tcij Faculteit Technische Natuurkunde Verslag 1994 Technische Universiteit Eindhoven

tCij Technische Universiteit Eindhoven

Faculteit Technische Natuurkunde Verslag 1994

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE

VERSLAG

1994

INLEIDING ALGEMEEN VERSLAG ONDERWIJS ONDERZOEK ONDERSTEUNING EN BEHEER JAARREKENING BIJLAGEN

Uitgegeven door het bureau van de Faculteit Technische Natuurkunde

Juli 1995

tlB FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE VERSLAG 1994 Vastgesteld door de faculteitsraad op 26 april 1995

INHOUD:

Pag.

1. INLEIDING

- Algemene inleiding Verantwoording De faculteit in kort bestek

3

2. ALGEMEEN

Algemeen verslag 1994 in relatie tot de hoofdlijnen van beleid

4

3. ONDERWIJS

- Onderwijsverslag 1994

5

4. ONDERZOEK

- Wetenschappelijk Verslag 1994 - Overzicht samenwerkingsvormen - Kwantitatief overzicht; input/output gegevens

9 15 en 23

25

5. ONDERSTEUNING EN BEHEER

16

6. JAARREKENING

19

Bijlagen: A

Kwantitatieve gegevens bij het Onderwijsverslag 1994

B

Overzicht van de afgestudeerden van 1994

C

Verslaglegging per onderzoekprogramma

D

Overzicht van de natuurkundige promoties in 1994

E

Wetenschappelijke output van 1994

F

Inventarisatie van het onderzoek in projecten

G

Sociaal jaarverslag 1994

H

FinancH~le

overzichten 1994

toegevoegd I

Onderzoekprogramma's 1995

t(jJ 3

1. INLEIDING

1.1. Algemene inleiding 'Verslag 1994' is opgesteld aan de hand van richtlijnen van het CvB en komt t.a.v. indeling overeen met 'Verslag 1993'. In dit verslag wordt gerapporteerd over de 1994ontwikkelingen op het gebied van onderwijs, onderzoek en ondersteuning en beheer. 1.2. Verantwoording In de facultaire verslaglegging worden niet uitsluitend nieuwe ontwikkelingen gemeld; ook aan lopend onderwijs en lopend onderzoek wordt aandacht besteed, teneinde recht te doen aan de continuHeit van deze processen. De relatie met het Ontwikkelingsplan wordt aangegeven. 1.3. De faculteit in kort bestek 1.3.1. Opbouw van de faculteit De faculteit werd in 1994 gevormd door de volgende eenheden: de Vakgroepen: Deeltjesfysica, met de twee programma's 'Plasma-, atoom- en molecuulfysica, PAM' en 'Kemfysische technieken, KFT'; Theoretische Natuurkunde; Systeem- en Regeltechniek; Transportfysica met het programma 'Transport van massa, impuls en energie'; Vaste Stof met het programma 'Gecondenseerde materie; fysica en technologie' ; Fysische Informatiea*; Didaktiek Natuurkunde; Analyse van Fysisehe Meetmethoden (in 1994 niet bezet). de intra-facultaire Werkgroep: Natuurkunde en Samenleving, N&S het faculteitsbureau en de -werkplaats, inclusief de b~drijfsgroep Practica en Collegedemonstraties. * De werkgroepen Klinisch Fysische Meettechnieken, KFM en Fysisch Technische Laboratoriumautomatisering, FTL zijn in de loop van 1994 in de vakgroep Fysische Informatica opgenomen.

1.3.2. Personeel De personeelsbezetting per 31 december 1994 (exc\. vacatures) bedroeg: WP Ie geldstroom (inel. fondsen) fte's Personen Hoogleraren 15,8 30 UHD's 13,0 13 UD's 26,5 28 6,0 7 Overig wp 39,0 40 Aio's IVO aio 2 ~ 31.8 132,1 150 Totaal WP 2e geldstroom 24,0 Aio's 9,6 Overig wp 33,6 Totaal WP 3e geldstroom 6,0 Aio's 14,3 Overig wp 20,3 Totaal OBP Ie geldstr. 2e geldstr. 3e geldstr. * Totaal Tot. gen.

24

.J.Q 34

6 15 21

93,8 1,0 2,0 96,8

101 1

282,8

309

-Z 104

* Ad 3e geldstroom obp: excl. 4,7 fte/personen op fondsen. Wegens aanstelling bij TUE, geboekt onder Ie geldstroom. NB.

De getallen voor het wp zijn per 3 mei '95 nader gepreciseerd en wijkendaardoor enigszins af van die van het eerder versehenen Soc. Jaarvershig 1994.

1. 3.3 Studenten Eind 1994 waren er 100 eerstejaarsstudenten ingeschreven; 14 minder dan eind 1993. Het totaal aantal ingeschreven natuurkunde studenten bedroeg 553, hetgeen er 38 minder waren dan eind 1993. 1.3.4 Output opleidingen 91 studenten behaalden in 1994 het ingenieursdiploma Technische Natuurkunde. 7 personen behaalden de eerstegraads lerarenbevoegheid 2 voltooiden de 2-jarige onderzoekersopleiding en 6 behaalden het certificaat van de ontwerpersopleiding Fysische Instrumentatie voor

4 de beheersing van geladen en neutrale deeltjes. Bind 1994 volgden 20 personen de postdoctorale lerarenopleiding en volgden 23 personen de ontwerpersopleiding. 1.3.5 Wetenschappelijke output Aantal promoties met promotie-onderzoek in de faculteit 14 Wetenschappelijke publikaties: gerefereed 293 niet gerefereed 40 Vakpublikaties 142 Overige onderzoek-output 330 Afgestudeerden 91

-

Stof en Theoretische Natuurkunde). De faculteit is penvoerder van COBRA. Het Centrum voor Plasmafysica en Stralingstechnologie, CPS, (vakgroepen Deeltjesfysica en Theoretische Natuurkunde); De faculteit is penvoerder van CPS. Het Stevincentrum (vakgroep Transportfysica, vakgroep Systeem- en Regeltechniek en de vakgroep Fysische Informatica); De Jandelijke onderzoekschool Theoretische Natuurkunde (vakgroep Theoretische N atuurkunde); NIOK Katalyse/Schuit katalyse instiruut (vakgroepen Vaste Stof en Deeltjesfysica).

2. ALGEMEEN Algemeen verslag in relatie tot de hoofdlijnen van beleid. In 1994 werd het onderzoek van de faculteit in belangrijke mate versterkt door de benoeming van twee full-time hoogleraren, n1. dr. K. Kopinga per 1 februari met de leeropdracht Fysisch Technische Informatieverwerking en per 1 maart dr. A.T.A.M. de Waele op de leerstoel Lage Temperatuurtechniek en -fysica. Per 1 oktober werd, op een gedeelde leerstoel met de faculteit Scheikundige Technologie elk 0,5, dr. H. Preisig met de opdracht Systeem- en Regeltechniek benoemd. Dr. N. Lopes Cardozo ontving een benoeming als bijzonder hoogleraar op het gebied van Plasmaonderzoek en piasmatechnologie. Prof.dr.ir. P.F.F. Wijn werd m.i.v. loktober herbenoemd als deeltijdhoogleraar (0,0) op het gebied van de Klinische Fysica. Prof.droir. 1.I.M. de Goeij werd m.i.v. 1 september herbenoemd als deeltijdhoogleraar (0,2) in de Radiochemische Methoden. Prof.dr. R.S. Reneman werd m.Lv. 1 september herbenoemd als deeltijdhoogieraar (0,0) in de Aigemene Fysioiogie. De faculteit teide op 31 december: 14 full-time hoogleraren 2 0,5 hoogieraren (0,5 N + 0,5 W en 0,5 N en 0,5 T) 5 0,1/0,2 deeltijd hoogleraren 9 0,0 hoogleraren De faculteit is betrokken bij de volgende onderzoekscholen: Het Burgerscentrum voor Stromingsieer (vakgroep Transportfysica); COBRA, Communication Technology; Basic Research and Applications, (vakgroepen Vaste

Op een verzoek van de vakgroep Systeem- en Regeltechniek (eind 1994) om deel te nemen aan de onderzoekschool Dutch Institute of systems and Control (DISC) heeft de faculteit positief gereageerd. Studenten en onderwijs. De faculteit konstateert dat er sprake is van een afnemend aantal inschrijvingen. Deze tendens is mogelijk het gevolg van de momenteel geringe belangstelling voor technische studies. De faculteit heeft in 1994 haar inspanningen om VWO-Ieerlingen voor de opleiding Technische Natuurkunde te interesseren, voortgezet. Het 'Natuurkunde-circus' dat in den lande op ludieke wijze de natuurkunde presenteert, is daarbij een zeer gewaardeerd hulpmiddeL Vermelding verdient het aandeel dat van studentenzijde geleverd wordt bij de beleidsvorming La. v. het onderwijsproces, incl. voorlichting en werving. Het aantal vrouwelijke eerstejaars natuurkunde studenten wisselt sterk. In 1993: 14 (12 %), per 31-12-1994: 7 (7%). Van het totaal aantal ingeschreven studenten (553) waren er 41 vrouwen (7%). De bewaking van de studievoortgang werd geintensiveerd. De studiebegeleiding werd in 1994 voortgezet. Konkrete resultaten zijn niet hard aanwijsbaar, weI kent de opleiding een relatief hoog P-rendement, waarschijnlijk het gevolg van de aanpak van voorlichtingsaktiviteiten die voor VWO-leerlingen aan duidelijkbeid niets te wensen overlaat. De hoge moeilijkbeidsgraad van de opieiding tot natuurkundig ingenieur wordt dan benadrukt.

5 Onderzoek. In het voorjaar werd het Ontwikkelingsplan 19951998 vastgesteld, waarin veel aandacht voor onderzoek. In het voorliggende verslag wordt in hoofdstuk 4 'Onderzoek' verder ingegaan op de voortgang van het onderzoek in 1994. De bijlagen C: 'Beschrijvingen van de programma's', D: 'Natuurkundige promoties' en E: 'De wetenschappelijke output in 1994' bieden eveneens een goed overzicht op de verrichtingen van de faculteit. Met het oog op de VSNU-onderzoekvisitatie 1996 heeft de faculteit besloten deel te nemen aan het TUE-project OIS, Onderzoek Informatie Systeem. Dit systeem moet het mogelijk maken om een relatie te leggen tussen personele (vakgroeps)inzet en wetenschappelijke output. Invoering van dit systeem blijkt echter aanzienlijk meer voorbereiding te vergen dan de faculteit kon bevroeden. Personeel en middelen. De opgelegde bezuinigingen noopten de faculteit voorstellen te doen die tot een aanzienlijke inkrimping van het personeelsbestand zouden moeten/kunnen leiden. In het voorjaar 1994 is het in het vorige verslag aangekondigde formatieplan vastgesteld. Dit plan gaat uit van z.g. rompformaties, waarbij de maximaIe omvang van een groep rond een leerstoel gedefinieerd is. Om deze formatie op korte termijn te benaderen heeft het faculteitsbestuur een beroep gedaan op daarvoor in aanmerking komende medewerkers van de mogeUjkbeden van vervroegde uittreding (VUT) gebruik te maken. Het overgrote deel van de gevraagden heeft aan de oproep gevolg gegeven, en zal in het voorjaar van 1995 het dienstverband in die zin beeindigen. Het faculteitsbestuur heeft daarbij mogen ervaren dat meerdere personen het belang van de faculteit zwaarder hebben taten wegen dan het persoonlijke belang. De verwachting dat in 1994 de problemen rond het financiele administratiesysteem ROSS van de TUE zouden zijn opgelost zijn niet bewaarheid geworden. Nog altijd wordt de faculteit met de grote onvolkomenheden van dit systeem gekonfronteerd. In hoofdstuk 5, 'Ondersteuning en beheer' wordt een aantal onderwerpen die het beheer van de faculteit betreffen, verder uitgewerkt.

3.

ONDERWIJS

Opleiding. Ten aanzien van de opleiding Technische Natuurkunde, zijn in de loop van 1994 geen wijzigingen opgetreden. Met betrekking tot het door de faculteit aangeboden service-onderwijs, konstateert de faculteit met zorg dat de vraag naar door de faculteit N te verzorgen natuurkunde-onderwijs vermindert. Het interdisciplinaire karakter van de aan de TUE verzorgde opleidingen neemt daardoor af, terwijl dit juist een van de doelstellingen van een technische universiteit is. Omdat het gevaar daardoor Lo. v. andere opleidingen in een isolement te geraken niet denkbeeldig is, geeft de faculteit er de voorkeur aan andere faculteiten wei service-onderwijs ten behoeve van haar opleiding te laten verzorgen. Het weefsel (schering en inslag) wordt overigens sterk gehouden door interdisciplinaire samenwerking op het gebied van onderzoek. Lerarenopleiding. Met betrekking tot de ierarenopieiding voor de eerstegraads bevoegdheid natuurkunde, wordt momenteel gezocht naar een structuur die voldoet aan het 'convenant inzake het stelsel van universitaire lerarenopleidingen'. Mede daarom wordt gestreefd naar de oprichting van een TUE Centrum Universitaire Lerarenopleiding, CULO. Een dergeJijke structuur sluit aan op de aanbevelingen van de visitatiecommissie Universitaire Lerarenopleidingen. Om een aanzet te maken voor de nieuwe strucuur zijn de programma's van de lerarenopleidingen wiskunde en scheikunde vanaf september 1994 afgestemd op het programma zoals dat al twee jaar voor de lerarenopleiding natuurkunde functioneert. Belangrijke programma-onderdelen, zoals de beta-didaktiek, worden binnen de vakgroep NO gemeenschappelijk voor de drie opieidingen verzorgd. Eind 1994 had de totale postdoctorale opleiding ca 20 deelnemers. Wat de postdoctorale lerarenopleiding natuurkunde betreft, hebben zeven deelnemers in de loop van 1994 de opleiding voltooid en zijn zes deelnemers aan de opleiding begonnen. In bet predoctorale tweemaanden programma, dat overigens vanaf september 1994 ook voor een belangrijk deel gemeenscbappelijk verzorgd wordt, participeerden in 1994 ca 15 N-studenten. Korte onderzoekersopJeiding In 1994 beeindigden 2 cursisten de opleiding.

6 Aan het eind van 1994 waren nog 6 cursisten in opleiding; als gevolg van ontbrekende middelen vindt geen instroom meer plaats. Ontwerpersopleiding De twee-jarige ontwerpersopleiding 'Fysische Instrumentatie voor de beheersing van gel aden en neutrale deeltjes' die de faculteit in samenwerking met de faculteiten Elektrotechniek, Scheikundige Technologie en Werktuigbouwkunde verzorgt, mag zich verheugen in een groeiende beiangstelling. De opleiding, waarmee in 1991 begonnen is, heeft ten doel de aio's-2 te vormen tot zelfstandig ontwerpers op het gebied van de fysische instrumentatie. 14 kandidaten werden in 1994 tot de opleiding toegelaten, eind 1994 waren er 23 cursisten aanwezig, 6 cursisten behaalden in 1994 hun certificaat. Daamaast werd de 4-jarige onderzoekers!ontwerpersopleiding tot Klinisch fysicus, waarvan de eerste 2 jaar door de faculteit verzorgd wordt en de laatste 2 jaar van de opleiding in een ziekenhuis plaatsvindt, door 5 personen (inc!. 3 'instromers') gevo\gd. 2 van hen stroomden door naar ziekenhuizen ter afronding van deze opleiding. Verdere informatie kan verstrekt worden door het Instituut Vervolg Opleidingen. Instroom eerstejaars studenten. De ontwikkeling van de instroom geeft aan dat er nog geen einde gekomen is aan de dalende tendens. Verwacht wordt dat het aantrekken van de economie, de groeiende waardering van het Nederlandse bedrijfsleven voor de technische component, de versterking van de industriele component in Z.O. Brabant door Europese fondsen en door samenwerking binnen de regio, en vooral de invoering van een 5 jarige opieiding, waarin de faculteit zich kan profileren bevorderlijk zunen zijn voor de vergroting van de instroom. Onderwijsindicatoren. Over de rendementen valt op te merken dat deze in vergelijking met andere natuurkundeopleidingen hoger uitvallen. Door goede voorlichting vooraf, intensieve studieadvisering in de loop van het eerste jaar streeft de faculteit naar optimale studieresultaten in de P-fase en door gedegen studiebegeleiding in de vervolgjaren tracht de faculteit het studierendement van de PP-instroom hoger te

maken. De konstatering dat verdere verbetering nog niet is vast te stellen, kan betekenen dat de grenzen van wat haalbaar is bereikt zijn of dat vooral aandacht besteed moet worden aan verbetering van de aansluiting VWO-WO. Aan de wens van de universiteitsraad dat 50% van de PP-instroom moet bestaan uit Pgeslaagden die binnen het jaar hun P gehaald hebben, wordt vooralsnog niet voldaan. Voor Nstudenten blijkt dit percentage ca. 35 % te zijn. Ook de doelstelling dat 80% van de P-geslaagden vier jaar later hun ingenieursdiploma zouden moeten kunnen halen, blijft achter bij de realiteit die rond de 40% schommelt. Aan het streven dat 90 % van de PP-instroom het ingenieursdiploma moet behalen, wordt echter op enkele procenten na voldaan. Studeerbaarheid. Eind 1994 werd de faculteit gekonfronteerd met de opdracht per 1-9-1995 tot een nieuwe verroostering van het (vierjarig) curriculum over te gaan met als doel betere studeerbaarheid waardoor meer zelfstudie. OC-N. bestuur en facuIteitsraad vroegen zich af of voor een dergelijke ingrijpende operatie niet meer tijd nodig was teneinde goed werk te kunnen leveren. Of deze verroostering meetbaar tot het beoogde resultaat (hoger rendement) zal leiden, moet nog worden afgewacht. Bij invoering van het vijfjarig curriculum zal de studeerbaarheidsoperatie ingepast moeten worden in de voorstellen van de 5-jarige opleiding. Continuing education. Op het gebied van continuing education zijn ten aanzien van de wetenschappelijke staf, geen specifieke ontwikkelingen te melden. Zie ook 'Doelstellingen en vemieuwingen'. Personeelsbeleid in relatie tot het onderwijs. Het personeelsbeleid in het kader van de opleiding is toegespitst op de inzet van kwaliteit ten behoeve van het onderwijs. Een dergeJijke inzet is ook aan de orde bij de begeleiding van studenten. In het tweede deel van de PP wordt hierbij in samenspraak met elke student afzonderlijk inhoud gegeven aan de wensen van die student bij de samensteIling van diens keuzeprogramma. Bij wensen van studenten die builen de deskundigheid van de eigen medewerkers vallen, wordt gebruik gemaakt van de deskundigheid van personen buiten de faculteit. De faculteit zorgt ervoor dat het wp in vaste

7 dienst bij het onderwijs betrokken wordt. tenzij er speciale redenen zijn daarvan af te zien. De inzet van hoogleraren en u(h)d's in de propedeuse is een weloverwogen beleidskeuze. De faculteit acht dit van grote waarde voor de kwaliteit van het onderwijs en voor de betrokkenheid van de vakgroepen, met name voor het inbrengen van vernieuwingen (wetenschappelijke ontwikkelingen) in het onderwijs (aanbod). Een logische voortzetting van dit beleid is de inzet bij werkcolleges, practica, stages en afstuderen . De begeleiding van stages wordt verzorgd onder verantwoordelijkheid van de vaste stafleden. Als afstudeerdocent treden uhd's en hoogleraren op. Binnen de bestaande formatie en binnen het financiele kader zijn er geen factoren die het voeren van een personeelsbeleid belemmeren. De faculteit voert dienaangaande een zorgvuldig beleid om het ontstaan van knelpunten te voorkomen. Het personeelsbeleid met betrekking tot de verdeling van de onderwijslastwordt mede bepaald door de vakgroepen die vertegenwoordigd zijn in de bestuursCommissie TaakVerdeling Kemonderwijs, CTV. Het voorzien in de vervulling van onderwijsfuncties, zoals die van docent, instructeur en practicumassistent, vergen weliswaar goed vooroverleg, maar vormt op zich geen probleem. Met betrekking tot de kwaliteit van het verzorgde onderwijs in relatie tot het beschikbare personeel zijn er zowel ten aanzien van aantal, als van kwaliteit geen signalen die duiden op een minder goed functioneren van de docenten. Oit is het gevolg van het in de afgelopen jaren gevoerde beleid zoals hierboven geschetst. De evaluatie daarvan vindt plaats op basis van enquetering van studenten, signalen vanuit de pen PP-studieraad, OC-N en van STOOR. In de pen PP-studieraden wordt door studenten en docenten over het lopend onderwijs gediskussieerd. Het Ontwikkelingsplan 1995-1998 gaat uitvoerig in op aanwezige onderwijs evaluatie-instrumenten In het visitatieverslag zijn geen aanlcnopingspunten te vinden waaruit zou blijken dat het personeelsbeleid van de faculteit met betrekking tot het onderwijs tekortkomingen vertoont. Voortzetting van het gevoerde personeelsbeleid lijkt dan ook verantwoord. Intemationalisering.

De faculteit participeert reeds geruime tijd in 4 Erasmusuitwisselingsprogramma's, te weten: ICP-94-IRL 1044

ICP-94-NL

1111

ICP-94-S

2010

- ICP-94-UK 1225

met Uxbridge, Cork, Grenoble, Offenburg en Patras met Bari, Lisboa. Paris en Bochum met Uppsala, Heidelberg, Torino en Santiago de Compostela met Strathclyde

In het kader van de bovengenoemde uitwisselingsprogramma's hebben in het verslagjaar 14 buitenlandse studenten binnen onze opleiding onderwijs gevolgd. 13 Eindhovense studenten hebben in 1994 in het leader van bovengenoemde Erasmusprogramma's aan een buitenlandse universiteit een stage verricht. De faculteit stelt jaarlijks de benodigde financiele middelen beschikbaar voor de ontvangst van 1 ~ 2 IAESTE studenten. 4 Eindhovense studenten hebben in het kader van de IAESTE-uitwisseling een stage in het buitenland gedaan. Vanuit verschillende vakgroepen wordt geparticipeerd in TEMPUS-projekten. Buiten de Europese uitwisselingsprogramma's om, wordt samengewerkt met tal van universiteiten en onderzoeksinstituten in Europa en daarbuiten. E.e.a. komt voomamelijk tot stand via contacten van de wetenschappelijke staf op congressen e.d. Zo is er bijvoorbeeld een samenwerkingsovereenkomst met de universiteit van Western Ontario en de De Queens University in Canada, de State University of New York (Stony Brook) en de universiteit van Nagoya (Japan). De vakgroep Transportfysica heeft samenwerkingsverbanden met de universiteit en het Academisch onderzoeksinstituut van Kiev, Oekraine. De sectie GasdynamicalAeroakoestiek van dezelfde vakgroep werkt nauw samen met een aantal Pranse universiteiten en instituten (Univ. Paris VI; IRCAM, Univ. du Maine; Inst. M6canique de Marseille; Inst. National Poly technique de Grenoble; Univ. de Poitiers). De overeenkomsten hebben wederzijdse bezoeken van studenten en staf ten doel, waarbij de studentenuitwisseling zich toespitst op het uitvoeren van stageprojecten met een duur van 3 Ii 4 maanden. Na zware selectie werd aan 2 Eindhovense Nstudenten door Shell in 1994 een intercontinentale stageplaats toegekend. De stages werden in Gabon en Zuid Afrika uitgevoerd. In het

8 verslagjaar hebben in totaal 23 Eindhovense Nstudenten een stage in bet buitenland gedaan. Onderwij svisitatie. In het voorjaar van 1994 werd de laatste hand gelegd aan de Zelfstudie, de beschrijving van de opleiding, aan de hand waarvan in het najaar (november) de VSNU onderwijsvisitatie plaatsvond. De faculteit heeft de visitatie als plezierig en inspirerend ervaren. Hoewel bet overall-rapport van de commissie nog moet verschijnen, bracht de commissie mondeling het volgende ter kennis: Aanbevelingen (samengevat): het aantal herkansingen voor tentamens op twee bouden het is zinvol studenten eerder in hun studie in een vakgroep op te nemen (mede om studievertraging terug te dringen) er zijn vakken waar studenten niet actief genoeg zijn, werkcolleges zijn een altematief. de organisatie rondom het natuurkundecircus versterken stuur snelle studenten voor bun 2e stage naar het bedrijfsleven het technisch karakter van de opleiding zou versterkt moeten worden als men zich duidelijker wi} profileren ten opzichte van de studieriehting experimentele natuurkunde aan algemene universiteiten Positief het abstractieniveau in de P-fase is adequaat er is waardering voor de inzet van aio's op practica de beoordeling van afstudeerverslagen koml overeen met de cijfers van de commissie het mentorensysteem in het 2e en 3e jaar is een goede zaak het ontwikkelen van communicatieve vaardigheden in de eindfase is positief de commissie is uiterrnate tevreden over STOOR en Van der Waals aktiviteiten waardering voor het systeem waarbij snelle studenten in de gelegenheid zijn een tweede stage te doen. Ten aanzien van de aanbevelingen, wordt momenteel nagegaan Of c.q. in hoeverre deze te realiseren zijn. De faculteit ziet verder met grote belangstelling de opvattingen van de visitatiecommissie over de Nederlandse natuurkunde-opleidingen tegemoet. Vijfiarige opleiding. In het voorjaar is de faculteit erin geslaagd een voorstel voor een vijfjarig curriculum voor de

opleiding Technische Natuurkunde op te stellen. De uitbreiding van de opleiding met een jaar leidde weliswaar tot een relatieve verzwaring maar biedt daarentegen mogelijkheden tot het verkrijgen van vaardigheden in multidisciplinaire analyse en synthese het verwerken van eommunicatieve vaardigheden meer inzicht in de beroepspraktijk. Het pakket verplichte vakken is vrijwel niet gewijzigd. Bevordering van maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef krijgt aandaeht. Extra aandacht wordt gegeven aan de technische aspecten van de opleiding (o.a. Technische materiaalkunde en bedrijfsstage) alsmede aan technology assessment, dat in de rapportage van de afstudeervoordracht dient te worden belicht. Tijdens de afstudeerperiode moet een eyeIus beroepsgerichte colleges gevolgd worden. In dit algemene programma voor een vijfjarig curriculum, zijn aanbevelingen vanuit het bedrijfsleven, alsmede de adviezen van de Raad van Advies van de faculteit en van de opleidingscommissie verwerkt. Het voorstel werd in de faculteitsraadsvergadering van 24 augustus 1994 vastgesteld. Aansluitend daarop is een voorstel voor een Onderwijs- en Examenreglement voor de vijfjarige opleiding in voorbereiding. DoelsteIIing en vemieuwingen. In de loop van 1994 kwamen de antwoorden binnen op de enquete gehouden onder de docenten over de door hen verzorgde natuurkunde vakken ten aanzien van: Inhoud en doelstelling, Vemieuwingen, Tentamen en Benodigde tijd. De beantwoording leidde tot een nOlitie 'Rapportage over colleges en practica'. Daaruit bleek dat vemieuwingen er op kleine schaal 'al werkende weg' plaatsvinden. Gezien de hoeveelheid tijd die met de organisatie, beantwoording en verwerking van de enquete gemoeid is, wordt herhaling in deze vorm niet overwogen. WeI bleek dat meerdere docenten het bijzonder op prijs stelden dat op deze wijze informatie over het facultaire onderwijs bijeen gebracht werd. Aandeel studenten. De inbreng van studentenzijde La.v. het onderwijsbeleid (participatie in commissies) wordt door de faculteit als uiterst waardevol ervaren. Ook de visitatiecommissie sprak daarover veel waardering uit. In de Koerier (bet periodiek dat door de Studievereniging voor Technische Natuurkunde

9 "Johannes Diderik van der Waals', in samenwerking met de STudenten Onderwijs ORganisatie, STOOR, wordt uitgebracht) wordt regelmatig gepubliceerd over door STOOR gehouden onderwijsenquetes. Zo blijkt uit een in 1994 gehouden enquete over de stageduur dat er nog steeds sprake is van een te lange duur. De tijd die staat voor de stage, inclusief verslag, is 75 halve dagen. In 1994 (maart, september en december) bedroeg het gemiddelde 116,8 halve dagen! De stagebegeleiding werd gemiddeld als 'goed' ervaren. Onderwijsaanbod. In het onderwijsaanbod (keuzecolleges) zijn de volgende wijzigingen te vermelden: Toegevoegd: 3F180 Real-time data-acquitsitie (Kopinga) In dit college wordt ingegaan op een aantal zaken die van wezenlijk belang zijn bij de real-time verzameling en verwerking van grote hoeveelheden meetgegevens. Aan de orde komen de architectuur van data-acquisitiesystemen, pipelining en parallellisme, communicatie, busstructuren, de opzet en werking van een aantal geavanceerde interfaces, alsmede digitale signaal processoren. Een aantal automatiseringsstrategieen wordt toegelicht aan de hand van actuele fysische experimenten. 3N240 Fysica van hoge temperatuurplasma's (Schep) In dit college wordt de fysica behandeld van hete plasma's die zijn opgesloten in sterke magnetische velden. Voorbeelden zijn fusie plasma's en de zonnecorona. De nadruk zal liggen op vloeistofmodellen: een-vloeistof model (magnetohydrodynamica) en twee-vloeistof modellen, waarin ionen en elektronen als afzonderlijke vloeistoffen worden beschouwd. Waar mogelijk zal een vergelijking met gewone vloeistoffen (Euler, Navier-Stokes) worden gemaakt. 3N250 Grondslagen van de Quantummechanica (De Muynck) opgebouwd uit: Formalismen van de quantummechanica Empirische en realistische interpretaties De Kopenhaagse interpretatie Het Einstein-Podolsky-Rosen probleem Het meetprobleem Positieve operatorwaardige maten Voorbeelden van realistische meetprocedures Toepassingen in de quantum-optica

Gelijktijdige meting van incompatibele observabelen; complete metingen. In de studiegids zijn niet meer opgenomen: 3Y21O Geschiedenis van de kembewapening 3Y220 De energieproblematiek 3Y230 Lasertoepassingen en maatschappelijke gevolgen. Voor rapportages over onderwijs of notities waarin aspecten van onderwijs behandeld worden, wordt verwezen naar: het hoofdstuk Onderwijs in eerdere jaarverslagen de Zelfstudie d.d. 30 maart 1994 het rapport van de VSNU Visitatiecommissie dat in het voorjaar van 1995 zal verschijnen het voorstel voor een vijfjarig curriculum, d.d.24-8-1994 het hoofdstuk Wetenschappelijk onderwijs in het Ontwikkelingsplan 1995-1998 d.d. 30-3-1994 (waarin ook de Eindtermen zijn opgenomen) de 'Rapportage over colleges en practica' d.d.31-1O-1994 de Koerier

4.

ONDERZOEK

Algemeen. Het profiel van het facultaire onderzoek wordt in belangrijke mate bepaald door de onderzoekprograrnma's van de vakgroepen, passend in de organisatiestructuur van de TUE en door de in de organisatie van de TUE en andere universiteiten verweven, onderzoekscholen waarin vakgroepen of gedeelten daarvan participeren. Het College van Bestuur verlangt dat m.b.t. onderzoekscholen de penvoerende faculteit kwantitatieve gegevens verstrekt. Binnen het kader van de verslaglegging van de faculteit Technische Natuurkunde, geldt dit voor de onderzoekschool COBRA, Communication Technology Basic Research and Applications en voor de onderzoekschool CPS, Centrum voor Plasmafysica en Stralingstechnologie. Omdat de vakgroep Vaste Stof met haar gehele onderzoekprogramrna 'Gecondenseerde materie' en de vakgroep Theoretische Natuurkunde met het deelprogramrna "Theorie van de vaste stof' deel uitmaken van COBRA, is het facultaire aandeel van COBRA gevat in een apart overzicht met de gegevens van de betreffende

10 vakgroep/onderwerpgroep. Hetzelfde geldt voor CPS, waarin de vakgroep Dceltjesfysica met haar deelprogramma's 'Plasma-, atooID- en IDolecuulfysica' en 'Kemfysicbe technieken' en de vakgroep Theoretiscbe Natuurkunde met haar deelprogramma's 'Theorie van de plasma's en quantummechanica' alsmede 'Theoretische Atoomfysica/Quantumelektronica' deelnemen. Voor de kwantitatieve gegevens van geheJe onderzoekscholen wordt verwezen naar hun jaarverslagen, in dit geval naar de jaarverslagen 1994 van COBRA en van CPS. Personcelsbeleid in relatie tot het onderzoekbeleid. De faculteit heeft conform haar missie als hoofddoelstelling het verzorgen van technisch natuurkundig onderwijs en het verrichten van technisch natuurkundig onderzoek op een hoog niveau. (OntwikkelingspJan). Om deze doelstelling te effektueren is een adequaat en uitvoerbaar formatiebeleid cen vereiste. Ondanks gestelde beperkingen/bezuinigingen, lukt het de faculteit de formatie redelijk op peil te houden. Dit is gerealiseerd door vacatures in te vullen met tijdeJijke 'contracten' (post-docs). De geleverde onderzoeksinspanning (zie kwantitatieve gegevens) is in deze veelzeggend. In 1994 waren er 27 fte's aan post docs, waarvan 4,5 fte op Ie, 8,6 fte op 2e en 13,9 fte op 3e geldstroomcontracten. In baar aannamebeleid schenkt de faculteit aandacht aan persoonlijke kenmerken als flexibiliteit, bereidheid in de loop van de tijd van onderwerpgroep te wisselen, wetenschappelijke ervaring, geschiktbeid voor bet onderwijs, buitenlandse ervaring. Dit laatste in verband met de groeiende intemationalisering. In 1994 was het aantal KNAW-onderzoekers 6. Verdere groei van dit aantal wordt nagestrcefd. Drie van hen gaan de komende jaren over op een dienstverband binnen de faculteit. De faculteit reservcert ruimte voor cen hestand van ca. 30 Ie geldstroom aio's (4 jaar); deze dragen immers in hoge mate bij aan de inbreng van originele, verfrissende ideeen. Niettegenstaande de hierboven aangegeven begrenzing, had de faculteit eind 199437 Ie geldstroom aio's in dienst. Daamaast waren er 24 2e geldstroom oio's en 6 3e geldstromers, die evenals Ie geldstromers het niveau van het onderzoek versterken.

AIle aio's, dus ook 2e en 3e geldstroom, komen in aanmerking voor het mede-verzorgen van onderwijs. Daarbij geldt een maximum van 20% van de werktijd over 4 jaar gemeten, doch uit te voeren in de cerste drie jaar. De aio's funktioneren in cerste instantie bij voorkeur als assistent op de natuurkundepractica, hetgeen mede vanwege het betrekkelijk geringe leeftijdsverschil tussen aio's en studenten als uiterst vruchtbaar kan worden beschouwd. De inzet van aio's op de practica genoot grote waardering van de VSNU-Visitatiecommissie. De faculteit kent voor aio-4's geen uniform opleidingsprogramma; voor IVO-(2 jaren-)aio's kent de faculteit de 2 jarige ontwerpersopleiding 'Fysische instrumentatie etc.' met een programma, waarin de te volgen onderwijseenheden zijn opgenomen. Hetzelfde geldt voor de cerste 2 jaar van de vervolgopleiding tot Klinisch fysicus. Door het wegvallen van middelen om de korte ondezoekersopleiding te volgen, ligt het accent vooral op de ontwerpersopleiding. Evaluatie van het onderzoek. Eind 1994 heeft de Commissie voor de Wetenschapsbeoefening (CWB), voorbereidingen getroffen voor cen evaluatie van het facultaire onderzoek in 1995. De CWB wit daartoe cen ronde maken langs de vakgroepen en bij dit korte bezoek ook kritische vragen stellen om inhoudelijke discussies uit te lokken. De CWB ziet deze ronde mede als een proefvisitatie, vooruitlopend op de VSNUonderzoekvisitatie die in 1996 zal plaatsvinden. Daamaast vindt, naar aanleiding van bezuinigings-/inkrimpingsplannen en gedachtenontwikkeling op centraal niveau, een orientatie plaats op de in de toekomst te exploreren onderzoekgebieden. Daarbij wordt aandacht besteed aan: de exploitatie van in de faculteit aanwezige, bijzondere instrumenten en infrastructuur versterking van de relaties met een of eukeJe zusterfaculteiten in den lande grotere samenwerking met het Philips NaLLab. te Eindhoven de mogelijkbeden tot grotere onderlinge samenwerking op specifieke dcelgebieden bijv. op het gebied van materialenonderzoek. Resultaten. Een maat voor het resultaat van de

11 onderzoekinspanningen vonnen: het aantal promoties en overige wetenschappelijke publicaties, geplaatst in gerenommeerde buitenlandse tijdschriften de uitnodigingen voor deelname/presentatie op conferenties en congressen de vele nationale en intemationale kontakten op het gebied van de natuurkunde. Organisatorische ontwikkelingen. De deeltijdsbenoemingen van de twee hoogleraren van de vakgroep Systeem- en Regeltechcniek (0,5 N en 0,5 W, alsmede 0,5 N en 0,5 T) dienen de relaties tussen de faculteiten Technische Natuurkunde en Werktuigbouwkunde, resp. Scheikundige Technologie inhoudelijk te versterken. De leerstoelen zijn daamaast van belang voor de accentuering van het technisch aspect in de opleiding. De vacante leerstoelen Lage Temperatuurtechniek en fysica (Lage temperaturen) en Fysisch Technische Informatieverwerking (Fysische Informatica) werden in 1994 bezet. Hoewel de vakgroep Analyse van Fysische Meetmethoden opgegaan is in de werkeenheid Klinisch Fysische Meettechnieken, KFM, is de vakgroep nog niet fonneel opgeheven. De werkgroepen Klinisch Fysische Meettechnieken, KFM, en de werkgroep Fysisch Technische Laboratoriumautomatisering, FTL, zijn in de vakgroep Fysische Informatica opgenomen. In 1995 zullen enkele leerstoelen als gevolg van vervroegde uinreding van de betreffende hoogleraren, vacant komen. Omdat dit proces bevorderd is door bezuinigingen, ziet de faculteit zich voor de vraag geplaatst of desondanks versterking van het hooglerarencorps mogelijk is en/of op welke wijze in een eventuele herbezetting van de vacatures zal worden voorzien. Daartoe zijn enkele breed samengestelde verkenningscommissies gevonnd, waarin ook deskundigheid van buiten de faculteit aanwezig is. Knelpunten. Ook dit jaar werd als ernstig knelpunt ervaren de noodzaak van deelname aan overlegstructuren, het schrijven van verslagen en rapportages, teneinde te voldoen aan opdrachten die geen directe relatie met onderwijs en onderzoek hebben. Daamaast blijkt de organisatiestructuur en de cultuur van de instelling soms een vertragend effect te hebben op een flexibele inzet van

mensen en middelen. Daardoor kunnen samenwerkingen moeizamer verlopen dan gewenst. Het gemis van een collegezaal van enige omvang en goede kwaliteit blijft voelbaar.

Vaststelling van het jaarlijks onderzoekprogramma. Met betrekking tot het lange-tennijnbeleid op het gebied van onderzoek laat de faculteit zich leiden door het ontwikkelingsplan, dat elke twee jaar opnieuw geformuleerd wordt o.a. op grond van de aanbevelingen aan bestuur en faculteitsraad van de Raad van Advies en van de adviezen van de faculteitsbeleidscommissie, de CWB, OC-N en van de Dienstcommissie. De Raad van Advies is een facultaire adviescommissie die tot doel heeft om gevraagd en ongevraagd van advies te dienen over onderwijs, signaturen van leerstoelen en over vernieuwing, continuering of beeindiging van onderzoekprogramma's. De leden van de raad zijn afkomstig uit die sectoren van het bedrijfsleven waar veel natuurkundig ingenieurs werken. In deze raad hadden in 1994 zitting: Dr. P. Kramer - voorzitter (voorzitter AWT), ir. J. van den Burgh (directeur KSEPL), ir. J. Delcour (voorheen hoofd-directeur hoofdgroep TNO-Industrie), dr.ir. A. Huijser (Director Philips Consumer Electronics) en dr.ir. A.H.M. Habets (adj. directeur research Oce van der Grinten). Elk jaar worden de vakgroepen en hun werkeenheden en de werkgroepen geenqueteerd naar hun onderzoeksinspanningen (aan onderzoek bestede tijd), hun onderzoeksresultaten (+ verslag) en hun plannen voor het komend jaar. (= onderzoeksprogramma's). De faculteitsraad stelt de door de vakgroepen ingediende en door de CWB bekommentarieerde bijdragen vast als wetenscbappelijk verslag resp. onderzoekprogramma. Het onderzoeksprogramma voor onderzoekscholen wordt eveneens ter goedkeuring aan de faculteitsraad voorgelegd nadat de CWB advies heeft gegeven. Flexibiliteit. Flexibiliteit, incl. slagvaardigheid en creativiteit, wordt door de faculteit aangemoedigd. Zij wordt ook verkregen door starre organisatiestrukturen te elimineren of te voorkomen, zoals het geval is bij het instellen van onderzoekscholen (zodat er

12 ruimte ontstaat voor meer effektieve aanpak). Overigens diem te worden opgemerkt dat de structuren van de programma's van onderzoekscholen min of meer los staan op de organisatiestructuur van de instelling (TUE, faculteit, vakgroep, werkgroep). Beiden worden op een eigen wijze bestuurd, hetgeen de mogelijkbeid van strijdige competenties niet uitsluit. Ook door een groot aantaI aio- en andere tijdelijke wp-plaatsen wordt de flexibiliteit bevorderd. Zo ook door stimulering van deelname aan de Korte (tweejarige) ontwerpersopleiding, door onderzoek in projektvorm uit te voeren, door uitbreiding van het aantaI 2e en 3e geldstroomcontracten, door bij werving van personeel ook aandacht te schenken aan sociaIe en onderwijskundige vaardigheden. De relatie van het facultaire onderzoekbeleid met het instellingsbeleid. Deze relatic blijkt uit vergclijking van het hoofdstuk 'Onderzoek' van het facultaire Ontwikkelingsplan 1995-1998 met dat van het TUE-ontwikkelingsplan. Profilering van het onderzoek. Er is een ontwikkeling gaande die Ieidt tot verdere versterking van toepassingsgericht technologisch onderzoek. Een belangrijk deel van het onderzoek is fundamenteel van karakter. Maar vrijwel aile vakgroepsprogramma's kenmerken zich tevens door technologisch, toepassingsgedcht onderzoek. Oit sluit dan aan op het aanwezige fundamentele onderzoek waardoor een extra dimensie gegeven wordt aan het wetenschappelijke werk in de faculteit. Het technische aspect werd in 1994 versterkt door de benoemingen op het gebied van Fysisch Technische Informatieverwerking en van Lage Temperatuur-techniek en -fysica. De vakgroep Oidaktiek Natuurkunde is gericht op de Ie graads lerarenopieiding natuurkunde en het daarbijbehorende didaktische onderzoek. In 1994 werd een doorsnede gemaakt van het facultaire onderzoek teneinde het aandeel 'materiaalkundig onderzoek' te kunnen vaststellen. Over 1993 was dat 40% van de Ie geldstroominzet, ca. 40% van de 2e geldstroominzet en 50% van de 3e geldstroominzet. De faculteit konstateert dat zij erin slaagt 3e ge1dstromen te genereren die echter atkomstig

zijn van nationaIe en Europese overhedenl instellingen of van grote industriele beddjven. Het is nog niet geIukt om op brede schaaI effektieve contacten te leggen met het midden- en kleinbedrijf. Gezien de sterke groei die het MKB in Zuid-oost Brabant doormaakt, moeten hier mogelijkbeden Jiggen. Een groot deel van het onderzoek is ondergebracht in onderzoekscholen, ('2. Aigemeen') daarnaast participeert de facuIteit vanuit de vakgroepen Deeltjesfysica/ Transportfysica en Fysische Informatica in het TUE-programma: "Technologie rond vitale funkties" . Op het gebied van vraagstukken betreffende natuurkunde en samenleving is de intrafacultaire werkgroep 'Natuurkunde en Samenleving' aktief. Concentratie, taakafstemming, taakverdeling. De faculteit heeft aI eerder haar concentratiepunten aangewezen: Plasmatechnologie, Fysica en technologie van de gecondenseerde materie, Kemfysische technieken en Transport van Massa, Impuls en Energie. Het zijn aile gebieden die ook binnen de verschillende onderzoekscholen bewerkt worden. De afstemming met betrekking tot nieuwe fysisch technische onderzoekgebieden zou dienen plaats te vinden in overleg met de zusterfaculteiten in Twente en Delft. Een dergelijk overleg heeft echter noch in 1993, noch in 1994 plaatsgevonden. De faculteit is echter van oordeel dat de besturen van technische zusterfaculteiten tenminste eenmaal per jaar zouden moeten samenkomen ter bespreking van ontwikkelingen binnen hun discipline. Voorwaardelijke financiering. Met ingang van dit verslag maakt de faculteit geen onderscheid meer tussen voorwaardelijk gefinancierd en niet-voorwaardelijk gefinancierd onderzoek, omdat het VF-regiem in feite is afgerond. In administratief opzicht betekent e.e.a. dat nu aile (voorheen de VF-) programma's van een TUE.NAT programmanummer zijn voorzien. Outputkarakterisering. De output wordt gekarakteriseerd door a) kwaIiteit en kwantiteit van b) de vormen waarin resultaten van onderzoek zijn gevat. Het gaat daarbij om dissertaties, wetenschappeJijke publikaties in gerenommeerde

13 internationale wetenschappelijke tijdschriften, bijdragen op congressen en afstudeerverslagen. Beleid ten aanzien van samenwerking. De faeulteit hecht meer waarde aan samenwerkingsverbanden die gebaseerd zijn op (informele) gemeensehappelijke wetensehappelijke belangstelling, dan op de ereatie van formele instituten. Daarop wijzen ook de initiatieven met betrekking tot de invulling van de 'formatie' deeltijdsleerstoelen. Samenwerking met het Instituut voor Perceptieonderzoek, IPO, geniet aandacht, maar is nog niet gekonkretiseerd. Zoals eerder aangegeven zijn er de samenwerkingsverbanden in de vorm van onderzoekseholen. De faculteit is betrokken bij zes (eerdergenoemde) onderzoekscholen. Het is niet duidelijk in hoeverre de deelname vanuit de faculteit aan onderzoekseholen het eigen facultaire onderzoekbeleid beinvloedt. Delen van de onderzoekinspanning zijn immers verbonden met programma's van onderzoekscholen die ook middelen toekennen. De faculteit hecht daarom grote waarde aan een goede communicatie met de onderzoekscholen en de deelnemers uit de faculteit en voigt de ontwikkelingen nauwgezet. Beleid ten aanzien van internationalisering. De beoefening van de natuurkunde geeft aanleiding tot vele internationale kontakten voor uitwisseling van wetensehappelijke kennis. Verdere internationalisering wordt bevorderd o.a. door intensivering van de kontakten met buitenlandse universiteiten en de industrie. Deze bieden mogelijkheden onderzoekprogramma's te formuleren die in EG-verband uitgevoerd kunnen worden. De faeulteit neemt deel aan EGprogramma's, zoals ERASMUS, ESPRIT, TEMPUS, HUman Capital and Mobility, BriteEuRam, INTAS en JOULE en bevordert deelname hieraan. Deeltijdsleerstoelen bieden daartoe eveneens kansen, aanbevelingen van de Raad van Advies van de faculteit zijn daarbij voor de faculteit van groot belang. Aan het eind van dit hoofdstuk wordt een aantal internationale kontakten vermeld. Relatie onderzoeklonderwiis. Doordat het onderzoek mede gericht is op brede vorming van de aanstaand ingenieur, is er een nauwe relatie van onderzoek met onderwijs. Reeds in het tweede jaar van de studie neemt de student dee! aan het experimenteel en theoretisch onderzoek in de vakgroepen. De studie bevat een, (soms twee) onderzoekstages en wordt afgerond

met een afstudeeronderzoek. Een competitieelement tussen de vakgroepen/werkeenheden wordt gevormd door de belangstelling van de studenten voor het doen van een stage in een groep. Aansluitend op de ingenieursopleiding biedt de faculteit vier soorten opleidingen: De vierjarige opleiding gericht op promotie, de tweejarige ontwerpersopleiding 'Fysische instrumentatie etc.', de vierjarige post-doctorale opleiding lot klinisch fysicus en de opleiding tot eerste graadsnatuurkundeleraar . De vroegere tweejarige onderzoekersopleiding wordt, zoals eerder gemeld, niet meer centraal gefinancierd. Er wordt gezocht naar mogeJijkheden om het 2 jaren universitaire gedeelte van de opleiding tot klinisch fysicus te behouden, door aansluiting te zoeken bij de ontwerpersopleiding 'Fysische instrumentatie etc.'. 4.3 Bevordering en beheersing van de onderzoekskwaliteit Het facultaire proces van kwaliteitszorg De rol hierin van de Raad van Advies, de FBC en de CWB, werd vorig jaar reeds in het verslag over 1993 in de geJijknamige paragraaf uitvoerig beschreven. Dit geldt evenzo voor de jaarlijkse facultaire rapport ages over onderzoek en onderwijs en voor de aktiviteiten van de Vereniging van Eindhovense Natuurkundige Ingenieurs, VENI. Ook met betrekking tot de wijze waarop de kwaliteit van het onderzoek wordt vastgesteld, de relatie tussen kwaliteitsbeoordeling en middelentoewijzing en maatschappelijke dienstverlening, zijn geen nieuwe ontwikkelingen te vermelden en wordt verwezen naar de geJijknamige paragrafen in het verslag over 1993. 4.4 Instellingsbeleidsruimte In 1994 is geen gebruik gemaakt van de instellingsbeleidsruimte. 4.5 Beleid ten aanzien van tweede en derde geldstroom Ten opzichte van voorgaande jaren is dit beleid niet veranderd: Initiatieven van vakgroepen om middelen uit de 2e (FOM, STW e.d.) en 3e geldstroom te werven, worden door het faculteitsbestuur bevorderd en gesteund, vooral ook, omdat succes hierbij een stimulans vormt voor het onderzoek en het een inspirerende uitwerking heeft op het onderzoekklimaat. Ter bescherming van het eigen universitaire

14 onderzoek, is het zaak niet al te zeer van derde geldstromen afhankelijk te worden. Overigens behoren 3e geldstroom- projekten te passen in het Iopend eigen onderzoek of daarop aan te sluiten. 4.6 Verantwoording van de onderzoekinput De medewerkers is gevraagd daartoe over 1994 op te geven het percentage van een fte dat men aan onderzoek besteed heeft. Kernpunt daarbij is dat de cijfers met betrekking tot de tijdbesteding via enquetering verkregen zijn en niet berekend zijn aan de hand van normen. Een nadeel daarvan is dat de vraag onderworpen is aan de individuele interpretatie door de geenqueteerde. De in de tabellen* vermelde gemeten input betreft de tijd die ingezet is voor het doen van onderzoek, voor de werving van onderzoeksprojekten en voor de begeleiding van promovendi. (Begeleiding van afstudeerders wordt gerekend tot onderwijs). Aan de nieuwe CvB-richtlijnen, om bij het bepalen van de WP-inzet uit te gaan van de geplande tijdbesteding, is in dit verslag nog geen gevoig gegeven. * zie opmerking bij 4.7.1 Bij de 2e en/of 3e geldstroom-getallen is uitsluitend gerekend met de inzet van medewerkers die ten taste van 2e of 3e geldstroom gesalarieerd worden. De input van Ie geldstroommedewerkers die een deel van hun tijd besteden aan 2e of 3e geldstroom-onderzoeken is tot Ie geldstroom input gerekend. De financieringsbron van de aanstelling is dus uitgangspunt. Deze opmerking is niet van belang ontbloot, omdat gebleken is dat elders andere benaderingen plaatsvinden, waarbij de subsidie-bron van het projekt uitgangspunt is. In de tabellen zijn de aantallen fte's (le, 2e en 3e geldstroom) vermeld zoals deze op de hierboven aangegeven wijze verkregen zijn. De totale facultaire onderzoeksinspanning in fte-wp was in 1994 volgens tabel 2: 75,1 Ie geldstroom wp; 26,8 2e geldstroom-wp; ~ 3e geldstroom wp. 119,7 fte wp totaal

4.7 Samenwerkingen In algemene zin werden reeds samenwerkingsverbanden genoemd. Een meer gedetailleerd overzicht voIgt hierachter. Ook bij de verslaglegging van de afzonderlijke

progranuna's wordt ingegaan op samenwerkingen. 2e geldstroom instellingen Prof.dr.ir. H.L. Hagedoorn, voor FOM lid van het beleidscollege van het Kernfysisch Versneller Instituut (KVI) te Groningen, lid van de sectie Technische Wetenschappen van de KNAW. Prof. dr. F.W. Sluijter, voorzitter van de beleidsadviescommissie van het FOM-instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen en voor EURATOM, lid van het beheercomite associatie EURATOM/FOM. Prof.drjr. D.C. Schram lid van de beleidsadviescommissie van het FOM-instituut voor Atoom- en Molecuulfysica (AMOLF) en lid van de bestuursraad van STW. TWEEDE GELDSTROOMPROJEKTEN In FOM-verband: de werkgemeenschappen voor: Atoomfysica en Quantumelectronica (Beijerinck, Verhaar, De Muynck) Statistische fysica (De Waele) Vaste Stof (De longe, Brongersma, Van Haeringen) Halfgeleiders (Wolter) Stroming en Warmte (P.Schram, Prasad, Van Heijst) Speciale commissie Technische Fysica (D. Schram) Tomagraphy of plasma's used for chemistry and fusion (aio F. Ingesson) In STW-verband: Unsteady vortex shedding in internal flows (Van Dongen, Hirschberg, Van Heijst, Hoeijmakers); De applicatieverbreding van een modulair plasma-simulatiemodel (Vander Mullen, D.Schram); Oxidische multilagen (De longe, Brabers); Ontwikkelen van modellen voor aero-akoestische bronnen voor interne gasstromingen (Hirschberg); Strainer layer epitaxy of phosphorus containing lIllY semiconductors (Wolter, I..eys); Development of a (cluster) semiconductors cintillation gamma detector (De Voigt); In situ spectroscopic IR fourier transformellipsometry (Kroesen, De Hoog, D.Schram); Structuuronderzoek aan modelkatalysatoren m.b.v. lage energie ionenverstrooiing (Brongersma) ; Een onderzoek naar de optimale gassamenstelling

15 van een inductief gekoppelde lichtbron (Vander Mullen, D.Schram); STW: A high intensity atom source for plasma surface engineering and chemical kinetic studies (D. Schram); Zeer snelle spectroscopische infraroodellipsometrie (Kroesen, De Hoog, Van Nijmweegen, Kopinga); Single and multi photon scattering analysis of recombining plasmajets (Van der Mullen) Magnetische multilagen als magnetoweerstandsensors (De Jonge e.a.) Statistical thermodynamics of nucleation in real gases (Van Dongen, Van Heijst). DERDE GELDSTROOM: van de vakgroep Deeltjesfysica: Faciliteitenovereenkomst excl. cyclotronuren (Cygne BV) Cygne B.V. Academie-onderzoekers (KNA W) EEG-Erasmus EEG-Powder formation EEG-Bright Euram EEG-Human Capital and Mobility STIPT-123 Jodium voor Spect. Electricite de France NOVEM NOVEM-A. V .R. * (*Philips) Advanced Coating Center (Petten) International Scientific Cooperation van de vakgroep Transportfysica: Work on relaxing turbulent flows in circular pipes (Gasunie) EEG-Bangladesh Condensatiegedrag van aardgas (Gasunie) Stromingsgeinduceerde pulsaties (Gasunie) EEG-Columbia Shell EEG-3S-pompen van de vakgroep Vaste Stof: Metallische magnetische multilagen (Philips) Electro Optics (FOM) Academieonderzoekers (KNAW) Solar cells based on III-V compound semiconductors (NOVEM) Magnetic Metallic Multilayers (EEG) Scope of Oasis (EEG) High speed photonic devices (EEG) Esprit (EEG) Strukturering multilagen (Philips) Elektr. eigenschappen multilagen (Philips) EEG-Human Capital and Mobility

van de vakgroep Didaktiek Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) Instituut voor Onderzoek van het Onderwijs (SVO) Centrum Didaktiek van Technische Vakken (CDTV) van de vakgroep Systeem- en Regeltechniek: Dow Chemical 4.7.1.

OVERZICHT SAMENWERKINGSVORMEN; NATIONAAL EN INTERNA TIONAAL

Voor het overzicht van samenwerkingsverbanden en voor de tabellen zie achter hoofdstuk 6: Jaarrekening.

16 5. ONDERSTEUNING EN BEHEER 5.1. Algemene missie De universitaire organisatie is primair gericht op het verrichten van hoogwaardig onderzoek en het verzorgen van onderwijs voor opleidingen op academisch niveau. Om deze opdracht te kunnen uitvoeren is een adequaat dienstverlenend apparaat voor ondersteuning en beheer onmisbaar.

5.2. Ondersteunende aktiviteiten Oit betreffen alle aktiviteiten die verricht worden ten behoeve van de kerntaken onderzoek en onderwijs. Binnen de vakgroepen vinden direct 0&0ondersteunenende aktiviteiten plaats. Deze ondersteuning wordt uitgevoerd door het in de vakgroepen aanwezige obp (ondersteunings- en beheerspersoneel) . De medewerkers van het faculteitsbureau verlenen diensten voor de faculteit als geheel. maar kunnen eveneens worden ingezet voor directe technische dienstverlening aan de vakgroepen op basis van projecten of detachering.

waarop de inkrimping van de formatie gerealiseerd kan worden, is in 1994 enkele malen besproken met onder andere de Dienstcommissie en tensiotte door de faculteitsraad vastgesteld. Het in 1994 gevoerde personeeisbeleid wordt verder uitgewerkt in het Sociaal Jaarverslag 1994.

5.3.3 Arbowetgeving en milieuzorg Algemeen In het kader van een pilot project "Voorlichting aan nieuwe medewerkers" , opgezet door PZmensen van de faculteit, is een voordracht gehouden over Arbo-wetgeving en de consequenties hiervan voor de faculteit. Helaas bleef het aantal toehoorders hier beperkt tot 4. In 1994 heeft zich een ongeval voorgedaan, waarbij 2e graads brandwonden ontstonden door opspattend vloeibaar helium. Dit ongeluk heeft geen blijvende schade tot gevolg gehad voor de betrokken persoon. E.e.a. is aanleiding geweest om bij BGD en EHBO'ers de kennis over dit specifieke soort verbrandingen en de behandeling ervan te verbreden.

5.3. Het faculteitsbureau; de groep Algemeen 5.3.1 Organisatorische aanpassingen In 1994 hebben de voorbereidingen plaatsgevonden tot de reorganisatie van het faculteitsbureau. Het voorstel is om het faculteitsbureau in 3 stafgroepen op te bouwen : het stafbureau Onderwijs en Onderzoek voor administratieve en secretarH~le ondersteuning van de gelijknamige processen. het stafuureau Personeel en Organisatie. het stafbureau Bestuur & Beheer voor de administratieve en secretariele ondersteuning van bestuur en beheer. Ook het financieel beheer, de veiligheidszorg en de huishoudelijke en technische dienstverlening vallen binnen dit stafbureau.

Het in 1993 gestarte project om alle daarvoor in aanmerking komende bureaustoelen te vervangen door ergonomisch verantwoorde, is in 1994 nagenoeg afgerond.

3.2 Personeelsbeleid In 1994 werd vooral aandacht besteed aan de formatieplanning. Door een afnemende toewijzing van middelen komt de personeelsformatie onder druk te staan. Deze druk is in 1994 verder opgevoerd. Het voorstel 'Personeelsformatie 1996' dat in 1993 is opgesteld en dat riehting geeft aan de wijze

nu globaal als voIgt uit: 1. Alarmering via piepers; 2. Pieperdragers (=inzetleiders) verzamelen zich bij de loge van N-laag waar, zo nodig, reeds akties ondernomen kunnen worden; 3. Oproep voltallige HVO-ploeg naar de loge N-laag via de oproepinstallatie; (HVO = HulpyerleningsQ.rganisatie)

HVO In 1994 zijn er vier inzetoefeningen gehouden en daarnaast enkele gerichte trainingen met betrekking tot persluchttoestellen en EHBO. De moeilijkheidsgraad van de inzetoefeningen is in 1994 sterk toegenomen. Er was een onaangekondigde inzetoefening en drie aangekondigde. Verder is het gehele Nlaaggebouw eenmaal zonder voorafgaande kennisgeving ontruimd. Binnen 3 minuten was het gebouw nagenoeg leeg en binnen 13 minuten had de controle daarop ook plaatsgevonden. De opzet van de oefeningen is verder verfijnd. Deze ziet er

17 4. Eventueel bevel tot ontruiming via de oproepinstallatie; 5. (Perslucht-)inzet + EHBO staan onder commando van de inzetleider die het meest van de lokatie weet. (5 personen van de 20 HVO-ers kunnen inzetleider zijn). 6. Er wordt zo snel mogeJijk een portofoon verbinding gerealiseerd tussen de inzetieider, de loge van N-Iaag en een verkennende pers!uchtp!oeg. De oefeningen worden gevolgd door een nabespreking met brandweer en EHBOinstrukteur. De EHBO herhalingsoefeningen alsmede de pers!uchtoefeningen staan los van de inzetoefeningen. Algemene konklusies: De gekozen organisatie (zie verslag 1992: Directeur beheer, LVMC, Hoofd HVO en inzetleiders) blijkt uitstekend te voldoen. De ploeg ervaart het o.m. als prettig dat er nu duidelijke afspraken zijn over wie de leiding neemt bij een calamiteit. De responsietijden op een alarm zijn hoopgevend; reeds na ca. een minuut kan een ontruiming worden gestart. De portofoon-link tussen de loge van N-laag en de inzetleider ter plekke van de ramp is na 1,5 minuut operationeel, de eerste persluchtploeg is in het algemeen binnen drie a vier minuten aktief. Kortom: de HVO-ploeg N is inmiddels volledig op haar taak voorbereid.

5.3.4 Huisvesting De in 1993 begonnen werkzaamheden om voor wat betreft de gebouwkoeling, geen gebruik meer te maken van bronwater (N-laag en Cyclotron) zijn in mei 1994 met succes afgerond. Het verbruik van bronwater in 1994 was dan ook al 230.000 m3 minder dan in 1993. Helaas hebben de bewoners van N-laag tijdens het schoonmaken van leidingen vee! last gehad van stank veroorzaakt door het vrijkomen van zwavelwaterstof. Voor de gezondheid heeft dit echter geen schadelijke effecten gehad. Voor wat betreft het terugdringen van het gebruik van proceswater zijn er nu plannen om dit in 1995, door over te gaan naar een gesloten koelsysteem, m.b.v. 'aquifers' te bereiken. Dit zou een besparing opleveren van ± 130.000 m3• Uit gegevens van de BTD blijkt dat het aantal storingen (o.a. uitval elektriciteit), in de tijd

gezien, onrustbarend toeneemt. Deze groei wordt vooral geweten aan de slechte staat van onderhoud waarin de diverse gebouwen en installaties verkeren. Verder is 1994 een rustig jaar geweest, echter door het verschijnen van de discussienota "Huisvestings Masterplan" ziet de toekomst er niet rooskleurig uit. In dit 'plan' zal de faculteit fors moeten krimpen t.o.v. het huidige bestand van ca. 18.000 m2 • E.e.a. zou in het jaar 2000 gerealiseerd moeten zijn.

5.3.5 Apparatuurbeleid Ten aanzien van het gevoerde apparatuurbeleid hebben zich in 1994 t.O.V. 1993 (zie § 5.3.5. in 'Verslag 1993') geen bijzondere ontwikkelingen voorgedaan.

5.3.6 Internationalisering Ten aanzien van intemationale uitwisselingen van studenten wordt in het hoofdstuk 'Onderwijs' onder 'Internationalisering' uitvoerig informatie verstrekt De faculteit streeft ernaar de contacten met buitenlandse universiteiten en onderzoeksinstituten uit te breiden en te versterken. In dit kader kan opgemerkt worden dat voor de fmanciering van het verblijf van buitenlandse onderzoekers aan de TUE voornamelijk - en vaak met succes - een beroep gedaan werd op het TUEstimuleringsfonds Internationalisering, het beurzenaanbod in het kader van culturele verdragen en NWO-beurzen. De faculteit leverde zelf uiteraard ook een niet onaanzienlijke bijdrage. In het verslagjaar zijn 38 buitenlandse gastmedewerkers gedurende kortere of langere tijd in de faculteit werkzaam geweest. Het verblijf van hoogleraren en stafleden in het buitenland betrof voornamelijk congresbezoek en korte werkbezoeken.

5.3.7 Automatisering en computerisering In de faculteit wordt ten behoeve van sturing van experimenten en voor verwerking van meetresultaten veelal gebruik gemaakt van speciale daarvoor intern ontwikkelde hardsoftware. Omvangrijke rekenaktiviteiten worden verwerkt via de faciliteiten van het TUE Rekencentrum of landelijke supercomputers.

18 Op het niveau van bestuur en beheer secretariaten - wordt op het faculteitsbureau en in de meeste vakgroepen voor tekstverwerking gebruik gemaakt van WP 5.1. In toenemende mate worden binnen de verschillende vakgroepen wetenschappelijke publikaties en dissenaties geproduceerd met behulp van LaTEX. Het moge duideUjk zijn dat op het niveau van secretariaten uniformiteit in de programmatuur zeer gewenst is voor effektieve uitwisseling van diskinformatie. Voor administratieve doeleinden wordt gebruik gemaakt van lO-Base (taakverdeling kernonderwijs), OWlS (studievoongang), Oracle (algemene toepassingen), Lerupriss (personeel), ROSS (financien) en Quattro pro (tabellenwerk): deze software draait, afuankelijk van de funktie, 'stand alone', resp. op de mainframes bij het Rekencentrum. In de 2e helft van 1994 werd een aanvang genomen met de voorbereidingen tot de introductie van het Onderzoekinformatiesysteem, DIS. Daanoe werd deelgenomen aan de gelijknamige TUE-projectgroep.

5.3.8 Technische en interne dienstverlening 1. Personeel faculteitswerkplaats Aantal medewerkers: 6,9 vast dienstverband 2,0 SOM-leerlingen 1,0 MTS-praktikant 2. Kapaciteitsbeslag faculteitswerkplaats Verdeling over de faculteit van beschikbare 14.395 werkplaatsuren in 1994. Algemeen Werkplaats Service-uren*I Deeltjesfysica Transponfys. Vaste Stof Practica

946 1770 2026 4567 2230 2218 635

6,6% 12,3% 14,1 % 31,7% 15,5% 15,4% 4,4%

voeren.

Interne dienstverlening Door de medewerkers van de financiele administratie, te zamen met de DFA en de gebruikers op de faculteit, is in 1994 veel effon gestoken in het realiseren van beter leesbare financiele overzichten dan er voorheen gepresenteerd werden. Ondanks de maandelijkse produktie van vereenvoudigde overzichten per projectnummer, moeten we ultimo 1994 konstateren dat er nog veel wensen in te willigen zijn. Met name de invulling van de 'inkomstenkant' bam zorgen. Bovendien zijn meerjarencontracten nog steeds nauwelijks financieel volgbaar, zodat ook hieraan extra aandacht gegeven zal worden. Onderstaand is een overzicht gegeven van de door het faculteitsbureau verwerkte financiele transakties.

1992

1993

1994

87 146 668 d. 325 1040 e. f. 1005 g. 1.188.258

131 197 630 450 1075 1030 1.245.200

163 211 732 552 1005 1045 1.094.681

Item a. b. c.

a. b. c. d. e. f. g.

Betalingsverzoeken Facturen Reisdeclaraties binnenland Reisdeclaraties buitenland Bestellingen derden Stadsbonnen Kopieen decentraal

De teruggang in het aantal kopieen decentraal in 1994 is voornamelijk het gevolg van maatregelen in de vakgroep Transponfysica. In 1994 bedroeg bij NT het verbruik 58 % van dat van 1993.

ad *1: Kleine servicewerkzaamheden; totaal lO75 opdrachten over 2026 uren. Verdeling van de 2026 uur kleine servicewerkzaamheden over de groepen in procenten: 6,0% Algemeen Werkplaats 2,5% Deeltjesfysica 57,2 % Transportfysica 6,4 % Vaste Stof 27,9% 3. Machinepark In 1994 is een hoogwaardige precisie-coordinaten boor- en freesmachine in gebruik genomen. Een computersysteem is gei'nstalleerd om het programmeersysteem D-Iog snel uit te kunnen

NAlFac.N

19 6. JAARREKENING

Begroting 1994

Rekening 1994

Rekening 1993

22.102.698 23.858

22.936.105 23.858 2.088.106 4.179.315 286.393

23.073.365 13.800 1.522.345 3.793.942 269.020

513.200

738.606

810.346

26.789.756

30.252.383

29.482.818

15.018.790 2.922.774 522.388

15.531.055 2.975.298 516.686 22.575 -41.457

14.969.367 2.810.276 408.626

409.106 9.433.070 35.000

14.723 829.139 9.548.846 68.923

12.121 757.861 10.085.074 234.041

Totaal lasten

28.341.128

29.465.788

29.283.276

EXPLOITATIERESULTAAT

-1.551.372

786.595

199.542

1.551.372

1.551.372 -668.432

1.262.423 -670.352

1.669.535

791.613

BATEN Rijksbijdrage exploitatie Overige centrale middelen Werk voor derden 2e geldstroom Werk voor derden 3e geldstroom Overige baten Rente Doorberekening interne dienstverlening Totaal baten

4.150.000

LASTEN Personeelslasten - Beloning voor arbeid - Sociale lasten - Overige personeelslasten - Dienstverlening personeelslasten - Vergoeding SOP Overige lasten - Huisvestingslasten - Aigemene- en reiskosten - Specifieke kosten - SubSidies en bijdragen e.d. - Onverdeeld

Onttrekkingen reserves Dotaties reserves Exploitatieresultaat na onttrekkingen en dotaties reserves

Q

5.910

20

Overige tinanciele gegevens

1994

1993

946;963

1.432.419

Aigemene bedrijfsreserve Derde geldstroomreserve Bestemmingsreserves

705.440 1.115.581 35.359 1.856.380

321.127 1.596.998 35.359 1.953.484

Resultaat boekjaar

1.669.535 3.525.915

791.613 2.745.097

- Ult.boekjaar was het totaal aan lopende verpl. - Het saldo van de bedrijfsreserve, voor resultaatbestemming ultimo boekjaar is als voigt te specificeren:

Het resultaat boekjaar zal worden toegevoegd aan de algemene bedrijfsreserve

- De stand van de apparatuurvoorziening bedraagt - De stand van de voorziening wachtgelden bedraagt

Q n.583

-365.5n 82.504

21

De hiervoor gegeven exploitatierekening 1994 is uit het oogpunt van aansluiting op de facultaire kredietverdeling als voIgt te presenteren: Hf!.

begroting 1994 realisatie 1994 uitgaven I.personele lasten -eerste geldstroom -tweede/derde gldstr

17.398.600 2.424.600

16.579.600 2.424.600

II.overige lasten -eerste geldstroom -tweede/derde gldstr Totaal

6.333.500 4.129.200 30.285.900

6.332.500 4.129.200 29.465.900

inkomsten Rijksbijdrage -tbv externe uitgaven -tbv TUE dienstverl.

20.669.300 1. 946.600

20.982.200 2.716.500

1.116.200

882.900

6.553.800 30.285.900

6.553.800 31. 135.400

==========

=========

Inzet fondsen kontraktresearch Totaal Exploitatieresultaat

1. 669.500

De opbouw vanuit de facultaire kredietverdeling tot de definitieve begroting 1994 is als voIgt weer te geven: facultaire kred.verd.

mutaties

16.636.500 816.300

762.100 17.398.600 1. 608.300 2.424.600

II.overige lasten -lste geldstroom -2de/3de gldstr Totaal

5.490.000 3.333.700 26.276.500

843.500 6.333.500 795.500 4.129.200 4.009.400 30.285.900

inkomsten Rijksbijdrage -tbv externe uitgaven -tbv TUE dienstverl.

19.063.700 1. 946.600

1. 605.600 20.669.300 1. 946. 600

1.116.200

1.116.200

4.150.000 26.276.500 ----------

2.403.800 6.553.800 4.009.400 30.285.900

uitgaven I.personele lasten -lste geldstroom -2de/3de gldstr

inzet fondsen kontraktresearch Totaal

begroting 1994

========= ==========

22

De in de kolom "mutaties" opgenomen bedragen zijn als voIgt te specificeren: flo

I.aanvullingen lste geldstroom TUE subsidie Cobra TUE subsidie Burgercentrum TUE subsidie NMR salarisverhogingen postdoc positie NV-FOG postdoc positie NV-MO dotatie wachtgeldvoorziening definitieve toewijzing IVO AIO via BMGT AIO via XI Yang ambtsjubilea didaktische scholing AIO's TUE stimulering internationalisering zwangerschapsverlof subtotaal

500.000 100.000 200.000 335.200 100.000 50.000 75.400 69.200 61. 510 61. 510 22.930 14.000 11.050 4.800 1. 605. 600

2. meer-werk kontraktresearch extra afgesloten 2de geldstroomkontrakten extra afgesloten 3de geldstroomkontrakten subtotaal

159.200 2.244.600 2.403.800

Totaal der begrotingsmutaties

4.009.400 =========

Beoordeling van het exploitatieresultaat 1994 geeft aanleiding tot de volgende opmerkingen. Het bruto bedrag ad fl. 1.669.500 bevat een interne bate ad fl. 500.000, dat naar de onderzoeksschool Cobra overgeboekt moet worden. Daarnaast dienen de ingezette gelden uit de fondsen niet als exploitatieresultaat beschouwd te worden. Het "reiHe" exploitatieresultaat 1994 is derhalve een bedrag ad fl. 287.000. Hierbij dient nog in beschouwing worden genomen het feit, dat er per ultimo december 1994 een bedrag ad fl. 946.900 aan reeds geplaatste bestellingen bij externe leveranciers is. Alhoewel het boekjaar 1994 een fraai exploitatieresultaat laat zien, leert de analyse van dit resultaat, dat het gezien de sombere toekomst perspectieven, aanbeveling verdient om de sobere lijn in het financiele beheer voort te zetten.

23

t(ij

laternatiooale ~'s:

OVEItZICHT SAMENWERKlNGSVOIlllfEN 1994; NATIONAAL EN INTERNATlONAAL

Achtef de samenwerldngen zijn de initialoa van de beUeffMCk vak-fonderwerpgroep vermekt Waat geen initialen venneld lijn, beUeft bet samenwerkmgen van 1993 of eerder.

