. Schuller (FOM Nieuwegein»

Samenvatting Het Faraday effect is de parametrische excitatie van capillaire golven op het oppervlak van een vloeistoflaag die in verticale trilling wordt gebracht. Bij hoge excitatieamplitudes is er een overgang van een goordend golfpatroon naar een wanordelijk patroon. Terwijl het wanordelijk patroon veel weg heeft van rurbulen!ie. Jijk:t de overgang op een fasoovergang. He< experimemele onderzoek streeft naar kwantificatie van deze overgang. De eerSle resultaten wijzen op een sterk verband mel hydrodynamische turbulentie. Naast de analogie met turbulentie wordt bij lage aandrijffrekwenties het verband met chaos onderzocht. Een theoretisch aspect is de (numerieke) analyse van amplitude-vergelijkingen in een en Iwee dimensies. In aamenwerking met het FOM Instituut voor Plasmafysica te Nieuwegein wordt een onderzoek uitgevoerd betreffende de analyse van fluctuatiemetingen aan een tokamak-plasma. Daartoe worden methoden ontwikkeld die ondeend zijn aan de analyse van chaotische systemen met weinig vrijheidsgraden. Ben tweede therna is de srudie van Hamilton-chaos in de strucruur van het rnagnetische veld in een lokantak. Een derde onderzoek betreft een project in het kader van het NWO stimulerings-programma 'Nietlineaire systetnen·. He< doel is het ontwikkelen van methoden om een chaotische toestand te veranderen in een (willekeurige) periodieke toestand. Met name de toepassing van deze methoden in een experiment staat cenlraal. Naas! de praktische wepassing in een experiment zullen, vooralsnog in de context van simulaties. nieuwe wegen onderzocht worden a1s de reductie van de dimensionaliteit van chaos.

06B

Gasdynamica en Aero-akoestiek

6B-93,1

Nucleatie, condensatie en gasdynamica [vervang! 6B-79. L 88.3, 91.1) (Van Dongen. Hirschberg. Looijrnans. Muitjens, KaJikmanov, Snoeijs, Willems)

Samenvatting Het ontstaan van druppels als gevolg van een snelle isentrope expansie van mengsels van condenseerbare gassen wordt onderzochr in een Wilson-expansienevelkamer. een pUlsexpansieschokbuis en een Laval-kanaaL Opli5che methoden voor de karaktisering van cen snel veranderende nevelwolk worden ontwikkeld en toegepasr. Aandacht bestaat voor retrograde condensatie bij hoge druk en voor theorerische modelvorming van nuc1eatie en condensatie.

68-93.2

Aero-akoestiek van interne stromingen [vervangr 6B-87.L 88.2] (Hirschberg. Van Dongen. Hofmans. Wijnands)

Samenvatling Onderzoek wordt verricht aan geluidsbronnen in pijpstromingen [,g.\'. instarionaire wervelafschudding en condensatie van warerdamp. Het onderzoek richt zich op enkele toepassingen: controle van pulsaties in gastransportleidingen (Gasunie. STW). het modelleren van menselijke spraak (IPO, INPGl. ontwemen van indusrriele geluidsdempers (TNO-TPD). en het modelleren van blaasinstrumemen (Unj\'ersne du Maine. Le Mans. Universite Paris VI. lRCAM. ESPCIl. Een fundamenteel aspecr van her onderzoek is her modelleren van instationaire loslating van de srroming aan een giadde gekromde wand. in samenwerking met Prof. Hoeijmakers (TllDTUE) en dr. Van Hassel'(W&I,

11

ooc

Microhvdrodvnamic.a en Heterogene Media

22 6»-93.1

Windenergie, pompen en verbranding [vervangl 6E-79. 1, 72.2, 75.1. 92.011 (Smulders, Prasad, Stacey)

6C-93.1

Suspensies [vervangt 6C-84.1, 87.3J (Van de Water. Schram. Hoppenbrouwers. postdoc-vac.ature)

Samenvalting He! project betrefi onderzoek aan het mesoscopische gedrag van suspensies. Omdat daarin de hydrodynamische interactie goed te lcaraktiseren is, worden oplossingen van microscopische kleine bolletjes onderzochl. Het experimentele gedeelte van het onderzoek concentreert zich op lichtverstrooiings (fotoncorrelatie) technieken. Het theoretische deel van het onderzoek betrefi het gedrag van correlatiefuncties en diffusiecoefficienten van Brownse deeltjes onder invloed van snelheidsgradienten en hydrodynamische interacties. Oplossingen van microscopisch kleine bolletjes (grootte: lO-500 ntnJ in een vloeistof kunnen faseovergangen vertonen als een elektrische lading wordt aangebraeht op het oppervlak van de bolletjes. Zo kan de oplossing uitkristalliseren waarbij de macroscopische eigenschappen (zoals de viscositeit) dramatisch veranderen. De bolletjes zijn dan gevangen in een periodieke potentiaal van het kristal. maar ondergaan tegelijkertijd Brownse beweging door botsingen met de moleculen van de vloeistof. Hel systeem is van be lang voor de slUdie van veel-deeltjes hydrodynamische interacties . Her theoretisch deel van het onderzoek betrefi de invloed van hydrodynamische interacties op transportcoefficiimten en de dispersierelaties van kristalgolven. Ook plasma-effecten en de invloed van wanden maken deel uil van het theoretisch programma.

6C-93.2

Andere velden van ondefzoek

6D-79.1

6»-93.2

Bio-stromingsleer [vervangt 6E-81.1] (Van Dongen. Reneman. Tangelder)

Samenvaning In een samenwerkingsverband tussen de TUE. de vakgroepen WFW (fae. W) en NT, en de Rijksuniversiteit Limburg wordt onderzoek verricht naar de invloed van geringe stenoses op hel slromingsbeeld in de carotis-bifurcatie en de invloed van deeltjes op een instationair 20 of 3D stromingsveld.

Meenasenstromingen [vervangt 6C-87.1, 87.4J

(Chesters, Sluijter, Abid. Elyousfi, Bazhlekov) Samenvatting Het onderzoek richt zich op een aantal aspecten van meerfasenstromingen. te weren: (1) de invloed van oppervlakte-actieve stoffen en oppervlakte-heterogeniteiten op het bevochtigen van vaste wanaen in een gas/vloeisroflvast-systeem. en (2) hel gedrag van gas bell en in vloeistoffen (gedrag in disperse turbulente [weefasenstroming, multiple coalescentie-processen. belgedrag aan een poreuze wand) Deze aspecten worden zowel analytisch/numeriek als via laboralOriumexperimenten onderzochr.

oon

Samenvatting Dit project betreft toepassingen van de transportfysica t.b. v. problemaliek in ontwikkelingslanden. Zwaartepunten van het onderzoek liggen bij windenergie (roloraerodynamica: loepasbaarheid van windenergie in ontwikkelingsianden). zuiger-pompen (zowel voor windpompen ais v~~r de ontwikkeling van een hoog-rendement zonnepomp) en verbrandingsprocessen zoals die optreden in houtkachels (ontwikkeling van houtgeslOokte kooktoestellen met schone verbranding). Naast fysische modelvonning via experimemen en numerieke simulaties speclt het ontwerp-aspect een beJangrijke rol. Er word! sarnengewerkt met diverse groepen in Nederland (fae. W-TUE. ECN, IVO-Tilburg. RED) en buitenland (waaronder Engeland (Reading), Colombia, Zambia, India, Sri Lanka, Bangladesh, DuilSland, Frankrijk).

Kinetische throrie van lfansponprocessen in niet-ideale plasma's (Schram)

Samenvatting Voor plasma's met weinig deeltjes in een Debye-bol gaat de gebruikelijke kinetische theorie niet op. Hel onderzoek betref! de invloed van eindige plasma-parameter op transportprocessen en (partieel) thennisch evenwicht. De hiertoe gebruikte methoden zijn generalisaties van de Kubotheorie, he! Klimontovich-formalisme en het Zubarev-formalisme.

Projekten van het prograntma: GECONDENSEERDE MATERIE; FYSICA EN TECHNOLOGIE van de vakgroep Vaste Stof, NV, vermeid per werkeenheid

07C Fysica van Opperviakken en Grenslagen FOG 7C-Sl.1

Segregatie Verschijnselen (Jacobs, Bergmans, Mikhailov, van den Oetelaar. Denier van der Gon)

Samenvanjng Door segregatie kan de samenslelling aan hel oppervlak van een stof sterk verschillen van die in de bulk. Anderzijds zal de oppervlaktesamenstelling zich wijzigen gedurende het sputteren van eell oppervlak als gevolg van preferentieel spulteren. Lage energie ionenverstrooiing wordt gebruikt om de segregatie effecten te bestuderen.

7C-81.2

Oppervlakte onderzoek met ionenverstrooiing (Bergmans, Jacobs. van den Oetelaar, Drimal, Mikhailov. van der Ven. van Welzenis. Denier van der Gon)

Sarnenvatting Bij processen ais eletronenetnissie. epitaxie. hechling. katalyse en corrosie speelt de allerbuitenste atoomlaag van de vaste stof een be\angrijke rol. Lage energie ionenverstrooiing (LEIS) is een techniek die uitennate geschikt is om de samenstelling en structuur van deze laag te onderzoeken. Naast toepassing van deze techniek met de bestaande LEIS apparalUur wordt ook nieuwe apparalUur ontwikkeld om gevoeliger te kunnen meten, en worden computer simulatie prograntma's omwikkeld en gebruikt om de gemeten spectra beter te kunnen interpreteren en om

24

23 neutralisatie- en reYonisatieprocessen aan oppervlakken te onderzoeken.

07D: C09peratieve versc:hiinseJen. MO

70-78.1 7CoSS,l

Structuur onderzoek van katalysatoren (Jacobs, van den Oetelaar. Anantharaman)

Samenvatting In samenwerking met diverse universitaire en industriiHe laboratoria wordt er met LEIS onderzoek verricht aan de aromaire structuur van katalysatoren. De informatie die verkregen is, is uniek en erg complementair aan de bestaande kennis. Naast gedragen katalysatoren worden ook modelsysremen. zoals geoxideerd NiAI en spinellen bestudeerd.

7C-92.1

Oppervlakte onderzoek met eUipsometrie (Flipse, Verbruggen)

Samenvatting Met spectroscopische ellipsometrie wordt onderzoek gedaan naar de rol van defecten aan het oppervlak van oxidische materialen La.v. katalyse. en naar de verandering van de optische eigenschappen van een oppervlak door de aanwezigheid van dunne metaalfilms.

Samenvatting In de groep word! gebruik gemaakt van de volgende meetmethoden en technieken: Rontgen-diffractie Kernspinresonantie (0.1-1000 MHz) Relaxatie (spin-echo) Magnetisatie (Foner, fluxgate) ESR, AFMR (9-70 GHz) x (dynamiscb) Soortelijke warmte Neutronen-diffractie (E.C.N.) Warmtegeleiding Ver-infrarood spectroscopie Thermogravimetrie Thermokrachtfgeleiding/dilatatie Mossbauer spectroscopie Magneto Optisch Kerr Effect (MOKE) Al deze technieken worden voortdurend aangepast aan de soms wisselende eisen. waarbij met

name de bestudering van magnelische nanostructuren grote eisen stell aan gevoeligheid en informatieverwerking.

70-81.1 7C-93.1

Oppervlakte onderzoek (Flipse)

Ban

quantum structuren op Si(111)

Samenvaning: Om een beter inzicht Ie verkrijgen in de electronenstructuur van laag-dimensionale structuren wordt onderzoek verricht aan een-dimensionale Au en Ag draden die d.m. v. opdampen worden gegroeid op cen gestapt Si{lll) oppervlak. Met behulp van ARUPS en spectroscopiscbe ellipsometrie in combinatie met electronenstructuurberekeningen (in samenwerldng met prof. J .E. Inglesfield (KUN») wordt de electronenstrucuur onderwcht.

7C·93.2

AFM onderzoek Ban k1eine mela.aldeeltjes op oxidische materialen. (Partridge. Flipse)

Samenvatting: Met behulp van een UH\, -AFM wordt de morphologie bestudeerd van kleine melaaldeeltjes die aangebrachl zijn op SiO,. Doel van dit project is allereersl de deeltjesgrootle distributie over het oppervlak te bepalen om yervolgens het CO dlssoeiatie gedrag als funetie van de deelrjesgrootlc te besluderen.