1Ili!iikn; ETP EPO AOW KFT :V&B :Ean Nt ;TVS ·TvP ;TAQ NR T&W 01 A M&H POG "10 HF LT ITI KPM NO N&S

Evenwichtsmodellen en transport in plasma'. (D.Sclmim) E!ementaire processen in lJ!SOlIIladingen (De Hoog) AlOmaire en optillClIe wisselwerking (Bey'rinck) Kem1Ysisclle teelmieken (Hagedoom, De Voigt) 61: VerSnellertechoologie en Bundeldynamica (Hagedoom) Elementanalyse (De Voigt) Theoretisclle Natuurkunde (Van Haeringen, Sluijter. Verba.r) of: Theorie van de vaste stof (Van Hatringen) Theorie van de plasma's en Quantummechanita (Sluijter) Theoretisclle Atoomfysicalquantumelelruonica (vh Quantumtheorie) (Verhaar) Systeetn- en Regelteehniek (Kok, Preisig) Turbulenti. en Werveldynamica (Van Heijst) Gasdynamica en Aeroakoestiek (Van Dongen) Microhydrodynamica en Heterogene mod.. (I'.Sclmim) Fysica van oppervlakken en grensla,en (Brongen;ma) COOptratieve versehijnselen (Magnetiscbe orde!lingsven;ch.) (De longe) Halfgeleiderfysica (Wolter) Lage temperaturen (De Waele) i'ys;sch teehnische informatica (Kopinp) Klinisch fysisclle meetl
O.L OVERZICHT SAMENWERKINGSVORMEN; INTERNATIONAAL

NATIONAAL

EN

Brite-Euramprojeeten; "Micropowder processing using low pressure plasma te<:hnology"EPG EPG NATO Collahonllive Research Grant; "Laser collimation of metastable rare gasatomic beams' (CRO 890488) AOW 'Plasma-wall interaction IMChanisms' (CRG 91089S) EPG "Collisional rector correlations with analysis of coherence tenns" (CRG 930833) AOW In .bet. kader van EG-netwerk "Storage ring I'Ill.& in the UV', coordInator dr. M,E. Couprie, Lure, Grsay (Frankrijk KIT In bet kader van EG-netwerk 'European Spallation Source', projeCtlelde, prof. dr. H. l£n&eler. CERNIGeneve, KFAlIiilich Zwitserland, Doitsland) Science project "General physic.al properties of metallic magnetic multllayers' MO Esprit Basic project 'Magnetic multilayers lOr magnetoresistive sell$OfS" MO HCM-nerworl< (BC): Two-dimensional e1ecIron system on cryogenic surfaces LT ESP network on quantum fIuJds and solids NWO-programma vnor steun >an de voonnaJige Sovjet Uilie (Otorbaev'. Pickorev', Trigger) ETP*, M&H, 1'00, LT Human Capital and Mnhilil)' (Physics and Techoology at Ultralow Temperatures, Large seale illSlallalion, Bayreuth), LT Internallonal Sctenttftc Cooperation: A new approach for plasma depostion: Eltperimental and numerieal investigation of an expanding DC and mi<:rowave plasmas used in processing advanced materials: ETP PEeD Network; Fnndamental studies nf discharges in view of their te<:hoolog,,'al applications. ETP Human Capital 8< Mobility Programme; Fnndamental probkmns m hgfU element based anIOrphous superllard coatings. ETP Tempus: Peps, Advanced Materials IIlchnology 1'00 INTAS; Developrnem of lIigh ~ve methods of plasma asslSled diarrlOnd and diarrlOnd-like coatings ETP INTAS: New plasma sources (or fast deposition of diamond and diamond-like and related coatings ETP INTAS: The infhtence o( grain houndaries on the properties of refractory coallngs produced willi aid of plasma an: deposition

HCM-network; QuantifICation of surface analysis by low energy rOft scartering, Ejndhoven.

Lokaal: Uiteraard zijn er binnen de inste1li.ng vele

met ondcrzoekers vall andere faculteiten. Voor veel medewerkers 1S dat ro vanzelfsprekend dat Zlj daarover geen aparte melding gemaakI hebben. ContacteD

CoS! 515 Plasma and lon-based surface engineering

FOG ETP

Daarom word! hier volsraan met doze algemene vermelding

:'iationaal: FOM~instituu[ Voor

Plasmaiysica. Nieuwegein

DIMES. Delft Universi.. it Twente. fae N. (Van Wijngaarden, Wineman) Univ. Twente (Stshan) KVI. Groningen Antoni van Leeuwenboekziekenhuis. Amsterdam Umversiteit van Amsterdam, (Walraven)

NIOZ. Texel RU Leiden (Van Saarloos) RU Leiden (Pomec) TUD (Nieuwstadt) TNOfTPD (Bruggeman) TNO-Olas. Eindhoven TNO-Brow (v.d. Klug!. v.Hoes) TNOITPD (Van der Linden) Mijnbouwkunde en Petroleum-Engineering. TUD (Smeulders, KNMI (Verkley. Pasmanter) Vniversiteit Twente (Mellema) Biomass Technology Group, Universiteit Twente (Vissers)

ETP, EPO. M&H, T&W, FTI EPG KFT. T&W FOG KFT, Of A KFT NI T&W Nt, M&H FOG NI, T&W T&W EPG

PTI NR PeeterslGlA T&W M&H

Advanced Coating Cenrer. Petten

ETP

ECN, Renewable Energy Unit. Petten IVO, Tilburg (Van Tilburg) Kame,hngb Onnes Laboratorium. Leiden, (fm.san) KatboJieke Universiteit Nijf1legen (Dammers) Universiteit Utrecht (vakgr<Jep Atoom- en grenslaagrysica) Didakliekgroepen van de versthillende uruversitei1en Stktie onderwijs- en oplei
ETP, T&W T&W NI. LT NI AOW NO NO KFM KFT

PTI, KPM KIT KIT N&S NI ETP

ETP ETP HF NR

Unlvecsiteiteo, OIIderzoeIdJtstuleO; GREMI. UniVCrSire d'OrI6ms. I'rankrijk Ecole Po/ytecl!tllque FetJerale, La........., ZwilSellaDd Ecole Polyte<:hnique, Palaistau, Frankrijk Universidad de llar<elona, Spanje New University of Lisbon, Ponngal CNRS Inst, de Recherches sur la Catalyse. ViIleurbane, Frankrijk Universite Toulouse m, Fr.nkrijk Emst-Moritz·Arodt-Universitit, Greifswald. Duitsland Univemite de Nantes, Frankrijk Universidade Technic. de Lisbua, Portugal WarSaw University of Technology, Polen Comenlus Universiteit, Bratislava, Slovakije State Univ.rsity of New York, Albany, USA Shizuoka Universil)', Hamamatau, Japan Nagoya University, Japan KF A lillich, Doitsland INFN Genua, ltal .. Universite Cathotique de Louvain. Louvain-Ia·Neuve. IIelg;;: (lle!1rand) lagellonian University, Krakow, Polen Stanford Univen;iteil, USA, (Chu) University of Texas, Austin, USA, (Heinze) Yale University. New Haven. USA, Gibble) Universit< Libre Brosso!. IIelgil!. (Mandel) Arizona State University, USA (Fernando) University of Dundee. UK, (Davies) University •La Sapienza', Rnma. [tali<, (Orlandi. Piva, Verzicco) Univenit< du Maine, Le Mans, frankrijk, (Kergornard, Auregan. Gilbert) Universite Paris VI, Frankrijk, (fabre, Castellengo, Valette, Rcssi. Lag"",) IRCAM. Paris, Fmrkrijk, (Causse, Verge) Ecole Superieure de Physique el Chimic: Induslrielle. Paris, FTlInkrijk, (Gilbert) Von Karman InstiMe, Brussel. 1Ie1gii!, (Charbonnier. Carbunaro. Van Buetk) Universit. de Poitiers, Prnnkrijk, (Peuhe) Institut National Polyte<:hnique de Gre..lble. Prankrijk.

ETP, EPG. GIA, EPG EPG, GIA ETP, EPG EPG

ETP, EPG EPG EPG EPG, GIA ETP, EPG EPG, MO EPG, FOG ETP. EPG EPG EPG ETP, KFT, MO KFT KFT NI NI NI NI T&W T&W

T&W,GIA GlA

GIA G/A GIA

GIA GlA

Gf A Sht",k Wave Researcb ('ente'. Sendai. Japan. (Takayama. Olim) G/A T&W Ilniversny of Tmndbelm, Norway, (Andersson) Northwestern University. USA. (Lichter) TAW Instimte of DecantlniY. Moscow. 005. (Voropayov. At.....jov) T&W Instintte of Atmospheric Physics, GOS, (Boubnnv) T&W Institute of HydroIMCbanics, Kiev. Ukraine, (Badin. Pelot",n)

24

(Melesllko. Gurzhi. Madericb. Knlsnapolskaya) T&W Universiteit Essen, Duitsland. (Peters. Merzkirch) G/A University of Cambridge. UK, (Linden) T&W UniversWit Hannover, Duitsland, (Etling) T&W Denemaiken. (Rasmussen. Lyoov) T&W Haverford College. USA. (001100) I"",itut de Genie Chimique. Touloose. Prankrijk, T&W (IOCT). (Gourdon) Imperial College. Louden, UK T&W. HI' lostitut National Polytechnique de Toulouse. Frankrijk-T&W Tecbnische Universiteit. Brno. Tsjecb;;; FOG Masaryk Universiteit, Bmo. Tsjecbie FOG Salford Universill'. Salford. UK (Armour) FOG LENS. Universira di Firenze. ltal;;; AOW UniversitJit. Ulm. Duitsland AOW T&W College de France. Frankrijk. (De Geflll<S. Cazabat) Laboratoire de Physique de I. M.tim: Condense.: (CNRS). T&W Universill! de Nice. Frankrijk. (Bossis) T&W R.W.T.H. in Aachen. Duitsland. (Felderbof) M&H. HI' EMA-Universitit, Greifswald, Duitsland, (Kraeft) M&H Niels Bohr 'nstitute, Copenhagen. Denemari;en, (Bohr. Jensen) M&H lII5lituut voor Hoge Temperaturen. Moskou. 6-18OOS. M&H Bogalivbov-Instiruut V<>Of Thenretische Fysica. Kiev. Oekralno. (Sitenko. Zagarodny, Yakituenko. Chutnv) M&H University of Central florida. Orlando. USA. (Shivamoggil M&H institute for Fuel Research & Development. Bangladesh. (&!suf, Khan) M&II £!SPOL, Ecuador, (Barrega) T&W Universily of Reading, Dept. of Engineering. UK. (Burton) T&W Universidad de Los Andes, Fac. Ingenieri•. Bogota. Colombia. (Pinina) University of Zambia. Zambia. (via CICA. W&M) T&W GENEC, Cadarache. Frankijk. (via W&M, CICA. ruE) Center for Bio-engi-nng. University of Washington. Seattle. USA. (Bassingthwaigbte) M&H Department of Physiology and Biophysics. University of LonisviIle. USA. (Miller) Department of Neurology. K1inilrum Manoheim. OuilSland Universitat Heidelberg, Duitsland, (Hennerid) UniversitJit Maim. Duitsland (Gutenberg) KFM Department of Medicine. Hopital Bt'Q!JSSais, Paris, Frankrijk. (Safar. Personneau) instititute of Applied Physiology and Medicine, Seattle, USA, (Spencer) Imperial College, London. UK, (Kitney, Kilner) FOG IlljliliUai,' IAlittM (feN, 1iI.I@i. NI. HI' Jagenooian University. Krakow, Pokn Universiteit van Antwerpen. Belgie, (Peters) HI', LT Harwell Lab .. UK IIF.LT University of London. UK University of Lancaster. UK (Picket & Gueoault) Universite Konstantt. Duitsland. (Leideret) LT HI', LT Max Planck Instilllte Greonble. Frankrijk. (prof Wyder) LT Cenrre d'Etudes Nucleaires Saclay, Frankrijk. (Williams) Universill! Louis Pasteur, Frankrijk Universiliit of Eriangen, Duitsland MO Universilt! Paris Sud. Frankrijk ETP. MO Michigan State University, USA MO University of Notte Dame, USA MO Universitiit Bayreuth, Duitsland. (Pohell) LT Royal Holloway. University of London. UK. (Lea) LT B. Verkin Inst. fur LT Physics. Kharkov. LT GOS. (Monarkha, Kovdria) MIT. Massachusetts, USA, (Ketterle. Greytak) Harvard University. USA, (Silvera) Rube Universitat. Bochum. Duitsland, (GIOcke. Wieseman. Schluter) ETP Universitaire lnstelling Antwerpen, Belgte. (Mulfilet. Devreese. Brosens) NI, MO, HI' Universiteit Gent, Belgil! (Verbeest, De Boeve) NI. HI' DartmOuth, USA. (Montgommery) Rutherford Appleton University. UK. (Bradley) Universitiit Gw:, Oostenrijk (Leitinger) France Telecom CNET. Frankrijk (Sizum) University of Wales. UK. (Kersley) University of Western Ontario. Canada (Webster) Rijksunivenitair Centrum Antwerpen. Helgie, (Kamp. Van Doren) NI,IIF GTD Oost Brabant NR InSliM fUr Festkorpenheorie und Theoretische Optik der Friedrich Schiller Universitit, lena, Duitsland. (Bechstedt) Cavendish Laboratory Cambridge. UK. (Godby. Fariol) U niversidad de Cordoba, Spanjc ETP University of Dublin. Icrland Universitit DUsseldorf. Duitsland ETP.IIF Universita di Barl, ltal~i! ETP l.aboratoire D' Aerofhermique, Meudon. Frankrijk ETP Daresbory Laboratory, UK ETP.MO Universiteit van Osnabnlck, Duitsland, (Helland) FOG M.. Planck I""tilllut Gorehing. Duitsland. (Taglauer) HF. FOG Universiteit Florence. Italic. (Bardn FOG UnJversite" van San Sebastian. Spanje. (Echenique) FOG Universltetl van Linz. OoSlenrijk. (Bauer) FOG Universiteit van Western Ontarion, London. Canada. (Mitchel, I-"nnard) FOG

moo,

Queeos'Universiteit. Kingston. Canada, (Scardon. Sayer) Institute of Solid State Physic., Chernogolovka. Rusland, (Glebovsky) Max Planck Instituut, Sntttgart. DuilSland. (Schutnacher*, Gust..) Institute of Physics, Polish Academy of Sciences, Warsaw. Poleo Institute of Material Science Problerne Unkrainian Academy of Sciences, Chemovtsy. Ukraine Instilllte of Solid Slate Physics. Minsk. Beloro..,i. WP-AFB. OHio. USA (H.. land, Farseaddtn) State University of New Yoct at Stoney Brook. USA HLA, University of Colorado. USA IMP. Mexico UMA-I, Mexico UNAM. Mexico Industrie: IBM _ . Yorktown HeighlS (USA) Philips Research Eindhoven Philips Lighting Shell Amsterdam (KSLA) Shen Rijswijk (KSEPL) Broker Spectrospin. Woerden Gondsmit B.V .. Aalst-Waal", IDA S.A .. Louv.... Ia-Neuve (Belgie) Canberra Semiconducton, Olen (Belgle) (PSD. PIPS en Ge-cluster detectoren) Quartz & Silice Holland B.V .. De Meern (Ge-cluster detector) Gasunie (Van de Karo, Derks)

Uni)ever DSM. Geleen ICI Chemicals & Polymers. UK DHV, Amersfoort (Lysen) Shell Rouen. Frankrijk IBM Laboratoria. USA KF A JOlich. Duitsland Philips Briarcliff. USA Philips Research Laboratorium Redhill. USA Siemens. Duitsland Thomson. Frankrijk TPD-TNO. Delft Dow Benelux NV Grontmij NY. Philips Medical Systems. Eindhoven AKZO. Amsterdantl Ambem Philips Forschungslabor. Aacben. DuilSland Oce-Nederland BV. Venlo AT&T Bell Laboratories. Murray Hill. USA Gentec BV. Son Prodrive BV. Eindhoven Protronics BV, Eindhoven IMEC - Leuven IBM. ZUrich Microchemislry. Helsinki, Finland A.lc:zo Nobel Gist Brocades, Delft AVEBE Signaal-USFA KEMA. Amborn Aero-Laser. Garmisch Partenkirchen, Duitsland Balzers AG. liechtenstein Gaz de France, La Pleioe. Saint Denis. Frankrijk Portsol, Lisboa, Portugal Air Liquide. Jouyen losas. Frankrijk

FOG FOG ETP*, HF··. FOG" MO MO MO ETP AOW AOW FOG FOG FOG

EPa ETP. EPa, AOW, Nt FOG. MO. III' ETP. EPa ETP. EPa, NI, G/A. FOG EPa, T&W EPa

KFT KFT KFT KFT T&W,M&H, T&W NR. T&W T&W

KFT.MO Nt

MO EPa.MO MO NR. G/A NR FTI.KFM FOG ETP ETP. AOW. GIA ETP

FTI FTI FTI MO, HI' HF FOG NR

NR NR LT GIA EPa EPa EPa EPa EPa

T&W.

25 TABELla INPliTIOUTPUT 1994 : PLASMA. ATOOM· EN MOLECCULFYSICA, PAM : TUE NAT. 201.90.32

OndetlOr!ksprogramma ldenufi.:::auenummer Onderwerpontsluiting lSN Onderwerponts[uitmg NWO OnderwerponlSluiting NABS

: 2104. 2206. 2209

noo,

: Pl4O. Pl30. P2S0, TISO, TI41l : 10.1. lOS. ILl. 11.5, S.4

Outptll bestemd

Onderzoelcinspannjng (m mj. wp)

Vo()f

Yakgenoten

Wetenschappers

&letting

Srudenten

Vakgroep

Ie

2e

3e

Tataal

ND

Geld·

Geld·

Geld.

1+2+

stroom

stroom

stroom

WeqlUbl. mlz

refereesysteem

Dissenaties

3

r

Me,

II!

II

ZOft"

der

Vak·

Ovcrige

pill>!.

ondtrzoek ourput

indo afsrud.

1 Sta-

Alge·

gums

wp per 31/12

stu·

en

deerden

IVO· verstag

ETP

5,70 5,55

4.15

1,67

EPG

UO

5,21

0.80

It.:52 9,47 6.81

2 2

AOW

2,42 0,80

Tot'

16,46

6,45

4.89

27,80

~

Tot"

16,5

6,4

4,9

27,8

Ad Dlssectaries: II If!

6J 27

II 4

25

22

115

37

31 13

44

I

2

3

7 5 7

9

9,8

9,0

5,8 1,0

3.8

3 6

11,5

1,0

1,0

19

18

ttl

3.0

7,8

onde:rzoek: TUE/prumotie TUE onderzoek externlpromorie TVE ondmoek TUE/prorootte extern

TAIlEL Ib INPIIT/OlJTI'L'T 1994

Onderzoeksprogramma Idenuficanenumtner Onderwerpontsh.;jting lSN Onderwerpontsluiring NWO OnderWerpontsluiting NABS

: KERNFYSISCHE TECHNIEKEN. KFT ruE.NAT 2Q3.9O.32

3320,2305.3311. 3314 : 1'200. PlIO, Pl20. 1'250. 1'290. P330. B14O, Tl60 : 10.1. IO.S, J 1.5.4.1

OnderzoekinspannlRg (in mj.wp)

Output bestemd voor

Vakge-

Werenschappers

001<0

Vatgroep ND

Ie Geld·

slroom

2e Geld· stmom

3e Geld-

stroom

Tota.a.l 1+2+ 3

Wet.pubL mil refereesysteem

Dissertaties

Studenten Yakpub!.

I

n

III

Met

MO·

incl. afsrud.

der

'11

Ovenge oude-rlook output

Sta· giain.

Bezellinll

Alge· deerde.

lVO·

1

verslag Aig

Analyse Versne-U

l,4J 4.96

.

4,96

4.70

2.05

2,11

3

I 2

Tot

1l,79

0,36

2.05

14,20

3

Tot"

11,8

0.4

2,0

14,2

3

Ad DI'>.-.ertatles- Ill! label ta • wp Cygne BV

2

2.43 0,36

-

Cygne

wp per 3J/12

SIU·

33

38

20

15

20,6

4-

26 TAllliL k INI'lITIOUTI'UT 1994 J~XI)ERIMf~NTEl.E

()nder.ltlck"pm!!,ramma

Idenhficatienummcr Onderwerpontsiulting ISN OndenverponlSiUlting NWO Onderwerpontsluiting NABS

KERNFYSICA

(vnomtah~e

wcrh>enhdd van de vakgroep Dteitjesfyslca.)

, 2207

1'220 ; 5,2, 3,9

Output bcsternd

Ondenoeldnspanning (in mj. wp)

'1001'

Vakge-

Wetenschappers

omen Vakgroep

I.

ND

Geld·

2. Geld·

sttoom

stroom

3. Geld·

TOIaaI 1+2+

3

stroom

I

I

refereesysteem

Dissertaties

II

III

,

ilK

Me.

4"

II Tot.l994

2

I

Overi,ge

Vak· pub!

Zon-

lncL

QOOerzeek

afsfUtt

output

Afgo-

S.. grail'S

en IVOverslag

de.

I I

Bezelling

S!Udenten

Wet.pubt mlz

,tu-

wp per 31112

deemen I

!

I

2

3

6**·

0,0

0,0

0,0

3

0,0

0,0

0,0

-2

I onbezoldigd gastmedewerke•• SO" fie waarvan 2 ten onrecbte in Verslag 1993 bij KI-'T vermeid waarv.an 3 ten onredue in Verslag 1993 blj KFT vermeld

TABEL Id INPlJT/OUTI'UT 1994 Onderzoeksprognuruna Onderwerpontsluiling ISN

: TIfEORETISCHE NATUURKUNDIl : TUKNAT 207,'}Cl.32 '2212,2202,2204,2206,2211,3306,3312,3325

OndefWerpontsluiring NWO Onderwerpontslui[ing NABS

PlOO, P120, P140, PI9(), 1'210, P24
Identificatienurnmer

Onderzoekinspanniflg (in mj.wp)

OutpUt

bestenxl

~oor

Wctens.chappers

V.kge' nOlO"

Vakgmep NI

Ie Geldstroom

2< Geld-

3< Geld·

THtaal 1+2+

,tmQm

sttoom

3

Swdemen

Wet. pub). mil refereesysteem

Disscnaties

pub" mel. I

II

III

Met

ulnde.

I

Beulllftg

Overlge onder-

V.k·

zook

afswd.

output

en

SIaglairs

A!ile-

1

versJag

I

Th, v,s, Th, PI..

2,85 3,18

Quane

2,03

0,75

2,78

Tnt.'

8,06

2.50

10,56

Tot.'·

S,I

2,5

10,6

O,9() 0,85

4

I

I

10

I

5

2

I

I

19

4

6

3,75

4,03

I " 2e afstudecrder heeft studi:e At!

D1j;se-rtall!.~S:

1995,05,15

lie cabel

la

In

1994 afgtrond; ontvangt

In

1"995 dipiuma.

wp per 31112

stu· deerden

!VO-

II

I

I'

S,O 4,0 3,5

23

5

5

12,5

6 6

5 i

I 3

4

I

2

1,0 2,0 1,0 4,0

3

27 TABEl Ie

INPUTIOUJ'Pl,T 1994 Onderzoeksprogramma

: SYSTEEM· EN REGEL TECHNIEK : TUE.NAT 310.95.32

Idenlificatienummer Onderwerponrsluiring ISN Onderwerpoms.luiring NWO Onderwerpontslulting NABS

:2299 : PISO, TI20 : 10.1, 10.5.1.2

Ondtrzoekinspanning (in mj.wp)

Ourpur beSlemd Your

Wetenschappers Ie Geld· stroom

Vakgroep NR

2e Geld·

siloam

3. Geld· Suuom

VakgenOko

Towl

1+2+

Studenten

WeLpubl rn/z

Otssertatie:.

3

I

II

refereesysieem

III

Me<

ZondeT

Vak-

Ovenge

publ.

onder-

inc!.

zock

afstud. en

outpUt

Sla· giaJrs

Bezeillng

Afge·

sru·

wp per 31112

decrden

IVO· vers]ag

NR

II

TO!'

I

2

1.1:>4

1.34

2.98

I

5

6

II

5

5

2.5

2.0

1.6

1.4

3.0

I

5

6

II

5

5

2.5

2.0

3

Ad Dissertaties: zie label 1a

1995'()S·lS

TABEl If

INPUTIOtrrPt:T 1994 Onderzoeksprogramrna ldenrificattenummer

: TRANSPORT VAN MASSA. IMPULS EN ENERGIE : TUE.NAT 202.91U2

Onderwerpontslutfing ISN Onderwerpontsluiting NWO Ondel'\~terpomsluiiing NABS

: 2204, 2205. 3399 : P240. TIIO, TI40. TIIO

: 10.!, 10.5, I U, S.6. 4J

Onderzoekinspanning (in mj,wp)

Output besremd Yoor Vakgcnoteo

Werenschappers

Ie

Vakgroep NT

Geld-

stroom

2e Geld·

3e Geld-

stroom

srmom

Totaal 1+2+

Wtt.publ. mit refereesys[t~em

Dissenalies

3

Vak· publ.

incl. I

II

III

Mer

Zonder

afstud. en

:F

SlUdenten

output

SI3-

gmil'S

Arge·

srod.. rden

IVO-

\'erslag 1,89

6.56

Ovcrig

0,55

4.61 1.89 1,110 0.11

Tot'

10.17

8.33

1.44

10 8 .

R.l

1.4

T&W GiA Mh&lIm

3.53

4,80'

T\l('

1

Ad DissertatJes:

1995'()5·15

ltt

tabella

2

Iw

~,58

0,16 0.15 .0.53

1.15

2(1.54

21 II 9

1.2.1

I

20.5

1

Iw

41

I

1 g

Be1.eWng

g ,

24 11

6 10

1 2

2 1

14

4

5

13

4

18

110

33

6

wp per 31112

~ 8,0

5.8

6,0

3.0 2.0

4.2

),0

1

21 ,2

10.8

2.0

28

TAOEL IS

INPlIT/OUTPUT 1994 : GECONDEN5EERDE MATERlE: FY51CA EN TECHNOLOGIE : TUE.NAT 205.90.32 : 2211, 2212, 2213, 2307, 3312, 2204 : P250, P26O, T150, T120 : 10.1, 10.5. 11.1, 11.5

Onderzoeksprogramma Identificarienummer Onderwerplnlsluiting ISN

Onderwerplmsluiting NWO Onderwerplntsluiring NABS

OutpUt

Ondenoekinspanning (in mj.wp)

bestemd voar Vakge-

Werenschappers

nolen

3e

Totaal

Geld·

2e Geld·

Geld·

1+2+

sU"Oom

,croom

stroom

3

Vakgroep

)e

NV

Dissenaties

Ovenge

Vakpubl. incl.

afsrud. en IVO· vcrslag

Zon-

Me<

III

der

Aigemeen FOG MO HF LT

5.26 5,94 6.69 2,70

1,80 2,17 3,20 0.60

1,37 5,00 1,90 0,75

g,43 13.11 11,79 4,05

Tot,'

20,59

7,77

9,02

37,38

TOI,"

20,6

7.8

9,0

37,4

8ezetting

Srudenten

Wet.publ. mlz refereesyslcem

onderloek

51>·

IIUrput

giairs

Afge· ,tu·

wp per 31112

deerden

2 2 3

13 4 8 4

23 38 45 7

3 16 9 8

13 4 8 3

0,6 9,0 10,0 10,5 4,0

2,0 3,0 4,0

2

19 27 20 10

2.0 6,0 1.5 1,0

3

76

7

29

113

3b

28

34,1

9,0

10,5

I

Ad Dissertaties: zie label La

199~'()5·1~

TAOEL Ih INPlJf/OUTPUT 1994 : FY515CHE INFORMATICA : TIlE.NAT 311.95.32 : 2203, 3311, 1203,3201,3314 : PI70, PI7~. PI80, T115, OliO, 0140, P290, B490 4.1 : 10.5,7.6.3,

Ondenoeksprogramma Idemiticarienummer Onderwerplmsluiting ISN Onderwerplmsluiling NWO Onderwerplntsluiring NABS

Onderzoekinspanning (in mj.wp)

Output bestemd voar Vakge-

Wetenschappers

noten Vakgroep

NF

Ie Geld· sttoom

2e Geld· '!roOm

3e Geld· sttoom

Totaal 1+2+ 3

Dissenaties

))

III

Vak-

Ovenge

pub!,

incl.

onderloek

Sla'

Met

afsrud.

outpUt

giairs

en IVO·

Mge· ,tu·

wp per 31/12

deerden I

... erslag

FTI KFM

1,40 2,70

1,40 2,70

I 2

5

3 4

8

2 2

3 3

Tol.

4,1

4.1

3

5

7

8

4

6

1995'()5·15

Bezetting

Srudenlen

Wet.publ. mil rtfereesysteem

7,7

2

3

29

TABEL Ii INPIlfIOUTPUT 1994 Onderzoeksprogramma

. DIDAKTlEK NATUURKUNDE TUE.NAT 312.95.32

Identificabenummer Ooderwerporusluiting ISN

,5S03 , S280

Onderwerpootsluitlng ~WO Onderwerpontsluiting NABS

,8.1. 10.1

klll.panning (in mj_wp)

Output bestemd voor

Vakge-

Wetenschappers

nolen

te

Vakgroep NO

Geld-

2e Geld-

stroom

stroom

3e Geldstroom

Totaal 1+2+

11

refereesysteem

111

Met

Zonder

0,5

1,2

Del.erung

Studenten Wet.publ. mlz

Dissertaues

3

Vak-

Ovenge

publ. incl. afstud.

onderzoek OUlput

Staglairs

Afge-

,m-

deemen

IVOverstag 11

1,7

1995-05·15

TAIlEL 1] INPIlfIOUTPUT 1'l94

Onderzoeksprogramma

,NATUURKUNDE EN SAMENLEVING ,TUE.NAT 314.95.32 , 3308. 3322

Identificauenummer OnderwerpoRtslulting ISN Onderwerpontsluiting NWO Ooderwerpontsluiting NASS

: T140

, l.O. 5.0. 5.5, 13

Onderzoekinspanning (in mj.wp)

OutpUt bestemd voor

Wetenschappers

Ie

V.kgroep

Geld-

2e Geld·

stroom

stroom

3.

Totaal

Geldstroom

1+2+ 3

S_n

Wet.publ mlz

Oissertaties

I

1l

refereesysteem

III

Me!

pubI-

onder-

inet.

zoek output

Zon~

.fwd.

de,

en IVO-

1995.05.15

I

0.4

0.4

Sta· giai..

Mg.,

.hI·

wp per 31112

deemen

1

verslag

I

Dezetting

Overige

19

0,7

2

3

30

TABEL 2

INPUT/OvrPtrr 1994 OndenoeksprograRllIia

ldemiflcatienummer

Onderwerpootsluiting lSN

Onderwerponrsluiting NWO Omlerwerpontsluiting NABS

OutpUt besremd voor

Onderzoekinspanning (in mJ.wp)

Vakg.·

Wetenscbappe:rs

nofen Vakgroep

Ie

2e

3.

Geld·

Geld·

Geld·

'troom

s(room

"room

Bezenmg

Studente:n

Totaal 1+2+

Weqrubl. mlz

refereesystecm

Dissena.(ies

3

I

I

II

Ul

Met

z<>n· de,

Val..puhl inc!. aistud. en

Overige

llf'lderzock output

Mg.·

St!·

,,,,.

giairs

wp per 31112

deerden

IVO·

1

2

3

18

30,3

7,8

15

20,6

7.8 4'

33 5

50,9

7,8 4,0 2,0

!l,g

vt::rsLag

NO I·PAM

16.5

6,4

4,9

27,8

N02·KFT SD·EK

11,g pm

0,4

2,0

14,2

ND-totaal Nl

28,3

6,8 2,5

NR NT NV

115

7 1 1 2

149

n

8,1

1,6 10,8

6,9

42,0 10,6

1,4

),0

8,3 7.8

NF

NO NS

0,4

Tot.rac.N

15,1

1,4

9,0

U

0,5

17,8

26,8

20,5

37,4 4,1 1,7 0,4

3

119,7

14

I

= onderzock TUE/promotie TIJE

n In

= onderzoek externJpmmotie TUE

37 33

44

19

17

38

20

17 4

70 6

85

19 5 41

lw

76

3

293

4 7 5 3

40

39 5

23 11

6 18 29

60 113

8

7 6

11 19

i

* WP Cygne BV 1995Jl5.15

FAL"{iLTEIT TECHNISCHE NATUURKIJNDE

pe.,"....1 (LTD/AIO); poildatum 31-12-1994 (Ie geldstroom)

TOOlal aantal plaatscn

Bezeue plaa15en

LTD NO

I~ II

NT

AIO

16

15

5

5

Vacature, induslef lo~ pende soUtcttatie pro-

cedure

2

2 2

4,5

NV

9

10

NF

2

-

NO N&S

1

,

I~N

37

36,5

1

3

5

5

2,5

33 36 4 5

14

11,2

28 6

34,1

127

330

142

12,5

lO,g 9,0

10,5

33,6

24,3

2,0

7,7 2.5 0,7

onderzoek TUE/promotie extern

TijdelVk _Ilappelijk

!

3

2

pm

2Q,6 4,1

Ad D1S!\el1aties:

4 3

91

132,1

I

31 FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE

SpeciflCatie onderzoekinspaDDing tweede geldstroom in mj/wp aanwezig, inci. vertrokkenlgekomen

Vakgroep

i

WP·2 in dienst van TUE

WP-2 in dienst van NWO. STW. etc.

WP·2 totaal

WP·2 omvang in fie onderzoekinspanning

ND

1

9

10

6,8

NI

1

2

3

2,5

NR

2

1

3

1,4

NT

-

\3

13

8,3

NV

1

10

11

7,8

NF

.

-

-

-

NO

-

.

.

N&S

-

-

-

Totaal N

5

35

40

26,8

Specificatie onderzoekinspaDDing derde geldstroom in mj/wp aantaDen WP-3 in de loop van 1994 aanwezig, incl. vertrokkenlgekomen

Vakgroep

WP-3 in dienst van TUE

WP-3 in dienst van derden

WP·3 totaal

WP-3 omvang in fte onderzoekinspanning

ND

6

4

lO

6,9

NI

.

.

.

-

NR

-

.

-

NT

3

NV

N&S Totaal N

J

----. f·····

.

-~

1,4

~,

..

-

II

9,0

-

-

-

0,5

.

0,5

0,5

-

-

-

.

20,5

4

24,5

17,8

II

NF NO

-

i

32 FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE Derde geldstroom (globale indicatie)· NATUURKUNDE 1994

Globale indicatie van 'derden' (contractpartners, resp. instanties aan wie maastschappelijke diensten werden verleend)

'Derden'

Bedrag in kf

Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Overige Ministeries: Ministerie van 0&W

22,4

Ministerie Buitenlandse Zaken

16,4

Rijksdiensten

Provinciale instellingen Gemeentelijke instellingen Semi-ovemeids instellingen U niversiteiten

205,1

Particuliere non-profit organisaties

638,3

Bedrijfsleven

1177,6

Europese Gemeenschap

679,4

Andere: Overige onderwijsinstellingen PTHN etc.

44,5

TNO

86,7

SENTER

1027,9

NOVEM

269,1

4167,4

mj/obp ten laste van derden percentage personele kosten van totale kosten aantal contfacten, afgesloten door de faculteit of het College van Bestuur

3,5

60,5%

!

BULAGEA

KWANTITATIEVE GEGEVENS BIJ HET ONDERWIJSVERSLAG 1994

BULAGEB

OVERZICHT VAN DE AFGESTUDEERDEN IN 1994

tll.:) 2

1

KWANTITATIBVB GBGBVENS TBCHNISCHB NATUURKUNDB

BIJ

HBT

ONDBRWIJSVBRSLAG

1994

VAN

DB

BIJLAGE A

3. Aantallen ingeschrevenen Tabsl 3.1- IngaBchrevanan van de aangegeven jaar.

PACULTBIT

Jaar

De tabellen zijn ontleend aan het Statistisch Jaarboek 1994 van de TUE. 1. Het onderwijs in de faculteit Het onderwijsaanbod van de faculteit bestaat uit een volledige studierichting, namelijk de studierichting Technische Natuurkunde. 2. Aantallen eerstejaars natuurkundestudenten Tabel 2.1. Beratejaars N per 1 december Studiej. Propedeuse fase 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994

man

vr

tot

94 107 107 III 124 152 122 127 120 100 93

7 5 10 11 8 13 14 9 11 14 7

101 112 117 122 132 165 136 136 131 114 100

man 516 493 525 531 521 513 489 464

1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994

Stud. vr 35 31 37 43 42 44 44 39

laatate 7

Extranei man vr tot 6 0 6 6 0 6 4 1 5 12 0 12 14 0 14 12 0 12 n 10 10 10 1 11

tot 551 524 562 574 563 557 533 503

jaar per 1 Auditoren man vr 0 0 9 0 18 0 24 0 36 0 34 3 45 4 38 1

december van het

tot 0 9 18 24 36 37 49 39

Totaal man vr tot 522 35 557 508 31 539 547 38 585 567 43 610 571 42 613 559 47 606 544 48 592 512 41 553

De teldatum is 1 december van het aangegeven jaar. Gebleken is dat tussen 1 december en 31 mei daaropvolgend (= einde van het inschrijvingsjaarl de aantallen nog met een fractie toenemen.

4.

Numerieke rendementen

NB. In het onderwijsverslag van de TUE wordt gekozen v~~r het volgen van de 'curriculum-eerstejaars' bij hun gang door de gekozen studierichting. Instroom en uitstroom in hogere cursusjaren blijft dus buiten beschouwing! Hiermee wordt uitsluitend het rendement van de 'hoofdstroom' van studenten zichtbaar gemaakt en niet van 'nevenstromen', zoals ornzwaaiers in latere cursusjaren e.d. Dit kan verschillen in rendementen tot 10% opleveren.

Ingeschrevenen Technische Natuurkunde

1 e jaars STD Technische Natuurkunde 200r-----~~~--------~--~--~------,

(liJvrouw Oman

Tabel 4.1. PropedeuBerendementen van de studierichting Technische Natuurkunde m.b.t. de cohorten 1986/1987 tim 1993/1994. Op de peildatum wordt ook de omvang van het cohort bepaald. Generatie* opmerking: . De v66raanmeldingen voor de cursus 1995/1996 vertonen een vo.ortzett~,,:g. va:> de na 1989 aangevangen dalende tendens, die in z'n algemeenhe~d landel~Jk ~s. Het aantal doorstromers naar de verkorte opleiding Technische Natuurkunde bedroeg per 1 december: 11.

1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993

Cohortgrootte (aant.stud. I

man

vr

tot

103 III 124 152 122 126 119 100

10 10 7 13 12 9 11 14

113 121 131 165 134 135 130 114

Numeriek P-rendement in procenten binnen 1 binnen 1M binnen 2 na 2 jaar jaar jaar jaar 29 34 26 28 30 30 19 28

60 58 50 52 44 48 29

73 69 61 71 64 63 37

73 73 64 72

66 64

t::I:I

I::

~

0

tI:1

>

.

3

P-rendement Technlsc::he Natuurkunde

PP-rendement Teohnisohe Natuurkunde

i0

L•

8innen 4 jaar

_

Blnnan 5 jaar

Binns" 6 ItUH

•

MAer dan

e

jaar

I

!

Ad.: Generatie = een groep student en die in hetzelfde studiejaar eerstejaars N waren. Dit aantal (cohortgrootte) kan op de peildata kleiner zijn dan dat van tabel II. Opmerk~nq: De tabel toont aan dat er in de afgelopen jaren geen sprake is van verbeter~ng van het studLerendement. Na een dieptepunt van 1992, is t.a.V. het aantal dat binnen een jaar het P haalt het percentage weer 28.

De peildatum voor de cohortgrootte is 31 mei en voor het bepalen van het rendement 31 augustus. Vandaar ook de verschillen met het aantal ingeschrevenen van tabel 2.1.

De cohortgrootten zijn in de tabellen 4.1 en 4.2 voor de overeenkomstige jaren gelijk. De peildatum voor de cohortgrootte is 31 mei t!m cohortjaar 88/89 en 1 december vanaf cohortjaar 89!90. De peildatum voar het rendement na 1 jaar is 1 december; die voor binnen 1 jaar is 1 december; binnen 1~ jaar: 1 mei en binnen 2 en na 2 Jaar: 31

Onder post propedeuserendement wordt in tabel 4.2. verstaan het percentage van een groep studenten, gelijktijdig in de studierichting N voor de eerste maal ingeschreven, dat voor het PP-examen N is geslaagd.

;~~~~tU:"l.

betreft de percentages van voar de eerste maal ingeschreven studenten die binnen de genoemde perLode met goed gevolg het propedeutisch examen binnen de eigen studierichting hebben afgelegd.

Op~erkinq:

Uit het PP-rendementsoverzicht blijkt dat meer dan 5 jaar nodig zlJn om een rendement van 40\ te halen; de generaties 1985, 1986 en 1988 vertoonden d~enaangaande een hoger rendement dan eerdere generaties.

1983/84 t!m 90/91. Tabel 4.2. Post propedeuserendementen van de cohorten Numeriek rendement in procenten Gen, Cohortgrootte (aant.studenten) binnen 4 jr binnen 5 jr binnen 6 jr meer dan 6jr tot vr man 56 39 14 2 106 6 1983 100 67 39 12 1 99 7 92 1984 71 50 11 3 113 5 1965 lOB 70 47 10 0 113 10 1986 103 62 40 15 10 12l. 1987 I I I 49 13 ::. 131 7 1988 124 20 4 165 13 1989 152 10 134 12 122 1.990

Tabel 4.3. Het post propedeuserendement in relatie tot het aantal P-geslaagden. (Van een populatie P-geslaagden In het ';ermelde Jaar wordt weergegeven wat het percentage is dat een PP-dIplama haalt.) Peildata \TOOI' de cohortgrootte 1 december; voor het rendement: 31 aug'..lstus. Cohortjaar 1984 19B5 1986 1987 1988 1989 1990

1991

Populatie P·geslaagden

.

PP~rendement

+ 3

jaar

75

9

68 71 83 94 79

4 7 6 4 6

98 115

9

9

van P·geslaagden per 31 augustus: 4 Jaar + 5 Jaar +> 5 jaar 45 76 87 31 66 76 72 25 89 46 80 88 41 72 89 38 71 54

5

6

Cohort 1995: 113 studenten Propedeuse na 1 jaar

PP-rendement van P-geslaagden Technische Natuurkunde

n 33

t* 29

Postpropedeuse na 4 jaar 3 na 5 jaar 7 na 6 jaar 28 > 6 jaar 31

**9

na 1M Jaar %*

68

21 85 94

Cohort 1986: 113 studenten Propedeuse na 1 jaar n

33

•

S ISSt

BlOnen 5 jsar

o

ainnen 4 jaar

•

Meer dan 5 jaar

studiejaar (=jaar van eerste inschrijvingi op de peildatum van 31 augustus het PP-diploma heeft behaald,) Cohort-

PP-instroom

jaar

l?P-rendement van de PP-instroom per 31 augustus: 31-6 + 4j 31-8 + 5j 31-8 + 6j

31-8 + 3j 10

19114

72

1985 1986 1987 19B8 1989

60

5

67

7 6

1990

1991

82 68 77 94 109

5 6

9

46

76

88

35 25 46

73

65

75 8Z

41 39 54

74

91 89 92

73

9

Tabel 4.5. Relatie tussen studieduur P-fase en studieduur PP-fase. In deze tabel wordt weergegeven welk percentage van een cohort het P-diploma haalt na 1, 1~, 2 en 3 jaar en vervolgens wordt weergegeven welke percentages van de zo bepaalde subcohorten het PP-diploma haalt na 4, 5, 6 of 7 jaar (na aanvang van de studie) . In de tabel wordt de hoofdstroom gevolgd, daarmee wordt bedoeld: die studenten die het P- en PP-examen hebben gehaald in de studierichting N en waarvoor ze in d.e tabel als P-instroom N zijn 'geregistreerd. Feildatum instroom in de P-fase: 1 december. Verder gelden de peildata als die van tabel <1.1. V~~r de bepaling van de percentages van de subcohorten die het PP-examen behaald hebben, geldt 31 augustus. De omvang van de hieronder vermelde cohorten wijkt af van die van tabel 4.1., omdat het een gevolgde deelpopulatie betreft.

73

'Ir* 74

3

4

3

4

12 52

3

4

18 77

12 57

15 70

62

12 57

91

68

89

11 50

73

75

89

66

%*

na 2 jaar

n

na

n

'Ir*

68

60

82

73

n 83

a

14

>

2 jaar %* 73

0

9

27

o

o

o

o

o

11

47 61

11

69 90

52

88

73

13 63 88

10

S2 72

13 63

o

82

16

o

11

27 31

jaar

41

propedeuse studie beg onnen is. Weergegeven wordt welk percentage van een populatie PP-instromers van het

jaar

2

na 4 jaar

94

Cohort 1987: 121 studenten Propedeuse na 1 jaar n t*

Tabsl 4.4. Het Post propadauserendemant op basis van PP-instroom. (De populatie wordt bepaald door het aantal P-geslaagden, eventueel ook uit andere studierichtingen afkomstig, dat in het aangegeven jaar met de post

82

:>

n 84

na 5 jaar na 6 jaar > 6

GJ Sinnen

na

n

60

na 1M jaar

%* 29

Postpropedeuse

na 2 jaar t*

n

Postpropedeuse na 4 jaar na 5 jaar na 6 jaar > 6 Jaar

34

1 13 30

'); 32 73

38

93

131 studenten na 1 jaar

na Iii jaar %*

n 70

1

17 46 61

na 2 jaar

na n

58

n 94

1

2

2

2

24 66 87

2

18

2

48

21 S7 79

18 48 67

21 55 76

15 40 55

..

na Iii jaar %* 50

n 34

't* 26

n 66

Postpropedeuse na 4 jaar 0 na 5 jaar 12 na 6 jaar 29 > 6 jaar

0 35 95

o

o

15

23 83

Cohort 1989: 165 studenten propedeuse na 1 jaar n t*

55

46

65

na Iii jaar n

%*

46

28

85

52

Postpropedeuse na 4 jaar 4 na 5 jaar 14 na 6 jaar > 6 jaar

9 30

4 18

5

21

'Ir' 70

:>

2" jaar

'Ir* 73

88

.* 66

na 2 jaar n

'If *

80

61

o 15

** 0 19

60

75

na 2 jaar t*

n 117

na

:>

n 84

o

0

16 61

na

:2 jaar %* 64

19 73

:>

o 12 47

2 jaar

71

119

%' 72

5

4

3

17

5 20

4

20

17

12

n

*.*

7

8

Buitenlendse studenten die in het kader van de lopanda Braemuaprogramma's in 1994 een stage binnen d. faculeeit N van da TUB habbsn gadean,

£;ohorJ; 1990: 134 studenten PrQI2~deus~

na 1 jaar n t*

na n

1" t*jaar

40

S9

44

30

PQIil~ Proeed~use

na 4 jaar na 5 jaar na 6 jaar 6 jaar

na 2 jaar n t*

na n

86

88

10

4

7

"

jaar t*

2

4

5

ICP-94-IRL 1044

.. 66

.*

** 4

64

1-

2.

5

4

3. 4.

ad*

~

percentage geslaagden voor Propedeuse van de totale instroom

ad ** ; percentage geslaagden voor Doctoraal van de geslaagden voer Propedeuse

ICP-94-S 2010

ad ***: percentage geslaagden voor Doctoraal van de totale instroom

1. 5.

Overige gegevens m.b.t.

onder~

2.

Tabel 5.1. Het aantal met goed gevolg afgelegde exalltens in het studiejaar Propedeuse man 121 89 80 48

1990 1991 1992

1993

yr.

tot

Afsluitend e~amen yr. man

10

131 97 84 Sl

73 71. 65 83

8

4 3

1987: 76 1988: 116 ~: 65

.!llQ: 53 199+, 80 1922 ! 73

3. 4.

tot 77 74

4

3

71

6 20

93

1993, 77 1994: 91

Richard Me Elroy 13 juni tot 8 september 1994 Isobel Forrester 13 juni tot 8 september 1994

ICP-94-NL 1111 1.

Stages Het aantal natuurkundestudenten dat buiten de TUE sen stage deed bedroeg: 19n

bij andere nederlandse universiteiten bij de binnenlandse industrie in het buitenland

Carlos Izeo (Santiago de Compos tela) 4 juli tot 1 oktober 1994 Antonio Teijeiro (Santiago de Compostela) 4 juli tot 1 oktober 1994 Franziska Meinecke (Heidelberg) 1 maart tot 3 juli 1994 Anders Axelsson (Uppsala) 21 maart tot 1 juli 1994

rCP-94-UK 1225 1.

2.

Het "an tal afgestudeerden bedroeg in de kalendarjaren: 1984: 50 1985: 46 1986: 55

Sean Crowley (Cork) 22 maart tot 10 juni 1994 Noel Linehan (Cork) 22 maart tot 10 juni 1994 Angela Daynes (BruneI) 5 september tot 1 december 1994 Fawzia Nazir (BruneI) 5 september tot 1 december 1994

o

13

10

2.

1993

3.

10 15

4.

o

9

16

In 1994 deden 127 natuurkundestudenten een stage binnen de faculteit. (CSA: gerealiseerde onderdelen)

Mrs. E. Mauro

1 augustus tot 1 november 1994 S. Basta 1 augustus tot 1 november 1994 Mrs. M. Creatore 1 augustus tot 1 november 1994

Mrs. 1. de Bari augustus tot 1 november 1994

Totaal ingekomen via Erasmus: 14. Eindhovense N-studenten die in het keder van de lopende Brasmusprogramma's in 1994 een stage in het bUitenland bebben gedaan:

lnternationalisering De faculteit participeert in 4 Erasmusuitwisselingsprogramma's: rc~ 94 IRL 1044 Met Uxbrigde, Cork en Grenoble rcp - 94 NL 1111 Met Bari, Lisboa, Paris en Bochum Met Uppsala, Heidelberg, Torino en Santiago de Com- rcp 94 - S 2010 postela rcp 94 UK 1225 Met Strathclyde.

rCP-94-IRL 1044 1.

Rolf Houben (naar Cork) 7 maart tot 7 juli 1994

rC~-94-S

1.

2.

3.

2010

Coen Verschuren (naar Heidelberg) 14 maart tot 14 juni 1994 Max Tjin a Ton (naar Uppsala) 1 november 1993 tot 1 maart 1994 Bas Brienen (naar Uppsala) 14 maart tot 14 juli 1994

9 4. 5.

Rene Cortenraad (naar Uppsala) 14 maart tot 14 juli 1994 Elbert-Jan van Veldhuizen (naar Uppsala) 15 augustus 1994 tot 15 mei 1995

ICP-94-UK 1225 1.

2. 3.

Mw. A.A.A. Kastelijn (Glasgow) januari 1994 afgesloten A.T.M. van Gogh (Glasgow) januari 1994 afgesloten O.H.J.W. Surewaard (Glasgow) januari 1994 afgesloten

ICP-94-NL Ull 1.

2. 3.

4.

S.T.R. Romme 20 juni tot begin oktober 1994 A.J.K. Jongen 20 juni tot begin oktober 1994 R.J.J. Boot 3 september tot eind december 1994 M.A.M. Hast (Bari)

Totaal uitgegaan via Erasmus: 13.

IABSTE (in h.t kader van d. IABSTE-uitwisseling :ijn de vo1gende Kindhovense studenten in 1994 voor .en stage near het buitenland geweest) 1. 2.

3. 4.

Martijn Mulders (Uppsala) Rene Bink (Canada) Angelique van Hassel (Hongarije) Peter v.d. Ven (Engeland)

Shell-intercontinentale stages 1.

2.

M. R.

(Martijn) P. Mulders (Gabon) (Robert) A. van Dam (Z. Africa)

lltversen 1.

2.

3.

4.

Robin de Nij s (Denemarken) vanaf media augustus Geregeld via Prof. Van Heijst Frans de Rooij (Arizona State University, USA) 1 september tot 1 december 1994 met steun STIR en TOE-fonds buitenlandse stages Geregeld via Frof. Van Heijst J.J.J. van Eck (univ. of Western Ontario, Canada) 1 april tim 31 augustus 1994 Contactdocent: prof. Brongersma P.B.H. Lemmens

10

Onderwija en personeel Tabel S.2. De omvang van da ~ foraatie aan WBtenschappelijk parsona.l per 31 december 1993 Categorie wp

hI uhd ud aio'g OV.

wp

totaal

15,S 13,0 26,5 39,0 -L.Q 100,3

Uit metingen is gebleken dat ca. 30% van de inzet van tijd is gericht op onderwijs, inclusief begeleiding van stagiaires en afstudeerders.

JvR!AD

t~ IN 1994 AFGESTUDEERDE NATUURKUNDE STUDENTEN EN DE TITELS VAN DE AFSTUDEERVERSLAGEN 16 FEBRUARI 1994 Bastings, E.L.P.

Heijden van der, P.A.A.

NV De longe

Coherent NMR measurements on asdeposited and annealed ColNi, Col Ag multiiayers

Knops, R.M.S.

ND/AOW Beijerinck

Afremrnen van een Ne*-bundel met isotroop laserlicht

Mahu, W.E.A,

NT Van Dongen

Unsteady free jets. Comparison of flow visualizations to potential flow models

NR Kok

Reduction of dynamic speedup models

Bouman, W.J.

NR Kok

Systeemidentificatie met neurale netwerken

Elfrink, R.J.M.

NV Brongersma

Quatification in Low-Energy Ion Scattering

Schellekens, lP,M.P.

FI Kopinga

Het meten van de respiratie van neonaten

Engels, F.L.M.

NT Van Heijst

Self-organization of Stratified Flows

Vanhommerig, M.J.H.

NV Brongersma

The Influence of Hydrogen on LEIS Signals

Kaandorp, D.W.

ND De Voigt

Metingen van de eerste Townsend coefficient van DME, CO2 en DMEICO z (60/40) tot velden van 500 V/cm.Torr

Backbier, R.H.L.M.

NV Brongersma

Een nieuw ontwerp van het dataverwerkingssysteem voor de FOG UHV ellipsometer

Beek van. A.J. mw.

KF Wijn

De invloed van de tijdresolutie op de kwantitatieve analyse van Dopplerspectra

Beurden van, L.F.C.N.H.

ND De Voigt

Channeling met hoog energetische ionenbundeis Bouw en in bedrijfstellen van een nieuwe UHV-verstrooikarner

Boom van den, H.L.G.J.

ND D.Schram

Analyse van verbrandingsgassen met behulp van een Inductlef Gekoppeld Plasma

Brongersma, M.L.

ND De Voigt

Synthesis and Optical Characterization of Si nano-clusters in an Si02 matrix

Creusen, M.P.

NV Brongersma

A new Low Energy Ion Scattering apparatus for the analysis of fragile surfaces

Eurlings, M.F.A.

ND/AOW Beijerinck

Dynamica van de SiF.-reactielaag bij het etsen van Si(lOO) met XeF2

Lambermont, H.L.R.

Peters, A,C,

NT vd Water

De orde-wanorde overgang van capillaire golven in een verticaal oscilIerende vloeistofiaag

ND/AOW Beijerinck

Frequentieverstemrning van diodelasers

Rooij van, G.I.

ND D.Schrd.m

Doppler shifted Balmer alpha spectroscopy on JET neutral beams

Schulten, G.I.C.M.

ND De Voigt

Charged Particle Activation Analysis. Determination of the Boron and Carbon concentration in Silicon, Carbon and Aluminium samples

NT Van Heijst

Numerieke analyse van longirodinale wervels in een laminaire grenslaag

Stoffels, F.A.

20 APRIL 1994 Geloven van, A.F.M,

NR Kok

Modelvorming van waterzuiveringsinstallaties met het IAWPRC model. Eerste aanzet tot modeltuning en -validatie met behutp van experimentele data van !Wee oxidatiesloten

29 ]uNI 1994

Helwegen, 1.H.l.M.

NV Brongersma

Surface structure of the V205/N~05 and CU/ZnO catalyst, a Low-Energy Ion Scattering study

Brussaard, G.J.H.

ND D.Schram

Hydrogen Content of Plasma Beam Deposited Amorphous Hydrogenated . Silicon.

Hoog de, E.U.G.

NT Van Heijst

Karakteristieken en interacties van 2D-monopolaire wervels in een gestratificeerde vloeistof, alsmede numeriek gesimuleerd

Coppens, J.E.

ND Botman

Design Study for the Accelerating Cavity of the Race-Track Microtron Eindhoven.

Dalen van, R Jaegers, L.J.M.

ND De Voigt

Elastic Recoil Detection Analysis With He Ions. simulations and applications to materials analysis

NV Wolter

Valence band modelling in AIGaAs heterostrucrures.

Dankers, R.I.

ND De Voigt

Het berekenen en meten van aberratiecoefficit!nten, het ontwerpen van een achromatisch microbundelsysteem en het hepalen van het bundelspotprofie!.

Dijck van, H.A.L.

NT v.d. Water

The shape of turbulent friction.

Dongen van, H.l.H.M.

NT Van Heijst

A Two-Dimensional Numerical Exposition of a Vortex Line in a Turbulent Boundary Layer.

Roosmalen van, P.RJ.

NV Brongersma

The electronic structure of the Ag/Si(lll) interface: a theoretical approach

Rosink, J.J.W.M.

NV Brongersma

Spinel- and Perovskite-type Oxides: a Low-Energy Ion Scattering Study

31 AUGUSTUS 1994 Beckers, M.

NT Van Heijst

Monopolar vortices in a strain flow.

Groot de, E.H. mw.

ND de Meijer

Menging van Helium en Stikstof door Diffusie en Dispersie in een Zandkolom.

Beek van, J.T.M.

ND Beijerinck

GEMINI bundellijn. Testen en optimalisatie van de laser-collimator.

Jacobs, RI.M.H.

ND De Voigt

Benthem van, H.E.

ND Brongersma

Low Energy Ion Scattering: an investigation of machine properties and a study of Sm H Sr,Co03 •

NBS and NFS Analysis for Microbeam Experiments. General accuracy evaluation and development and implementation of an analysis program.

Beurkens, M.N.A,

ND D.Schram

Thomson-Rayleigh scattering on a free expanding argon/hydrogen plasma jet for detection of recombination mechanisms.

long de, R.

NR Kok

MPC-regeling van een aktief-slib installatie voor vergaande stikstofverwijdering. Eerste aanze! van onderzoek naar optima Ie stikstofverwijdering.

Bogaert, U.M.

NIIIPO Sluijterl Houtsma

Speech production by means of a hydrodynamic model and a discrete time description.

Kampen van, P.I.I.

ND D.Schram

The 35 and 3p photoabsorption spectra of K II and Ca HI.

NV Brongersma ,

Determination of the Potassium adsorption site on Pe(I00)-P(3x3)-K by low energy electron diffraction and lime of flight forward scattering and recoiling spectroscopy.

Koppens, W.J.

NV Wolter

Fotostroom en fotoluminescentie excitatie metingen aan InGaAs/InP quantumputten.

Brands, A.L.G.P.

Leunissen, L.H.A.

ND Botman

Linear and non-linear effects on the electron-optical trajectories of the race-track microtron Eindhoven.

Timmermans. E.A.H.

ND D,Scmam

Microwave induced plasmas as excitation sources for molecular spectroscopy,

Upzig van. N,P,M,mw.

NT Van Heijst

Chaotiscb transport door een tripolaire wervel op een y-vlak.

Valkering, A.M.C. mw.

NV Wolter

Stroominstabliteiten in heterostrucluren bij hoge elektrische velden,

Munck de, P.B.

KFM Wijn

Cardiovasculaire variabiliteit bij pasgeborenen,

Veroakel, W.F,A.R.

ND De Voigt

Nienhuis, G.J.

ND De Hoog

Spectroscopic investigations of a low pressure RF-plasma.

A gamma-ray telescope for on-line measurements of low boron concentrations in a bead phantom for BNCT,

Verstappen, L.H.M. Oetelaar van den, R,J,A.

NV Brongersma

A new mechanism for chargeexchange in low-energy He· Ion scattering from solid surfaces.

NI Michels

Radiative transfer and combustion in a turbulent methane/air jet diffusion flame,

Vissers. B.A.J. Penz, H.R. mw

NV De Waele

Numerical simulations on vortex tangles in He II.

NT Kok

Verbetering van een batchproces met behulp van flexibele recepten,

Reijne, S.

NV Brongersma

Low-Energy Ion Scattering and Spinel Surfaces in Catalysis

Vonken. E.P.A.

ND/AOW Beijerinck

Quantum Monte Carlo simulatie van twee-niveau atomen in een coherent lichtveld,

Rem, A.I.

ND Steenhuysen

An alternative irradiation method for photodynamic therapy in the oral cavity using the integrating sphere effect.

Vries de. I.W.

NV De longe

Temperatuurgedrag van elektron spin resonantie aan SI1o%MIIo04Te,

Willems. R.H.M. Rinkens, R).M.

NV De Waele

Ooderzoek naar het realiseren van een twee-dimensionaal electronengas op heJiumfilrns.

NV Blom

Zoektocht naar de Weiss-oscillaties in een eendimensionaal magnetisch gemoduleerd tweedimensionaal elektronengas.

Roer van de, RA.

NV De longe

The influence of intermixing at the interfaces on the magnetoresistance in Co/Cu spin-valve systems.

Zanden van der. K.

NV Blom

Galvaoo- en thermo-magnetische effecten in een 2-DEG, onderworpen aan een eendimensionale laterale periodieke electrische potentiaaL

Asten van, C.

ND/AOW Beijerinck

Excitatie-overdrachtsprocessen van Xe*ePo.J, Kr**eDJ) + N2(X, v' =0),

Doelder den, C. P. J .

NT Van Dongen

Experimental and Theoretical Study of Glottal Flow during Phonation.

longen, M,P,P,K.

NV Brongersma

A Low-Energy-Ion-Scattering Study of Cathodes, Neutralization, surface composition and sputteryields.

Snoeijer, A.I.

ND D.Schram

Totale deexcitatie-metingen van aangeslagen argonatomen in een argonplasma.

Steijaert, P.P.

NV De Waele

Randgolven in een 2D electronengas op vloeibaar helium in schijfvormige en getrapte dichtheidsprofielen.

Theeuwen, S.J.c.H.

NV Wolter

Zelfconsistente berekeningen van de valentieband in het vlak van het interface van GaAs/AIGaAs structuren.

190KTOBER 1994

Luijten, C.C.M.

NT Van Dongen

Marissen, R.

PI Kopinga

Prast, B.

NT Van Dongen

Pijpers, A.G.M.

ND De Hoog

Homogeneous nucleation in methane/nonane mixtures at high pressures.

Keuzenkamp. M.B.

The real-time EMPS kernel: Memory Management and suitability for EPEP/PhyDAS.

Moors, I.H.I.

Supersone expansiestromingen met condensatie.

Rodenburg, F.E.G.

Simulation of the take-over process in high-pressure discharge lamps: an engineering model.

Smeets, G. V .R.

ND De Voigt

Pulse Shape Discrimination with a Multi-Parameter Data-Acquisition System.

NI Michels

ND de Hoog

NT van Dongen

Sour, R.L.H. . Simons, D.

ND Hagedoom

NV de Jonge

Toussaint, S.L.G.

NV Brongersma

Theuws, W.H.C.

ND Hagedoorn

Beam Position Monitoring and Beam Positioning in the Racetrack Microtron Eindhoven. Vaan de. I.A.N.

Uiterwijk. I.

NI Verhaar

Voorn van der. M.L.M. mw.

Wessels, R.P.M.

NV

Spingolven in een ultrakoud Knudsengas van atomair waterstof.

Wolter

Study on 2-DHG Si/SiGe heterostructures.

PI Kopinga

De ontwikkeling van een PhyDAS motormanagement systeem.

21 DECEMBER 1994 Boer de. A.P.

NV Blom

Box, C.

D'het1. G.

Doornmalen van, I.P.C.M.

ND

Transpot1eigenschappen van een tweedimensionaal elektronengas in AlAs.

D.Schram

OES and CARS on an expanding argon/hydrogen plasma jet.

FI Wijn

In vitro validatie van 2D MR Phase Contrast flow metingen.

NT van Dongen

Simulatie van viskeuze vervorming van glas met de Eindige Elementenmethode (Sepran).

NI Houtsma/Sluijter

Vos. H.P.C.

ND D.Schram

Beam current measurements on a Compact Isochonus Low Energy cyclotron.

Particle Phase Boundary Layer Theory for Fully Developed Riser Flow. Model van een He-Cu holle-kathodeontlading a1s Iichtversterker. Shock wave induced wave phenomena in permeable and flexible foams. The giant Magneto Resistance effect in spin valve systems. Preparation of supported small metal clusters characterized by UHV Atomic Force Microscopy and additional spectroscopic techniques. Perceived prominence for frequency-swept speech and speech-like sounds. Microwave Induced Plasmas (MIPs)

BULAGE C

VERSLAGLEGGING PER ONDERZOEKPROGRAMMA

tIB 2 1995,04.20

Bijlage C

PROGRAMMA: TIlE NAT 201.90.32 PLASMA-, ATOOM- EN MOLECUULFYSICA (PAM) van de vakgroep Deeltjesfysica, ND

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE Programmaleiding: prof, dr ir D,C. Schram prof. dr F.J. de Hoog prof. dr H.C.W. Beijerinck prof. dr N.J. Lopes Cardozo prof. dr T.J, Schep (ook lid van de vakgroep NI) prof. dr L.J.F. Hermans (ook lid van de vakgroep NV)

VERSLAGLEGGING PER ONDERZOEKPROGRAMMA 1994

Programma's

pag

1.

Plasma-, Aloorn- en Molecuulfysica

TUE.NAT 201.90.32

2

2.

Kemfysische Technieken

TUE.NAT 203.90.32

8

voormalige groep 'Experirnemele Kemfysica'

13

3.

Theoretische Natuurkunde

TUE.NAT 207.90.32

14

4.

Sysleem- en Regeitechniek

TUE.NAT 310.95.32

16

5.

Transport van Massa, Impuls en Energie

TUE.NAT 202.90.32

19

6.

Gecondenseerde Materie

TUE.NAT 20S.9O.32

24

7.

Fysische Informatica

TUE.NAT 311.9S.32

30

8.

Didaktiek Natuurkunde

TUE NAT 312.9S,32

32

9.

Natuurkunde en Samenleving

TUE.NAT 314.95.32

33

Codering: ISN: 2204,2206.2209 NWO; P240. P230. P250, NABS: N.05O, N.OS9

noo. T150, T140

Pro!!Ill!lllXl3beschrijving Het programma van dil deel van de vakgroep DeeJtjesfysica richt zich op het doen van onderzoek en geven van onderwijs op het gebied van de plasma-, aloorn- en molecuulfysica. Het is georganiseerd in dde werkeenhedenlonderwerpgroepen: evenwichtsmodellen en transport in plasma' s (ETP); elernentaire processen in gasontladingen (EPa); alomaire en oplische wisselwerkingen (AOW). Het onderwijs en onderzoek belreft fysica van plasma's, van geioniseerde media in het algemeen en van wi5selwerkingen tussen deeltjes en fotonen. Het is gebaseerd op tradities van gasontladingsonderzoek. thermonucleaire en thermoatornaire plasmafysica. botsingsfysica en quanmmelektronica, De p\asrnafysica als zelfstandige discipline kan globaal worden onderverdeeld in een thermonucleair en een niet-thermonucleair of thermoatomair dee!. Het thermonucleaire deel vindt zijn wetenschappeJijke grondslag in de probleemsleJling die voortkomt uit bet streven naar de opwekking van thermonucleaire energie met hehulp van fusie. De astrofysia grenst nauw aan liit gebied. Via bijzondere leerstoelen en een adviseurschap bij het FOM-Inslituut voor Plasmafysica besteedt de vakgroep aandacht aan de thermonucleaire plasmafysica. Hoofdthetna van onderzoek en onderwijs is de thermoatornaire plasmafysica met de daarvoor relevante aloorn- en rnolecuulfysica. Het eerste doe! daarbij is bet vergroten van de kennis van de plasmatoestand van de materie en van fundamentele interacties tussen deeltjes en fotonen. Dit wordt bereikl door het opsrellen en experimenteel lGelSen van fysische modellen van uireenlopende aard. zowel in termen van macroscopische processen (plasmatranspon. plasma-evenwichten). als van microscopische processen (wisselwerking van deeltjes onderling en tussen deeltjes en fotonen). In de onderwerpgroepen ETP en EPG wordt bewust een evenwichtig bestrijken van het paratnetergebied van niet-thermonucleaire plasma's nagestreefd: van zeer lage eleklronendichtheid (lOC$lml ) lot zeer boge 1l024/m3). Dit wordt o.a. bereikl door fundameolele en toegepasre sludies als etSen en depositie in een breed parametergebied te kiezen. Er is omwikkeling naar een grotere chemische component in het onderzoek in relarie met rGepassingen. De inreracrie russen wand en plasma (sys!eem: gecondenseerde malerie en plasma) krijgl ook toenemende aandacht. Er zijn via gezameulijke programrnadelen goede contaClen met de beide FOM-Inslituten in Nederland (en met een aantal industriele partners), Het onderzoek in de ond~rwerpgroep AOW heeft een duidelijke relatie met de bo\'en omschre\en sTUdies. Een voorbeeld hiervan is hel onderzoek naar reaclie- en bOlsingsmechanismen aan he!

3

4

oppervlak bij instraling van deeltjes en fotonen. Daamaast is er ook de direcle motivering van het onderzoek van AOW vanuit de atoom(ysische discipline. hetgeen van groot belang is voor de contacten binnen en buiten de faculteit. Met name dienen hier genoemd te worden de contacten met de atoomfysica en de quantumelektronica in Nederland (FOM-AQ). Met 'bright beams' zijn er unieke mogelijkbeden om botsingen van elektronisch geexciteerde atomen met elkaar Ie onderzoeken; processen die zelfs in een ontlading of plasma wei optreden maar nauwelijks te onderzoeken zijn.

Oce van de Grinten. V oorbeelden van oppervlaktetnOdificatie zijn de restauratie en conservering van archeologische artefacten (ROB) en de passivering van balfgeleiders. In samenwerking met W en AMOLF is een zuurstofatomenbron in ontwikkeling voor oppervlakteonderzoek (STW) en een waterstofbron voor studies naar energiebelasting (CPS). Plasmatransport en excitatie staan eveneens centraal in het werk aan inductief gekoppelde plasma's en rnicrogolfplasma's. In deze component is vooral aandacht voor de excitatie en Iichternissie. mede in verband mel samenwerking met Philips Licht ten aanzien van elektrodeloze lampen en spectrochernisch gebruik (Philips) en analyse van restgassen in samenwerking met Afval Verwerking Rijnmond (NOVEM, AVR). Tomografie (CPS, FOM-Nieuwegein) is een belangrijk hulpmiddel bij het onderzoek naar bewegende gestructureerde plasma's.

De beide delen van de vakgroep Deeltjesfysica, PAM en KFT (Kemfysische Technieken) hebben feitelijke samenwerkingen ten aanzien van bronnen, analyse van dunne lagen en diagnostische methoden in plasma's. Deze is in 1993 verder verstevigd door de oprichting van de onderzoekschool Plasmafysica en Stralingstechnologie. Daarmee is het plasmafysisch en gasontladingsonderzoek ingebed in een groter programma met andere vakgroepen en faculleiten en het FOM-lnstituUl voor Plasmafysica. Binnen ERASMUS-verband is er cen uitwisselingsprogramma betreffende gasontladings- en plasmafysica. Er is een groeiende interactie met de vakgroep Vaste Stof op het gebied van onderzoek naar dunne lagen en oppervlaktefysica. De stromingsproblematiek en de chemie bieden aanknopingspunten voor loekornstige interactie met de vakgroep Warmte en Stroming en de faculteil Werktuigbouwkunde. Naast de gerichtheid van hel onderzoek op de fundamentele aspeclen van geloniseerde media, wordt er steeds meer een tweede Kader zichtbaar waarbinnen het onderzoek zich olltwikkelt. Dit kader wordt gevormd door de technologie van plasma's. Gedachl moet worden aan hel gebruik van plasma's als bron van Iicht (o.a. lasers), van geioniseerde deeltjes (versnellers. ionenbronnen. kopieermachines), van chernisch actieve deeJtjes (plasmachernie, oppervlaktetnOdificatie). als drager van energie (plasmavlam. lastechniek, energietechniek) of als at dan niet gewenst geleidend medium (boogspanningstechniek). In de teclmiek wordt nu vaak op empirische wijze met plasma's gewerkt; voor een verdere ontwikkeling is er de noodzaak van een wetenschappelijke benadering. Daarvoor is de wederzijdse beinvloeding van de plasmafysica en de atoom- en molecuulfysica onombeerlijk. maar ook vele andere fysische disciplines leveren een essentiiHe bijdrage tOt het vakgebied. Momenteel speelt binnen de universiteit een gerichte lOespitsing van het deel van het onderzoek gericht op duurzaamheid in TDO-verband. Met name de depositie van dunne lagen (koolstof, silicium) en de bemoeiingen mel Afvalverwerking Rijnmond AVR-Chemie (met ICP- en IMP· plasma 's) kunnen hier ingebracht worden.

In de groep EvenwicbtsmodeUen en Transport in Plasma's is het onderzoek primair gericht op de analyse van kinetiek en dynamiek van plasma's van hoge dichlheid en ionisatiegraad. Daarbij is er toenemende aandacht voor complexere systemen zoals Ar/H, mengsels, de generatie van 310maire deeltjes. als H-O-N alomen etc. en van anomale recornbinatie van elektronen en negarieve ionen. De resu!taten wijzen op een opmerkelijke invloed van moleculaire ionen en wand. Plasmatransport en kinetiek zijn gemodeUeerd in een Plasimo-modeL Diagnostische mogelijkbeden zijn uilgebreid mel CARS met mogelijkbeden voor T AUF. naast de reeds aanwezige Thornson- en Rayleighverstrooiing (STW en Science). Bo\'cnslaand onderzoek ondersteunt hel werk aan oppervlaktemodificatie en deposilie van dunne iagen. Mede in het kader van een KNAW-opdracht worden verbanden gezocht tussen laag\onning. depositiemechanisme en plasma-eigenschappen. Onderwerpen van depositiestudies zijn a:Si-H. a-Si-N,-H. a:C-H-\F) en diamant. gesteund door NOVEM. Science. FOM. STWen

In de groep Elementaire Processen in Gasontladingen is het hoofdthema hel onderzoek van ontladingsplasma's bij relatief lage drukken en stroornsterkten. In dit Kader zijn er een aantal onderzoekslijnen. De belangrijkste is die waarlangs hel werk aan de plasmafysische en plasmachernische eigenschappen van radiofrequente ontladingen verloopt. De onderzochte systemen zijn de voor de toepassingen interessante, zoals etsende ontladingen in gassen die fluor of zuurstof bevauen. Omdat in de industrie de trend is naar plasma's van grotere dichtheid, waarmee grotere modificatiesnelheden behaald kunnen worden, wordt sinds een jaar naast met de standaard planaire, capacilief bedreven plasmaconfiguratie gewerkt met een induclief gekoppeld systeem. Hoofddoel is steeds het ontwikkelen van ontladingsmodellen en het toetsen daarvan met diagnoslische methoden die meestal speciaal dienen te worden ontwikkeld. In deze radiofrequente plasma's kan poedervorming optreden. De fysische en teclmologische aspecten hiervan zijn sinds 1991 onderwerp van onderzoek, dat aanvankelijk werd gerealiseerd in het Kader van een meer fundarnenteel georil!nleerd BRlTE-EURAM-contract dat in 1993 is beeindigd. In mei 1994 is een technologisch BRlTE-EURAM-contract gestart, waarbij de nadruk Iigt op de produktie en het behandelen van poeders met behulp van plasma's. Ook in de toekornst zaJ het werk aan poeders worden voortgezet en zelts worden uitgebreid. Op het terrein van de klassieke gasontladingen wordt tbans gewerkt aan ontladingen van kleine afmetingen. Doel van het onderzoek is illlicht te verkrijgen in de geldigheid van schalingswetten. Hierbij wordt niet allen gekeken naar de eletnentaire processen en de transponeigenschappen van de plasmadeelljes. maar vooral naar het stralingstransport. Op dil gebied is er ook een inspanning aan numerieke modellering van plasma's van lage druk. De keuze voor het toepassen van vloeistofmodellen of van het benUlten van deeltjes-in celmodellen hangt van hel probleem ai. Door het beschikbaar zjjn van grote rekencapaciteit wordt er op dil gebied o.a. werk verricht aan de dynamiek van negatieve ionen in plasma's en het probleem van overname bij het starten van ontladingslampen. Het ontwikkelen van infrarondtechnieken voor plasmaonderzoek is een belangrijke gemeenschappelijke noemer van de diverse onderzoekslijnen. De met STW-sleun gerealiseerde ellipsometersystemen zijn nu in de utilisatiefase. In combinatie met de in de groep aanwezige IRlaserspectrometer zijn inmiddels goede resultaten behaald bij de lijdsafbankelijke analyse van de oppervlaktechemie in etsplasma's. Dit werk biedt vele interesssante mogelijkbeden vocr hel direct volgen van oppervlakteprocessen bij hel in- en uitschakelen van plasma's. De groep Alomaire en Optische Wisselwerkingen opereert eveneens met ruime steun uit de tweede geldstroom ten behoeve van het werk aan laserkoeling en atomaire botsingsprocessen. Hierbij wordt vooral aandacht besteed aan inelastische botsingen van elektronisch geexcileerde edelgasatomen met atomen en eenvoudige moleculen als botsingspanner. De hlerbij onderzo;;hte processen zijn intramultiplet mixing. excitatieoverdracht en ionisalie. Bij botsingen mel atnmen

5

6

spelen aileen de elektronische vrijheidsgraden een rol; voor moleculen wordt ook gekeken naar excitatie van rotatie- en vibratievrijheidsgraden. De experimenteeJ verkregen resultaten worden gelnterpreteerd in termen van van volledig quantummechanische, semiklassieke of klassieke modellen, waarbij wordt uitgegaan van empirische of berekende potentialen en overgangsmatrixelementen. Op dit gebied bestaat er een intensieve en vruchtbare samenwerking met de vakgroep Theoretische Natuurlrunde. Een FOM-beleidsruimteproject, behelzend de manipulatie van bundels van geexciteeerde edelgasatomen met behulp van lasers, is inmiddels tOt volle wasdom gekomen, met ook uit de FOM-werkgenteenschap AQ een krachtige steun. Per najaar 1992 is het GEMINl-onderzoeksprograrruna van Slart gegaan, waarbij het onderzoek naar ultrakonde en optische botsingen van geexcileerde edelgasatomen en alkali's centraal staat. Dit programma is een samenwerkingsproject van de universiteiten van Utrecht en Eindhoven. Door de FOM zijn ruime financiC!le middelen ter beschikking gesteld voor de ontwikkeling van bundellijnen voor de produktie mel laserkoeling van zeer intense, "bright" en koude bundels, die gebruikt zuilen worden voor dit botsingsonderzoek. Hiermee is het onderzoek op het gebied van de quantumelektronica aaniienlijk vemerkt. Het jaar 1995 zaJ in het teken staan van een volledige vernieuwing van het onderzoek. inclusief de experimentele infrastructuur. Hiervoor zijn in 1994 aanzienlijke fondsen verworven. zowel in de beleidsruimte als ook in de werkgemeenschap AQ vande POM. Met gelden uit de derde geldstroom is in de afgelopen jaren een nieuwe lijn van bundel-oppervlakte onderzoek gestan naar de rol van vrije radicalen en ionen bij etsreacties op halfgel eider oppervlakken. Dil onderzoek heeft geleid tot een samenwerking met de IBM laboratoria in de Verenigde Staten van Amerika. Na een opbouwfase is in de jaren 1992 tot en met 1994 de periode van 'oogslen' aangebroken. Een nieuwe ontwikkeling is de toepassing van infra-rood en zichtbaar licht ellipsometrie om de kloof te dichten tussen het onderzoek aan de reactielaag in een plasmareactor en een bundel-oppervlakte experiment.

(Canada) sterk verbeterd en wordt toegepast in de projecten: elementanaJyse met ICP, Plumadepositie 1 en 2, de cascadeboog als deeJtjesbron, expanderende plasma's, de QL Iichtbron en de hoge druk inductie lamp beide laatste van Philips.

In de studie van botsingsstralingsmodellen BSM zijn in 1994 grote vorderingen gentaakt. Zo is in samenwerlcing met de groep uit Cordoba (Spanje) een BSM geconstrueerd voor magnesium, terwijl ook de invloed van mo!eculaire processen op de bezettingen in atomaic waterstof zijn getnodelleerd. In bet experimentele werk aan expanderende plasma's zijn met zeer fraaie Thomson- en Rayleigh versrrooiingsmetingen en metingen van hezettingen van geexciteerde niveaus gegevens verkregen waarmee de bestaande modellen ook voor recombinerende plasma's met succes Iconden worden getoetst. De eerste metingen met Coherent Anti Stokes Raman spectroscopie geven inzicht in de rovibrationele bezettingen in H 2. Dit werk vormt een versterkte basis voor de studies aan plasmadepositie en bronnen, het derde aspect van het plasmawerk. De reeds eerder waargenomen sterke recombinatie van waterstof (houdende) plasma's wordt nu beter begrepen. Oak het belang van recirculaties en van verblijftijd van de deeltjes op de resulterende dissociatiegraad is aangetoand. Het werken met 100% H2 is nu ook mogelijlc. In het Si- en C-experiment zijn de ionenabundanties gemeten en verklaard door ladingswisseling en dissociatieve recombinatie. Deze metingen vormen een belangrijke aanzet voor het begrijpen van het depositietnechanisme. In 1994 is een nieuwe C-depositie opslelling gereed gekomen. In samenwerking met van de Grinten zijn a-C:H,F lagen gedeponeerd voor oppervlaktemodificatie. Een verandering van de hydrofaciliteit is waargenomen. De plasmadepositie is o.a. gericht geweest op het deponeren van diamandagen met O 2 als etsmedium. Het werk aan amorf koalstof is voongezet met een studie van de relatie tussen aard van de laag en plasma-eigenschappen. Ook de a-Si:H depositie heeft geresulteerd in dunne lagen met een goede bandgap en brekingsindex. Fotogeleiding is aangetoond; de bindingsvorm verdient aandacht. Er is samenwerking in met KFT nucleaire analysemethoden.

ace

In de afgelopen jaren is in de vakgroep een niet onaanzienlijke investering gepleegd op het gebied van numerieke modellen en van de dataverwerking en de experimentbesturing. In de toekomst wordt het doorzetten van deze ontwikkeling verwacht. In de komende tijd zal vee! aandacht gegeven moelen worden aan de vemieuwing van verouderde en snel verouderende appanuur (vacuiimapparatuur, voedingen, lasers).

Voortgang van het onderzoek Het onderzoek van de groep ETP vertoont een grote coherentie en kan naar drie facetten onderscheiden worden: transpon van deeltjes, impuls en energie, inclusief mogeJijke turbulente verschijnselen, schokfronten in uitstromende media. en magneetveldgeneratie bestudering van botsings- en stralingsverschijnselen in geexciteerde systemen, leidend tol een vergelijking van experimenteel gevonden en modelmatig berekende dichtheden van aangeslagen niveaus onderzoek naar bronnen van deeltjes en straling in het kader van toepassingen zoals depositie Isoms ook etsen) van dunne lagen en het produceren van atomaire en ionenbundels. Bij het vergelijken van de beschrijving van de verschillende deelprojecten in dit overzicht is het van belang zich te realiseren dat in een project vaak twee of drie facetten aan de orde kunnen zijn. In 1993 is een twee-dimensionaal Iransponmodel verder gecomplementeerd door Benoy met de implementalie van roostergeneratie. her verbeteren van de bOisingsstralingscomponent en een \t:rl>eterde fonllulering van continuum- en lijnstralingsverliezen (ook voar niet-evenwicht sllualies). Het model is in een kon samenwerkingsverband met ProL Proulx uit Sherbrooke

Het onderzoek van de groep EPG betreffende de samenstelling van de ionenstroam en de energie van de ionen op het substraat van een RF ets-ontlading in het systeem Ar enlof CF4 heeft veel nieuwe gegevens opgeleverd. De interpretatie van de zeer gecompliceerde spectra is uitgevoerd en vastgelegd in publikaties en een proefschrift. Uit de beschouwingen blijkt de rol van de inelastische botsingen van de zware deeltjes in de grenslaag. Het programma is voongezet met onderzoek aan de energiespectra van gecompliceerder systemen zoals mengsels van argon en helium. Het is gebleken dat de specifieke resonanties die in de spectra worden aangetroffen samenhangen met de wijze waarop de ionen worden gelnjecteerd in de dynamische elektcodeval. Dit is verkJaard door een zelfconsistente simulatie mel een deeltjes-in celmethode van deze elektrodeval. De numerieke simulatie van het transpon in plasma's krijgt meer aandacht. Onderzocht is of de deelljes-in-celmethode oak geschikt is voor het onderzoek naar de onlSleking en de zelfstandigheid van ontladingen zoals toegepasf in de induslrie. Het onderzoek van het dynamisch gedrag van transpon en excitatie in een RF-ontlading met snelle spectroscopie en L1F-methoden wordt intensief voongezet. Het STW-project "In situ spectroscopic infrared Fourier transform ellipsometry" is in de utilisatiefase gekomen. Om de vereiste gebruikersvriendelijk:heid van de ellipsometeruitbreiding te bereiken is er in overleg mel STW en Bruker Nederland een verlenging van bel project tot stand gekomen waarin een speciaal softwarepakket wordt onrwikkeld. Inmiddels is hel systeem operationee! en in gebruik O.a. ten behoeve van enkele leden van de gebruikerscommissie. Het andere ellipsometrische STW -project "Zeer snelle spectrometrische ellipsometrie" met de IR diodelaser als lichtbron. eveneens gesteund door FOMISTW. en uitgevoero in samenwerking met de groep laboralOriurnauromatisering is in de restfase gekomen. He! gaat hier om het opvoeren van

7

8

de tijdoplossing van de meting van ets- en depositieverschijnselen tot op enkele tientallen microsecondes . In het werk aan negatieve ionen en poeders in etsende plasma's is een tweetal mijlpalen te melden. In mei 1995 is het tweede Brite-Euram-programma "Micropowder processing using low pressure plasma technology" van start gegaan. dat drie jur zal duren. Bovendien is het dubbelproefschrift van Ewa en Winfred Stoffels) geteedgekomen. Enkele resultaten daaruit: Om de eigenschappen van een RF-ontlading in Oz nader te onderzoeken zijn daarin de dichtheden van de ladingsdragers inclusief die van de negatieve ionen bepa.ald en is een model van de ontlading opgesteld. Hetzelfde is gedaan aan een RF-ontlading in CF,CI2 met bijmenging van argon. Hierbij zijn levens met de IR-laserspectrometer. naast de temperaturen van de diverse zware deeltjes uit rotatietemperaturen. ook dichtheden en dissociatiesnelheden van stabiele en radicale reactieprodukten bepaald. Blj het onderzoek naar de nucleatiemechanismen bij de vorming van submicrondeeltjes in een Si-etsende ontlading in CF. is ontdekt dat er micromasking optreedt en dat door sputteren anisotroop geetste structuren als poeder in de ontJading terecbt kunnen komen. Een methode om met behulp van laserverdamping de deeltjesgrootte en de deeltjesdichtheid van in een RF-ontlading gevormd poeder te meten is ontwikkeld. Met deze methode is het mogelijk gebleken om deeltjes met een straal van enkele nanometers te detecteren. De kinetiek van het opladen van k1eine Si-bevattende deeltjes, gevormd in een plasma van silaan/argon. is bestudeerd met een photodetachment-methode. Er is een experimenteel geverifieerd model opgesteld over de groei van silicium bevattende poederdeeltjes in dergelijke ontladingen.

In de beleidsruimte van de FOM zijn fondsen verworven voor de bouw van een nieuwe bundelmachine met koude He* atomen voor onderzoek inzake 'quantum non-demolition' metingen bij de wisselwerking met het veld in een trilholte. Daarnaast biedt deze opstelling ook mime mogeJijkbeden voor een groot aantal quanturn-optische experimenten.

Het jaat 1994 heeft voor de groep AOW in het teken gestaaIl van een grote activiteit op bet gebied van verwerving van exteme middelen voor een rigoureuze vemieuwing van bet onderzoek en de experirnentele infrastructuur. gelukkig met een succesvolle afloop. Zowe) in de evaluatie van de werkgemeenschap a1s in de beleidsruimte van de FOM is de groep reer hoog in de beoordelingsrangorde geeindigd. Voor de jaren 1995, 1996 en 1997 is hierrnee de financiering van het onderzoek veilig gesteld. In 1994 is een prototype bundellijn gebouwd voor GEMINI. een samenwerkingsproject van de universiteiten van Eindhoven en Utrecht voor onderzoek naar ultra-koude botsingen in het gebied van 1 mK tot J0 K. De opstelling bevindt zich nu nog in de testfase. De eerste koude bunde) wordt in het voorjaat van 1995 verwacht. Het onderzoek naar laserkoeling van Ne(3s) alomen in een isotroop licbtveld beeft grote voongang gemaakt. Vooral de invloed van gestimuJeerde emissie op de transversale diffusie bij de axiale afremming is onderzocht. Dit aspect is van groot belang v~~r het behoud van bundelkwaliteit bij toepassing van deze techniek als laatste koelstap in de GEMINl opstelling. Het botsingsonderzoek met kortlevende. elektronisch geexciteerde Ne(3p) en Kr(5p) atomen in het thermische energiegebied bevindt zich in een fase van afsluiting. Voor Kr(4p) + N~ is de vibratie-excitatie van de N:!C) IOCSland onderzocht: de werk:zame doorsnedes zijn van dezelfde grootte orde als voor metastabiele Kr(5s) atomen in bet superthelIllische gebied. Voor Ne(3p) + He is veel voorbereidend theoretisch en experimenteel werk verricht. Met eenvoudige modellen is het gelukt om inzicht te destilleren Uil de grote hoeveelheid numerieke resultaten van de gekoppeJde kanaJen berekeningen. Hel onderzoek in SCEPTER. een bundel-oppervJakle opstelling voor oppervlakte-chemisch onderzoek naar etsreaclies van halfgeleiders. is zeer vruchtbaar gebleken. Onder de aanname van een belangri,ike invloed van oppervlakteverruwing is een model ontwikkeld voor de opbouw van de reactielaag vor het Si!XeF, systeem. dat de metingen over een zeer gtote bereik van XeF z f1uxen en etstijden goed beschrijft.

2

PROGRAMMA: TUE NAT 203.90.32 KERNFYSISCHE TECHNlEKEN (KFf) van de vakgroep Deeltjesfysica, JIoc'O

Programmaleiding: prof. dr ir H.L. Hagedoom prof. dr M.J. de Voigt prof. dr ir J.J.M. de Goeij prof. dr R. de Meijer Codering: ISN: 3320. 2305. 3311. 3314 NWO: P200. P21O. P220, P250. P290. P330, BI40, TI60 NABS: 10.1. 10.5, 11.5,4.1

Programmabeschrijving en voongang van het onderzoek Versnellerteclmologie en bundeldynamka (Dotman, Delbez. Derksen. Hagedoom, Van der Heide. de Leeuw, Schuwer, Steijns. Tbeuws, Timrnermans, Webers. Wintraecken, Xi) I. Minicyclotron ILEC Het minicyclotron ILEC (Isochronous Low Energy Cyclotron) is een door de groep ontworpen en binnen de TUE gebouwde machine die protonen tot 3 MeV (niet variabel) kan versnellen. Met het apparaat zijn en worden de processen van bundelvorming bestudeerd. Ook wordt de geproduceerde bundel thans gebruikt voor PIXE-metingen. Teneinde een bundel met goede eigenschappen voor een microprobe Ie leveren wordt bet zgn. flattop principe loegepast.

EUTERPE 2. Het project EUTERPE (Eindhoven University of TEchnology Ring for Protons and Electrons) betreft ontwerpstudies voor en de bouw van een 400 MeV elektronen accumulator en opslagring. die gelnjecteerd wordt uit het 75 MeV microtron RTME (zie hieronder). De ring dien! a1s basis voor ondenoek in de versnellertechnologie. Naast het ontwerp van magnetische. vacuiim- en HF versnelsystemen beboort hienoe bestudering van waarnemingsinstrumentatie voor observatie van bundelgrootte en positie. bundelstroom. HF-tijdstrucruur. deehjesoscillatiefrequenties en dergelijke. Verder behandelen we de algemene theorie betreffende bundeldynamica, met name door toepassing van methoden uil de Hamilton mechanica. Deze theorieen vinden ook hun weerslag in het ontwerp van de versnelsystemen. Mel de ring wordt een instrument verkregen voor versnellerexperimenten. Het project is tevens opgezet voor toepassingen van synchrotronslraling en v~~r toekomstige experimenten betreffende he! genereren van EM-straling in het VUV-gebied. Betreffende dit laatste onderwerp participeert de groep in een HCM-network "Storage ring free electron lasers in the ultra violet" Hel onderwerp val! in het kader van he! nationale netwerk "Beyond classical lasers and synchrotron radiation". (HCM Human Capital

9 and Mobility.) 3. Microtronproject Het microtronproject betref! de bouw van een tweetal racetrackmicrotrons, met elektronen-energiei!n van 25 resp. 75 MeV. Het ene microtron. RTME-Racetrack Microtron Eindhoven. 75 MeV, zaJ dienen als injector voor de opslagring Euterpe (zie boven). Het andere microtron, RTMT (Twente), is tot stand gekomen in het kader van een samenwerkingsproject met de Universiteit Twente en UCN; deze machine wordt de elektronenbron voor een vrijeelektronlaser (FEL) met 10 p.m golflengte. De bouw van de microtrons heef! innovatieve ontwerpen v~~r het bundeloptische systeem, waaronder de 180· buigmagneten, opgeleverd. Keoois van HF systemen in het GHz-gebied (3 GHz voor RTME en 1.3 GHz voor RTMT) is verkregen, die wordt toegepast bij de constructie van staande golf versnelstrucruren (2.5 MeV voor RTMT, 5 MeV voor RTME). Het bundeldiagnostische systeem wordt bestudeerd. alsmede een correctiemethode voor bundelpositiefouten. Toepassingen van hoge energie elektronenbundels, anders dan de gemelde injeCtie in de ring en voor FEL onderzoek. worden gei!xploreerd. 4. Linae-project Twee lineaire elektronenversnellers van resp. 5 MeV en 10 MeV zullen worden benut voor verschillende toepassingen. De 5 MeV versneller wordt in het kader van een AlO-2 projeCt geschikt gernaakt voor de bestraling van polyrneren. In een sarnenwerkingsprogramma met de faculteit T kuooen dan verschijnseJen als cross linking en chain-scission in polymeren besrudeerd worden. De opstelling is geschikt voor bestraling van preparaten ter graolle van 10 bij 10 cm. De 10 MeV versneller. LINAC 10, is de elektroneninjector voor hel Microtron Eindhoven RTME (zie boven}. De hoogfrequent synchronisatie van de LINAC 10 en het RTME is tevens onderdeel van dit project. Een bundeltransportsysteem tussen deze beide machines is in constructie. 5. European Spallation Source (ESS) In het kader van een HCM network wordt een ontwerpsrudie verricht naar een knlchtig gepulste neutronenbron. Het project hetref! H' versnellers, protonenopslagringen en targets (Ta of W) voor spallatie. Het bundelverrnogen bedraagt 5 MW continuo Met name de Iineaire versnellersectie, de coupled cavity linac. is onderwerp van studie voor KFT: modelleren van de trilholtes. HF vermogensvoorziening, e.d.

ElementanaIyse

10 1. De verdeling van cis platin in rumoren na chemotherapie In .samenwerking met het AMC te Amsterdam en the Department of Medicine. Univ. of California, San Diego wordt de analyse van cis platin uitgevoerd. In het Jaatste geval worden rumoren van ratten onderzocht die op verschillende manieren behandeld zijn. Hieraan wordt met de rUE protorunicrobundel een bijdrage geleverd door correlaties te onderzoeken tussen de lokaties en concentraties van diverse elementen onderling. Met het AMC worden de elementconcentraties onderzocht in afhankelijkbeid van de behandelingswijze met of zonder hyperthermie. 2. Spoorelementen en vaatobstructies In samenwerking met het Catharina ziekenhuis (CZ) te Eindhoven worden vaatobstructies onderzocht na atherectomie. Het doel is om een verband te zoeken russen het ontstaan van vaatobstructies en (spoor)elementen. De eerste fase van de ontwikkeling van de analysemethoden is afgerond. Voor een volgende fase word! een onderzoeksprogramrna ontwikkeld om de lokalisatie van de vaatobslrUeties in de bloedvaten van de patient te correleren met de elementconcentraties en lokalisaties van die elementen. Oit programma is opgesteld in samenwerking met de afdeling cardiologie van het CZ en ter subsidiering aangeboden aan de hartstichting. 3. Elementveranderingen bij ischemisch hartspierweefsei In samenwerking met de afdeling fysiologie van de geneeskundige faculteit van de Rijksuniversiteit Limburg Ie Maastricht (o.l.v. prof. Van der Vusse) wordt onderzoek gedaan naar de elernentsarnenstelling van hartspiercellen onder norrnale en ischemische omstandigheden. Concentraties van belangrijke spoorelementen (Na, Mg, K, Ca. Fe) zijn bepaald in spierweefsels van rattehartjes voor en na het induceren van ischemie. Na reperfusie van het ischemische hart blijkt de hoeveelheid calcium aanzienlijk toegenomen en die van kalium afgenomen te zijn. In ceo volgende stap zaJ getracht worden dit op subcellulair niveau Ie meten. Ontwillilingen van de bundel\ijn en van het data-acquisitiesysteem 4. De uitlijning van het lenzensysteem is zodanig verbeterd dat standaard een spotgrootte van 3 x 3 p.m2 bij 100 pA stroom wordt gehaald. De installatie van nieuwe spleetbekkens zaJ naar verwachting de kwaliteit verder verbeteren. Twee Phydas systemen zijn nu geinstalleerd en gekoppeld aan een alpha computer. Het zelf-ontwildcelde programma 'Columbus' rnaakt het rnogelijk om in list-mode multiparameter acquisitie uit te voeren. Gelijktijdig ktmnen op de grafische display verschillende spectra enlof twee-dimensionale verdelingen als monitor bijgehouden worden.

Microscopische elementanalyses van weejsels met een protonmicrobundel (L.C. de Folter, P.H.A. Mutsaers, T. Tiourine. B.A.W. Verhoef. W. Verseijden, M.l.A. de Voigt) De TUE microbundel is omwikkeld voor biomedische toepassingen. De 3 MeV proton bundel wordl gefocusseerd tot een spot van ca. 3 x 3 p.m'. Om schade te voorkornen en om 2dimensionale inforrnatie te verkrijgen wordt de bundel over het preparaat bewogen door middel van een scanrnagneet. De toegepaste detectietechniek is "Proton Induced X-ray Emission" (PIXE). Voor kwantificatie moet tevens de lokale oppervlaktemassadichtheid getneten worden. b.v. door detectie van de vermooide protonen. De methode van "Scanning Transmission Ion Microscopy" (STIM) word! toegepast om een 2-dimensionaal beeJd van de massadichtheid Ie verkrijgen met sub-micron resolutie. Dit wordt gerealiseerd door het energieverlies van de protonen te meten met een detector op 0". Deze [oepassing visuaiiseert o.a. de individuele celstrucruren.

Scanning Transmission Ion Microscopy (STlM) 5. Het energieverlies van op 00 verstrooide protonen geeft een twee-dimensionaal dikteprofiel van het preparaat. Met ca. 100% efficientie (detector op (0) kunnen de spleten zeer nauw StaaD om strornen van fA Ie realiseren. De plaatsresolutie is momenteel ca. 0.5 p.m. Deze methode word! voornameJijk toegepast om de bundel op het preparaat te localiseren. 6. Dikte-target PIXE Veel service-metingen, O.a. voor bedrijven worden uitgevoerd op dikke preparaten. Het door F. Munnik ontwikkelde programma PANEUT corrigeert voor effecten als absorpties en energieverlies in de trefplaat en voor de daarbij behorende veranderingen in werkzame doorsneden. stopping powers en absorptiecoefficienten. Het programma bevat tevens een uitgebreide data base om kwantitatieve analyses mogelijk te maken.

11

lonenverstrooiing en Recoiltechnieken (o.a. Van Dijk, Klein, Van Dzendoom, Simons, De Voigt) Mel behulp van het AVF-cyclotron van de TUE worden ionenverstrooiingstechnieken instrumenteel ontwikkeld en vervolgens gebruikt in bet materiaalonderzoek. De verschillende varianten kunnen a1s voigt worden samengevat. RBS en NBS Rutherford llackscattering Spectrometry (RBS) met bebulp van 2 MeV He ionen is de meest bekende, toegepaste en uitontwikkelde ionenverstrooiingstechniek. Het gebruik van bogere bundelenergieen is een niche en wordt voomamelijk gebruikt om de gevoeJigheid voor Iichte elementen (Z < 10) selectief Ie verhogen en grotere diepte-intervallen Ie kunnen bestuderen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van verstrooiing aan de kempotentiaal (t:!uclear llackscattering ~pectrometry, NBS) bij niet-Rutherford werkzame doorsneden. In het ooderzoek worden RBS en NBS voornarnelijk toegepast in samenwerkingsverbanden met andere groopen. Metingen aan modelkatalysatoren, oxinitriden en plasma-gedeponeerde C en Si lagen worden bet rneeste toegepasl. 7.

8.

12 naar de kinetiek van gekatalyseerde reacties. Het gcbruik van radioactieve tracers, met name positronemitters, staat aan de basis van een van de experirnentele onderzoekmethoden. 12. Detectietecbnologie Binnen de groep KFr is een detectorsysteem ontwikkeld waarmee de positie van positron emitters op ceo werkende katalysator ken worden gemeten a1s functie van de tijd. Deze detector is gebaseerd op simultane detectie van twee quanta van 511 keV die worden gevortnd oa atmihilatie van het door een tracer uitgelOnden positron. Het gebruik van twee banken BOO detectoren maakt hel mogelijk positie reconstructies langs een katalysatoroed uit te voeren met een resolutie van 3 non; Positron Emissie Profilering (PEP). Verdere veroeteringen in de detectietechnologie is een van de onderzoekstbema's van de groep. 13. Radiochemische synthese Een belangrijke voorwaarde bij het onderzoek naat kinetiek is de beschikbaarheid van konlevende gelabelde verbindingen. In sarnenwerking met de groep Anorganische Chemie en Katalyse (T AK) wordt binnen het cyclotrongebouw onderzoek gedaan oaar de synthese van "C gelabelde koolwaterstoffen. Voorlopig is dit toegespitst op de synthese van "C-n-bexaan.

Chatmeling

Ben tweede opstelling is in gebruik waar het gebruik van RBS en NBS wordt gecombineerd met chatmeling. In channeling experimenten wordl de versuooiingsopbrengst ondezocht a1s functie van de hoek tussen de binnenkomende bundel en bet preparaat. Structuuronderzoek in gelaagde pseudomorfe halfgeleiderstructuren (lOwel SiGe als InGaAsP) is het belangrijkste lOepassingsgebied. De hoge bundelenergie van het cylolron leven hier de unieke mogeJijkbeid een zeer hoge hoeknauwkeurigheid te behalen. 9. Recoil Spectrometry Naast he! analyseren van de verstrooide projectielen kunnen ook de geraakte en daardoor uit het preparaat weggeschoten alomen (recoils) worden gedetecteerd: Elastic Recoil Detection Analysis, ERDA. Hierbij wordt een discrimioatiemethode vereist die de versuooide projectielen van de uil het preparaat weggeschoten atomen ken onderscheiden. In de groep wordt uitgebreid instrurnenteel onderzoek gedaan oaar deze metboden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van coincidentie spectroscopie (CERDA), pulsvortndiscrimioatie (PVD), he! gebruik van dE-E detectiesysternen en vluchttijd analyse crime Qf Bight, TOF). Vooral de laatste methode maakt het mogelijk een hoog diepteoplossend vermogen Ie realiseren. Momenteel worden ook combinaties mogelijk lOals die van CERDA, TOF en focussering van de verstrooide ionen met behulp van een lenzensysteem bestaande uit quadrupolen. Een aanzienJijke inspatming wordt hierbij geleverd om flexibele mulliparameter data-acquisitiesystemen te ontwikkelen. Alboewel dit onderzoek instrurnenteel van karak1er is worden eveneens analyses in de materiaalkunde nagestreefd waatbij de analyses van plasmagedeponeerde koolstof, amorf Si en oxinitriden het rneest veelbelovend zijn. 10. Kemreacties Tenslotte wordt regelmatig gebruik gemaakt van kemreacties voor het analyseren van specifieke toateriaalkundige problemen. Hierbij worden zowel (p,a) als (a,p) en (p;y) reacties gebruikt. De hoge bundelenergieen van het cyclotron zijn hier wederom essentieel.

Ollderzoek mer positronemitters (o.a. De Goeij, Mangnus, Van IJzendoom. De Voigt) 11. In-situ katalysator onderzoek mel Positron Emissie Profllering Een van de belangrijkste onderzoeksthema' s binnen het Schuit Katalyse lnstituut is het onderzoek

14. Reaclieltinetiek Met behulp van de PEP techniek en het gesyntbetiseerde "C-n-hexaan wordt het onderzoek voongezet met ceo studie aan de ltinetiek van de isomeristie van n-hexaan op zeoliet katalysatoren. Dit gebeun wederom in samenwerking met de groep T AK. 15. Autokatalysatoren(TU Delft) In sarnenwerking met de groep Industrial Catalysis van de TU Delft (Prof. J .A. Moulijn) wordt met de PEP detector onderzoek gedaan naar de oxidatie van "CO en reductie van I~NO op monolieten. Wederom vorrnen produktie van "c en "N met he! cyclotron, synthese van "CO en "NO, en de studie naar reactieltinetiek ceo sarnenhangende onderzoeksactiviteit.

Stralings- en Radioisotopeofysica (de Goeij, de Meijer) 1. Radioisotopen In samenwerlting met Cygne B.V. worden nieuwe radiofarmaca ontwikkeld ten behoeve van de nucleaire medische diagnostiek. Oit betreft vooral 123} gelabelde verbindingen. Mede ook in samenwerlting met de faculteit Scheikundige Technologie worden syntheses gedaan van liganden voor het visualiseren van receptoren en transponers voor diverse neurotransmitters alsmede van steroidhormoon receptorliganden t.b.v. de radiodiagnostiek bij borstkanker. Konlevende fer emitterende radioisotopen worden gefabriceerd voor PEP analyses lOals "'Kr voor onderstaand project en "C en 13N voor onderzoek aan katalysatoren.

2. Invloed van poriegrootteverdeling op het transpon van radon in bouwmaterialen In 1994 hebben de eerste series testrnetingen plaalsgevonden in een opstelling die in 1993 werd ontworpen en gebouwd. Deze opstelling bestaat uit een cilindrische buis waarin een poreus medium is opgeslagen. In de porien van het medium beYond zich aan het begin van de testrnetingen stikstofgas. De kolom is aan een kant afgesloten met een klep die de kolom scheidt van een ruimte met stuwgas. Onder invloed van stroming en diffusie zal dit sruwgas het stikslOfgas verdrijven. De concemratie van het stuwgas aan het andere uiteinde van de koiom wordt met een TCD gemeten. In de uiteindelijke opstelling zal met (3- uitzendend kryptOn worden gewerkt waardoor

14

13 met een positron emissie tomograaf de verplaatSing in het poreuze medium als functie van zowel tijd als plaatS kan worden gevolgd. Gedurende de testmetingen met helium als stuwgas zijn diverse effecten gevonden die nog met gaed worden begrepen en die niet met transportfysische modellen naar voldoemng konden worden beschreven. Eind 1994 zijn veranderingen in de opstelling aangebracht om meer betrouwbaar de concemraties aan de beide uiteinden van de kolom te kuonen meten.

Programma van de voormalige werkeenheid EXPERIMENTELE KERNFYSICA (EK) van de vakgroep Deeltjesfysiea, ND

3

PROGRAMMA: TUE NAT 207.90.32 THEORETISCHE NATUURKtJNDE

van de vakgroep 1beoretische Natuurkunde, NI Programma1eiding: prof. dr W. van Haeringen prof. dr F.W. Sluijter prof. dr B.l. Verhaar

prof. dr M.AJ. Michels prof. dr ir T.J. Schep (ook lid van de valtgroep ND)

Codering: ISN: 1209,2212,2202.2204.2206.2209.2211,3306.3307. 3311,3312,3325

NWO:

PlOO, P120, Pl40, PI90, P2IO. P240, P250. TIOO

NABS: 10.1. 11.1, 1.6 Programmaleiding: Dr.G 1.Nijgh Codering: ISN: 2207

NWO:

P220

NABS: 5.2,3.9 Programmabeschrijving Voltooiing van het onderzoek van de groep door pUblikatie in de open Iilteratuur van de daarvoor in aanmerking komende resullalen. Dil onderzoek bestond uit experimenten over elaslische en inelastische verstrooiingen van een door het cyclotron versnelde gepolariseerde protonenbundel aan divere nucliden. Voongang van het onderzoek Met de publikatie van drie artikelen in 1993 (in het verslag van dat jaar ten onrechte vermeld bij een ander programma) en een artikel in 1994 is de verantwoording van het werk van de groep afgesloten. De samenwerking met dr.P.J.van Hall, than.s werkzaam in de valtgroep Vaste Srof. gedurende de zeven it 8 jaar die voor deze verantwoording nodig waren, wordt hier met dank en genoegen vermeld. Ook velen van de overige mede-auteurs hebben door hun opmerkingen een bijdrage geleverd.

Programmabeschrjjving Onderzoek van theoretisch fysische methoden en toepassing daarvan op problemen die meestal een herkenbare technologiscbe component hebben. De therna's van onderzoek betreffen: Mathernatische fysica van golfvoortplanting toegepast op golven in inhomogene media Lh.b. plasma's. Vaste-stoffysica toegepast op halfgeleiders, heterojuncties, superroosters •. Er wordt zowel in het kader van het dichtheidsfunclionaal-formalisme gewerkt als in een Greense-functie methodiek ler bepaling van de kenmerken van geexciteerde toestanden. Er wordt gelracht de theorie duadanig uit te breiden dal betrouwbare infonnatie wordt verkregen over de gapstructuur in een halfgeleidersysteem. Onderzoek naar de haalbaarheid van een parameter-vrije, indien mogelijk zelfconsistente theorie. ' Theorie van de quantummechanische meting: Toepassing van het forrnalisme van de quanrummechanica op het meetproces. Onderzoek van fundsmemele en praktische consequenties van het verkregen gegeneraliseerde formalisme. Relativistische meettheorie: De analogie met de quantummechanische niet-ideale meting wordt uitgebouwd lot een theorie van met-ideale meting in de relativiteitstheorie. Vorrning en eigenschappen van rnicroscopisch wanordelijke media (aggregaten, polymeren, composieten •... ), Lh.b. in relatie tot industriele vraagstukken. Fysica van koude alOmen, Lh.b. lasergekoeJde atomen in magnetische en optische traps. de (cesium) atomaire fontein. toegepast als verbeterde cesium-atoomklok. spingolven in een Knudsen gas. invlaed van botsingen op Bose-Einstein condensatie experimenten, koude fOlO-associatie. drie-deeltjes botsingen. Samenwerkingsproject met groep AOW van Valtgroep DeeJtjesfysica op het gebied van botsingen van (koude) atomen die met een laserbundel in een konlevende aangeslagen toestand gebracht zijn. Zo voUedig mogelijk meting van eindtoestand met probe laser. Behalve een zelfstandige doelstelling heen de valtgroep ook een afgeleide doelstelling voortkomende uit bet werk van de experimentele groepen van de afdeling. Hel werk op hel gebied van de plasrnafysica. de theorie van de vaste stof en de niet-gecondenseerde materie moet ten dele in de laatSte categorie worden geplaatst. Daatnaast vindt werk plaats dat zijn rechtvaardiging vindt in eigen wetenschappelijke verdienste. Die verdienste wordt geloetst door publicatie in de intemationale tijdschrijften met een referee-systeem. De maatschappelijke betekenis is in eerste instantie van culturele aard terwijl zich op de meest onverwachte momenten resultalen met technologische implicaties voordoen. De geregelde plaatsing van bijdrage in bovenbedoelde tijdschriften bepaalt de positie die het werk internationaal inneemt.

15

16

v oortgaug van het onderzoek De omwikkeling van een mathematisch fortnalisme ter beschrijving van golwoortplanting in een gemagnetiseerd, inhomogeen, relativistisch plasma is afgesloten. Begonnen is met de hestudering van ion-ripples in drie dimensies in plasma's. Het nieuwe inversie-algoritme ten behoeve van ionosfeer lomografie is uitgebreid getest. Er is gewerkt aan de vooroereiding van een meetcampagne ten behoeve van ionosfeer tomografie. Er is k1imalologisch onderzoek verricht naar de frequentie van voorkomen en de sterkte van TID's. Er is een begin gemaakt met de hestudering van interne zwaartegolven in de stratosfeer en mesosfeer. Er werd cen exacte oplossing gegeven van cen model voor de agregatie in stapels van harde schijfvormige moleculen. Oit model voorspelt onder meer de zogeheten "cubatische" ordening in vierkante slapels bij hoge concentratie, die ook experimemeel wordt gevonden b.v. in neerslag van polycyc\ische aroma.tische moleculen. Aangetoond werd dat een eenvoudig model voor gelering van aggregerende deeJtjes goed in staat is de correlatielengte van de gelstructuur Ie beschrijven als functie van de deeltjesdichtheid. Vervolgens voigt ook de verandering van fractale structuur bij veroudering direct Uil dit model. Het onderzoek aan geleidende composielen heeft zich vooraJ gericht op interpretatie van ESR-metingen. De temperatuurafhankelijkheid van het ESR-signaal komt goed overeen met die van de DC-geleiding, en ondersteunt een interpretatie in termen van .. variable-range-hopping" -geleiding. De door ons recentelijk ontwikkelde matching-methode voor elektronische golffuncties in heterostructuren is toegepast op SiC met golffuncties verkregen uit het LDA-forrnalisme. De berekende gap blijkt systematisch kleiner Ie zijn dan met golffuncties verkregen uit het EPM-forrnalisme. Voor 3C (kubisch) SiC zijn volledige supercel LDA- en GW-berekeningen uitgevoerd. Een begin is gemaakt met de berekening van aile tweede orde correcties op de direcle GW-energiegap behorend bij de halfgeleider 5i. Een zelf-consistente GW -berekening is uitgevoerd aan een eendimensionale model-halfgeleider. Deze berekening heeft aangetoond dat zelf-consistentie binnen het GW-schema mogeJijk is. Het is mogeJijk gebleken uit (experimenteel bekende) energie-afstanden van de hoogste Liz en Naz gebonden toestanden belangrijke inforrnatie Ie genereren over botsingen van koude Li en Na alomen. Satnen met de experimentele groep van Prof. Heinzen (Austin, Texas) is gewerkt aan de interpretatie van een foto-associatie experiment met koude 8SRb atomen. In satnenwerking met prof. Gibble (Yale University) zijn methoden gevonden om het probleem van botsingen tussen koude atomen in recent geconslrueerde nieuwe cesium atoomklokken gebaseerd op een atomaire fontein te verhelpen. Een uildrukking is afgeleid voor de magneetveld afhankeJijkheid van de verstrooiingslengte in de omgeving van B-waarden waar een botsingsresonanlie optreedl. De theorie van de niet-ideale meting is toegepast op de beschrijving van neutronenimerferentie met een absorber in een van de banen. Vooral de preparatieve aspecten van het experiment zijn onderzncht. Door toepassing van de theorie van niet-ideale geJijktijdige meting van incompatibele observabelen op het voorbeeld van eight-port optische homodyning was het mogelijk de transforrnatie te vinden. waarmee de WignerdiSlributie van de begintoestand kan worden berekend uit de meetresultaten van deze meting. Een begin is gemwt met de bestudering van de numerieke stabiliteit van deze transforrnatie. De supratnolecu!aire aggregatie van vlakke asfalteenmolecu)en in oplossing is bescbreven

met cen statistisch-mechanisch model. De wisselwerkingsparatneters van het model zijn bepaald via ail-initio quanrurnchemische computeiberekeningen, Het schalingsgedrag in de aggregatie en gelering van dispersies is onderzocht via computersimulaties van de brownse dynarnica In het onderzoek aan geleidende polyrnere materialen is in satnenwerking met de RUL en TUE-TOC een FOM-beleidsruimteproject gestart dat zich richt op het verband tussen vortning, microstructUUf en macroscopische geleiding Effectieve-mediumtheoriei!n zijn ontwikkeld voor het elastisch gedrag van materialen met inwendige breuken en voor golfvoortplanting door materialen met anisotrope insluitsels. Samenwerking De onderzoekers werken allen in grotere verbanden dan het kader van de vakgroep aileen. Satnenwerking hestaat dan ook met de Universiteit van Atusterdatn, het KNMI. de Radiosterrewacht, de TU Delft, de Universiteit Nijmegen, het Philips Nat.Lab., Philips Briarcliff U.S.A., Stanford Universileit, University of Texas (Austin), Yale University, de Rijksuniversileit Leiden, de Universitaire instelling Antwerpen (Devreese, Brosens) en met het Rijks Universitair Centrum Antwerpen (Van Catnp. Van Doren), de Rijksuniversiteit Gent, de Universite Libre Brussel, TUE-TAK, TUE-TOC, RUL-KO Lab. KSLA, de afdelingen der Wiskunde. Elektrotecbniek en Scheikundige Technologie van de eigen universileit en met andere vakgroepen van de eigen faculteit, Participatie in het HCM netwerk EPSI (Electronic Properties of Semiconductors and Insulators) a1smede in de onderzoekscholen Theoretische Natuurkunde en Cobra, Centrum voor PJasmafysica en Stralingstechnologie .

4

PROGRAMMA: TIJE NAT 310.95.32 SYSTEEM- EN REGELTECHNlEK Villi de vakgroep Systeem- en Regeltechniek, NR

Programmaleiding: prof.dr.ir. J.1. Kok prof.dr. H.A. Preisig

profjr. H.Leegwater

Codering: ISN 2299 NWO PISO. T120 NABS 10.1. 10.5,7.2 Programmabeschrijving Ten Geleide De Vakgroep Systeem- en Regeltechniek richt zich specifiek op technisch/industriele toepassingen, met in het bijzonder aandacht voor systeemwerkwijzen in theoretische en experimentele modelvortning en flexibele automatische beheersing van produktie-processen. Enkele van de belangrijkste methoden zijn modelidemificatie. sirnulatie en regelaaromwerp, alsmede statische. momentane en dynamische optimalisering. Onder de benaming PRODUKTIEBEHEERSING worden als belangrijkste activiteitsgebieden gezien: Methodologie experimentele modelbepaling (project 84.10\ Flexibele aUlomatisering in de procesindustrie (project 84.40)

17 V oorts wordt op grond van specifieke ervaring aandacht geschonken aan: Diverse systeem- en regeltechnische onderwerpen (project 84.90)

1. Methodologie experimentele modelbepaling: Het onderzoeksgebied "Methodologie experimentele modelbepaling" is gericht op de ontwikkeling van methoden en strategieen voor de experimentele bepaling van dynamische modellen van multivariabele produktieprocessen en het gebruik van deze modellen voor ontwerpen van regelstrategieen enlof aanpassingen van de processen zelf. met als doel de verbetering van de procesbeheersing. Voor de modelvorming worden rowel parameterschaning in fysisch-technische modellen als ook mullivariabele black-box identificatie- methoden beschouwd. Daarnaasl worden experimentontwerp. data-acquisitie, data-conditionering, signaalanalyse, modelvalidatie, regelaarontwerp, regelaarimplementatie en -evaluatie bij het onderzoek betrokken. De ontwikkelde methoden worden ondergebracht in het in de vakgroep ontwikkelde pillet PRIMAL. De strategieen en methoden worden geleS! in produktieprocessen in de praktijk.

18 thema's: - Constrained Model Predictive Control - Niet-lineaire identificatie • Neurale netwerken en fuzzy control met als wepassingsgebieden: - Waterzuivering - Flexibele mechanische systemen. a. b.

c.

d.

2.

Flexibele automatisering in de procesindustrie Bij de vakgroep loopt sinds 1990 het STW-project "Computerondersteunde receptuurveroetering in de procesindustrie·. Hel doel van hel project is het ontwikkelen van het softwarepillet FRIS (Flexible Recipe Improvement System) waarmee het mogelijk is om recepten, die gebruikt worden in batch-processen, flexibel te kunnen aanpassen aan b. v. variaties in de vraag. de grondstofeigenschappen. procescondities. milieu-normen, etc. Het informatiesysteem wordt ontworpen op de PC in C· - in de PRIMALIPRIMACS-omgeving. Er wordt een interface gemaakt met bet RS/Discover pillet dat de uitvoering van de experimentontwerp-module verzorgt. Dit project wordt gefmancierd door de Stichting voor de Technische Wetenschappen (STW) en wordt uitgevoerd in samenwerking met de Technisch Physische Dienst (TPD-TNO) te Delft. 3. Diverse systeem- en regeltechnische onderwerpen Dit project omvat het deelgebied Dynamisch-optimaal investeringsbeleid. Dil onderzoek is in 1994 (voorlopig) afgerond met ceo dissertatie.

Nagenoeg het gebele onderzoek van de Vakgroep ligt binnen het aandachtsgebied FYSISCH-TECHNISCHE INFORMATIEVERWERKING (FTI) van de Faculteit en maakt het industrieelltechnisch gerichte deel daarvan nit.

e.

VoQrtgang van he! onderzoek 1. Methodologie experimentele mode\bepaling D(\or TNO-TPD en TUE!Stevin Centrum is gezarnenJijk onderzoek uitgevoerd met de volgende

Ben start is gemaakt met modelvorming en -validatie van complexe technologische modellen voor de chemische industrie. in samenwerking met DOW Benelux N. V. Een verkennend onderzoek is uitgevoerd len behoeve van de identificatie en regeling van complexe niet-Iineaire procesSen met neurale netwerken. Tevens is een onderzoek gestart naar het gebruik van neurale nctwerken voor verberering van witte modellen van mechanische systemen door residuen te modelleren. Binnen het onderzoek naar modelvorming van rioolwaterzuiveringsinstallaties zijn parameterschatting en modelvalidatie op basis van experimentele gegevens, verkregen in samenwerking met Grontmij N.V. en de Gemeenschappelijke Technologische Dienst van de Waterschappen in Oost-Brabant, verder uitgewerkt. Onderzoek is uitgevoerd nasr regeHng van rioolwaterzuiveringsinstallaties voor vergaande stikstofverwijdering met Model Predictive Control. Hierbij is aandacht besteed aan de te kiezen regelstrategie. In eerste instantie is Iineaire MPC bestudeerd. waarmee eerste resultaten zijn verkregen.

2.

Flexibele aUlomatisering in de procesindustrie

a.

Om FRlS beter op ceo commerciele basis Ie \alnnen gebriliken is er in begin 1994 besloten om de ontwikkeling op VAXNMS stop te zenen en het systeem als PC-versie

b.

c. d. e.

In het kader van samenwerking met de Faculteiten Werktuigbouwktmde en Schei\alndige Technologie is de leerstoel Sysleem- en RegeJtechniek (N) gecombineerd me! die van Systeem- en RegeJtechniek (W) en die van Procesregeling (T). Als gevolg hiervan heeft Prof.ddr. J.J. Kok (0.5 WfO.5 N) met ingang van 1 juni 1991 de helt! van de leerstoeJ bezet. Sinds 1 augustus 1994 wordt de reslerende helft van de leerstoel bezet door Prof. dr. H.A. Preisig IO.5N/0,5T). Voorts is sinds 1 mei 1993 ProUr. H. Leegwater (DSM) als deeJtijdhoogleraar (0.2 dagtaak) verbonden aan de vakgroep. De genoemde samenwerking vindt zijn oorsprong in de in oprichting zijnde onderzoeksschool 'Stevin Centrum'. Tevens neemt de vakgroep NR deel aan de landelijke onderzoeksschool op het gebied van de Systeem- en Regeltechniek 'DISC'.

Ben start is gemaakt met implementatie van MPC in PRIMACS.

f.

onder Windows NT in de PRIMALIPRIMACS-omgeving Ie ontwikkelen. De volgende moduIen zijn voor die nieuwe omgeving vertaald van FORTRAN 77 naar c++: Neider-Mead procesoptimalisatiemodule; receptinitialisatiemodule De multiplex-fitting-methode voor sequentiele procesoptimalisatie is verder uitgebreid en gelest. De otItWikkeling van een internationale standaard voor de terminologie van batchprocessen (lSAlSP88) is actief gevolgd. Toepassing en evaluatie van het FRIS-systeem in industriele omgeving (Akzo Nobel Resins. AVEBE, DSM Resins) heeft plaatsgevonden. De experimenten met het proefproces - de produktie van epoxyharsen ten be-hoeve van modelvorming zijn voltooid. De methode volgens Woods voor multicriteria-optimalisatie ten behoeve van receptoptimalisatie. -initialisatie en -correctie wordt getmplementeerd.

Samenwerkjng De vakgroep heen samenwerkingsverbanden met en steun van mel name STW. TPD-TNO. DSM. AVEBE. Akzo Nobel. Gist Brocades, Dow Benelux N.V., Gronunij N.V. en de GTD OOS!Brabant.

20

19 5

PROGRAMMA TUE NAT 202.90.32 TRANSPORT VAN MASSA, IMPULS EN ENERGIE van de vakgroep Transporttysica, NT

Programrnaleiding: prof.dr.ir. G.J.F. van Heijst prof.dr.iT. P.PJ.M. Schram prof. dr. A.K. Chesters prof.drjT. H.W.M. Hoeijmakers prof.dr. R.S. Reneman dr.ir. M.E.H. van Dongen Codering: ISN: 2204. 2205, 3399 NWO: P240, TllO, T140, T210 NABS: 10.1. 10.5, 11.5,5.6,4.3 ProgrammabeschrijviDIl In de vakgroep word! voornamelijk onderzoek verricht op het gebied van strorningsleer en warmtetransport. Hierbij worden drie wetenschappe!ijke thetnata onderscheiden, die in drie afzonderlijke werkeenheden worden bewerkt. I. Turbulentie en WerveldyBamica Turbulente stromingen en wervels komen zowel in technische situaties als in de natuur veelvuldig voor. op lengteschaien die varieren van 1 mrn tor enkele duizenden kID. Men denke hierbij bijv. aan slromingen in menselijke bloedvaten, muziekinstrumenten, gasleiding-systemen, turbines, omstroming van vliegtuigvleugels en rotorbladen, oceaanwervels, en de Grote Rode Vlek van Jupiter. Het onderzoek binnen de vakgroep Transportfysi1::a richt zich op een aantaI facetten van dit uitgebreide onderwerp. Een belangrijke plaats wordt ingenomen door het experimentele onderzoek aan bet fundamentele karakter van turbulente stromingen en het optreden van coherente structuren daarin. Deze structuren zijn onmiskenbaar aanwezig in de turbulence grenslaag. De nadruk ligt lOwel op de statistische analyse van enorme datastromen als op het volgen van kunstmatig opgewekte gejsoleerde structuren in de grenslaag. Bij de statistische analyse is de relatie met chaostheorie impliciet (multifractals); ze komt expliciet aan de orde bij de studie van wanordelijke oppervlaktegolven ("zachte turbulentie") en bij een project waarin fluctuaties in fusieplasma's bestudeerd worden. Over anisotrope turbulentie. zoals voorkomend in draaiende pijpstromingen, gestratificeerde en roterende vloeistoffen is nog weinig bekend. en via experimentele, analytische en numerieke weg wordt getracht meer inzicht in deze verschijnselen te krijgen. Turbulentie in roterende vloeistoffen wordt gekenmerkt door hel optreden van coherente wervels (rnonopolen, dipolen, tripolen), welke oak worden aangetroffen in geofysische stromingssituaties. Het turbulent ie- en wervelonderzoek is deels numeriek en analytisch van karakter, doch anderzijds neemt de experirnemele componem een bijzonder belangrijke plaats in. Slromingsvisualisatie, beeldwrwerking, laser-Doppler anemomelrie, hete-draad/film anemometrie. data-acquisitie met real-time verwerking zijn technieken die specifiek voor dit onderzoek zijn ontwikkeld en worden loegepast.

2.

Gasdynamica en Aero-akoestiek In de gasdynamica of de leer van de compressibele stromende media zijn de wetten van behoud van massa en impuls nauw verbonden mel energiebehoud. He! gevo)g is dal de thermodynamische

eigenscbappen van het stromende medium van grote invloed zijn op de verschijnselen. Het nietlineaire karakter van de gasdyruunica leidt tot bijvoorbeeld compressieschokken in zich min of meeT ideaaJ gedragende media. tOI condensatiediscontinuxteiten en de opsplitsing van golven in gas-damp mengels en tot expansieschokken in gassen met gecompliceerde moleculen. De gasdynamica wordt toegepast bij de bestudering van de fysica van gas/druppel mengsels. in het bijzonder bij onderzoek aan nucleatie en druppelgroei. Gebruik wordt gemaakt van speciaal ontwikkelde schok/expansiebuizen, die een groot druk- en ternperatuurbereik toegankelijk maken. Het onderzoek spitst zich toe op het met-evenwicht condensatiegedrag van gas-damp mengsels bij boge druk, waarbij met-ideaal gasgedrag en retrograde condensatie van belang zijn. Naast bet experimentele werk wordt bijgedragen aan de ontwikkeling van een nucleatietbeorie voor multicomponelll systemen. gebaseerd op een semi-fenomenologische benadering. Een klein deel van de onderzoeksinspanning richt zich op golfvoortplanting in poreuze media Lv.m. toepassingen in de "reservoir engineering' . Bhmen het thema aero-akoestiek wordt gewerkt aan periodieke afschudding van wervels in een stromend medium. Dit soort verschijnselen wordt bestudeerd met bet oog op een aantal verschillende toepassingen resp. probletnen uit de technische sfeer: compressorlawaai, kunstmatige spraak. pulsatie- en resonantieverschijnselen in gasleidingen, en muziekakoestiek.

3. Microhydrodynamica en Heterogene media Media zijn in de regel, zowel in de natuur als de !echniek, helerogeen. Niet aileen he!erogeen in de zin van niet-uniform. maar vaak ook wat samenstelling betTeft. Suspensies bestaan uil een (continue) vloeistof en kleine vaste deeltjes; poreuze media uit vaste deeltjes en met vloeislof en/of gas gevulde porieen. Meerfasenstromingen zijn slromingen met bellen en druppels, waarbij vaste begrenzingen een essemiele rol kunnen spelen. In het geval van suspensies en poreuze media is een rnesoscopisch niveau Ie onderketmen. De stromingen zijn op dit niveau microhydrodynamisch. Macroscopische eigenschappen zijn gerelateerd aan statistische gemiddelden. In de vakgroep NT vindt onderzoek plaats naar de microhydrodyruunica van suspensies en Brownse beweging daarin. dispersierelaties van golven in colloidale kristallen en golven in poreuze media gevuld met vlneistof en gas. Lichtverstrooiing aan deel~es en foton-correlatie-technieken typeren de experimenten met suspensies en kristallen. tn de theoTie !igt het accent op de invloed van hydrodynamische interacties tussen deeltjes en retardatie-effecten. Wat de meerfasenstroming betreft, richl de aandacht zich ondermeer op de dyruunica van bewegende concactlijnen tussen de twee fluida en een vaste begrenzing en de dynamica van vrije oppervlakken. De genoemde onderzoeken zijn experimenteel van aard, maar vereisen oak theoretisch werk en de inzet van computers. Toepassingen zijn talrijk in de sfeer van materietransport door buizen en in de procesindustrie. Ook zijn de aanrakingsvlakken met andere terreinen van fysica. chemie en technologie talrijk. De statistische fysica speelt een belangrijke rol als fundament; de suspensies en de colloldale kristallen zijn van belang voor colloid-chemici en, wat de kristallen betreft, voor vaste-stoffysici; tweefasenstromingen vereisen inbreng van collOid- en grensvlak-chemie en vormen een v~~r werktuigbouwkundigen ulterst illleressant gebied. 4.

Andere velden van onderzoek

a) Theorie van niet-ideale plasma's Dit onderzoek rnaakl dee] uit van het programma van het TUE-centrum voor Plasma-onderzoek en -technologic en de onderzoekschool CPS. Voor plasma's met weinig deeltjes in een Debye-bol gaat de gebruikelijke kinetische theorie niet op. Het onderzoek betreft de invloed van eindige plasma-parameter op transportprocessen. b) Toepassing transportfysica l.b.v. problemen in ontwikkelingslanden Vanuit de overtuiging dat westerse instituten middels onderzoek kunnen bijdragen aan het genereren van kennis en het omwikkelen van lechnologie I.b.v. ontwikke!ingslanden. heeft de

21

22

vakgroep steeds een deel van haar professionaliteit hiervoor ingezet. Op het moment zijn er twee hoofdonderwerpen van onderzoek: 1) verbrandingstechnologie van biomassa, Lh.h. hout en petroleum; 2) windenergie, hydrodynamische aspecten van pompen en rotor-aerodynamica. Recentelijk is daarbij gekomen onderzoek aan zonnepompen. Dele toepassingsgebieden slui{en aan bij diverse deelgebieden van onderzoek in de vakgroep. In verband met het aanstaande vertrek van twee UD's zullen deze activiteiten noodzakerlijkerwijs medio 1995 worden stopgeze!.

In het kader van spatio-temporale chaos in bet Faraday-experiment werd gemeten aan gemiddelden van wanordelijke oppervlakken; enkele resultafen van het ooderzoek werden gepubliceerd. Er werd een artikel in Nature gepubliceerd over spatio-temporele chaos in niet-lineaire partiele differentiaalvergelijkingen. Voor het eerst werden coherente structuren in wanordelijke oppervlaktegolven gedetec[eerd. Met hetrekking [01 de analyse van chaos in fusieplasma's werd een thecrie opgesteld voor eindigegroolte correcties in dimensiescha[tingen. Tevens is onderzocht boe fysisch relevante verstoringen de Hamilton-dynamica van tokarnaks beinvloeden.

c) Bio-stromingsleer In een samenwerkingsverband tussen de faculteiten Werktuigbouwkunde (Janssen, Van Campen), Technische Natuurkunde (Renernan, Van Dongen) en de Rijksuniversiteit Limburg (Reneman) vindt biofysisch stromingsonderzoek plaats. Onderzocht worden inslationaire stromingen in vertakkingen, de invloed van de wandbeweging op het s[romingsgedrag, het gedrag van deeltjes in stromingen.

Gasdynamica en Al!ro-akoestiek 2. Met de puls-e:xpansiebuis zijn uitvoerig metingen verricht van nucleatiesnelbeden in methaanloktaan en methaanlnonaan mengsels bij drukken van 10-50 bar en temperaturen van 230250 K. De nucleatiesnelheden blijken (bij cons!ante oververzadiging en temperatuur) zeer sterl< afhankelijk van de druk. Er is een grote discrepantie vastgesteld tussen gemeten nucleatiedata en de klassieke nucleatietheorie voor binaire mengsels. De nieuwe expansienevelkamer is, met enige venraging, in gebruilc genomen. Veel aandacht is besteed aan de bepaling van de gassamenslelling bij boge druk in samenwerking met de faculteit Scheikundige Technologie. Optische metboden voor de analyse van het nucleatie- en condensaliegedrag van continu expanderende mengsels zijn verder ontwikkeld. In situ metingen aan condensaatvonning in aardgas zijn verrichl bij Gasunie in Groningen. Een semi-fenomenologische tbecrie voor binaire nucleatie is gefonnuleerd. Een numerieke en inleidende experimentele studie is uitgevoerd betreffende supersone expansiestrorningen mel condensatie. Op bet gebied van de aero-akoestiek is ceo nieuw STW -project gestart met als hoofdthetna wervelafschudding in interne gasstromingen. Onderzoek naar verbetering van de ontwerpregels voor gas-transportleidingen I.b.v. Gasunie is voortgezet en gepubliceerd. Het onderzoek naar een fysisch rondel van orgelpijp en blaasinstrurnenten is voortgezet in het kader van ceo samenwerlcing met de Universite du Maine, met de Universite Paris VI en met het Parijse IRCAM. Het spraakonderzoek is afgerond met publicaties in samenwerking met X. Pelorson van het INPG te Grenoble. Het onderzoek wordt thans bij het IPO voongezet. Het aero-akoestisch onderzoek heef! enige aandacht in de media gckregen: VPRO-Noorderlichc 20/1ll1994, Technisch Weekblad 7112/1994, Eindhovens DagbJad 21112/1994. Het onderwerp "golfvoortplanting in poreuze media" heeft nieuwe impulsen gekregen door de samenwerking met Peeters en Smeulders van TUD. De niet-Iinealre golfvoortplanting in polyurethaan schuim is numeriek en experimenteel onderzocht in samenwerking met Prof. H. Hoeijrnakers. Nieuwe contacten zijn gelegd met KSEPL. Philips-hoorapparaten, OCE-inkjet, TPDITNOgeluidsdempers, KEMA-nucleatie van salmiak, Gasunie-coagu\atie, STORK-CONDl-cycloon.

Voortgang van he! onderzoek l. TurbuJentie en Werveldynamica Het werk aan turbulente pijpstromingen met swirl beef! in 1994 geleid tot cen afronding van het project dat gesponsord werd door Gasunie, NAM en Ruhrgas (DuilSland); de promotie van Steenbergen zal plaatsvinden in januari 1995. Het onderzoek wordt in een andere vorm, in het kader van het J. M. Burgerscentrurn, voortgezet. Het project heef! geleid to! betere inzichten in het relaxatieproces van rotatieachtige verstoringen in het inIaat-snelheidsprofiel. Deze inzichtec kunnen gebruikl worden bij he! ontwerpen van stations voor het meten van grote gasdebieten. Voorbereidende werkzaamheden ten behoeve van de nieuwe experimenten zijn uitgevoerd. In het kader van het kuostmatige-grenslaagproject is de aandacht vooraJ uitgegaan naar de verbetering van de instrurnentatie (in samenwerking met de vakgroep Fysische Informatica) en naar het doen van cen aantai orienterende metingen. Het doel is een gedetailleerde studie te maken van het gedrag van wervels, zoals haarspeldwervels. achter bepaalde obstructies. Daarnaast is een opzet gemaakt tot numerieke modelvorrning van longitudinale wervels in een ·shear flow' in combinatie met wandeffecten. Bij het onderzoek aan schalingsfacetten van turbulentie gaat het om eindige-grootte effecten. Ook worden er nu met succes transversale structuurfuncties gemeten. De resultaten onderstrepen het belang van coherente strucruren voor de inrerpretatie van statistische informatie. Voor het eerst werden gedetailleerde beelden verkregen van structuren in de wandgrenslaag met behulp van een 48-kanaals anernometer-systeem dat in de vakgroep werd ontwikkeld. Her onderzoek aan coherente wervelstructuren in roterende en gestralificeerde vloeisloffen beef! zich geconcentreerd op effecten van topografie. chao!ische advectie-eigenschappen, wervelinteraeties. opspin-verschijnselen, zeliorganisatie van 2D-stromingen en slabiliteit/instabiliteit van wervels. Daamaast is een begin gemaakl met de studie van 2D-wervels in een defonnerend stromingsveld en het gedrag van wervelringen in een roterende vloeistof. Het werk aan dipoolwervels in een ges!ratificeerde vloeistof en de dynamica van wervels in een veld mel niet-uniforme aChtergrondvoniciteit heef! in 1994 geresulteerd in de prmnoties van Flor en Velasco Fuems. Er vind! een vruchtbare samenwerking plaats met Prof. Meleshko en enkele van diem coUega's van het Institute of Hydromechanics te Kiev. op het gebied van werveldynamica en geslra!ificeerde strorningen: deze samenwerking wordt fmancieel j;lestcund door NWO. In toenemende mate wordt, naast experimentele studies, aandacht geschonken aan nwnerieke simulaties van wervelsystemen. Hierbij worden verschillende methoden toegepast. waaronder c!ond-in-cell, gemoduleerde puntwervels. spectrale elernenten. vononen en conlour-dynamica.

3. Microhydrodynamica en Heterogene media De door Clercx (1991) beschreven methode voor de berekening van transportgrootbeden werden bruikbaar gernaakt en verder uitgewerkt voor colloidale krislaJlen. In samenwerking met de groep Trigger in Maskou en een groep van het Bogoliubov Instituut v~~r Theoretische Fysica (BITF) in Kiev werd een kinetische tbecrie voor golven in conoidale kristallen opgezet en werden voorwaarden afgeleid voor het oplreden van ordening in colloidale vloeistoffen en Sloffige plasma's. De eigenschappen van de dispersiefunctie van een longitudinale eigentrilling ten gevolge van de ionendynamica werden nader experimenteel hepaald. In bet kader van het werk aan meerfasenslromingen werd belangrijke vooruitgang gehockt m.h.l. de problematiek rond bevochtiging van vaste wanden (de invloed van oppervlakte-actieve stoffen en wand-inhomogeniteiten) en bet dynamisch gedrag van bell en en druppels. Er lopen enkele projecten, die mede gefmancierd worden door o.a. EG en DSM, waarbij word! samengewerkl mel diverse greepen in binnen- en buitenland; deze samenwerking heef! een multidisciplinair karal,:ter.

24

23 4. Andere velden van onderzoek 4.a. Theorie van niet ideale plasma's He! werk aan de samenhang russen Iineaire responsietheorie en kinetische vergelijkingen en aan de generalisering van botsingsintegralen voor willekeurig sterke wissel werking tussen deeltjes werd voortgezet. Ook werd bijgedragen aan diverse onderzoeksprojecten van de groep Trigger in Moskou en van het BITF (Sitenko, Zagorodny, Yakituenko, Zasenko) en de Universiteit van Kiev (ChuIOv). betreffende slructuurfactoren in niet-ideale plasma's en vloeibare metalen, zwak nietideale Boson-systemen, plasmaturbulentie, stoffige plasma's en expansie van plasma-stralen in vacuum. 4.b. Toepassing Iransportfysica t.b.v. problemen in ontwikkelingslaoden Windenergiegroep: Het onderzoek concentreerde zich rond 2 EEG-projecten. He! eerste project (3S-pomp), een samenwerking met universtiteiten van Reading (U.K.) en de Los Andes (Colombia), is in november 1994 beeindigd met een regionaal (Latijns Amerika) seminar. Inmiddels is een nieuw project (ZR-pomp), uit te voeren door dezelfde panners, door de EEG goedgekeurd. In het zonnepompproject met ECN, WIP (Duitsland) en GENEC (Fr) werd op basis van voorsrudies van de TUE een proefopstelling gebouwd en werden de eerste reeks metingen verricht bij ECN. Het definitieve meetprogramma wordt uitgevoerd door bij GENEC (einde '94, begin '95). De systeemanalyse van "wind electric pumping systems" is afgesloten met een paper op EWEC '94. Houtkachel-groep: Het modelleren van het verspreidingsgedrag van rook in geventileerde ruimtes met behulp van numerieke oplossingsmethoden wordt voongezet. Een nieuw computerprogramma. gebaseerd op Teach-T van het Imperial College of Science & Technology is ontwikkeld en geschikt gemaakt om op een 486PC Ie kunnen draaien. Verder is er een teslcel gebouwd om metingen Ie doen om het numerieke model Ie toetsen. 4.c. Bio-slromingsleer He! onderzoek naar de inv loed van geringe arteriosclerotische stenoses op het instationaire stTomingsveld in de halsslagadervertakking is afgerond met de promotie van Palmen. Nieuw onderzoek is geentameerd naar het gedrag van deeltjes in stromingen bij de waod. Samenwerking Zie pagina 35.

6

PROGRAMMA: TUE NAT 205.90.32 GECONDENSEERDE MATERIE; FYSICA EN TECHNOLOGIE van de vakgroep Vaste Stor, NV

Prograrnrnaleiding: prof.dr. H.H.Brongersrna prof.dr.ir. W.J.M.de Jonge prof.dr. A.TAM. de Waele prof dr. J.H.Wolter prof. dr. 1.T.Dcvreese prof.dr. L.J.P.Hermans (ook lid van de vakgroep ND) prof dr. C.T.Poxon Codering: ISN: 2211,2212,2213,2307, 3312, 2204 NWO: P250, P260, TlSO, Tl20 NABS: 10.1, 10.5, 11.1, 11.5 Binnen het brede seala van de fysica en technologie van de vaste stof is het onderzoek gegroepeerd rond bet centrale thetna: 'Pysica en materiaalonderzoek van laagdimensionale en eindige systemen'. De vakgroep bestaat uit 4 groepen {Fysica van Oppervlakken en Grenslagen, CoOperatieve Verschijnselen, Lage Temperaturen en Halfgeleiderfysica}. Verder is ter theoretiscbe ondersteuning van deze groepen een deeltijds hoogleraar in de vakgroep werkzaam en v~~r de ondersteuning van de halfgeleiderfysica eveneens een deeltijds hoogleraar. Het onderzoek van de vakgroep vindt plaats in het kader van de Onderzoekschool COBRA die in februari 1994 is opgericht en in december offieieel is erkend als TUE onderzoeksehool. De hoofdlijn van bet onderzoekprogramrna vormt het onderzoek aan laagdimensionale systemen. Hierbij spelen artificil!le srmkturen met sUbmicron-afmetingen een belangrijke £01; lOalS vloeibaar helium films en epitaCtische en waoordelijke films en mUltilagen van metalen, magnetische material en en halfgeleiders. He! onderzoek bevat lOwel fundamenteel fysische als toegepaste onderdelen. De volgende componenten zijn in het onderzoekprogramma aanwezig: preparatie. karakterisatie en onderzoek naar de fysische verschijnselen die zith afspelen aan oppervlakken en in grenslagen, in dunne films en sub-micronstructuren en nanostructuren van rowel metallische, halfgeleidende als isolerende systemen. Er worden (elektrisehe) transporteigenschappen, optiscbe eigenschappen en magnetische eigenschappen bestudeerd. Als selectie van karakteristieke thetna'S zijn te noemen: dimensie- en quantisatieverschijnselen in Iwee dimensionale eleclronengassen, vortexdynamica en quantisatie effecten in keramische supergeleiders, het onderzoek naar de topologie en struetuur van rowel metaallIII-V interfaces aIs interfaces in magnetische multilagen, de groei en karakterisitie van epitaxiale GaAsf AlGaAs lagen en segregatie en relaxatie aan oppervlakken. Voor dit onderroek beschikt de vakgroep over een goede infrastruktuur die dankzij extra stimulering door de ministers van Onderwijs en Wetenschappen en van Economische Zaken aanzienlijk kon worden uitgebouwd. Zo heeft hiertoe bijvoorbeeld bijgedragen bet 'Micro Elektronica Plan" waarbij de TUE werd aangewezen als landelijk zwaanepunt op het gebied van het onderroek aan IIIN halfgeleiders en de opto-elektronica. het '3 TU-vemieuwingsplan' COulUle lagen plan') en het programma 'Hoge-Tc supergeleiders'. Eveneens werd 5teun verkregen van TUE, FOM, SON, STW, het Innovatieve Onderzoek Programma (lOP) en de EEG. Voor het geschetste onderzoek omwikkeh de vakgroep gedeellelijk de noodzakelijke instrumentatie zelf. met name op hel gebied van oppervlakte-analyse technieken. Verder worden preparatievc. analystische en kryogene faciliteiten gerealiseerd. Een belangrijk sruk van dit programma is

25 gebaseerd op samenwerking met andere faculteiten, universiteiten en mel de indnstrie.

a. Fysica van oppervlakken en gren.s1acen (FOG) Programmabeschrijving Het onderzoek in deze werkeenheid richt zich op de samenstelling en structuur van oppervlakken en grenslagen in relatie tot de fysische eigenschappen ervan. Het belang van oppervlakken en grenslagen in het vaste stof onderzoek neemt toe door de steeds kleiner wordende afmetingen in diverse systemen enerzijds en door het steeds meer toepassen van specifieke, van de bulk afwijkende, eigenschappen van het oppervlak of de grenslaag anderzijds. Voorbeelden zijn: de ICtechnologie, lOnnecellen, glasfibers en oppervlakte-veredeling van metalen, ktmststoffen en kerarnieken. Het onderzoek bevat fundamentele, instrumentele en op toepassing gerichte delen. welke voor een deel in samenwerking met verschiJlende industrie!n uitgevoerd worden. Het fundamentele onderzoek richt rich op de oppervlakte structuur van oltides, III-V verbindingen. de groei en atomaire struktuur van metaallhalfgeleider en metaal/oxide grenslagen en op processen als oppervlakte segregatie en 2-dimensional ordening. Ten behoeve van hel onderzoek is o.a. nieuw soon ionenverstrooiingsapparaat ontwikkeld. De boge gevoeligheid hiervan maakt het mogelijk oppervlakten te bestuderen die tot voor kon nog ontoegangelijk waren. Dit is vooral van belang voor onderzoek aan katalysatoren. polymeren en In-V halfgeleiders (erg stralings gevoelig). Ten behoeve van dit onderzoek wordt speciale aandacht besteed aan de wissel werking van ionen met de vaste stof. Een nieuwe. snelle, spectroscopische ellipsometer (simultaan bij 1024 golflengen in het UV, zichtbaar en nabij IR) wordt veel toegepast bij bet volgen van de groei van lagen. Een SpotProfiel Analyse Lage Energie Electronen Diffractie (SPA-LEED) apparaat maakt het mogelijk om kwalitatief en kwantitatief het voorkomen van stappen en de afmetingen van terrassen en eilanden te bepalen. Daarnaast maakt een atomic force microscope (UHV-AFM) het mogelijk om de de groote van kleine deeltjes op een oppervlak te bestuderen. De material en die onderzocht worden zijn divers: oxiden, samengestelde halfgeleiders. legeringen. polytneren, koolstof (grafiet. carbidische kool, diamant, C",). Sinds enige jaren worden in de groep modelsystemen voor de heterogene katalyse onderzocht en ontwikkeld. Aangezien de ionenverstrooiings apparatuur ook geschikt is voor het bestuderen van hoogporeuze materialen. wordt deze intensief ingezet bij het bestuderen van de (hoogdisperse) gedragen katalysatoren. De groep FOG panicipieert hiervoor ook in bet Schuit Katalyse Instituut (Onderzoeksschool Katalyse) en werkt met diverse indnstrieen in binnen- en buitenland &amen. Voortgang van het onderzoek Met de UHV-AFM is gebleken dat zeer kleine metaaldeeltjes ( tot 2 run in diameter) goed detecteerbaar zijn. Cu en Rh deeltjes zijn met een nieuwe " spin-coating" techniek aangebracht op een Sic 100) wafer; na calcinatie en in-situ reductie met H: gas. bleek dal de deeltjes homogeen over het oppervlak verdeeld waren met een distributie van 2 ± I nm. Kleine deeltjes spelen cen belangrijke rol in de katalyse en. lOals recemelijk is gebleken. blijken kleine edelmetaal deeltjes magnelische eigenschappen te bezitlen. Naast AFM is ook LEIS en XPS onderzoek verricht aan de kleine eu deeltjes in verband met de verandering in metaal-suppon interactie na calcinatie en H, reductie. Dit is van belang voor de katalyse. De spectroscopische ellipsometer is in 1994 structUreel veranderd en verbeterd: nieuwe detectie elektronika. nieuwe voeding voor de p\asmaboog Iichtbron en een nieuw interface is ontworpen en gebouwd.Differential reflection spectroscopy (DRS) behoon nu tot de mogelijkbeden. hetgeen zeer gf!'chikt is voor het bepalen of een-dimensionale structuren van Au. Ag op gestapt SI(111) cen metallisch of halgeleidend gedrag \'enonen. MCXD is een krachtige nieuwe spectroscopische techniek waarmee onafhankelijk de baauimpuls-

26 en spin moment bijdrage tot het magnetisch moment hepaald kan worden. Deze techniek is gebruikt om de loodrechte magnetisatie t.O.V. het oppervlak bij kleine Co dikte in ColPd en ColNi magnetische multilagen te leren begrijpen . Het SPA-LEED instrument is verdet wtgebreid mel onder andere AES en depositie faciliteiten. Er is iruniddels een begin gemaakt mel het bestuderen van de epiuxiale groei van Au op een Ag(llO) oppervlak. In het najaar is begonnen met het ontwerp en conslructie van de ALE vacuumkamer met de benodigdheden voor hel gecontroleerd groeien. Met de EARISSITOF ionenverstrooiings opstelling is de adsorptie van K op het Fe(OOl) oppervlak onderzocht. Hierbij werd een nog niet eerder gerapporteerde 3x3 structUur gevonden. en werd vastgesteld dat het K in de substitutionele site adsorbeerd. Daarnaast is het onderznek naar de invloed van waterstof op LEIS signalen voortgezet en afgerond. Met de nieuwste ionenverstrooiingsopstelling (ERlSS) is onderzoek gedaa.n naar het segregatiegedrag van kleine PtPd clusters op een alumina drager. en de invloed van voorbehandeling daarop. De segregatie blijkt sterk afhankelijk te rijn van gasbehandelingen en de temperatuur tijdens de voorbehandeling. De azimuthselector in de EARISS analysator ingebouwd. Het onderzoek naar de oppervlakte struktuur van katalytisch actieve oxides is voortgezet. Naas! de bestudering van een aantal spinel katalysatoren, Co,+,Al2.,0. en Mg,.,Zn.F~04 zijn ook perovskiet structuren onderzocht. Er blijkt een mooie correlatie tussen de katalytische activiteiten de met LEIS gevonden oppervlaktesamenstelling. Deze correlatie is uniek. Met andere oppervlakte (grotere inforrnatiediepte) wordt lO'n correlatie wet gevonden. De groei en spreiding van een katalytische fase (Ni. Cr. Zr) over een silica en alumina drager, gegroeid met een nieuwe preparatie technique ALE (Atomic Layer Epitaxy) zijn met LEIS en XPS gevolgd. Hiermee is het mogelijk de katalytische aktiviteits metingen te rationaliseren. De snelle zuurstof diffusie in brandstof cellen is bestudeerd met LEIS en isotopen uitwisseling.

b. Coijperatieve verschijnselen (1\-10) Prograrnmabeschrijving He! onderzoek in deze werkeenheid (FOM groep ·Coeperatieve Phenomena") is gericht op magnetische en magneetveld ge'induceerde verschijnselen in systemen met beperkte grootte of gereduceerde dimensie. De relatie tussen fundamentele. materiaalkttudige en technologische aspecten speelt hierbij een belangrijke rol. De hoofdaccenten van het onderzoek zijn thans geconcentreerd in de volgende projecten: magnetische multilagen en nanostructuren. waarbij het onderzoek specifiek gericht is op auisotropie. interlaag interacties en transporteigenschappen (magnetoweerstand) ondermeer met bet oog op roepasbaarheid als inforrnatiedrager en sensor (in samenwerking met Philips). Naast metallische systemen worden ook oxidische en halfgeleider (nano)structuren geconstrueerd (via "magneto atomic engineering") en onderzocht. verdunde magnetische halfgeleiders. waarbij met name de anomale magnetische. magneto'optische en halfgeleider eigenschappen van deze nieuwe legeringen worden bestudeerd. oxidische (keramische) supergeleiders. waarbij de aandacht vooral gericht is op de f1uxdynamica die van groot technologisch belang is voor toepassing in het elektrisch transport. Bij het onderzoek bestaat een sterke wisselwerking IUSsen preparatuur, experiment en theoretisch model terwijl met name op het gebied van magnetische multilagen via de participatie van de industrie een directe verbinding met loepassingen bestaat. Een en ander is mogeJijk door de beschikhaarheid enerzijds van eltperimentele faciliteiten zoals caloriemetrie. warmtetransport. spectroscopie (kernspinresonantie, eletron-spin-resonantie, ver-infrarood. Mossbauer). rnagnelisatie en magneto optisch kerr effect. alsmede van de vereiste techuieken op het gebied van kristalgroei. structuuronderzoek (X-stralen diffractie. microscopie).