7C-93.3

Morphologie '·an oppervlakken bestudeerd met SPA-LEED. (Ceelen. Denier van der Gonl

Samenvamng: De aanwezigheid van stappen. eilanden en defecten aan oppervlakken is van groot belang bij katalytische process en en in epitaxiale groei van eenkristallen. Om meer inzicht te krijgen in de aanwezlgheid van deze defeclSlructuren wordl mel SPA-LEED (SPOI profile analysis low energy electron diffraction) en met complementaire technieken ( wals Auger electron spectroscopy) onderzoek gedaan naar de morphoiogie tijdens epilaxiale groei van metalen en halfgeleideroppeniakken. en naar de invioed \'an gas exposures op de morphologie van opperdakken.

Construdief teclmisc:b ondenoek (Kopinga, Baselmans, Van der Steen, Noijen, van Kempen, Haarman)

Semimagnetische Halfgeleiders (Swagten, Swliste. De Jonge, Eggenkamp)

Samenvatting Semimagnetische halfgeleiders zijn "Iegeringen" van een oorspronkelijke halfgeleider en een (overgangs)metaal (meestal magnelische ionen), waarbij de 3d elektronen van de magnetische ionen grotendcels gelokaliseerd blijven en de eigenschappen van het systeem bepaald worden door de polarisatie van de geleidingselektronen. Het onderzoek richt zic:b op: L De invloed van magnetische ionen op optische en transporteigenschappen (ook in dunne lagen en helerostrucluren). II. De magnetische eigenschappen en het fysisch mechanisme achter de irneracties in het systeem. Het onderzoek wordt gesteund door FOM + KNAW.

70-86.1

FTeparatietech1Ueken (Brabers. Dalderop. Swagten. Hu)

Samenvatting Voor onderzoek naar eigenschappen van materialen is het noodzakelijk Ie beschikken over preparaten met bekende microstructuur. o.a. ten aanzien van kristalliniteit, bouwfouten, stoichiometrie. disorder, kunstmatige gelaagde structuren, kleine deeltjes. etc. Het onderzoek van dit project, omvat zowe! de vervaardiging van eenkristallen van keramische supergeleiders van semimagnetische halfgeleiders, metalen en oxiden, preparatie van Kleine deel!jes en multilagen als de daarmee samenhangende onderzoekingen naar fase diagranunen en karakterisering van de preparaten

7D-87.1

Supergeleiding (Hu. Brabers. Dalderop. De longe)

Samenv3nin£ De nieuwe hoge temperaluur supergelelders. t>estaande Ult keranllsche OXides. bezinen overgangslemperaturen en krHische velden die aanzienlijk hoger ZiJD dan de "klassieke"

25

metallische supergeleiders. Voor aile roepassingen is een hoge kritische stroomdichtheid essentieel. Daartoe is een grondige kennis van het flux pinning mechanisme onontbeerlijk. Het doel van dit project kan dan ook kort worden omschreven a)s: l. Het prepareren van zowe) polycrystallijne material en als eenkristallen waarbij het accent Iigt op de relatie lUssen micrOS!TUClUUr en pinningsgedrag (Fluxdynamica). II. De smdie van geleiding in polycrystallijne material en en modelvorming. Het onderzoek wordt gesteund door FOM.

70-87.2

Materiaalonderzoek aan oxidische spinellen

(Srabers. Terhell) Samenvaning In dit project worden de projecten Mat 75.4; 75.5. 75.7 en 84.1 samengebrachl. Het doel van dit project is om de elektronische en kristalstrucruur (o.a. mate van kristalJografische wanorde en roosterfouten) in relatie te brengen met fysische grootheden zoals elektrische geleiding, magnetostrietje en anisotropie, spin-glas eigenschappen. thermisehe uitzetting. enz. In feite zijn hierin !Wee deelgebieden: De mechanismen voor de elektrisehe geleiding, waarbij localisatie van ladingsdragers en metaal-halfgeleider fase overgangen van belang zijn; De magnetische eigenschappen van de 3d-ionen, waardoor technische belangrijke fysische grootheden als magnetostrictie, anisotropie, coexcitiefkracht per permeabiliteit bepaald worden.

70-90.1

ArtificieJe structuren: a1gemeen en karakterisering (De longe, Kopinga. v. Alphen, Willekens, Niesten. v. Kempen. v. Opstal,

Haarman) Samenvatlinl! Via modeme opdamprechnieken kunnen artificiele gelaagde structuren worden gerealiseerd bestaande uit gestapelde dunnen laagjes (tot atomaire monolagen) van verschillende componenten. Deze structuren kunnen eigenschappen bezitlen die in natura niet voorkomen. Het onderzoek wordt verricht in nauwe samenwerking met Philips Research Lab. waar de depositie apparatuur staat opgesteld. Het onderzoek richt zich op: I Verkenningen stTUcturele karakrerisering van de mUltilagen in interfaces (Dit project). 11 De magnetische anisotropie in metallische multiiagen(7D-90.2) III De imerlaag koppeling in metallische mUltiiagen OD-9O.2) IV Transportverschijnselen In metallische multiiagen (magneto-weerstand). (7D-92.1) V Koppelmg. anisotropie en transport in oxidische lagen OD-83.1) In dit project OD·9O.1) ligt de nadruk op aspect l. Structuren van magnetische material en (metal en zowel als oxides) worden onderzocht op magnetisch alsmede optisch gedrag. MogeJijke applicatie in de informatie technologie (magnetisch en optisch) is daarbij, naast de fundamen!ele aspeC!en van belang. Structurele karaklerisatie op atomair nivo van interfaces. en de relatie mel de fysische verschiJnselen behoort ook tOl dit project. Her onderzoek wordt gesteund door Philips. EEG en STW.

7D-90.2

Artificil!le structuren: anisotropie en koppeling (De Jonge. Bloemen. de Vries. Willekens. \ Opstal. Duif)

Samenvatlinl1 In artificiele structuren 11IletaHischi geintroduceerd in project 7D-90.1 kunnen ten ge\'olge van

26 grenslaag effecten belangrijke bijdrage aan de magnetische anisotropie worden waargenomen. In extreme gevallen kan het leiden tot loodrecht gemagnetiseerde freins, welke van groot belang zijn voor magneto-optische recording. Daarnaast maakt het onderzoek naar de magnetische interacties tussen magnetische lagen via een metallische tussenlaag deel uit van he! project. Het onderzoek richt zich op: I Beschrijving en bepaling van de diverse bijdragen tot de anisotropie, met name van de oppervlak- en grenslagen en de invloed van struclUur. materiaal en topologie. II Beschrijving en bepaling van het fysische mechanisme van de interlaag koppeling. III Magneto-atomic engineering met de anisotropie en koppeling als bouwstenen Het onderzoek wordt gesteund door FOM. Philips en EEG (Esprit).

70-92_1

Artificil!le structuren: transportverscbljnselen (De Jonge. Kopinga, Swagten, Rijb. Lenczowski, Qian)

Samenvatting In anificiele structuren (metallisch) gelntrOOuceerd in project 7D-9O.l, kunnen grote magnero weerstandseffecten worden waargenomen. De effecten worden veroorzaakt door spin-afhankelijke verslrooiing aan de magnetische grenslagen van AF georienteerde lagen. Het onderzoek richt zich op: I De fundamentele beschrijving van de spin afhankelijke verstrooiing in relatie met het experiment. Optimalisatie van de magnetoweerstand via "magneto atomic engineering", materiaalkeuze. II grenslaagruwheid, etc. DI Nanostructurering van de multilaag films, zowel lateraal als loodrecht (pilaren). Het onderzoek wordt gestetmd door Philips, FOM (STW) en EEG.

70-92.2

Vochthuishouding in poreuze materialen (Kopinga. Otten. De Jonge. Pel (8), Wisse (B»)

Samenvatling De vochthuishouding in bijvoorbeeld bouwmaterialen en andere poreuze material en wordt bestudeerd met behulp van speciale NMR apparatuur: He! project is een samenwerking russen FTL. MO en FAGO (B). Ook vermeld onder 9B-92.2.

70-93.1

ArtificieJe structuren: oxides (De Jonge. Brabers. Bloemen, v.d. Veerdonk, vacature)

Samenvatting In dunne gelaagde structuren van verschillende oxides (magnetisch en niet-magnelisch, geleidend en niel-geleidend) kunnen fundamenteel nieuwe (en welJicht technisch toepasbare magnetische. magnelo-optische en transportverschijnseJen worden verwacht. De symmetriebreuk en koppeling aan het interface en de verschillende spinafhankeJijke electronen lOestandsdichtheden zijn daarbij de fysische mechanismes. Het onderzoek rich! zich op: preparatie van oxidische mUltiiagen en karakterisatie studie van eXChange biasing anisotropie interlaag koppeling over metalen transport (c.q.) tunneling) in multilaag structuren magneto..optische eigenschappen He! onderzoek wordt gesteund door STW en Philips Research.

28

27 07E: Halfgeleiderfysjca. HF

7£..88.1

Groei en karakterisatie epitaxiale GaAs/Al,Ga.fl lagen (Wolter. Leys. v.d. Vleuten, v. Es. Nouwens. Eijkemans, Vonk, Rongen. Hopkins. v. Hall)

Samenvalling Di! project heeft lOt inhoud hel bestuderen van de relaties tussen groeiornstandigheden en fysische eigenschappen van III-V halfgeleiderlagen. ZoweJ het materiaal systeern GaAs/AI,Ga,.,As als ook het systeern InPfln,Ga,.,As worden onderzocht. Het GaAs/AI,Ga,.,As systeem is al ver uilOmwikkeld. Daarorn kunnen hiermee ook ingewikkelde multi-laag strukturen worden gegroeid ten behoeve van opto-elektronische devices. Dit materiaal wordt gemaakt met behulp van Moleculaire Bundel Epitaxie. De fosforhoudende verbindingen worden gemaakt met Chemische Bundel Epitaxy. Deze materialen zijn van belang voor de nieuwe telekommunicatie systemen. De optimalisatie van de groeiprocessen wordt uitgevoerd aan de handmelingen van fysische (optische-, transport-) eigenschappen als ook aan de hand van kristallografische analyse met behulp van hoge resolutie romgendiffraktie.

7£..88.2

Magnetoquantumtransport in 2DEG-strukturen (Wolter. F. Blom, Koenraad, De Lange. v. Hall, v. Haren, v.d. Stadt, Henning, Kemerink)

Samenvalling Een \'an de fundamenteJe problemen m.b.t. het Quantum Hall Effekt (QHE) is de potemiaalverdeling en het stroomprofiel in en rond de Hall-plateaus. lnzicht hierin kan O.a. worden verktegen door experimenten aan strukturen met verschillende geometric. Metingen van electro-optische signalen (Pockels effect en OBle) geven waardevolle aanvullingen op de stroomen spanningsmetingen. Dil onderzoek aan de potemiaalverdeling wordt uitgevoerd aan het 2DEG in Ga.4"s·AlGaAs heterostrukturen. Binnen dit project wordt ook uitgebreid onderzoek gedaan aan het 2DEG dat gevormd wordt door Si-O-dotering in te bouwen in GaAs. Met name de verdeling van de elektronen over de subbanden in eukelvoudige en meervoudige ,,-Iagen wordt bestudeerd.

7E-88.3

D~'narnica

van ladingsdragers in 2D-strukturen ,Wolter. Haverkort. Henning. Claes. Gerritsen, Briibachl

SamenYallinQ Ten beboeve van de omwikkeling vall halfgeleiderlasers en melle opto-elektronische componenten is her \'an belang om fundamemeel fysisch inzicht te verwerven in de dynamica van ladingsdragers in gelaagde halfgeleidersrruclUren zoals quantumputten en superroosters. Dankzij de recente omwikkelingen op ber gebied van subpicoseconde optische technieken is hel thans mogelijk om deze verschijnselen experimemeel te bestuderen. In dit projekt zaI de invangst van ladingsdragers II! een quantumpur worden onderzocht mer behulp van tijdsopgeloste luminescemie-metingen. Het doei is om de verschillende fysische verschijnselen die ten grondslag liggen aan de ladinginvangsl in quamumpunen re omratelen. Daarnaast word! spectroscopisch onderzoek aan laag·dimensionale Slrucruren verrichr.

7E-88.~

Ele1.'trisch transpon in hoge E·\·elden ,Wolter. \. Hall. Haverkc>n. KeiL Gerntsen'

Samem'attin~

Gemoduleerd gedOleerde halfgelelJemrukturen Zi,ill zeer geschikr ab ui!gangsmateriaai cocr melle

GaAs-transistoren (HEMT '" High Electron Mobility Transistor). Schakeltijden van enkele picoseconden zijn reeds bij kamertemperatuur waargenomen. Deze hoge snelheid heeft zijn oorzaak in de ruimtelijke scheiding russen het geleidende kanaaJ en de geloniseerde donoren. Deze transistoren worden in het algemeen bedreven bij elektrische velden die zo hoog zijn dat de elektronen "heet" worden. Het doel van dit project is om de fysische verschijnselen die relevant zijn voor HEMT's Ie onderzoeken en hierbij transponeigenschappen van twee-dimensionale elektronengassen bij hoge elektrische velden te bestuderen. In 1992 wordt gestan met de bestudering van de transponeigenschappen o.i. v. picoseconde elektrische pulsen. De interpretatie van deze laatste metingen wordt ondersteund door Monte-Carlo simulaties van elektronisch transpon in 2DEG-strukturen.

7&-91.1

Zonnecellen (Ragay. Leys, Nouwens, van der Vleuten, Wolter)

Sarnenvatting In 1991 is dit onderdeel van het onderzoeksprogramma gestan met het aantrekken van een post-doc. betaald door de NOVEM. (Min. van Economische Zaken). De aanwezige expertise die opgebouwd is op het gebied van de groei van gelaagde ha\fge\eider strukturen wordt toegepast om nieuwe device concepten voor hoogrendements GaAs zonnecellen te onderzoeken. In het onderzoeksprogramma gaat het met name om de ontwikkeling van p-i-n heterojunctie strukturen, waarbij de optische en elektrische eigenschappen van de cel onathankelijk geoptima· Iiseerd kunnen worden. Met name de implementatie van kwamtumputten wordt bestudeerd. Dit onderzoek heeft alle kenmerken van device fysica en is goed ingehed in het verschijnsel gerichte fundamentele onderzoeksprogramma van de groep.

07E-91.2

IOP-EJectro-Optics (Haverkort, Leys, Wolter. van Es. Eijkemans, Nouwens, van Ruyven. van Sellen, van der Vleuten. Vonk. Yoffe. Hopkins)

Sil!IJenvaqing In bet Kader van hel lOP-Electro-Optics zal het lopende werk worden gecominueerd bij de mogelijke opvolging van fase 2 van het lOP. Dit onderzoek is eveneens device fysisch van aard maar heef! daarnaasr ook een sterke materiaalgerichte component. De groeifaciliteiten van de MBE en CBE zullen biervoor worden gebruikt. Dil onderzoek zal worden uitgevoerd in samenwerking met een aanlaJ groepen (faculteit E, TUD, nT-NL. Philips). Naar verwachting zal dit onderzoek betrekking bebben op nieuwe concepten voor halfgeleiderlasers. niet lineaire optiscbe verschijnselen in halfgeleiders en modulalorstructuren ten behoeve van halfgeieiderlasers (quantum confined Stark effect). De benodigde personele en materiele steun zal worden verleend door hel Ministerie van Economische Zaken.

07F: Laae Temperaturen,

7F-85.1

LI

Sarnenwerkingsprojecten (gehele groep)

Sarnenvatting Her onderzoek in de groep laat zich in bepaalde gevallen combineren mel wensen van andere groepen voor onderzoek in het millikelvingebied Waar mogelijk zal de groep zijn faciliteiten gaarne ler beschikking stellen

30

29 7F-87.1

Samenvat!ing Elektronen aan het oppervlak van superflujde helium vormen een niet-gedegenereerd (quasi) twee-dimensionaal elektronengas met vrijwel ideale eigenschappen. He! vloeibare substraat is atomair glad op macroscopische schaaL extreem zuiver en heen geen periodieke potentiaal. De elektron-beweeglijkheid is zeer hoog en word! tot bij de laagste lemperaturen bepaald door de imeractie met de elementaire excitaties van het vloeistofoppervlak (ripplons). De koppelingssterkte kan bovendien met een aangelegd elektrisch veld worden gevarieerd, Het doel van hel onderzoek is de bestudering van de transponeigenschappen van dit systeem en ordeningseffecten. me! name in zeer hoge magneel'velden,

7F-87.2

Microcalorimetrie (Van der Heijden. De Waele)

Samenvatling In samenwerking met de groepen MO en HF wordt een micro-calorimeter ontworpen voor het meten van de soonelijke warmte van zeer kleine preparaten in het millikelvingebied. Een conventioneel type is reeds beschikbaar voor routinematige metingen van de soonelijke warmte, Gewerkt wordt aan een nieuw type. gebaseerd op ionen-geimplameerd Si en Si IC-technologie of gebaseerd op GaAs met MBE-technologie (in samenwerking met de groep HF). De nieuwe devices zijn pOlemieel ook imeressant voor toepassingen als calorimetrische deeltjesspectrometer. De ontwikkeling van de thermometercomponent brengt onderzoek naar de transporteigenschappen van een halfgeleider nabij de metaal-isolator-overgang met zich mee. dat ook op zichzelf interessant is,

7F-89.1

KritiSche verschijnselen in straming van 'He- "He-mengsels IDe Waelel

Samenvaning Bij stroming van 'He door 'He mag de wederkerige wrijving tussen de twee componemen niet worden verwaarloosd. Er worden numerieke simulaties van wervels in 'He uilgevoerd. teneinde meer inzlchr te verkrijgen in de guantumlurbulemie van 'He In 'He- 4He-mengsels. De laarste lijd vall hel accem op de numerieke analyse van werveldynamica.

7F -90.1

Projecten van hel progranuna van de vakgroep SYSTEEM- EN REGELTECHNIEK, :NR

Elektronen aan een helhunoppervlak (Pe!ers. Sommerfeld. Van der Heijden, De Waele)

Koeling door adiabatische expansie van 'He in 'He (Voncken, de Waele)

Samenvattine Als het zou lukken )He Ie verdunnen mel 'He vanuit de superfJuIde toestand van 'He (begintemperaluur < I mK) kunnen in principe extreem lage temperaturen worden gehaald (lager dan 100 IkK). In eerste inslantie zijn de verschijnselen die samenhangen met de expansie bij hogere temperaturen onderwerp van studie, Er word! gewerkt aan de realisatie van een opstelling in een mengkoeler. waarbij via een superlek superflu'ide 4He geinjecteerd word! in zuiver 'He,

05B: Produktiebeheersing 5B-SUO

Methodologie experimentele modelbepaJing (Van der Linden, Renes. Weijers, Geraets)

Samenvatting Het onderzoeksgebied "Methodologie experimentele modelbepaling' is gerichr op de omwikkeling van methoden en strategieen voor de experimentele bepaiing van dynamische modellen van multivariabele produktieprocessen en her gebruik van deze modellen voor het ontwerpen van regelstrategieen en/of aanpassingen van de technische processen zeit met als doel de verbetering van de procesbeheersing, Voor de modelvorming worden zowel parameterschatting in fysisch-technische modellen als ook multivariabele black-box identificatie-methoden beschouwd, Daamaast worden experimentontwerp. data-acquisitie. data-conditionering, signaalanalyse. modelvalidatie, set-point optimaiisatie, regelaarontwerp, rege1aar-implemematie en evaluatie bij het onderzoek betrokken, De ontwikkelde methoden worden ondergebracht in het door de vakgroep ontwikkelde pakket PRIMAL, dal dienst doet ais gereedschap voor de toepassing van de methodologie en de methoden op produktieprocessen in de praktijk.

58-84.40

Flexibele automatiSering in de procesindustrie (Rademaker, Rijnsdorp (UT), Verwater, Otten. Michalak (TPD-TNO" Dijksrra (TPD-TNO»

Samenvatting De aandacht richt zich voornamelijk ap de fJexibele automatisering van ladingsgewijze produktieprocessen en de besturing van complete produktiesystemen, d,w.z. inclusief opslag . toe - en afvoer en integratie van procesbesturing naar produktiebeheersing, Samenvatting STW-project In nagenoeg aile sectoren van de batch georienteerde procesindustrie worden processen uitgc\·oerd met behulp van vaste voorschriften: recepten, De produktie volgens starre recepten betekenr \'aaK. dar Ian,!,! niet aitijd efficient wordt omgegaan met grondstoffen. energie en produktietijd, Her gevolg is dat er verspilling optreedt. war in lagere winst en/of onvoldoende produktkwaliteit uitmondt. Binnen het project ComputerondersteuJlde receptuurverbetering wordt cen werkwijze omwikkeld die op modelgebaseerde fJexibele recepten berust, waarmee het mogelijk is om recepten systematisch te kunnen aanpassen aan bijvoorbeeld variaties op de markt. in de procescondilies. milieu-eisen. etc. De ontwikkelde aanpak is gelmplememeerd in het FRIS-softwarepakket. 'omworpen in FORTRAN 77 mer UNIFACE schermen voor userinterface en datapresentarie. en volgens de PRIMAL regels, RSIIDiscover-pakket verzorgt de uitvoering van de experimentontwerp--module. Het project wordt uilgevoerd in de samenwerking mel het TPD TNO. Ondersteuning word! gegeven door de Stichting voor de Technische Wetenschappen (STW) en door samenwerking mel Akzo Information Services. AVEBE. DSM Resins en Gisl-Brocades,

OSB-84,9()

Diverse systeem- en regeltechniscbe onderwerpen (Blok. Van der Grimen. Rademaker)

Samenvalting Door het vertrek van Van der Grimen en Rademaker komI dit onderzoeksprojekt te verYailen,

118-81.2

31

32

Projekten van het programma van de vakgroep DIDAKTIEK NATIJURKUNDE, NO

van zowel de architectuur van het totale meet· en besturingssysteem. de gebruikte hardware (computer. interfaces) en de software. De mate waarin deze op elkaar zijn afgestemd. de betrouwbaarheid en de real·time eigenschappen vormen belangrijke aandachtspunten. De genoemde architecturen dienen ook oplossingen te bieden voor die experimenten waar de k1assieke werkwijze. waarbij eerst de gegevens worden opgeslagen en daama pas verwerkt en gepresen· teerd, onmogelijk wordt.

Veldwerk (allen)

Samenvatting Regelmatig wordt door de vakgroep ingespeeld op onderzoeksvragen aangedragen door het veld, meestal door natuurkundeleraren. Hieruit komen vaak kone onderzoeksprojekten voon. Ook studenten kunnen ideen aandragen. Er wordt in het bijzonder gewerkt aan de ontwikkeling van lesmateriaal om technische toepassingen en aspekten van de technische fysica op te nemen in de natuurkundeprograrnma's van het voongezet onderwijs.

118-85.1

Hl!t eXPI!riment in de bovenbouw havo en vwo (Feiner,Valkier. S., Verkerk. G.)

Sameuvatting Er wordt gewerkt aan een practicumcurricu!um voor de bovenbouw. in het bijzonder voor het vwo, dal moet leiden tOt een serieuze afsluiting in de vorm van een practicum schoolonderzoek of zelfs eeo zelfstandige experimentele onderzoeksopdracht. In dit curriculum passen ook computerex:perimenten. praktische toetsen en demonstratieproeven.

118-90.1

Probleemoplossen in het natuurkunde-onderwl,ls (Ferguson-Hessler. M., Taconis. R., Verkerk. G.)

Samenvaning Onderzocht wordt in hoeverre probleemoplossingsvaardigheden en welke probleemoplossingsvaardigheden in het naruurkunde-onderwijs op havolvwo in de bovenOOuw Ie weinig aandacht ktijgen gezien de eisen die het HO stell. De vraag is vervolgens aan welke eisen lesmateriaal voor havoivwo m.b.!. probleemop!ossen zal moeten voldoen.

llB-91.1

Goed natuurkunde-onden\;js voor iedereen: meisjes L-\!ting. A .. Verkerk. G. i

en jongens

Samenvanin£ Her yak natuurkunde speelt in her algemeen vormend onderwijs een belangrijke rol in de keuzemogelijkbeder. voor vervolgstudie. met name voor natuurwetenschappelijke en rechnische vervo!gopleidingen. \'oortS blijkt dar vooral meisjes. vaak in een te vroeg stadium. natuurl"mde hebben !aten (en nog steeds laren) vallen. In vervolg op her in augustus 1991 beeindigde MEr..']'. projekt concentreert het onderzoek m.b.!. deze problematiek zich op de didaktische aspekten \'an he! yak naruurkunde.

98091.2

Samenvatting Bij vee! experimenten neemt de behoefte aan real·time dataverwerkingscapaciteit zodanig toe. dat hierin niet meer door een enkele processoreenheid kan worden voorzien. In deze gevallen kan met voordeel een multiprocessor·architectuur worden toegepast. Onderwerp van studie vormt de inzet van dit soon systemen bij fysische experimenten en technische processen. Deze vereist speciale voorzieningen La.v. de architectuur. de communicatiestructuur. de hardware en de software.