27

28

Voongang van het onderzoek Wat de infrastructuur betref! is in het afgelopen jaar belangrijke voortgang geboekt. De ESR spectrometer is ingezet voor het onderzoek. De Magneto Optische Kerr Effect (MOKE) metingen zijn gemodificeerd waanloor snellere metingen mogelijk zijn. Een Quannnn Design SQUID magnetometer is geinstalleerd en ingezet voor het onderzoek. terwijl een Coversion Electron Mtissbauer Spectrometer (CEMS) is ontworpen en vrijwel voltooid. Met een promotie is een belangrijk deel van het onderzoek aan verdunde magnetisehe hal/geieiders (i.s.m. de Academie van Wetenschappen in Warscbau en Ukraine) afgerond en gepubliceerd. ESR experimenten specifiek gericht op de interactie tussen lokale magnetische momenten en geleidingselectronen zijn dit jaar gestart. Om gedetailleerde informatie te verkrijgen over de vortex dynamica in Hoge Tc Supergeieiders zijn Iransportmetingen gestart aan dunne eenkristallen in de zgn. multi-terminal flux transformator geometrie. Met behulp van deze melingen is inzicht te verkrijgen in de dimensionaliteit van de vortices. Ten aanzien van het onderzoek aan artificil!le strueturen en multiiagen kunnen de volgende ontwikkelingen worden gennemd: Belangrijke voongang is geboekt l.a.V. de modehnatige beschrijving van de interlaaginteractie in metallische strUcturen in leemen van pani!le confinement van de electronen in het potentiaallandschap opgezet door de multilaag. Studies naar exchange-biasing en manipulatie van de anisotropie in een device geeri!nteerd anderzoek van de spin-valve sensor hebben bijgedragen tot optimaJisatie van de sensor. Nieuwe technieken zijn beproeft om Ie komen tOI zgn. Current Perpendicul to Plane (CPP) magnetoweerstand structuren (a.a. gegroefde subslraten en microstructurering). fen aanzel is gemaakt 101 groei en siudie (anisotropie en tunneling) van oxidische mullilagen.

picoseconde en femtoseoonde gebied. De groep beschikt ook over geavanceerde epitaxiale groeitechnieken. Er worden !Wee groeimethoden gebruikt: Moleculaire Bundel Epitaxie (MBE) voor het materiaalsysteem (In)GaAsIAlGaAs en Chemical Beam Epitaxie (CBE) voor de groei van InGaAslInP. Terwijl de MBE-techniek op GaAs als geetableerd kan worden gezien, is de CBEtechniek ondanks eerste hele goede resultaten nog in de verkennende fase. Onderzoek naar de groei van donne halfgeieideriagen van verschillende halfgeieiders mel sterk verschillende roosterparameters is bier het centrale onderwerp. Het CBE-onderzoek is mogelijk gemaakt door de steun van de Stichting Technische Wetenschappen (STW), terwijl de MBE-faciliteit door de Ministeries van O&W en EZ gezamenlijk mogelijk gemaakt werd. De groep Halfgeleiderfysica maakt deel uit van het landeJijke zwaartepunt "Compound Semiconductors and Optoelectronics". Ais enige groep in Nederland beschikt de groep over MBE en CBE technieken op het gebied van de "compound semiconductors" en is daarrnee een belangrijke paoner in de samenwerking met andere universiteiten zoals Nijmegen. Delft. Utrecht en Graningen. Bijzonder imensief wordt samengewerkt met de faculteit Elektrotechniek van de TUE {prof. Kaufmann, prof.Khoe}. Ook is er via het lOP Electro-Optics een directe intensieve samenwerking met de industrie en de technische universiteiten in Delft en Twente. De groep maakt deel wt van de onderzoekschool COBRA: Communication Technology. Basic Research and Applications.

c. HalfpJeiderfysica (HF) Programmabeschrijvjng In de groep Halfgeleiderfysica staat het onderzoek aan JaagdimensionaJe strucruren centraal. In het bijzonder worden de fysische eigenschappen van heterojuncties. quantumputstructuren en superroosters bestudeerd. Ook speciale methoden van dOlering zaals O-doteting worden hierbij gebruikt. Als modelsysteem wordt voor dit onderzoek op dit moment de kiasse van de IIIN halfgeleiders gebruikt. Het onderzoek is vooraJ experimenteel. Er worden echter ook modellen ter verkiaring van de experimentele resultaten ontwikkeJd en simulaties op basis van Monte-Carlo simulaties uitgevoerd. die eveneens een voorspellend karakter hebben. Het anderzoek omvat zowel het onderzoek naar de optische eigenschappen als naar de transporteigenschappen. Bij het onderzoek naar de transporteigenschappen wordt zowel het magneto-quantum tfanspon als het transport in hoge elektrische velden onderzocht. Bij het aptisch onderzoek staat het onderzoek naar de dynamica van de ofwel elektrisch afwel optisch geexciteerde Jadingsdragers in laagdimensionaJe halfgeJeiderstructuren centraal. Bijzondere aandacht wordt geschanken aan optische methoden voor het transportonderzoek, Hierbij hoort hel onderzoek naar hel genereren van snelle elektrische pulsen in het femtoseconden gebied met behulp van optische technieken. De genoernde onderzoekgebieden worden projectmatig gesteund door de Stichting FOM. Naast fundamentele vraagstellingen onderzoekt de groep in steeds toenemende mate direct applicatiegerichte onderwerpen. De technische component van het onderzoek krijgt hierbij een steeds belangrijkere plaats. De groep heef! voor het onderzoek geavanceerde apparatuur en meenechnieken opgebouwd, Zo beschikt de groep o,a. over de combinalie "an hoge magneetvelden (13 T) en lage temperaturen (20 mK). Voor het optisch onderzoek beschikt de gTOep o.a. over iaserspectroscopie in her

Voongang van bet onderzoek Het groeien van lagen op GaAs substraten met behulp van Molecular Beam Epitaxy ontwikkelt zich gestaag. Behalve lagen van AlGaAs worden no ook lagen van InGaAs gegroeid in mullilaag optoelectronische devices. De structuren op loP substraten worden gegroeid met behuJp van Chemical Beam Epitaxy. Inmiddels worden ook met dit systeeTn nrultilagen gegroeid waarbij de individuele laagdiktes tot 2 nm zijn teruggebracht. Grote aandacht gaat uit rutar het analyseren van de mono-atomaire gebieden tussen de lagen InGaAs en lnP. Afgelopen jaar is er goede vooruitgang gehockt en zijn de mechanismen van substitutie aan grenslagen onderzochl. Het werk aan elektriscbe transporteigenschappen van het 2DEG in een GaAs/AIGaAs beterostrukruur is vooral gerichl op het "zichtbaar maken" van randkanalen. Daartoe is een speciale lagenstrukruur ontwikkeld waarmee het gelukt is de randkanalen ruimtelijk te scheiden. Oit werk is inmiddels afgerond met het proefschrift van R.van Haren. Het onderzoek aan de Weiss-oscillaties werd voortgezet in samenwerking met Francois Peeters van de UIA. Op het gebied van de h-doteringen zijn we er in geslaagd om in een geschikte struktuur geleiding door elektronen in het X-minimum te verkrijgen. Verder is het i.s.m. IBM-ZOrich voor het eerst gelukt om met STM de dotetingsatornen in de h-laag afzonderlijk te zien, Voorbereidingen voor uitbreiding van dit onderzoek met behulp van een toegewezen FOM-project zijn rtagenoeg afgerond, Het onderzoek aan transport bij hoge velden geheurt op theoretisch niveau m.b.v. Monte Carlo simulaties. Deze hebben geleid tOI ten nieuw model dat in staat is de experimenten. o.a. beschreven in het proefschrift van E.ZwaaJ, kwalitatief te beschrijven. Het onderzoek aan de simulaties van groei met behulp van MBE en CBE is voortgezet. Het onderzoek aan de optische eigenschappen en de dynamica van ladingsdragers in laagdimensionaJe halfgeleiderstructuren is in 1994 voortgezet en tegelijkertijd verder toegespitst op device toepassingen. De fysische eigenschappen van hetero n-i-p-i materialen zijn onderzocht en i.s.m. TUElEEA toegepast in modulatoren en schakelaars. Ook zijn eerste strukturen v~~r oppervlakte-emitterende lasers gegroeid en 'geprocessed'. Het werk aan de invangsl van ladingsdragers in quantumputten wordt voongezet aan indirecte materialen en voor hogere ladingdrager dichtheden zoals die in een laser voorkomen. Op het gebied van de generatie van snelle elektrische pulsen zijn we erin geslaagd door respons van een twee-dimensionaal eleclronengas met behulp van 450 femtoseconde electrische pulsen. Het onderzoek aan MQW-zonnecellen is met name gericht op de bepaling van stralende

30

29 recombinatieverliezen. Hiermee wordt inzicht verkregen in de maximale efficiency. Er zijn een aantal multi-quantumwell wrmecellen gegroeid, die een groter rendement laten zien zoa1s tbeoretisch verwacht. d. Lage Temperaturen (LT)

Programmabeschrjjvim: De aandacht van de groep ricbt zich op het gebied van de lage temperamren. Het onderwek heeft zowel technische als fundaruentele aspecten. De technische aspecten komen tot uiting in de onlwikkeling van cryogene instrumematie in het algemeen. Zo is, in saruenwerking met het Kamerlingh Ormes Laboratorium, een project uitgevoerd betreffende de ontwikkeling van een koelmethode d.m.v. adiabatische expansie van 3He in 'He. Eveneens op koeltechnisch gebied ligt het onderwek op het gebied van de pulsbuis en bet tbermo-akoestisch effect. De weer fundaruentele aspecten betreffen onderwek op gebieden wals de tbermndynamica en hydrodynamica van quantumvloeistoffen en bet onderzoek aan tweedimensionale elektronengassen gebonden aan een oppervlak van vloeibaar helium. De groep beschikt over faciliteiten voor het doen van experimenten tot 5 mK en in rnagnetische velden tot 8 T. Deze faciliteiten kttnnen worden gebruikt om teZ3men met de groepen HF en MO. en evenmele andere gegadigden, experimenten te doen op het gebied van de vaste-stoffysica. De produktie van de cryogene vloeistoffen en de daarmee saruenhangende serviceverlening voor de vakgroep Vaste Stof, voor andere groepen binnen de faculteit en voor andere faeulteiten, ligt in handen van het Cryogeen Bedrijf. Voortgang Van het onderwek In de opstelling voor de adiabatische expansie van 'He in 'He werden tal van expansies verricht. De methode blijkt te werken is in overeenstemming met de theoretische beschrijving. Het onderwek betreffende de pulsbuis en het thermo-akoestisch is voortgezet via numerieke simulaties. Nieuwe instrumenten zijn gereed gekomen en er zijn inleidende experimenten verricht. Het onderzoek betreffende de numerieke simulatie van de beweging van gequantiseerde wervels in superfluJde 'He heeft zich toegespitst op de analyse van de invloed van wervels op de second-sound dernping. Voorts is de ontdekking dal de interactie tussen twee tegengesteld gerichte wervels via een universele route tot recormectie leidl verder uitgewerkt. In het project "elektronen op vloeibaar helium" zijn randrnagnetoplasmonen onderzocht in een ringvormig tweedimensionaal elektrooengas. Ook zijn de excitaties gevonden aan de scheidingsrand tussen twee gebieden met verschillende elektronendichtheid (inter-edge magnetoplasmonen). In samenwerking met bet ItT in Kharkov is een nieuw type rand-excitatie gevonden, waarvan de precieze aard nog niet geheeJ vaststaat. Saruenwerking vanuil de vakgrow NV met wetenschappers builen de TUE Kamerlingh Onnes Laboratorium, Leiden: prof. Frossati Universitat Bayreuth, Bayreuth: prof. Pobell. Cenlre d'Etudes Nucieaires, Saclay: dr. Williams. Universiteit van Antwerpen: dr. Peelers Royal Holloway. University of London: prof. Lea Universiliil Konstanz: prof. Leiderer Max Planck Instituut. Grennble: prof. Wyder B. Verkin InSI. for LT Physics, Kharkov: dr. Monarkha. dr. Kovdria Signaal-USFA, ing. Verbeek

Internationale onderzoekprogfl!llll'na' s HCM-network (EC): Two-dimensional electron system on cryogenic surfaces. ESF network on quantum fluids and solids. NWO-programma VOOT steun aan de voorrnalige Sovjet Unie. Human Capital and Mobility (Physics and Technology at Ultralow Temperatures, Large scale installation, Bayreuth).

7

PROGRAMMA TIJE 311.95.32 VAKGROEP FYSISCHE INFORMATICA van de vakgroep Fyslsche Informatica, NF

Programma1eiding: prof.ddr. K. KOping8 prof.droir. P.F.F. Wijn Codering: ISN: 2203,3311, 1203 ZWO: P170, PI7S. P180. T115, BllO, BI40 NABS: N.076, N.043

Programmabeschrjjving Het onderzoek binnen de vakgroep NF concentreert zich op !Wee deelgebieden, te weten Fysisch Technische Inforrnatieverwerking (FTI) en Klinisch Fysische Meertechnieken (KFM). Fysisch Technisclle Informatieverwerking, FfI Het onderzoekgebied van de werkeenheid FTI behelst het ontwikkelen van gegevensverwerkings en -verwerkingsstrategie!n waarmee wnodig de klassieke werkwijze: eerst meten en opslaan. dan anaIyseren en presenteren, doorbroken kan worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van real-time pipeJining en impliciet dan wei expliciet parallellisme, wwel in de meetmOdulen als in de hardware en software. Hiernaast wordt aandacht geschooken aan de on-line visualisatie van (grote hoeveelheden) meetgegevens. De nadruk Iig! op een imegrale aanpak van het experiment, de keuze van de bardware-architectuur en de opzet van de software. De werlteenheid vormt het wetenschappelijk kader waarbinnen de werkzaambeden van de bedrijfsgroep iaboratorium-automatisering. Bt, worden verricht. Het betreft hier met name de ontwikkeling van geavanceerde interfaces, multiprocessor- en DSP systemen en een real-time, multitasking prograrumeeromgeving die deze systemen ondersteunt. Het onderzoek sluit nauw aan bij de onderwekprojectcn in de experimentele vakgroepen binnen de faculteit. Daamaasl heeii. het multidisciplinaire karakter ervan geleid tot verschillende samenwerkingsverbanden binnen en buiten de TUE. Voonganil in 1994 I. Real-time data-acquisitie en -reductie Ontwikkeling van een Universele Basis Print en een daarbij behorende Analog Signal Recorder (20 MHz sampling rate) voltooid. Ontwikkeling van een Multiscaler en een Integrated MultiscaIerlSignal Generator gestart. Ontwikkeling Programmable Panern Generator afgerond. De ontwikkeling van een Dual Sub Bus (DSB) van de PhyBUS is voortgezet: twee dynaruisch te configureren 32 bit communicatie-kanalen (2x40 Mbyte/s) tussen interface-modulen enJof Digitale SignaaJ Processoren.

31

32

De implementatie van een in C geschreven versie van EPEP op de EMPS operating system kernel is voortgezet.

is gericht om met behulp van Magnetische Resonantie Angiografie (MRA) infurmatie te verkrijgen over de bloedsttoming in grote vaten die ook diep in het lichaam ge\egen zijn. Daarbij wordt er naar gestteefd bet onder:roek uit te breiden naar vaten met de kleinst meerbare afmetingen.

3. Fysiologisch informatievoorzieningssysteem voor nermatologisch onderzoek Er is een begin gemaakt met de opzet van een (computergesruurd) schakelbord. waarmee de analoge signalen van de verschillende bedside monitoren naar behoefte naar het PhyDAS systeem kunnen worden doorgeleid.

Voortgang in 1994: De analyse van ultrageluidmetingen is verder uitgebouwd. De aanschaf van MRI appararuur met toebehoren werd verder voorbereid. Na de aanschaf van een krachtig grafisch workstation kon een begin worden gemaakt met het opzetten van beeldverwerkingstechnieken.

4. Vochthuishouding in poreuze materialen De vochthuishouding in een aantal ba1csteen- en mortelsoorten, lOwel tijdens het nat worden als tijdens hel drogen, is met behuip van hel ontwikkelde NMR meetsysteem onderzocht. Er is ten begin gemaakt mel de bestudering van ba1csteen-mortel overgangen en het lOutttansport. Hiertoe zijn een aanta1 modificaties in de hard- en software aangebracht. In samenwerking met de groep TCP is het ontWateringsproces van verontreinigd slib bestudeerd. (Ir. E. La Heij, promotie 7 oktober 1994).

Sarnenwerking Er is intensieve samenwerking met de RL in Maastricht, diverse ziekenhuizen in de regio Eindhoven en daarbuiten (St. Josepb Ziekenhuis, Veldhoven; Catharina Ziekenhuis, Eindhoven; Medicernrum, 's Hertogenbosch; AMC, Amsterdam en diverse instiruten en industrieen (TNOLeiden, Philips Medical Systems».

5.

Zeer snelle infrarood ellipsomerrie De ontwikkeling van de Analog Signal Recorder is voltooid. De integratie hiervan in het totale automatiseringssysteem is nagenoeg afgerond.

8

6. Synthetische grenslaagexperimenten De opzet van een eerste experinrentele opstelling is voltooid. Het ontwerpproject van ir. R.A.M.L. van Galen is afgerond.

Programmaleiding: Dr. G. Verkerk

2.

Real-time multiprocessorsystemen

Samenwerking: Projecten binnen de faculteit: Scanning microbundel experimenten (ND) Zeer snelle infrarood ellipsomerrie (ND) Synthetische grenslaag-experimenten (Nn Coherente NMR spin-echo metingen (NV) Pojecten i.s.m. andere facultciten: Gedistribueerde real-time operating systems (Wsk&l) Implementatie EPEP op EMPS kernel (Wsk&J) Electronisch geregeld LPG doseringssysteem (W) Metingen aan draagconstructies van gebouwen (B) Vocbthuishouding in poreuze materialen (B) Modulair Digitaal Signaal Processor systeem (E) Projecten i.s.m. andere lnstituten: Informatievoorzienningssysteem voor NeonalOlogiscb onderzoek (SJZ) Gedistribueerde computersystemen tbv. fysische experimenten (FOM Rijnh.)

Kliniscb Fysiscbe Meetteclmieken, KFM Het thema van het onderzoek binnen de werkeenheid KFM is: Haemo-dynamica van bloedstroming in grote valen. Enerzijds worden in nauwe samenwerking met de RL te Maastricbt de resultalen geanalyseerd van ultrageluidmetingen aan grote perifere vaten, terwijl anderzijds onderzoek wordt opgezet in samenwerking nret het 51. Joseph Ziekenhuis Ie Veldhoven dat er op

PROGRAMMA TIJE 312.95.32 DIDAKTIEK NATUURKUNDE

van de vakgroep Didaktiek Naturrkunde, NO

Codering: 5803 ISN NWO 5280 NABS 8.1, 10.1 Programmabeschriiving De vakgroep Didaktiek Naruurkunde verricbt vakdidaktisch onder:roek op bet gebied van onderwijs in de naruurkunde. Het belangrijkste doel van bet vakdidaktisch onderzoek is een bijdrage te leveren aan bet verbeteren van de praktijk van bet naruurkunde-onderwijs. Een tweede doel is studenten in de naruurkunde, speciaal de aanstaande leraten, mogelijkbeden te bieden vakdidaktiscb onderzoek te doen tijdens hun opleiding waardoor zij later bij de uitoefening van hun beroep berer kunnen functiooeren. Een gedeelte van het onderzoek is erop gericbt bet experimentele werk in de bovenbouw havo en vwo meer inhoud Ie geven dan nu bet geval is. Er wordt gewerkt aan een uitgebalanceerd prakticumcurriculum voor de bovenbouw. ingedeeld in blokken (modules). Er worden prakticumen demonstratieproevenomwikkeld waarbij de computer wei of niet gebruikt kan worden en er is aandacht voor de toetsing van de prakticum en voor de zgn. zelfstandige onderzoeksopdracht. Her onderzoek van de vakgroep is er voorts op gerichl meer lechnische toepassingen dan lot nu toe het geval is in Ie brengen in hel natuurkunde-onderwijs. In her kader van de overgangproblematiek van de middelbare school naar het hoger onderwijs wordt onderzoek gedaan naar probleemoplossen in het yak naruurkunde. Tenslotte wordt onderzoek verricht met het doel bet natuurkunde-curriculum voor meisjes relevanter en aantrekkelijker te maken zodat meer nreisjes dan tot nu toe de mogelijkheid krijgen hun talenten Ie ontplooien in de richting van natuurwetenschappelijke en technische vervolgopleidingen. in het bijzonder wordt onderzoek gedaan naar de houding van natuurkundedocenten ten aanzien van nreisjes en jongens.

33

34

De vakgroep Didaktiek Natuurkunde streeft emaar de onderzoeksactiviteiten in toenernende mate onder te brengen binnen een expliciet omschreven kader. In 1991 heeft dit streven -als eerste stapgeleid tot de conclusie dat de begrippen 'kwalificatie' en 'vaardigheden' dit kader kunnen bieden. De verschillende onderzoeksactiviteiten binnen de vakgroep kunnen worden opgevat als concrete uitwerlcingen van deelgebieden hiervan. Prakticurnvaardigheden en probleemopJossingsvaardigheden zijn onderdeJen van kwalificaties. nodig in latere studie of beroep in de technische of exact-wetenschappelijke sector. Een derde onderzoeksactiviteit richt zich op de mogelijkbeden om meer meisjes in het secundair onderwijs te kwalificeren voor studies en beroepen in de technische en exact-wetenschappelijke sector. Het kader aangeduidt met de termen 'kwalificatie' en 'vaardigheden' sluit direcht aan op de onderwijsopdrachl van de vakgroep m.b.l. de post-doctorale lerarenopleiding die tot doel heeft de deelnemers te kwalificeren voor het beroep vanleraar.

die bestempeld kunnen worden als raakvlakken tussen natuurwetenschap en techniek enerzijds en de maatschappij anderzijds. Het onderwijs wordt verzorgd aan de hand van een vijftal colleges of gedeelten hiervan. Het onderzoek concentreert zich in de eerste plaats rond een promotieplaats en aI of niet met deze plaats gelieerd stage- en afstudeerwerk. Deze wordt in de zeer nabije toekomst geconcentreerd op de energieproblematiek, en wei op onderzoek naar zonneenergie. in het bijzonder fotovoltaische cellen. De vraag naar de loekomstige haalbaarheid. o.a. ten gevolge van het huidige en te verwachten prijspeil zaI daarbij centraal staan. Daarnaast zijn er ook bijdragen met betreklcing tot de bestudering van kembe- en onlWapening door Van der Sijde. In dit kader zal in februari 1995 een bock in de reeks van het Studiecentrum voor Vredesvraagstukken van de KUN worden uitgegeven. In de derde plaats is sinds I november 1993 in de persoon van H.J. van der Graaf. brig. gen. b.d. het Centre for Arms Control and Verification Technology in de werkgroep opgenomen. Van hierun worden ook banden onderhooden met het Vredescentrum van ooze Universileit. Onder andere als vrucht van zijn werk is door bovengenoernd Centrum in Nijmegen een boek over de VN operaties uitgegeven. Voorts is er bemoeienis met het centrum voor Technologie voor Duurzame Ontwikkeling (TOO) van ooze Universiteit door het Iidmaatschap van Van der Sijde als vertegenwoordiger van ooze faculteit.

Voongang van het onderwek In het kader van het experimentele werk zijn op beperkte schaal proeven ontwikkeld. Ook zijn voorstellen voor lespakkellen ontwikkeld om aspecten van het technisch-fysisch onderzoek binnen de facuheit te behandelen op de middelbare school. Met betrekking lot probleemoplossen zijn er binnen hel Kader van ·Understanding Based Problem Solving" nieuwe leertaken ontworpen van uiteenlopend Iype en moeilijkbeidsgraad en in de vorm van lesmateriaal uitgeprobeerd binnen het middelbaar en hoger onderwijs. In samenwerlcing met UvA wordt het onderzoek voortgezet. Met betrekking tot het onderzoek naar de hooding van natuurkundedocenten ten aanzien van meisjes en jongens en de rol die zij kunnen spelen bij de pakketkeuze. wordt het werken aan een eindrapportage (proefschrift) voorgezet. Over de vakdidaktische parlicipatie van de vakgroep in bet onderwijs van de faculteit is gerapporteerd. Samenwerking Er wordt samengewerkt met de didaktiekgroepen van de verschillende universi-teiten. In het projekt over probleemoplossen wordt samengewerkt met de UvA (ILO) en met SVO. Verder is er samenwerking mel scholen. leraren op scholen. diverse instituten voor Hoger Onderwijs. met de sektie onderwijs- en opleidings-psychologie van de KUB en met de SLO.

9

PROGRAMMA: TUE NAT 314.95.32 NATUURKUNDE EN SAMENLEVING van de werkgroep Natuurkunde en Samenleving, N&S

Programmaleiding: profdr. W. van Haeringen dr. iT. B. van der Sijde dr. P.J. van Hall Gastmedewerker: H.1. van der Graaf. brig.gen. b.d. ISN: 3308. 3322 NWO: Tl4Q, N260 NABS: 3.0, 5.0. 5.5, 13 Pr('lgrammaheschriiving De werkgroep is ingesteld om onderwijs te geven over en onderzoek te doen naar onderwerpen

Het onderwijs is op de volgende onderdelen geconcentreerd: Het eerstejaars yak Techniek, Wetenschap en Maatschappij, (OZ080). 50% door prof. H. Lintsen (Wen Mw) en 50% door dr. B. van der Sijde. Het keuzevak Natuurkunde en Maatschappij (3Y200). speciaal voor Natuurkunde slUdenten. tevens een van de "verpJichte" kenzevakken (Van der Sljde). Het keuzevak Milieu en Energie (9B030) voor studenten van aile faculteiten met Van der Sijde als verantwoordelijk docent en gegeven door negen docenten. In 1995 word! dit yak vervangen door Inleiding Technologie voor Duurzame OntwikkeJing (in het kader van TDO) met Van Kasteren. Van der Sijde en Verbong als verantwoordelijk docenten (bijdrage ieder 6 uur). Het keuzevak Natuurkunde en Ethiek (3Y250) (Van Hall), speciaal v~~r natuurkunde studenten. Het keuzevak Techniek, Vrede en Veiligheid (OZIOO), geinitieerd dor het Vredescentrum voor studenten van aile faculteiten met Van der Sijde als verantwoordelijk docenten en gegeven door een achttaI docenten (4 uur bijdrage Van der Sijde, 4 uur van Van der Graaf), Voortgang van bet onderwek Op bet gebied van de energieproblemariek is voorbereidend werk verricht voor de omschrijving van de promotieplaats. In de eerste fase van het onderzoek zaI de nadruk Jiggen op een vergelijkbare beschrijving van de technisch-economische aspekten van de diverse typen zonnecellen. In de tweede fase zaI. met waarschijnlijk de nadruk op Nederland. getracht worden de noodzakeJijke maatschappelijke slappen aan te geven die een welslagen van de introduktie kunnen bevorderen. Op bet gebied van de kemontwapening is eeo studie verricht door Van der Sijde in 1994 die geresulteerd heeft in een drietal bijdragen in een door de KathoJieke Universiteit Nijmegen uit te geven bock als deel 61. Daarin wordt de huidige toestand beschreven (deel 1: verticale proliferatie; deel 2: horizontale proliferatie) en een plan voor ontwapening gelanceerd (deel 3). Van der Graaf was de editor van een bock over VN Vredesoperaties, eveneens uitgekomen in dezelfde reeks als nr. 63.

35 SAMENWERKINGEN voorzover niet bij de programma-verslaglegging venneld. (alle sarnenwerkingen van de faculteit zijn tezamen venneld in § 4.7.1. van bet algemeen facultair verslag 1994)' Samenwerkingen vakgroep Transportfysica Samenwerking Turbulentie en Werveldvnamica - Arizona State University. USA (Fernando) University of Dundee, UK (Davies) University 'La Sapienza', Roma (Orlandi, Verzicco) - NIOZ, Texel (Maas) - University of Trondheim, Norway (Andersson) - Northwestern University, USA (Lichter) - Institute of Oceanology, Moscow, Russia (Voropayev, Afanasjev) - Institute of Atmospheric Physics (Boubnov) - Institute of Hydromechanics, Kiev, Ukraine (Meieshko, Gurzhi, Maderich, Krasnapolskaya) - Gasunie (Van de Kam) University of Cambridge, England (Linden) - Fac. W. TUE (Van Steenhoven. Meijer) Fac. W&I, TUE (Mattheij. ten Thije Boonkkamp) Universitiit Hannover, BRD (Elling) - KNMI (Verkley. Pasmanter) - RlSO, Denemarken (Rasmussen, Lynov) - FOM-Instituut voor Plasmafysica, Nieuwegein (SchOller) - Haverford College. USA (Gollub) - IBM Research, Yorktown Heights, USA (Grinstein) - RU Leiden (Van Saarloos) Yale University, New Haven. USA (Sreenivasan) - Fac. W&l. TUE (Molenaar) TUD (Nieuwstadt) Samenwerking Gasdynamica en Ai!ro-akoestiek - Gasunie (Van de Kam. Gorter. Derks) - TNOITPD (Bruggeman) - Universite du Maine, Le Mans (Kergornard, Auregan, Gilbert) - Universite Paris VI (Fabre, Castellengo, Valette, Rossi. Lagree) IRCAM. Paris (Causse, Verge) IPO (Houtsrna, Collier. Veldhuis) - Fac. W&l. TUE (Rienstra, Van Hassel) - Ecole Sup6rieure de Physique et Chimie lndustrielle, Paris (Gilbert) - Universite 'La Sapienza', Roma (Pi va) - Von Karman Institute, Brussel (Charbonnier, Carbonaro, Van Beeck) - Universite de Poitiers (Peube) - Institut National Polytechnique de Grenoble (Badin, Pelorson) - Shock Wave Research Center, Sendai, Japan (Takayama, OHm) - Mijnbouwkunde en Petroleum-Engineering. TUD (Smeulders) - Universiteit Essen. BRD (Peters. Merzkirch) Fac, W. TUE (Van Steenhoven) Samenwerking MicrohydrodYnamica en Heterogene media

36 IMFT (Fabre) - lnstitut de Genie Chimique, Toulouse (IOCT), (Gourdon) - Unilever -DSM - ICI Chemicals & Polymers, UK - Imperial College. Londen - lnstitut National Polytechnique de Toulouse - Fac. W, TUE (Van Steenhoven, Nieuwenhuizen, Van der Geld. Meijer) - Fac. T. TUE (Stein, Kerkltot) - Universiteit Twente (Van Wijngaarden) College de France (De Gennes, Cazabat) - Laboratoire de Physique de Ia Matiere Condensee (CNRS), Universite de Nice, France (Bossis) - RW.T.H. in Aachen (Felderhof) - EMA-Universitiit, Greifswald (Kraeft) - Universiteit Twente (Mellema) - Niels Bohr Institute, Copenhagen (Bohr, Jensen) Samenwerking Niet-ideale plasma's - Instituut voor Hoge Temperaturen, Moskou, NWO-ondersteuningsproject (Trigger) - Bogaliubov-Instituut voor Theoretische Fysica, Kiev (Sitenko. Zagarndny, Yakimenko, Chutov) - FOM-Instituut voor Plasmafysica. Nieuwegein - University of Central Florida, Orlando, USA (Shivamoggi) Samenwerking Windenergie. Pompen en Verbranding - Institute for Fuel Research & Development, Bangladesh (Eusuf, Khan) - ESPOL, Ecuador (Barrega) Biomass Technology Group, Universiteit Twenle (Vissers) ETC, Luysden (Bar) FAGO. TUE (De Wit) - Fac. W, TUE (Van Steenhoven) - University of Reading, UK. Dept. of Engineering (Burton) - Universidad de Los Andes, Fac. Ingenieria, Bogota, Colombia (Pinilla) - ECN, Renewable Energy Unit (meerdere personen) - University of Zambia (via CICA, W&M) - IVO. Tilburg (van Tilburg) - India (Auro Binda, Pondisherry) - Sri Lanka (Fernando) RED, Eindhoven (De Jongh) - WIP, Munich. Duitsland - GENEC, Cadarache, Frankijk Samenwerking Bio-stromingsleer - Center for Bio-engineering. University of Washington, Seattle, USA (Bassingthwaighte) . - Department of Physiology and Biophysics, University of Louisville, USA (Miller) - Department of Neurology. KJinikum Mannheim, Universitiit Heidelberg. Germany (Hennerici) Department of Medicine, Hopital Broussais, Paris (Safar, Personocau) - lnslititute of Applied Physiology and Medicine. Seattle. USA (Spencer) - Imperial College, London, UK !Kitney) - Fac, W, TUE (Van de Vosse, Janssen, Van Steenhovent

BULAGE D

OVERZICHT VAN DE NATUURKUNDIGE PROMOTIES IN 1994

BULAGEE

OVERZICHT VAN DE WETENSCHAPPELUKE OUTPUT IN 1994

tli1

BULAGED

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE PROMOTIES 25 maart

17 rnei

25 rnei

26 rnei

. 28 juni

7 augustus

6 september

1994

27 september

Graaf de, M.J. A New Hydrogen Particle Source Promotor(en): prof.dr.ir. D.C. Schram, prof.dr.ir. H.L. Hagedoom TUE, 1994, pp. 129

190ktober

DeIbez, I.L. The Azimuthally Varying Field Racetrack Microtron Promotor(en): prof.dr.ir. H.L. Hagedoom, prof. dr. ir. W.J. Witteman TUE, 1994, pp. 152

Peters, P.J.M. Electrical Transport Properties of the Two-Dimensional Electron Gas on Liquid Helium in High Magnetic Fields Promotor(en): prof. dr. A.T.A.M. de Waele, prof. dr. H.M. Gijsman (em.) TUE, 1994, pp. 150

270ktober

Webers, G.A. Design of an Electron-Optical system for a 75 MeV RaceTrack Microtron. - Implementations on Magnet Pole Shape Promotor{en): prof.dr.ir. H.L. Hagedoom, prof.dr. G.J. Ernst rUE, 1994, pp. 101

Velasco Fuentes, D.U. Two-Dimensional Vortices with Background Vorticity Promotor(en): prof.dr.ir. G.J.F. van Heijst, prof.drjr, L. van Wijngaarden TUE, 1994, pp. 164

7 december

Flor, 1.B. Coherent Vortex Structures in Stratified Fluid Promotor(en): prof.dr.ir. G.J.F. van Heijst, prof.dr.ir, A.A. van Steenhoven TUE, 1994, pp. 160

Voncken, A.P.I. Adiabatic Expansion of 3He in Supertluid 4He Promotor(en): prof. dr. A. T.A.M. de Waele, prof.dr. H.M. Gijsman (em.) TUE, 1994, pp, 102

13 december

Peeters, A.G. High Power RF Heating and Nonthermal Distributions in Tokamak Plasmas Promotor(en): prof.dr.ir. T.1. Schep, prof. dr. F.W. Sluijter TUE, 1994, pp. 142

20 december

StoffelS-Adamowicz, E. Electrons, Ions and Dust in a Radio-Frequency Discharge Promotor(en): prof.dr. F.J. de Hoog, prof. dr. F.W. Sluijter rUE, 1994, pp. 245

20 december

Stoffels, W. W. Electrons, Ions and Dust in a Radio-Frequency Discharge Promotor(en): prof.dr. F.J. de Hoog, prof. dr. D.C. Schram TUE, 1994, pp. 245

Blok, M.W.I. Dynamisch optimaal investerings- produktie- en dividendbeleid Promotor(en): prof.dr.ir. P.M.E.M. van der Gdnten, prof.dr. P.A. Verheijen TUE, 1994, pp. 206

Munnik, F. Accuracy Evaluation of Absolute Calibration in Thick-Target PIXE Promotor(en): prof.dr. M,I.A. de Voigt, prof.dr.ir. I.I.M. de Goeij TtTE, 1994, pp. 152 Meeusen, G.J. Plasma Beam Depostion of Amorphous Hydrogenated Silicon Promotor(en): prof. dr. ir. D.C. Schram, prof.dr.ir. H.L. Hagedoom TUE, 1994, pp. 144 Eggenkamp, P.I.T, Carrier Concentration Dependence of the Magnetic Properties of Snl-xMnxTe Promotor{en): prof.dr.ir. W.J.M. de Jonge, prof.droir. K. Kopinga TUE, 1994, pp. 102

t~

BULAGEE

1.

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE

gerubriceerd naar werkeenheid 1. Evenwichtsmodellen en transport in plasma's 2. Elernentaire processen in ga.sontIadingen 3. Atomaire en optische wisselwerking

WETENSCBAPPELUKE OUTPUT 1994

Toelichting Te beginnen met dit verslag, is de weteoschappelijke output Diet meer onderscheiden in de rubrieken 'voorwaardelijk' en 'Diet-voorwaardelijk' gefinancierd onderzoek. De volgorde van plaatsing van de programma-output is bepaald door de cnde-nummers van de

kostenplaatsen (= vakgroepen) vo!gens het financieel boekingssysteem ROSS. Er is getracht te voldoen aan de VSNU-ricbtlijn om wetenschappelijke publikaties te onderscheiden in publikaties met en wnder referee-systeem. SUb. 1 = onderworpen aan referee-systeem; Sub. 2 = niet onderworpen aan referee-systeem. Gebleken is echter, dat deze rich!lijn Diet eenduidig interpreteerbaar is! Daamaast kent dit overzicht: Vakpublikaties Overige onderzoek-outpm

Programma: TIlE NAT 201.90.32 PLASMA-, ATOOM- EN MOLECUULFYSICA (PAM) van de vakgroep Deeltjesfyska, ND

(waaronder afstudeerverslagen) (waaronder voordrachten en andere niet-bibliografisch naspeurbare aktiviteiten)

1.1. Evenwichtmodellen

en t!'JUW)ort in plasma's

DlSSERTATIES Graaf, M.J. de: A oew hydrogen particle source. Promotor(en): prof.dr.ir. D.C. Schram, prof.dr. A.W. Kleyn. TUE (1994) pp 129

Meeusen, G.I.: Plasma beam deposition of atnOrphous hydrogenated silicon. Promotor(en): prof.dr.ir. D.C. Schram, prof.dr.ir. H.L. Hagedoorn. TUE (1994) pp 144 WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES 1.

Beulens. J.J.; Gastineau. C.; Guerrassimov, N.; Koulidiati. J.; Schram, D.C.: Atomic and molecular emission spectroSCOpy on an expanding argon/methane plasma. Plasma Chern. and Plasma Processing 14 (1994) 15-42.

PrograJl!lW!' s 1.

Plasma-, Atoom- en Molecuulfysica

TUE.NAT 201.90.32

2.

Kemfysische Technieken

TUE.NAT 203.90.32

voormalige groep 'Experimentele Kernfysica'

18 30

3.

Theoretische Natuurkunde

TUE.NAT 207.90.32

31

4.

Systeem- en Regeltechniek

TUB.NAT 310.95.32

36

5.

Transport van Massa, Impuls en Energie

TUE.NAT 202.90.32

38

6.

Gecondenseerde Materie

TUE.NAT 205.90.32

7.

Fysische Informatica

TUE.NAT 311.95.32

70

8.

Didaktiek Natuurkunde

TUB NAT 312.95.32

72

9.

Natuurkunde en Samenleving

TUE.NAT 314.95.32

74

Buuron, AJ.M.; Otorbaev, D.K.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Absorption spectroscopy on the argon first excited state in an expanding thermal arc plasma. Phys. Rev. B ~ (1994) 1383-1393. Buuron, A.J.M.; Beulens, J.I.; Meeusen, G.J.; Sanden. M.C.M. van de; Schram, D.C.: Fast deposition of amorphous hydrogenated carbon and silicon layers. J. of Appl. Polymet Sci. Appl. Polymet Symp. ~ (1994) lIS·121. Dahiya, R.P.; Graaf, M.J. de; Severens, R.I.; Swelsen. H.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Dissociative recombination in cascaded arc generated Ar-Nl and Nl expanding plasma. Phys. Plasmas .1 (1994) 2086-2095. Meeusen. G.J.; Dahiya, R.P.; Sanden. M.C.M. van de; Dinescu, G.; Zhou Qing. Meulenbroeks, R.F.G.; Schram. D.C.: On expanding recombining plasma for fast deposition of a-Si:H thin films. Plasma Sources Sci. TechnoJ.l (1994) 521·527.

2

3

Meulenbroeks. R.F.G.; Steenbakkers, M.F.M.; Qing. Z.; Sanden. M.C.M. van de; Schram. D.C.: Four ways 10 determine the electron density in low-temperature plasmas. Pbys. Rev. E!2 (1994) 2272-2275.

Kulumbaev, E.B.; Lelevkin. V.M.; Semenov, V.F.; Otorbaev, D.K.; Schram, D.C.: N'J.ItIerical experiments in the technological process. Proc. First Scientific Conference of Kyrgy:t Russian (Slavic) University. Bishkek. 19-20 mei 1994. p. 5.

Meulenbroeks. R.F.G.; Heijden. P.A.A. van der; Sanden, M.C.M. van de; Schram. D.C.: Fabry-perot line shape analysis on an expanding cascaded arc plasma in argon. 1. Appl. Pbys. 1l (1994) 2775-2280.

Kulumbaev. E.B.; Lelevltin. V.M.: Otorbaev. D.K.; Semenov. V.F.; Schram, D.C.: Modelling of gas flowing and heating in the cascaded arc and technological chamber. Proc. of Int. Coni.• Blshkek. Kyrgyutan. 14-17 juni 1994. 66-67.

Meulenbroeks. R.F.G.: Beek. A.J. van; Helvoort. A.J.G. van; Sanden. M.C.M. van de; Schram. D.C.: Argon-hydrogen plasma jet investigated by active and passive spectroscopic means. Pbys. Rev. E!2 (1994) 4397-4406.

Otorbaev, D.K.; Buuron. A.l.M.; Gielen, I.W.A.M.; Sanden, M.C.M. van de; Schram. D.C.: Absorption spectroscopy measurements of alOmic and molecular carbon population demities in an expanding thermal arc plasma. . . . , Proc. 5tb European Cant. on Diamond, Diamond-like and Related Matenals, II CIOCCO, Itali!. 2530 september 1994. p. 9048.

Mullen.I.A.M. van der; BenoY. D.A.; Fey, F.H.A.G.; Sijde, B. van dec; Vlcek. 1.: Saba equation (or lWo-temperature plasmas: Theories. experimental evidence. and interpretation. Pbys. Rev. E

~

(1994) 3925-3934.

Otorbaev, D.K.; Buuron, A.J.M.; Guerassirnov. N.T.; Sanden. M.C.M. van de; Schram. D.C.: SpectrOSCOpic measurement of atolnic hydrogen level populations and hydrogen dissociation degree in expanding cascaded arc plasmas. J. Appl. Phys. 1.§ (1994) 4499-4510. Qing, Z.; Goo, M.J. de; Sanden, M.C.M. van de; Otorbaev. D.K.; Schram. D.C.: Experimental charactemation of a hydrogen/argon cascaded arc plasma source. Rev. Sci. Instrum. ~ (1994) 1469-1471. Sanden. M.C.M. van de; Bercken. R. van den; Schram. D.C.: The heating mechanism of electrons in the shock front of an expanding plasma. Plasma Sources Sci. Techno\.l (1994) 511-520. Sanden, M.C.M. van de; Regt. 1.M. de; Schram, D.C.:

The behaviour of heavy particles in the expanding plasma jet in argon. Plasma Sources Sci. Techno\. 1 (1994) 501-510. Schram, D.C.; Mullen, J.A.M. van der; Sanden, M.C.M. van de: Plasma processing and chemistry. 21st Bur.Conf. on control Fusion and Plasma Physics,1§ (1994) B6S-B78.

6th Int. Symp. Production and Neutralization of Negative 10m and Beants. Uptown. New York, USA,1992: Grsaf, M.1. de; Qing. Z.; Rooij, G. van; Sanden. M.C.M. van; Schram. D.C.; Heeren. R.M.A.; Kleyn. A.W.: Rotational and gas temperatures in a surface conversion negative ion source. Proc. AlP. 588·594. Heeren, R.M.A.; Goo. M.J. de; Meyler, D.B.; Ciric. D.; Hopman, H.l.; Kleyn. A.W.: Sputtering in surface conversion negative ion sources. Pree. AlP, 3-15.

Sanden. M.C.M. van de; Schram, D.C.; Gielen. I.W.A.M.; Buuron, A.l.M. Buuron. Meeusen, G.l.; Severens, RI.: Fast plasma deposition with the thermal plasma expansion technique. Eight Gaseous ElectroniCS Meeting. Canberra. Australiil. 7-10 febman 1994. Symp. Plasma-en gasontladingsfysica NNV. Lunteren. 29-30 maar! 1994: _ BenoY. D.A.; Fey. F.H.A.G.; Mullen. J.A.M. van der; Vegter. K.: On the modelling of the QL-lamp. Abstracts p. 31. Beurskens. M.N.A.; Meulenbrocks, R.F.G.; Engeln. RA.H.; Sanden. M.C.M. van de; Mullen. I.A.M. vander; Schram. D.C.: Thomson-Rayleigh verstrooiing aan een supersonisch expanderende ArfH2 plasma bundel. Abstracts p. 24. Brussaard. GJ.H.; Schsepkens, M.; Severens. R.I.; Sanden. M.C.M. van de; Schram, D.C.: Analyse van optische eigenschappen van a-Si:H lagen. Abstracts p. 30. Fey. F.H.A.G.; Gansewinkel, RMJ. van; Benoy. D.A.; Mullen. I.A.M. van der; Vegter.

K.: Meting van de kinetiek van QL-lampen. Abstracts p' 31. Fey. F.H.A.G.; Boom. EJ. van den; Timmermans. E.A.H.; Jookers. J.; Mullen. JAM. vander: Rookgasanalyse met cen Inductief Gekoppeld Plasma. Abstracts p. 17. Gielen. J.W.A.M.; Sanden. M.C.M. van de; Schram, D.C.: Ben nieuw onlWerp voor koolstofdepositie aan de TU Eindhoven. Abstracts p. 27. Gielen. I.W.A.M.: Sanden, M.C.M. van de; Schram. D.C.: De invloed van fluor op koolstofdepositie. Abstracts p. 28. Gielen. I.W.A.M.; Sanden. M.C.M. van de; Schram. D.C.: The influence of tbe addition of CF4 on the deposition of a CH-Iayer using the expanding thermal plasma technique. p.4018

4

5

Jonkers, J.; Timmermans, E.A.H.; Boom, E-1. van den; Fey, F.H.A.G. Mullen, J.A.M. van der: Microgolf geinduceerde plasma's als excitatiebron voor moleculaire rookgas-analyse. Abstracts p. 32. Otorbaev. D.K.: Buuron, A.J.M.; Gielen, I.W.A.M.; Sanden. M.C.M. van de; Schram, D.C.: Absorption and sinrulated emission between the electronic states of molecule in an expanding plasma. Abstracts p. 22. Otorbaev. D.K.; Buuron. A.J.M.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Atomic radicals ground state density determination in a recombining plasma using visible absorption spectroscopy. Abstracts p. 13. Qing. Z.; Otorbaev, D.K.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Role of molecular processes in the inversion of hydrogen level popUlation in recombining plasma. Abstracts p. 23. Regt, I.M. de; Grootte, F.P.J. de; Mullen, J.A.M. van der; Schram, D.C.: Thomson-verstrooiingsexperimenten aan een lnductief Gekoppeld Plasma. Abstracts p. 23. Regt, J.M. de; Tas, R.D.; Mullen, I.A.M. van der; Schram, D.C.: Zware deeltjestemperaturen en 4s-dichtheden in cen inductief gekoppeld argon plasma gemeten m.b.v. laserdiode-absorptie. Abstracts p. 24. Sanden, M.C.M. van de; Bailey m, A.D.; Gregus, I.A.; Gottscho, R.A.: Scaling of Si and GaAs trench etch rates with aspect ratio, feature width and substrate temperature. Abstracts p. 15. Severens, R.I.; Dinescu, Gh.; Brussaard, GJ.H.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Emission spectroscopy of an expanding cascaded arc Ar:H2:SiH. plasma. Abstracts p. 30. Snoeijer, A.I.; Engeln. R.A.H.; Meulenbroeks, R.F.G.; Mullen, I.A.M. van der; Schram, D.C.: UF-metingen aan 4s-4p systeem in een argonplasma. Abstracts p. 25.

c..

Qing, Z.; WeYers, I.C.A.; Graaf, M.J. de; Otorbaev, D.K.; Sanden. M.C.M. van de; Schram, D.C.: Role of negative ions in the investigation of hydrogen level populations in expanding cascaded arc plasmas. Fifth European Workshop on the Production and Application of Light Negative Ions, Dublin, Ieeland, March 23-25. 1994. Book of Abstracts. lngesonn. L.C.; Pickalov, V.V.: Dorure. A.J.M.; Schram. D.C.: Observation of MHD phenontena with the visible light tomography system on RTP. 21st BPS Conf. on Controlled Fusion and Plasma Physics, MontpeIlier, Frankrijk, 27 juni-l juli 1994. Europhys. Conf. Abstracts 1m (1994) 1316-1319.

International Symp. on Heat and Mass Transfer Under Plasma Conditions, Cesnte, Turkije. 4-8 juli 1994: Otorbaev. D.K.; Zheenbaev, N.Z.: Catalytic properties of the surfaces in respect of generation of CO;. molecules in the plasma. Book of Abstracts p. 28. Otorbaev, D.K.; Buuron, A.I.M.; Guerassimov, N.T.; Gielen. J.W.A.M.; Sanden. M.C.M. van de; Schram, D.C.: Atomic hydrogen level populations and hydrogen dissociation degree in expanding thermal plasma. Book of Abstracts p. 57. Benoy, D.A.; Mullen, J.A.M. van der; Schram, D.C.: On the influence of ionization-recombination and radiative losses in thermal plasma modelling. Book of Abstracts p. 57. Mullen, I.A.M. van der; Fey, F.H.A.G.; Benoy, D.A.: The effect of droplet evaporation on the emission of an ICP. Book of Abstracts p. 57. Twelfth European Sectional Conference on the Atomic and Molecular Physics of Ionized Gases (ESCAMPIG), Noordwijkerhout, 23-26 augustus 1994: Dinescu, G.; Severens, R.I.; Sanden. M.C.M. van de; Brussaard, S.; Schram, D.C.: On the excitation of Balmer lines in Ar/SiM... ArlHz' ArIHiSiH. cascaded arc expansion plasmas. Europhys. Conf. Abstracts.lll!i (1994) 242-243. Engeln, R.A.H.; Meulenbroeks, RF.G.; Snoeijer, A.J.; Mullen, J.A.M. van der; Schram. D.C.: UF measurentents in an expanding argon plasma. Europhys. Conf. Abstracts t8E (1994) 328-329. Gielen, l.W.A.M.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Deposition of amorphous carbon layers with addition of CF4 using an expanding thermal plasma. Europhys. Conf. Abstracts .llI!i (1994) 370-371. Meulenbroeks, R.F.G.; Engeln, R.A.H.; Beurskens, M.N.A.; Box, C.; Sanden, M.C.M. van de; Mullen. I.A.M. van der; Schram, D.C.: Recirculation and arc effects in argon-hydrogen expanding cascaded arc plasmas. Europhys. Conf. Abstracts .llI!i (1994), 430-431. Otorbaev, D.K.; Sanden, M.C.M. van de; Buuron. A.J.M.; Gielen, I.W.A.M.; Schram, D.C.: Absorption and stimulated emission between the electronic states of C and Cz radicals in an expanding thermal plasma. Europhys. Conf. Abstracts .llI!i (1994) 246-247. Otorbaev, D.K.; Buuron, A.l.M.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Atomic radical ground state density determination in a recombining plasma using visible absorption spectroscopy. Europhys. Conf. Abstracts .llI!i (1994) 438-439. Otorbaev, D.K.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Hydrogen kinetics in plasma chemistry. Europhys. Conf. Abstracts .llI!i (1994) 41-46.

6 Qing. Z.; Kulumbaev. B.B.; Semenov. V.F.; Lelevldn. V.M.; Otorbaev. D.K.; Sanden. M.C.M. van de; Schram. D.C.: Experimental and theoretical characterization of the cascaded arc thennal plasma source in argon and hydrogen. Europhys. Conf. Abstracts 1m (1994) 428-429. Qing. Z.; Sanden. M.C.M. van de; Otorbaev, D.K.: Eerden. M.; Oraaf, M.J. de; Weyers, J.C.A.; Schram. D.C.: Inversion of population in an expanding H2 plasma. Europhys. Cont. Abstracts 1m (1994) 434-435. Regt, I.M. de; Engein. R.A.H.; Oroone. F.P.I. de; Mullen, I.A.M. van der; Schram, D.C.: Electron density and electron temperature measurements on an inductively coupled plasma. Europhys. Conf. Abstracts 1m (1994) 288-289. Severens, R.I.; Sanden. M.C.M. van de; Brussaard, O.I.H.; Schaepkens. M.; Mecusen, G.I.; Schram. D.C.: Expanding cascaded arc plasma beam deposition of a-Si:H for photovoitaic cells. Europhys. Cont. Abstracts 1m (1994) 386-387. Timmermans. E.A.H.; Rodero. A.; Quintero. M.C.; lookers, J.; Fey, F.H.A.O.; Sola, A.; Gamero. A.; Mulien. ].A.M. van der: Microwave induced plasmas as excitation sources for molecular spectroscopy Part I: the case of high (atmospheric) pressure. Europhys. Conf. Abstracts 1m (1994) 191-192. Timmermans. EAH.; Rodero. A.; Quintero. M.C.; lookers. J.; Fey. F.H.A.O.; Sola. A.; Gamero. A.; Mullen. J .A.M. van der: Microwave induced plasmas as excitation sources for molecular spectroscopy Part II: the case of low (reduced) pressure. Europhys. Cont. Abstracts 1m (1994) 19:3-194. Fourth Int. Cont. on Plasma Surface Engineering. Garmisch-Partenkirchen. Duitsland. 19-23 september 1994: Breda. J.H. van; Dias, A.G.; Haije. W.O.; Schram. D.C.; Simulation of a triode plasma assisted chemical vapour system. Proc. p. 43. Sanden, M.C.M. van de; Schram. D.C.: Physics of plasma deposition and plasma surface interaction. Froc. p. 2. Severens, R.I.; Oraaf, M.I. de; Uzendoom. L. van; MUllllik, F.; Meijers, H.J.M.; Kars. H.; Sanden. M.C.M. van de: Cleaning of iron archaeological artefacts by cascaded arc plasma treatment. Froc. p. 69. 41st Nat. Symp. American Vacuum Society. Denver. CO, USA. 24-28 oktober 1994: Gielen. J.W.A.M.; Sanden. M.C.M. vande; Buuron, A.J.M.; Schram. D.C.: Deposition of a·C:H layers using an expanding Ar/~HICF4 plasma. Abstracts p. 153. Severens, R.I.; Sanden. M.C.M. van de; Meeusen, 0.1.; Schram, D.C.: Fast deposition of a-Si:H for solar cell application. Abstracts p. 135. Otorbaev. O.K.; Qing. Z.; Berden, M.; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Role of negative ions in hydrogen level population in the recombining expanding plasma. Bull. Am. Phys. Soc. 12 (1994) 1497.

7 Regt, J.H. de; Engeln, R.A.H.; Mullen. J.A.M. van der; Schram, D.C.: Thomson scattering experiments on a 100 MHz argon inductively coupled plasma. Bull. Am. Phys. Soc. 39 (1994) 1450.

VAKPUBLIKATIES Oraaf. M.J. de; Lierop, H.R.M. van; Sanden, M.C.M. van de; Schram, D.C.: Ben plasma decltjesbron voor grote flux atomaire, en aodere radicalen. NEVACblad. jaargang 32. or. 4, (1994) 17-83. Fey. F.H.A.O.; Mullen. J.A.M. van dec: Avontuurlijke fysica. NTvN 60/5 (1994) p. 71 At'studeerverslagen Rooij van, O.J.: Doppler shifted Balmer alpha spectroscopy on lET neutral beams. Boom van den. H.L.G.J.: Analyse van verbrandingsgassen met behulp van ecn Inductief Gekoppe\d Plasma. Beurkens. M.N.A.: Thomson-Rayleigh scattering on a free expanding argon/hydrogen plasma jet for detection of recumbination mechanisms. Brussaatd. O.J.H.: Hydrogen Content of Plasma Beam Deposited Amorphous Hydrogenated Silicon. Kampen van, P.I.J.: The 3& and 3p photoabsorption spectra of K II and Ca III. Snoeijer, A.J.: Totale deexcitatie-metingen van aangeslagen argonatomen in een argonplasma. Timmermans, E.A.H. Microwave induced plasmas as excitation sources for molecular spectroscopy.

Box. C.: OES and CARS on an expanding argon/hydrogen plasma jet. Vos. H.P.C.: Microwave Induced Plasmas (MIPs).

9

8 OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT

Otorbaev. D.K.: Role of negative ions in hydrogen level population in the recombining expanding plasma. Plasma Colloquium of the Heinrich-Heine Universit§t Dilsseldorf. DQsseldorf. DuilSland, 29 november 1994.

Voordrachten Benoy, D.A.: On the influence of ionization-recombination and radiative losses in thermal plasma modelling. Seminar on Heat and Mass Transfer under Plasma Conditions, Cesrne. Turkije, 4-8 juli 1994.

Regt. I.M. de: Research 011 iductively coupled plasma at Eindhoven University of Technology. Department of Chemistry. Indiana University, Bloomington. USA. 140ktober 1994.

Brussaard. O.l.H.:

Infrared characterization of plasma beam deposited amorphous silicon. Bijeenkornst NOZfPV-zonnecellengroep. Delft. 15 september 1994. Fey. F.H.A.G.: Rookgasanalyse met een inductief gekoppeld plasma. Invited talk. Symp. Plasma-en gasontladingsfysica NNV. Lunteren, 29-30 maart 1994. Gielen. 1.W.A.M: Fast deposition and characterisation of amorphous carbon layers. NEVAC. Arnhem, Nederland. 4 februsri 1994. Mullen, J.A.M. van der:

The effect of droplet evaporation on the emission of an

rcp.

Regt. I.M. de: Thomson scattering experiments on an ICP calibrated by Raman scattering. 47th Gaseous Electronic Conference. Gaithersburg. MD, USA. 18-21 oktober 1994. Regt. I.M. de: Thomson scattering on an inductively coupled plasma. Plasma Colloquium of the Heinrich-Heine Universit§t DQsseldorf. Dusseldorf. Duitsland. 29 november 1994. Sanden, M.C.M. van de: Deposition of a-Si:H. Bijeenkomst NOZlPV-overieggrnep zonnecellen, Eindhoven. 27 januari 1994.

Invited talk, Seminar on Heat and Mass Transfer under Plasma Conditions, Cesrne. Turkije, 4-8 juli 1994.

Sanden, M.C.M. van de: Fast plasma deposition with the thermal plasma expansion technique. Invited talk. Eight Oasenus Electronics Meeting. Canberra, Australii!. 10 februari

Mullen, I.A.M. van der: Global and specific active spectroscopy on flowing plasmas. Invited talk, 3rd European Congress on Thermal Plasma Processes, Aachen, Duitsland. 19-21 september 1994.

1994.

Otorbaev, O.K.: Atomic radicals ground state density derermination in a recombining plasma using visible absorption spectroscopy. Invited talk, Symp. Plasma-en gasontladingsfysica NNV, Lunteren. 29-30 rnaan 1994. Otorbaev. D.K.: Atomic hydrogen level popUlations and hydrogen dissociation degree in expanding thermal plasma. Seminar on Heat and Mass Transfer under Plasma Conditions. Cesrne, Turkije, 4-8 juli 1994. Otorbaev. O.K.: Hydrogen kinetics in plasma chemistry. Invited talk. Twelfth European Sectional Conference on the Atom~ and Molecular Physics of Ionized Gases (ESCAMPIG). Noordwijkerhout, 23-26 augustus 1994. Otorbaev. D.K.: Homogeneous and heterogeneous hydrogen kinetics in plasma chemistry. Invited talk. Plasma Seminar of the Plasma Technology Research Center, Sherbrooke. Canada, 24 oktober 1994.

Sanden. M.C.M. van de: Role of negative ions in the investigation of hydrogen level popUlations in expanding cascaded arc plasmas. Fifth European Workshop on the Production and Application of Light Negative Ions, Dublin. lerland, 23-25 ntaart 1994. Sanden. M.C.M. van de: Scaling of Si and OaAs trench etch rates with aspect ratio. feature width and substrate temperature. Symp. Plasma-en gasontladingsfysica NNV. Lunteren. 29-30 maart 1994. Sanden, M.C.M. van de: Emission spectroscopy on an expanding AriSiHiH2 plasma. PECO meeting. Paris. Frankrijk. 18 mei 1994. Sanden. M.C.M. van de: Deposition of amorphous carbon by a cascaded DC arc jet plasma source. NKT Research Center. Brondby. Denemarken. 1 augustus 1994. Sanden. M.C.M. van de: Physics of plasma deposition and plasma surface interaction. Invited talk, Fourth Int. Conf. on Plasma Surface Engineering, Garrnisch- Partenkirchen, Duitsland. 19-23 september 1994.

10 Sanden, M.C.M. van de: Fast deposition of a-Si:H. State University at Albany, New York, USA, 19oktober 1994.

11 1.2. El~ processen in gasontladingen

DISSERTATIES Sanden, M.C.M. van de: Fast deposition of a-Si:H for solar cell application. Invited talk. 41st Nat. Symp. of the American Vacuum Society, Denver, CO, USA. 24-28oktober 1994. Sanden, M ..C.M. van de: Fast deposition of a-Si:H. National Renewable Energy Lab, Golden Colorado. USA. 3 november 1994. Sanden, M.C.M. van de: Plastna studies of a cascade arcplastna source. Invited talk. Colloquium In-Situ Monitoring and Diagnostics of Plasma Processes, Mol. Belgi!. 18 november 1994. Schram, D.C.: Plasma processing and chemistry. Invited talk. 21st EPS Conference on Plasma Physics and Controlled Fusion. Montpellier, Prankrijk. 27 juni-l juli 1994. Schram. D.C.: Fast plasma deposition with the expanding plasma beam method. Invited talk. Plasma Colloquium of the Institute for Plastna Research of the University of Stuttgart, Stuttgart. Duitsland, 7 juli 1994. Schram. D.C.: Fast deposition and surface modification with plasmas. Invited talk. Berliner Seminar tiber Plasmaphysik. Berlijn, Dnitsland. 11 november 1994. Severens. RJ.: Plastna beam deposition of a-Si:H deposition: recent progress. Bijeenkomst NOZIPV zonnecellengroep, Utrecht. Nederland, 19 mei 1994. Severens, RJ.: An expanding thermal plasma for deposition of a-Si:H. Institute of Atomic Physics. Boekarest. Roemenie, 18 november 1994. Severens, R.I.: An expanding thermal plastna for deposition of a-Si:H. Plasma Colloquium of the Heinrich-Heine Universitiit DUsseldorf, DUsseldorf. Duitsland, 29 november 1994.

Stoffels. E.; Stoffels. W.W.: Electrons, ions and dust in a Radio-frequency discharge. Promotor(en): E. Stoffels: prof. dr F.J. de Hoog. prof. dr F.W. SIuijter. Co-promotor: dr.ir. G.M.W. Kroesen Promotor(en): W.W. Stoffels: prof. dr F.I. de Hoog. prof. dr ir D.C. Schram. Co-promOlor : dr.ir. G.M.W. Kroesen TUE (1994) pp 246.

WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES

1. Boufendi. L.; Hermann. I.; Bouchou\e. A.; Dubreuil, B.; Stoffels. E.; Stoffels, W.W.; Giorgi,

M.L. de: Study of initial dust formation in an Ar-SiH., discharge by laser induced particle explosive evaporation. J. Appl. Phys. ~ (1994) 148-153. Haverlag, M.; Stoffels, E.; Stoffels, W.W.; Boer, I.H.W.G. den; Kroesen, G.M.W.; Hoog, FJ. de: High-resolution infrared spectroscopy applied to powder formation, plasma transport and surface processes. Jpn. J. Appl. Phys. II (1994) 4202-4207. Haverlag, M.; Stoffels. E.; Stoffels. W.W.; Kroesen, G.M.W.; Hoog. P.J. de: Measurements of radical densities in radio-frequency fluorocarbon plasmas using infrared absorption spectroscopy. J. Vac. Sci. Technol. All (1994) 3102-3108. Kersten, H.; Snijkers, R.I.M.M.; Schulze. J.; Kroesen, G.M.W.; Deutsch. H.; Hoog, F.J. de: Energy transfer from radio frequency shesth accelerated CF)" and Ar+ ions to a Si wafer. Appl. Pbys. Lett. 64 (1994) 1496-1498. Kroesen. G.M.W.; Stoffels, W.W.; Stoffels. E.; Haverlag, M.; Boer, I.H.W.G. den; Hoog. F.I. de: Negative ions and particle formation in low-pressure halocarbon discharges. Plasma Sources Sci. Techno!. (1994) 246-251.

a

Stoffels. W.W.; Stoffels, E.; Kroesen. a.M.W.; Haverlag, M.; Boer, J.H.W.G. den; Hoog. F.I.

de: Infrared spectroscopy of a dusty RF plasma. Plastna Sources Sci. Techno!. ~ (1994) 320-324.

13

12 Stoffels. E.; Stoffels. W.W.; Vender. D.; Kroesen. G.M.W.; Hoog, F.I. de: Laser-particulate interactions in a dusty RF plasma. IEEE Transactions on Plasma Science ~ (1994) 116-121. Kroesen. G.; Stoffels. E.; Stoffels, W.; Haverlag, M.; Boer, H. den; Hoog. F. de: High resolution infrared spectroscopy applied to powder formation. plasma lranspon and surface processes. 2nd International Conference on Reactive Plasmas and 11th Symposiutn on Plasma Processing. Yokohama, Japan. 19-21 januari 1994. Proceedings p. 7-12. 12th European Sectional Conference on the Atomic and Molecular Physics of Ionized Gases, Noordwijkerhout, 23-26 augustus 1994: Haverlag, M.; Stoffels. W.W.; Stoffels, E.; Kroesen. G.M.W.; Hoog, P.I. de: High resolution infrared spectroscopy of etching plasmas. Europbysics Conference Abstracts.l.8.E (1994) 25-28. Stoffels, E.; Stoffels. W.W.; Ven, M.l.W.M. van de; Daemen, I.T.F.; Kroesen, G.M.W.; Hoog, F.I. de: Photodetachment in a dusty SiH. RF discharge. Europhysics Conference Abstracts .l.8.E (1994) 73-74. Vender. D.; Stoffels, E.; Stoffels. W.W.; Kroesen, G.M.W.; Hong, F.I. de: Density profiles of the charged species in a low pressure oxygen plasma. Europhysics Conference Abstracts.l.8.E (1994) 155-156. Stoffels, W.W.; Stoffels. E.; Vender, D.; Kando, M.; Kroesen. G.M.W.; Hoog, F.I. de: Negative ions in an oxygen RF plasma. Europhysics Conference Abstracts.l.8.E (1994) 157-158. Snijkers, R.I.M.M.; Kamp. L.P.J.; Kroesen, G.M.W.; Sluijter, F.W.; Hoog, F.I. de: Analytical description of the electric field in the sheath of a high frequency RF discharge. Europbysics Conference Abstracts .l.8.E (1994) 169-170. Adamowicz T.M.; Hoog. F.I. de: Optogalvanic effect in a Ne-Ar Townsend discharge. Europhysics Conference Abstracts ~ (1994) 319-320. Rain, M.; Grift. M. van de; Kroesen. G.M.W.; Snijkers, R.I.M.M.; Hoog, F.I. de: Laser induced fluorescence measurements of argon ion velocities in a low frequency RF discharge. Burophysics Conference Abstracts lim (1994) 330-331. Stoffels. E.; Stoffels. W.W.; Verbeek. N.H.; Kroesen. G.M.W.; Hoog. F.I. de: CH+ emission in the sheath of a CHF, RF discharge. Europhysics Conference Abstracts.l.8.E (1994) 476-477. 47th Annual Gaseous Electronics Conference, Gaithersburg, MD, USA, 18-21 oktober 1994: Hong, P.I. de: Measurement of negative ions in plasmas. Bull. Am. Phys. Soc. 12 (1994) 1446. Kroesen, G.M.W.; Stoffels. W.W.; Stoffels. E.; Hong, P.J. de: Photodetachment in a dnsty RF discharge. Bull. Am. Phys. Soc. 2.2 (1994) 1447. Stoffels, W.W.; Stoffels. E.; Kroesen, G.M.W.; Hoog. F.I. de: Photodetacbment in a dnsty SiR. rf discharge. Bull. Am. Pbys. Soc. 12 (1994) 1496.

Symposiwn Plasma- en Gasontladingsfysica NNV. Lunteren. 29-30 maan 1994: Snijkers, R.1.M.M.; Kroesen, G.M.W.; Hoog. F.1. de: Nagenoeg zelf-consistente, analytische beschrijving van het elektrisch veld in de grenslaag van een hong frequent rf plasma. Abstracts p. 13. Stoffels. W.W.; Stoffels. E.; Vender. D.; Kando, M.; Kroesen. G.M.W.; Hoog, FJ. de: Kinetiek van negatieve iODeD in een lage druk radiofrequente outlading in zuurstof. Abstracts p. 14. Pljpers, A.G.M.; Tolsma. L.D.; Mullen. 1. v.d.; Hoog. P.I. de: Partic1e-in-Ce1l (PIC) simulaties van bet startgedrag van hoge-druk gasoutladingen. Abstracts p. 25. Vender, D.; Surendra. M.: Collisionless electron heating in RF sheaths. Abstracts p. 26. Stoffels, E.; Stoffels, W.W.; Haveriag. M.; Kroesen. G.M.W.; Hoog, PJ. de: Plasrnachemie van een CCl~l etsplasma. Abstracts p. 28. Ven, M.1.W.M. van de; Stoffels. E.; Stoffels, W.W.; Haverlag. M.; Kroesen. G.M.W.; Hoog, F.I. de: Elektronen, iODeD en stofdeellJes in een silaan rf plasma. Abstracts p. 29. Haverlag, M.; Stoffels, E.; Stoffels. W.W.; Kroesen. G.M.W.: Hong. F.1. de: Infrarood absorptiemetingen in rf fIuor-koolstof plasma's. Abstracts p. 29. Vender, D.; Snijkers. R.J.M.M.; Kroesen. G.M.W.; Hoog, F.I. de: The third peak in 'bimodal' ion energy distributions. 41st Nat. Symp. American Vacuum Society. Denver. CO. USA. 24-28 oktober 1994.

Abstracts p. 226.

VAKPUBLIKATIES Kok, C.J.G.M. de: Ontwerp van een HR" -Iaserscanner. IVO-verslag. (VDFING 94-16, oktober 1994) Afstudeeryers1agen Nienhuis. G.l.: Spectrnscopic investigations of a low pressure RF-plasma. Pijpers. A.G.M.: Simulation of the take-over process in bigh-pressure discharge lamps: an engineering model. Rodenburg. F.E.G.: Model van een He-Cu holle-kathode-outlading als lichtversterker.