98092.1

9B·91.1

Real-time data·acquisitie en -reductic werkgf0cp'

I G;;hele

Samenva!tin~

Fysiscll infonnatievoorzieningssysteem voor neonatologisch onderzoek (De Jong. Kopinga, van Nijmweegen. Smeets. Wijn)

Samenvatting In samenwerking met de afdelingen Klinische Fysica en Neonatologie van het St. Joseph Ziekenhuis in Veldhoven wordt gewerkt aan cen informatievoorzieningssysteem voor neonatologisch onderzoek. Het doel van het project is o.a. het optimaliseren van de behandeling van te vroeg geOOren kinderen. Daanoe worden zoveel moge/ijk meetgegevens on·line verzame!d, bewerkt en opgeslagen. Vervolgens worden zowel het trendrnatige verloop van deze parameters als de variaties rond dir verloop in kaaet gebrachr. Hel project wordt uitgevoerd samen met de werkgroep KFM.

98-92.2

Vochthuisbouding in poreuze material en (Kopinga. Pel (B). Hendriks (B). Wisse (B»

Sameovaning De vochthuishouding in tal van bouwmaterialen is van grote invloed op de duurzaamheid. de zoutuitslag en de hechting. Om deze vochthuisilOuding. zowel statisch als dynamisch. in kaan te brengen worden meetmethoden en een meetinstrumem optwikkeld gabaseerd op kernspinresonamie. De korte relaxatietijden en brede resonantiesignalen stellen speciale eisen aan de RF apparatuur en de data·acquisitie. Het project wordt uitgevoerd in sarnenwerking met de groep MOV en de vakgroep FAGO van de faculteit Bouwkunde.

98-92.3 Prolekten van het programma van de werkgroer FYSISCH TECHNISCHE LABORA TORIUl\IAl TOM ATISERING. FTL (me! mgang \·an 1994 vallend onder de vakgroep FYSISCHE INFOR"lATICA, !'iF,

Real.fune multiprocessorsystemen (Van Houten, Kopinga, van Nijmweegen)

Zeer snelle infrarood e1Iipsometrie (De Hoog. Kopinga. Kroesen. van Nijmweegen)

Samenvatting Om onder andere tijdsafuankelijke effecten hij plasma-etsen en -depositie (hijvoorbeeld gedurende het aan· en uitzenen van her plasma, [e kunnen bestuderen worden een merhode en een instrument ontwikkeld waarmee infrarood ellipsometrische metingen verricht kunnen worden met een tijdresolutie van 30 11-$. De opzet van het geautomatiseerde meetsysteem is zodanig. dat de optredende grote ,gegevensstromen icirca 8 Mbyte'sl ook gedurende een langere aaneengesloten rijd verwcrkr en geanalyseerd kunnen worden He! project wordt uitgevoerd samen mer de graep

EPG

34

33 9B-92.4

Synthetiscbe grenslaagexperimenten

(Van Galen. Van Heijst. Kopinga. Voskamp. Zondag) Samenvatling Om een betere inzicht te kriJgen in het gedrag van turbuleme grenslagen worden bepaalde driedimensionaJe wervelstructuren kunstmatig opgewekt en wordt bestudeerd welke "signatures" dergelijke structuren op een set sensoren overbrengen. Ook kan de invloed die bepaalde structuren op elkaar uitoefenen wellicht in kaart gebracht worden, Van wezenlijk belang voor de voortgang van dit onderzoek zijn snelle en betrouwbare analysemethoden. veel sensoren en veel metingen per tijdseenheid, en specifieke (parallelle) hardware, Het project wordt uitgevoerd samen met de vakgroep NT

9B-93.1

Dynarnisch reconfigureerbaar DSP systeem

aandachl voor enige lijd verlegd naar de problematiek van de kernenergie, Ook dir onderwerp is verlaten en op I november 1993 is het projekt beeindigd door omslag van de onderzoekeL Hiermee is dit projekt afgesloten,

IF-93.1

Samenvatting De problematiek van de kernbe- en onrwapening is imernationaal nog steeds een belangrijk onderwerp, met politieke aspekten als verdere ontwapening van de kernwapenstaten en gevaar voor verdere verspreiding over meer landen, Het heef! ook technische aspekten als de monitoring van een toekornstig kernstopverdrag en sateJlietwaarnemingen van verdachte aktiviteiten, In her kader van het projekt word! de ontwikkeling op dit gebied besmdeerd, gerapporteerd voor geimeresseerden in Nederland en voorstellen gedaan voor verdere voortgang van omwapening,

(Duarte (E), Kopinga. van Nijmweegen. Verhagen (E» Samenvaning De real-time verwerking van experimemele gegevens en de besturing van de betreffende opstellingen zou aanzienlijk versneld kunnen worden door het toepassen van Digitale Signaal Processoren (DSP's), Her doel van het project is her ontwikkelen van een OSP systeem, waarvan zowel de configurarie als de programmering voldoende flexibel is om in te kunnen spelen op de experimemele eisen, De communicatie tussen de verschillende modules vomJl hierbij een belangrijk thema, Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met de vakgroep EMV van de faculteit E,

Projecten van het programma van de werkgroep KLINISCH FYSISCHE MEEITECf[II.'lEKEN, KFM (met ingang van 1994 vallend onder de vakgroep FYSISCHE INFORMATICA, "'F) 80·92.01

Analyse van u1trageluidmetingen (Massen. Wijn)

Samenvamng Aan de RUL te Maastrkht worden ultrageluidme!ingen verrichr aan grote perifere bloedvaren, Analyse van de meetresuitaren moet leiden 101 een juiste imerprelatie van de positie van de vaten en de bloedstroomsnelheid binnen deze varen als functie van plaats en tijd,

Projecten van het programma van de werkgroep NATUURKUNDE EN SAMENLEVING, N&S IF-90.1

Controverseproblematiek in de laserteclmologie (pals. Van der Sijde. Van Haeringen)

Samenvattine De controverse problemariek is in hel vakgebied van natuurwetenschappen en samenleving een belangrijk aandachtsgebied. aangezien hel zich bezighoudt met de reacties die wetenscltappelijk· technologisch handelen in de samenleving oproepl. met name in het !leval van controversiele loepassingen, De insleek op de problemaliek was omieend aan de laserrechnologie. mede in verband met de roepassingen In SO! verband Na een sludie over comroverse problematiek en ethiek is de

Kembewapening en -ontwapening (Van der Sijde)

fae. N

BULAGEG

SOCIAAL JAARVERSLAG 1993

-.2I!lIJ!jIDING

Ook het SOClAAL J~VERSLAG 1993 kent weer een vergelijkbare opzet als de verslagen van voorgaande jaren. Dit houdt in dat Hoofdstuk I zal gaan over de aktiepunten van het per soneelsbeleid. In de Hoofdstukken II tot en met V treft u indikatoren en kengetallen aan met betrekking tot personeelsvoorziening, arbeidsvoorwaarden, -omstandigheden en -verhoudingen. Hoofdstuk VI laat algemene konklusies :ien, in hoeverre de aktiepunten van het personeelsbeleid :ijn gerealiseerd. Tot slot zal in Hocfdatuk VII nader ingegaan worden op de beleidsvoornemena voor 1994 en de jaren daarna. Eindhoven, 22 april 1994

1.3 Reorganisatie fakulteitsburo In 1993 heeft het OPTUE ingesterod met de hersehikking van het fakulteitsburo. Daardoor is de struktuur van het fakulteitsburo ala volgt: • Groep Onderwijs en Onderzoek * Groep Bestuar en Beheer • Groep Personeel en Organisatie. De laatste "slag" die gemaakt moet worden en welke als formele reorganisatie te bestempelen is, is het overdragen van de leidinggevende bevoegdheden van de direkteur beheer naar de k~rdinator Bestuur en Beheer. Ten aan:ien van de groep Personeel en Organisatie kan vermeld worden dat een personeelsadviseur is aangesteld, die voor een groot gedeelte bet aspekt personeelszorg als taak heeft.

Personeelszaken fakulteit Technisohe Natuurkunde, A.C.J. Sens, P&O-adviseur.

1.4 Positieve Aktie Door het College van Bestuur is tijdena het Bilateraal Overleg '93 nogmaals gewezen op het aktiepunt "positieve Aktie" , d.w.z. het bevorderen van de inen doorstroom van het aantal vrouwen in zowel WP-. ale teohnische en hogere OBP-funkties. Door de sfdeling Pereoneelszaken zal een notitie worden samengeeteld ten behoeve van de overlegvergadering met de Dienstcornmissie-N.

II •

1.

%.1.

Poraatieplanpipq

Door de forse afnarn. van de 1e geldstroomrniddelen. ook voor de kernende jaren, :a1 de personeelsforrnatie onder grote druk komen te staan. Het fakulteitsbestuur en de direkteur beheer hebben een voorstel gedaan om vroegtijdig te anticiperen op de ontwikkelingen van de komends jaren ("Personeelsformatie 1996"). In het verslagjaar 1992 werd de verwachting uitgesproken dat eind 1993 een begin gemaakt zou worden met de uitvoerlng van de "Personee1sformatie 1996". Maar uit het over leg met de (vak-)groepen en over1eggremia binnen de fakulteit, is gebleken dat ten behoeve Van de draagvlakverbreding, de besluitvorming naar een later tijdetip verechoven rooest worden. Inmiddels is bekend dat het vooratel ·Personeelsformatie 1996" in mei 1994 aan de fakulteitsraad ter goedkeuring sal worden voorgelegd. Pas daarna kan een aanvang gemaakt worden met de implementatie. Dit betekent dat de instrumenten van personeelsbeleid vooral gericht zijn op de afbouw van de personeelsformatie. De nota "Personeelsformatie 1996" geeft alleen de kwantitatieve personele kaders aan (aantallen personeel) maar zegt minder over het nivo van de funkties. Hiervoor zal het organiek Kader als hu1pmiddel ingeset worden. 1.2 0ra.Disk Eader Het referentiekader orgsnieke funkties fakulteiten (afgekort, Organiek Kader) ie een ontwikkelde methodiek die funktiewaardering voorsl benadert vanuit sen toekomstig. organisatorisch perspektief (doelatellinge~ ->tsken->funkties) . Hoewel het ogenschijn1ijk minder gericht is op de invividuele behoefte van de medewerk(st)er, is het resultaat vocr de medewerk(st)er uiteindelijk dat hij/:::ij meer duidelijkheid krijgt over evt. loopbaanperspektieven en de personele akties die daarvoor noodzakelijk zijn. Het Organiek Kader is due een gestruktureerde benadering. Eind 1993 is het Organiek Kader gereedgekomen; het ligt op dit moment ter bespreking bij het OPTUE.

PBJtSOrgBLSl7OO!!.ZIBIIllfGI!f

11.1 PersoDeelsbesettipg Op 31 december 1993 bedroeg de totale bezetting in fte: Ie geldstroom 2e geldstrootl\ 3e ge1dstroom AI0-2 (IVO) student-ass." praktikanten*

200.0 34.4 21.4 20.0 5.6 S.O 289.4

(201.35) ,... ( 35.90) ( 12.20) ( 14.00) 5.60) ( 8.00) (

--------277.05)

(l97.0)**" ( ( ( ( (

27.8)

10.7) 12.0) 5.6) S.O)

-------(261.1)

orngerekend naar totaal fte over 1993 aantallen 1992 **. aantallen 1991

••

Ten opzichte van 1992 is er een stijging van 12.45 fte ondanke een lichte teruggang in de Ie en 2e geldstroorn. De stijging wordt vooral veroorzaakt door een toenarne van het aantal AIO-2's (+ 6.0) en door een toenarne van de 3e geldstroorn medewerk(st)ers. Dit laatste beeld wordt eehter vertroebeld omdat de post-doos in het kader van het "aanjaagbeleid post-docs" hierbij meegeteld zijn. In het aantal van 200 fte 1e geldstroorn personael :ijn opgenomen de zogeheten "fondsaanstellingen" (13.075 fte). Het personeel dat ten laste van de Ie geldstroorn komt. bedraagt dus feite1ijk 186.525 (zie tabsl lop de volgende bladzijde.) Bij de cijfermatige verwerking van de hiernavolgende tabellen wordt de Ie geldstroomformstie _clusief fondsaanstellingen grotendeels als uitgangspunt genornen.

-4-3-

T51 bel 1

P e[gonQ! 1 I

Funktiekategorie Hoogleraren UHD UD

pOllt-doc/KNAW A1o-4 OBP-techniBch OBP-administratief Leerling-wezen Sub-totaa1

full-time part-time full-time 11.0 15.0 21.0 9.0 28.0 68.0 7.0 159.0

7.0

8.4 0.8

12.8 15.0 23.9 11.225 29.0 68.9 22.9 3.2

9.325

9.0

9.6

186.925

2.0 2.0 1.0

0.9 0.5 2.4

0.4

AIo-4 (3e GS) post-doc· (3e GS) Overig WP POll GS) OBP-techniBcll (3e)

7.0 10.0 1.0 2.0

0.6

Student-ass. Praktikant.n Sub-totaal TOTAAL-GENERAAL

1.0

1.5 2.225

18.0 23.0 7.0 1.0

Sub-totaal

part-time

1.8

A1o-2 AIo-4 (2e GS) Post-doc (2e GS) OBp-technillch (2e)

A1O-4 (Fonds post-doc (Fonels) OBI' (FondB)

totaal

vrouwen

mannen

0.5 2.575

79.0

4.875

0.4

1.0

20.0 25.0 8.4 1.0 7.0 10.6 1.0 2.8

0.8

2.0 3.0 5.0

2.5 5.575 5.0 5.0

88.B75 5.6

:

gemiddelde l.,ftiidBopbouw naar mannen/vrouwen

Tabel 2.

be I Itt'~ng n aar funktiecateaorie'

B.O

102.475 289.4

Opmerkingen: . _ op 31.12.1993 was er sprake van 2.5 fte HL-vakatures welke Ln de loop van 1994 naar verwachting %u11en worden opgevuld. _ Het percentage van het aantal tijdelijke aanstellingen (43.025) binnen de le ge1dstroomformatie bedraagt 23\ (1992: 29.2\). _ Het aandeel vrouwen binnen het totale personeelsbestand bedraagt 9.8\ (1992: 9.24%), ondarverdeeld in: WI' • 2.60\ (1992. 4.24\) OBI' : 17.05 \ (1992:14.39\). - De verhouding WP:OBP is 1:1.04 (1992: 1:1.03). _ Het percentage dealtijd-funkties is 10.1\ (1992: ~:5\). Dit wor~t vooral veroorzaakt door de re1atieve toename van de deelt~)d-funktiell bLnnen het totale personaelSbestand. Voor vrouwen is dit percentage over 1993: 51.6% (1992: 41.8\); bij mannen is het "slechts" 5.5\ (1992: 5.1\). 11.2 Leeftiidsopbouw personeel OVer 1993 was de gemidde1de leeftijd 42.6 jaar (1992: 41.3, 1991: 41,2). Mannen: 42.9 jaar (1992: 41.6, 1991: 41.5). Vrouwen: 40.0 jaar (1992: 38.4, 1991: 38,2).

mannen

vrouwen

re1.

klasBe

Gil.

s 24 25' 30 35 40 45 50 55 l!: 60

10.2 2B.8 15.125 17.0 14.8 20.7 26.7 27.0 8.0

6.1 17.1 9.0 10.0 8.8 12.3 15.9 16.0 4.B

168.325

100.0

29 34 39 44 49 54 59

Totaal

GB.

totaal Gs.

rel.

---2.2

12.0 30.8 17.525 19.8 16.B 25.3 29.3 27.0 8.4

6.4 16.5 9.4 10.6

--0.4

9.7 10.7 12.9 15.1 10.7 24.7 14.0

13.5 15.7 14.4 4.5

18.6

100.0

186.925

100.0

re1.

1.8 2.09 2.4 2.8 2.0 4.6 2.6

9.0

opmerkinaen! Dat de g~iddelde leeftijd ge1eidelijk toeneemt iB, in vergelijking met 1992 (zie vorig jaarverslagJ duidelijk. De leeftijdsklassen vanaf 50 jaar maken een relatief groter aandeel uit. terwijl het aantal van de leeftijdklasBe 25-29 jaar enigszins ill afgenomen. Indian de VUT-rege1ing in 1995 daad_rkelijk ophoudt te belltaan, zal de gemiddelde leeftijd de komende jaren nag maer toenemen. InBtroom van relatief jonq perllon_l ill van positieva invloed op de leeftijdsopbouw. Hiervoor za1 de komende jaren ·_inig gelegenheid belltaan gelet op net "krimp"-scenario dat voor de fakulteit geldt. II.3

IpltFOOl! perlOD. .l

In 1993 zi;n er 43 medewerk(lIt)ers in dienllt getreden met een formatiebes1ag van 38,6 fte. Hat betreft hier de velladiga inetroom mat uitzondering van 2e galdstroompersoneel, atudentaBsilltenten en praktikanten. Dit batekent 13.33\ van de qemiddelde bezetting (1992: 15,36\, 1991. 14.9\). Veor de aanlltellingen is als volgt gsworven: Interne werving: 11 personen Via advertentiell' 9 parsenen Andere wi;:e : 23 perllenen (m.n POllt-docll, tijdelijke aanstellingen). De gemiddelde wervingskosten per medewerk(st)er hebben bedragen, f 2121,-- (1992: f 3606,--, 1991: f 3174,--).

Tabel 3.

Instroom personael

mannen funktiekategorie Hoogleraren post-docs A1O-4 A1O-2 I OBp-technisch OBP-adminilltratief I Leerling-wezen I Totaa!

I

vrouwen

totaal

full-time part-time full-time part-time

i

I

,

11.0 7.0 10.0 6.0 1.0

0.6 0.6 0.4 O.S

35.0

0.6 11.6 7.0 10.0 6.4

2.4

I I i

I !

0.4 O.S

,

1.2

~

I

1.4 1.6 38.6

,

-6-5-

III. 11.3.1. Andere inltroomqegeven, In 1993 is aan 56 personen, van wie 25 uit 10 verschillends landen, sen gastvrijheidsverklaring verleend. Ten aanzien van de studentsssistenten zijn er 81 mutaties verwerkt (1992: 76) betreffende 47 NDA's. In totaal zijn er 20 praktikanten (1992: 21) binnen de fakulteit werkzaam geweest. Net als in 1992 zijn er 5 uitzendkrachten werkzaam geweest (piekwerkzaamheden, vervanging bij ziekte) met een totale werktijd van 35 weken (1992: 40 =:~). Ret betreft hier werkzaamheden van sekretariee1/administratieve Het aantal research fellows in 1993 bedroeg 6.0. 11.4 Uitstropm persopeel In 1993 hebben 27 medewerk(at)ers de fakulteit verlaten, met een formatiebeslag van 25.0 fte (1992: 26.B fte). De redenen van uitdienattrading zijn geweeat: * pensioen 1.0 VUT : 1.0 eigen verzoek , 4.8 b"indiging periode : 1.!L..2. Totaal 25.0 Tabel 4

tJ'tst rOQB1 .b

I funktiekategorie

I

UO

Post-docs/onderz. I AIO-4

I I

I

mannen

I I

I

~rsone!

AIO-2 OBP-technisch OBP-administratief Leerlingwezen

l.0 4.0 6.0

I

O.B

5.0 4.0 2.0

II I

0.4

I

1.6

Totaal

0.2

0.2

totaal 1.0 4.2 6.B 5.0 4.4 2.0 1.6

5 personen 1 persoon 4 personen.

111.2 Fupktitwaarderipg In het kader van de Apri1ronde en herschikking taken fakulteitsburo hebben 18 funktiewaarderingsonderzoeken plaatsgevonden. In 4 gavallen werd sen hogere salarisschaal toegekend. Alle andere funkties bleven op hetzelfde funktienivo gewaardeerd. In totaal zijn 5 medewerk(st)ere in beroep gegaan bij de TUl!:-bezwarencOllllliasie funktiewaardering. Op dit moment hee£t genoemde commissie nog geen uitapraak gedaan. 111.3 Qude£lcbAp.yer1o£ Vier personen hebben hiervan gebruik gemaakt, vrouwen , 2 (1992, 1) mannen ,2 (1993. 2) De periode van het verlo£ was achtereenvolgens 7, 6, 3 en 6 maanden voor' 0.30, 0.45, 0.50 en 0.50 van de werktijd.

In 1993 is aan 13 personen (6.95\) &en hogere schaal toegekend, OBP-£unkties , 9 (4.8\) WP -funkties I 4 (2.1%). Vocr 1992 waren deze cijfers resp. 4.9\, 2.45%, 2.45%. B. '1'oe!cepnipq extra per:l.o4il!k

Hiervoor kwamen in totaal 4 personen (2.1%) in aanmerking: OBP-funkties : 1 (0.5%) WP -funkties , 3 (1.6%). In 1992 was dit resp. 4.4\, 1.96%, 2.45%.

25.0

11.5 Vasts aanstsllipgsp Ret tijde1ijk dienstverband van 2 UO's en 1 administratief medewerker werd omgezet in een vast dienatverband (zogeheten "proeftijd-omzetting"). 11.6 Ambts- en d1sp'tipbilea Ambtsjubileum 25 jaar Dienstjubileum 25 jaar Ambts- en dienstjubileum 25 jaar

111.1 BepoFdelipqs- en fUAktioneringsge'Prekkep In 1993 zijn er 14 formale beoordelingen opgesteld m.b.t. vaste aanstelling, bevordering, enz. T.a.v. funktioneringsgesprekken is sen aanvang gemaakt met een onderzoek naar de kwa1iteit van de funktioneringsgesprekken. Door middel van een steekproef is naar de ervaringen van ::owel leidinggevenden ale medewerk(st)ers gevraagd. Op basis van deze ervaringen zul1en evt. voorste11en ontwikkeld worden ten aanzien van het instrument £unktioneringsgesprekken.

111.4 BeJo14tgipg A. !(j,i'i.qi.D!iI .al.rillChAa1

vrouwen

full-time part-time Ifull-time part-time

A8BEIDSVOOBWAABDEft

C. ZoekepDipg gratifikatie. Het totaal uitgekeerd netto-bedrag bedroeg J 13.650,--, hetgeen aan totaal 18 personen (9.6%) werd uitgekeerd. (1992, 14 personen, 6.85%). Het gemiddeld toegekende bedrag per medewerk(st)er bedroeg' J 75B,-- (in 1992 was dat J 829,--). OBP-funkties I 16 (B.6%), gemidde1d J 665,-- netto WP -funkties: 2 (1.0%), gemiddeld J 1500,-- netto. Duidslijk ia dat ten opzichte van 1992 een verschuiving is opgetraden ten gunste van het OSP-personsel.

p. lunktioperingstoe1aqe Vorig jaar werd, naar aanleiding van de toekenning van &en funktioneringstoelage aan &en OBP-medewerker, gememoreerd dat deze toelage de komende jaren zou gaan toenamen. In 1993 ia opnieuw een funktioneringstoelage toegekend. Hoewe1 dit due geen grote atijging van het aanta1 toelagen betekent, duiden de eerste aanvragen uit de Aprilronde 1994 er reeds op, dat in 1994 opnieuw &en verdubbeling zal optreden t.o.v. 1993.

-8-

-7-

IV.

ARBIlpSOIISTJIII)JGJIIl)I!J

IY.! liekteve[!uia alstaA!A

In over leg met de Personeelscommissie zijn in 1993 de volgende criteris opgesteld om in aanmerking te koman voor een funktioneringstoelage: 1)

Rr moat sprake van zijn dat iElllland zich op het einde van zijn/haar schaal bevindt c.q. dat het organiek Kader het niet mogelijk maakt dat het personeelslid nog in de toskomst voor een bevordering in aanmerking

komt. 2) Haast een gosde funktie-uitoefening, welke blijkt uit de kwantitatieve en kwalitatieve output, is er sprake van een persoonlijke invulling van de funktie welke zich uit door o.a. inlet, flexibiliteit, toewijding. klantvriendelijkheid. loyale opstellinq, enthousiasme e.d.

Vorig jaar werd reeds melding gemaakt dat het ziekteverzuim binnen de fakulteit ~ van dien aard is. dat het specifieke aandaeht eist. Een en Ander na een onderzoek waarbij de Oiensteommissie werd betrokken Oezelfde konklusie is ook voor 1993 te trekken. Uiteraard blijft wel de aandacht ui10gaan naar de soeiaal-medische begeleiding van individuele medewerk(s1o}ers waarbij sen taak veor het Socia&1-Mediseh Team (SM'l') is wsggelegd. Oit SMT, bestaande uit bedrijfsarts, bedrijfsmaatschappelijk werker en personeelsadviaeur, is in 1993 6x bij elkaar gsweest waarvan 2x in aanwezigheid van de direkteur beheer.