15

14 OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT

1.3. Atomaire en optjsche wjsselwerkjng

Vgord!'achten WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES Haverlag, M.: High-resolution infrared spectroscopy of etching plasmas. 12th European Sectional Conference on the Atomic and Molecular Physics of Ionized Gases, Noordwijkerhout, 24 augustus 1994 (invited paper). Hoog, F.J. de: Measurement of negative ions in plasmas. 47th Annual Gaseous Electronics Conference, Gaithersburg, MD, USA, 18 oktober 1994 (invited paper).

KroeseD, G.M.W.: High resolution infrared spectroscopy applied to powder formation, plasma transport and surface processes. 2nd International Conference on Reactive Plasmas and 11th Symposium on Plasma Processing. Yokohama, Japan. 19 Januari 1994 (invited paper). Micropowder prooessing using low pressure plasma technology. Kick-off meeting Brite-Euram Project, Orleans, Frankrijk, 2 mei 1994 Plasma and surface interactions in low pressure high density plasmas. EMA-Universitiit, Fachbereich Physik. Greifswald. Duitsland, 120ktober 1994 Photodetachment in a dusty SiB. rf discharge. 47th Annual Gaseous Electronics Conference, Gaithersburg, MD, USA, 21 oktober 1994. Powders in plasmas: industrial applications. Los Alamos National Laboratories, Los Alamos, NM, USA. 31 oktober 1994. Progress review report on BE-project #7328. Semi-annual meeting Brite-Euram Project, Barcelona. Spanje. 3 november 1994. Snijkers, RJ.M.M.: Nagenoeg zelf-consistente. analytische beschrijving van het elektrisch veld in de grenslaag van een hoog frequent rf plasma. Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica NNV, Lunteren, 29 maar! 1994. Stoffels. E.: Technical progress of the previous BE-project 1992-1994. Kick-off meeting Brite-Euram Project, Orleans, Prankrijk, 3 mei 1994. Stoffels. W.W.: Kinetiek van negatieve ionen in een lage druk radiofrequente onUading in zuurstof. Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica NNV, Lunteren. 30 maart 1994. Measurements of the particle charge Semi-annual meeting Brite-Buram Project. Barcelona. Spal'\ie, 4 november 1994. Vender. D.: The third peak in 'bimodal' ion energy distributions. 41st National Symposium American Vacuum Society, Denver, CO, USA. 26oktober 1994.

L Doery, M.; Widmer, M.; Bellanca. J.; Vredenbregt, E.; Bergeman, T.; Metcalf. H.: Energy Bands and Bloch .States in lD Laser Cooling and Their Effects on the Velocity Distribution. Phys. Rev. Lett. 11 (1994) 2546-2549 Hoogerland. M.D.; Bie. H.P.P. de; Beijerinck. H.C.W.; Leeuwen. K.A.H. van; Straten. P. van der; Vredenbregt. B.J.D.; Metcalf, H.J.: Porce and Diffusion Measurements in Sub-Doppler Laser Cooling. Phys. Rev. Lett. 11 (1994) 3332-3335. Aardema, T.G.; Nijnatten, EJ. van; Beijerinck, H.C.W.: Excitation transfer for Xe"('PJ+N~ in the eV energy range: double potential crossing for N:z{B,v'=5). Chern. Phys. 1M (1994) 273-281.

Joosten, GJ.P.; Vugts, M.J.M.; Spruijt, H.l.; Senhorst. H.A.l .• Beijerinck. H.C.W.: Dynamics of ion-assisted etching in the Si(lOO)lXeP/Ar+ system on a time scale 100 p.s-l000 s. J. Vac. Sci. TechnoL A 12 (1994) 636-647. Boom. W.; Op de Beek. S.S.; Galen, R.A.M.L. van; Huijsmans. PJ.J.: Beijerinck, H.C.W.; Verhaar. B.J .: Energy-resolved intramultiplet mixing in the electron-volt range for Ne ....{(2p)·(3p)}+He. Phys. Rev. A ~ (1994) 4660-4675 Vugts, M.J.M.; Joosten, GJ.P.; Oosterum, A. van; Senhorst. H.A.J.; Beijerinck, H.C.W.: Spontaneous etching of Si(100) by XeF2: Test case for a new beam surface experiment. J. Vac. Sci. TecJmol. All (1994) 2999-3011. Beijerinck. H.C.W.: Laser-Cooled Bright Atomic Beams. 1994 Joint April Meeting of The American Physical Society and the American Association of Physics Teachers, Washington DC. USA. 18-22 april 1994. Bull. Am. Phys. Soc. ~ (1994) 1116.

14th International Conference on Atomic Physics. Boulder, USA. 31 juli5 augustus 1994: Koops. R.; Schleich. W.; Beijerinck. H.C.W.; Leeuwen, K.A.H.: Photon number measurements in an optical cavity: Design and experiment. Abstracts IF-6 (2 p.) Aardema, T.G.; Knops, R.M.S.; Beijerinck, H.C.W.: Isotropic light slowing of metastable Ne* at 180 K. Abstracts IH-14 (2 p.) Deery. M.; Vredenbregt, E.; Bergeman, T.: Quantum dynamics and cooling of atoms in ID standing wave laser field: Anomalous effects in Doppler cooling. Abstracts 2H1S (2 p.)

17

16 Widmer. M.; Bellanca, M.J.; Doery. M.; Vredenbregt, E.; Metcalf., H.: Transient laser cooling in the quantum regime. Abstracts 2H 16 (2 p.) Beijerinck, H.C.W.; Leeuwen. K.A.H. van; Hoogerland. M.D.. Driessen, I.P.1.; Vredenbregt, E.I.D.: Laser-cooled bright atomh: beams. Abstracts 2HI7 (2 p.) 5th European Quantum Electronics Conference. Amsterdam, 28 aug.-2 sept. 1994: Koops, R.; Schleich. W.; Beijerinck, H.C.W.; Leeuwen, K.A.H.: Measuring small photon numbers in an optical cavity; Design of an el!pCriment. Abstracts p. 128-129. Vredenbregt. E.I.D.; Beek, 1.T.M. van; Driessen, I.P.I.; Hoogerland, M.D.; Leeuwen, K.A.H. van; Beijerinck. H.C.W.: An atomic beam brightener with a 1600-fold increase in intensity for Ne*. Abstracts p. 182. Aardema. T.G.; Koops, RM.S.; Beijerinck, H.C.W.: Isotropic light slowing of metastable Ne" at 80 K. Abstracts p. 194. European Research Conference 1994 Series: Electronic and Atomic collisions: Processes at Low and Ultralow Energies. Giens. Frankrijk. 10-15 sept, 1994: Beijerinck. H.C.W,; Leeuwen. K.A.H. van; Hoogerland. M.D.; Driessen. J.P.] .• Vredenbregt, EJ,D. Laser-cooled Bright Atomic Beams: Application to Optical Collisions. Abstracts 136. Op de Beek, 5.5.; Driessen, J.P.J.; Beijerinck, H.C.W.; Verhaar, B.l.: 4-vector correlation experiment for Ne** + He using laser-cooled bright atomic beams. Abstracts 137. Aardema, T.G.; Knops, R.M.S.; Beijerinck, H.C.W.: Isotropic Light Slowing of Metastable Ne* at ISO K. Abstracts P38. Koops, R.; Schleich. W.; Beijerinck, H.C.W.; Leeuwen, K.A.H. van: measuring small photon numbers in an optical cavity: Design of an experiment. Poster European Research Conference on Quantum Optics, Davos, Zwitserland. september 1994.

Najaarsvergadering van de sectie atoomfysica en quantumelektrooica, NNV, Lunteren. 17-18 november 1994: Altena, F.; Leeuwen, K.A.H. van; Beijerinck, H.C.W.: Oiodelasers met 'Grating Feedback Cavity': cen terreinverkenning. Boer, A.C. den; Leeuwen, K.A.H. van; Beijerinck, H.C.W.: Hoogverrnogen diodelasers voor laserkoeling. Koops, R.M.S.; Beijerinck, H.C.W.; Leeuwen, K.A.H. van: Photon Number Measurements by Atomic Beam Deflection. Op de Beek, S.S.; Knoors, N.H.A.J.; Driessen. I.P.I.; Beijerinck. H.C.W.; Verhaar. B.I.: 4-vector correlation experiment for Ne**+He using laser-cooled bright atomic beams.

VAKPUBUKATIES GEMINl-raPJ)Orten: GEMIN13: Randvoorwaarden voor cen nieuwe bundellijn. H.J.L. Megens &. H.C.W. Beijerinck. GEMINI 5: Voorstel voor buodellijn. H.C.W. Beijerinck. GEMINI 6: Enmer-cumpressor voor GEMINI. K.A.H. van Leeuwen. GEMINI 7: Zeeman effect en axiale kooling voor R". H.C.W. Beijerinck. GEMINI 8: Randvoorwaarden bij automatisering. H.C.W. Beijerinck. GEMINI 9: Vacuumhuishouding van nieuwe bundellijn. H.C.W. Bcijerintk. GEMINI 10: Bundelprofiel van collimator. H.C.W. Beijerinck. GEMINI 15: Veranderingen en verplaatsing van Spuit 11. E.I.D. Vredenbregt. GEMINI 16: Faseplan. E.1.D. Vredenbregt, J.P.I. Driessen. GEMINI 17: Optimalisering vacuumhuishouding bundellijn. H.C.W. Beijerinck. GEMINI 18: Lin-perp-Iin nakoeling. E.J.D. Vredenbregt. GEMINI 19: Suh-Doppler kooling na EMOC. EJ.D. Vredenbregt. GEMINI 20: Ideel!n voor de detectorkamer van Spuit 12. E.I.D. Vredenbregt. GEMINI 23: Randvoorwaarden bij aankoop turbopompen Edwards vs. Balzers. L.H.A.M. van Moll. GEMINI 25: Intensiteit Koude Bran. E.J.D. Vredenbregt. GEMINI 26: C.C.D.-camera's. H.C.W. Beijerinck.

Afstudeerverslgen Vugts. M.J.M.; Eurlings, M.F.A.; Verschueren, G.LJ.; Hermans, L.J.F.; Beijerinck, H.C.W.: Temperature dependent reaction kinetics for the Si/XeF2 system. 41st Nat. Sym. of the American Vacuum Society, Denver, CO, USA, 24-28 oktober 1994. Abstracts p. 258.

Peters, A.C.: Frequentieversterntning van diode-lasers.

Knops, RM.S.: Vugts, M.J.M.; Eurlings, M.F.A.; Verschueren, G.LJ.; Beijerinck, H.C.W.: Dosis- en flux-afbankelijkheid van de SilXeF2 reactie. Tweedaags Symposium Plasma- en Gasontladingsfysica, Lunteren, 29-30 maar! 1994. Abstracts p. 35.

Afrenunen van een Ne*-bundel met isotroop laserlicht. Eurlings, M.F.A.: Dynamica van de SiF.-reactielaag bij het ctsen van Si(100) met XeF1• Beek van,I.T.M.: GEMINI bundellijn. Testen en optimalisatie van de laser-collimator. Vonken, E.P.A.: Quantum Monte Carlo simulatie van twee-niveau atomen in een coherent Iichtveld.

19

18 Asten van. C.: Excilatie-overdrachtsprocessen van Xe*fpo

». Kr*"fD~ + N.<X.v·=O).

WETENSCHAPPEUJKE PUBLIKATIES 1.

OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT Voordrachten Beijerinck, H.C.W.: Atomic beams go back to school: the new ABC. Colloquium Natuur- en Sterrenkunde, VU, Amsterdam, 2 maar! 1994 Laser-Cooled Bright Atomic Beams. 1994 Joint April Meeting of The American Physical Society and the American Association of Physics Teachers. Washington. DC. USA. 19 april 1994. Leeuwen. K.A.H. van: Fundamental and applied laser 'cooling' in Eindhoven. Universitit Ulm. Duitsland. 10 januari 1994. Observing the quantization of the electromagnetic field in an optical cavity. Universitit Ulm. Duitsland. 12 december 1994. Vredenbregt. E.J.D.: An atomic beam brightener with a 1600-fold increase in imensity for Ne*. 5th European Quantum Electronics Conference. Amsterdam. 1 september 1994

Botman, J.I.M., Delhez, 1.L.; Hagedoom. H.L.; Kleeven. W.J.G.M.; Knoben. M.H.M.; Timmennans. C.I.; Webers. G.A.; Ernst. G.J.; Verschuur. J.W.J.; Witteman. W.J.: Developments of the TEUFEL injector racetrack microtron. Nuc!. Instr. Meth. in Phys. Res. A341 (1994) 402406. Cunningham. R.H.; 5amen. R.A. van; Grondelle. J. van; Mangnus. A.V.G.; Uzend90m. van: Metal-calalysed Alkylation of Pentene to Hexane. I. Chern. Soc .• Chem. Conunun. (1994) 1231-1232.

L.J.

Cmmingham. R.H.; Mangnus. A.V.G.; Gronde1le. J. van; Santen, R.A. van: MetaI-caIalysed alkylation of alkenes. Catalysis Today 21 {1994} 431439. Dijlc. P.W.L. van; Uzendoom. L.J. van; Koning. M. de; Bobbert. P.; Haeringen. W. van; Voigt. M.J.A. de: Stopping powers for channeled helium ions in silicon using electron densities from bandstructure calculations. Nuc!. Instr. and Meth. in Phys. Res. B85 (1994) 55]-555. Uzendoom. L.I. van: High energy ion scattering and recoil spectrometry in applied material's science. Analytica Chimica Acta 297 (1994) 55-72.

2. Programma: TUE NAT 203.90.31 KERNFYSISCHE TECHNIEKEN (KFI) van de vakgroep DeeltjesCysl.ca. NO DlSSERTATIES

Delhez, J. L. The Azimuthally Varying Field Racetrack Microtron . Pl'omotor(en): prof. dr. ir. H.L. Hagedoom en prof. dr. ir. W.J. Witteman co-promotor: dr. l.I.M. Dotman. TUE (1994) pp 166. Murmik. F. Accuracy Evaluation of Absolute Calibration in Thick-Target PIXE Promotor(en): prof. dr. M.J.A. de Voigt en prof. dr. ir. J.J.M. de Goeij TUE (1994) pp 157. Webers, G.A. Design of an electron-optical system for a 75 MeV Race-track Microtron - Implications on pole shape design Promotor(en): prof. dr. ir. H.L. Hagedoom en dr. GJ. Ernst co-promotor: dr. U.M. Botman TUB (1994) pp 111.

Uzendoom. LJ. van; Niemantsverdriet. I.W.; Severens, RJ.: Dijk. P.W.L. van; Voigt. M.I.A. de: Applications of cyclotron based ion scattering. Nucl. Instr. and Meth. in Phys. Res. 889 (1994) 114-121. Klein. S.S.: Rljken. H.A.: Dijk. P.W.L. van; Voigt. M.J.A. de: High-resolution elastic recoil depth profiling using alpha-panicle beams: CERDA-TOF. Nucl. Instr. and Meth. in Phys. Res. B85 (1994) 655-659. Klein, 5.S.; Rijlcen. H.A.; Tolsma, H.P.T.: Voigt. M.J.A .. de: Elastic recoil selection by pulse shape analysis. Nud. Instr. and Meth. in Phys. Res. B85 (1994) 660-663. Stok. P.D.V. van der; Berlc. P.M. van den; Declcers, R.T.C.; Vijver, Y.A.S.R. van de; Botman. J.I.M.; Timmermans. C.I.: Object-Oriented Design for Accelerator Control. IEEE Transactions on Nuclear Science, 41 (l994) 200-208. Venier. M.; Xi. B.; Botman. J.I.M.; Come. M.: Design of a bypass line for an undulator for the storage ring EUTERPE. Nuc!. Instr. and Meth. in Phys. Res. A341 (1994) ABS 15 - ABS 16.

Aan

: Ir. W. Boogaerdt, Bibliotheek fac. N

Van

: J.L.e. van Rest

Betreft

: Verslag 1994

Hierbij ontvangt u een exemplaar van Verslag 1994.

20

21

Veneijden. W.; Kemper. A.H.; Mutsaers. P.H.A.; Voigt, M.J.A. de: The Data Acquisition System of the Eindhoven Scanning Proton Microprobe. IEEE Transactions on Nuclear Science 41 (1994) 97·101.

Leeuw. R. de; Borman. J.; Maanen. I. van; Timmermans. C.; Hagedoom, H.L.: A 10 MeV Iqjection Beam Transport Line for a Racetrack Microtron. Prot. of the 4th European Particle Accelerator Conference, London (1994) 2417-2419.

Botman. U.M.; Tinunermans. C.J.; Xi. B.; Heller, H.; Hagedoom. H.L.; Brinkgreve. P.; Dekkers, E.; Moerel, 1.:

Leeuw. R. de; Coppens. 1.; Kleeven. W.; Timmermans. C.; Botman. J.; Knoben. W.: Design Study for the Accelerating Cavity of the Racetrack Microtron Eindhoven. PrOt. of the 4th European Particle Aceelerator Conference, London (1994) 2092·2094.

Dipole design for the EUTERPE storage ring. PrOt. 15th (1993) Particle Accelerator Confereoce. IEEE, 1993/4.2892-2894 (niet opgenomen bij output 1993). Carlo Delhez and Wiel Kleeven: Canonical Treatment of an Azimuthally Varying Field. Racetrack Microtron. Part. Ace. 42/2. 1993. 101·121 (Diet opgenomen bij output 1993). Delhez. J.L.; Nijboer. R.I.; Eijndhoven. S.1.L. van; Borman, J.l.M.; Kleeven, W.J.G.M.: Coupling between the Transverse and Longitudinal Motion in an AVF Racetrack Microtron. Prot. 4th Eur. Particle Accelerator Conference (1994) 1039-104l. Delhez.l.L.; Kleeven. W.l.G.M.: Hagedoorn. H.L.; Borman, J.I.M.; Webers. G.A.: Example Application for the HamiltoDian Description of an Azimuthally Varying Field Racetrack Microtron. PrOt. 15th (1993) Particle Accelerator Conference. Washington D.C., IEEE 1993/3. 2065-2067 (niet opgeoomen bij output 1993).

Delhez. J.L.; Hofman, I.M.A.; Botman. J.J.M.; Hagedoorn. H.L.; Kleeven, W.J.G.M.; Webers, G.A.: An Analytical Treatment of Self Fields in a Relativistic Bunch of Charged Particles in a Circular Orbit. PrOt. 15th (l993) Panicle Accelerator Conference. Washington D.C .• IEEE. 1993/5.3423-3425 (niet opgeoomen bij output 1993). Delhez, J.t.: AVF Microtrons. International TEMPUS Workshop on General Accelerator Application, Jillich, Research Center. Institute for Nuclear Physics, 6-10 September 1993. Lecture notes (1994) 205·216. Heide. J.A. van der; Rubingh, M.l.A.; Kleeven, W.r.G.M.; Borman. J.I.M.; Timmermans. c.r.; Hagedoom, H.L.: Calculations and Model Measurements for the Euterpe Cavity. PrOt. 1993 Particle Accelerator Conference, 2. 1072·1074 (niet opgenomen bij output 1993). Uzendoom. L.J. van; Niemantsverdriet. l.W.; Voigt, M.J.A. de: Quantitative Surface Analysis of Model Catalysis bY Rutherford Backscattering Spectrometry. NIOK overzichtsbtmdel "Catalysis Research in the Nerherlands', part 1 (1994) 302-304. Editor: NIOK (Nederlands Instituut voor Onderzoek aan Katalysatoren), Eindhoven. Kleeven, W.l.G.M.; Borman, 1,I.M.; Coppens. I.E.; Delhez, 1.L.; Hagedoom. H.L.; Heide,

I.A. van der; Knoben, M.H.M.; Leeuw. R.W. de; Timmermans, C.J.; Bouman. A.F.M.; Verschuur. l.W.: The Accelerating Cavity of the TEUFEL Racetrack Microtron. Prot. of the 4th European Particle Accelerator Conference, London (1994) 2095-2097.

Leeuw. R.W. de: Transfonning a Medical Linac for Polymer Irradiation, and for Injection into a Microtron. International TEMPUS Workshop on General Accelerator Application, Jillich, Institute for Nuclear Physics of the Research Center. sept. 6-10, 1993. Lecture notes (1994) 217·229. Leeuw. R.W. de; Borman. 1.I.M.; Wassink. C.: Cavity modelling for the CCL. Transparancies of the Second General ESS Meeting. Report ESS 94-6-M. nov. 1994 (Editor K. Bongard.t). Mutsaers. P.: Cyclotron Use for Analytical Methods. International TEMPUS Workshop on General Accelerator Application, lillich, Institute for Nuclear Physics of the Research Center. sept. 6-10. 1993. Lecture notes (1994) 256-269 (Diet opgenomen bij output 1993). Stok, P.D.V. van der; Berk, F. van den; Deckers. R.; Vijver, Y. van de; Borman, J.I.M.; Delhez. 1.L.; Timmermans. C.l.: Control Software for EUTERPE. Prot. 1993 Panicle Accelerator Conference, IEEE 1993/3. 18:zo..1822 (niet opgeoomen bij output 1993). Webers, G.A.: LeuDissen. L.H.A.; Borman, 1.I.M.; Hagedoorn, H.L.; Delhez. J.L.: Electron optical properties of the Eindhoven Race-track microtron. Prot. of the 4th European Particle Accelerator Conference, London (1994) 14()()..1402. Webers. G.A.; Delhez. J.L.; Borman, 1.l.M.; Hagedoorn. H.L.: Optical Design of the 75 MeV Eindhoven Racetrack Microtron. PrOt. of the 4th European Particle Accelerator Conference. London, IEEE, 1993/3,2062·2064. (Diet opgenomen bij output 1993). Wetzels, S.F.C.L.; Tinunermans. c.r.; Webers, G.A.; Schellekens, P.H.J.; Botman, 1.1M.; Hagedoorn, H.L.: Geodetic concept for the Storage Ring EUTERPE. Prot. of the 4th European Particle Accelerator Conference, London, IEEE, 1993/4, 2927-2928. (Diet opgenomen bij output 1993).

Xi. B.; Botman. 1.I.M.; Derksen, A.T.A.M.; Kemper. A.H.; Timmermans, C.J.; Hagedoorn, H.L.: Magnetic Performance of the EUTERPE Ring Dipole. PrOt. 4th EPAC (1994) 2232-2234. Xi, B.; Borman. I.I.M.; Laar.l. van; Tinunermans. C.1.; Hagedoom. H.L.: Estimation of Collective Effects for the EUTERPE Ring. PrOt. 1993 Part. Ace. Conf.• IEEE 199315, 3645-3647 (Diet opgenomen bij output 1993).

22

23

Xi, B.; Botman. J.f.M.; Hagedoom, H.L.; Kemper. A.: A Method of Combining Bunches using a By-Pass System of a Storage Ring. EPAC94. 4m European Particle Accelerator Conference, London (1994) 1400-1402.

Leeuw, R. de; Batman, J.; Maanen I. van; Timmermans, C.; Hagedoom, H.L.: A 10 MeV Beam Transport Line 10 Facilitate Injection into a Racetrack Microtron. EPAC94, 4th European Particle Accelerator Conference, London. 27 June to 1 July 1994. Conference guide, p. 36 (TUP35B(2», (Book of) ABSTRACTS p. 79.

WETENSCHAPPELlJKE PUBLlKATIES

Leeuw. R. de; Coppens, J.; KleeveR, W.; Timmermans, C.; Botman. J.: Knoben, W: Design Study for the Accelerating Cavity of the Racetrack Microtron Eindhoven. EPAC94. 4th European Particle Accelerator Conference. London, 27 June to July 1994, Conference guide, p. 12 (MOPllW), (Book of) ABSTRACTS p. 27.

2.

DeJhez, J.; Cox. M.; Botman. I.; Hagedoom, H.; Kleeven, W.; Webers. G.: Recurrent Higher-Order Calculations of the Reference Trajectory Ihrough an AVF Dipole Magnet in a Racetrack Micrntron. EPAC94. 4th European Accelerator Conference. London. 27 June to 1 July 1994, Conference, Guide. p. 55 (WEP13W) en (Book of) ABSTRACTS, p. 128. Ernst. 0.1.; Witteman, W.J.; Verschuur, J.W.I.; Mola. R.F.X.A.M.; Derle, B.M. van; Bouman, A.P.M.; Botman. J.I.M.; Hagedoom, H.L.; Delhez. J.L.; Kleeven. W.l.G.M.: The "TEU-FEL' project. Book of Abstracts. Sixth Conference on Infrared Physics CIRP-6. Ascona, ltalit!. juni 1994 (Infrared pbysics and technology). Graaf. MJ. de; Severens. R.I.; Uzendoom, L.J. van; Munnik. F.; Meijers. H.l.M.; Kars. H.; Sanden. M.C.M.; Schram. D.C.: Cleaning of iron archeological artefacts by cascaded arc plasma treatment. Book of Abstracts. 4th International Conference on Plasma Surface Engineering. GarmischPartenkirchen. September 1994.

MangUIIS, A.V.G.; Uzendoom, L.J. van; Goeij. JJ.M. de; Voigt, M.J.A. de: A BOO Detector for Catalysis Studies with Positron Emitters. Book of Abstracts. IEEE Nuclear Science Symposium and Medical Imaging Conference, Norfolk. Virginia (USA), 1-5 Nov. 1994. Mangnus, A.V.G.: Uzendoom, LJ. van; Goeij. I.l.M. de; Cunningham. R.H.; Santen. R.A. van; Voigt. M.J.A. de: A BOO Detector for Positron Emission Profiling in Catalysts. Book of Abstracts, 13th International Conference on the Applications of Accelerators in Research and Industry, Demon. Texas, U.S.A .. 7-10 November 1994. Nljboer. R.; Delhez, J.; Eijndhoven. S. van; Botman, J.; Kleeven. W.: Coupling Between Transverse and Longitudinal Motion in an A VF RaCetrack Microtron. EPAC94. 4th European Particle Accelerator Conference, London, 27 June to 1 July 1994. Conference guide. p. 56 (WEPI4W), (Book of) ABSTRACTS p. 128. Venier, M.; Conte. M.; Xi Boling; BOIman. J.l.M.: Electron Optical Requirements for a Smal!-Undulator Beam Line Seetion of the Euterpe Storage

Ring. Hardeveld. R.M. van; Ooedbloed. M.; Muijsers, J.C.; Uzendoom. L.J. van; Kuipers. E.W.: Niemantsverdriet, J. W.: Deposilion of Thin Layers of Inorganic Salts from Solution by Spin Coating. Book of Abstracts. 41st National Symposium of tbe American Vacuum Society, Rochester. Sept. 94. Hassel, J.G. van; Uzendoom, L.J. van: Hydrogen incorporated in ~-wave down stream depOSited SiOl • SOTAPOCS XXI. State-of-the-Art Program On Compound Semiconductors. Book of Abstracts, Miami Beach. Florida. Oct. 9-14, 1994. K1eeven, W.; Botman, J.; Delhez, 1.; Hagedoom, H.; Knoben, M.; Kooy, A.: Beam Loading of Transmission Cavities for RF Amplitude and Phase Control. EPAC94. 4th European Particle Accelerator Conference, London. 27 June to 1 July 1994, Conference guide p. 12 {MOP lOW). (Book of) ABSTRACTS p. 27. Kleeven. W.; Botman, 1.; Coppens. 1.; Delhez. J.; Hagedoom, H.; Heide,J. van der; Knoben, M.; Leeuw, R. de; Timmermans. C.: The Accelerating Cavity of the TEUFEL Racetrack Microtron. EPAC94, 4th European Particle Accelerator Conference, London, 27 June to 1 July 1994. Conference guide, p. 13 (MOP12W), (Book ot) ABSTRACTS p. 27.

EPAC94. 4th European Particle Accelerator Conference. London. 27 June to I July 1994. Conference guide. p. 29 (TUP38F(1». Verhoef. B.A.W.; Frederik. P.M.; Bomans, P.H.H.; Vusse, G.l. van der; Mulsaers. P.H.A.; Lepper, E.C.P. de; Voigt, M.l.A. de: X-ray microanalysis of light elements in the ischemic and reperfused rat heart. Book of Abstracts. 4th International conference on nuclear microprobe technology and applications, Shanghai. China, 10-14okl. 1994. Webers. G.A.; Leunissen, L.H.A.; Delhez. 1.L.. Botman. H.M.; Hagedoorn. H.L.: Eleetron-optical Properties of the Eindhoven Race-track Micrntron. EPAC94, 4th European Particle Accelerator Conference. London, 27 June 10 1 July 1994, Conference guide, p. 60 (THPI2B), (Book of) ABSTRACTS p. 138. Xi, B.; Botman. l.I.M.; Derksen, A.T.A.M.; Kemper, A.H.; Timmennans, C.l.; Hagedoom. H.L.: Magnetic Performance of EUTERPE Ring Dipoles. EPAC94. 4th European Particle Accelerator Conference. London, 27 June to 1 July 1994. Conference guide, p. 33 (TUP49W(I). Xi, B.; Botman, J.I.M.; Hagedoom. H.L.: A Method of Combining Bunches using a By-pass System for a Storage Ring. EPAC94. 4th European Particle Accelerator Conference. London. 27 June to 1 July 1994. Conference guide, p. 36 (TUP34B(2)}. (Book of) ABSTRACTS p. 79.

2S

24 VAKPUBLIKATIES

Botman, U.M., Timmermans, C.I.:

Janssen, I.: OUibratie van de HPGe-detector. TUB, VDFINK 94.49.

Accelerators in the TUE cyclotron building. Tijdschrift van bet Nederlands Elektronica- en Radiogenootschap 59/4 (1994) 141-144.

Kremers, R.: De geodesie van EUTERPE; analyse meetnetwerk.

Heide. I.A. van der: Hoogfrequent versnelling in cyclotrons. Tijdschrift van het Nederlands Elektronica- en Radiogenootschap 59/4 (1994) 145-149. Kemper, A.H.: Ben systeern van voedingen voor de buigmagneten in een opslagring voor elektronen. Tijdschrift van het Nederlands E1ektronica- en Radiogenootschap 59/4 (1994) 161-165. Leeuw, R. de; Coppens, J.E.: Linear standing wave accelerators in the gigahertz regime. Tijdschrift van bet Nederlands Elektronica- en Radiogenootschap 59/4 (1994) 151-159. Leeuw, R.W. de; Coppens, I.E.: Linear standing wave accelerators in the gigahertz regime. Tijdschrift van bet Nederlands Elektronica- en Radiogenootschap 59/4 (1994) 151-154.

Interne rapporten Cox, M.G.D.M.:

Recurrent Calculations of Higher-Order Components in the Reference Trajectory through an AVF Magnet. Intern rappon BUT. VDFINK 93.39 (1993) (niet opgenomen bij output '93). Derksen, A.: Computer calculations on misalignments and field errors of dipoles and quadrupoles. EUT, VDF/NK 94.04. Derksen, A.; Xi, B.: Klitsie. G.: Measurement Repon on the Second Prototype Dipole Magnet. EUT, VDPINK 94.40. Fiedler. H.: Bedieningsinstructie LINACS. BestraJingsunit. TUE, VDFINK 94.48. Graus,I.M.H.: Modificatie LINACIO ten behoeve van de injectieketen van EUTERPE. TUE, VDFINK 94.08. Graus.l.M.H.: Bedieningsinstructie LINACIO. TUE. VDFINK 94.46. Hofman,I.M.A.: Analytische methaden ter bepaIing van zelfkrachten in een centripitaai versnelde gel aden deeltjesbunch. EUT. VDFINK 93.09 (1993) (niet opgenomen bij output '93).

TUB, VDFINK 94.09.

Leeuw, A.A.K. de: A study on misalignments in a racetrack microtron. EUT, VDF/NK 93.08 (1993) (niet opgenomen bij output '93). Leeuw. R.W. de: A magnetron as a source of RF-power for RTME? EUT. VDFINK 94.10. Mangnus. A.V.G.: MICROAC Users' guide. EUT, VDFINK 94.37. Schoranus, P.: A Cryogenically Cooled Single Crystal BGO/Ge Anti-Cornpton Spectrometer. EUT. VDFINK 94.03. Theuws. W.H.C.: History and Status Quo of EUTERPE. EUT. VDF/NK 94.47. AfU!,ldeerverslagen Kaandorp. D.W.: Metingen van de eerste Townsend coeffici!nt van DME. CO, en DMElCO, (60/4O) tot velden van 500 V/cm.Torr. Schulten, G.I.C.M.:

Charged Panicle Activation Analysis. Determination of the Boron and Carbon concentratiou in Silicon. Carbon and Aluminium samples. Beurden van, L.F.C.N.H.: Channeling mel boog cnergetische lonenbundels. Bouw en in bedrijfstellen van een nieuwe UHVverstrooikamer. Brongersma, M.L.: Synthesis and Optical Characterization of Si nano-clusters in an SiOl matrix. Jaegers, L.I.M.: Elastic Recoil Detection Analysis With He Ions. Simulatious and applications to materials analysis.

Coppens,I.E.: Design Study for the Accelerating Cavity of the Race-Track Microtron Eindhoven.

26

27

Dankers, R.I.: Het berekenen en meten van aberratiecoi!fficienten, bet ontwerpen van een achrOntatisch microbundelsysteeln en bet bepalen van bet bundelspotprofiel.

Dijk. P.W.L. van; Uzendoom, L.I. van; Voigt, M.I.A. de: Strained layer analysis with high energy ion channeling. Vergadering sektie K van de NNV, ECN Petten, oktober 28, 1994.

Groot de, E.H. mw.: Menging van Helium en Stikstof door Diffusie en Dispersie in een Zandkolom.

Hagedoorn, H.L. Accelerators in the past and in the future. NUPECC workshop on the future of Nuclear Applications, Dourdan, France, Pebr. 1994.

Jacobs, R.l.M.H.: NBS and NFS Analysis for Microbearn Experiments. General accuracy evaluation and development and implementation of an analysis program. Leunissen. L.H.A.: Linear and non-linear effects on the electron-optical trajectories of the race-track microtron Eindhoven. Rem, A.I.: An alternative irradiation lI1etbod for photodynamic therapy in the oral cavity using the integrating sphere effect. Verbakel. W.P.A.R.: A gamma-ray telescope for on-line measurements of low boron concentrations in a bead phantom forBNCT. Simons. D.: Pulse Shape Discrimination with a Multi-Parameter Data-Acquisition Systen\. Theuws, W.H.C.: Beam Position Monitoring and Beam Positioning in the Racetrack Microtron Eindhoven.

Keuzenkarnp. M.B.: Beam current measurements on a Compact Isochonus Low Energy cyclotron. OVERlGE ONDERZOEK-OUTPUT Voordrachten Botrnan, ].I.M.: Extraction from cyclotrons. Part of course 'Cyclotrons, Linear Accelerators and their Applications'. CERN Accelerator School (CAS), IBM International Conference Centre. La Hulpe. Belgil!. 28 april - 5 mei 1994. Invited lecture.

Heide, I.A. van der: Hoogfrequent vennogen in circulaire versnellers. Ned. Elektronica- en Radiogenootscbap, 426ste werkvergadering. Eindhoven 16 sept. 1994. IJzendoom. L.J. van: Applications of Higb Energy Ion Scattering in Materials Science. NATO Advanced Study Institute, Application of Particle and Laser Beam in Material Technologies. Chalkidiki, Greece, 17 May 1994. invited lecture. IJzendoom. L.l. van: Cmnputer SiInulation of RBS spectra: RUMP. Worksbop (Lecture and training). NATO Advanced Study Institute, Application of Particle and Laser Beams in Material Technologies. Greece. Chalkidiki, 8-21 May 1994. IJzendoom. L.I. van; Steinbauer. E.: COll1puter Simulation of Ion IlI1plantation: TRIM. Workshop (Lecture and Training), NATO Advanced Study Institute, Applications of Particle and Laser Beams In Material Techniques, Greece, Chalkidiki. 8-21 May 1994. IJzendoom, L.J. van: 3D-analyse met ionenbundels1 TUE CANVAs-dag. Eindhoven. 18 november 1994. KeII1per, A.H.: Ben SYSleeln van voedingen voor de elektromagneten in een opslagruill1te vonr elektronen. Ned. Elektronica- en Radiogenootscbap, 426ste werkvergaderlng, Eindhoven, 16 sept. 1994. Leeuw. R.W. de; Botman, J.I.M.; Wassink. C.: Cavity modelling for the CCL. ESS Workshop. Ancona (It.). 5-8 oktober 1994.

Leeuw, R.W. de: Ontwerp en consttuctie van hnogfrequent versnelsttucturen in bet GHz-gebied. Ned. Elektronica- en Radiogenootscbap, 426ste werkvergadering, Eindhoven, 16 sept. 1994.

Botll1an. l.I. M.: Deeltjesversnellers in bet Cyclotrongebouw van de TUE. Ned. Elektronica- en Radiogenootscbap, 426ste werkvergadering. Eindhoven 16 sept. 1994.

Mass, A.J.H.; Simons. D.P.L.; Klein. S.S.; Voigt, M.l.A. de: Recoil Spectrometry with He-projectiles using Pulse Sbape Discrimination (PSD). Vergadering NNV. sektie K. ECN Petten, oktober 28, 1994.

Botman, I.: FEL-plans at EUTERPE. Workshop 'Beyond Classical Lasers and Synchrotron Radiation', WCW, Amsterdam. 15 dec. 1994.

Tros, G.H.J.; Jansen, I.P.W.; Meijer. R.I. de: ,\,"Ray Measurements of Naturally Occurring Radioactivity. Vergadering NNV, sektie K, ECN Petten, oktober 28. 1994.

28

29

Mangnus, A.V.G,; Dzendoom, L.J. van; CIlIU1ingbam, R.H.; Santen, R,A. van; Goeij, I.I.M. de; Voigt, M.l.A. de: A BOO detector for Positron Emission Profiling in catalysts. 13th International Conference on the Applications of Accelerators in Research and Indnstries, Denton. Texas, USA. 7-10 nov. 1994.

OraIC, M.J. de; Severens, R.I.; Uzendoom, L.l. van; Munnik, F.; Meijers, H.l.M.; Kars, B.; Sanden, M.C.M.; Schram, D.C.: Cleaning of iron archeological artefacts by cascaded arc plasma treatment. 4th International Conference on Plasma Surface Engineering, Garmisch Partenkirchen, sept. 1994. (zie ook bij ETP)

Verhoef, B.: Analyse van diverse kationen in spierweefsel met behulp van de micro protonbundel techniek. Wetenschappelijke Dag RlJTUE, Maastricht, RL, 2 maart 1994.

Hardeveld. R.M. van; Gunter, P.L.I.; Heesakkers, B.; Muijsers. J.C,; Kuipers. E,W,; IJzendoom. L.J. van; Niemantsverdriet. l.W.: Model Catalysts for Surface Investigations: Nanometer Particles on Flat Substrates.

Verhoef, B.A.W.; Frederik. P.B.; Bamans, P.H.H.; Vusse, G.1. van der; Mutsaers, P,H.A.; Lepper. E.C.P. de; Voigt. M.I.A. de: X-ray microanalysis oflight elements in the ischemic and reperfused rat heart. 4th International conference on nuclear microprobe technology and applicatiolts. Shanghai. China. 10-140ktober 1994.

Kleeven, W.; Batman. 1.; Coppens. I.; Delhez. J.; Hagedoom. H.; Heide. J. van der; Knoben. W.; Leeuw, R. de; Timmermans, C.: The Accelerating Cavity of the TEUFEL Racetrack Microtron. EPAC94. 4th European Particle Accelerator Conference. London. 27 June to 1 July. 1994.

Voigt, M.l.A. de: Analytical Techniques for industrial application. NUPECC workshop on the future of Nuclear Applications. Dourdan, France, feb. 1994. Voigt, M.I.A. de: Deelgesfysica als onverrnoede bron voor meuwe materialen. In het kader van lezingencyclus 'Ondememen en technologie', Eindhoven, WTCE. 7 april 1994. Voigt. M.I.A. de: Ontwikkeling van nieuwe kemfysische technieken voor materialenonderzoek en- karakterising. In het kader van bet symposium 'Nieuwe experimenten, technieken en toepassingen in de kernfysica en de hoge energiefysica', vooljaarsvergadering NNV, Utrecht, 8 april 1994. Voigt. M.J.A. de: Rijken, H.A.; Klein. S.S.: Some New Detection Techoiques for Light-Ion Scattering Analysis. NATO Advanced Study Institute, Application of Particle and Laser Beams in Material Technologies, Cbalkidiki. Greece. 16 mei 1994, invited lecture. Zonneve1d, G.A.M.: Klinische fysica: een vak: apart? Van der Waals Symposium 'Pysica in de geneeskunde', Eindhoven, TUE, 24 maar! 1994. ~

Cunningham, R.; Manguus, A.; Uzendoorn, L. van; Grondelle, J. van; RUttstraat, A. van de; Voigt, M. de; Santen, R. van; Goeij, J. de: Positron Emission to Study Reaction Kinetics in Catalysis. KNCV Katalyse Symposium, Eindhoven, 9, l('} en 11 mei 1994. Dijk. P.W.L. van; Beurden. L.F.C.N.H. van; Uzendoom, L.l. van; Voigt, M.l.A. de: High Energy Ion Channeling Analysis of a strained Si/SiGe/Si sandwich. NATO Advanced Study Institute, Applications of Particle and Laser Beams in Materials Technology, Chalkidiki, GriekenJand, 8-21 mei 1994. Dijk. P.W.L. van; Uzendoom, L.J. van; VOigt, M.1.A. de: A three axes goniometer constructed for high energy ion channeling experiments. FOM-symposium 'Wetenschappelijke Ittstrumentatie', Delft. 17 november 1994.

Leeuw, R. de; Batman, 1.; Maanen, I. van; Timmermans, C.; Hagedoom. H.L.: A 10 MeV Beam Transport Line to Facilitate Injection into a Racetrack Microtron. EPAC94, 4th European Accelerator Conferenee, London. 27 June to 1 Iuly, 1994. Leeuw. R. de; Coppens. I.; K1eeven, W.; TimrnertnanS. C.; Batman, J.; Knaben. W.: Design Study for the Accelerating Cavity of the Racetrack Microtron Eindhoven. EPAC94. 4th European Particle Accelerator Conference, London (1994).

Mangnus, A.; Dzendoom, L.l. van; Voigt, M.I.A. de: A scintillation detector for one-dintensional imaging of positron emitter distributions. Symposium Wetenschappelijke Ittstrumentatie. Ede, 26 november 1993 (met opgenomen bij output '93). Mangnus, A.; IJzendoom, LJ. van; Cunninghatn. R.; Voigt. M. de: A detector for Positron Emission Profiling in Catalysts. KNCV Katalyse Symposium, Eindhoven, 9, 10 en 11 mei 1994. Mangnns. A.V.G.; Uzendoom, L.I. van; Goeij, J.J.M. de; Voigt. MJ.A. de: A BOO Detector for Catalysis Studies with Positron Emitters. IEEE Nuclear Science Symposium and Medical Imaging Conference. Norfolk. Virginia, USA. 1-5 Nov. 1994. Theuws, W.H.C.; Leeuw. R.W. de; TimmertnanS. C.l.; Botman, l.I.M.: Elektronenbundelinstrumentatie in het TUB cyclotron laboratorium. FOM-symposium, Wetenschappelijke Instrumentatie, Delft. 17 november 1994. Verhoef, B.; Vttsse, G.J. van der; Bomans, P.H.H.; Frederik, P.M.: Voigt, MJ.A. de; Lepper, E.C.P. de: Elementanalyse in hartweefsel. CARIM-dag, Maastricht, nov. 1994. Verhoef, B.; Vusse, GJ. van der; Bamans, P.H.H.; Frederik, P.M.; Voigt, M.l.A. de: Analyse van kalionen in hartspierweefsel. CARIM-dag, Maastricht, 25 nov. 1993 (met opgenomen in verslag 1993). Verseijden, W.; Kemper, A.H.; Mutsaers, P.H.A.; Voigt, M.1.A. de: The data acquisition system of the Eindhoven scanning microprobe. TRIUMF 1993 Eigth conference on rea1-tinte computer applications in nuclear, particle and plasma physics, Vancouver, June 8-11, 1993 (niet opgenomen bij output '93).

30 Voigt, M.1.A. de; Bacelar, J.C.; Vermeulen, P.; Peij, A.B.H. von: A novel compact Ge-BGO Compton suppression spectrometer. FOM-symposium, Wetenschappelijke Instrumentatie, Delft, 17 nov. 1994.

WBTBNSCHAPPEUlKE OUTPUT van de voormalige werkeenheid EXPERIMENTELE KERNFYSlCA van de valqp-oep DeeJtjeslYsica, ND WETENSCHAPPEUlKE PUBUKATIES

31 3.

Programma: TIlE NAT 207.90.32 TBEORETISCHE NATUURKUNDE van de vatgroep 1beoretlsche Natuurirunde, NI

gerubriceerd naar werkeenheid 1. Theone van de vaste staf 2. Theorie van de plasma's en Quantummecbanica 3. Theoretische atoomfysica/Quanrumelektronica (voorheen Quanrumtheorie)

1. Petit, R.M.A.L., Hall van, P.I.; Klein, S.S.; Moonen, W.H.L.; Nijgb. G.l.; Overveld van. C.W.A.M.; Poppema, 0.1.: Collective effects in even-mass samarium isotopes by polarized-proton scattering. J.Phys.G: NucI.Part.Phys. 12 (1993) 2093-2122. (eerst na I januari 1994 b.innengekomen). Petit, R.M.A.L.; Pluym van der, B.W.; Hall van, P.1., Klein, S.S.; Moonen, W.H.L.; Nijgh. GJ.; Overveld van. C.W.A.M.; Poppema, 0.1.: Scattering of 22.3 MeV polarized protons from the even-mass cadmium isotopes ,.... u6QI. J.Phys.G: Nucl.Part.Phys. ~ (1994) 1955-1972.

VAKPUBLIKATIES

Interne rapporten Moonen. W.H.L.; Krabbenborg. 1.H.A.M.; OffemtanS. H.R.; Ruyl. 1.F.A.G.; Hall van. P.I.; Klein, S.S.; Nijgh, GJ.; Overveld van, C.W.A.M.; Petit, R.M.A.L.; Poppema. OJ.: Scattering of 20.4 MeV polarized protons from even-mass zinc isotopes. Rapport VOF/NK 93.11 (preprint versie van artikel). Petit. R.M.A.L.; Hall van. P.J.; Klein. S.S.; Moonen, W.H.L.; Nijgh, G.l.; Overveld van. C.W.A.M.; Poppema. 0.1.: Final numerical data from tbe samarium experiment. Rapport VOF/NK 94.51. Petit. R.M.A.L.; Hall van, P.J.; Klein. S.S.; Moonen, W.H.L.; Nijgh, G.J.; Overveld van, C.W.A.M .• Poppetna, OJ.: Collective effects in even-mass samarium isotopes by polarized-proton scattering. Rapport VDP/NK 93.26 (preprintversie van ar!ikel). Nijgh, GJ.: Over het verschil tussen studenten met en zander ldassieke talen in het VWO-pakket. Rapport VDF/NK 94.52.

3.1

Theorie yan de vaste stof

WETENSCHAPPBLUKE PUBLlKATIES

1. Dij~, P.W.L. van; Ijzendoom. L.l. van; Koning, M. de; Bobber!. P.A.; Haeringen. W. van; VOIgt, M.I.A. de: Stopping powers for channeled belium atoms in silicon using electron densities from bandstrucrure calculations. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research B 85 (1994) 551-555. (Zie ook KFT)

pand. B.; Engel, G.E.; Daling, R.; Haeringen, W. van: Plasmons and dynamical screening effects. PhiJ.Mag. B69, No 5 (1994) 901-910. Backes. W.H.; Bobber!. P.A.; Haeringen. W. van: Energy-band structure of SiC polytypeS by interface matching of electronic wave functions. Phys.Rev. B49 (1994) 7564-7568. Bobber!. P.A.; Haeringen. W. van: Lowest-order vertex-correction contribution to the direct gap of silicon. Pbys.Rev. B49 (1994) 10326-10321. Backes, W.H.; Bobbert, P.A.; Haeringen, W. van; Devreese, J.T.: Band gaps of SiC polytypes within LOA and GW. Proceedings 22nd Int. Conference on the Physics of Semiconductors, Vancouver 1994. WETENSCHAPPELUKB PUBLIKATIES

2. Bobber!, P.A.; Haeringen, W. van: Methnden en Technieken : De GW-methode, Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde 60/17 (1994) 273-274.

OVERlGE ONOERZOEK-OUTPUT Haeringen, W. van: SiC polytypes as natural superlatlices. Voordracht 14th EPS Conference, Condensed Matter Division, Madrid 30-3-1994.

32

33

Bobbert. P.A.; Haeringen. W. van: Lowest-order vertex-correction to the direct gap of Si Poster 14th EPS Conference. Condensed Matter Division. Madrid 30-3-1994.

Kamp. L.P.I.: Approltimations of a fully relativistic plasma dispersion function. Proceedings Internationsl Conference on Plasma Physics. Foz do Iguacu (1994) 2067-2070.

Haeringen, W. van; Poster 22nd Int. Conference on the Physics of Semiconductors, Vancouver August 1994.

Koekkoek. H.S.; Kamp. L.P.I.; Sluijter. F.W.: The study of excitation mechanisms of ionospheric irregularities using a radio telescope. Proceedings Intemationsl Conference on Plasma Physics. Foz do 19uacu (1994) 2242-2245.

Bobben, P.A.: Calculation of 2nd order diagrams in Si. Voordracht HCM-EPSI workshop, Lyon 27-9-1994.

Kamp, L.P.J.; Pasman, R.A.: Magneto-acoustic-gravity waves in gravitationally stratified plasmas. finite ion gyroradius effects. Proceedings Intemationsl Conference on Plasma Physics. Foz do 19uacu (1994) 2351-2354.

Groot, H.J. de: Self-consistent GW in a one-dimensionsl model semiconductor. Voordracht HCM-EPSI workshop, Lyon 30-9-1994.

Kamp, L.P.I.: Fully relativistic plasma dispersion function. I. Math. Phys. 35 (1994) 6471-6488

Backes, W.H.: QuantumJ.ego with silicon carbides. Voordracht FOM-bijeenkomst Vaste Slof Fysica, Veldhoven 21-12-1994.

Febmers. G.: A new algorithm for ionsopberic tomography. Proceedings Intemationsl Beacon Satellite Symposium. Aberystwyt (1994) 52-55.

Band gaps of SiC polylypes within LDA and GW.

3.2

Theorie van de plasma's en Ouantummechanica

DISSERTATIES Peeters, A.G. High Power RF Heating and Nonthermal Distributions in Tokamak Plasmas. Promotor(en): prof.dr.ir. T.I. Schep, prof.dr. F.W. Sluijter. TUE (1994) pp 142.

WETENSCHAPPEUJKE PUBLIKATIES 1.

Koekkoek. H.S.; Spoelstra, T.A.Th.: A climatology of ionospheric "Quiet"rDisturbed" conditions from the Westerbork interferometer observations. Proceedings International Beacon Satellite Symposium, Aberystwyt (1994) 124-127.

WETENSCHAPPELIJKE PUBUKATIES 2. Adriaanse. L.J.; Putten. D.; Stoffer, R. van der; Teunissen. P.A.A.; Brom. H.B.; Michels. M.A.J.; Brokk:en-Zijp, I.C.M.: Electron localization as seen by ESR and conductance measurements in carbon-black composites. Poster Wetenschappelijke vergadering FOM-Statistische Fysica, Lunteren 27-28 januari 1994.

Muynck, W.M. de:

On the interpretation of quantum mechanics and relativity theory. Proceedings Symposium on the Foundations of Modem Physics, Cologne, 1993. P. Busch, P. Lahti and P. Mittelstaedt, edS., World Scientific, Singapore (1994) 281-288. Martens, H.; Muynck. W.M. de: Joint and angle-covariant spin measurements with a quadrupole magnetic field Proceedings Third [ntemationsl Workshop on Squeezed States and Uncertainty Relations. D. Han, Y.S. Kim, N.H. Rubin, W.W. Zachary, eds., NASA Conference Publications 3270 (1994) 149-154. Martens, H.; Muynck. W.M. de: Ou the possibility of measuring the electron spin in an inhomogenenus maguetic field, Found. Phys. Lett. 7 (1994) 343-352. Muynck, W.M. de; Baere. W. de; Martens, H.: Interpretations of quantum mechanics, joint measurement of incotnpatible observables, and counterfactual definiteness. Found. Phys. 24 (1994) 1589-1664.

VAKPUBUKATIES

Kamp, L.P.J.: N:lfnerical mapping and modelling and their applications to Scientific Report, COST 237TD (94) 010 (1994).

PRIME.

Afstudeeryerslagen Bogaert, U.M.: Speech production by means of a hydrodynatnic model and a discrete time description. Verstappen. L.H.M.: Radiative transfer and combustion in a turbulent methanelair jet diffusion flame. Moors,l.H.1.: Particle Phase Boundary Layer Theory for Fully Developed Riser Flow.

34

3S

Vaan de, J,A.N.: Perceived prominence for frequency-swept speech and speech-like sounds.

Boesten, H.I.I.M.; Verbaar, B.I.: Simpel quantum-mechanical picture of cold optical collisions. Pbys. Rev. A., ~ (1994) 4240-4242.

OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT

Boom. W.; Op de Reek:, S.S.; Galen, R.A.M.L, van; Huijsmans, F.I,I.; Beijerinclc, H.C.W.; Verhaar, B.I.: Energy-resolved intramultiplet mixing in the electron-volt range for Ne-[(2p}'(3p)] + He. Pbys, Rev, A 49 (1994) 4660-4675,

Kamp. loP.I,: Golven in plasma's met zwaartekrcht. Lezing FOM-Instituut voor Plasmafysica "Rijnhuizen", Nieuwegein, 24 juni 1994. Michels. M.A.J.: Gelering en geleiding van fractale aggregaten, Lezing TU Eindhoven, 3 februari 1994.

WETENSCHAPPEWKE PUBLIKATIES 2.

Michels, M.A.J.: Percolation and hopping conductivity in disordered soft condensed matter, Lezing VU Amsterdam, 23 Februari 1994. Michels. M.A.I.: Effect of fractality on the hopping conduction of localised electrons. Lezing Universiteit van Amsterdam, 401ct0ber 1994. Muynck de, W.M.: Gelijktijdige meting van incompatibele observabelen in de quantummechanica. Colloquium Faculteit der Technische Natuurkunde, Technische Universiteit Eindhoven, 10 febr. 1994, voordracht. Muynck de, W.M.: Identical particles, Serninarium Grondslagen van de Quantummechanica. Academiegebouw,

Maan, A.C.; Verbaar, B.l,: Botsingen van uhrakoude atomen. Nederlands Tijdschrift voor Natuurlcunde 6 (1994) 83. V-:lrbaar, B.1.: Collisions of ultracold atoms: theory and examples. Review artilcel, Laser Physics 4 (1994),

VAKPUBLIKATIES Afstudeerverslagen Uiterwijk. J.: Spingolven in een ultralcoud Knudsen-gas van atomair waterstof.

Utrecht. 10 mei 1994. voordracht. OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT 3.3. Theoretische Aloomfysica/guanturnelektronica (voorheen Quantumtheorie)

Boesten, H.M.J.M .• Moerdijk. A.1.; Verhaar, B.1.: Cold collisions in atomic fountains. magnetic traps and laser fields. Meeting Am. Phys. Soc .• Washington D.C., 18-22 april 1994, voordracht 88-2.

WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES 1.

Moerdijk. A.J.; Stwalley, W.C.; Hulet. R.G.; Verhaar B.l.: Negative scattering length of ultracold 'Li gas. Phys. Rev. Lett. 72 (1994) 40-43. Moerdijk, AJ.; Verhaar, B.J.: Prospects for Bose condensation of atomic Phys. Rev. Leu. 73 (1994) 518-521.

'Lj and

%INa.

Bijlsma, M.; Verhaat. B.l.; Heinzen. OJ.: The role of collisions in the search for a permancnt electron electric dipole moment. Phys. Rev. A 49 (1994) R4285-R4288.

Moerdijk. A.1.; Verbaar. B.J.: Is Bose-Einstein condensation possible in an ultracold Li or Na gas? Int. Conf. on At. Phys., Boulder. 31 juli - 5 aug. 1994. Poster 2M-I. Verbaar. B.l.: Cold collision phenomena. lnt. Conf. on At. Phys .• Boulder, 31 juli - 5 aug. 1994. Invited paper. Verhaar, B.J.: Prospects of allcali atoms for Bose-Einstein condensation. Invited paper Workshop on quantum field theory of cold atoms. Boulder, 24-29 juJi 1994. Invited paper.

36

37

Verbaar. 8.1.: Introduction 10 session on ground state collisions of cold atoms. Workshop on Cold Collisions. Telluride, 8-11 aug. 1994, Invited paper.

Verwaler-Lukszo, Z.; Otten, G.MJ.: A novel model-based approach for the optimization and control design of batch processes. lournal of Process Control, Vol. 4, No.4. Special Issue - Batch Processing (1994) 291-295.

Verhaar. B.l.: Recent developmentS in cold-alom physics: New alomic clocks. Quantum Electronica dag, Amsterdam, 15 april 1994, Invited paper.

Otten, G.M.J.; Verwater-Lukszo, Z.; Dijkstra, U.F.M.; Michalak. I.: PRIS: a package for optimizing batchprocesses using flexible recipes. lASTED Int. Cont. Modelling, Simulation and control in the Process Industry. Paper:# 208-013. Ottawa (Canada) 25 - 27 May 1994.

Verbaar.8.1.: Collisions of cold alkali atoms. International worksbop on metastable triplet belium, Amsterdam 24 maar! 1994, Invited paper. Verbaar, B.l.: Cold collision phenomena. . European Research Conference on electronic and alomic collisions: Progress aI low and ulttalow energies. Giens. 11-15 sept. 1994, Invited paper.

Boesten. H.M.J.M.; Verbaar. B.I.: Heinzen, D.l.: Photo-association of ultracold doubly polarized 85Rb. NNV settie atoomfysica en quantumelektronica. Lunleten, 17-18 nov. 1994, Puster PAll. Op de Beek. 5.5.,

Knoors. N.H.A.J.; Driessen, I.PJ.; Beijerinck, H.C.W.; Verbaar, B.1.:

4-Vector correlation experiment for Ne**+He using laser-cooled atomic beams. NNV sectie atoomfysica en quantumelektronica, Lunteren. 17-18 nov. 1994. Poster PA49. Berg, T.H.M. van den; Moerdijk, A.J.; Verbaar. B.l.: Tbree-body collisions of ultracold H-aloms. NNV sectie atoomfysica en quantumelektronica. Lunteren. 17-18 nov. 1994. Poster PB15.

Verwaler-Lukszo, Z.; Otten. G.M.J.; Ingen Housz. T.1.: Recipe initialization for a balch process. lFAC Cont. on Integrated Systems Engineering, Baden-Baden (Germ), 27 - 29 September (1994) 93-98 Weijers, S.R.; Kok.I.I.; Buunen. A., Dijk, L. van; Wouda. T.W.M: Simulation of full scale carrousels with the IAWQ Model No.1. Proc. 81h FAB, Med. Fac. Landbouww. Univ. Gent 59/48 (1994) 2101-2103.

VAKPUBLIKATIES Linden, RJ .P. van der: Een PRISse kijk op produktierecepturen. Syllabus Leergang 94 Advanced Control Applications. "Het Instrument". april 1994. Afstudee[VerslaGn Bastings, S.L.P.: Reduction of dynamic speedup models. Bouman, W.J.: Systeemidentificatie met neurale netwerken.

4.

Programma TIlE.NAT 310.95.32 SYSTEEM- EN REGELTECHNIEK

van de vakgroep Systeem- en Regeltedmiek, NR

DISSERTATIES Blok, M.W.I.: Dynamisch Optimaal Investerings-, Productie-, en Dividendbeleid. Promntor(en): prof.dr.ir. P.M.B.M. van der Grioten (Rijksuniv.Limburg), prof. dr. P.A. Verheyen (KUB) TUE (1994) pp 206

Oeloven van. A.F.M.: Modelvorming van waterzuiveringsinstallalies met bet IAWPRC model. Eerste aanzet tot modeltuning en -validalie met behulp van experimentele data van rwee oxidaliesloten. long de. R.: MPC-regeling van ceo aktief-slib instaIJatie voor vergaande stikstofverwijdering. Eeme aanzet van onderzoek naar optimale stikstofverwijdering. Vissers, B.AJ.: Verbetering van een batchprnces met bebulp van tlexlbele recepten. OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT

WETENSCHAPPBLUKE PUBLIKATIES 1.

Verwaler-Lukszo, Z.; Otten. G.M.s.: Computer-aided Recipe Improvement. Foorth Int. Conference on 'Factory 2000 - Advanced Factory Automation', York (UK). October (1994) 394-401.

Preisig, H.A.: Computer-Aided Modelling; Species Topology. ADCHEM 94; Kyoto, Japan; 1994. Preisig, H.A.: MODELLER - A Computer-Aided Modelling Tool. FOCAPD 94; Snowmass, Colorado, 1994.

39

38 Preisig. H.A.: Ma. X.-H.: Modellgestiitzte Regelung von Wa.rmeaustauscbern. submitted to Chemie Ingenieur Technik.

5.1 Turbulentie en Werveldynaroica

Verwater-Luksw. Z.: Betere batchprocessen dank:zij flexibele recxepten,interview door H. Ikink over Nieuwe modelgebaseerde benadering. Rol* Chemisch Spectrum 1994 -4. 42-43.

Flor. J.B.: Coherent vortex structures in stratified fluids. Prornotor(en): prof.dr.ir. O.J.F. van Heijst, prof.dr.ir. A.A. van Steenhoven. TUB (1994) pp 160.

Verwater-Luksw, Z.: Betere batchprocessen dank:zij f1exibele recxepten.interview door H. lkink over Nieuwe modeJgebaseerde benadering. Rol* VoedingsmiddeJen Spectrum 1994-4. 42-43.

long, CAP. de: Analysis of pulsations and vibrations in f1uid-ftI1ed pipe systems. Promotor(en): prof.dr.ir. J.W. Verheij. prof.dr.ir. OJ.F. van Heijst. TUE (1994) pp 165.

Preisig. H.A.; Ma. X.-H.: ModeUgestllUte Regelung von Wlirmeaustauscbem Presented at Process und Umwelttechnik. Aachen. 28 - 30 september 1994.

Velasco Fuentes. O.U.: Two-dimensional vortices with background vorticity. Promotor(en): prof.dr.ir. O.I.F. van Heijst, prof.droir. L. van Wijngaarden. TUE (1994) pp 164.

Verwater-Lukszo. Z.: Computer-Aided Recipe Improvement Posterpresentatie. lEE Fourth Int.Conf. on Factory 2000 Advanced Factory Automation. York (UK) olaober 1994.

DlSSERTATIES

WETENSCHAPPELUKE PUBUKATIES 1.

Weijers, S.R.: Simulation of full scale carrousels with the IAWQ Model no. 1 Posterpresentatie. Forum for Applied Biotechnology, Brugge (8). september 1994. Linden. R.J.P. van der: Een FRISse lcijk op produlaierecepturen. Lezing op de belles "Het Instrument". Utrecht, 12 april 1994. Leegwater, H.: Procesbesturing: werelden van verschil. Lezing op Jaarvergadering KIvIlMRBT, Utrecbt. 13 april 1994.

Boubnov. B.M.: Heijst, O.I.F. van: Experimental study of thermal convection with and without background rotation. Exps. in Fluids, Vol. 16 (1994) 155-164. Cremers. B.E.: Velasco Fuents, O.U.: Chaotic adv~on by dipolar vortices on a topograpbic 6-plane. Modelling of Oceanic Vortices (ed. GJ.F. van Heijst), VerhandeJingen KNAW. Amsterdam. North-Holland (1994) 191-206. Flor, J.B.; Fernando. H.J.S.; Heijst, O.J.F. van: The evolution of an isolated turbulent region in a two-layer fluid.

Otten, O.M.I.: Verbeteren van batcbprocessen met behulp van flexibele recepten. Voordracbt bij Purac Biocbem. Gorinchem, 130laober 1994.

S.

Programma TUE.NAT 202.90.32

TRANSPORT VAN MASSA, IMPULS EN ENERGIE van de vakgroep Transportfysica, NT gerubriceerd naar werkeenheid: 1. Turbulentie en Werveldynamica 2. GasdynamicalAero-akoestiek 3. Microhydrodynamica en Heterogene media 4. Andere velden van onderwek

Phys. Fluids, Vol. 6 (1994) 287-296. Fl6r, J.B.; Heijst, OJ.F. van: Experimental study of dipolar vortex structures in a stratified fluid. I. Fluid Mech, Vol. 219 (1994) 101-134. Flor, J.B.; Heijst, OJ.F. van; Delfos, R.: Decay of dipolar vortex structures in a stratified fluid. Modelling of Oceanic Vortices (ed. OJ.F. van Heijst) Verhandelingen KNAW, North-Holland (1994) 325-333. Heijst. OJ.F. van (ed.): Modelling of Oceanic Vortices. Transactions Royal Academy Colloquium. Amsterdam; Noord-Holland (1994) pp. 353. Heijst. OJ.F. van; Maas, L.R.M.; Williams, C.W.M.: The spin-up of fluid in a rectangular container with a sloping bottom. J. Fluid Mech .• Vol. 265 (1994) 125-159.

41

40 Heijst, G.J.F. van: Topography effects on vortices in a rotating fluid. Meccanica. Vol. 29 (1994) 431-451. Heijst, GJ.F.; Velasco Fuentes, O.U.: Topography-induced modulation of a tripolar vortex in rotating fluid. Modelling of Oceanic Vortices (ed. G.I.F. van Heijst) Verhaodelingen KNAW, Nonh-Holland (1994) 241-250. Konijnenberg, I.A. van de; Andersson. H.I.; Billdal, J.T.; Heijst, G.J.F. van: Spin-up in a rectangular tank with low angular velocity. Phys. Fluids, Vol. 6 (1994) 1168-1176.

Velasco Fuentes. O.U.; Heij!t. GJ.F. van: Laboratory experiments on dipolar vortices in a rotating fluid. Modelling of Ocesnic Vortices (ed. G.J.F. van Heijst). Verhaodelingen KNAW, Amsterdam. Nonh-Holland (1994) 187-195. Verzieco, R; FI6r, J.B.; Heijst, GJ.F. van; Orlandi, P.: Interaction of dipoles with cylinders: experiments and numerical simulations. Modelling of Oceanic Vortices (ed. G.J.F. van Heijst), Verhandelingen KNAW, Amsterdam, Nonh-Holland (1994) 67-74. WETENSCHAPPELIJKE PUBLlKATlES

Melesbko, V.V.; Heijst, GJ.F. van: On Chaplygin's investigations of two-dimensional vortex structures in an inviscid fluid. 1. Fluid Mech., Vol. 272 (1994) 157-182.

2.

Meleshko, V.V.; Heijst, G.I.F. van: Interacting two-dimensional vortex structures: point vortices, contour kinematics and stirring properties. Chaos, Solitons & Fractals, VoL 4 (1994) 977-1010.

Steenbergen, W.; Voskamp, J.; Krishna Prasad, K.: The decay of swirl in turbulent pipe flows. . Congres Flow Measurements in the Mid-90's. Glasgow. Engeland, J3-17 juni 1994.

Neven, E.C.: Madans in shear flow on a sphere. Geophys. Astrophys. Fluid Dyn .• Vol. 74 (1994) 51-71.

V AKPUBUKATIES

Neven. E.C.:

Baroclinic modons in a sphere.

Galen, R.A.M.L. van: Design of a modular nwlticluumel hot-wire anemometer system, IVO-verslag (1994).

1. Atmos. Sci.. Vol. 51 (1994) 1447-1464.

Af'studeerverslagen

Neven, E.C.: Determination of the linear stability of modons on a sphere by high-truncation time integrations. Modelling of Oceanic Vortices (ed. GJ.F. van Heijst). Vethandelingen KNAW, Amsterdam, Nonh-Holland (1994) 113-122.

Engels, F.L.M.: Self-organization of Stratified Flows.

Nuijten, 1.; Velasco Fuentes, O.U.: Merging of cyclonic vortices in a rotating fluid. Modelling of Oceanic Vortices (ed. G.J.F. van Heijst) Verbandelingen KNAW. Amsterdam, Nonh-Holland (1994) 241-250. Orlandi, P.; Verzicco, R.; Heijst, G.J.F. van: Stability of shielded dipoles. Modelling of Oceanic Vortices (ed. G.I.F. van Heijst) Verhandelingen KNAW. Amsterdam. Nonh-Holland (1994) 169-176. Velasco Fuentes, O.U.; Heijst, G.J.F. van: . Experimental study of dipolar vortices on a topographic .6-plane. J. Fluid Mech., Vol. 259 (1994) 79-106. Velasco Fuentes, O.U.: Propagation and transport properties of vortices on a 'Y-plane. Phys. Fluids, Vol. 6 (1994) 3341-3352.

Stoffels. F.A.: Numerieke analyse van longitudinale wervels in een laminaire grenslaag. Lipzig van, N.P.M. mw.: Chantisch transport door cen tripolaire werveJ op een ")'-vl2k. Hoog de, E.U.G.: Karakteristieken en interacties van 2D-monopolaire wervels in ceo gestratificeerde vloeiSlof, alsmede numeriek gesimuleerd. Beckers. M.: Monopolat vortices in a strain flow. Dongen van, H.J.H.M.: A Two-Dimensional Numerical Exposition of a Vortex Line in a Turbulent Boundary Layer.

42 OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT Krishna Prasad, K. (Editor A): Energy for Snstainable Development. International Energy Initiative (1994).

Eisenga. A.H.M.; Enekevort, P. van: Vortex rings in solid-body rotation. Wetenschappelijke Vergadering Werkgerneenschap Stroming &. Warrute (FOM) Veldhoven. 1-2 december 1994. Eisenga, A.H.M.; Gurzhi, A.: Coaxial interaction of vortex rings. Wetenschappelijke Vergadering Werkgemeenschap Stroruing &. Warmte (FOM) Veldhoven. 1-2 december 1994. Trieling, R.R.; Beckers, M.: Experiments on monopolar vortices in a strain flow. Wetenschappelijke Vergadering Werkgemeenschap Stroming & Warrute (FOM), Veldhoven, 1-2 december 1994.

Zondag, H.: Experimental srody of artificially created hairpin vortices. FOM-dagen Warmte en Stroming, Veldhoven. 1-2 december 1994. Voordrachten Clercx. H.J.H.: Electro-rheological fluids. Seminar TU Eindhoven, 20 januari 1994. Clercx. H.J.H.; Heijst. G.J.F.: Self-organization and chaotic advection in quasi-20 confined flows. International Conference on Nonlinear Dynamics and Pattern Formation. Noordwijkerhout. 4-7 juli 1994. Eisenga, A.H.M.: Dynamics of a vortex ring in a rotating fluid. EGS XIX General Asserubly. Grenoble (Fr.). 25-29 april 1994. Heijst, G.J.F. van: Selforganization of 20 flows. Int. Symposium Rijkswaterstaat. Den Haag. 8-9 maar! 1994. Heijst, G.J.F. van: Selforganization of 20 flows. Seminar Theoretische Fysica, Universiteit Twente, 11 mei 1994. Heijst. GJ.F. van: Topography-induced modulation of a tripolar vortex in a rotating fluid. 2nd European Fluid Mechanics Conference, Warsaw (PL.), 19-24 september 1994.

43 Heijst, G.J.F. van; Melesbko, V.V.: Experimental and numerlcal investigations of dipole interactions. Int. Conf. on Nonlinear Dynamics and Pattern Fonnation, Noordwijkerhout, 4-7 juli 1994. Heijst, G.J.F. van: Selforganlzation in 20 rurbulence. Vergadering Contactgroep Turbu1eruie. Waterloopkundig Laboratorium, Delft, 4 november 1994. Trieling, R.R.: Two-dimensional vortices in shear flows. EGS XIX General Asserubly, Grenoble (Fr.), 25-29 april 1994. Velasco Fuentes, O.U.: Collision of dipolar vortices on a 6-plane. EGS XIV General Assembly. Grenoble (Fr.) 25-29 april 1994. Velasco Fuentes, O.U.: Simulation of geophyslcal flows by a vortex-in-cell method. International Meeting on Computational Fluid Dynatnics, TU Eindhoven, 17 juDi 1994. Velasco Fuent:;. O.U.: Advective transport by trlpolar vortices in a rotating fluid. International Conference on Nonlinear Dynatnics and Pattern Formation. Noordwijkerhout,4-7 juti 1994. Vosbeek. P.W.C.: Numerical simulation of vortices with the contour dynamics method. International Meeting on Computational Fluid Dynamics, TU Eindhoven. 17 juni 1994. Vosbeek, P.W.C.: Contour dynatnics. Wetenschappelijke Vergadering Werkgemeenschap Stroming &. Warmte (FOM). VeJdhoven, 1-2 december 1994.

Heijst, GJ.F. van: Invited lecture: Topography effects on vortices in a rotating fluid. EGS XIX General Assembly. Grenoble (Fr.), 25-29 april 1994. Heijst, GJ.F. van: Invited lecrure: Selforganization and vortices in 20 flows. Annual Meeting Oanish Physical Society, Odense (OK.). 2-3 juni 1994. Heijst, GJ .F. van: Review lecrure: Vortices in 20 flows. General Assembly IUTAM, Amsterdam, 26-28 augustns 1994. Heijst, G.J.F. van: Selforganization phenomena in 20 flows. International Symposium on Waves and Nonlinear Processes in Hydrodynamics, Oslo (N.). 17-19 november 1994.

45

44 Voskamp, 1.H.; Zondag, H.; Stouthart, 1.: Video: Hairpin vortices ZomerschooJ, Udine, Italic, juni 1994. POM-dagen, VeJdhoven, 1-2 december 1994.

Verge, M.P.; Fabre, B.; Mahu, W.E.A.; Hirschberg. A.; Hassel, R.R. van; WijnandS, A.PJ.; Vries, J.J. de; Hoogendoorn, C.l.: Jet formation and jet velocity fluctuations in a flue organ pipe. J. Aeous!. Soc. Am., Vol. 95 (1994) 1119·1132.

Verslagen

Verge. M.P.; Fabre, B.; Causse, R.; Hirschberg, A.; Steenbergen, A. van: Oscillation du jet dans les instruments Aembourchure de fldte: recherche d'un modele analytique. J. de Physique IV, Colloque C5 Sup. I. Physique Ill. Vol. 4 (1994) 661-664.

Stoothart. J.C.; Bessem, I.M.: Visualisatie techniek voor luchtstroming met ozon a1s tracer. EAH-124, Vakgroep Stromingsleer, Werktuigbouwkunde en Maritieme Techniek, TUD.

VAKPUBLIKATIES 5.2. Qasdynamjca!Aero-akoestiek

WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES 1.

Dongen, M.RH. van; Smolders, H.1.; Brann, C.I.M.; Snoeijs, C.A.M.: Speclral light extinction to characterize fast fog formation. Appl. Optics, Vol. 33-10 (1994) 1980-1988. Hirschberg, A.: Rienstra, R.W.:

Kriesels. P.C.: . High amplitude vortex induced pulsaties in gas transport systems. IVO-verslag (1994) Snoeijs, C.A.M.: Disign of a light scattering methodfor the determination of nucleation rates in a Wilson expansion cloud chamber. IVO-verslag (1994) Mstudeerverslagen

Elements of aero-acoustics.