IVra liekteyerluim 1993 E. Sebaalqarapti. Opnieuw heeft in vergelijking met het vorig verslagjaar een minimale daling plaatsgevonden. Voor 1993 was het percentage 10.65 (1992: 10.76\), OBP-funkties, 2 (1.05'} WP -funkties • 18 (9.S2\). Het bstrof dus 20 personen, terwijl in 1992 22 personen onder de 'schaalgarant!e" vielen.

Tibel 5. Ziekteverzu1mpercentage per \WP

(Vak-)groep NA* NO

HI 111.5 Op1eidinqen In 1993 wall het bedrag aan opleidingskol1oen f 84.600,-- (0.46\ van het totale perloneelsbudget). Dit ill een toename van 85\ in vergelijking met

NO

1992 (0.25',.

De gevolgde opleidingen zijn onder te verde len in: • Dienstopdrachten '100\ vergosding Studiefaci1iteiten: 50 of 75\ vergoeding. Hiervan hebben 25 resp. 3 personen gebruik gemaakt (1992: 26 resp. 7). Konk1usie is dat 4 personen minder gebruik hebbsn gemaakt van op1eidingsmoge1ijkheden maar dat de gemiddelde kostan per perscon zijn gestegen. III,f Personale 1a.tlD 1993 Schaalealarissen Sociale lasten OVerige perloneelslasten

Beschikbaar 1993 15.581.600 2.567.400 461.200

Uitgayen 1993 14.969.400 2.457.600 767.200

Totaa1

18.610.200

16.194.200

Beschikbaar 1993 Opbouw oyerige personeelslasten 40.000 Gewetensbezwaarden 200.000 Uitzendkrachten + Detachering THO OVerwerkgelden 50.000 Opleidingskosten 95.000 Kosten woon-werkverkeer/verhuiskoaten 50.000 Advertentiekosten personeel 1.000 Reis- en verblijfkollten so11ieitanten 5.000 Toelagen 20.200 Diversen: o.a. AAW-gelden, tegemoetkoming ziektekosten, maa1tijdvergoedingen, stagevergoe4ingen, enz. voorzieningen wachtgeld Totaal overige personeelslasten

461.200

Uitgaven 1993 84.400 63.100 252.300 (TNO) 43.100 84.600 102.900 SS.700 2.800 3.200 27.800

57.400 810.300

Gamiddeld Tot.

*

uitgesplitlt naar WP/QB

, Gamid.

\ OBP 7.43\ 2.76\

3.83' 2.41\ 0.95\ 2.00\ 0.48\ 1.13' 1.07\

1m NT NY

(~ak-lgroep

---------

13.15' 5.91% 4.41' 5.45\

1.48'

(~ak-)groep

7.35\ 2.53\ 0.91\ 5.91\ 5.22' 2.00\ 1.00\ 3.05'

Incl. de Bedrijfsgroep Laboratoriumsutomatisering

9pmarkingen! Het t01:a1e ziekte~enuim (3.05') is in vergelijking met 1992 lieht gestegen (1992. 2.S8\). Uit nadere analyse van de cijfers blijkt dat bet verschi1 met name beInvloed is door een arieta1 "langdurig" zieke mede..erk(st)ers. T.a.v. de split sing in WP- en OBP-funkties gelden in principe dezelfde opmerkingen, WP- funkties : 1.48\ (1992. 1.31\) OBP-funkties ,5.45\ (1992. 4.60\). Ren speeifieke aanpak met betrekking tot algemeen ziekteverzuim is dus niet noodzakelijk (zie ook het Jaarverslaq 1992).

Tabel 6. Aantal ziekmeldingen per (vaklgroep yitgesplitst naar wp/obp en man/vrouw

3 - 10 dgn

> 10 dgn

subtot.

subtot.

! (vak)gr. NA ND NI NR

NT NV I NO I

i

wp

obp

m 1 v

m v

-

1 -

12 17

13 ~ 2 - , 1 61 S I __ , 1 23 1 3 1 - i 2 "I,

I

:

wp

obp

m v ml -

v

wp

m

obp

- 29113 1 - 10 ~i144 - 32 10 11 - 5 -I - - 1 - -I -I 2, 4 - 1 31 - S 2 2 - 7 sl15 2 17 4; 1[- 8 1 -I -: - - -

-I -I 11

1

41

5 3 2 2 -

Iv

wp

obp

m

1 38 7 4 13 42 4

86 S4 16 I 19 37 - I

52 77 7 10 28 42 1 I

v m! v

i

,II

I

35 15 10 4 37 13

87 92 7

20

I

32

I

79 4

32

i

-10-

-9-

Opmerkingen bi; tabel 6 op blz. 8: .. . - Ten aanzien van de meldingsfrekwentie is opmerkelijk dat bL' zLektev7rzuim < 3 dagen er nauwelijks verschil optreedt tussen WP en OBP, terwLjl bij het verzuim ~ 3 dagen het OBP zich 2 a 3 keer vaker ziek meldt. Net als in 1992 geldt de opmerking dst het relatieve aandeel van vrouwen (ea 30t) veel groter is dan het aandeel vrouwen binnen de personeelsformatie (cs lOt). Hier wordt verwezen naar het Jaarverslag 1992.

V.

ARlElPSVERlOUPIHGEN

V.l piep.teomaissie aet aantal overlegvergsderingen dat in 1993 heeft plaatsgevonden bedroeg 7. De belangrijkste punten die ssn de orde zijn geweest, waren: * Kredietverdeling 1993 * Personeelsformatie 1996 • Onderzoekscholen * Herschikking fskulteitsburo Positie/rol personeelssdviseur * SOP-regeling (flexibele karri.re-be~indiging) Begroting 1994 Rapportage personeelseomissie ARBO-wetgeving * ~Rules of good practice~ (hoe te handelen bij organisatie-veranderingen) • V.2 Personeelacomai.aie De personeelscommissie heeft Sx overleg gevoerd met de direkteur beheer. De volgende items zijn hierbij aan de orde geweest: * Voorstellen en besluiten Aprilronde 1993 Kriteris funktioneringstoelage . Funktiewaarderingsonderzoeken burOMeijer bv en de daaruit voortvloeLende bezwaren van een aantal medewerk(st)ers binnen de fakulteit Organiek Kader TUE De werkwijze van de personeelscomissie is gsdering met de Dienstcommissie.

ge~valueerd

binnen de overlegver-

VII. ....nlpSVOOl!.NEMEI!S 1tOHIIm1!i JAREN Het is evident dat de komende jaren in het licht zullen staan van un krimpl:ncle personulsformatie. Dit ie onvertnijdelijk, gelet op de afname van de financiele middelen. Doel is Un kleinere personeelsformatie te realiseren zonder dat dit gepaard gaat met gedwongen ontslagen. De fakulteit is, op basis van de huidige gegevens en voorspellingen, erVan doordrongen, dit te moeten realiseren. Dit houdt wel in dat aan zowel leidinggevenden en medewerk(st)ers een inspanning gevraagd zal worden m.b.t. hun meclewerking en dat een aantal waardevolle aktiviteiten 2:al meeten worden gestopt. De beschikbare hulpmiddelen op het gebied van personeelsbeleid zullen ingezet worden c::.q. een bi;drage leveren aan het gestelde doel. Aan de ene kant wordt hierbij uitgegaan van de organisatorische noodzaak veor een kleinere personeelsformatie, aan de andere kant vereist dit een uiterst zorgvuldige opstelling naar de individuele medewerk(st)ers met hun (individuele) wensen en mogelijkheden. De wijze waarop hieraan uitvoering wordt gegeven, zal (hopen11jk) een centraal onderwerp in het jaarverslag van 1994 zijn. Dit houdt in, dat het personeelsplan, afgeleid van de rompformatie 1996. onderwerp van eveluatie zal zijn. Alle aandacht zel hierbij uitgaan naar de vertaling van de rompformatie in organieke funkties alsmede een inventarisatie van de mogelijkheden van het zittende personeel. Vervo1gens worden de nooclzakelijke aktiviteiten duidelijk op het gebied van in-, door- en vrijwillige uitstroom van personeel. Voorwaarde voor een dergelijk plan van aanpak is de goedkeuring van de nota ftpersoneelsformatie 1996 ft door de fakulteitsraad. In het kader van ppsitieye aktie zal ekstra aandacht besteed worden aan de behoeften/wensen ten aanzien van de loopbaan van het vrouwelijk personeel. In 1994 zal een behoefte-inventarisatie plaatsvinden waarna zal blijken of eventuele personele akties nooclzakelijk c.q. haalbaar zijn.

LIJSr VAN AtKORTIN9EN!

CVB WP

OBP UHl) UI)

XI •

1t000000SIBS

XI.l Foraatieplappinq Hiervoor is een aanzet gemaakt door middel van de nota "Personeelsformatie 1996". Zoals u in paraqraaf 1.1 heeft kunnen lezen. is de fakulteit in 1993 (nog) niet aan besluitvorming toegekomen.

AIO-2

AIO-4 Fte

GS IVO

P&O V'U'l'

K.NAW VI.2 Orqaniek Rader

Daar het Organiek Kader op TUE-nLvo niet formeel is vastgesteld, is de fakulteit niet in de gelegenheLd geweest d~t verder uit te werken e.g. toe

~!t~:~~'door ons ervaren als een vert raging bij de totstandkoming van een adekwaat formatiebeleid. VI.3 RlOrqaniaatle fakulteit,buro . . Deze reorganisatie is, in tegenstelling tot de verwachtLng. ~n 1993 formeel niet afgerond. De reden hiervoor is dat het reorganisatieproces 9 rnaanden "stil heeft gelegen" door de funktiewaarderingsonderzoeken, uitgevoerd door buro Meijer by.

SHT

ARBO-wet

College van Bestuur • Wetenschappelijk Personeel - Ondersteunend en overig BeheersPersoneel Universitair Hoofddocent c Universitair Docent Assistent In opleiding met aanstelling voor 2 jaar = Assistent In opleiding met aanstelling voor 4 jaar Voltijdse formatie-eenheid (e 1.0) Geldstroom Instituut Vervolg Opleidingen - Personesl en 9rqanisatie Vervroegde UitdienstTreding • Koninklijke Nederlandse Akademie van wetenechappen Sociaal Kedisch Team Wet Arbeideomstandigheden

=

BIJLAGE H

FINANCIELE OVERZICHTEN 1993 Deze overzichten werden niet lijdig genoeg geproduceerd om nog in deze bunde) npgenomen te kunnen worden.

BIJLAGEI

ONDERZOEKPROGRAMMA'S 1994

tLiJ 2 FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE

BijJage I

FACULTEIT TECHNlSCHE NATUURKUNDE ONDERZOEKPROGRAMMA'Sl~4

ONDERZOEKPROGRAMMA'S 1994 O. TEN GELEIDE

vasrgesteld door de Faculteitsraad op 25 mei 1994

ingedeeld naar:

pag.

De wet verlangt dar de faculteitsraad jaarlijks hel onderzoekprogramma vaststelt. Om deze opdracht te kunnen uitvoeren wordr de vakJwerkgroepen in het leader van de jaarlijkse vraagstelling met betrekking tot het onderzoek gevraagd om als extrapolatie van de wetenschappelijke verslaglegging over het afgelopen jaar aan te geven wat de plannen. voomemens zijn voor het komende jaar; welke resultaten men denkt te bereiken. De hiema volgende onderzoekprogramma's 1994 zijn aan de hand van deze algemene richtlijn door de afzonderlijke vakJwerkgroepen geschreven. soms door individuele werkeenheden aangeboden. Daardoor kunnen verschillen optreden in de wijzen waarop de programma's gepresenteerd worden.

A. Voorwaardelijk gefinancierd onderzoek B. Nier voorwaardelijk gefinancierd onderzoek

Ad A. Voorwaardelijk gefinancierd onderzoek 1. Plasma-. Atoom- en Molecuulfysica

2

2.

Kemfysische Technieken

5

3.

Theoretische Natuurkunde

6

4.

Transpon van Massa, Impuls en Energie

8

5.

Gecondenseerde malerie, fysica en technologie

1. PLASMA-, ATOOM- EN MOLECUULFYSICA (PAM) (vakgroep Deeltjesfysica, ND) Het onderzoekprogramma van PAM is onderverdeeld in a. EvenwichtsmodeUen en transpon in plasma's b. Elementaire processen in gasontladingen c. Atomaire en Optische Wisselwerkingen

10

Ad B. !'iier voorwaardelijk gefmancierd onderzoek 6. Vakgroep Systeem- en Regeltechniek

12

7.

Vakgroep Fysische lnfonnatica

13

8.

Vakgroep Analyse van Fysische Meetmethoden

13

9.

Vakgroep Didaktiek Natuurkunde

13

10.

Werkgroep Fysisch Technische Laboratoriumautomatisering

14

11.

Werkgroep Klinisch Fysische Meetmethoden

15

12.

Werkgroep Natuurk-unde en Samenleving

15

a. Evenwichtsmodellen en transpon in plasma's (ETP) (D. Schram) Het onderzoek is primair gericht op de algemene studie van ttanspon- en excitatie-/ionisatie-verschijnselen in plasma's. Hel is in de loop van de jaren tevens uitgebreid naar specifieke toepassingsgebieden zoals depositie en modificatie van dunne lagen, de ontwikkeling van deeltjesbronnen (H + 1-) en besrudering en modificatie van inductief gekoppelde en microgolf plasma's (Iep, MIP) voor spectra-analytisch onderzoek van sporen in afvalsrromen.

Het meer toegepaste deel van het onderzoek wordt grotendeels op projektbasis gefinancierd uit de tweede en v~~r een deel uit de derde geldstroom. De verschiUende projekten passen aIle in het leader van de hoofdlijnen van onderzoek. Meulenbroeks verricht fundamenteel onderzoek naar uitstromende plasma's die al dan niet magnetisch zijn opgesloten. Naast atomaire plasma's zullen ook moleculaire mengsels (Ar-H2) worden besrudeerd. mede om de sterke recombinatie onder invloed van Hz te begrijpen, Dit onderzoek heeft een sterke binding met het werk van De Graaf en Zhou Qing aan waterstof (ionen) bronnen (in samenwerking met AMOLF) en is mede in het belang voor het werk aan depositie {van C en Si}.

3 Naast passieve spectroscopische technieken is de aetieve spectroscopietak sterk uitgebreid. Thomson en Rayleigh verstrooiing is in 1993 uitgebreid met steun van STW met een nieuw lasersysteem waarmee ook Laser Induced Fluorescence en Coherent Anti Stokes Raman spectroscopie kunnen worden geexploreerd, om de ro-vibrationele verde ling van H1 en de dichtheden van radicalen (H, CHn .•• ) te bepalen. Het werk aan ioniserende en recombinerende systemen is ook een hoofddoelstelling bij bet werk aan een inductief gekoppeld plasma (lCP) van De Regt. Daarbij zaI met behulp van een in 1993 met STW steun toegevoegde Thomson en Rayleigh-verstrooiingsopsteIling en de vermogensonderbrekingsmethode in 1994 exeitatie- ionisatie- en Jadingswisselingsprocessen zeer gedetailleerd kunnen worden geanalyseerd. In beide onderzoeken is een twee-dimensionaal transportmodel met een botsings-stralingsmodel voor de inelastische processen een belangrijk element. Dit modeUeringsonderzoek, ook van belang voor depositie en bronnenwerk, is door Benoy voongezet en zal ook voor andere specifieke toepassingen worden ingezet (o.a. QL-Iampen). Depositie en modificatie van dunne lagen met behulp van een eigen ontwerp plasmabron vormt sinds het begin van de jaren 'SO een steeds belangrijker deel van bet onderzoek. Het eigen ontwerp is gebaseerd op een cascadeboog als deeltjesbron en een vrije expansie tussen bron en substraat. Het principe is toegepast voor depositie van amorfe (a-C-H, a-Si-H) en .lcristallijne lagen (diamant, grafiet). Hoge depositiesnelheden in combinatie met goede rnateriaalstructuur zijn bereikbaar gebleken voor de meeste van bovengenoemde lagen. Het werk za\ meer worden toegespitst op het analyseren van het depositiemechanisme en het zoeken van verbanden tussen plasmasamenstelling en het depositieresultaaL Met name bij de Si lagen duidt de morfoJogie op een mogelijke belangrijke rol van homogene nucleatie en clusrerdepositie. Depositie vormt het centrale onderwerp voor de promovendi Gielen (diamant o.a.), Meeusen (a-Si-H) en voor KNAW-onderzoeker Van de Sanden. die dit programma leidL Daarbij zal ook analyse o.a. met behulp van nucleaire technieken (KFT) een belangrijke rol spelen, Het werk aan waterstofbronnen zal worden gericht op generatie van atomaire bundels (HO) en positieve en negatieve ionenbundels. Daarbij moeten toepassing van magneetveld en van stroom in bet expanderende plasma de optredende recombinatie en wandassociatie verminderen. Dit is van groot belang voor het succesrijk afsluiten Zhou Qings promotiewerk. Met FOM-Rijnhuizen is samenwerking op bet gebied van tomografie. Er is in Eindhoven een begin gemaakt mel de reahsatie van een SO-kanaalssysteem toegespitst op de analyse van chemischfatomaire plasma·s. Daarbij zal in 1994 aandachl worden besteed aan hel analyseren van stromingspatronen en -snelheden. helgeen van grom be lang is voor het andere plasma-onderzoek,

4

b. Elementaire processeD in gasontladjngen (EPG) (De Hoog)

De studie van bet ontstaan en bet gedrag Van de microscopisch kleine deeltjes die onder bepaalde omstandigheden in etsende en deponerende plasma's aanwezig blijken te zijn wordt in bet kader van een vervolg van bet Brite-Euramproject voortgezet. Met behulp van een optische meerkanaalsspectrometer zullen de mogelijkheden van de verdamping van de poederdeeltjes met straling van de YAG-laser verder worden onderzocbt. Op het programma staat onderzoek van poedervorming aan silaanhoudende gassen. Hier zaI tevens de IR-spectrometer voor de bepaling van de dichtheid van radicalen en de samenstelling van de poederdeeltjes worden ingezet om de rol van radicalen bij de poedervorming te onderzoeken. In
c. Atomajre en Qptische Wisselwerkingen (AOW) (Beijerinck) Het GEMINI project zal in 1994 voor de gehele groep een hoofdpunt van aandacht zijn. Naar verwacbting zaI een prototype van een Ne* 'bright beam' van koude atomen per juni 1994 gereed zijn. Na een eerste optimalisatie zal deze toegepast worden bij het onderzoek aan optiscbe botsingen voor bet Ne*(3s) + Ne**(3p) systeem bij een botsingsenergie van 1 mK, d.w.z, een relatieve snelheid van 1

mis, Hierbij wordt gebruik gemaakt van intra-bundel botsingen in de 'bright beam', met een snelheid van 100 mls en een spreiding van slechts 1 m/s. Bij het onderzoek naar de interactie van atomen met stralingsvelden, al dan niet in een trilholre, wordt met de kotnst van een nieuwe promovendus bet programma van metingen aan meer-dimensionale configuraties van laserbundels met kracht aangepalct. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van de aanwezige 2D-positiegevoelige detector om de directe uitwerking van de koelkrach! en de diffusie te meten. Daarnaast wordt het werk aan laserkoeling van atomen met diffuus Iieh! voortgezet. met de (oepassing hiervan als 'nakoeler' in GEMINI als belangrijk doeL

5

Het thennische botsingsonderzoek met kortlevende, elektronische geexciteerde Ne**(3p) atomen zal zich richten op een analyse van de polarisatie van de eindtoestand ru\ de botsing, waarbij voorlopig aileen gekeken wordt naar botsingen die de richting van het totaal elektronisch impulsmoment veranderen. Door toepassing van een probelaser kan zowel de strooihoek als de polarisatie gemeten worden, wat een heel gevoeJige test is voor de interactiepotentialen. Experimenten met Ar"'*(4p) en Kr**(5p) met N z als doolwit staan op stapel om de uitwisselbaarheid van elektronische en kinetische energie bij het proces van excitatieoverdracht te onderzoeken. Het oppervlaktechemieonderzook in de bundelopstelling SCEPTER zal uitgebreid worden met een mogeJijkbeid voor 'in-vacuiim' preparaatuitwisseling; bovendien zal de opstelling gewijzigd worden zodat ook ellipsometrie a1s diagnostiek van de dynamica van de reactielaag gebruikt kan worden. De combinatie van directe bemonstering van reactieprodukten te zamen met ellipsometrie, beiden diagnostieken met een gevoeligheid van een fractie van een monolaag, Jijkt erg veelbelovend.

2. KERNFYSISCHE TECHNIEKEN, KFf (vakgroep Deeltjesfysica, ND)

6

o.a. sterkte onderzoek. In de tookornst zal de opslagring Euterpe naast de synchrotronstralings- bronfunctie ook veel mogelijkbeden geven voor bundeldynamisch onderzoek, ontwikkeling van speciale "insertion devices" zoals undulatoren, en onderzook van vrije-elektronenIasers in het uv gebied. Een 25 MeV racetrackmicrotron wordt de elektronenbron voor de vrije-elektronen laser TEUFEL (samenwerking met NCLRlUniv. Twente en UCN). Voor elementanalyse zijn, na een ingrijpende verbouwing en vemieuwing van de apparatuur, vier opstellingen in gebruik: een station voor PIXE, een microbundel met minimale diameter van ca. 3 micrometer voor SPIXE, een verstrooikamer voor ~S en cOlncidente recoil detectie analyse (CERDA) en een channeJing opstellmg. De RBS en CERDA metingen worden uitgevoord voor materiaalonderzoek in samenwerking met de (vak)groepen Vaste Stof (halfgeleiders en oppervlakte fysica) en Plasmafysica (o.a. koolstof en stikstof deposities) en met de faculteit Chemische Technologie (katalysatoren). Door de tooke~g van een S~ulans project zaI ~ komende jaren in samenwerking met Chemlsche Technologle de plaatsafhankebJke werking van katalysatoren worden bestudeerd met behulp van IlC, IlN en ISO labeling en positron emissie. ~ tre~ ~ij de m~ische ~iagnostiek met behulp van radionucliden gaat nog steeds de nchtmg van diagnostlek gebaseerd op snellopende fysiologische processen, waarvoor steeds nieuwe radiofannaca nodig zijn. De nadruk blijft Jiggen op research naar nieuwe radiofannaca gelabeld met 1231. In

Het onderzook is geconcentreerd op de ontwikkeling van deeltjesversnellers en het gebruik daarvan voor elementanalyse en nucleair-medische technieken. Het wordt in aanzieruijke mate gesteund vanuit de 2e en 3e geldstroom. Het is onder te verdelen in drie deeigebieden die een sterke onderlinge wisselwerking hebben: I. Versnellertechnologie. bundeldynamica en ionenoptica (prof.dr.ir. H.L. Hagedoorn) 2. Kernfysische analysetechnieken (prof.dr. M.J.A. de Voigt) 3. Kernfysisch-medische technieken (prof.dr. ir. I.l.M. de Gooij) 4. Radioactiviteit van leef- en woonomgeving (prof.dr. R.I. de Meijer) Het onderzook op het gebied van de versnellertechnologie richt zich op de ontwikkeling van enkele nieuwe deeltjesversnellers. waaronder een synchrotronstralingsbron, en de besrudering van bundeldynamica. Voor het tweede aspect, bundeldynamica, wordt met name gebruik gemaakt van het Hamilton fonnaiisme voor de beschrijving van deeltjesbanen. Ruimtelading wordt hierbij in de beschouwing betrokken. Het minicyclotron lLEC levert een protonenbundel die naar de centrale schakelmagneet geleid kan worden. De overige nieuwe versneHers zijn aUe elektronenmachines. voornamelijk betrekking hebbende op de tookomstige eiektronenopslagring en synchrotronstraiingsbron Euterpe. De injectiekelen van versnellers voor EUlerpe bestaal uit een 10 Me V (medische) linac gevolgd door een 70 MeV racetrack microtron. Een aparte 5 MeV Iinac wordt \!:ereed !.!cmaakt \'oor all!emene hestralinesdoeleinden. waaronder de hestrallng van-plastics \samen;;"erking faculteit'Scheikundige Technologie I voor

Voor het onderzoek aan radioactiviteit van leef- en woonomgeving zullen in samenwerking met de faculteit Bouwkunde projecten worden opgezet die mooten leiden tot een minimale stralingsbelasting t.g. v. de naruurlijke radon activiteit. 3. THEORETISCHE NATUURKUNDE (vakgroop Theoretische Naruurkunde, NI) Het onderzoek van het programma Theoretische Naruurktmde is onderverdeeld in a. Theorie van de vaste stof b. Theorie van de plasma's en Quanrummechanica c. Quantumtheorie

a. Theorie van de vaste stof (Van Haeringen) Het onderzook aan de polytypen van SiC wordt voortgezet in die zin dat een GW -berekeningsschema za\ worden opgezet ler berekening van de bandstrucruur van 3C SiC. Dit wordt nagestreefd met behulp van een gegeneraliseerd plasmon-pool-model. Ter beschrijving van een willekeurig polytype zal vervolgens de door ons ontwikkelde matching-procedure worden gebruikt. Over de precieze positie van scheidingsvlakken zal worden beslist aan de hand van in Antwerpen uitgevoerde LDA-berekeningen aan 3C, 2H. 6H SiC. Bij het onderzoek naar hogere orde correclies (uitgaande boven GW) zal de nadruk voorlopig Jiggen op de klasse van tweede orde (: tweede orde in de