Applied Aero-acoustics, Von Kannan Institute Lecture Series 1994-04, ISSN 0377-8312. Hirschberg, A.; Gilbert, J.; Wijnands, A.P.I.; Valkering, A.M.C.: Musical aero-acoustics of the clarinet. J. de Physique IV, Colloque C5 Sup. I. Physique III, Vol. 4 (1994) 559-568. Kalikmanov, V.I.; Hofmans, G.C.I.: The perturbation approach to the statistical theory of surface tension: new analytical results. I. Physics: Condensed Matter, Vol. 6 (1994) 2207-2214 Muijtjens, M.l.E.H.; Kalikroaoov. V.I.; Dongen, M.E.H. van; Hirschberg, A.; Derks, P.A.H. : On mist formatin in natural gas. Revue de l'Institot F~ais du Petrole, Vol. 49 (1994) 63-72. Olim, M.; Dongen. M.E.H.van; Kitatnura. T.; Takayama, K.: Numerical simulations of the propagation of shock waves in compressible open-cell porous foams. Int. J. Multiphase Flow, Vol. 20 (1994) 557-568.

Mahu, W.E.A. Unsteady free jets. Comparison of flow visualizations to potential flow models Luijten, C.C.M. Homogeneous nucleation in methanelnonane mixtures at high pressures. Prast. B. . Supersone expansiestromingen met condensatie. Doelder den. C.F.I. Experimental and Theoretical Study of Glottal Flow during Phonation. Doommalen van, l.P.C.M. Simulatie van viskeuze vervorming van glas met de Eindige Elementenmethode (Sepran). Smeets, G.V.R. Shock wave induced wave phenomena in permeable and flexible foams.

Petorson, X.; Hirschberg, A.; Hassel, RR. van; Wijnands, A.P.I.; Auregan, Y.: Theoretical and experimental study of quasi-steady flow "f'8l'ation within the glottis during phonation: Application to a modified two-mass model. J. Accust. Soc. Am., Vol. 96 (1994) 3416-3431.

OVERIGE ONDBRZOEK·OUTPUT

Smeulders, D.M.J.; Hassel, R.R. van; Dongen, M.E.H. van; Jansen. J.K.M.: Similarity of sharp-edged porous media. Int. J. Engng. Sci., Vol. 32 (1994) 979-990.

Kalikmanov, V.I.; Dongen, M.B.H. van: Semi·phenomenological theory of binary nucleation. xm Sitges Conference, Sitges, Spain, 13-17 juni 1994.

Verge, M.P.; Causse, R.; Fabre, B.; Hirschberg, A.; Wijnands, A.P.J.; Steenbergen, A. van: let oscillations and jet drive in recorder-like instruments. Acta Acoostica, Vol. 2 (1994) 403-419.

Looijmans, K.N.H.; Luijten, C.C.M.; Dongen, M.E.H. van: Pulse expansion wave tube for nucleation and droplet growth studies. POM-dagen, Veldhoven, 1·2 december 1994.

46 Snoeijs, C.A.M.; Muijtens, M.J.E.H.; Dongen, M.E.H. van; Derks, P.: Determination of fog parameters in natural gas. FOM-dagen, Veldhoven, 1-2 december 1994.

47 K3lik:manov, V.I.: Statistical thermodynamics of liquids. Lecture course, Van 't Hoff Laboratory, Universiteit van Utrecht, 28 juni - 19 juli 1994.

Voordrachten Dongen, M.E.H. van: Druppelvonning in mengsels van reele gassen, UT, 29 juni 1994. Kalilananov, V.I.; Dongen, M.E.H. van: Semi-phenomenological theory of binary nucleation. XIII Sitges Conference "25 years of Nonequilibrium Statistical Mechanics· , Sitges, Spain. 13-17 juni 1994. Kalikmanov, V.I.; Dongen, M.E.H. van: Cluster Approach to the Kinetic Theory of Homogeneons Nucleation, 6S'" ACS Colloid and Surface Science Symposium, Stanford, U.S.A., juni ]994. Kalilananov. V.I: Theory of homogeneous nucleation: a semi-phenomenological approach, Colloquium faculteit Technische Natuurlmnde, oktober 1994. Kalilananov, V.I.: Homogeneous Nucleation, Universiteit Groningen. faculteit Scheikunde. 19 oktober 1994. Looijrnans, K.N.H.; C.C.M. Luijten, Dongen, M.B.H. van: :zn.t Stevin Symposium, Kerkrade, 28-29 novetnber 1994. Muijtjens, M.I.E.H.; Looijmans, K.N.H.; Hofmans, G.C.J.; Dongen, M.E.H.: Nucleation in Binary Mixtures of MethanelNonaoe at High Pressures, 68* ACS Colloid and Surface Science Symposium, Stanford, U.S.A., juni 1994.

Lecture courses Dongen, M.E.H. van (met H.W.M. Hoeijmakers en P.G. Bakker): Tweedaagse cursus Burgerscentrum "Compressibele Stromingsleer", TUD, 5-9 septetnber 1994. Hirschberg, A.: Invited lecturer, Laboratoire de Modeiisation en Mechanique, Universite Paris VI. Hirschberg, A. (samen met S.W. Rienstra): Aero-acoustics, Universiteit Linz, Oostenrijk Hirschberg, A. (sarnen met S.W. Rienstra): Aero-acoustics, Von Karman Institute, Brussel Hirschberg, A. (samen met S.W. Rienstra): Aero-acoustics, Universite du Maine, Le Mans Hirschberg, A.: Musical Acoustics, Udine. ltalil!

5.3 Microhydro
WETENSCHAPPEUJKE PUBUKATIES 1. Bohr, T.; Bosch, E.; Water, W. van de: Spatiotemporal chaos. Nature, Vol. 272 (1994) 48. Bosch, E.; Lamberrnont, H.; Water, W. van de: Average Pattern in Faraday Waves: Phys. Rev., Vol. E 49 (1994) R3580. Herweijer. J.A.; Nijmweegen, F.C. van; Kopinga, K.; Voskamp, 1.H.; Bohr, T.; Bosch, B.; Water, W. van de: A digital divice for measuring high-order structure functions. Rev. Sci. Instrum., Vol. 65 (1994) P 1786. Abid, S.; Chesters, A.K.: The drainage and rupture of partially-mobile films between colliding drops at constant approach velocity. Int. J. Multiphase Flow, Vol. 20 (1994) 613-629. Bossis, G.; Clercx, H.J.H.; Grasselli, Y.; Lemaire, E.: Theoretical Analysis of Field-Induced Structures in ER en MR Ouids. Int. J. Mod. Phys. Vo!. B 8 (1994) 2747-2764. Klyuchnikov, N.J.; Schram, P.P.1.M.; Meijer, H.E.H.: Long-wavelength description of multicomponent neutral and Coulomb systems: response funetions, identities for Green's function and equilibrium conditions. Physica Vol. A 210 (1994) 257-272. Saboni, A.; Gourdon, C.: Chesters. A.K.; Casamatta, G.: Modelisarion numerique de I' inOuence du transfert de masse sur la coalescence en milieu liquidliquid (1994). Zanden, A.J.J. van der; Chesters, A.K.: An experimental study of the meniscus shape associated with moving fluid-liquid contact lines. Int. J. Multiphase Flow. Vol. 20 (1994) 775-787. Zanden, A.I.I. van der; Chesters, A.K.: An approximate solution of the hydrodynamic probletn associated with moving liquid-liquid contact lines. Int. J. Multiphase Flow, Vol. 20 (1994) 789-798.

48 WETENSCHAPPELUKE PUBLIKA TIES

49

2.

Schram, P.P.l.M.: Transport coefficients of concentrated suspensions. Workshop Coherence and Turbulence, Kiev, 20-29 september 1994.

Cbutov, Yu.; Kravchenko, A.; Zagorodny, A.; and Schram, P.P.J.M.: Expansion of dusty plasma's. ESCAMPIG 1994. Abstracts of invited and contributed papers (1994) 85-86.

Water, W. van de: Average Patterns in Faraday waves. Dynamics Days, Durham, NC (USA), januari 1994.

vAKPUBLIKATIES

Chaos in time and space.

Afstuc:!eeTVerslagen

Water. W. van de: Instituut voor Theoretische Fysica. Universiteit van Amsterdam. april 1994. Water. W. van de:

Lambennont. H.L.R. Oe orde-wanorde overgang van capillaire golven in een verticaal oscillerende vloeistoflaag.

Scaling of fully developed turbulence.

Dijck van. HAL. The shape of turbulent friction.

Water, W. van de: Spatiotemporal Chaos. Chaotic Dynamical Systems. Woudschoten. juni 1994.

OVERlGE ONDERZOEK-OUTPUT VQQrdrachlen

Water. W. van de: Random Fractals. Niels Bohr Inslituut. Copenhagen, november 1994.

Abid. S.; Chesters. A.K.: The influence Qf surfactants on coaleseence in liquid-liquid dispersions. The Pacific Conference on RheoIQgy and PQlymer Processing (PCR '94). KyQto. Japan.

Water, W. van de: Spadotemporal Chaos EhreDfest Colloquium. Rijksuniversiteit Leiden. november 1994.

Clercx, H.J.H.: Electro-rheological fluids. Seminar Qn Condensed Matter Physics. TU Eindhoven, 20 janauri 1994.

5.4. Andere velden van onderzoelc

Clercx. H.J.H.; Heijst. G.J.F. van: Self-organiZlltiQn and chaotic advection in quasi-2D confined f1Qws. Int. Conference on Nonlinear Dynamics and Pattern Formation in the Natural Environment ICPF. NOQrdwijkerhout. 4-7 juJi 1994.

Vakgroep Wiskunde, Landbouwuniversiteit Wageningen, maart 1994.

iL.

Ioepassjng van transpQnfysjca t.b.v. probleroen in onrwikkelings!anden

Houtkachelgroep

v AKPUBLIKATIES

Cosijnse, J.; Abid, S.; Cheslers, A.K.; Meijer. H.E.H.: Experimental investigatiQn on the effect of surfactants on the coalescence Qf two drops in liquid-

Afstudeeryerslagen

liquid dispersiQns.

Cox, M.G.D.M. Computersimulation of dispersion of CQntaminants in a ventilated enclosure.

Kravchenko. A.; Chutov, Yu.; Schram. P.P.I.M.; Zagorodny: Expansion of dusty plasma. Workshop "Coherence and Turbulence". Kiev, 2()..29 september 1994. Lemaire. E.; Bossis, G.; Clercx. H.J.H.; Liu, 1.: A rheo-optical study of rnangetorheologica1 fluids. 661!t Meeting of the Society of Rheology. 2-6 Qktober 1994.

Schram. P.P.J.M.; Clercx, H.J.H.: The transport coefficients of concentrated suspensions. Workshop "Coherence and Turbulence". Kiev, 2()..29 september 1994.

Windenergie groep WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES

2. Smuiders. P.T.; Joogb. J. de: Wind water pumping: status, prospects and barriers. Proc. World Renewable Energy Congres. september 1994 (ed. A.A.M. Sayigh), Part I, 587.594, Pergamon Press (1994).

50

Smulders, P.T.; Borg, N. van der; Vries, D. de; Thij o.g. Boonkkamp, J. ten; Seek M. van: Preliminary measurements on a photovoltaic pump equipped with a piston pump with TUEmatching valve. ISES Solar World Congress 1995, Zimbabwe. OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT Smulders, P.T.; Burton. J.; Pinilla, A.; Stacey, G.: The 3,s..pump project: piston pump innovation for wind pumps.

51 Murray, P.W.; Leibsle. P.M.; Muryn, C.A.; Fischer, H.I.; Flipse. C.P.I.; Thornton. G.: Interrelationship of structural elements on Ti02(1 OO)-lx3. Phys. Rev.Lett. 72 (1994) 689. Murray, P.W.; Leibsle. F.M.; Muryn, C.A.; Fischer, H.I.; Flipse. C.FJ.; Thornton, G.: Extended defects on TiOz (I00)-lx3. Surf.Sci.321 (1994) 217-228. Oetelaar. L.C.A. van den: Mikhailov. S.N.; Brongersma. H.H.: Mechanism of neutralization in low-energy He+ ion scattering from carbidic and graphitic carbon species on rhenium. Nue!. Instr. Meth. 885 (1994) 420-423.

Yoordrachten

MilthaiJov, S.N.; Elfrink. R.J.M.; Jacobs, J.·P.; Oetelaar, L.C.A. van den; Scanlon, PJ.; Brongersma, H.H.: Quantification in low-energy ion scattering: elemental sensitivity factors and charge exchange processes. Nuc!. Instr. Meth. 893 (1994) 149-155.

Smulders, P.T.: Hydraulic sealing for windpumps. Seminario International nueves desarrollos en aerobombas. Bogota. november 1994.

Milthailov, S.N.; Oetelaar. L.C.A. van den; Brongersma. H.H.: Strong matrix effect in low-energy He + ion SCattering from carbon. Nuc!. Inslr. Meth. B93 (1994) 210-214.

Smulders. P.T.; Roemennann. B.I.: Modelling of wind electric pumping systems with a synchronous generator· asynchronons motor transmission.

Smulders. P.T.: Piston pumps with matching valve for wind pumps . . Seminario International nueves desarrollos en aerobombas. Bogota. november 1994. Smulders, P.T.: Wind water pumping: status. prospectS and barriers. Proc. World Renewable Energy Congres. september 1994.

6.

Programma: TUE NAT Z05.9O.3Z GECONDENSEERDE MATERIE; FYSICA EN TECHNOLOGIE van de vakgroep Vaste Stor, NV

gerubriceerd naar werkeenheid 1. Fysica van oppervlakken en grenslagen, FOG 2. Cooperatieve verschijnselen. MO 3. HalfgeJeiderfysica. HF 4. Lage temperaturen, LT

Milthailov, S.N.; Oetelaar, L.C.A. van den; Brongersma. H.H.; Santen. R.A. van Oxidation of carbidic carbon on a rhodium surface. Catal. Lett. 27 (1994) 79-90. Groenen, P.A.C.; Tekcan, b.F.; H61scher, I.G.A.; Brongersma, H.H.: Loss of selectivity during W chemical vapor deposition on Si using the WFJSiH. process. I. Vac. Sci. Techno!. Al2 (1994) 737-745. Groenen, P.A.C.; Hlilscher, J.G.A.; Brongersma, H.H.: Mechanism of the reaction of WF, and SI. Appl. Surf. Sci. 78 (1994) 123-132. Otter. W.K. den; Brongersma. H.H.; Feil, F.: Molecular dynamics simulations of ion impact on a supported rhodium cluster. Surf. Sci. 306 (1994) 215-226. Brongersma, H.R; Groenen. P.A.C.; Jacobs.J.-P.: Application of low-energy ion scattering to oxidic surfaces. Science of Ceramic Interfaces [I. 81 Materials Science Monographs, Ed. J. Nowomy. Elsevier (1994) 113-182.

6.1 Fysica van om>ervlakken en grenslagen. FOG WETENSCHAPPELIJKE PUBLIKA TIES

Overbuty, S.H.; Oetelaar. R.J.A. van den: Structure of the p(2x I)-oxygenfMoo."RCo.~(OO 1) surface studied by low energy Li + ion scattering, Surf. Sci.• 301 (1994) 313.

1.

O'Mahony. J.D.; McGilp, J.F.; Flipse, C.F.I.; Leibsle. F.M.; Weightman, P.: The nucleation and evolution of the Sx2-Au structure on vi!:inal SI(I11). Phys. Rev. B49 (1994) 2527.

Bergmans, R.H.; Grift, M. van de; Denier van der Gon. A.W.; Welzenis, R.G. van; Brongersma, H.H.; Francis, S.M.; Bowker. M.: Composition and structure of the CoasPd u( 11O)-(2x 1) surface: a low energy ion scattering investigation. Nucl. Instr. Meth. B 85 (1994) 435.

52 Brongersma, H.H.; Jacobs, J,·P.: Applications of low-energy ion scattering to studies of growth. Appl. Surf. Sci 75 (1994) 133-138.

Jacobs, J.-P.; Reintjes, I.G.H.; Brongersma, H.H.; Lindfors. L.P.; lylhi, 0.: The growth mechanism of nickel in the preparation of Ni/Al20 1 catalysts studied by LEIS, XPS, and catalytic activity. calal. Lett. 25 (1994) 315·324. Jacobs, l.-P.; Maltha, A.; Reintjes. J.G.H.; Drimal, J.; Ponec, V.; Brongersma. H.H.: The surface of catalytically-active spinels. J. Calal. 147 (1994) 294-300 Boudin, S.; Vignes, f.-L.; Lorang. G.: Da Curtha Belo. M.; Blondiaux. G.; Mikbailov. S.N.; Jacobs. 1.-P.; Brongersma. H.H.: Analytical and electrochemical study of passive films formed on nickel-chromium alloys: influence of lhe chromium bulk concentration. Surf. Interface Anal. 22 (1994) 462-466 Jacobs. I.-P.; Reijne, S.; Elfrink, R.J.M.; Mikhailov. S.N.; Wuttig. M.; Brongersma. H.H.: Quantitative Analysis of Metal Surfaces and Their Oxides Using Low-Energy Ion Scattering. J. Vac. Sci. Techno!. A12 (1994) 2308-2313 Mikhailov, S.N.; Elfrink. R.J.M.; Jacobs, l.-P.; Oetelaar, L.C.A. van den; Scanlon, P.I.; Brongersma, H.H.: Quantification in Low·Energy Ion Scattering: Elemental sensitivity factors and charge exchange processes. Nue!. Iostr. Meth. B 93 (1994) 149-155 Overbury, S.H.: OeteJaar, R.J.A. van den; Mullins, D.R.: Sulfidation of W(OOI) studied by low-energy ion scattering. Surface Science, 317 (l994) 341. Denier van der Gon, A.W.: Tromp. R.M.; Reuter, M.C.: Low energy electron microscopy studies of Ge and Ag growth on Si(l1 I). Thin Solid Films 236 (1993) 140.

53 Helwegen,I.H.l.M.: Surface structure of the V,O,INb 20 S and CUlZnO catalyst, a Low-Energy Ion Scattering study. Roosmalen van, P.R.J.: The electronic structure of the Ag/Si(lll) interface: a theoretical approach. Rosink, J.I.W.M.: Spinel· and Perovskite-type Oxides: a Low-Energy Ion Scattering Study. Benthem van, H.E.: Low Energy Ion Scattering: an investigation of machine properties and a study of Sm,.•Sr,CoO,. Brands. A.L.G.P.: Determination of the Potassium adsorption site on Fe(lOO)-p(3x3)-K by low energy electron diffraction and time of flight forward scattering and recoiling spectroscopy. Oetelaarv.d. R.I.A.: A new mechanism for charge-exchange in low-energy He+ Ion scattering from solid surfaces. Reijne, S.: Low-Energy Ion Scattering and Spinel Surfaces in Catalysis. longen. M.F.F.K.: A Low-Energy-Ion-Scattering Study of Cathodes. Neutralization. surface composition and sputteryields. Toussaint, S.L.G.: Preparation of supported small metal clusters characterized by UHV Atomic Force Microscopy and additional spectroscopic techniques.

OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT Voordrachten Flipse. C.F.J.: Anisotropy of Co atoms in Co/Pd multilayers and alloys. APS-March meeting 1994; Pittsburgh.

VAKPUBLIKATIES Afstudeerverslagen Elfrink. R.J.M.: Qualification in Low-Energy Ion Scattering. Vanhontmerig. MJ.H.: The Influeoce of Hydrogen on LEIS Signals.

F1ipse, C.F.J.: Ellipsometry and photoreflectance study of C-60. APS-March meeting 1994; Pittsburgh. F1ipse, C.FJ.: The electronic structure and physical properties of low-dimensional structures. 31 Maart 1994; Physics Department Berkeley University. F1ipse. C.F.J.:

Backbier. R.H.L.M.: Ben nieuw ontwerp van bet dataverwerkingssysteem voor de FOG UHV ellipsometer. Creusen, M.P.: A new Low Energy 1011 Scattering apparatus for the analysis of fragile surfaces.

The influence of the electronic quadrupole moment on the magnetic anisotropy in ColPt multilayers. Decemher 1994; FOM vaste stofmeeting Veldhoven.

54 Oetelaar. L.C.A. van den: Surface science analysis on small particles in porous powder supports and on flat model supports. 19-23 september, Eight Latin-American congress on Surface Science and its Applications (CLACSA-8) in Cancun, Mexico.

55 Brongersma, H.H.: LEIS, nieuwe mogeJijkheden voor katalysatoren. Schuit Katalyse Instituut, 10 november 1994.

Jacobs, 1.-P.; Brongersma. H.H.: The Surfaces of Spinel-Type and Perovskite-Type Oxide Materials sTUdied by Low-Energy Ion

Scattering. Bight Latin-American congress on Surface Science and its Applications, september 19-23 1994. Cancun, Mexico, invited oral presentation. Jacobs. J.-P.: Spinel-Type and Perovskite-Type Oxide Materials studied by Low-Energy Ion Scattering. Instituto Politecnico Nacional, Escuela Superior de Ingenieria Quimica e Industrias Extractivas, departamento de ingenieria metaJurgia, october 10 1994. Mexico City, Mexico, invited oral presentation.

Brongersma, H.H.: Oppervlalae-onder:zoek. A.i.o.-cursus, Eindhoven, II maart 1994. Brongersma, H.H.: Oxide surfaces studied by low energy ion scattering. Universiteit Bochum, Duitsland. 12 april 1994. Brongersma, H.H.: Surface research by low energy ion scattering. Advanced Study Institute on 'Application of Particle and Laser Beams in Materials Technology', Cbalkidiki, Griekenland, mei 1994. Brongersma, H.H.: Low Energy Ion Scattering: A. Fundamentals, B: Applications. ATSI Workshop, Brno, mei 1994. Brongersma, H.H.: Quantification of low energy ion scattering. International Workshop on 'Inelastic lon-Surface Interactions', Jackson Hole, USA, augustus 1994.

Ceelen, W.C.A.N.: The use of SPA-LBBD in tbe srudy of adsorption and growth processes: Oxygen adsorption on Ag(110). 200694 A1O-workshop • Material growth". Ceelen, W.C.A.N.: The growth af Au on Ag(llO) studied by High Resolution LEBD. December 1994; FOM vaste stof meeting Veldhoven. Oetelaar, L.C.A. van den: Atomic carbon interaction with oxygen on a rhodium surface en Surface structure of V10,tNbl)5: a low-energy ion scattering study. 4-5 januari, SON Katatyse dagen in Lonteren. Oetelaar, L.C.A. Van den: Atomic carbon interaction with oxygen on a rhodium surface en Quantification in low-energy ion scattering: elemental sensitivity factors and charge exchange processes. 29 april NEVAC discussiedag "Fundamentele processen un oppervlakken" in Enscbede, Universiteit Twente. Oetelaar, L.C.A. van den: Model catalysts in surface science: tbe cuZnO system studied with low-energy ion scattering" en "Model catalySts in surface science: photoemission experiments with synchrotron radiation on small Cu particles on model supports. 9-11 mei. KNCV Katalyse symposium in Eindhoven, TUB. Oeteiaar, L.C.A. van den: Surface science analysis on Cu based model catalysts. 10-15 july, Eighth Roermond Conference on Catalysis in Rolduc, Kerkrade.

6.2 Co6peratjeve vellchiinselen{rnagnetische ordeningsverschiinselen. MO Brongersma, H.H.: Applications of low energy ion scattering to oxides. International Workshop on Interfaces of Ceramic Materials, Nagano, Japan, september 1994.

DISSERTATIES

Brongersma, H.H.: New possibilities of low energy ion scattering. Dept. of Physics, Osaka University, Japan, 3 oktober 1994.

Eggenlcamp, P.I.T.: Carrier concentration dependence of the magnetic properties of Sn,.,.Mn.Te. Promotar{en): prof.droir. W.J.M. de Jonge, prof.ddr. K. Kopinga. Co-promotor: dr.ir. H.J.M. Swagten. TUE (1994) pp 107.

Brongersma, H.H.: New possibilities of low energy ion scattering. RIKEN, Tsukuba. Japan, 60ktaber 1994. Brongersma, H.H.: De aUerbuitenste atomen: noodzakelijk kwaad of deugd? Senaatslezing, Technische Universiteit Eindhoven, 19o1aober 1994.

56

57

WETENSCHAPPBUJKE PUBLIKATIES

Lenczowski, S.K.J.; Van De Veerdonk, R.J.M.; Gijs, M.A.M.; Giesbers, J.B.; Janssen, H.H.I.M.: Current distribution effects in microstructures for perpendicular magneto resistance experiments. J. Appl. Phys. 75 (1994) 5154-5159.

L Hu, D.; Brabers, VAM.; Bnunen, J.H.P.M.; De Jonge, W.J.M.: The temperature dependence of the irreversible line of Bi~r~a~O. superconductors. Physica CZ16, 1993, 315-324. (Niet opgenomen in 'Verslag 1993)

Kawai, Y.; Brabers, V.; Simsa, Z.: Ultrasonic attenuation and thermal expansion of single crystalline cobalt ferrous ferrites. IEEE Transactions on Magnetics, vol. 30 (1994) p. 966.

De Jonge. W.J.M.; De Gronckel, HAM.; Kopinga, K.: Nuclear magnetic resonance in thin films and multilayers. Ultrathin magnetic Sttucture5 ed. B. Heinrich! and lAC. Bland (Springer) part I (1994) 65-88.

Van Alphen, E.A.M.: Van Der Heijden, P.A.A.; De Jonge, W.J.M.: Sttuctural and magnetic properties of Col Ag multilayers. J. Appl. Phys. 76 (1994) 6607-6609.

De longe, W.J.M.: Bloemen. P.l.H.; Den Broeder, F.I.A.: Experimental investigations of magnetic anisotropy. Ultrathin magnetic structures ed. B. Heinricht and lAC. Bland (Springer) part

Bloemen, P.I.H.; Van Der Vorst, M.T.H.; Johnson, M.T.; Coehoom, R; De Jonge, W.J.M.: Magnetic layer thickness dependence of the multilayer exchange coupling in (001) Co/Cu. J. Appl. Phys. 76 (1994) 7081-7084.

n (1994) 279-

295. Eggenk:amp. P.I.T.; Vennix, C.W.H.M.: Story, T.: Swagten. H.J.M.: SWUste, C.H.W.; De Jonge, W.l.M.: Magnetic study of the diluted magnetic semiconductor Sn,.•Mn.Te. J. Appl. Phys. 75 (1994) 5728-5730.

Rijks. Th.G.S.M.; De Jooge. W.J.M.; Folkerts, W.; Kools. J.C.S.; Coehoom. R: Magnetoresistance in NiFe/Cu/NiFe/FeMn spinvalves with low coercivity and ultrahigh sensitivity. Appl. Phys. Lett. 65 (1994) 916-918.

De Vries, 1.1.; De Jonge, W,J.M.; Johnson. M.T.; Aan De Stegge, 1.: Reinders, A.: Oscillation of the interlayer coupling in ColAu/Co. J. Appl. Phys. 75 (1994) 6440-6444.

Van Alphen. E.A.M.: Te Veldhuis, S.G.E.; De Gronckel. HAM.; Kopinga, K.: De Jonge. W.1.M.: NMR study of strain in Co based multilayers. Phys. Rev. B 49 (1994) 17336-17341.

Gijs. M.A.M.; Lenczowski. S.K.J.; Van De Veerdonk, R.J.M.; De Jonge, W.I.M.; Giesbers, J.B.: Johnson. M.T.; Aan De Stegge, I.B.F.; Janssen, M.M.I.M.: Perpendicular giant magnetoresistance of microstructured pillars in PetCr and Co/Cu multilayers. 1. Appl. Phys. 75 (1994) 6709-6713.

De Gronckel, H.A.M.; Bloemen, P.J.H.; Van Alphen, E.A.M.; De Jonge, W.I.M.: Structure and local magnetic anisotropy of MBE grown Co films. Phys. Rev. B49 (1994) 11327-11335.

Rijks, T.G.S.M.: Coehoom, R.; Daemen, J.T.F.; De longe, WJ.M.: Interplay between exchange biasing and interlayer exchange coupling in layered systems. J. Appl. Phys. 76 (1994) 1092-1099.

Lenczowski. S.K.J.; Gijs. M.A.M.; Van De Veerdonk, R.I.M.; Giesbers, J.B.; De Jonge, W.1.M.: Interpretation of the giant magneto resistance in CoICo (100) multilayers with the quantum model ofGMR. Phys. Rev. BSO (1994) 9982-9988.

Mittag. M.; Rosenberg, M.; Peliquad, D.; Wemhard. R; Brabers, VAM.; Enunen, J.H.P.M.; Hu.D.: A study of the reversible and irreversible magnetic properties of a Bi-2212 single crystal in high magnetic fields. Supercond. Sci. Technol. 7 (1994) 214-221.

Bloemen, P.J.H.; Van Kesteren, H.W.; Swagten. H.J.M.; De Jonge, W.I.M.: Oscillatory interlayer exchange coupling and magnetoresistance in Co/Ru layered systems. Phys. Rev. BSO (1994) 13505.

Iansen, R; Nelissen, B.; Abraham, D.L.; Van Kempen. H.; Bmbers, VAM.: Surface Structure of F~04 (110) studied by STM. IEEE Trans. on Magoetics 30 (1994) 4506-4508.

De Vries, 1.1.; De Jonge, W.I.M.; Bloemen, P.J.H.; Johnson, M.T.: Aan De Stegge, 1.; Reinders, A.: Oscillations in the interlayers exchange across Co/Au (Ill). J. Magn. Magn. Mat. 29 (1994) Ll29.

Mac, W.; Twardowski. A.; Eggenkamp, P.J.T.; Swagten, HJ.M.; Shapira, Y.; Demianiuk, M.: Magnetic properties of Cr diluted magnetic semiconductors. Phys. Rev. BSO (1994) 14144. Bloemen, PJ.H.; Johnson, M.T.; Van De Vorst, M.T.H.; Coehoom, R.; De Vries, U.; Jungblut, R; Aan De Stegge, J.; Reinders, A.; De Jonge, W.J.M.: Dependence of interlayer exchange coupling on magnetic layer thickness. Phys. Rev. Letters 72 (1994) 764-767. Konls, J.C.S.; Coehoom, R.; Duchateau, J.P.W.B.; Rijks, T.G.S.M.; Gideonse, I.:

Giant IlllIgnetoresistance in layered and granular thin films. Thin films (1994) 279.

58 Dominec. J.; Nevriva, M.: Laermans. C.; Brabers, V.A.M.: Ultrasound attentuation in Bi1Sf2CU06 single crystal. Solid State Comm. 89 (1994) 879. Gijs, M.; Lenczowski. S.; Giesbers, I.B.: Perpendicular magnetoresistance of microstructure pillars in FeiCr magnetic multilayers. MRS Symp. Proc. 313 (1993) 11-23.

59 Vries de. l.W.: Temperatuurgedrag van elektron spin resonantie aan SIlo.%MIlo.{HTe. Sour. R.L.H.: The giant Magneto Resistance effect in spin valve systems.

OVERlGE ONDERZOEK-OUTPUT Johnson. M.T.; Bloemen, P.I.H.; Coeboom, R.; De Vries, I.I.; McGee, N.W.E.; Jungblut, R.; Renders, A.; Aan De Stegge I.: Orientational dependence of oscilatory exchange coupling. MRS Symp. Proc. 313, (1993), 93-107. Willekens. M.M.H.; Swagten. H.I.M.; Duif, A.M.: Bloemen, P.I.H.: Van Kempen, R.J.T.: Lenczowski. S.KJ.: De Jonge. W,J.M.: Magnetic and transport behavior of AF coupled layers with a limited number of repetitions. MRS Symp. Proc. 313. (1993), 129·135. Rijks. Th.G.S.M.: Coehoorn. R.: De longe, W.J.M.: Combined spinvalve and anisotropic magnetoresistance in NiFeiCu/NiFe layered thin films. MRS Symp. Proc. 313, (1993), 283-289.

V oordrachten

De longe, W.l.M.: Magneto atomic engineering. NEVAC. Delft. maart 1994.

De Jonge. W.l.M.: Metallische magnetisch multilagen. Tweede Fase AIO cursus. Eindhoven. maart 1994. Bloemen, P.I.H.: Magnetische wisselwerking in metallische magnetische multiiagen. Tweede Fase AIO cursus, Eindhoven. maart 1994.

WETENSCHAPPEWKE PUBUKATIES

2. Coehoorn, R.; Johnson, M.T.; Folkerts, W.; Purcell, S.T.; McGee, N.W.E.; De Veirman, A.: Bloemen. P.I.H.: Oscillatory inter layer exchange interactions and magnetoresistance in Co/Cu and FeiCu systems. NATO ASI Series B Physics 309 (1993) 295·309.

De Gronckel. H.A.M.; De Jonge, W.J.M.: NMR studies in layered magnetic structures. NATO ASI Series B Physics 309 (1993) 309·323.

V AKPUBLIKATIES

Swagten. H.l.M.: Giant magnetoweerstand in magnetische multilayers. Tweede Fase AlO cursus, Eindhove, maart 1994. Van Alphen, E.A.M.: Interface studied by NMR. PRL. mei 1994. Van Alphen. E.A.M.: NMR in magnetic multilayers. Michigan State University, juni 1994. Van Alphen, B.A.M.: Structural and magnetic properties of Co/Ag multilayers. Int. MMM (ntermag. conference, Albuquerque, juni 1994.

Afstudeerverslagen Heijden v.d., P.A.A.: Coherent NMR measurements on as-deposited and annealed Co/Ni, Co/Ag multilayers Roef van de, R.A.: The influence of intermixing at the interfaces on the magnetoresistance in Co/Cu spin-valve systems.

Van Alphen, B.A.M.: Relation between the magnetoresistance and structural and magnetic properties in Co/Ag hybrid layers. SM3S bijeenkomsten Eindhoven en Jiilich, mei en oktober 1994. Van Alphen. E.A.M.: Granular Co/Ag multilayers. FOM Vaste Stofdagen, Veldhoven, december 1994. Willekens, M.: Effects of interface mixing on the MR effeet in uncoupled Co/Cu spinvalves. SM3S bijeenkomst Jiilich, oktober 1994.

60

61

Eggenkilmp. P.: Magnetic properties of IV-VI semirnagnelic semiconductors. 1m. Symposium on DMS. Lim, juni 1994.

WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES

Rijks, Th.:

1.

Influence of grain size on magnetic and electronic properties of thin films SM'S meeting JOlich. oklobel' 1994.

Bloemen, P.J.H.: Thickness dependence of interlayer interaction. Int. MMM InteImag. conference, Albuquerque, juni 1994.

6.3 Halfgeieiderfvsica. HE

Heuning. J.C.M.: Kessener. Y.A.R.R.: Knenraad, P.M.; Leys, M.R.; Vleuten. W.C. van der; Wolter. 1.H.: Frens. A.M.: Luminescence of a delta doping related exciton in GaAs:Si. Materials Science Forum. 143-147 (1994) 653-656.

Bloemen, P.J.H.: Phase and strength of interlayer interaction. 14th Int. Coil. Magn. Films and Surfaces. DUsseldorf. september 1994.

Haverkort, I.E.M.; Hendriks. P.; ZwaaJ, E.A.E.; Wolter. J.H.: Time-resolved OBIC for probing current filamentation in GaAs/AlGaAs heterostructures. Contribution to the 4th European Conference on Electron and Optical Beam Testing of Electronic Devices, Zurich, Swiss, September 1-3 1993. Microelectronic Engineering 24 (1994) 203-209.

De Vries, J.l.: Loose spins in Co/Cu (100). 14th Int. Coil. Magn. Films and Surfaces, DllsseJdorf. september 1994.

Ragay, F.W.; Wolter, I.H.; Marti. A.: Aratijo. G.L.: Experintental analysis of the efficiency of MQW solar cells. Proceedings ofthe 12the E.C. Photovoltaic Solar Energy Conference Amsterdam (1994) 11-15 april.

Swagten, H.I.M.: Giant magneto resistance in magnetic multilayers. Afdelingscolloquium Technische Natuurkunde. maart 1994. Rijks, Th.: Semi clsssical calculations of the anisotropic magnetoresistance in multilayers and wires. Int. Conf. on Magnetism, Warschau. augustus 1994.

Bloemen. P.J.H.: Interlayer exchange in artificial magnetic metallic multilayers and its relation to electronic structure. POM Vaste Stof dagen. Veldhoven, december 1994. Q!pferentiebijdragenloosters Op onderstaande bijeenkomsten werd via posters en overlge bijdragen verslag van bet onderzoek

Ragay. F.W.; Leys. M.R.; Wolter. J.H.: Application of O-doping in GaAs tunnel junctions. Electronic Letlers 30 (1994) 86-87. Haren. R.J.P. van: Blom. F.A.P.; Lange, W. de; Wolter. J.H.: Total suppression of the imer-edge-channel scattering in a GaAslAIGaAs heterostructure. Surface Science 305 (I 994) P .172. Yoffe. G.W.; Vleuten. w.e. van der; Leys. M.R.; Karouta, F.; Wolter, I.H.: Vertical-cavity surface-emitting Lasers with periodic gain and aluminium top contacts. Electronics Letters, 30 (1994) 794-795. Christianen. P.C.M.; Hall, P.I. van; Bluyssen, H.I.A.; Wolter, I.H.: Ultrafast carrier dynamics at a metal-semiconductor interface studied by femtosecond Imninescence spectroscopy. Semicond. Sci. Techno!. 9 (1994) p. 707.

gedam (± 20 bijdragen): -Int. Conf. on Magnetism, Warschau -14th Int. Conf. Magnetic Films and Surfaces, DllsseJdorf -MMM en Intennag. Albuquerque -Int. Symp. on DMS. Lim -1m. Conf. on HTe superconductors. Grenoble -FOM Vaste Stof dagen. Veldhoven

Christianen, P.C.M.; Bekker. E.I.A. de; Bluyssen, H.J.A.; Hageman. P.R.; Leys, M.R.: Coolin reduction due to a rapid density decay of hot cartiers in GaAs. Semicond. Sci. Technol. 9 (1994) p. 713.

SHov. A.Yu.; Haverkort. I.E.M.; Tbeeuwen, SJ.C.H.; Koeuraad. P.M.; Wolter, I.H.: Polariution of tunneling-assisted recombination of two-dimensional holes. Proceedings of the 22th Int. Conf. on the Physics of Semiconductors 1994. Vancouver. Canada. Hai, G.Q.; Studart. N.; Peeters. F.M.; Devreese. l.T.: Koenraad. P.M.: Stadt. A.F.W. van de; Wolter,I.H.: Electron mobility in Si O-doped GaAs. Proceedings of the 22th Int. Conf. on the Physics of Semiconductors 1994, Vancouver. Canada.

62 Haren, RJ.F. van; Lange. W. de; BJorn, F.A.P.; Wolter, J.H.: Contactless detection of edges states in a two-dimensional electrongas by the lateral photo voltaic effect. Proceedings of the 22th Int. Conf. on the Physics of Semiconductors 1994, Vancouver. Canada. Blom, P.W.M.; Haverkort, J.E.M.; Claes,I.; Hall, P.I. van; Wolter, J.H.: Ulirafast carrier capture in quantum well structures. Proceedings of Ultrafast Phenomena in Semiconductors, SPIE, vol. 2142, p.lO January 27-28-1994, Los Angeles, California Blom, P.W.M.; Haverkort, J.E.M.; Claes, J.; Hall, P.I. van; Wolter, I.H.: Ultrafast carrier capture in quantum well structures. Proceedings 13th Pfefferkorn Conference on Luminescence, May 13-18-1994, Niagara Falls,

63 WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES

2. Leys, M.R.; Vonk, H.; Rongen, R.T.H.; Hopkins, J.; Wolter; J.H.: D~ epitaxiale groei van gelaagde halfgeleider strukturen bestaande uit indiumfosfide en indiurngalliumarsenide. Nederlands Tijdschrift voor Fotonica 2{) (1994) p. 13. Yoffe. G.W.; Blilbach, J.; Vleuten, W.C .. van der; Karouta, F.; Wolter, J.H.: Electro-optic and opto-optic n-i-p-i AlGaAs waveguide modulators. Abstract to the Australian Conference on Compound optoelectronic Materials & Devices (COMAD 94), Sidney, Australil!, 12-14 December.

Canada Blom, P.W.M.; Claes, I.; Haverkort, I.E.M.; Wolter, J.H.: Experimental and theoretical study of the carrier capture time. Optical and Quantum Electrunics 26 (1994) S667-S677.

Es, C.M. van; Eijkemans, T.J.; Wolter, J.H.; Pereira, R.; Hove, M. van; Rossum, M. van: Influence of CH/H2 Reactive Ion Etching on the Electrical and Optical Properties of AlGaAs/GaAs and Pseudomorphic AIGaAsllnGaAs/GaAs HeterostruClUres. Proceedings of the 21th Int. Symp. on Compound Semiconductors, 18-22 September 1994, San Diego. USA. Hassel, J.G. van; Ex, C.M. van; Nouwens. P.A.M.; Maahury, I.; Kaufmann, L.M.F.: The influence of a Si 6-doped layer in an AIGaAslGaAs Heterostructure on the· damage introduced by CHiH/Ar ECR plasma etching. 21" SOTAPOCS (State of the Art on Compound Semiconductors) - 186· Meeting of the Electrochemical Society, 9-14 October 1994. Miami Beach, Florida, USA, or 699. p. 156. Keil, U.D.; Gerritsen, H.J.; Haverlrort.l.E.M.; Wolter, I.H.: Generation of ultrashort electrical pulses with variable pulse width. Proceedings CLEO, Amsterdam. Es, C.M. van; Bijkemans, T.J.; Woller, J.H.; Pereira. R.; Hove, M. van; Rossum, M. van: Influence of CHiH2 Resctive Ion Etching on the Electrical and Optical Properties of AlGaAsfGaAs and Pseudomorphic AIGaAsllnGaAs/GaAs HeterostruClures. Proceedings of the 1st Int. Conl. on Materials for Microelectronics, 17-19 October 1994, Barcelona. Spain. Ragay, F.W.; Wolter, J.H.; Marti, A.; Araujo:

Experimental Analysis of GaAs-InGaAs MQW Solar Cells. Proceedings of the I"' World Conference on Photovoltaic Energy Conversion, 4-9 December

Yoffe, G.W.; Vleuten, W.C. van der; Leys, M.R.; Karouta, F.; Wolter I.H.: Vertical-cavity surface-emitting lasers with periodic gain and aluminium contactS. Abstract to the Australian Conference on Compound optoelectronic Materials & Devices (COMAD 94). Sidney, Australii!. 12-14 Decemher.

VAKPUBLIKATIES Afs!Udeerverslagen Dalen van, R.: Valence band modelling in AIGaAs heterostrUClures. Koppens, W.J.: . Fotostroom en fotoluminescentie excitatie metingen aan InGaAsllnP quantumputten. Theeuwen, SJ.C.H.: Zelfconsistente berekeningen van de valentieband in het v1ak van het interface van GaAs/AIGaAs structuren. Valkering, A.M.C. mw: Stroominstabliteiten in heterostructuren bij hoge elektrische velden. Willems, R.H.M.: Zoektocht naar de Weiss-oscillaties in een eendimensionaal magnetisch gemoduleerd tweedimensionaal elektronengas. Zanden van der, K.: Galvano- en thermo-magnetische effecten in een 2-DOO, onderworpen aan een Undimensionale laterale periodieke electrische potentiaal.

1994, Hawaii. USA. Ragay, F.W.; Ruigrok, E.W.M.; Wolter, 1.H.: GaAs-AIGaAs Heterojunction Solar Cells with Increased Open-Circuit Voltage. Pmceedings of the Ill> World Conference on Photovoltaic Energy Conversion, 4-9 December 1994, Hawaii, USA.

Voorn vd., M.L.M. mw.: Study on 2-DHG Si/SiGe hetero-structures. Boer de, A.P.: Transporteigenscbappen van een tweedimensionaal elektronengas in AlAs.

64

65

OVERlGE ONDERZOEK-OUTPUT Haren, R.I. van; Blom, F.A.P.; Wolter.l.H.: Direct Observation of Edge Chatmels in the Integer Quantum Hall Regime. Submitted to P.R.L. 8 april 1994. Leys, M.R.: Rongen. R.T.H.; Hopkins. S.; Vonk. H.; Es. C.M. van; Woller, I.H.; Tichelaar, F.D.: Growth of Ga)n, .•As/lnP Thin Layre Structures by Chemical Beam Epitaxy. Submitted I.Crystal Growth; Proceedings MBE-S. Osaka. Japan, aug.29 - sept. 4. Rongen. R.T.H.; Leys. M.R.; Hall, P.I. van; Es, C.M. van; Vonk, H.; Wolter, I.H.: Investigations on indium phosphide grown by chemical beam epitaxy. Submitted to loum. of Crystal Growth.

Hassel. 1. van; Es. C. van; Nouwens. P.; VIeuten. W. van der; Maahury. 1.; Kaufmann, L.M.F.:

CHiH~ ECR Plasma Etch: Characteristics and Damage.

Delft. Halfgeleiderdag. 19 mei 1994. Rongen. R.T.H.; Hopkins. J.; Leys, M.R.; Vonk. H.; Wolter, J.H.: InGaAs/InP superlattices grown by CBE. Delft. HalfgeJeiderdag. 19 mei 1994. Gerritsen. H.I.; Keil, U.D.; Haverkort. I.E.M.; Vleuten, W. vander; Wolter. I.H.: Generation of suhpico-second pulses and their application to a 2DEG. Delft. Halfgeleiderdag, 19 mei 1994. Silov. A.; Haverkort, J.E.M.; Averkiev. N.; Koenraad, P.M.; Wolter. J.H.: Polarization of tunneling assisted recombination of two-dimensional holes. Delft, Halfgeleiderdag. 19 mei 1994. Es. C.M. van; Eijkemans. T.1.; Wolter, I.H.; Pereira, R.; Hove. M. van; Rossum. M. van: The efeect of CHJH2 reactive ion etching on the properties of IUN heterostructures. Delft. Halfgeleiderdag. 19 mei 1994. Hai. G.Q.; Peeters. P.M.; Devreese. J.T.; Shi. M.; Vansant. P.; Koenraad. P.M.; Stadt. A.P.W. van de; Wolter, 1.H.: Electron mobility in Si..o doped GaAs systems. Delft. Halfgeleiderdag. 19 mei 1994. Johnson. M.B.; Koenraad, P.M.; Salemink, H.W.M.; VIeuten. W.C. van der; Wolter. I.H.: Be-O-aaAs studied by S1M. Delft, Halfge1eiderdag. 19 mei 1994. Bogaerts. R.; Leopold. H.; Koenraad, P.M.; Stadt, A.F.W. van de; F.; Wolter. I.H.: High field magneto-transport in Si-O-doped GaAs layers. Delft. Halfgeleiderdag, 19 mei 1994.

Bockstal. L. van; Herlach.

Stadt. A.F.W. van de; Boer. A. de; Koenraad, P.M.; Perenboom. I.A.A.I.; Wolter. J.H.: Electron conduction at the X and r -minimum in GaAsIAIOaAs 8-doped QW with varying well width. Delft. Halfgeleiderdag. 19 mei 1994.

Brilbach, 1.; Yoffe, G.W.; Karouta, F.; Haverkort. 1.E.M.; Wolter, 1.H.: Optical properties of GaAslAlAs hetero-NIPI structures. Delft, Halfgeleiderdag, 19 mei 1994. Silov. A.Yu.; Haverkort, J.E.M.; Theeuwen, S.l.C.H.; Koenraad. P.M.; Wolter, I.H.: Polarization of tutmeling-assisted recombination of two-dimensional holes 22th Int. Conf. on the Physics of Semiconductors 1994, Vancouver, Canada. Rongen, R.T.H.; Hopkins, 1.: Es, C. van; Eijkemans, T.; Vonk, H.; Leys, M.R.; Oei. S.; Wolter.l.H.: CBE-growth and characterization of strained GaInAslInP thin layer structures. Wetenschappelijke vergadering FOM en lOP Electro-Optics. Veldhoven, Koningshof 16-17 november 1994. Mastrapasqua, M.; Yoffe, G.; Haverkort, J.; Wolter. I.H.: Vertical cavity surface emitting lasers. Wetenschappelijke vergadering roM en lOP Electro-Optics. Veldhoven, Koningsbof 16-17 november 1994.

Claes, I.: Dresen, H.; Hall. P.I. van; Havertort, 1.; Wolter. I.H.: Carrier injection in seperate confmement structures. Wetenschappelijke vergadering roM en lOP Electro-Optics. Veldhoven, Koningsbof 16-17 november 1994. Hassel, J.G. van; Es. C.M. van; Nouwens. P.A.M.; Maahury. I.H.; Kwaspen. I.I.M.; Heyker. H.C.; Kaufmann, L.M.F.: CHJH!Ar ECR plasma etching for GaAs-based transistors. Wetenschappelijke vergadering roM en lOP Electro-Optics. Veldhoven, Koningshof 16-17 november 1994. Karouta, F.; Zhu. Y.C.; Hassel. J.G. v.; Stegeman. I.A.A.; Smalbrugge. E.; Kaufmann, L.M.F. Es, C.M. van: Electron Cyclotron resonance plasma etching of InP. Wetenschappelijke vergadering FOM en lOP Electro-Optics. Veldhoven, Koningshof 16-17 november 1994. Brilhach. I.; Heemslcerk. M.: Haverkort. J.; Wolter. I.H.: Photoreflectivity measurements on hetero-n-i-p-i's and ultathin InAs quantum wells. Wetenschappelijke vergadering FOM en lOP Electro-Optics. Veldhoven, Koningsbof 16-17 november 1994. Gerritsen, H.; Keil, U.D.; Haverkort, J.; Wolter, I.H.: Absorption of ultrafast electrical pulses by a 2DEG in a coplanar stripline. Wetenschappelijke vergadering roM en lOP Electro-Optics. Veldhoven, Koningshof 16-17 november 1994. Kemerink. M.; Kuypers, R.; Koenraad, P.; Wolter.l.H.: Effective masses in 2-dimensional hole gases. Wetenschappelijke vergadering roM en lOP Electro-Optics. Veldboven, Koningshof 16-17 november 1994.

Raga),. F.W.; Wolter, 1.H.: Experimental analysis of GaAs-InGaAs MQW Solar Cells. Wetenschappe1ijke vergadering roM en lOP Electro-Optics. Veldhoven. Koningshof 16-17 november 1994.

66

67

Koiaen. H.; Hall. P.I. van: A model for current irregularities in HEMT structures. Wetenschappelijke vergadering FOM en lOP Electro-Optics. Veldlroven. Koningshof 16-17 november 1994.

Wolter. J.H.: Carier Capture into Quantum Wells and its Relation to Laser Performance. Opto-electronics: Materials. Devices and Systems. Essex. University of Essex, 12·15 September 1994. United Kingdom.

Stadt. A. van de; Boer. A. de; Robben, K.: Koenraad, P.; Wolter. I.H.: A 2-dimensional electron gas in AlAs. Wetenscbappelijke vergadering FOM en lOP Electro-Optics. Veldhoven, Koningshof 16-17 november 1994.

Wolter.I.H.: Influence of CHiH. reactive ion etching on the electrical and optical properties of AlGaAs/GaAs and pseudomotphic AIGaAs1InGaAslGaAs heteroatructures. University of Hawai. September 27, Hawai.

Koenraad. P.M.; Johnson. M.B.; Vleuten. W.C. van der; Saletnink. H.W.M.; Wolter, I.H.: BeryJium delta-doped GaAs layers studied by STM. Wetenscbappelijke vergadering FOM en lOP Electro-Optics. Veldhoven. Koningshof 16-17 november 1994.

Es. C.M. van: Influence of CHiHl reactive ion etching on the electrical and optical properties of AlGaAs/GaAs and pseudomorphic AlGaAslInOaAs/GaAs heterostructures. 21st International Symposium on Compound Semiconductors. San Diego, 18-22 September 1994. California. U.S.A.

Koenraad. P.M.; Theeuwen, SJ.C.H.; Schaijk, R. van; Silov, A.; Wolter. I.H.: Self consistent calculations for a 2-dimensional hole gas with and without strain. Wetenschappelijke vergadering FOM en lOP Electro.()ptics. Veldhoven. Koningshof 16-17 november 1994. Groeneveld. R.H.M.; Kempen. H. van; Smalbrugge, E.; Kaufinann, L.M.F.; Haverkort, J.E.M.; Wolter. I.H.; Melloch M.R.: Ultrafast scanning probe microscopy using integrated optoelectronic switches. Vasle Stof dagen. Veldhoven, Koningshof, 1994.

Blom, F.A.P.: Electronic transport properties in laterally modulared 2-DEG. Phasdom-94 Conference. 1-5 October 1994. Dublin, Ireland. Wolter. I.H.: Currrent filamentation in 2D-HEMT Structures subjected to High Electric Fields. European Workshop on Optical Characterization of Electronic Materials. Halle, 5-7 October 1994, Germany.

Voordrachten

Hassel. J.G. van; Es, C.M. v.; Nouwens, P.A.M.; Kaufmann, L.M.F.: Damage caused by CHiH/Ar ECR etching. Workshop Trockitzen fUr die III-V Halbleitertechnik. 28-4-1994, WiJrzburg, Duitsland.

Ragay, F.W.; Wolter. 1.H.; Marti, A.; Ara\1jo: Experimental Analysis of GaAs-InOaAs MQW Solar Cells. Proceedings of the 1111 World Conference on Photovoltaic Energy Conversion. 4-9 December 1994. Hawaii, USA.

Hassel, J.G. van; Es, C.M. v.; Nouwens, P.A.M.; Kaufmann L.M.F.: Dry processing of PMHFETs. N,\TO Advanced Study Institute on Pseudomorphic HEMT Technology and Applications. Erice, ltalii!, 14 ·25 juli 1994.

Ragay. F.W.; Ruigrok. E.W.M.; Wolter, 1.H.: OaAs-AIGaAs Heterojunction Solar Cells with Increased apen-Circuit Voltage. Proceedings of the 1110 World Conference on Photovoltaic Energy Conversion. 4·9 December 1994, Hawaii, USA.

Es. C.M. van: Influence of CHiH1 reactive ion etching on the electrical and optical properties of AlOaAslGaAs and pseudomorphic AlGaAs/InGaAs/GaAs heterostructures. 1st International Conference on Materials for Microelectronics. Barcelona, 17-19 October 1994. Spain.

Haren, R.I.F. van: Direct obeservation of edge channels in the Integer Quantum Hall Regime. Delft. Halfgeleiderdag, 19 May 1994. Haren. R.J.F. van: Contactless detection of edge states in a two-dimensional electrongas by the lateral photo voltaic effect. I.C.P. 221he Int. Conr. on the Physics of Semiconductors. Vancouver, 15 - 19 aug. 1994, Canada. Wolter. J.H.: Novel Physical Concepts for Opto-electronic Devices. Opto-electronics: Materials, Devices and Systems. Essex, University of Essex, 12-15 September 1994, United Kingdom.

Ragay. F.W.: Recent developments of Solar Cell Research in Eindhoven. Instituto de Energia Solar ETSIT de MadridlUPM Ciudad Universitaria sIn Madrid, 25 October 1994. Spain. Haverkort. J.E.M.: A Mach-Zehnder Interferometer Switch Based on Helero Nipi Quantum Well Structures. Wetenschappelijke Vergadering FOM en lOP Electro-Optics Veldlroven. Koningshof 16-17 november 1994. Haren, R.J.F. van: Imaging of Current-Carrying Paths in IQHE·Regime. Wetenschappelijke Vergadering FOM en lOP Electro-Optics Veldhoven, Koningshof 16-17 november 1994.

68

69

Wolter.l.H.: High electric field transport in 2DEG. Advanced Heterostructure Workshop. 4-9 December 1994. Kamuela. Hawaii, USA.

Peters, P.J.M.; Scheuzger. P.; Lea. M.J.; Jacobs. W.P.N.M.: Heijden. R.W. van der: The AC Hall effect for electrons on liquid helium in ultra-high magnetic ·fields. Surface Science 305 (1994) 674-6n.

6.4 Lage temperaturen LI

Aarts, R.G.K.M.; Waele, A.T.A.M. de: Numerical investigation of the flow properties of He II. Physical Review B 50 (1994) 10069-10079.

DISSERTATIES

Peters. P.J.M.: Electrical transport properties of the two-dimensional electron gas on liquid helium in high magnetic fields. PromolOr(en): prof. dr. A.T.A.M. de Waele. prof.dr. H.M. Gijsman copromotor: dr. R.W. van der Heijden IUE (1994) pp. 120. Voncken. A.PJ.: Adiabatic Expansion of 'He in Superfluid 'He. Promotor(en): prof.dr. A.I.A.M. de Waele. prof.dr. H.M. Gijsman TUE (1994) pp. 98.

Waele, A.I.A.M. de; Aarts. R.G.K.M.: Route to Vortex Reconnection. Physical Review Letters 72 (1994) 482-485. Peters, P.J.M.; Scheuzger. P.; Lea, M.I.; Monarkha, Yu.P.; Sommerfeld, P.K.H.; Heijdeu, R. W. van der: Quantum magnetotransport in a nondegenerate two-dimensional electrons gas under extremely strong magnetic fields. Physical Review B 50 (1994) 11570-11576.

VAKPUBLIKATIES Waele. A.T.A.M. de: Verkerk. G.: Ben fysische wervelkolom. NVOX. 1ge jaargang. mei 1994, 187.

WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES Atstudeervemlagen 1.

Aarts, R.G.K.M.; Waele, A.I.A.M. de: Numerical simulation of superfluid turbulence near the critical velocity. Physica B 194-196 (1994) 725-726. Voncken. A.P.J.; Waele, A.I.A.M. de: Adiabatic expansion of 3He in 'He. Physica B 194-196 (1994) 51-52. Sommerfeld. P.K.H.; Peters, P.J.M.; Vorstenbosch. H.l.W.J.; Heijden. R.W. van dec; Waele, A.I.A.M. de; Lea, M.J.: Observation of harmonic, high-field. low-frequency edge-magnetoplasma resonances for electrons on helium. Physica B 194-196 (1994) 1311-1312. Peters, P.J.M.; Jacobs. W.P.N.M.; Heijden. R.W. van der; Lea, M.J.: Numerical calculations on edge magnetoplasmons for electrons on helium with inhomogeneous density and capacitance profiles. Physica 8194-196 (1994) 1277-1278. Peters. P.I.M.; Lea. M.J.; Jacobs. W.P.N.M.; Nijs, 1.F.A.; Heijden, R.W. van der: HaU effect induced phase shifts in a capacitively coupled two-dimensional electron gas. Physica B 194-196 (1994) 1279-1280. Peters, PJ.M.; Nijs, l.F.A.; Heijden, R.W. van dec; Lea. M.1.: Iemperature dependence of propagation and damping of nonresonant edge magnetoplasrnons for electrons on liquid helium. Physica B 194-196 (1994) 1281-1282.

Rinkens. R.J.M.: O!lderzoek naar het realiseren van cen twee-dimensionaal electronengas op heliumfilms. Steijaert. P.P.: Randgolven in cen 2D electronengas op vloeibaar helium in schijfvormige en getrapte diehtheidsprofielen. penz, H.R. mw: Numerical simulations on vortex tangles in He n. OVERIGE ONDERZOEK-OUTPUT

Peters. P.J.M.; Berg. S. van den; Sommerfeld, P.K.H.; Heijden, R.W. van dec; Waele, A.I.A.M. de: Low frequency edge magnetoplasmons in a ring-shaped two-dimensional electron gas on liquid helium. POlIter wetenschappelijk vergadering FOM werkgemeenschap Statistische Fysica. Lunteren. 27 en 28 januari 1994. Sommerfeld. P.K.H.; Peters. P.J.M.; Vorstenboseh. H.F.; Heijden. R.W. van der; Waele, A.I.A.M. de; Lea, M.J.: Observation of harmonic, higb field. low frequency edge magnetoplasma resonances for electrons on helium. Poster wetensehappelijk vergadering FOM werkgemeenschap Statistische Fysica. Lunteren, 27 en 28 januari 1994.

70 Voncken, A.P.J.; Ruigronk, E.; Schoormans, H.; Waele, A.T.A.M. de: Adiabatic expansion of 3He in superfluid 'He. Poster wetensehappelijk vergadering FOM werkgemeenschap Statistiscbe Fysica, Lunteren, 27 en 28 januari 1994.

71 WETENSCHAPPELUKE PUBLIKATIES 2.

Voordrachten Aarts, R.G.K.M., The motion of quantized vortices in He II, Wetenscllappelijke vergadering

Statistische Fysica, Lunteren, 27 en 28 januari 1994. Waele, A.T.A.M. de, Superfluid Turbulence, Invited lecture April meeting of the American Physical Society, Washington, April 1994. Sonunerfeld, P., Interedge magnetopJasmons and new boundary excitations in a 2D electron system, Second meeting of the HCM-network. Eindhoven, 29 September 1994. Voncken, A.P.l., Adiabatic expansion of 3He in 6.superfluid 'He, Colloquim LT-group Bayreuth, november. 1995.

7.

Programma: TUE NAT 311.95.32

FYSISCIIE INFORMATICA van de vakgroep Fysiscbe Infol'DJlltica, NF

WETENSCHAPPELIlKE PUBLIKATIES 1.

Herweijer, 1.A.; Van Nijmweegen, F.C.; Kopinga, K.; Voskamp, 1.H., v.d. Water, W.: A digital device for measuring high-order structure functions. Rev. Sci. Instrum. 65 (5), May 1994, 1786-1787. (zie oak NT-Microhydrodynamica) Kopinga, K.; Pel, L.: One-dimensional scanning of moisture in porous materials with NMR. Rev. Sci. Instrum. 65 (12), December 1994. 3673-3681 Klinjsche Fvsische Meettechnieken 1994 Smeulders, M.; Agbeko, R.; long, W. de, and Koolen. A.: Modulation of heart rate by the arterial baroreceptor reflex (ABR) in neonates, Pediatric Research, 36 112, 38A (1994). Meeuwissen, J.H.l.M.; Van Langen, H. and Navarro, I.: Ultrasound determination of the effect of progestogeos on the endometrium in postmenopausal women receiving hormone replacement therapy, Maturitas, 18 (1994) 77-85.

Aebeko. R.; Koolen. A.M.P. en Jong, W. de: Laagfrequente oscillaties in de bloeddruk (Mayergolven) bij neonaten. In: Bar, M. van der; Rossum. M.A.l. van; Vreede, W.B.: Samenvattingen del Voordrachten Vijftiende Congres Kindergeneeskunde, Veldhoven, 1993: 166. Smeulders. M.A.J.M.; Jong. W. de, en Koolen, A.M.P.: De invloed van de arteril!le baroreceptor reflex (ABR) op de bartfrequentie bij pasgeborenen,

In: Bor, M. van der; Rossum, M.A.J. van: Samenvattingen der Voordrachten Zestiende Congres Kindergeneeskunde, Veldhoven, 1994:53. Munck. P. de; long. W. de; Koolen A.M.P. en Wijn, P.F.F.: Verbeterde apneu detectie bij te vroeg geborenen. In: Bor. M. van der; Rossum, M.A.J. van: Samenvattingen der Voordrachten Zestiende Congres Kindergeneeskunde, Veldhoven, 1994:130. Boer. W.A .• de; Driessen, W.M.M.; Jansz, A. and Wijn. P.F.F.: Seroepidemiologic stndy of infection with Helicobacter Pylori (HP) among endoscopists. 1$ HP acquisition an occupational hazard? Abstract Voorjaarsvergadering Nederlandse Vereniging voor Gastro-enterologie. Veldhoven (1994). Mandigers. C.M.P.W., Jong, W. de; Gerlag, P.G.G.: Renal replacement therapy in the elderly, Abstractboek Ned. Internisten dagen. april 1994. VAKPUBLIKATIES

long. W. de en Zonneveld, G.A.M.: Resultaten KLIFOP-enqui!te, Klinische Fysica, 1994/3, (1994) 354-555. AfSludeerversllgen Beek van, AJ. mw.: De invloed van de tijdresolutie op de kwantitatieve analyse van Dopplerspectra.

Munck de, P.B.: Cardiovasculaire variabiliteit bij pasgeborenen. Marissen, R.: The real-time EMPS kernel: Memory Management and suitability for EPEP/PhyDAS. Wessels, R.P.M.: De ontwikkeling van een PhyDAS motormanagement systeem.

D'hert, G.: In vitro validatie van 2D MR Phase Contrast flow metingen.

72

73

ScheUekens. I.P.M.P.: Het meten van de respiratie van neonaten.

Taconis. R. en Ferguson-Hessler. M.G.M. Het belang van probleemoplossen voor het onderwijs in technische en exacte vakken, Tijdschrift voor Didactiek. der beta-wetenschappen 12 (1994) 172-194.

OVERlGE ONDERZOEK-OUTPUT

Verkerk. G. en Bouwens, R.E.A. Learning optics from seeing light; In Proceedings of the International Conference of Physics Education, Girep 1993. Light and Information. ISBN 972-95737+9. Braga. Porrngal (1994) 100-

Yoordrachten Jong. W. de: Registratie en verwerking van fysiologische signalen: PINO-project, Sectie Neonatologie. Ned Ver voor Kindergeneeskunde, 21 janoari 1994. Jong. W. de: Doelsrelling en realisatie van bet fysiologisch informatievoorzieningssysteem in het Sint Joseph Ziekenhuis, Werkgroep Klinische Polygrafie bij kinderen, Veldhoven, 2 febroari 1994. long, W. de: Variabiliteitsonderzoek (bloeddruk en hartritme) op een neonatologische intensive care, Voorjaarssymposiwn Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica, Doorwerth. 22 april 1994. Benning, F.1.: Het gebruik van UNIX-workstations ten behoeve van beeldverwerJdng in een perifeer ziekenhuis. Voorjaarssymposium Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica, Doorwerth. 22 april 1994. long. W. de: Variabiliteitsonderzoek op een neonalologische intensive care. Vakgroep Medische fysica en Biofysica, KU-Nijmegen, 25 april 1994. Bczemer, R.: Ontwikkeling van een IEC voorbeeld f1owteslObject, Bijeeokomst Ultrageluidsfantomen. Den bosch, 26 mei 1994. Wijn, P.F.F. en Derksen. O.S.: lntroductie van Magnetische Resonantie in bet SJZ. Klinische les SJZ, Veldhoven. 14 september 1994. D'hert, G.: In vitro validatie van MR quantitatieve flowmetingen, 3e FGG bijeenkomst. AZU, Utrecht. 23 december 1994. 8.

Progrannna: TUE NAT 312.95.32 DIDAKTIEK NATVURKUNDE van de vakgroep Didaktiek Natuurklmde, NO

WETENSCHAPPELIJKE PUBLIKATIES 2. Ferguson-Hessler, M.G.M. en Taconis, R. On the construction of instructional tasks supporting the development of competence in science,

Paper presented at the international conference on Teaching Science for Technology on tertiary level, Koninklijke Technische Hogeschool, Stockholm, 6-7 June 1994.

121.

VAKPUBLIKATIES Coenders, G.F.W. en Verkerk, G. Kijken in de mens, MRl. NVOX. Tijdschrift voor natuurwetenschap op school 19 (1994) 6-7.

Colaris, A.H.J. en Verkerk, G. De buis van Rijke. NVOX, Tijdschrift voor natuurwetenscbap op school 19 (1994) 484-485.

Den Doelder, C.F.J .• van Kampen, P.1.J. en Verkerk, G. Het smeltproces bekek.en vanuit de opperv laktefysica. NVOX. Tijdschrift voor natuurwetenschap op school 19 (l994) 117-119. Van Hassel, A. en Verkerk, G. Verschiltonen en zwevingen. NVOX. Tijdschrift voor natuurwetenscbap op school 19 (1994) 386-387. Koster. W.J. en Verkerk. G. Ben chetnisch-technologische toepassing van het cyclotron. NVOX. Tijdschrift voor natuurwetenschap op school 19 (1994) 391-392. De Meijer, R.J. en Verkerk, G. Pas op voor radon. NVOX. Tijdschrift voor natuurwetenschap op school 19 (1994) 250-251. OVERlGE ONDERZOEK-OUTPUT Feiner-Vallder, S. Deelname aan de internationale conferentie van de Association for Science Education, Birmingham, U.K., 7 tim 9 januari 1994. Taconis, R. ANGQ..aanvraag voor SVO "Ptobleemoplossen op basis van begrip: Naar kwalificatie gericht natuurkundeonderwijs in HAVO en VWO·, (toegek.end onder projecmummer 94706) Taconis, R. Werkgroep "Zelfstandig leren probleemoplossen". Conferentie Zelfstandig leren leren, maart 1994, Hogeschool Gelderland. Verkerk, G. Deelname aan de internationale conferentie van de Association for Science Education, Birmingham, U.K., 7 tIm 9 januari 1994.

7S

74

Bart van der Sijde: De tien geboden, in Nieuwsbrief Vredescentrum TUE, m.8, januari 1994. 1945-1995: 50 jaar nuclea.ire bewapening in: Nieuwsbrief Pugwash Nederland december 1994.

Verkerk, O. Deelname VELON-congres, klasse voor de klas. Maastricht, 24 en 25 maart 1994. Verkerk, O. Dce1name en presentatie van een werkgroep. Conferentie over nascholing. Stuurgroep Profiel Tweede Fase Voortgezet Onderwijs. Ede, 21 apri11994. Verkerk. O. Binas wordt nooit foutloos. maar .... NVOX, Tijdschrift voor natuurwetenschap op school 19, (1994) P 295. Verkerk, O. e.a. Bnkele fouges wt BINAS verdwenen. NVOX, Tijdschrift voor natuurwetenschap op school 19, (l994) P 335. Verkerk, O. Foutjes in "Enkele foutjes uit BINAS verdwenen". NVOX, Tijdschrift voor natuurwetenschap op scbool 19, (1994) Verkerk, O. Praktikum en probleemoplossen. Voordracht Woudschotenconferentie, Noordwijkerhout,

P 420

~:

Henny van der Oraaf: Wie wapens zaait zaI geweld oogsten: de proliferatie van convenlionele wapens, blad Jason, juni 1994. Van Mierlo's proefballon, Parool 11 oktober 1994. Militaire interventie als confiictoplossing, N.H. Dagblad, oktober 1994 en 'I Un Anders/AMOK, november 1994. Henny van der Oraaf en Douglas Fraser Mali Advisory Mission Report, in opdracht van de SO van de VN. 5oktober 1994. Bart van der Sijde: Wapenfeiten in Inter, rnaandblad Interkerk'elijk Vredesberaad, juni 1994, pag. 21-23. De kernbewapening in de jaren 90 in Briefing, uitgave Pax Christi november 1994.(medewerking) Bart van der Sijde: Kembewapening na 1995, cen aflopende zaaIc?, IKV nota aan regering en politieke partijen.

De Waele, A.T.A.M. en Verkerk, O.

Interviews: Bart van der Sijde: Het bouwen yan een kembom valt niet.mee in: Eindhovens Dagblad, 13 augustus 1994. Noord-Korea en het NPV, VARA-radio, 21 oktober 1994

Ben fysiscbe Wervelkolom. NVOX. Tijdschrift voor natuurwetenschap op school 19 (1994) P 187.

Consressen en Symposium

ca. 200 toehoorders, 17 december 1994.

9. Programma: TUE NAT 314.95.32 NAT1JURKUNDE EN SAMENLEVING van de intrafacultaire werkgroep Natuurkunde en Samenlevblg, N&S

OVBRIOE ONDERZOEK-OUTPUT Publi!catjes: Henny van der Oraaf, Mient Jan Faber en Bart van der Sijde: ConfliClVoorkoming en conflictbebeersing door internationale organisatles in: Het vredesproces in beweging, cabier 63 Studiecentrum voor Vredesvraagstukken, KUN. september 1994. Henny van der Graaf. Dave Schut en Bert Bomen, redaktie van: Het Vredesproces in beweging. cabier 63 Studiec. Vredesvr. KUN. Henny yan der Oraaf: International Polling Officer bij de Yerkiezingen in Cambodja van 11 mei tot 3 juni 1993, in Nieuwsbrief Vredescentrum TUE nr.8, januari 1994. Verification-Past, Present and Future, broadening the process; The Agenda for Peace, how to implement it in Verification after the Cold War? Altmann. Stock and Stroot(eds), VU University Press. Herijking door minder versnippering en meer uitwisselbaarheid, in Prioriteitennota "De juiste !coers·. Clingendael notitie, juni 1994. Zin en onzin van vredesoperaties, in Nieuwsbricf Vredescentrum TUE nr.9, maart 1994. De verspreiding van conventionele wapens: Het echte gevaar, in Nieuwsbrief Vredescentrum TUE nr. 10, september 1994.

Van der Sijde: Forumlid op symposium Vredescentrum TUE: Na Star Wars een nieuwe nuclea.ire bewapeningsronde?, 27 april 1994. Forumlid symposium Studentenvereniging Internationale Betrekkingen (SIB): De toekornst van de NAVO, 7 november 1994. Deelnemer Intemationale Pugwashconferentie. Kreta, 1-6 juli 1994. Voordrachten: Van der Oraaf: Waar Jiggen de grenzen? NCO congres 28 februari 1994 Proliferatie en anti-proliferatie, Clingendael, 6 april 1994. Pesce Operations and cooperative security. can it work? Institute Humanitarian Law, San remo, 11 oktober 1994. Peace Operations and humanitarian aid: a troubled partnership, Inst. Hum. Law, S.Remo, 13 oktober 1994. Ben nieuw kabinet. cen nieuw beleid. debat KIT. Amsterdam, 16 oktober 1994. Lidmaatschappen: Van der Sijde: ply. lid Bestuurscommissie Vredescentrum TUE lid commissie Techoologie yoor Duurzame Ontwikkeling (TOO) lid bestuur Pugwash Nederland lid Beraad IKV, lid wergroep Intemationaal en Vredesweek IKV

76 Van der Graaf: lid VN secretary-general's Advisory Board on Arms Control Matters lid Board of Governers United Nations Institute for Disarmament Research Geneve lid VN working group on verification and all its aspects lid VN studiegroep Project on Disannament and Conflict Resolntion lid studiegroep Ruhr Universitat Bochum Autornatische sensorsystente. lid werkgroep Internationaal IK.V docent Instituut voor Internationale betrekldngen Clingendael Gastdocent KU Nijmegen college Vredesoperaties lid Pugwash Nederland adviseur Bestuurscommissie Vredescentrum TUE

BULAGEF

INVENTARISATIE VAN HET ONDERZOEK IN PROJECTEN

tlB

2 BULAGE F

I.

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE

Projecten van het programma: PLASMA- ATOOM· EN MOLECUULFYSICA, PAM van de va!cgroep Deeltjesfysica, vermeld per werkeenheid

INVENTARISATIE VAN BET ONDERZOEK 1994 Het onderzoek van de faculteil Technische Natuurkunde, onderverdeeld in projecten.

OlC: Eveowichtsmodelleo eo

De volgorde van plaatsing van de projecten per programma is bepaald door de code-nummers van de kostenplaatsen (= vakgroepen) voJgens bet financieei boekingssysteem ROSS.

3C-7S.2

Attentie Voor de nwnmering van de projecten is gebruik gemaakt van delen van de ROSS-nummer- eo Jetteraanduiding van em werkeenheid, gevoJgd door bet aanvangsjaartal eo em volgnummer.

transoort in plasma's. ETP

Elektron-waterstof wisselwerking (Van de Ree)

Samenvatting Oruwerpen van een potentiaalmodel voor Hz-molecule.

3C-B4.2

PJasmadepositie I (FOM) (Gielen. Van de Sanden. Schram)

I.

Plasma-, Atoom- en Molecuulfysica

TUE.NAT 201.90.32

2

2.

Kemfysische Techniek.en

TUE.NAT 203.90.32

9

3.