7 elektron-elektron-imeractie) reducibele Feynrnan-diagrammen. Di! zal het inzicht in hogere orde correcties. dat inrniddels verkregen is aan de hand van irreduclbele tweede orde diagrammen kunnen completeren. Tevens wordt aandacht besteed aan de haalbaarheid van een zelfconsistent GW-schema. Een een-dimensionaal model fungeert hierbij als hulpmiddeJ om sneller inzicht te verkrijgen in de eventuele veranderingen die optreden als niet wordt volstaan met de resultaten van een eerste iteratieslag in de GW-methode. Het onderzoek naar vorrning, structuur en eigenschappen van microscopisch wanordelijke materialen zal worden voortgezet, met de nadruk op supramoleculaire ordening in koolwaterstofmengsels, aggregatie van dispersies. en vorrning en eigenschappen van geleidende polymere materialen. Nieuwe elementen in het programma zullen zijn: veroudering van gegeleerde systemen en mesoscopische heterogeniteit van intrinsiek geleidende polymeren. b. Theorie van de plasma's en Ouamummechanica (Sluijter) Het is de bedoeJing om de theorie van niet-ideale quanrummechaniscbe meting toe te passen op open resonatoren. In het onderzoek van fundamentele problemen in de quanrummechanica wordt de analogie bestudeerd van de daar gebruikte stochastische modellen met de therrnodynamica van reversibeJe en irreversibele processen. Het onderzoek naar de toepassing van tomografie ter bepaling van de vertikale strUktuur van de ionosfeer zal wOrden voortgezet. Verder zal de data van de Westerbork Synthese Radio telescoop worden geanalyseerd met het oog op mogeJijke excitatiemechanismen voor traveling ionospheric disturbances. Tenslotte bestaat het voomemen de mathematische modellering van golfvoortplanting in relativistische plasma' 5 ter hand te nemen. c. Ouanrumtheorie (Verhaar) Fysica met koude atomen. in samenhang met het onderzoek van FOM-Werkgroep AQ-E-b van de Werkgemeenschap Atoomfysica en Quanrumelectronica. Onderzoek aan botsingen van lasergekoelde alkali atomen in een magnetische of optische trap en in een fontein. Studie van spingolven in een Knudsengas met een sub-Kelvin waterstofmaser. Exacte behandeJing van een drie-deeltjes botsing.

8 a. Turbuientie en WerveJdynamica (Van Heljst) Op het gebied van turbuJente pijpstroming met swirl word! het numerieke werk voortgezet met recentelijk ontwikkelde programmatuur, waarbij LDA-metingen gebruikt zullen worden ter validatie. In samenwerking met Prof. Nieuwstadt (TUD) wordt een nieuw project opgestart (Burgers Centrum), waarin het effect van contractie centraal staat. In het kader van de studie van hairpin-wervels in een synthetische grenslaag worden correlatiemetingen gepland met meerdraadsensoren en wandopnemers. . Dergelijke correlatiemetingen worden oot gepland t.b.v. coherente strUcturen m de turbulente grenslaag. Verder zal worden gewerkt aan een nadere bepaling van de schalingseigenschappen van turbulentie. Met een veeJvoudige hete-draad detector zal de transversale strUctuurfunctje worden gemeten. Het werk aan wervelstructuren in roterende en gestratificeerde stromingen wordt gecontinueerd, en er zuUen experimenten worden opgezet waarin 2D-wervels in shear/strain-velden en wervelringen in roterende vloeistoffen in detail kunnen worden bestudeerd. Numerieke studies van diverse aspecten van werveldynamica zullen verhoogde aandacht krijgen. Er wordt tevens begonnen met een gedetailleerde studie van zelforganisatieverschijnselen in 2D-stromingen. lOwel theoretisch/numeriek als experimenteel. Een nieuw beeldverwerkingssysteem zal worden gebruikt bij het Faradayexperiment teneinde de mogelijke analogie te onderzoeken met de statistische fysica van 2D roosters. In het project 'chaos in fusieplastna's' zal worden gezocht naar recurrenties in tokamak-signalen, waannee niet-integreerbare Hamiltondynamica mogelijk gekarakteriseerd kan worden d.m.v. (instabiele) periodieke punten. Er wordt (in samenwerking met fac. W) begonnen met onderzoek naar universele chaos in mechanische systemen met een contact-nietlineariteit. b. Gasdynamica en Aero-akoestiek (Van Dongen) In het kader van de gasdynamica zullen nucleatiesnelheden van methaaninonaan en andere koolwaterstoffen worden bepaald met de puis expansie-schokbuis. De nieuwe expansienevelkamer wordt in gebruik: genomen. Een experimentele methnde wordt ontwikkeld en beproefd om uit continue expansies kwantitatieve gegevens over het nucleatiegedrag af te leiden. De binaire theo~e van nuclt:litie. wordt zo mogelijk verheterd. Eerste experimenten worden veITIcht aan statlonatre expansies in een Laval-kanaal door gebruik: te maken van een expansiebuis.

4. TRANSPORT YA.~ MASSA, IMPULS EN ENERGIE (vakgroep Transportfysica, NT) Het onderzoek van het programma Transport van massa, impuls en energie is onderverdeeld in a. Turbulentie en werveldynamica b. Gasdynamica en Aero-akoestiek c. MicrohyprodYnamica in Heterogene media d. Andere velden van onderzoek

Het onderzoek aan de aero-akoestiek van inteme stromingen wordt voortgezet met als belangrijke aandachtspunten: ontwerpregels voor gastransportleidingen (Gasunie). menseJijke spraakproductie (IPO). instationaire wervelafschudding (STWITUD), geluidsproductie door condensatie. c. MicrohydrodYnamica en Heterogene Media (p. Schram) In het kader van het project 'deeltjes in strOmingen' zal worden gewerkt aan het opzenen vaneen kinetische theorie voor suspensies. Verder zal er aandacht worden besteed aan de theoretische bepaling van transportgrootheden in colloldale kristallen. in het bijzonder voor de dispersierelaties van kristalgolven.

9 Her onderzoek aan meerfasenstromingen zal worden gecontinueerd volgens de lijnen uiteengezel in de projectbeschrijving waarbij de nadruk ligt op bevochtingsverschijnselen van vaste niet-ideale vlakken en het dynamisch gedrag van druppels en bellen onder verschillende otnstandigheden (w.o. multipele coalescentieprocessen, Lv.m. het mechanisme van fase-inversie in emulsies). De samenwerking met industriele en universitaire groepen is multidisciplinair van aard, en zal worden voongezet.

d. Andere velden van onderzoek In samenwerking met onderzoeksgroepen in Moskou en Kiev zal verder worden gewerkt aan het verkrijgen van inzicht in de samenhang tussen lineaire responsietheorie en kinetische vergelijkingen ter beschrijving van niet-ideale plasma's. Binnen het thema 'Windenergie, pompen en verbranding' wordt de aandacht voornamelijk geconcentreerd rond het '3S-pomp' -project (EEG), de systeemanalyse van 'wind electric pumping systetns', de aan de TUE ontwikkelde innovatieve zonnepomp, en de dispersie van rook van een kachel in een gesloten ruimte met ventiJatie. Wat betreft dit Jaatste onderdeei zai er een experimenteie verificatie plaatsvinden van de computer-resultaten. Het werk binnen dit project word! uitgevoerd in intensieve samenwerkingsverbanden met groepen in binnen- en buitenland. He! biostrOmingsleer-onderzoek wordt gecontinueerd volgens de algemene lijnen aangegeven in de projectbeschdjving.

5. GECONDENSEERDE MATERIE; FYSICA EN TECHNOLOGIE (vakgroep Vaste Smf, NV) Het onderzoek van het programma Gecondenseerde materie is onderverdeeld in a. Fysica van oppervlakken en grenslagen b. Cooperatieve verschijnselen c. Halfgeleiderfysica d. Lage temperaturen

a. Groep Fysica van Oppervlakken en Greoslagen. (fOG) (Brongersma) Mede dankzij een HCM programma van de BEG zal het onderzoek naar de wisselwerking van laag-energetische ionen met de vaste stof uitgebreid worden. Dit inzicht is van groot belang voor een betrouwbare kwantificatie van LEIS. De net nieuw gebouwde Eriss zal worden gebruikt om slecht geleidende en zeer schadegevoelige materialen te bestuderen met LEIS. Er zal begonnen worden met het onderzoeken van polymeeroppervlakken, en in samenwerking met Imperial College (London) en ANST (Australie) roll en oxides onderzocbt worden die een belangrijke rol spelen bij brandstofcellen.

10 De nieuwe azimuth selector wordt in EARISS ingebouwd. Dit geen een veroetering van bet boekoplossend vermogen van een factor 5, betgeen nieuwe mogelijkbeden opent voor het struktuur onderzoek van eenkristallen. Cok zal er een nieuwe coaxiale impact collision ion scattering spectrOmeter (CAICISS) aan de EARISS opstelling worden gebouwd. De bedoeling is om het werk aan CuPd legeringen uit te breiden en daarnaast o.a. aan de struktuur van KlFe(lOO) te werken. Diverse projecten met universitaire (o.a. met fac. T van TUE, RUL, UT) en industriele groepen (o.a. AKZO, DSM, Shell) t.b.v. correlatie van katalytische activiteit met LEIS-signalen zullen voortgezet worden. Atomic Force Microscopy (AFM) zal worden gebruw om de oppervlaJ...'testructuur van verschillende oxidische materialen, zoals NiO, Ti02 en CuO op atomaire schaal te onderzoeken. De ellipsometer/RHEED/LEED opstelling is zodanig gemodificeerd dat differential reflection spectrometry (DRS) experimenten kunnen worden gedaan. Deze techniek kan een belangrijke rol spelen bij de interpretatie van de optische eigenschappen van eendimensionale metallische structuren op Si(lll). Het huidige SPA-LEED apparaat waarmee hoge resoJutie structuuronderzoek wordt gedaan, zal worden uitgebreid met een preparatiekamer voorzien van een Auger electron spectroscopy systeem. Na de installatie zullen groeiprocessen aan oppervlakken, en de invloed van gasexposures op de morphologie van oppervlakken worden bestudeerd. Oak zal er een mini atomic layer epitaxy (ALE) opstelling worden gebouwd die naar wens aan de andere opstellingen gekoppeld kan worden. b. Grog> CqQperatieve Verschjinselen, !MOl (De Jonge) De voongang in 1994 in de groep Cooperatieve Verschijnselen kan als voigt worden samengevat: Het onderzoek aan verdunde magnetische ho.lfgeleiders is met name gericht op PbSnMnTe waar het magnetisch gedrag sterk wordt bepaaJd door de ladingsdragersdichtheid. Deze unieke eigenschap is verder onderzocht met behulp van gerichte experimenten waarbij met name de interactie tussen magnetisch en elektronisch systeem en de rnagnetischlniet magnetische fase overgang zijn betrokken. Het onderzoek aan Hoge Tc keramische supergeleiders is voornamelijk gericht op de fluxdynamica in Bismuth verbindingen. Met name de temperatuurafhankelijkbeid van de irreversibiliteit en het effect van substituties zijn daarbij onderzocht. De grootste onderzoekinspanning werd dit jaar verricht op het gebied van de

magnerische mulrilagen en artijicieie structuren. De aandacht was vooral gericht op de oscillerende interlaag interacties en de (giant) magnemweerstand in deze systemen. Belangrijke resultaten werden verkregen t.a. v. de invloed van tussenlaag en magnetische laag op de oscillatieperiooe en sterkte van de interlaag interactie. Daarbij speelde "atomic engineering" van de meetstructuren een grote ro!. De studie van tntnsponverschijnseJen was voornamelijk gerichl op het samenspel van

T +8 FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE INLEIDING ALGEMEEN VERSLAG ONDERWIJS ONDERZOEK ONDERSTEUNING EN BEHEER JAARREKENING BIJLAGEN VERSLAG 1993

Recommend Documents