Theorelische Naruur!cunde

TUE.NAT 207.90.32

14

Samenvalting Ben expanderend thertnisch cascadeboogplasma is een relatief nieuwe methode voor een flexibel depositieproces mel drie gescheiden stadia. Allereerst wordt door het argonplasma een koolslolhoudend gas gedissocieerd en geloniseerd. Vervolgens worden de actieve koolstofdeeltjes in een tweede sectie van de opstelling getransporteerd naar een substraat waar depositie plaatsvindt van amorf koolstof, grafiet of diamam. Temperaruren en composilies van de plasma's worden uitgebreid geanalyseerd met absorptiespectroscopie, emissiespectroscopie en Langmuir sondes. Voor de analyse van de gedeponeerde lagen worden onder meef IR-absorptie en UVIVIS transmissiespectrometrie gebruikt. In februari is de bouw van een nieuwe opstelling gestart welke in september is afgerond.

4.

Systeem- en Regeltechniek

TUE.NAT 310.95.32

18

3C-8S.1

5.

Transport van Massa, Impuls en Energie

TUE.NAT 202.90.32

19

6.

Gecondenseerde Malerie

TUE.NAT 205.90.32

23

7.

Fysische Infortnatica

TUE.NAT 311.95.32

30

8.

Didakliek Naluur!cunde

TUE NAT 312.95.32

32

9.

Naruurkunde en Samenleving

TUE.NAT 314.95.32

33

Programma's

pag.

Elementanalyse met inductief gekoppelde en microgolf gemduceerde p J a s rna's (ICP eo Mlp) (De Regt, Jookers, Van der Mullen, Van der Sijde, Schram)

Samenvatting Het onderzoek is gericht op het beschrijven van ICP's en MIP's en het ontwikkelen van modelstellingen die tot verdere optimalisatie moeten leiden. Het experimentele deel van het onderzoek wordt uitgevoerd met behulp van optische methoden. De vertnogensinterruptiemetingen zijn toegepast om het verval van continuum- en Iijnstraling met elkaar Ie vergelijken. Dit blij!cl een handige manier om de ionisatiegraad van het plasma Ie meten. Een pUbli!catie daarover is geaccepteerd door het vaktijdschrift J. App!. Phys. D: App!. Phys. De laserdiode-absorptietechniek is verder uitgewerkt. Voorts is er een nieuwe tak van Thornsonverstrooiing geimplementeerd waarbij een nieuwe calibratiemethode gebaseerd op Rarnanverstrooiing is ontworpen. De combinatie van Thomson en vermogensinterruptie geven verrassende resultaten en inzichten. Het laboratorium is zodanig ingericht dar op lOnelle wijze metingen aan andere plasma's uitgevoerd kunnen worden. Daarnaast is een aanvang gemaa!ct met de studie van een geheel ander soort plasma, namelijk de microgolf geinduceerde plasma's. Dit is mede gedaan in relatie met het project dat uitgevoerd wordt bij de afvalverwerking Rijnmond. Thomsonmetingen en absolute intensiteitsrnetingen aan een TIA tonen dat dit een plasma is met goede mogelijkbeden op hel gebied van metaaldetectie. 3C-8S.1

Piasmadepositie II (NOVEM, derde geldstroom) (Meeusen, Severens, Paffen, Van de Sanden, Schram)

Samenvatting Bij het project Plasmadepositie II wordt onderzoek gedaan naar depositie van amorf gehydrogeneerd silicium met als doel het verkrijgen van 'device quality' maleriaal mel een honderdmaal hogere

3

4

groeisnelheid dan in de huidige gangbare produktietechnieken. In 1994 is verder onderzoek verricht naar de julste ~rocesparameters voar het ~erkrijgen van goed rnateriaal. Ten opzichte van 1993 zijn er grote vordenngen gernaak:t met betrekkmg tot het bereiken van 'device quality' lagen. In het kader van het NOVEM-project is een samenwerking met Utrecht gestart met betrekking tot de laageigenschappen van a-Si:H. Gedurende het jaar zijn de dlagnostleken (spectroscopische ellipsomelrie, lichtldonker geleidingsmeting, infrarood spectroscopie) verder ontwikkeld. Het promotiewerk van Meeusen is in juli 1994 afgerond.

om stationaire deeltjesdichthtids- sl£Omings- en temperatuurprofielen te berekenen. Er wordl gebruik gernaak:t van de eindige volumemetbode en bet SIMPLE aigorilhme. In 1992 is het mogelijk gebleken rekenresullaten uit de Iileratuur te reproduceren en Ie verbeteren. Bovendien is het gelukt de roostergeneratiemodule Ie implemenleren. Door deze ingreep is bet plasma los Ie maken van de wand. In 1993 zijn de resultaten vaslgelegd in bet proefschrift van Benoy en is bet modelleren van de Philips QL-Iamp ter hand genomen. In 1994 zijn de eersle resultaten van berekeningen aan een QL-Iamp verkregen. De invloed van de afwijking Maxwell voor het eIekt£Ongas blijken van groot beJang Ie zijn. Ook is in 1994 een start gemaakt mel het modelleren van de hoge druk inductielamp van Philips (Aken).

3C-89.l

De cascadeboog als deekjesbron (De Graaf, Qing, Brussaard. Van de Sanden, Schram)

Samenvatling In samenwerking met AMOLF (Amsterdam) wordt onderzoek verricht naar het gebruik van een expanderend~~~a.d~g als bron van waterstofionen ten behoeve van oppervlakteproduktie van H'. '-Ben en. aooer gesdiledt m. bet wer .van een omvangl'ijk""'EURATOM=ptogtlifjjfjja::-EenlWeeae--~~--~--'-­ hoofdhJn ~an het onderzoek IS het gebrUlk van dezelfde bron voor de produktie van atornair waterstof. ~II Jaar ZlJn met name spect£Oscop!~che metingen verricht aan het waterstof Balmer spectrum. Een tnteressantgegeven.ls dat het mogellJk IS met het geinstalleerde rnagneliscbe veld het emissiespectrum van volledlg atornalf naar volledlg moleculair te veranderen. Deze overgang verschaft inzicht in de kineliek in het plasma en mogelijk optimale condities voor H' produktie. Een belangrijke aanwijzing dat rnoleculaire processen een belangrijke rol spelen is gevonden in de tnverste van de aangeslagen H mveaus van n=5 tot n=7. Specifiek is de £01 van H' onderzocht. De hoge dichtheid van n = 5 lot n = 7 niveaus worden waarschijnlijk veroorzaakl door recombinatie van een H, + ion met een H' ion. Een start is gernaakt met de ontwikkeling van een numeriek model dat de dlchtheden berekent van de deeltjes die aanwezig zijn in een puur waterstofplasma. Uiteindelijk zollen deze resultat~ worden vegeleken met de uit de verschillende diagnostieken verkregen metlngen. Het promotle-onderznek van De uraaf is in september 1994 afgerond. 3C-91.1

De grote cascadeboogopstelling (Meulenbroeks. Engeln, Van der Mullen. Schram)

Samenvatting

De metingen aan expanderende Ar-H, plasma's zUn voortgezet en hebben geresulteerd in een drietal meuwe pubhkatles, die allen geaccepteerd zijn: ~I) over de Thomson-Rayleigh metingen die het ionisatieverlies t.g.v. de toevoeging van waterslof m hart brengen; (2) over een mode.1 dat dit ionisatieverlies verklaart door inmenging van reclfculerende H,; (3) over optlsche emlsslespectroscopie aan Ar-H, plasma's. Dit laatste gedeelte ncht zich vooral op de gevolgen die inmenging van rovibrationeel geexcileerd H heeft voor de gemeten atomaire toestandsverdeling van waterstof. 2 Wat. bet~eft. de I.aserdiagnostieken moet worden opgemerkt, dat het aangeschafte lasersysteem UltelndehJk m mel 1994 naar behoren werkte. Sindsdien is aile aandacht gericht op het realiseren van een state-of-the-art CARS opstelling. De eerste CARS metingen zijn verricht. De opstelling wordt momenleel omgebouwd tot een BOXCARS opstelling, teneindede plaatsoplossing te verbeteren. Over de UF metingen in 1993 en 1994 is een pUblikatie in voorbereiding. 3C-91.2

Modellering van thennische plasma's en lichtbronnen

(Benoy, Fey, Janssen, Van de Sanden. Van der Mullen, Schram) Samenvalting In dir onderzoek gaat de aandacht.uit naar het modelleren van plasma's lOals de Philips QL-Iamp. her ICP en de cascadeboog. HlerblJ worden de macroscopische transportvergelijkingen theoretisch onderzochl door middel van numerieke simulaties. Verondersteld wordt dat de plasma's axiaal symmetrisch zijn. In september 1990 is begonnen met het ontwikkelen van een computerp£Ogramma

3C-91.3

Tomografie (Fey. H'Osken, Jonkers. Ingesson, Donne, Schram)

Samenvatling Het tomografisch onderzoek (Ls.m. vakgroep EG en FOM-Instituut voor Plasrnafysica, in leader van . ol1derzoeksc hool.a>s). bl:be.lsUIl'ie d~IQ!l(je.!"l'~en: I. het tomografisch bepalen van de ruimtelijke verdelblg van plasmagro
Metingen aan de QL-Iamp (Jonkers, Van der Mullen)

Samenvattjng In samenwerking met Philips worden metingen verricht aan QL-Iampen om zodoende in samenspel met het modelleren de lampen beler Ie kunnen begrijpen. Diodelaser-absorptiemetingen worden gebruikt om de 48 toestand in argon Ie meten. Naasl de absolute waarde is het ook van belang Ie weten of de variatie van hel elektrisch veld in de bezetting van 45 lerug te vinden is. Dit geeft inzicht in hel (stapsgewijze) ionis3liemechanisme. Daarnaast worden plaatsafhankelijke absolute lijnintensiteilsmelingen uitgevoerd.

03D: Elementaire processen in gasontJadingen, EPG

3D-95.1 Plasma-etsen Met ingang van 1995 heeft EPG haar projecten in clusters gegroepeerd. Deze dusters vormen in het vervolg de EPG-projecten. Zij zUn voorzien van het jaarnummer 95 en een volgnummer. I. Plasma-elsen (was 3D·82.1) (E. Stoffels, W. Stoffels. Haverlag, Vender, Kroesen) Samenvatting Zowel het toevoegen van materiaal (deponeren) als het weghaJen van materiaal (etsen) aan oppervlakken is met chemisch actieve plasma's in moleculaire gassen mogelijk. Van de plasma's die gebruikt worden bij deze tcchnieken is in het algemeen weinig bekend, hoewel ze van groot belang zijn voor verschillende beJangrijke lechnologieen zoals de IC-technologie. De doelstelling van het

5 onderzoek is om meer plasmafysiscbe kermis te vergaren over etsende plasmas en te Komen tot antwoorden op de vragen: welke deeltjes bepalen bet proces, hoe ontstaan ze, welk type gasontlading is het meest geschikt.

2. In de tijd opgeloste spectroscopie van RF-ontladingen (was 30-93.1) (v.d. Grift. Freriks. Vender, Kroesen) Samenvatting Voor de bestudering van de plasmadynamiek van radiofrequente ontladingen worden twee melhoden gebruikt. De spectrale emissie van het plasma wordt bestudeerd met een tijdoplossing van enkele nanoseconden. Dit stelt 008 in staat om het excitatiemechanisme van rnoIeculen en ionen plaats v~~r plaats gedurende de periode te volgen. Deze techniek wordt uitgebreid met de ontwikkeling van tijdsafhankelijke fiuorescentietechnieken. Doppler-verschuiving van de fluorescentiespectra van ionen enlof rnoleculen leVer! de lokale snelheden van deze deeltjes. Punt van onderzoek is vooral de onlwikkeling van ionensne1heden bij de overgang van plasma naar wandlaag (Bohrn-criterium).

3. RFI plasma's (was: 30-94.1) (Vender, Kono, Kroesen) Saroenvatting In dil project staan cenlraal plasma's van hoge dichlheid en lage druk, met name voor wat betreft hun gebruik bij oppervlaktemndificatie. Gekozen is voor een Radio Frequenl Inductief gekoppeld plasma (RFI). De doelslelling is om door de aparte variatie van de fluxen en energieen die op bet oppervlak van de elektrode aankomen en het gelijktijdig loepassen van vele oppervlakte- en plasmadiagnostieken een beter zicht te mjgen op de fundarnentele processen die een rol spelen bij de plasma-wandwisselwerking. Ook zal een volledige karakterisatie van het plasma nagestreefd worden.

30-95.2

Poeders in plasma's

1. Poedervorming in plasma's (Brite-Euram-project 7328) (was: 30-91.2) (E. Stoffels, W. Stoffels, Haverlag. Kroesen) Samenvatting Bij zowel depositie als eISCn aan oppervlakken blijkt vonning in het plasma plaats te vinden van uiterst Ideine deeltjes (diameter tot 1 micrometer). Deze deeltjes kutmen de genoemde processen beinvloeden. in dit project, dat in het Kader van bet Brite-Euram-programma wordt uitgevoerd in samenwerking met ceo aantal buitenlandse universiteiten, wordt de poedervorming enerzijds fundamenteel bestudeerd. Hierbij wordt vooral gekeken naar nucleatie, lading en krachten op het poederdeeJtje. Anderzijds worden rnogeJijke toepassingen van poederdeeltjes onderzocht, met name voor de katalyse en depositie van lagen bestaande uit poederdeeltjes. De taak van de TUE in het project is de inbreng van de bestaande expertise op het gebied van de infrarood-absorptietechniek. de laserverhitting van poederdeeltjes en de vaardigbeden die zijn ontwikkeld voor het meten van de plasmadichtheid en de Iadingstoestand van de deeltjes door foto-onlhechting.

6 3D-95.3 1. Nwnerieke simulatie van gasontladingsplasma's (ook Philips Lighting) (was: 30-88.1) (Tolsma, Vender) Samenvattjng Hoewel in het verleden met succes anaIYliscbe technieken gebruikt zijn voor de b.:schrijving van ontlading~plas~'s, zijn d~r het beschikbaar kamen van grote rekencapaciteit de mogelijkheden om de ontladmg "':lskur....IIg te stmuleren sterk toegenornen. Oit project sluit direct aan bij bet onderzoek aan RF-ontladingen voor oppervlaktemodificatie en heeft als onderwerpen: De s~latie van ~n ~i!~eve RF-ontlading zoals in gebruik bij plasma-etsen met behuip van een deeltJ~-I~-cellechniek; hlerb~ wo~dl een zelfconsistente berekening uitgevoerd van de dynamiek van ceo elndtg aantal proefdeeitJes dIe de gasontlading representeren. De resultaten van deze simulatie worden .vergeleke~ n:'-et de e~rimentele gegevens die worden verkregen bij project 30-82.1. Tevens IS de deeltJe-m-celtechniek toegepast op ontiadingen van hogere druk voor de simulatie van 1. het start- en oV7mamep~oces van gasontladingen (project in sarnenwerking met Philips); 2. holle kalhode gasontladlngen, die toegepast worden bij de bouw van lasers. Deze twee projecten zijn afgesloten. Een nieuw onderzoek is gestart naar de dynamiek van ladingen in micro-glimontladingen en de rol van de wand daarbij.

2. Straling van gasontladingen (Philips Bedrijven) (was: 30-94.2) (Snijkers) Sarnenvatting ~I~ntladingen ke~n tal van I~assingen in.de techniek. De afstan
30-95.4

IDfraroodtedmiek

1. Infrarood-techniek.en (was: 30-89.2) (Haverlag, E. Stoffels, W. Stoffels, Den Boer, Kroesen) Sarnenvatting Voor h~t onderzoek naarplasmachemische toepassingen van ontladingen worden oplische technieken, ~wel 10 bet ~orma:e als b~ nabije infrarode g«:bied ontwikkeld. Infrarood-absorptiespectra geven directe, cbemlsche IDformatie orodat elke (chemische) binding een goed herkenbaar spectrtun heeft dat zeer gevoelig is voor de overige activiteit van de participerende atomen (b. v. hybridisatie). In plasma's wO:dt gezocht naar de a:mwezigbeid van bepaaIde rnoleculen, radica1en en clusters. Hierbij wordt gebrult gemaakt van Founer-spectrometers en een speciale JR-Iaserdiodespectrotneter.

2. Spectroscopische IR-ellipsometrie (STW-projecl ETN99.1905) (was: 30-91.1) (Den Boer, Haverlag. Freriks, Kroesen) Samenvatting Voor .de bestudering v~ de invl~ van het plasma op een substraat bij etsen en deponeren word! gebrulk gemaakt van elhpsometfle. Recent is er ceo spectroscopische IR-ellipsometer operationeel

7

8

geworden. Momenteel wordt gewerkt aan het rnarktrijp maken van deze spectrocopische ellipsometer, zodat dit 800rt ellipsometers als compleet geheel gekocht kan worden.

van totale botsingsdoorsnedes (O.OI-1O A2) over een breed energiegebied (0.05-10 eV), met inbegrip van toestandsselectie en polarisatie-effecten en de theoretische interpretatie met semildassieke en quantununecbanische berekeningen in termen van koppeJingspotentialen. Diodelasers zullen worden toegepast voor de analyse van de eindtoestand na de botsing. De ontWikkelde 'bright beam machine' (zie 03E-88.1) voor Ne' zal gebruila worden om de benodigde intense bundel voor deze experimenten te leveren,

3.

IR-ellipsometrie met behuJp van polarisatiemodulatie (STW-project ETN22.2622) (was: 30-92,1) (Haverlag, Den Boer, Freriks, Kroesen) Samenyatting Nasst bet werk aan de sneHe spectroscopische IR-ellipsometer (zie 030-91.1), die wertt met een rotaterende analysator. wordt in samenwerking met de groep Fysiscb-technische laboratoriurnautomatisering gewerkt aan de ontwikkeling van een polarisatiemodulatie-ellipsometer, Met bebulp van een onlangs verkregen IR-laserdiodespectrometer en in huis ontwikkelde dataverwerking is bet mogelijk de bepaling van de ellipsometrische boeken binnen 30 microseconden te doen plaatsvinden, Dit systeem wordt gebruikt voor het in de tijd opgelost meten van oppervlaktebedekkingen c, q. oppervlaktereacries die bij bet etsen en deponeren met plasma's optreden.

3E-8
Oppervlakte-cbemle met vrije radicalen

03E: At!lJlllire en Optische Wisselwerldng, AOW

(Vugts. Hermans, Beijerinck) Samenvattjng Met het afnetnen van de afmetingen van halfgeleiderschakelingen « I pm) is inzicht in de dynamica van de ets- en depositieprocessen vereist, De etsreactie van de radicalen F/CF,op SiO/Si wordt onderzocht in een UHV op8telling (werkdruk < 1O-.Q Torr). waarbij het oppervlak bescboten wordt met bundels van vrije radicalen, ionen, u, v. fotonen (Ar-ion laser) en neutrale gassen. Op deze rnanier wordt een plasma-etsreactor gesimuleerd, met een rnaximaaJ te verwachten etssnelheid van een monolaag per seconde. De geIoniseeroe of neutrale produkten worden geana1yseerd met een rnassaspectrometer. waarbij ook SIMS en TDS gebruikt worden.

3E-78.1

3E-88.1

Diodelasers (Den Boer. Altena, Van Leeuwen, Beijerinck)

Sameuv atlill8 Een gedetailleerd inzicht in de wisselwerkinll van vrije atomen met coberente stralingsvelden blijkt essentieel te zijn voor een correcte interpretatie van botsingsexperimenten met lasergeexciteerde atomen. De faciliteiten zijn een single mode. frequente gestabiliseerde Ideurstoflaser (600-680 om, passend bij Ne· overgangen) en sinds 1987 diodelasers (760-880 om, nabije infrarood, passend bij Ar-, Kr', Xe' overgangen), Vooral de diodelaser beeft een grote belofte voor toepassingen bij botsingsexperimenten en laserkoeling, door de combinatie van prijs, flexibiliteit. verstembaarheid en frequentiestabiliteit (- 1 MHz), De ontwikkeling van diode1asers en diodelaserarrays tot instrumenten met spectroscopische precisie wordt met krachr aangepakt, met een continue bezetting van AI0-2 ontwerpers,

Samenvatting Manipulatie van aloombundels met behulp van de kinetische effecten van (laser)slraling (kooling. afbuiging etc.) heeft grote toepassingsmogelijkheden voor botsingsexperimenten. Het produceren van zeer intense gecollimeerde bundeJs, z.g, 'bright beams', met twee-dimensionale transversale kooling rnaakt experimenten mogelijk die tot dosver door te Ideine signalen onuitvoerbaar zijn, bijvoorbeeld onderzoek van botsingen tussen twee geexciteerde atomen. Het venragen van atomen (Iongitudinaa1 koolen) maakt de studie van extreem laag-energetische botsingen rnogelijk. Dit project wordt voorgezet als onderdeel van het satnenwerkingsproject 'GEMINI' (03E-92.l). 3&-91.1

3E-B2,1

IneJastische botsiDgeD van metastabiele edeIllasatomen met molecuJen (Aardema, Van Leeuwen, Beijerinck)

Sarnenvattjng De gebruikte techniek voor het onderzoek van de gevormde produkten is speclrale analyse van de vervalsstraling met filters enlof een monochromator voor 170 S A S 800 om. Dit onderzoek vindt plaats in de bundelopstelling Kist II bij translatie-energieen in het gebied 0.05 S E(eV) S 10. Voor de ioelastische botsingen is de aandacht voorlopig gericht op de systetnen Ar', Kr', Xe' + CO, N2 , waarbij de elektronische, vibrationele en rotatitionele excitatie onderzocbt worden. Door excitatie met diodelasers wordt het onderzoek uitgebreid naar botsingen van Kr" atomen in kortlevende elektronisch geexciteerde toestanden. Transversale laserkooling met diode1asers zal gebruikt worden om de signalen voldoende Ie vergroten. Tevens zijn experimenten met longitudinale laserkoeling volgens het nieuwe principe van isotroop-Iich! koeling in voorbereiding. Hierdoor is een breder gebied in botsingsenergie beschikbaar. 3E-84.1

Inelastische verstrooiing van kortlevende Ne"«2p)S(3p» atomen (Op de Beek, Driessen, Beijerinck, Verhaar)

Samenvatting In samenwerking met de groep Verbaar van de vakgroep Theoretische Natuurkunde wordt onderzoek gedaan naar overgangen tossen kortlevende (1' = 20 ns) elektronisch geexciteerde Ne"(3p)·toestanden, ge\nduceerd door botsingen met atomenlmoleculen in de grondtoestand, Hel project voorziel in meting

Lasenmmipulatie van bundeIs metastabiele edeIgasatom.eD (ook FOM en KNAW) (Vredenbregt, Aardema. Driessen, Van Leeuwen. Beijerinck)

Kinetische effecten van laserncht (FOM) (HoogerJand. Van Leeuwen. Beijerinck

Samenyatting In de opstelling Looptijd II wordt fuodatnenteel onderzoek verricht naar de kinetische effecten van licbt aan atomen met snelheden Ideiner dan I mis, meestal aangeduid a1s 'channeling' en 'sub-Doppler' koeling. De snelheidsverandering ten gevolge van de wisselwerking met de laserbundels (over een lengte < I mm) en hiermee de koelkracht wordt bepaald oit de verplaatsing van het bundelprofiel van de zeer goed gecollimeerde atoombundels (50 I'm op enkele meters). De verbreding van dit profiel leven op haar beurt inforrnatie over de diffusie op. Ret oplossend vermogen van de opslelling is ruim voldoende om de terugstoottik van een enkel uitgezonden foton Ie meten. Op deze wijze is een directe toetsing van de thoorie van sub-Doppler koeling mogelijk. Door de interactielengte mel de laser te vergroten tot 40 mm is het ook rnogelijk om de evenwichts' eindtemperaluren' uil de bundelprofielen af Ie leiden. de gebruikeJijke methode van onderzoek van laserkoeling. Geavanceerde meeltechnieken met 'multichannel plates' worden gebruikt om de profielen efficient te meten en om de metingen ook voor meer-dimensionale laservelden (bundels uit vier richtingen) te kunnen verrichten,

9 3E-92.1

GEMINI (FOM AQ-E-a en KNAW) (Driessen, Aardema, Vredenbregt, Van Leeuwen. Beijerinck)

Samenvatting Dit project vertegenwoordigt een samenwerking met de groepen van prof. Verhaar (TUE) en van prof. Heideman en prof. Niehaus (RUU). De FOM heeft in 1992 besloten bet project te steunen met een fors investeringsbudget. De ontwikkeling van 'bright beams' in Eindhoven en langzame bundels in Utrecht (beide gebruikmakend van laserkoelingstechniek) worden gecombineerd om een apparaat te ontwikkelen waarin twee extreem heldere atoombundels venraagd worden tot een regelbare snelheid van 5-100 mls. Door deze bundels te kruisen of zich te laten samenvoegen kunnen zeer laag-energetische (10 mK - 10 K) botsingen op een gecontroleerde manier bestudeerd worden. Hierbij hoeven beide botsingspartners niet gelijksoonig te zijn. zodat b.v. botsingen tussen alkali's en geexciteerde edelgasatomen ook bekeken kunnen worden. Met GEMINI wordt een geheel nieuw terrein in de botsingsfysica opengelegd. 3E-94.1

Quantum noo-deinoUtion (FOM-beleidsruimte '94) (Koops, Van Leeuwen, Beijerinck)

Sarnenvatting In dit projecl wordt beoogd de quantisering van het stralingsveld in een optische trilholte rechtslreeks aan Ie tonen. Daar de meettechniek leidl tOI een bepaiing van het aamal fotonen in de trilholle zonder dal aan~ te Ve;SI?ren, is er. sprak~ van een ' quantu~ non-demolition' meting. De gebrui.kte opstelling bestaat Ult een bright beam mach me vOGr metastablel hehum, een ultra-boge finesse oplIsche trilholte en een tweedimensionale plaalsgevoelige detector. Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de groep van prof. W. Schleich in Ulm (Duitsland) .

2.

Projeclen van bet programma:

KERNFYSISCHE TECHNIEKEN, KFT

10 onderzoek in de versnellettechnnlogie. Naast het ontwerp van magnetische. vacuilm- en HF versnelsystemen behoon hiertoe bestudering van waarnemingsinstrumentatie voor ohservatie van bundelgroolte en positie, bundelstroom. HF-tijdstructuur. deeltjesoscillatiefrequenties en dergelijke. Verder behandelen we de algemene theorie betreffende bundeldynamica, met name door toepassing van methoden uit de Hamilton mechanica. Deze theorieen vinden ook hun weerslag in het ontwerp van de versnelsystemen. Met de ring wordt een instrument verkregen voor versnellerexperimenten. Het project is tevens opgezet voor toepassingen van synchrolronstraling en voor toekomstige experimenten betreffende het genereren van EM-straling in bet VUV-gebied. Betreffende dit laatste onderwerp participeert de groep in een HCM-network "Storage ring free electron lasers in the ultra violet". Hel onderwerp valt in het kader van het nationale netwerk "Beyond classical lasers and synchrotron radiation". (HCM c Human Capital and Mobility.) 3. Microtronproject (was: 3F-87.1) Samenvalting Het microtronprojecl belreft de bouw van een Iweelal racetrackmicrolrons, met elektronen-energieen van 25 resp. 75 MeV. Het ene microtron, RTME-Racetrack Microtron Eindhoven. 75 MeV. zal dienen als injector voor de opslagring Euterpe (zie boven). Het andere rnicrolron, RTMT (Twente), is tot stand gekomen in bet kader van een sarnenwerkingsproject met de Universileil Twente en UCN; deze machine wordt de eleklronenbron voor een vrije-elektronJaser (FEL) met 10 I'm golflengte. De bouw van de microtrons heef! innovatieve ontwerpen voor bet bundeloptische systeem. waaronder de 180" buigmagneten, opgeleverd. Kennis van HF systemen in bet GHz-gebied (3 GHz voor RTME en 1,3 GHz voor RTMT) is verkregen, die wordt toegepast bij de construclie van slaande golf versnelstructuren (2,5 MeV voor RTMT, 5 MeV voor RTME). Het bnndeldiagnostische systeem wordt besludeerd. alsmede een correctiemethode voor bundelpositiefouten. Toepassingen van hoge energie elektronenbundels, anders dan de gemelde injectie in de ring en voor FEL onderzoek, worden geexploreerd.

vakgroep Deeltjesfysica. venneld per werkeenheid Met ingang van 1995 heef! KFT baar projecten in clusters gegroepeerd. Deze clusters vormen in het vervolg de KFT -projecten. Zij zijn voorzien van bet jaamummer 95 en een volgnununer. 03F: Versnellertechnologie en bundeldl'DlllDica 3F·9S.1

Versnel.lertechnologie en bundeJdynamica (Botman, Delbez. Derksen, Hagedoom, Van der Heide, de Leeuw, Schuwer, Steijns. Theuws, Timmermans, Webers, Wintraecken, Xi)

I. Minicyclotron ILEC (was: 3F-82.1) Samenvatting Het minicyciotron ILEC (Isochronous Low Energy Cyclotron) is een door de groep ontworpen en binnen de TUE gebouwde machine die protonen tot 3 MeV (niet variabel) kan versnellen. Met het apparaat zijn en worden de processen van bundelvonning hesludeerd. Ook wordt de geproduceerde bundel thans gebruikt voor PIXE-metingen. Teneinde een bundel met guede eigenschappen voor een microprobe te leveren wordt bet zgn. flattop principe toegepast. 2. Euterpe (was: 3F-86.1) Samenvattjng Het project EUTERPE (Eindhoven University of TEchnology Ring for Protons and Electrons) betreft ontwerpstudies voor en de bouw van een 400 MeV elektronen accumulator en opslagring, die geinjecteerd wordt uil het 75 MeV microtron RTME (zie hieronder). De ring dient als basis voor

4. Linac-project (was: 3F-90.1) Samenvatting Twee lineaire elektfonenversnellers van resp. 5 MeV en 10 MeV zullen worden benut voor verschillende toepassingen. De 5 MeV versneller wordt in het kader van een AIO-2 project geschikt gemaakt voor de bestraling van polymeren. In een sarnenwerkingsprogramma met de faculteit T lrunnen dan verschijnselen als cross linking en chain-scission in polymeren bestudeerd worden. De opstelling is geschikt voor hestraling van preparaten ter groolte van 10 bij 10 cm. De 10 MeV versneller. L1NAC 10, is de elektroneninjeclor voor het Microtron Eindhoven RTME (zie boven). De hoogfrequent synchronisatie van de L1NAC 10 en bet RTME is tevens onderdeel van dit project. Een bundeltransportsysteem tussen deze beide machines is in constructie. 5. European Spallation Source (ESS) (was: 3F-93.1) Samenvalting In hel kader van een HCM netWork wordt een ontwerpstudie verricht naar een krachtig gepulsle neulronenbron. Het project betreft H' versneUers. protonenopslagringen en targets (Ta of W) voor spallatie. Het bundelvermogen bedraagt 5 MW continuo Met name de lineaire versnellersectie, de coupled cavity Iinac, is onderwerp van studie voor KFT: modelleren van de trilholtes, HF vermogensvoorziening, e.d.

11 03F:

EIem!l!!t!!nalyse

3F-95.2

Microsc:opisehe e1ementaDalyses van weefsels met _ proton microbundel (L.c. de Folter, P.H.A. Mutsaers, T. Tiourine, B.A.W. Verhoef, W. Verseijden, M.I.A. de Voigt)

Samenvattipg De TUE microbundel is ontwikkeld voor biomedische toepassingen. De 3 MeV proton bundel wordt gefocusseerd tot cen spot van ca. 3 x 3 p.nr. Om schade te voorkomen en om 2-dimensionale informatie te verkrijgen wordt de bundel over·bet preparaat bewogen door middel van cen scanmagneet. De toegepaste delectielechniek is "Proton Induced X-ray Emission" (PIXE). Voor kwanlificatie moet tevens de lokale oppervlaktemassadichtheid gemelen worden, b.v. door detectie van de verstrooide protonen. De methode van ·Scanning Transmission Ion Microscopy· (STIM) wordt toegepast om een 2-dintensionaal beeld van de massadichtheid Ie verkrijgen met sub-micron resolulie. Dit wordt gerealiseerd door het energieverlies van de protonen te meten met een detector op 0". Deze toepassing visualiseert o.a. de individuele celstructuren. 1. De verdeling van cis platin in rumoren na chemotherapie (was 3F-92.8) Samenvattipg In samenwerking met bel AMC Ie Amsterdam en the Departmenl of Medicine, Univ. of California, San Diego wordt de analyse van cis platin uitgevoerd. In bet laatste geval worden tumoren van ralten onderzocht die op verschillende manieren behandeld zijn. Hieraan wordl met de TUE prolonmicrobundel een bijdrage geleverd door correlalies Ie onderzoeken tussen de lokaties en concemraties van diverse elementen onderling. Met bet AMC ",orden de elementconcentraties onderzocht in afhankelijkbeid van de behandelingswijze met of wnder hyperthermie.

2. Spoorelementen en vaatobstructies (was: 3F-91.3) Samenvatting In samenwerking met het Catharina ziekenltuis (CZ) Ie Eindhoven worden vaalobslructies onderzocht na atherectomie. Het doel is om een verband te zoeken tussen het ontstaan van vaatobslructies en (spoor)elementen. De eerste fase van de ontwikkeling van de analysemethoden is afgerond. Voor een volgende fase wordt een onderzoeksprogramma ontwikkeld om de lokalisalie van de vaatobstructies in de bloedvaten van de pati!!nt te correleren met de elementconcentraties en lokalisaties van die elementen. Dit programma is opgesteld in samenwerking met de afdeling cardiologie van het CZ en ter subsidiering aangeboden aan de harrstichting.

12 kwalileit verder verbeteren. Twee Pbydas systemen zijn nu geInstalleerd en gekoppeld aan een alpha computer. Het zelf-ontwikkelde programma 'Columbus' maakt bet mogelijk om in list-mOde multiparameter acquisitie uit te voeren. Gelijktijdig kunnen op de grafische display verschillende spectra enlof twee-dimensionale verdelingen als monitor bijgehouden worden. 5. Scanning Transmission Ion Microscopy (STlM) (was: 3F-92.7) Samenvattipg Hel energieverlies van op 0" verstrooide protonen geeft een twee-dimensionaal dikteprofiel van het preparaat. Met ca. 100% effici!!ntie (detector op 0") kunnen de spleten zeer nauw sram om stromen van fA te realiseren. De plaatsresolutie is momenteel ca. 0.5 p.m. Deze methode WOldt voornamelijk toegepast om de bundel op bet preparaat te localiseren. 6. Dikte-target PIXE (was: 3F-92.S) Samenvattipg Veel service-metingen, o.a. voor bedrijven worden uitgevoerd op dille preparaten. Het door F. Munnik ontwikkelde programma PANEUT corrigcert voor effecten als absorpties en energieverlies in de trefplaat en voor de daarbij behorende veranderingen in werkzame doorsneden, stopping powers en absorptiecol!fficii!nten. Het programma bevat tevens een uitgebreide data base om kwantitatieve analyses mogeJijk te maken. 3F-9S.3

Ionenverstrooiing en recoiltecbnieken (o.a. Van Dijk, Klein. Van IJzendoorn. Simons, De Voigt)

Samepvaning Met behulp van bet AVF-cyclotron van de TUE worden ionenverstrooiingstechnieken instrumenteel ontwikkeld en vervolgens gebruikt in bet materiaalonderzoek. De verschillende varianten kunnen als voIgt worden samengevat. I. RBS en NBS (was: 3F-92.I) Samenvatting Rutherford Dackseattering Spectrometry (RBS) met behulp van 2 MeV He ionen is de meest bekende, toegepaste en uitontwikkeide ionenverstrooiingstechniek. Het gebruik van hogere bundelenergiei!n is een niche en wordt voornamelijk gebruikt om de gevoeligheid voor Iithle elementen (Z < 10) selectief Ie verhogen en grotere diepte-intervallen Ie kunnen bestuderen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van verstrooiing aan de kernpotenliaal a:!.uclear Dackscattering Spectrometry, NBS) bij niet-Rutberford werkzame doorsneden. In het onderzoek worden RBS en NBS voornamelijk toegepast in samenwerldngsverbanden met andere groepen. Metingen aan modelkatalysatoren. oltinitriden en plasma-gedeponeerde C en Si lagen worden het meeste toegepast.

3. Elementveranderingen bij ischemisch hartspierweefsel (was: 3F-92.9) Samenvattipg In samenwerking met de afdeling fysiologie van de geneeskundige faeulteit van de Rijksuniversileit Limburg te Maastricht (o.l.v. prof. Van der Vusse) wordt onderzoek gedaan naar de elementsamenstelIing van hartspiercellen onder norrnale en ischemische omstandigheden. Concentraties van belangrijke spoorelementen (Na, Mg, K. Ca, Fe) zijn bepaald in spierweefsels van raltehartjes voor en na het induceren van ischemie. Na reperfusie van het iscbemische hart blijkt de hoeveelheid calcium aanzienlijk toegenomen en die van kalium afgenomen Ie zijn. In een volgende Slap zaJ getrachl worden dit op subcellulair niveau te meten.

2. Channeling (was: 3F-89.4) SamenvaUing Een tweede opstelling is in gebruik waar het gebruik van RBS en NBS wordt gecombineerd met channeling. In channeling eltperimenten wordt de verstrooiingsopbrengst ondezocht als functie van de hoek tussen de binnenkomende bundel en het preparaat. Structuuronderzoek in gelaagde pseudomorfe halfgeleiderstructuren (zowel SiGe als InGaAsP) is hel belangrijkste loepassingsgebied. De hoge bundelenergie van het cylotron levert hier de unieke mogelijkbeid een zeer hoge hoeknauwkeurigheid Ie behalen.

4. Ontwikkelingen van de bundellijn en van het dala-acquisitiesysteem (was: 3F-89.5) Samenvatting De uitlijning van het lenzensysteem is zodanig verbeterd dat standaard een spotgrootte van 3 l( 3 p.m' bij 100 pA stroom wordt gehaald. De installatie van nieuwe spleetbekkens zal naar verwachting de

3. Recoil Spectrometry (was 3F-9L1) Samenvatting Naast het analyseren van de verstrooide projectielen kunnen ook de geraakte en daardoor uit het preparaat weggeschoten atomen (recoils) worden gedetecteerd: Elastic Recoil Detection Analysis.

13

14

ERDA. Hierbij wordt een discriminatiemethode vereist die de verstrooide projectielen van de uit bet preparaat weggeschoten atomen kan onderscheiden. In de groep wordt uitgebreid instrumenteel onderzoek gedaan naar deze methoden. Hierbij wordt gebruik gernaakt van colncidentie spectroscopie (CERDA), pulsvormdiscriminatie (PVD), het gebruik van dE-E detectiesystemen en vluchttijd analyse crime Qf flight, TOp). Vooral de laatste methode rnaakt het mogelijk een hoog diepteoplossend vermogen Ie realiseren. Momenteel worden ook combinaties mogeJijk zoals die van CERDA, TOF en focussering van de verstrooide ionen met behulp van een lenzensysteem beslaande uil quadrupolen. Een aanzienJijke inspanning wordt hierbij geleverd om flexibele multiparameter dataacquisitiesystemen Ie ontwikkelen. Alhoewel dit onderzoek inslrumenteel van karskter is worden eveneens analyses in de materiaalkunde nagestreefd waarbij de analyses van plasmagedeponeerde koolstof, amorf Si en oxinitriden het meest veelbelovend zijn.

5. Autokatalysatoren (TU Delft) Samenvattjng In samenwerking met de groep Industrial Catalysis van de TU Delft (Prof. J.A. Moulijn) wordt met de PEP detector onderzoek gedaan naar de oxidatie van "CO en reductie van uNO op rnonolieten. Wederom vormen produktie van "c en .3N met het cyclotron, syntbese van "CO en '3NO, en de studie naar reactiekinetiek een samenhangende onderzoeksactiviteit

4. Kernreacties Samenvatting Tenslotte wordt regelmatig gebruik gemaakt van kemreacties voor het analyseren van specifieke materiaalkundige problemen. Hierbij worden rowel (p,a) als (a,p) en (p;y) reacHes gebruikt. De hoge bundelenergieen van bet cyclotron zijn hier wederom essentieel.

3F·95.4

Onderzoek met positronemitters (o.a. De Goeij, Mangnus, Van Uzendoom, De Voigt)

I. In-situ katalysator onderzoek mel Positron Emissie Profilering (was: 3F-91.4) Samenvatting Een van de belangrijkste onderzoekstherna' s binnen het Schuit Katalyse Instituut is het onderzoek naar de kinetiek van gekatalyseerde reacties. Het gebruik van radioactieve tracers, met name positronemitters, staat aan de basis van een van de experimentele onderzoektnethoden.

2. Detectietec\mologie (was: 3F-92.2) Samenvatting Binnen de groep KFT is een detectorsysteem ontwikkeld waarmee de positie van positron emitters op een werkende katalysator kan worden gemeten als functie van de tijd. Deze detector is gebaseerd op simultane detectie van twee quanta van 511 keY die worden gevormd na annihilalie van het door een tracer uitgezonden positron. Het gebruik van twee banken BOO delectoren maakt het mogelijk positie reconstructies langs een katalysatarbed uit te voeren met een resolutie van 3 mm; Positron Emissie Profilering (PEP). Verdere verbeteringen in de detectietechnologie is cen van de onderzoeksthema's van de gToep.

3. Radiochemiscbe synthese Samenvattjng Een belangrijke voorwaarde bij bet onderzoek naar kinetiek is de beschikbaarbeid van kortlevende gelabelde verbindingen. In samenwerking met de groep Anorganische Chemie en Katalyse (TAK) wordt binnen het cyclotrongehouw onderzoek gedaan naar de syntbese van "c gelabelde koolwaterstoffen. Voorlopig is dit toegespitst op de synthese van "C-n-bexaan. 4. Reactiekinetiek Samenvatting Met behulp van de PEP techniek en het gesyntbetiseerde "C-n-hexaan wordt het onderzoek voortgezet met een studie aan de kinetiek van de isomeristie van n-hexaan op zeofiet katalysaloren. Oit gebeurt wederom in samenwerking met de groep T AK.

3F.95.S

StraIings. en radioisoropenfysica (de Goeij, de Meijer) I. Radioisotopen (was: 3F-74.1) Samenvatting in samenwerking met Cygne B.V. worden nieuwe .radiofarmaca ontwikkeld ten behoeve van de nucleaire mediscbe diagoostiek. Oit betreft voora! •231 gelabelde verbindingen. Mede ook in samenwerking met de faculteit Scheikundige Technologie worden syntbeses gedaan van Iiganden voor bet visualiseren van receptoren en transporters voor diverse neurotransmitters alsmede van steroidhormoon receptorliganden t. b. v. de radiodiagoostiek bij borstkanker. Kortlevende /3+ emitterende radioisotopen worden gefabriceerd voor PEP analyses zoals "Kr voor onderstaand project en "C en I3N voor onderzoek aan katalysatoren. 2. Invloed van poriegrootleverdeling op hel transport van radon in bouwmaterialen (was: 3F-3.2 en 3F-93.3) Samenvatling In 1994 hebben de eerSle series testmetingen plaatsgevonden in een opstel\ing die in 1993 werd ontworpen en gebouwd. Deze opstelling bestaat uit een cilindrische buis waarin een poreus medium is opgeslagen. In de porien van bet medium bevond zich aan het begin van de lestmetingen slikstofgas. De kolom is aan een kant afgeslolen met een Idep die de kolom scheidt van een ruimte met stuwgas. Onder invloed van stroming en diffusie zal dil stuwgas het stikstofgas verdrijven. De concentratie van het stuwgas aan het andere uiteinde van de kolom wordt met een TCD gemeten. In de uiteindelijke opstelling zal met uitzendend ktypton worden gewerkt waardoor met een positron emissie tomograaf de verplaatsing in het poreuze medium als functie van zowel tijd als plaats kan worden gevolgd.

r!r

Gedurende de testmetingen met belium als stuwgas zijn diverse effecten gevonden die nog niet goed worden begrepen en die niet met transportfysische modellen naar voldoening konden worden beschreven. Eind 1994 zijn veranderingen in de opsteJling aangebracht om meer betrouwbaar de concentraties aan de beide uiteinden van de kolom Ie kunnen meten.

Projecten van het programma:

3.

THEORETISCIIE NATUURKUNDE van de vakgroep Theoretische Natuurkunde, vermeld per werkeenheid

04C: Theorie van de Vaste Stof 4C-87.1

Sillclmn Carbide. pseudopotentialen en GW·tbeorie (van Haeringen, Bobben, Backes, Lazzouni (HCM postdoc»

Samenvatting Gebruik makend van een door J. P. Cuypers onIWorpen matching-methode voor golffuncties in halfgeleidende heterostructuren wordt een methode ontwikkeld om bandstructuren in superroosters

16

15 te bepalen. Deze methode, waarin tot flU toe golffuncties werden gebruikt die met behulp van de pseudopotentiaalmethode werden verlcregen, zaI worden verfijnd in die :lin dat ook LOA· of GWbepaalde golffuncties worden toegepast. Een criterium voor de juiste keuze van de positie van scheidingsvlakken zaI worden ontwikkeld (voor polytpen van SiC) aan de hand van LDA-berekeningen aan enkele eenvoudige polytypen van SiC. Ook zullen ter vergelijking voUedige supercel berekeningen worden gedaan aan eenvoudige polytypen. Het uiteindelijke doel is een GW interface theorie voor polytypen. 4C-87.1

Quantumtheorie van balfgeleidersystemen (van Haeringen, Bobber!. Ununels, de Groot)

Samenvatti!l!! Het onderzoek richt zich voornamelijk op de fundamentele kenmerken van de geexciteerde toestanden in halfgeleiders. Daarbij wordt gcbruik gernaakt van een Green functie methode om deze toestanden te bepalen. Nadruk wordt gelegd op de berekening van bijdtagen tot energie-niveaux die afkornstig zijn van correcties op datgene dat de GW-theorie aangeeft (de zogenaarnde vertex-rorrecties. alaook correclies samenhangend met reducibele bagere orde diagrammen). De GW-theorie zelf is tevens onderwerp van studie. a1smede de vraag of zelfconsistente GW·berekeningen tot de mogeJijkbeden bebaren. Aan een vereenvoudigd een-dimensionaal model voor een halfgel eider zullen expliciete zelf· consistente GW-berekeningen worden gedaan. 4C-93-1

Scattering matrix approach to heterostruc:tures (van Haeringen, Bobber!, Zwankruis(FOM postdoc»

Samenvatting Het onderzoek richt zich op een Ie ontwikkelen methode waarmee lunneling van elektronen door halfgeleidende heterostructuren beschreven kan worden. De nadruk ligt op bet incorporeren van spinbaan koppelingseffecten. Het project is tevens een aanzet om de in de groep bestaande expertise op het gebied van LDA uit Ie breiden naar een bredere klasse van materialen. bijvoorbeeld (gedeeltelijk) beslaande uit overgangsmetaal elementen. FOM project nr. 88.658. 04D: Theorie van de plasma's en Quaptllmmechanjca 4D-75.2

Fundamentele probleDIen in de quantummechanica (De Muynck, De Baere (RU Gent»

Samenvatling Onderzocht wordl in welke zin de quantummechanica kan worden opgevat als een theorie van stochastische processen. Veel van de fundamentele problemen in de quanrummechanica blijken bel gevolg te zijn van een te realistiscbe interpretalie van het mathematische formalisme. Het onderzoek richt zich op de manier waarop de interaclie met het meetapparaat kan bijdreagen tOI het oplossen van deze problemen. Naar analogie van de statislische Ihermodynamica worden stochastische modellen besludeerd waarin de interpretatieproblemen lich niet voordoen. 4D-8!.2

Theorie van de quantummechanische meting (De Muynck)

Samenvatling Onderzoek van een uitbreiding van bet quantummechanische formalisme waarbij observabelen worden gerepresenteerd door positieve operalorwaardige maten. De theorie wordt toegepasl op nieuwe neutroneninterferentie-experimenten ler bestudering van voorbeelden van complete metingen, in de quantumoptica op beam splitters en fasetnelingen. en op het tweespleten experiment.

41)..90.1

Relativistisdle meettbeorie (Kroes (WMW), Sluijter, De Muynck)

Samenvattjng We bestuderen eenvoudige modellen van relativistische ldokken en meetJatten teneinde een dynamische onderbouwing te verkrijgen van de relativistische kinematica. De anaIogie met de quanrummechanische niet-ideale meting wordt verder ontwikkeld en uitgebouwd tot een theorie van niet-ideale meting in de relativiteitstheorie. 4D-93.1

Analyse en verk1aring van de propagaUe en exdtade van TID's in de ionosfeer (Koekkoek, Kamp, Sluijter)

Samenyattini Aan de hand van satelliet- en interferometrische waarnerningen wordt getracht inzicht te verwerven

in de propagatie-en excitatiemechanismen van "Traveling Ionospheric Disturbances". 41)..93.2

PIasma-undulatoren (De Jager. Sluijter. Schep)

Samenvatti!l!! Onderzocht wordt in hoeverre aanwezigheid van "ion-ripples" in plasma's gebruikt kunnen worden als undulator voor vrije-eleklronenlasers. 41)..93.3

Computer tomngrafie van de ionosfeer (Fehmers, Kamp, Sluijler)

Samenvatling Doel van het onderzoek is de analyse en verldaring van meer dan alleen de horizontale component van de structuur van de ionosfeer zoa1s die kan worden bepaaJd met behulp van tomografische technieken. 4D: Theoretische oatuurkunde van industrieel gerichte I!J'Oblemen (Michels) In dit kader wordt met stage-studenten binnen de theorie-afdeling van hel Koninklijke/Shell· Laboratorium, Amsterdam onderloek gedaan aan uileenlopende onderwerpen. Daarnaast wordt in twee projecten samengewerkt met de faculteil Scheikundige Technologie: 41)..93.4

Geleidende poIyrneren (Michels, Meijer, Brom (RUL»

Samenvatting Doel van bet onderzoek is de relatie op te belderen tussen synthese. structuur en eigenschappen van geleidende polymere materialen. De theoretische aandacht richt zich daarbij vooral op verschijnselen op de mesoschaal. en de toepassing daarbij van percolalietheorie en elektrongeleidingsmodellen. 4D·93.!

Groei en veroudering van silicagelen (Michels, Van Santen, Beelen)

Samenvauing Computersimulaties worden gebruikl om structuurvorming en veroudering van silicagelen voor zeolietsynthese te onderzoeken. De theoretische bijdrage is vooral in de toepassing van aggregatieen percolatietheorie, en van beschrijving in termen van fractals.

18

17 04E: Theoretische AtO!!ll!lyska/QuantumelektroDiea (voodleen: Owmtumtbeqrie) 4E-82.1

4E-90.01

Konde atomen in magnetisd1e en optische traps

(Boesten, Moerdijk, Verhaar) Samenvatting De halfwaarde Hjd van de dichtheid van een atomair gas opgesloten in een magnetische en optische trap wordt in belangrijke mate bepaald door verliesmechanismen die het gevolg zijn van botsingen tussen de opgesloten alomen. Met het oog op experimenten in de groepen van Wieman (Boulder), Hulet (Rice Uoiv.) en Heinzen (Texas Univ.) worden dergelijke botsingen bestudeerd voor grondtoestand Li, Na, Rb en Cs alomen in diverse hyperfijn toestanden. Ook wordt onderzoek gedaan naar de realiseerbaarheid van de Bose-Einstein fase-overgang vanuit het oogpunt van de stabiliteit van het Bose-condensaat waarvoor cen positief teken van de verstrooiingslengte nodig is. We werken ook aan zgn. optische botsingen d. w .z. botsingen tussen koude alkali atomen in een bijna resonant laserveld. Een nieuw aspect hierbij is het verschijnsel van foto-associatie.

4E-91.01

Theorie van de cesium atomaire fontein (Bijlsrna, Verhaar)

Samenvatting De laatsle jaren vinden snelle onlwikkelingen plaats op het gebied van het laser-koelen en wandvrij opsluiten van neutrale atomen. Hierdoor is cen geheel nieuw fysisch regiem omsloten. In het kader van dit project worden enige toepassingen bestudcerd, die betrekking hebben op de studie van koude botsingen russen atomen die een ballistische baan doorlopen in cen cesium atoomkIok gebascerd op een atomaire fontein. Dit onderzoek gebeurt in samenwerking met Gibble (Yale University) en Chu (Stanford University). Ben tweede toepassing heeft betrekking op toekomstige precisie-experimenten met lasergekoelde atomen, gericht op het waarnemen van cen eventueel electrisch dipoolmoment van het electron, zoals voorspeld door (uitbreidingen van) het standaardmodel.

4E-91.04

Drie-deeltjes botsingen in spingepolariseerd atomair waterstofgas (Van den Berg, Moerdijk. Verhaar)

Samenvatting Met het oog op experimenten van het cryogene type, gericht op Bose cOndensatie in spingepolariseerd atomair waterstofgas. bestaat van experimentele zijde grote belangstelIing voor het drie-deeltjes recombinatie proces H + H +H- H, + H in een magneetveld. In samenwerking met GIOckle (Ruhr-Universiteit, Bochum) wordt onderzocht in hoeverre ook het laatste nog niet meegenomen significame proces van virtuele break-up van het H. molecuul in de eindtnestand in rekening kan worden gebracht. Een door GlOckle gevonden methode wordt momenteel geimplementeerd op de Cray supercomputer van het SARA in Amsterdam.

SYSTEEM-EN REGELTECHNIEK van de vakgroep Systeem- en Regeltechniek, vermeld per werkeenheid

PoIarisatie-etTecten bij elektronische ovel'langen in aangeslagen edelgasatomen door botsingen met grondtoestand atomen (Op de Beek, Beijerinck, Verhaar)

Samenvatting Dit project is cen samenwerkingsverband tussen de experimentele groep Atomaire en Optische Wisselwerking van de vakgroep Dee/tjesfysica en de groep Theoretische Atoomfysica en Quantumelektronica van de vakgroep Theoretische Natuurkunde. De bedoeling is inzicht Ie verwerven in inelastische en reactieve botsingen van elektronisch gei!xeileerde edelgasatomen met groru:ltoestand atomen als botsingspartner. De hierbij onderzochte process en zijn intramultiplet mixing en Penning ionisatie. Een recente ontwikkeling is een ro volledig mogelijke waarneming van de polarisatie van de eindtoestand met een probe laser.

ProjecteD van bet programma:

4.

Produktiebehcersing

058-84.10

Methodologie experimentele modelbepsling (van der Linden, Renes, Weijers, Geraets)

Samenva\ting . ' ". . .. He! onderzoeksgebied "Methodologie experu:nentele modelbepallng. IS geoeht op de ontwdd~eh~ van methoden en strategieen voor de experimentele bepaling van dynanusche modellen van mult~vanabele produktieprocessen en het gebruik van deze modellen voor het ontwerpen van regelstr~egleen enlof aanpassingen van de processen zelf, mel als doel de verbetering van de procesbeheersmg. Voor de modelvorming worden rowel paramelerschatling in fysisch-technische modellen als ook multivariabele black-box identificatie-melhoden beschouwd. Daarnaast worden experiment-ontwerp, data-acquisitie, data-conditionering, signaalanalyse, modelvalidatie. set-point optimalisatie, regelaarontwerp, regelaar-implernentatie en evaluatie bij het onderzoek betrokken. De ontwikkelde methoden worden ondergebracht in het door de vakgroep ontwikkelde pakket PRIMAL, dat dienst doet als gereedschap voor de toepassing van de methodologie en de methoden op produktieprocessen in de praktijk.

Flexibele automatisering in de procesindustrie (Rademaker, Rijnsdorp (UT), Verwater, Otten. Michalak (TPD-TNO), Renes (TPDTNO), van der Linden (TPD-TNO), van Gerwen (TPD-TNO» Samenvatting . De aandacht richt zich voornamelijk op de flexibele automatisering van ladingsgewijze produktle processen en de besturing van coml?lete produktiesystemen, d.w.z. inclusief opslag, loe en afvoer en integratie van procesbesturing naar produktiebeheersing. Binnen het kader van dit project valt een samenwerkingsprojecl mel STW.

058-84.40

Samenvatting STW-project . In nagenoeg aile sectoren van de batch georii!nteerde procesindustrie worden processen Ultgevoerd met behulp van vaste voorschriften: recepten. De produktie volg~ starre recept~n.belekent dat vaak lang niet altijd efficient wordt omgegaan met grondstoffen. energle en produkt!ettJd .. Het gevolg IS dat er verspilling optreedt, wat in lagere winst enlof onvoJdoende produktkwaht~l.t Ultmo~dt. . Binnen bet project Computerondersteunde receptuurveroetering w~:dt. cen werkwlJze ontwlkk 1d dIe op modelgebaseerde f1exibele recepten berust. waarrnee het mogehJk IS om recepten systematlsch te kunnen aanpassen aan bijvoorbeeld variaties op de markt. in de procescondities, milieu-eisen, etc. De ontwikkelde aanpak is geimplememcerd in het FRiS-softwarepakket. ontworpen op de PC in C" en volgens de PRiMACS regels. Het RSlIDiscover-pakket venorgt daarbij voor de uitvocring van de experimentontwerp-module. Het project wordt uitgevocrd in samenwerking met de TPD-TNO. Ondersteuning wordt gegeven d~or de Stichting voor de Technische Wetenschappen (STW) en door samenwerking met Akzo Information Services, AVEBE, DSM Resins en Gist-Brocades.

7

19 058-84.90

20

Diverse systeem- en regeltedmlsclJe ooderwerpeo (Blok. Van der Grimen, Rademaker)

Samenvatting Door het vertrek van Vander Grinten, Rademaker en Blok is dit onderzoeksprojekt tijdelijk stilgelegd, maar voortzetting wordt overwogen.

zich nu op eindige-grootte effecten. Met behulp van een nieuwe 48-kanaals detector is bet mogelijk om ruimtelijk uitgebreide metingen in turbulentie te doen. In eerste instanlie wordt gezocht naar de statistiek van conrouren. Het grondthema van dit onderzoek is bet zoeken naar nieuwe stalistische methoden om turbulentie Ie beschrijven.

6A-93.4 5.

Projecten van bet programma:

TRANSPORT VAN MASSA, IMPULS EN ENERGIE

Numerieke StromInpIeer (Clerclt, Hoeijmakers, Van Heijst. Voskamp, Van Geffen (NWO). Vosbeek, Vissers (IVO»

van de vakgroep Transportfysica, vermeld per werkeenheid

06A:

Turbu!entie en Werve!dymm!lq

6A-93.1

Turbulente stromingen (Van Heijst. Prasad. Voskamp, Van (Burgerscentrum), Stoffels (IVO), Zondag)

de

Water,

Steenbergen.

Moene

Samenvatting Binnen dit project worden verschilIende onderwerpen van de turbulentie onderzocht, zowel via laooraloriumexperimenten als via numerieke simulaties, Ie weten: turbulente pijpstromingen met swirl (relaxatieverschijnselen, contraclie-effecten) en het gedrag van elementaire wervelstructuren in synthetiscbe greoslagen (hairpin-vortices). De experimenten worden uilgevoerd in windtunnels, een waterkanaal en een speciaaJ ontworpen pijp-circuil, waarbij een zeer divers meetinslrumenlarium word! gebruikt: laser-Doppler anemometrie, hitte-draad anemomelrie. visualisatie en digitale beeldverwerking. Een belangrijk facet van het experimentele werk lig! bij de data-aequisitie. dataverwerking en data-interpretatie; op dit gebied wordt samengewerla met de bedrijfsgroep Laboratorium-Automatisering (BLA). Daaruaast wordt de dynamica van turbulente pijpstromingen en hairpin-wervels ook via numerieke simulaties bestudeerd.

6A·93.Z

'A·93.S

Analyse van chaos (Bosch. De Rover. De Weger. Van de Water. Schram, Van Campen (fae. W). De Kraker (fac. W). Kok (NR). Lopes Cardozo, Schuller (FOM Nieuwegein»

Samenvatting Faraday golven zijn parametrisch geexciteerde golven op het oppervlak van een Irillende vloeistoflaag. Bij hoge excitatie-amplitudes is er een overgang van een geordend- naar een wanordelijk golfpatroon. Het wanordelijke golfpatroon heeft veel weg van turbulentie. Het blijkt dat er een coherentielengte is die veel kleiner is dan de afineting van het systeem en dat er in de wanordelijke loestand coherente structuren verschijnen en weer verdwijnen. Het experimentele onderzoek streefi naar kwantificatie van deze verschijnselen via beeldanalyse. Samen met bet Niels Bohr Instituut wordt theoretisch onderzoek gedaan naar niet-lineairl' panii!le differentiaalvergelijkingen. NWO-steun voor dit onderzoek is verkregen. •

Werveldynamka (Van Heijst. Clercx. Voskamp. Van de Konijnenberg (POM), Trieling (FOM). Eisenga. Vosbeek. Beckers (FOM). Van Geffen (NWO), Neven (NWO»

Saroenvatling In het kader van dit project wordt onderzoek verricht naar het gedrag van wervelstructuren in rOlerende en gestratificeerde vloeistoffen. In het bijzonder wordt aandacht geschonken aan de volgende aspecten: vorming en decay van wervels. interacties van wervels, topografie-effeclen. (chaotische) advectie van passieve tracers. gedrag van wervels in achtergrondstromingen. spin-up verschijnselen. zelforganisatie van 2D-stromingen. Deze aspecten worden zowel in het laboralorium onderzocht als via analytische/numerieke studies, waarbij gebruik gemaakt wordl van statistische theorieen. puntwervelmodellen (cloud-in-cell), contour-dynamica (in samenwerking met de vakgroep Numerieke Analyse van de fae. W &I) alsmede van eindige-differenties en spectrale elementenmethoden (zie ook project 6A-93.4). Bij het experimentele onderzoek speelt de digitale beeldverwerkingstechniek een essentii!le rol.

6A·93.3

Samenvatting Er worden numerieke technieken en modellen ontwikkeld ten behoeve van ondermeer de studie van 2D en 3D wervelsystemen (zie projecten 6A-93.2 en 6B-93.2). Afhankelijk van bet probleem wordt hierbij gebruik gemaakt van spectrale methoden. vortelt·methoden en contour-dynamica (in samenwerking met de vakgroep Numerieke Analyse van de fae. W&Inf), alsmede van eindigeelementen en eindige-differenties methoden.

Structuren van turbulentie (Van de Water, Herweijer. Schram)

Samenvalling De theorie van Kolmogorov staat in de laatste jaren weer sterk in de belangstelling vanwege de toepassing van multifractals. Dit is een theoretisch concepl dal bet resultaal van nauwkeurige metingen aan lurbulentie verklaart en dat nieuwe eigenschappen voorspelt. De bijzondere eisen aan deze metingen hebben geleid lot de constructie van een speciale meetcomputer. Het onderzoek concentreert

Een ander project in het kader van het NWO-programma Niet-lineaire systemen is het ontwikkelen van methoden om chaos in eenvoudige systemen te belnvloeden. Een oscillator met een compacte nietIineariteit is een sysleem waar nu zowel theoretisch (in samenwerking met de faculteit Werktuigbouwkunde) als experimenteel onderzoek aan wordt gedaan. Het is de bedoeling om de ontwikkelde methoden toe te passen in hydrodynamische systemen. Een studie naar methoden voor het analyseren van fiuctuaties wordt gedaan in samenwerking met het POM Instituut voor Plasmafysica te Nieuwegein. Een eerste resultaat (dat gepubliceerd wordt) benadrukt de beperkingen van methoden die ontleend zijn aan de chaostheorie. Een tweede onderwerp is een numerieke studie naar Hamilton chaos in de statische structuur van een tokamak magneetveld.

06B: Gasdynamica en Aero-akoestiek 6B-93.1

Nudeatie, condensatie en gasdynamica (Van Dongen, Hirschberg. Looijmans, Muitjens (POM). Kalikmanov. Snoeijs (IVO), Willems)

Samenvatting Het ontstaan van druppels als gevolg van een snelle isentrope expansie van mengsels van condenseerbare gassen wordl onderzocht in een Wilson-expansienevelkamer. een pulsexpsnsieschokbuis en een Laval-kanaa!. Optische methoden voor de karaktisering van een snel

22

21 veranderende nevelwolk worden ontwikkeld en toegepast. Aandacht bestaat voor retrograde condensatie bij hoge druk en voor theoretische modelvorrning van nucleatie en oondensatie. 6B-93.2

Aero-akoestiek van interne stromingen (Hirschberg. Van Dongen, Hofmans (STW), Wijnands)

Samenvalting Onderzoek wordt verricht aan geluidsb£Onnen in pijpst£Omingen t.g. v. instationaire wervelafschudding en condensatie van waterdamp. Het onderzoek rich! zich op enkele toopassingen: cont£Ole van pulsalies in gastransportleidingen (Gasunie. STW). het mndelleren van menselijke spraak (lPO. INPG), ontwerpen van industdele geluidsdempers (TNO-TPD). en het modelleren van blaasinstrumenten (Universire du Maine. Le Mans. Universite Paris VI. IRCAM, ESPCI). Een fundamenteel aspect van het onderzoek is het modelleren van instationaire loslating van de stroming aan een gladde gek£Omde wand, in santeOwerking met Prof. Hoeijrnakers (TUD/TUE) en dr. Van Hassel (W&I). 6B-94.1

Golfvoortplanting in poreuze media (Van Dongen, Wisse, Wasser. Van Vliet)

Samenvatting In samenwerlcing met de faculteit Mijnbouwlcunde en Pet£Oleumwinning (Peelers. Smeulders) worden melhoden ontwikkeld VOOr de akoeslische bepaling van reservoir eigenschappen. De eerste fase van bet experimentele deel van bel project (94-96) zal in Eindhoven worden uitgevoerd. Daarnaast wordt onderzoek verrichl aan niet-Iineaire golfvoortplanling in doorlalende en flexibele poly-urethaan schuim.

06C: Microhydrodvnamica en Heterogene Media 6C-93.1

Snspensies (Van de Water, Schram. Hoppenb£Ouwers, Hoftnan) [vervangt 6C-84.I, 87.3]

SllIDenyatting Dit is onderzoele op het gebiOO van de 'Zachte gecondenseerde malerie'. Er worden oplossingen van mic£O.scopisch kleine bolletjes onderzocht orodat daarin de interaeties goed te learaktiseren zijn. Het expenmentele facet van het onderzoek concentreert zich op Iichtverstrooiingstechnieken. Het theoretische aspect op de berekening van correlaties en diffusiecoefficienten van B£Ownse deeltjes onder invloed van snelheidsgradienten en hydrodynamische interacties. Een oplossing van bolletjes kan uitlcristalliseren als op het oppervlalr van de bolletjes electrische lading wordt aangebraeht. Colloidale Icristallen zijn een centraal thema van onderzoele. Het systeem is een prototype voor de bestudering van hydrodynamische- en plasma-effecten in suspensies. Deze effecten lcunnen bestudeerd worden met behulp van Iichtverstrooiing. Het !booretisch onderzoek betreft de dispersierelatie van kristalgolven onder invloed van plasma-effecten en de nabijheid van wanden. Tevens wordt aandacht gegeven aan de voorwaarden waaronder een suspensie uitkristalliseert. Tenslotte wordt gewerlct aan technieken van meervoudige Iichtverstrooiing in geconcenlreerde. stromende suspensies. Het doel is de studie van vorrnverandering van deeltjescluslers in een slromende suspensie.

6C-93.2

Meerfaselistromingen (Chesters. Sluijter. Abid. Elyousfi. Bazhleleov)

Samenvatting Het onderzoele richt zich op een aantaI aspecten van meerfasenstromingen, Ie weten: (I) de invloed van oppervlalete-aelieve stoffen en oppervlakte-heterogeniteiten op bet bevochtigen van vaste wanden in een gas/vlooistof/vast-systeem. en (2) hel gOOrag van gasbellen in vlooistoffen (gedrag in disperse turbulente tweefasenstroming, multiple coalescentie-processen. belgOOrag aan een poreuze wand). Deze aspecten worden zowel analytischlnumeriele als via laboraloriumexperimenlen onderzocht.

060: Andere velden van onderzoek 6D-79.1

Kinetische tbeorie van transportprocessen in niet-4deale plasma's (Schram)

£llIDenvatting Voor plasma's met weinig deeltjes in een Debye-bol gaal de gebruikelijke leinetische !boorie niet op. Het onderzoele betrefi de invloed van eindige plasma-parameter op transportprocessen en (partieel) tbermisch evenwicht. De hiertoe gebruilele methoden zijn generalisaties van de Kubo-theorie. hel Klimontovich-forrnalisme en het Zubarev-formalisme. 6D-93.1

Windenergie, pompen en verbranding (SmUlders, Prasad)

S!!IDenvatting Dit project betreft toepassingen van de transportfysica t.b. v. problematiele in ontwikkelingslanden. Zwaartepunten van hel onderzoele Jiggen bij windenergie (rotoraerodynamica; toepasbaarheid van windenergie in ontwikkelingslanden), miger-pompen (rowel voor windpompen als voor de ontwileleeling van een hoog-rendement zonnepomp) en verbrandingsprocessen zoals die optreden in houlkachels (onlwilekeling van houlgestoolete kooktoestellen met schone verbranding). Naast fysische modelvorming via experimenten en numerieke simulaties speelt het ontwerp-aspect een belangrijlee £01. Er wordt samengewerkt mel diverse groopen in Nederland (fac. W-TUE. ECN. IVO-Tilburg. RED) en buitenland (waaronder Engeland (Reading), Colombia. Zambia, India. Sri Lanlea, Bangladesh. Duitsland. Frankrijle). 6D-93.2

Bio-stromingsleer (Van Dongen, Renernan, Tangelder)

SllIDenvatting In een samenwerlcingsverband tussen de TUE, de valcgroepen WFW (fae. W) en NT, en de Rijlcsuniversiteit Limburg wordt onderzoele verricht naar de invloed van geringe stenoses op het stromingsbeeld in de ca£Otis-bifurcatie en de invloed van deeltjes op een instationair 2D of 3D stromlngsveld.

23 6.

Projecten van het progranuna:

GECONDENSEERDE MATERIE, FYSICA EN TECHNOLOGIE van de vakgroep Vaste Stof, vermeld per werkeenheid

07C: Fyska van 7C-81.1

Opperylakkm en GreosI!!l!eD FOG

Segregatie VerscltiJnselen (Jacobs, Bergmans, van den Oetelaar. Denier van der Gon)

Samenvaning Door segregatie kan de samenstelling aan bet oppervlak van een stof sterk verschillen van die in de bulk. Anderzijds zaI de oppervlaktesamenstelling zich wijzigen gedurende het sputteren van een oppervlak als gevolg van preferentieel sputteren. Lage energie ionenverstrooiing wordt gebruikt om de segregatie effecten te bestuderen. 7C-81.2

OppervIakle onderzoek met ionenverstrooHng (Bergmans, Jacobs, van den Oetelaar, van Welzenis, Denier van der Gon)

Samenvalting Bij processen als eletrooenemissie. epitaxie, hechting, ka!alyse en corrosie specll de allerbuitenste aloomiaag van de vaste stof een belangrijke rol. Lage energie ionenverstrooiing (LEIS) is een techniek die uit~rmate geschikt is 0,'1' de samensteUing en strucluur van deze laag te onderzoeken. Naast toepa,ssmg van deze :echmek met de bestaande LEIS apparatuur wordt ook nieuwe apparatuur omwlkkeld om gevoebger te kunnen meten, en worden computer simulatie progranuna's ontwikkeld en gebrulkt om de gemeten spectra beter te kunnen interpreteren en om neutralisatie- en reionisatieprocessen aan oppetvlakken te onderzoeken. 7C-8S.1

Struc:tuur onderzoek van katalysatoren (Jacobs, van den Oetelaar)

Samepvaning In samenwerking met diverse universitaire en industriele laboraloria wordt er met LEIS onderzoek verricht aan ~e atomaire structuur van katalysatoren. De informatie die verkregen is, is uniek en erg compleme~talf aan de bes~aande kennis, Naast gedragen katalysatoren worden ook modelsystemen. zoals geoxldeerd NIAI. spmellen en een-kristallen bestudeerd. 7C-92.1

Oppervlakte onderzoek met eilipsometrie (Flipse)

Samenvalting Met spectroscopische ellipsometrie wordt onderzoek gedaan naar de rol van defecten aan het oppervlak van oxidische materiaJen t.a, v. katalyse, en naar de verandering van de optische elgenschappen van een oppervlak door de aanwezigheid van dunne metaalfilms, 7C-93.I

OppervIakle OIIderzoek aan quantum structuren op Si(Ill) (Flipse, O'Mahony)

Samenvatting:

24 7C-93.2

AFM oncJenoek aan kIeine metaaldeeltjes op oxidische materIaIen. (Partridge. Flipse)

Saroenvanjng: Met behulp van een UHV-AFM wordt de morphologie bestudeerd van Ideine metaaldeeltjes die aangebra.cht zijn op Si02 • Doel van dit project is allereerst de deeltjesgrootle distributie over bet oppervlak te bepalen om vervolgens het CO dissociatie gedrag als functie van de deeltjesgroone Ie bestuderen.

7C-93.3

Morphologie van oppervlakken bestUdeerd met SPA-LEED. (Ceelen, Denier van der Gon)

Samenvatting: De aanwezigheid van stappen, eilanden en defecten aan oppervlakken is van groot belang bij katalytische processen en in epitaxiale groei van eenkristallen. Om meer inzicbt Ie krijgen in de aanwezigheid van deze defectstructuren wordt met SPA·LEED (spot profile analysis low energy electron diffraction) en mel complementaire technieken ( zoaIs Auger electron spectroscopy) onderzoek: gedaan naar de morphologie tijdens epitaxiale groei van metalen en halfgeleideroppervlakken, en naar de invloed van gas exposures op de morphologic van oppervlakken. 7C-94.1

Atornaire Lagen Epitaxie (van Welzenis)

Samenvatting Atomaire Lagen Epilaxie ( ALE) is een techniek: om op gecontroleerde wijze atomen laag voor laag op een substraat aan Ie brengen. Daarbij zijn ook suh-atomaire lagen mogeJijk:. Een voor ons belangrijk voordeel van ALE is dat als substraat niet aileen eenkristallen mogeJijk zijn maar ook hoog disperse materialen zoals -y-AI20,. Het is de hedoeling om diverse modelpreparaten Ie maken. die dan mel de andere meettechnieken in de groep kunnen worden onderzocbt. 7C9S.1

Friede op atomaire schaal (R. v.d. Oetelaar, Flipse)

Samenvatting Atomaire frictic aan verschillende melaaloppervlakken en nieuwe potentiele materialen voor frictie loals, diamant en koolslof-nitride. De experimemele resultaten zullen worden vergeleken mel moleculaire dynamica berekeningen waarbij de interactie russen tip en oppervlak zal worden gesimuleerd, 7C9S.2

Magnetiscb gedrag van Ideine metaaldeeltjes (0' Mahony , Flipse)

Samenvatting Kleine metaaldeeltjes zoals Rhodium. Ruthenium etc. zijn als bulk rnateriaal niet magnetisch. Kleine deeJtjes (d < 30 A) blijken magnetisch te zijn. Met behulp van Magnetisch X-ray Dichroism is het mogelijk om van rnagnetische materialen de bijdrage van het hoekbaan moment en het spin moment tot het totale magnetische moment onafuaokeJijk Ie bepalen. In samenwerking met Prof. J,E, Inglesfield ( KUN) wordt de elektronenstructuur van dit 500ft k1eine deeltjes berekend.

Om een beter inzicht Ie verkrijgen in de electronenstrucluur van laag-dimensionale structuren wordt onderzoek verricht aan een-dimensionale Au en Ag draden die d.m.v. opdampen worden gegroeid op een gestapt Si(lll) oppervlak. Met behulp van ARUPS en speclroscopische ellipsometrie in combinatie met electronenstructuurberekeningen (in samenwerking met prof. J .E. Inglesfield (KUN)) wordt de electronenstrucuur onderzochl.

7C-9S.3

AFM en STM onderzoek aan Ideine deeltjes op oxidische materialen en HOPG (L. v.d, Oetelaar, O'Mahony, Flipse)

Samenvatling Met behulp van een UHV-AFM/STM wordt de morphologie en elektronenstructuur bestudeerd van kleine metaaldeeltjes op SiO, en HOPG. Doel van dit is de deeltjesgrootte distributie over hel oppervlak en Iypische elektronische effecten van kleine deeltjes lOals Coulomb blokkade effecten

25 te bepalen alswel bet effect van gasadsorptie op de elektronenstructuur van deze deeJtjes.

07D: Cooperatieve verschiigselen. MO 7D-7S.1

Constructief teclmisch onderzoek (De Jonge. B1 selmans, Van der Steen, Noijen, van Kempen, Haarman)

Samenvattjng In de groep wordt gebruik gemaa1ct van de volgende meetmethoden en technieken: Romgen-diffractie Kemspinresonantie (0.1-1000 MHz) Relaxatie (spin-echo) Magnetisatie (Foner, fluxgate) ESR, AFMR (9-700Hz) (dynamisch) Neutronen-diffractie (E.CN.) Soortelijke warmte Warmtegeleiding Ver-infrarood spectroscopie Thermogravimetrie Thermokrachtlgeleiding/dilatatie Mossbauer spectroscopie Magneto Optisch Kerr Effect (MOKE)

26 supergeleiders. Voor aile toePassingen is een hoge kritische stroomdichthe\d essentieel. Daarloe is een grondige kennis van het flux pinning mechanisme onontbeerlijk. Het doe! van dit project kan dan oak kort worden omschreven als: L Het prepareren van lOwel polycrystallijne materialen als eenktistallen waarbij het accent Jigt op de relatie tussen microstructuur en pinningsgedrag (Fluxdynamica). II. De studie van geleiding in polycrystallijne materialen en modelvorming.

71)..87.2

Materiaalonderzoek aan oxidische spinellen (Brabers, Dalderop)

AI deze technieken worden voortdurend aangepasl aan de soms wisselende eisen, waarbij met name de bestudering van magnetjsche nanostructuren grote eisen stelt aan gevoeligheid en inforrnatieverwerking .

Samenyattjng In dit project worden de projecten Mat 75.4; 75.5, 75,7 en 84.1 samengebracht. Het doel van dit project is om de elektronische en kristalstrucruur (o.a. mate van kristallografische wanorde en roosterfouten) in relatie te brengen met fysische grootheden lOais elektrische geleiding, magnetostrictie en anisotropie, spin-glas eigenschappen, thermische uitzetting. em. In feite zijn hienn twee deelgebieden: De mechanismen voor de elektrische geleiding, waarbij localisatie van ladingsdragers en metaal-halfgeleider fase overgangen van belang zijn; De magnetiscbe eigenschappen van de 3d-ionen, waardoor technische belangrijke fysische grootheden als magnetostrictie, anisotropie, coI!xcitiefkracht per permeabiliteit bepaald worden.

70-81.1

7D-9O.1

Semimagnetische Halfgelelders (Swagten, SW\iste, De Jonge, Eggenkamp)

Artificll!le structuren; a1gemeen en karakterisering (De Jonge. v. Alphen. Willekens, Niesten, v. Kempen. v. Opstal, Haarman)

Samepvatting Semintagnetische halfgeleiders zijn "Iegeringen" van een oorspronkelijke halfgeleider en een (overgangs)metaal (meestal magnetische ionen), waarbij de 3d elektronen van de magnetische ionen grotendeels gelokaliseerd blijven en de eigenschappen van het systeem bepaald worden door de polarisatie van de geleidingselektronen. He! onderzoek richt zich op: I. De invloed van magnelische ionen op optische en transporteigenschappen (ook in dunne lagen en heterostructuren). II. De magnetische eigenschappen en het fysisch mechanisme achter de interacties in het systeem. Het onderzoek wordt gesteund door KNAW.

Samenvatting Via moderne opdamptechnieken kunnen artificil!le gelaagde structuren worden gerealiseerd bestaande uit gestapelde dunnen laagjes (tot atomaire monolagen) van verschillende componenten. Deze stru~1Uren kunnen eigenschappen bezitten die in natura niet voorkomen. He! onderzoek wordt verricht in nauwe samenwerking met Philips Research Lab. waar de depositie apparatuur staat opgesteld. Het onderzoek richt zich op: I Verkenningen structurele karakterisering van de multilagen in interfaces. (Dit project). II De magnetische anisotropie in metallische nrultiiagen(7D-90.2) III De interlaag koppeling in metalJische multilagen (7D-9O.2) IV Transportverschijnselen in metallische multilagen (magneto-weerstand). (7D-92.1) V Koppeling. anisotropie en transport in oxidische lagen (70-83.1)

70-86.1

In dit project (70-90.1) ligt de nadruk op aspect I. Structuren van magnetische materialen (metalen lOwel als oxides) worden onderzocht op magnetisch alsmede optisch gedrag. Mogelijke applicatie in de inforrnatie technologie (magnetisch en optisch) is daarbij, naast de fundamentele aspecten van belang. Structurele karakterisatie op atomair nivo van interfaces. en de relatie met de fysische verschijnselen behoort ook tot dit project. Het onderzoek wordt gesteund door Philips, EEG (Esprit. SM'S) en STW (ETN 22.2662).

Preparatie tecbnieken (Brabers, Dalderop. Swagten)

Samenvaning Voor onderzoek naar eigenschappen van materialen is het noodzakeJijk te beschikken over preparaten met bekende microstructuur. o.a. ten aanzien van kristalliniteit, bouwfouten, stoichiometrie. disorder, kunsttnatige gelaagde structuren. kleine deeltjes, etc. Het onderzoek van dit project, omvat lOwel de vervaardiging van eenkristallen van keramische supergeleiders van semimagnetische halfgeleiders, metalen en oxiden, preparatie van kleine deeltjes en multilagen als de daarmee samenhangende onderzoekingen naar fase diagrammen en karakterisering van de preparaten.

7])..87.1

Supergeleiding (Hu. Brabers, Dalderop. De Jonge)

Samenvatljng De nieuwe hoge temperatuur supergeleiders. bestaande uit keramische oxides, bezitten overgangstemperaturen en kritische veJden die aanzienlijk boger zijn dan de "klassieke" metallische

71)..90.2

ArtifIcli!le structuren; IIDisotropie en koppeUng (De longe, Bloemen, de Vries, Willekens, v. Opstal)

Samenvatting In artificil!le structuren (metallisch) geintroduceerd in project 7D-90.1 runnen ten gevolge van grenslaag effecten belangrijke bijdrage aan de magnetische anisotropie worden waargenomen. In extreme gevallen kan het leiden tot loodrecht gemagnetiseerde freins, welke van groot belang zijn voor magneto-optische recording. Daarnaast rnaakt het onderzoek naar de magnetische interacties tussen magnetische lagen via een metallische tussenlaag deel uit van het project. Het onderzoek richt

28

27 zich op: I Beschrijving en bepaling van de diverse bijdragen tot de anisotropie, met name van de oppervlak- en grenslagen en de invloed van structuur. materiaal en topologie. II Beschrijving en bepaling van het fysische mechanisme van de interlaag koppeJing. III Magneto-atomic engineering met de anisotropie en koppeJing als bouwstenen. Het onderzoek wordt gesteund door FOM (VSE-a), KNAW, Philips en EEG (Esprit, SWS). 71)..92.1 Ardfidele structuren; transportverscbijnselen

(De Jonge. Swagten, Rijks, Lenczowski, Qian) Samenvatting In artificiiHe structuren (metallisch) gei'ntroduceerd in project 7D-90.I, kunnen grote magneto weerstandseffecten worden waargenomen. De effecten worden veroorzaakt door spin-afhankeJijke verstrooiing aan de magnetische grenslagen van AF ge6rienteerde lagen. Het onderzoek richt zich op: I De fundamentele beschrijving van de spin afhankeJijke verstrooiing in retatie met het experiment. II Optimatisatie van de magnetoweerstand via "magneto atomic engineering ff, materiaalkeuze, grenslaagruwheid, etc. m Nanostructurering van de multilaag films, rowel lateraal als loodrecht (pilaren). Het onderzoek wordt gesteund door Philips. FOM (VSE-a), (STW, ETN 22.2662» en EEG (Esprit, SWS). 71)..92.2

Vocltthuishouding in por'eIm! materialen (Kopinga, Otten, De Jonge. Pel (B), Wisse (B»

Samenvalting De vochthuishouding in bijvoorbeeld bouwmaterialen en andere poreuze materialen wordt bestudeerd met behulp van speciale NMR apparatuur: Het project is een samenwerking russen FTL, MO en FAGO (B). Ook vermeld onder 9B-92.2. 70-93.1

Artifidele strueturen; oxides

07E: IJalfgeleiderfysica. HF 7E-88.1

Groei en karakterisatie epitaldale GaAslAI,.Gat..As Iagen (Wolter, Leys, v.d. Vleuten, v. Es, Nouwens, EijkentanS, Vonk. Rongen, v. Hall)

IOPFOM Samenvatling Dit project heeft tot inhoud het bestuderen van de relaties tussen groeiornstandigheden en fysische eigenschappen van In-V halfgeleiderlagen. Zowel het materiaal systeem GaAs!Al.Gal ..As als ook het systeem InP/In,Gal .•As worden onderzocht. Het GaAs/AI,Gal ..As systeem is al.ver uitontwikkeld. Daarom kunnen hiermee ook ingewikkelde muiti-Jaag strukturen worden gegroeld ten behoeve van opto-elektronische devices. Dit materiaal wordt gemaakt met behulp van Moleculaire Bundel Epitaxie. De fosforhoudende verbindingen worden gemaakt met Chemische Bundel Epitaxy. Deze materialen zijn van belang voor de nieuwe telekommunicatie systemen. De optimalisatie van de groeiprocessen wordt uitgevoerd aan de handmetingen van fysische (optische-. transport-) eigenschappen als ook aan de hand van kristallografische analyse met behulp van hoge resolulle rlintgendiffraktie. 7E-88.2

Magnetoquantumtransport in 2DEG-strukturen

7E-88.3

Dynamica van ladingsdragers in 2D-strukturen (Wolter. Haverkort, Claes, Gerritsen. Btiibach)

(Wolter, Blom, Koenraad, De Lange, v. Hall, v. Haren, v.d. Stadt. Kemerink) FOM Samenvattjng Een van de fundamentele problemen m.b.t. het Quantum Hall Effekt (QHE) is de potentiaalverdeling en het stroomprofiel in en rond de Hall-plateaus. Inzicht hierin kan O.a. worden verkregen door el(perimemen aan strukturen met verschillende geometrie. Metingen van electro-optische signalen (Pockels effect en OBIC) geven waardevolle aanvullingen op de stroom- en spanningsmetingen. Dit onderzoek aan de potentiaalverdeling wordt uitgevoerd aan het 2DEG in GaAs-AIGaAs heterostruklUren. Bimten dit project wordt ook uitgebreid onderzoek gedaan aan het 2DEG dat gevortnd wordt door Sia-dotering in te bouwen in GaAs. Met name de verdeling van de elektronen over de subbanden ID enkelvoudige en meervoudige 6-lageri wordt bestudeerd.

(De Jonge, Brabers. Bloemen. v.d. Veerdonk' v.d.Heijden, van Opstal, vacature)

samenvatting In dunne gelaagde structuren van verschillende oxides (magnetisch en niet-magnetisch, geleidend en niet-geleidend) kunnen fundamenteel nieuwe (en wellicht technisch toepasbare magnetische. magnetooptische en transportverschijnselen worden verwacht. De symmetriebreuk en koppeling aan het interface en de verschillende spinafhankelijke electronen toestandsdichtheden zijn daarbij de fysische mechanismes. Hel onderzoek richt zith op: preparatie van oxidische multilagen en karakterisatie studie van exchange biasing anisotropie interlaag koppeling over metalen transport (c.q.) tumteling) in multilaag structuren magneto-oplische eigenschappen Het onderzoek wordt gesteund door STW (ETN 33.2986), KNAW en Philips Research.

lOP FOM S;mrenvatting Ten behoeve van de ontwikkeling van halfgeleiderlasers en snelle opto-elektronische componenten is het van belang om fundamenteel fysisch inzicht te verwerven in de dynamica van ladingsdragers in gelaagde halfgeleiderstructuren zoals quantumputten en superroosters. Dankzij de recente ontwikkelingen op het gebied van subpicoseconde optische technieken is het thans mogelijk om deze verschijnselen experimenteel te bestuderen. In dit projekt zal de invangst van \adingsdragers in een quantumput worden onderzocht met behulp van tijdsopgeloste luminescentie-metingen. Het doel is om de verschillende fysische verschijnselen die ten grondslag liggen aan de ladinginvangst in quantumputten te ontrafelen. Daarnaast wordt spectroscopisch onderzoek aan laag-dimensionale structuren verricht. 7E-88.4

Elektriscb transport in bOle E-velden (Woiter, v. Hall, Haverkort, Gerritsen)

POM Samenvatting . Gemoduleerd gedoteerde halfgeleiderstrukturen zijn zeer geschikt als uitgangsmatenaal voor soelle GaAHransistoren (HEMT = High Electron Mobility Transistor). Schakeltijden van enkele picoseconden zijn reeds bij kamertemperatuur waargenomen. Deze hoge snelheid heef! zijn oorzaak

30

29 in de ruimtelijke scheiding tussen bet geleidende kanaal en de geioniseerde donoren. Deze transistoren worden in het algemeen bedreven bij elektrische velden die zo boog zijn dat de elektronen "heet" worden. Het doel van dit project is om de fysische verschijnselen die relevant zijn voor HEMT's Ie onderzoeken en hierbij transporteigenschappen van twee-dimensionale elektronengassen bij hoge elektrische velden te bestuderen. In 1992 wordt gestart met de bestudering van de transporteigenschappen oj.v. picoseconde elektrische pulsen. De intetprelatie van deze laatste metingen wordt ondersteund door Monte-Carlo simulaties van elektronisch transport in 2DEG-strukturen. 7E-91.1

Zonneeelleo (Ragay, Leys. Ruygrok. Nouwens. van der Vleuten, Wolter)

NOVEM Samenvatting In 1991 is dit onderdeel van het onderzoeksprogramma gestart met het aantrekken van cen post-doc, betaald door de NOVEM. (Min. van Economische Zaken). De aanwezige expertise die opgeboowd is op het gebied van de groei van gelaagde halfgeleider strukturen wordt toegepast om nieuwe device concepten voor hoogrendements GaAs zonnecellen te onderzoeken. In hel onderzoeksprogramma gaat het met name om de omwikkeling van p-i-n heterojunctie strukturen, waarbij de optische en elektrische eigenschappen van de eel onafhankelijk geoptirnaliseerd kunnen worden. Met name de implementatie van kwamtumputten wordt hestudeerd. Oit onderzoek heeft aile keumerken van device fysica en is goed ingebed in het verschijnsel gerichte fundamentele onderzoeksprogramma van de groep. 07E-91.2

IOP-Electro-Optics (Haverkon, Leys, Wolter, van Es, Eijkemans, Nouwens, van Ruyven, van Setten, van der Vleuten, Vonk, Mastrapasqua)

lOP Samenvatting In het kader van het fOP-Electro-Optics zal het iopende werk worden gecontinueerd bij de mogelijke opvolging van fase 2 van het lOP. Oit onderzoek is eveneens device fysisch van aard maar heeft daarnaast ook een sterke materiaalgerichte component. De groeifaciliteiten van de MBE en CBE mllen hiervoor worden gebruikt. Dit onderzoek zal worden uitgevoerd in samenwerking met cen aamal groepen (faculteit E, TUD, PlT-NL, Philips). Naat verwachting zai dit onderzoek betrekking hebben op nieuwe concepten voor halfgeieiderlasers, niet Iineaire optische verschijnselen in halfgeleiders en modulatorstructuren ten behoeve van halfgeleideriasers (quantum confined Stark effect). De benodigde personele en materiele steun zal worden verleend door het Ministerie van Econorrrische Zaken.

hoge magneetvelden. 7F-89.1

Kritische verschijnseleo in stroming van 'He-"He-mengsels (de Waele)

Samenvatting Bij stroming van 'He door 'He mag de wederkerige wrijving tussen de twee componenten niet worden verwaatloosd. Er worden numerieke simulaties van wervels in 4He uitgevoerd, teneinde meer inzicht te verkrijgen in de quantumturoulentie van 'He in 3He- 4He-mengsels. De laatste tijd vall het accenl op de numerieke analyse van werveldynamica. 7F-90.1

Koeling door adiabatische expansie van 'He in "He (Voncken. de Waele)

Samenvalting Als het zou lukken 3He te verdunnen met 'He vanuit de superfluide toestand van 3He (begintemperatuur < I mK) kunnen in principe extreem lage temperaturen worden gehaald (lager dan 100 jJ.K). In eerste instantie zijn de verschijnselen die samenhangen met de expansie in bet millikelvingebied onderwerp van studie in een opstelling in een mengkoeler, waatbij via een superlek superfluide 'He geinjecteerd wordt in miver 3He. 7F-94.1

Pulsbuis en Thenno-akoestisch effect (Steijaert, de Waele)

Samenvatting De pulsbuis en de thermo-akoestische koeler zijn betrekkelijk nieuwe koelrnachines zonder bewegende delen in de kou. Daardoor is de constructie eenvoudig en de betrouwbaatbeid hoog. Met name de pulsbuis heeft de laatste jaren een veelbelovende ontwikkeling doorgemaakt. Door de afwezigheid van bepaalde verliestermen is het rendement vergelijkbaar met het (in de praktijk gerealiseerde) rendement van Stirling-machines. Met een drietraps pulsbuis kan 3.6 K bereikt worden. De mechanische en magnetische storingsniveau's zijn laag waardoor deze methode bij uitslek geschikt lijkt ter koeling van elektronische en supergeleidende componenten (waaronder SQUID's) tot 4 K. In dil project worden de pulsbuis en de thermo-aknestische koeler onderzocht met als doel tot toepasbare koelmachines Ie kornen.

7.

Projecten van bet programma: FYSlSCHE INFORMATICA van de vakgroep Fysische Informatica, vermeld per werkeenheid

098: Fysisch techn!sche infonnatieverwerking

07F: Laxe temperatureu, LT 7F-87.1

Elektronen aan ceo heliumoppervlak (Valkering, Sommerfeld, van der Heijden, de Waele)

Samenvatting Elektronen aan het oppervlak van superflulde helium vormen cen niet-gedegenereerd (quasi) twee-dimensionaal elektronengas met vrijwel ideale eigenscbappen. Hel vloeibare substraat is atomair glad op macroscopische schaal, extreem miver en beef! geen periodieke potentiaal. De elektron-beweeglijkheid is zeer hoog en wordt lot bij de laagste temperaturen bepaald door de interactie met de elementaire excitaties van het vloeistofoppervlak (ripplons). De koppelingssterkte kan bovendien met een aangelegd elektrisch veld worden gevarieerd. Het doel van het onderzoek is de bestudering van de transporteigenschappen van dil sysleem en ordeningseffeclen, met name in zeer

98.91.1

Real-time data-acquisitie en -reductie (Gehele werkeenheid)

Samenvatting Ben efficii!nte en flexibele automatisering van fysische experimenten vereist een modulaire opzet van zowel de architectuur van het totale meet- en besturingssysteem, de gebruikte hardware (computer, imerfaces) als de software. De mate waarin deze op elkaar zijn afgesternd, de betrouwbaarheid en de real-time eigenschappen vormen belangrijke aandachtspunten. De genoemde architecturen dienen ook oplossingen te bieden voor die experimenten waar de klassieke werkwijze, waarbij cerst de gegevens worden opgeslagen en daatna pas verwerkt en gepresenteerd, omnogelijk wordt.

32

31 Real-time multiproc:essorsyste (Van Houten, Kopinga. van Nijmweegen. Smeets)

Samenvatting Bij veel experimenten neemt de behoefte aan real-time dataverwerkingscapaciteit zodanig toe, dat hierin niet meer door een enkele processoreenheid kan worden voorzien. In deze gevallen kan met voordeel een mulliprocessor-architectuur worden toegepast. Onderwerp van studie vormt de inzet van dil 500ft systemen bij fysische experimenten en technische processen. Deze vereist speciale voorzieningen I.a.v. de architectuur. de communicatiestructuur. de hardware en de software. 98-92.1

~ reconfigureerba DSP systeem

(Duarte (E), Kopinga, van Nijmweegen, Verhagen (E»

Smpenvattlr!& De real-time verwerking van experimentele gegevens en de besturing van de betreffende opstellingen zou aanzienlijk versneld kunnen worden door bet toepaSSen van Digitale SignaaI Processoren (D~P'S). Het doel van bet project is bet ontwikkelen van een DSP systeem. waarvan zowel de conftguratle als de programmering voldoende f1exibel is om in te ~ speIen op ~ experimentele eisen. De communicatie tussen de verschillende modules vonnt hierblJ een belangnJk thema. Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met de VlIkgroep EMV van de faculteit E.

Fysiscb infonnatievoorzieningssysteent voor neooatoIogisdI onderzoek (De Jong. Kopinga, van Nijmweegen. Smeets. Wijn)

Samenvatting In samenwerking met de afdelingen Klinische Fysica en Neonatologie van bet St. Joseph Ziekenhuis in Veldhoven wordt gewerkt aan een informatievoon:ieningssysteem voor Deonawiogiscb onderzoek. Het doel van het project Is o.a. het optlmaliseren van de behandeling van te vroeg geboren kinderen. Daartoe worden zoveel mogeJijk meetgegevens on-line verzameld. bewerkt en opgeslagen. Vervoigens worden zowel het trendmatige verloop van deze parameters als de variaties rond dit verloop in kaart gebracht. Het project wordt ultgevoerd samen met de werkeenbeid KFM. . 98-92.2

98-93.1

Vocbthuishouding in poreuze materialen (Brocken (B), Koplnga, Pel. Hendriks (B), Wisse (B»

Samenvatting De vochthuishouding in tal van bouwmaterialen is van grate invloed op de duurzaambeid. de zoutuilslag en de hechting. Om deze vochthuishouding, zowe\ statiscb a1s dynamisch, in kaart te brengen worden meetmethoden en een meetinslrumem optwikk:eld geba.seerd op kernspinre&onantie. De korte relaxatietijden en brede resonantiesignalen stellen speciale eisen aan de RF apparatuur en de data-acquisitie, Het project wordt uitgevoerd in samenwerking me.t de groep MOV en de vakgroep FAGO van de faculteil Bouwk.unde.

08D: Kllnkirh Fysische MH!!!:!:MiekeD· 81>-92.01

KFM

ADaJyse van ultrageluiclDletiDCen (Massen, Wijn)

Samenyattlng Aan de RUL te Maastricht worden ultrageluidmetingen verricht aan grote perifere bloedvaten. Analyse van de meetresultaten moe! leiden tot een juiste interpretatie van de positie van de vaten en de bloedstroomsnelheid binnen deZe vaten als functie van plaats en tijd.

...94.01

Medisdle Beeldbewer1dD8 (Wijn)

Samenvattlr!& . ' . Tee voorbereiding op het MRI en MRA onderzoek is een begm gemaakt met de studle van mediscbe beeldbeWerkingstecbnieken. Projekten van het programma:

8.

DmAKTIEK NATUURKUNDE van de vakgroep Didaktiek Natuurkunde

98-92.3

Zeer melle infrarood eJllpsometrie (ETN 22.2622) (De Hoog, Kopinga, Kroesen. van Nijmweegen)

Samenvatting Om onder andere tijdsafhankelijke effecten bij plasma-etsen en -depositie (bijvoorbeeld gedurende het aan- en uitzetten van het plasma) te kunnen bestuderen worden een methode en een instrument ontwikkeld waarmee infrarood ellipsometrische metingen verricht kunnen worden met een tijdresolutie van 30 p.s. De opzet van het geautomatiseerde meetsysteem is zodanig, dat de optredende grote gegevensstromen (circa 8 Mbyte!s) ook gedurende een Iangere aaneengesloten tljd verwerkt en geanalyseerd kunnen worden. Het project wordt uilgevoerd samen met de groep EPG. 98-92.4

Synthetische grenslaagexperimenten (Van Galen, Van Heijst. Kopinga. Voskamp. Zoudag)

Samenvatting Om een betere inzicht Ie krijgen in het gedrag van turbulente grenslagen worden bepaalde driedimensionale wervelstructuren kunstmatig opgewekt en wordt bestudeerd welke "signatures" dergelijke structuren op een set sensoren overbrengen. Dok kan de invloed die bepaalde structuren op elkaar uitoefenen wellicht in kaart gebracht worden. Van wezenlijk be1ang voor de voortgang van dit onderzoek zijn snelle en betrouwbare analysemethoden. veel sensoren en veel metingen per tijdseenheid. en specifieke (parallelle) hardware. Hel project word! uir,evoerd samen met de vakgroep NT.

118-81.2

VeJdwerk (allen)

~vatting

Regeimatig wordt door de vakgroep ingespeeld op onderzoeksvragen aangedragen door het veld. meestal door natuurkundeleraren. Hieruit komen vaak kone onderzoeksprojekten voon. Dok studenten kunnen ideeen aandragen. Ef wordt in bet bijzonder gewerkt aan de ontwikkeling van lesmateriaal om technische toepassingen en aspekten van de technische fysica op te nernen in de natuurkundeprogramma's van het voortgezet onderwijs. llB-BS.l

Het experiment in de bovenbouw havo en vwo (Verkeek)

Samenvattjng . .. Er wordt gewerkt aan een practicumcurriculum voor de bovenbou~, In het blJzonder voor het vwo. dat moel leiden tot een serieuze afsluiting in de vorm van een practlcum schoolonderzoek of zelfs een zelfstandige experimentele onderzoeksopdracht. In dit curriculum passen ook computerexperimenten. praktische toetsen en demonstratieproeven.

33 118-90.1

Probleemoplossen in bet natuurlrunde-ondenvijs (Ferguson-Hessler. Taconis, Verkerk)

Samenvatting Onderzocht wordt in hoeverre probleemoplossingsvaardigheden en welke probleemoplossingsvaardigheden in bet natuurkunde-onderwijs op havo/vwo in de bovenbouw Ie weinig aandacht krijgen gezien de eisen die bet HO stell. De vraag is vervolgens aan welke eisen lesmateriaal voor havolvwo m.b.t. prob\eemoplossen zal moeten voldoen. In dit projekt wordt o.a. experimemeel lesmateriaal omwikkeld en onderzoek gedaan naar de effekten ervan. 118-91.1

Goed natuurJrunde..onderwijs voor iedereen: meisjes

en jongens

(Alling. Verkerk) Samenvatting Het yak natuurkunde speelt in het a1gemeen vormend onderwijs een belangrijke rol in de keuzemogelijkbeden voor vervoigstudie, met name voor natuurweten-schappelijke en lechniscbe vervolgopieidingen. Voorts blijkt dat vooral meisjes, vaak in een te vroeg stadium, natuurkunde bebben laten (en nog steeds laten) vallen. In vervolg op het in augustus 1991 beeindigde MENTprojekt concentreert het onderzoek m.b.t. deze problematiek zich op de didaklische aspekten van het yak natuurkunde.

9.

IF 93.1

Projecten van het programma: NATUURKUNDE EN SAMENLEVING, N&S van de werkgroep Natuurkunde en Samenleving Kembewapening en -ontwapening

(Van der Sijde) Samenvatting De problematiek van de kembe- en ontwapening is internationaal een belangrijk onderwerp, met politieke aspekten als verdere omwapening van de kemwapenstaten, gevaar voor verdere verspreiding over meer landen en de verlenging van het Non-Proliferatieverdrag. Het heeft ook technische aspekten als de monitoring van een toekomstig kernstopverdrag en satellietwaamemingen van verdachte aktiviteiten. In het kader van het projekt wordt de omwikkeling op dit gebied bestudeerd, gerapporteerd voor geinteresseerden in Nederland en voorstellen gedaan voor verdere voortgang van ontwapening. In dit kader is in 1994 aandacht besteed aan de beschrijving van de stand van zaken op dit moment. De studie wordt door het Studiecentrum voor Vredesvraagstukken van de KUN uilgegeven. IF94.1

De energieproblematiek- zon.neceIlen

(Van der Sijde. Van Haeringen) Samenvattjng In het kader van de energieproblernatiek staan duurzaamheid, beschikbare Yoorraden, ongewensle emissies en alternatieve vormen cenlraal. Het projekt rich! lich op een van de alternatieven, de zonneenergie. in het bijzonder fotovoltaische opwekking. Men is monenteel bevreesd voor stagnatie van grootschalige invoering, vooral door bet huidige prijspeil. In de promotiestudie zal getrachl worden een analyse Ie geven van de huidige situatie en vooruitzichten. Tevens zal een poging gedaan worden aan Ie geven welke maatschappelijke ontwikkelingen nodig zijn yoor een doorbraak van zonneenergie.

BULAGEG

SOCIAAL JAARVERSLAG 1994

tli1 111.6 Personele lasten 199'

11itgaven in kf beloning voer arbeid sociale lasten overige personeelsasten interne dienstverlening overboeking naar ov. lasten -/COR RIG B N D 11 M In dit "Verslag 1994" is per abuis een onvolledige vereie van het 'Sociaal jaarverslag 1994' opgenomen. Het ontbrekende gedeelte treft u hierbij aan. U

wordt

verzocht

dit

aan

het

verslag

(zie

het

gele

tussenvel)

toe

te

1994 15.531,1*) 2.975,3 516,7 22,6 41,5

totaal

---------19.004,2

---------18.194,2

Inkolllsten in kf rijksbijdrage werk v~~r derden interne dienstverlening inzet reserves

16.284,6 2.424,6 462,3 1.305,7

16.145,6 2.153,3 389,3 731,4

---------_ .... 20.477,2

voegen~

totaal J.L.C.van Rest 1995.08.31

1993 14.969,4 2.810,3 408,6 5,9

gerealiseerde baten versus gerealiseerde lasten

1.473,0

+

----------19.419,6 +

1.225.4

Overige personele lasten

11.3.1. Andere instroomgeqevens In 1994 is aan 68 personen, van wie 38 uit het bultenland, een gastvrijheidsverklaring verleend. Van hen kwamen er: 2 uit Amerika 1 uit Noorwegen en 1 uit Turkije. 1 uit Canada 10 uit de Oekraine 6 uit Enge1and 1 uit Polen 2 uit Frankrijk 1 uit Roemenie 1 uit India 6 tiit Rusland 4 uit Italie 2 'uit Spanje

Uit,gaven woonjwerkverkeer verhuiskosten advertentiekosten R&V so11icitanten maa1tijden opleidingen bedrijfskleding HVO dotaties wachtgelden stagevergoedingen tel. vergoedingen ZVO spaarregeling div. vergoedingen schadevergoedingen outplacement gratificaties diversen totaal

*)

f

86.518,-24.326, -6.927,--

10.011, -3.180,-50.973,--

3.836,-18.322,-162.436,-- (exel. budg. ad f 75.400,--) 142,-458,-15.692, -12.088,-1.393,-6.093,-- (exel. budg. ad f 9.587,--) 16.450,-97.757,-- (exci. budg. ad f 39.201,

83,--

f 516.685,--

Hierin zijn opgenomen:

gewetensbezwaarden uitzendkrachten detaeheringen overwerkvergoedingen toeslagen (onregelm. dienst, bindingspremies, function.toel.) surveillance pool

A.C.J. Sens, coordinator P&O, maart 1995.

f

56.479,-35.625,-220.838,-46.591,--

61.167, -7.019,--

-1-

BULAGEG

I. %.1.

ilBOVDIOPGAVI socIML JMRYIBSLAG 1994 I.

Persone.labelaid 1994

Page 1

II.

Personeelavooraiening

Pag. 2

III.

Arbeidavoorwaardan

Pag. I>

IV.

Arbeids~standighedan

Pag. e

V.

Arbeidaverhoudingen

Pag. e

VI.

Per.oneelsbeleid 1995

Psg. 9

Ba,uiniqipq'pl'pp'p

1994 heeft grotendeala in bet teken gaataan van de bezuinigingen. Na veelvuldig en intenaief over leg tUBaen bestuur en directeur-beheer enerzijds en de (vak-)groepen en overleggremia anderzijdB, heeft de faku1teitaraad medio 1994 ingestemd met de notitie 'Personeelaformatie 1996". Hiermee word voorrang gegeven aan een bezuinigingsoperatie waarbij gewdwongen ontal.gen voorkamen _eten worden. Gec:tacht word hierbij a.n het bevorderen van een "vrijwillige" uitetroom waarvan de Kosten niet ten laste zouden kamen van de fakulteit (bLjv. wachtgeld). Derhalve werden alle potentiile VUT-gerechtigden (in totaal 14) benaderd met het verzoek eens te denken over een VUT-optie. t1.l.teinde1ijk hebben 13 van de 14 personeelsleden, n. sen vaak zeer moeilijke bea1issing, aangegeven dat zij gebruik willen maken van de VUT-rege1ing op uiter1ijk 31 maart 1995. Hiermee 1ijkt voor de faku1teit de ingezette bezuinigingeoperatie grotendeele gee1.agd. 1.2 rorwatiepl.pniAq Daar de prioriteit in 1994 heeft gelegen in het re.1ieeren van de bezuinigingen, heeft net als in 1993 de nadruk ge1egen op de kwantitatieve kaders. De afname hiervan w.s immers bepalend voor het slagen van de bezuinigingeoper.tie. Behter, door instemmen van de fakulteiteraad met de notitie ·Personeeleformatie 1996" is een eerete basis gelegd voor etruktureel formatiewerk waarbij de rompformatie het uitgangapunt vormt voor de komende jaren. 1.3 vaklturestop Medio 1994 ie door het COllege van eeetuur voor de hele TUB sen vaketureetop afgekondigd met uitzondering van hoogleraren en AIO'e. ledera andere ontetane vakature dient intern opgevuld te worden. Slechta bij hoge uitzondering wordt door het College inetemming gegeven extern te werven. COk de fakulteit in het alg_en en een aantal (vak-jgroepen in het bijzonder. zijn hierroee in negatieve zin gekonfronteerd.

1,4 Herpl •• tsipql-.ktiyiteit.n De fakulteit kent een groat aantal tijdelijke medewerk(st)ers (vooral AlO' a) die na beiindiging van hun dienstverband moeite hebben met het vinden van een bij hen paseende baan. Dit ie uiteraard ten nadele van de earritre van betrokkenen maar oak van de fakulteit, die immere het wachtgeld dient te finaneieren. Daarom heeft de fakulteit - bij wijze van experiment - besloten om genoemde tijdelijke medewerk(et)era te onderateunen bij het vinden van een andere b.an. Hiervoor hebben wij de diensten ingehuurd van de herplaatsingsaervice van START/RBA. De eerste ervaringen lijken Buccesvol (100\ acore). 1.5 UID-notiti. Vorig jaar ia de zogeheten UHD-notiti. veraehenen waarmee eind 1994 de fakulteitsraad heeft ingeatemd. In feite betreft het hier sen opzet voor een geatruktureerde loapbaanontwikkeling voor UHO'ere maar oak voor UO'ere. In 1995 zal een en Ander nader uitgewerkt/geimplementeerd worden.

Iptroduktie In 1994 is geetart met Elen fakulteitaintroduktie voor nieuwe medewerk(et)ere. Deze ie poaitief ervaren. Deze introduktie zal een periodiek vervolg krijgen.

~

1.1 Bvaluatie fupk\ioaeripqaqe.prekkep Br heeft onderzoek pl.atagevonden naar de kwaliteit van de funktioneringsgeeprekken. De voornaamete konklueie ia dat een funktioneringllgellprek nog vaak gehanteerd wordt ala een ealarisgeeprek. waardoor het feitelijke van het

-3funktioneringsgesprek naar de achtergrond wordt gedwongen. Tahe.l. I .8

,.

fnilcC!p!l

21£12D1.I~I.~~iaa DlI' ,unkt'.gl~I9REi. ~I dIs~., lilt

21i1Ibm.!

In 1994 ia de eerste Fysiscope uitgebracht, een personeelablad voor de fakulteit. onze indruk is dat het blad op sen uiterat poaitieve wijae is ontvangen. Het bevordert de kommunikatie binnen de fakulteit.

II.

PI!JI9!!IIJ.!!1lt/9BUIIIIG

Hoogleraren UHD

Pt,Bonee.l.Bbe.ettipg Op 31 december 1994 bedroeg de totale bezetting in fte. 11.1

Ie geldstroom 2e ge1dstroom 3e geldstroom AIO-2 (IVO) student-asa.praktikanten*

190.026 33.600 21.900 29.000 5.6 8.0 288.126

(200.0)** ( 34.4) ( :U.4) ( 20.0) ( 5.6) ( 8.0)

--------289.4

vrouwell

IllAnnen Funktiekategorie

UD Post-doc/KNAW AIo-4 OBP-technisch OSP-administratief Leerling-wezen

(201.35)· ... ( 35.9) ( 12.2) ( 14.0) I 5.6) ( 8.0)

Sub-totaal

-------277.05

AIO-2

*

omgerekend naar totaa1 fte over 1994 aantallen 1993 *** aanta1Ien 1992 Opvallend is de terugloop in de le geldstroom-formatie en de toename van het aanta1 AIO-2·s. De teruggang in de 1e geldstroom-formatie wordt veroorzaakt door lln de afname van het aantal "Ie geldstroom poet-doca" lln het niet verlengen van het aantal tijdelijke aanatellingen binnen de categorie OBp-techniach. Eveneena zijn 10.2 fte "fondsaanatellingen" opgenomen binnen het totaa1 van de Ie geldstroom-formatie. De feite1ijke 1e ge1datroom-formatie bedraagt dua ca 180 fte (aie ook tabel 1 op de vo1gende bladzijde).

volledig 13.0 13.0 22.0 4.0 31.0 62.0 7.0 152.0

(IVO)

deeltijd

volledig

deeltijd

1.0

0.4

0.5 2.4

6.0

8.9 0.8

15.3 13.0 24.9 4.5 33.0 63.526 22.4 3.2

8.726

9.0

10.1

179.826

2.3 1.5 0.5 1. 526

26.0

2.0

3.0

29.0

AIo-4 (2e GS) Post-doc (2e GS) OSP-techn (2e GS)

23.0 6.0 1.0

1.6

1.0 1.0

24.0 8.6 1.0

Subtot.

(2e GS)

30.0

1.6

2.0

33.6

AIO-4 Post-doc OVerig WP OSP-techn

(3e (3e (3e (3e

GS) GS) GS) GS)

6.0 12.0

1.9

tot.

6.0 13.9

2.0

2.0

(3e GS)

20.0

1.9

21.9

AIO-4 Post-doc osp

(fonds) (fonds) (fonds)

3.0 1.0 4.0

O.S 1.0 0.7

3.S 2.0 4.7

Sub-tot.

(fonds)

8.0

2.2

10.2

Student-aBs. Praktikanten Sub-tot. (2,3,f) TOTAAL-GENERIUIL

ODmer;:tiDg!!!l'

-

--

totaal

5.6 8.0 84.000 236.000

5.700 14.426

5.000 14.000

10.100

108.300 288.126

In 1994 zijn 2.5 HL-vakatures ingevuld (NF, WILT, NR) • Doordat 2 vakatures "intern" zijn ingevuld, is het aantal URD's met 2.0 afgenomen. Het percentage tijdelijke aanstel11ngen binnen de 1e ge1datroom-formatie (40,7 fte) bedraagt 22.6' (1993. 23'1>, 1992. 29.2') • Het aantal vrouwen binnen de 1e ge1dstroom-formatie bedraagt 10.62' (1993, 9.8", 1992: 9.14%) , onderverdeeld in: WP : 3.7\ {1993. 2.6\, 1992, 4.24% osp, 17.6\ (1993,17.05\, 1992, 14.39\. rs verhouding WP.OSP is 1.0.98 (1993. 1.1.04) , 1992. 1.1.03) • Ret percentage deeltijd-funkties is 10.46% (1993. 10.1%, 1992. 8.5% ): voor vrouwen bedraagt dit percentage 52.9'1> (1993. 51.6', 1992: 41.8%) , het aanta1 manne1ijke deeltijders is relatief laag: 5.4\ (1993. 5.5%, 1992. 5.1%).

-4-

-5-

Iita

Lleftiid.opbonw perlopeel Over 1994 was de g~iddelde leeftijd 42.93 jaar (1993, 42.6, 1992. 41.3). Mannen. 43.3 jaar (1993: 42.9, 1992: 41.6). Vrouwen. 39.8 jaar (1992: 40.0, 1992. 38.4). 'libel 2.

o..i44e1de 1. .fti1dsopbouw plar aanpeD/yrguweu mannen

I

klaaae

abs.

s 24 25 30 35 40 45 50 55 ~ 60

5.6 31.6 15.2 14.3 11.1 22.1 26.2 24.6

29 34 39 44 49 54 59

Totaal

Vl:'ouwen

reI.

abs.

reI.

10.0

--0.4

---

160.7

100.0

19.1

100.0

1.8 3.0 1.4 3.0 2.5 3.7 3.3

Ten aanzien van de studentasaiatentan zijn er 99 mutaties verwerkt (1993. 81) betreffende 54 NDA's (1993: 47). In totaal zijn er 21 praktikanten (19931 20) binnen de fakulteit werkzaam geweest.

totaal

3.5 19.7 9.4 8.9 6.9 13.8 16.3 15.3 6.2

9.4 15.7 7.3 15.7 13.1 19.4 17.3 2.1

II t 3. 1. M4t!n iD.troc!ll!lll!U!yl' In 1994 is aan 68 peraonen, van wie 38 uit het buitenland, een gastvrijheidsverklaring verleend. Deze 38 mensen kwamen uit 13 verschillende landen.

abs.

reI.

7.4 34.6 16.6 17.3 13.6 25.8 29.5 24.6 10.4

4.1 19.3 9.3 9.6 7.6 14.4 16.4 13.6 5.7

179.8 100.0 OpurkiDupl Net als vorig jaar kin opgemerkt worden dat de gemiddelde leeftijd is tosgenomen, gelet op de minimale instroom van jongere mannen. Dalr voor de komende jaren wellicht een vakaturestop blijft gelden, zal de gemiddelde leeftijd van de viste medewerk(st)ers nog maer stijgen Er zll over 1995 een tijdelijke, eenmalige daling te zien zijn do~r de zogeheten "VUT-operltie" (zie paragraaf 1). Ip.t rooa per.oo. . l ~~e~994 betrof het 34 medewerk(st)ers met een totaal formatiebeslag van 33.0

In 1994 hebben 2 uitzendkracbten bij de faculteit werkzaamheden verricht met een totale werktijd van 22 weken (19931 5 uitzendkrachten met een totale werktijd van 35 weken). Bet betreft hier werkzaamheden van sekretarieel/administratieve aard. II.' yit.troow per.opeel In 1994 hebben 35 medewerk(st)ers de fakulteit verlaten, met een formatiebeslaq van 31.099 fte (1993, 25.0 fte). De redenen van uitdiensttreding aijn geweest: ., VUT 1.0 Beiindiging periode 26.699 ., Op eiqen verzoek 1.4 ., Benoeming tot hoog1eraar • 2.0

Totaal tab.l 4.

31.099.

vit.\roo!! pertop.e! !'IA,r paar fua!ttJ.,-uuaoris mannen

1I.3

Het betre~t hier de instroom in de Ie geldstroom-formatie. Genoemde 1nstroom bedraagt 15.8% van de gemiddelde bezetting (1993: 13 33% 1992: 15.36%). • , Hiervoor is als voIgt geworven: Interne werving. 3 personen Via advertenties. 5 personen Andere wijze • 26 personen (m.n post-docs, tijdeIijke aanstellingen) De.gemiddelde wervingskosten per medewerk(st)er hebben bedragen: • f (1993. f 2127,--, 19921 f 3606,--).

tlbel 3.

funktiekategorie

un

Post-docs/ondera. AIO-4 AIo-2 OSP-technisch OSP-administratief Leerlingwezen Totaal

vrouwen

full-time part-time full-time part-time 2.0 5.0 6.0 7.0 4.0

24.0

totaal

0.8

0.8

2.0 7.725 6.0 7.0 5.374 1.4 1.6

4.899

2.2

31.099

2.725 1.374

0.2

1.4

In.trooa parlop••l

mannen funktiekategorie 1l00g1eraren· DD's Post-docs AIO-4 AIo-2 OSP-administratief LElerling-wezen

full-time part-time full-time part-time 2.0

1.0 1.0 9.0 15.0

0.5

totaal 2.5 1.0 1.0 10.0

1.0 1.0 0.1'1

11,5 V.,ts ,aRftellipgap Het tijdelijk dienstverband van 3 DD's en 1 technisch medewerker werd omgezet in een vast dienstverDand (z0gebeten "proeftijd-omzettinq",.

vrouwen

0.9 0.8

16.0

0.9 1.6

Totaal 28.0 1.3 2.0 1.7 33.0 C!pMrki.Aqep. • Van deae 2.5 fte zijn 2 fulltime HL-posities opgevuld via interne werving.

11.6 ARbt.- ep diep.tiuhile, Ambt.jubileum 25 jaar 2 personen Dienstjubileum 25 jaar : 3 perSonsn Ambts- en dienstjubileum 25 jaar : 6 personen Ambtsjubileum 40 jaar • 2 personen.

-7-

III.

ARIIlpsyooBWMRDIIf

III,l leOOr4eliag.- M tgpkt.iop.tring!!liUt'PAkkM In 1994 zijn ar 9 formele beoordelingen opqeatald m.b.t. vaste aanstelling, bevordering, enz. T.a.v. funktioneringsgesprekken is aan aanvang gemaakt met ean onderzcek naar de kwaliteit van de funktionaringsgesprekken. Door middal van een steekprcef is naar de ervaringen van zowel leidinggevenden als madewerk(st)ers gevraagd. Op basis van deze arvaringen zullen evt. voorstellen ontwikkeld worden ten aanzien van het instrument funktioneringsgesprekken.

111.2 runktitya.r4tripg In het Kader van de Aprilronde hebben 3 funktiewaarderingsonderzoek plaatsgevonden. In aile gevallen werd een hogere sa1arisschaal toegekend. 111.3 Oyder.ch.p.yerlof Twee personen hebben hiervan gebruik gemaakt. 1 vrouw en 1 man. De perioden van het verlof waren: 3 maanden en 1 jaar voor resp. 100\ en 0.20' van de werktijd. 111.4 Blloldiqipg A. Wii.iqipg .elari.,ebAal In 1994 ia aan 10 personen (5.6\) sen hogere schaal toegekend. OBP-funktiea • 7 (3.9'1 WP -funltties • 3 (1.7',. Voor 1993 waren deze cijfers resp. 6.95\. 4.8\. 2.1%. B. Bek'Mipg .xtr. periosU..k Hiervoor kwamen in totaal 3 personen (1.7\) in aanmerking' OBP-funlttiea I 1 (0.6\) WP -funkties I 2 (1.1'). In 1993 was dit re.p. 2.1\. 0.5\. 1.6%.

c. ;oekeppiag qrttifikiti.,

Het totaal uitgekeerd netto-bedrag bedroeg I 8.750,--. hetgeen aan totaal 12 personen (6.7\1 werd uitgekeerd. (1993. 18 personen. 9.6\). Hat gemiddeld toegekende bedrag per madewerk(st)ar bedroeg. I 730,-- (in 1993 was dat f 758,--1' OBP-funkties 10 (5.6'). gemiddeld f 725.-- netto WP -funkties, 2 (1.1\), gemiddeld f 750,-- netto. D. rupktioD.ripq.tpelaqe

In 1994 is aan 4 personen een funkt1oneringstoelage toegekend (in 1993 aan 1 persoon). In het Soeiaal Jaarverslag over 1993 is reeds aangegeven dat toekenning van funktioneringstoelagen in de komende jaren zou kunnen toenemen.

It SchaalUElat.'e

Opnieuw heaft in vergelijking met het vorig verslagjaar ean relatieve stijging plaatsgevonden. Voor 1994 was het percentage 11.1\ (1993. 10 65',. OBP-funkties: 2 (1.1\) • WP -funktiea • 18 (10\). Het betrof, evenala in 1993. 20 peraonen. 111.5 Oplei4ipqg In 1994 was hat bedrag aan opleidingskosten f 50.973,82 (0.31% van het totale personealsbudget,. Oit is een daling van 33\ in vergelijking met 1993 (0.46\) • De gevolgde opleidingen zijn onder te verde len in: * Dienstopdraehten : 100\ vergoeding * Studiefaeiliteiten. 50 of 75' vergoeding. Hiervan hebben 20 resp. 1 persoon gebruik gemaakt (1993: 25 resp. 3).

III.'

rer.gpele laltep 199.

wordt nog ingevu1d

-8-

IV.

-9-

ABBII08OKS'1'AllDIGgplll

In dit verslag zal gsen nadere aandaeht bestead worden aan het Biervoor wordt verwezen naar het ARBO-Jaarverslag.

.

ARBO-bele~d.

ly.l

Zi.kt'Y.rzu1a Vorig jaar is gekonstateerd dat over 1993 de noedzaak tot een ziekteverzuimbeleid ontbrsekt, gelet op de relatief lage ziekteverzuimpercentages van onze fakulteit. Ook is deze opmerking van toepassing op 1994 (zle tabel S). Tabel 5, Ziekteverzuimpercentage per /vak-lgroep uitgelplitst naar WP/OB (Vak-)groep NA NO

NF NI NO NR NT

NV

\ WP

----

1.09\ 0,20\ 0,85\ 1,64\ 1.05\ 0.58\ 3,31\

\ OBP 5,93\ 2,14\ 2,86\ 1.36\

----

22.41'11 3,40\ 3.91'11

\

Totaa1 verltuim 5.93\ 1,43\ 1.53\ 0,88\ 1.64\ 10,33\ 1,61'1; 3,52%

VI.! lorMt;!WMPiAA

Bet vooralsnog realieeren Van de bezuinigingen vormt slechts de basis voor de toekomstige personele ontwikkeling van de fakulteit. Doordat de VUT-uitstroom in '95 gestalte krijgt, ontstaat er tussen (vak-)groepen een onevenradige verdeling van menskracht, gelet op het model van de rompformatie. Daarnaast bestaat er de vakaturestop. Dit houdt in, dat grote nadruk zal koman te liggen op mobiliteit van medewerk(st)ers, zedanig dat op uiterlijk 1 januari 1998 iedere (vak-)groep over vo1doende menskraoht besehikt. In 1995 wordt niermee sen begin gemaakt door middel van sen pilot-projekt binnen de vakgroepen NT en,NV. Doel hierbij is het opstellen van sen P&O-plan warbij inzichtelijk wordt gemaakt welke funkties binnen het gegeven Kader noodzakelijk djn 6n waarbij ::~~~s duidelijk wordt welke mogelijkhaden de medewerk(st)ers hierbinnen Vanuit de ervaringen van dit pilot-projekt zullen voor de rest van de fakulteit eveneens P&O-plannen ontwikkeld worden. YI.2 Loopba !B-beleld YP'RBPI" In 1995 za1 verdere invulling gagevan worden aan sen loopbaan-beleid voor UD-ere en UHD ers. Aan het einde van het jaar meet duidelijk worden wat de mogelijkheden/onmogelijkheden zijn VOOr de zittende UP'ers voor 5 A 10 jaar. Dit betekent sen herziening van het UHD-kader. 1

weI is over 1994, indien dit noodzakelijk bleek, de aandaont uitgegaan naar de sociaal-madisohe begeleid1ng van individuelemedewerk(st)ers. Het vormde sen ,aandaohtspunt voor de personeelsadviseur in overlag met het Sooiaal Madiseh Team. Dit SMT is in 1994 6x bij elkaar geweest waarvan 3x in aanwezigheid van de direkteur-beheer.

YI.3 "ro1a.tsipg *11"111'- ae4ewerkl!tle" samenwerking met de herflaatsingsserviee zal gekontinuserdworden, gelet op de eerste sueeessen (z~e ook paragraaf IV).

De

y.

MBljIPSVABOUDIIlqIH

y.l D1epstCOPals,ie

Het aantal overlegvergaderingen dat in 1993 heeft plaatsgevonden bedroeg 5. De belangrijkste punten die aan de orde zijn geweest, waren, Meerjarenperspektief (bijdrage N aan Ontwlk.plan TUE '95/'98) Reorganisat~e fakulteitsDuro Aktieplan Positieve Aktie Bezuinigingen TUE 1 fakulteit N * Personeelsformatie fakulteit N '96 e.v. Projekt KKD (Kwaliteit en Kosten vd TUE-dienstverleningl * Het funktioneringsgesprek • Stand van zaken ARBO en Milieu-wetgeving * VUT-regeling * UHD-plan fakulteit N * Werkervaringsplaatsen ("Banenpool").

V,l 'ersopeelsc9B!A,sie De personeelscommissie heeft 3x over leg gevoerd met de direkteur beheer. De volgende items zijn hierbij aan de orde geweest, • Voorstellen Aprilronde 1994 • Besluiten Aprilronde 1994 • Evaluatie werkltaamheden Personeelscommissie * Herstrukturering fakulteit N • UHD~notit1e * VUT-rsgeling.

LIJST

YAH

WP OBP UHD UP AIO-2 AIO-4 Fte

as

IVO

VUT SMT ARBO-wet

AlXORtIRQJK! • • •

Wetensehappelijk Personeel Ondersteunend en overig BeheersPersoneel Universitair Hoofddoeent Universitair Docent Assistent In Opleidlng met aanstelling voor 2 jaar Assistent In Ople1ding met aanstelling voor 4 jaar Voltijdse formatie-eenheid (- 1.0) Gtlldstroom Instituut Vervoig Opleidingen Vervroegde UitdienstTreding Soeiaal Mediseh Team Wet Arbeidsomstandigheden

BULAGEH

FINANCIELE OVERZICHTEN 1994 Bijlage H blad 2 van 9

blad 1 van 9 In deze bijlage wordt per onderwerp- c.q. vakgroep een overzicht gegeven van het financiiHe resultaat op de overlge lasten (voor rover het eerste geldstroom betreft) van de betreffende groep. .

Toolichting bij ovenicht ·Overige Lasten faculteit Technische Natuurkunde 1994" Kolom 1:

geeft weer de facultaire krediettoewijzing, conform brief aan de groopsleiders NfJWN/992 en vastgesteld in de faculteitsraad van 26 januari 1994. Hieraan zijn toogevoegd de vanwege TUE-instanties toegewezen extra middelen, zoals toogekende stimuleringsprojecten; toegewezen bedragen in het kader van intemationalisering van 0&0, alsmede incidentele overboekingen vanuit vakgroepsfondsen (NT en NV/HF).

Kolom 2:

Hierin zijn opgenomen de korrekties m.b.t. de budgettair-neutrale posten. Oak de bij inruit van apparatuur verkregen middelen, gefactureerde kleine opdrachten (voorzover niet in fondren gedoteerd) en bijv. diktatenverkopen, zijn als incidentele baten verantwoord.

Kolom A:

vormt het totaal van het ter beschikking zijnde bedrag voor overlge laSlen.

Kolom B:

Deze kolom geeft het totaal van de kosten per eerste-geldstroomaktiviteit, met dien verstande dat de CTD-manuren op faculteitsniveau zijn vermeld. Een specifikatie van de kosten is aan de vakgroepen middels brief NJM/1475 leT kennis gebracht.

Kolom C:

Geeft het resultaat 1994 per aktiviteit.

Kolom D:

Geeft het resultaat 1993 per aktiviteit, hetwe1k niet het boelgaar 1994 verantwoord is.

Kolom E:

Geeft het uiteindelijke resultaat per 31-12- t 994.

Kolom F:

Geeft de stand van de respektievelijke fondren, voor een eventuele verrekening van de saldi per 31-12-1994.

Tegenover elkaar worden gesteld: I.

Baten bestaande uit het facultair toogewezen budget verhoogd met de inkomen uit het boekjaar.

2.

Kosten.

De resultanten van deze twee posten vormt het financiele resultaat 1994. Het financiele resultaat 1993 is eveneens vermeld, rodat per groep inzicht wordt gegeven in de financiele posi tie per 01-01-1995. Ter informatie is de hoogte van de fondren per dezelfde datum toogevoogd.

OVERZICHT OVERIGE lASTEN FACUlTEIT TECHNISCHE NATUURKUNOE 1994 (1e GElOSTROOM) __ • ____ . _ . _____ • ____

~

____________________ . _ . __________ ______________________________________________________________________________________

KST.PL. F KST.OR. BENAMING PROJEKT

BUDGET 1994 1

INCIOENTElE SATEN 2

TOTAlE SATEN

I I

I A

I

TOTAlE KOSTEN 1994 B

I

I I

RESULTAAT 1994

RESUlTAAT 1993

co

I

I

•

______ w ________________ . _ . ______ _

I SAlOO PER 1\ I 01-01-1995 /I l (C - D) II IE"

FONDSEN

F

---------------------------------------------------.------_···_·_·_·--1-··_·_· __ ·_·····-1-···----_····----1-----·-·---·-···1-··-····--·-··-- 1···············-11··············· 3421B01 3421B01 3421B01 3421B01 3421B01 3421B01 3421B01 3421B01 3421B01 3421B01

1 00000 1 DP001 10P002 1 DP003 1 DP004 1 DP007 1 OP015 1 DP176 1 DP194 1 DP195

Bestuur fac. N Bestuurscommissies Voorlichting Dorgelo Raad van Advies Faculteitsraad W.F.T .l. VENI Voorl ichting M.O. Circus of Physics

1.998.489,82

935.255,81

I I I

2.933.745,63

I

I

I I I

I I I I I I

I I

5.000,00

I I I

I

5.000,00

2.543.175,47 900,00 3.058,91 722,15 774,60 4.673,99 2.031,03 14.590,09 3.600,79

I I

I 1 I I I I

I I

390.570,16 '900,00 '3.058,91 '722,15 '774,60 '4.673,99 '2.031,03 '14.590,09 1.399,21

I I I I I I I I I I

'224.700,00

I I I I I I I

II II II

165.870,16 '900,00 '3.058,91 -722,15 ·774,60 '4.673,99 '2.031,03 ·14.590,09 1.399,21

II II

-791.154,40

II II II II

20.244,99

II 1.920,00

II II /I

·······························-1-················1·················1···············-1-···············11-···············11··············· 1.998.489,82 3421001 1 00000 3421002 1 00000 3421003 1 00000

Stoor Fysicawinkel Studv. J.D. vd Waals

5.000,00 7.800,00 5.000,00

940.255,81

I

I

1 1

3.375,15

I

2.938.745,63 5.000,00 7.800,00 8.375,15

I

I I I I

2.573.527,03 13.353,08 4.409,84 8.693,88

I I

I I 1

365.218,60 '8.353,08 3.390,16 '318,73

I

I

1 I I

'224.700,00

II

II II II II

140.518,60 '8.353,08 3.390,16 '318,73

II II

-768.989,41

II II II

_·······························1-················1·················1················1················11················11··············· 17.800,00 3421E01 1 00000

3.375,15

I

21.175,15

II

Onderzoek Algemeen

I

II

26.456,80

I

·5.281,65

19.210,62

1 I

'19.210,62

I I1

II IIII

'5.281,65 '19.210,62

II "II

································1·················1·················1················1················11················11··············· I I 19.210,62 1 -19.210,62 1 II -19.210,62 II 3421F01 1 00000 3421F02 1 00000

3421G01 1 OP010 3421G01 1 DPO',

onderwijs Algemeen Natuurk. & semenl.

Stikstof Hel il.lll

I

I

I

/I

II

I I I 1

II

'22.588,55

/I II

'26.490,85 77.382,24

I

II

50.891,39

I

1/ II II II

1 0,00 I 8.525,67 1 ·8.525,67 1 II ·8.525,67 II 21,00 1 4.021,00 I 18.083,88 I '14.062,88 I II '14.062,88 II ·········_·_·········_··········1··········_······1·················1················1················11················11··-············ 4.000,00

21,00

0,00 110.000,00

9.975,00 94.777,40

I I 1 1

9.975,00 204.777,40

I

214.752,40

4.021,00

1 I I 1

26.609,55

I

-22.588,55

36.465,85 127.395,16

1 I I

-26.490,85 77.382,24

I

163.861,01

I

50.891,39

II

1/ " II II

································1·················1·················1················1················11···· ..•.....•... I··············· 110.000,00

3421H01 1 00000 3421H01 1 DP012 3421H01 1 OP013

I

0,00 4.000,00

Bedr.gr. Lab.Autom. Netwerk MPS'030

18.975,00 30.000,00 0,00

104.752,40 2.232,00

1

I I

1

21.207,00 30.000,00 0,00

I

1 1 I

55.525,90 31.873,36 906,51

I

1 I I

'34.318,90 '1.873,36 '906,51

I I I

·34.318,90 '1.873,36 '906,51

I

I

1

·16.368,00

I

1

························_·······1·················1-················1················1-···············11···· ..........•. I··············· 48.975,00

2.232,00

1

II

I I I

I

I 1 1

I 1 I

I I I

II II II

I I I

1 I

1 1

I I

I I

" "

I I

51.207,00

1

88.305,77

I

'37.098,77

'37.098,77

1

·16.368,00

• 3/9 •

-_ .. -----------------------------_._------------------------- .. -----.-~-.--------------------.----------- .. ------------.------------------~-~---.-.------------.---------------

I TOTAlE TOTAlE RESUlTAAT RESULTAAT II SAlDO PER II FONDSEN I BATEN KOSTEN 1994 1993 II 01-01-1995 II I 1994 I C D II (C - D) II 1 2 I A I B I I II E II F ----------------------------------------------------------------------1-----------------1-----------------1----------------1----------------11----------------11--------------3421J01 1 00000 Ktinisehe Fysiea 85.144,00 12.086,87 I 97.230,87 1 71.644,55 I 25.586,32 1 20.000,00 II 45.586,32 II --------------------------------1·----------------1--------------"--1----------------1----------------1 1----------·-----11--------------85.144,00 12.086,87 I 97.230,87 I 71.644,55 I 25.586,32 I 20.000,00 II 45.586,32 II II II I I I I 3421M01 1 00000 Internationalisering 1.282,70 1 1.282,70 1 3.795,13 I -2.512,43 1 II -2.512,43 II _·_-----------------------------1-----------------1-----------------1----------------1----------------11----------------11--------------1.282,70 I 1.282,70 I 3.795,13 I -2.512,43 I II -2.512,43 II I I I I II II I I I I II II 2.264.408,82 1.064.005,93 I 3.328.414,75 I 2_973.410,46 I 355.004,29 I -204.700,00 II 150.304,29 II -785.357,41 TOTAAl 3421 faeulteit N algemeen I I I I II II I I I II I II I I I I 75.591,78 Seer_ & beheer onv. 84.200,00 5.102,00 I 89.302,00 I 30.269,99 I 59.032,01 -127.100,00 I -68.067,99 I 3422B01 1 00000 KST.Pl. F KST.DR. BENAMING PROJEKT

3422B01 3422B02 3422803 3422B04 3422805 3422806 3422B07 3422808 3422B08 3422808

1 DP197 1 00000 1 00000 1 00000 1 00000 1 00000 1 00000 1 00000 1 DP018 1 DP019

3422C03 1 00000 3422C03 1 DP200

3422001 3422002 3422003 3422004 3422005

1 00000 1 00000 1 00000 1 00000 1 00000

B.K.A. fae. bureau Personeelszaken Veiligheid &Milieu Fin. administratie Interne Zaken Magazijn N Tal Bureau 0 &0 Verslaglegging F.S.A.

8UDGET 1994

15.000,00 0,00 0,00 0,00 45.000,00 40.000,00 0,00 20.000,00 0,00 0,00

INCIDENTELE BATEN

1

I I

628,00

I

15.000,00 0,00 0,00 628,00 45.000,00 40.000,00 0,00 20.000,00 0,00 0,00

1

I I I

18.127,70 1.775,64 11.136,40 1_977,66 157_517,77 48.603,51 8.609,41 1.195,35 2.519,83 844,00

I

I I I

I

-3.127,70 -1.775,64 -11.136,40 -1_349,66 -112.517,77 -8.603,51 -8.609,41 18.804,65 -2.519,83 -844,00

I I

1

-3.127,70 -1.775,64 -11.136,40 -1.349,66 -112.517,77 -8.603,51 -8.609,41 18.804,65 -2.519,83 -844,00

I

I I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I --------------------------------1-----------------1-----------------1----------------1---------------- 1---------------- 1---·-----·----204.200,00 5.730,00 I 209.930,00 I 282.577,26 I -72.647,26 I -127.100,00 II -199.747,26 I 75.591,78 I I I I II II 30.970,90 25.000,00 I 25.000,00 I 102_162,62 I -77.162,62 I II -77.162,62 II Werkplaats N 150.000,00 I 150.000,00 I 42.282,20 I 107_717,80 I II 107.717,80 II WPl-N invest.uitg. ----------------------------·---1-----------------1-----------------1-----·----·-----1-----·----------11------------·---11----·---------175_000,00 I 175.000,00 I 144_444,82 I 30.555,18 I I 30.555,18 II 30.970,90 I I I I I II BP & C any. 84.880,00 I 84.880,00 I 1.192,87 I 83.687,13 I I 83_687,13 II Callegedemonstraties 0,00 I 0,00 I 18.853,16 I -18.853,16 I I -18_853,16 II 0,00 I 0,00 1 54.703,97 1 -54.703,97 I I -54.703,97 II Practica 0,00 I 0,00 I 17.321,27 I -17.321,27 I I -17.321,27 II PC Praeticl.ll'l 0,00 I 0,00 I 2.631,25 I -2.631,25 I I -2.631,25 II FTI Praet i Cl.ll'l

------_· __ ··_-----------------·-1---·-------------1----·----·-·-----1-·---··---------1--····-----·-·--1 ·----------··---11------·----··-84.880,00

TOTAAl 3422

FACUlTEI TSBUREAU

464.080,00

5.730,00

I I I I I

I

84.880,00

469.810,00

I I I I I

I

94.702,52

521.724,60

I I I I I

1

-9.822,52

-51_914,60

I I I I I

I

-127.100,00

I I I I I

I

-9.822,52

-179.014,60

II II II II " /I

106.562,68 - 4/9 -

I TOT ALE RESUl TAAT RESUl TAAT II SAlOO PER II FONOSEN I KOSTEN 1994 1993 II 01-01-1995 II I I 1994 I C I 0 II (C - 0) I' 1 2 I A I B I I II E 'I F -------------------------.--------------------------------------------,-----------------,-----------------1----------------1----------------11----------------11--------------3423801 1 00000 oeeltjesfysica alg. 11.740,00 6.582,00 I 18.322,00 I 16.313,77 1 2.008,23 I -34.400,00 II -32.391,77 II 20.099,55 --------------------------------1-----------------1-----------------,----------------1----------------11----------------11--------------11.740,00 6.582,00 I 18.322,00 I 16.313,77 I 2.008,23 I -34.400,00 I' -32.391,77 II 20.099,55 I I I I II II 190.395,00 -13.588,74 I 176.806,26 I 88.923,12 I 87.883,14 I -190.000,00 I I -102.116,86 II 147.732,52 3423CO 1 1 00000 ETP Algemeen 25.650,00 8.055,00 I 33.705,00 I 45.309,83 I -11.604,83 I II -11.604,83 I I Travell ing 3423C01 1 DP021 0,00 I 0,00 I 21.930,06 I -21.930,06 I II -21.930,06 II ICP 3423C01 1 DP024 0,00 I 0,00, 12.396,64 I -12.396,64 I II -12.396,64 II H.C.B. 3423C01 1 DP025 0,00 50.000,00 I 50.000,00 I 96.126,58 I -46.126,58 I II -46.126,58 II 3423C01 1 DP026 Oepo I 0,00 I 0,00 I 6.176,75 I -6.176,75 I II -6.176,75 II 3423C01 1 OP027 Depo II 0,00 I 0,00 I 7.347,22 I -7.347,22 I II -7.347,22 II H+/H', HO 3423C01 1 OP028 0,00 I 0,00 I 1.512,44 I -1.512,44 I II -1.512,44 II 3423C01 1 DP029 Stralingsbronnen 2.600,00 I 2.600,00 I 0,00 I 2.600,00 I II 2.600,00 II 3423C01 1 DP586 EEG HCM Carrere --------------------------------1-----------------1-----------------1----------------1----------------11----------------11--------------218_645,00 44.466,26 I 263.111,26 I 279.722,64 I -16.61',38 I -190.000,00 I I -206.611,38 II 147.732,52 I I I I II 1/ 51.105,55 165.738,75 27.071,94 I 192.810,69 I 221.028,03 I -28.217,34 I 14.200,00 II -14.017,34 II 3423001 1 00000 EPG Aigemeen 0,00 I 0,00 I 616,03 I -616,03 I II -616,03 II 3423001 1 OP065 3-TU vern.pl. depo 0,00 I 0,00 I 196,21 I -196,21 I II -196,21 II 3423001 1 OP066 3-TU vern.pl. datav. -----------_·_--_·_------_·-----1------·_---------1-------·-·----·--1-·----···------·,-·---·-·-····---11·····--·······--11-·-··----······ 165.738,75 27.071,94 I 192.810,69 I 221.840,27 I -29.029,58 I 14.200,00 II -14.829,58 II 51.105,55 I I I 132.473,77 II II 140.973,77 II" 133.920,00 15.000,00 I 148.920,00 I 16.446,23 I 8:500,00 II -12.300,00 3423E01 1 00000 AOW Aigemeen 0,00 I 0,00 I 25.762,44 I -25.762,44 I II -25.762,44 II Scepter 3423E01 1 DP044 0,00 I 0,00 I 177.825,10 I -177.825,10 I II -177.825,10 II 3423E01 1 DP144 Botsen/Koelen BUDGET 1994

KST.Pl. F KST.DR. BENAMING PROJEKT

TOTAlE BATEN

INCIOENTElE BATEH

-_···_-----_··-_··_·· __ ··_--·---1-_··--·_···----··1-·-·-···--·--·---,-----··-·-····--1··-·--··-·----·-1 1-·--·--·--·····-11-·---··-·-··---

3423F01 3423F01 3423F01 3423F01 3423F01 3423F01

1 1 1 1 1 1

00000 DP047 DP050 DP051 DP052 DP053

3423G01 1 00000

Elementenanalyse onv Kernf. technieken PIXE Channeling SPIXE CERDA

Bedr.gr. Cyclotron

133.920,00

15.000,00

2.830,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

3.000,00

2.830,00

3.000,00

I I I I I I I I

148.920,00

I I

5.830,00

5.830,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

-71.113,77

87.441,00 978,91 23.055,88 35.496,14 837,43 36.654,62

I I I I I I I I

I I I

184.463,98

I

'178.633,98

I I I I I

175.405,94

I I I I I I I I

220.033,77

-81.611,00 -978,91 -23.055,88 -35.496,14 -837,43 -36.654,62

I I I I I I I I

8.500,00

II II II II II II II II

-62.613,77

II II II

'178.633,98

II II II II II

113.827,39

-81.611,00 -978,91 -23.055,88 -35.496,14 -837,43 -36.654,62

II 1/ II II II II II II

-12.300,00 415.936,91

-----_·_---_·_· __ ··_····_----·--1---·----_···--·--1-------·-···-·---1--·--------·----1-····-_·--·-··--11-----·---···--·-11-·-·--·---··--19.320,00

393.513,33,

412.833,33

I

175.405,94

I

1

I

237.427,39

I I I I I

237.427,39

I

'123.600,00

I I I I I

·123.600,00

113.827,39

II II II

415.936,91

II II II II II

200.000,00

200.000,00

-····-·-·····------······-··-··-1--····--··--··---1-··---·····----·-1--·--······--·--1--------·····-··11-·-·---'---"'-,11---"---"'--" 19.320,00

393.513,33

I I I I I

412.833,33

- 5/9 -

•

__

~

___ • • _____________________________ •

KST.Pl. F KST.DR. BENAMING PROJEKT

__________________ W ____ •

BUDGET 1994 1

________________ •

INCIDENTELE BATEN 2

I I I I

______________________

TOTALE BATEN A

~

_____ ______ •

TOTALE KOSTEN 1994

I

8

__ • • 4

______________ •• __________________________ - - - - - - - - - - _ . -

RESUlTAAT 1994 C

I

RESULTAAT 1993 D

I

II II II II

SAlDO PER 01-01-1995 (C - D) E

II II II II

FONDSEN

F

----------------------------------------------------------------------1-----------------1-----------------1------------·---1----------------11------------·-·-11--.-.----------

3423H01 3423H01 3423H01 3423H01 3423H01 3423H01

1 1 1 1 1 1

00000 OP048 DP049 DP054 DP055 OP062

3423101 1 00000

34231(01 3423K01 34231(01 34231(01

1 1 1 1

00000 DP147 DP148 DP149

Versnellers onverd. Linac 10 flEC Linac 5 RTME Euterpe

Cygne

KFT KFT KFT KFT

Algemeen Administratie Computer Electronics

6.428,21 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

1.332,70

1

I I I

1

7.760,91 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

I I I 1 I I

35.476,89 19.294,28 10.705,35 12_901,49 65.788,34 56.471,14

I I I 1 1

-27.715,98 -19.294,28 -10.705,35 -12.901,49 -65.788,34 -56.471,14

I I I I

II II II II II

I

-27.715,98 -19.294,28 -10.705,35 -12.901,49 -65.788,34 -56.471,14

I I I \I --------------------------------1-----------------1-----------------1--------·-------1-----------·--·-11-·-------------6.428,21 1.332,70 I 7.760,91 I 200.637,49 I '192.876,58 I II -192.876,58 I I I I II I I 20.845,58 I -20.845,58 I II -20.845,58 -------·-----------------·-·----1----·------------1---------·_------1-------·-_·-···-1-----------···--11-----.--.-- ..... I I 20.845,58 I -20.845,58 I II -20.845,58 I

337.625,00 0,00 0,00 0,00

I I I I

337.625,00 0,00 0,00 0,00

I I I I I I I I

337.625,00

1

I I I I

44.220,38 2.795,98 52.805,86 39.302,09

I I I I I I I I

139.124,31

I

I I I I

293.404,62 -2.795,98 -52.805,86 -39.302,09

I I I I I I I I

198.500,69

I

I I I I

-503.000,00

I I I I I I I I

-503.000,00

II

II II II II

-209.595,38 -2.795,98 -52.805,86 -39.302,09

II 1\ II II 1\ II II II

-304.499,31

II II II II II I

29.061,14

1----·--------··

I I I

29.061,14

1--·-----·--·--· I

I

I I I I

233.251,97

I I I I I I I

233.251,97

·_·_-_·_----_·_--_·_---------·--1----····_·_·_··_-1--·----·-------·-1-·····---·-····-1-·---------··-·-11------.-----.--- 1-'-"'·'·"-'-337.625,00

TOTAAL 3423

DEElTJESfYSICA

3424B01 1 00000

Nf Onverdeeld

896.246,96

490.966,23

3.876,00

1.387.213,19

3.876,00

1.458.387,75

12.230,22

-71.174,56

'8.354,22

-828.300,00

21.000,00

-899.474,56

12.645,78

1.084.887,64

\I

----.----_·----------------------1---·-----·-------1-···---·---·--·--1------·----·----1-·--·---·----·--11·--------·--··--11--------------3.876,00

3424C01 1 00000

Theorie Vaste Stof

43.185,00

660,00

I I I

3.876,00

43.845,00

I I I

12.230,22

43.680,59

I I I

-8.354,22

I I I

164,41

164,41

I 1 I

21.000,00

I I I

8.200,00

8.200,00

II \I

12.645,78

II

8.364,41

II II II

8.364,41

II II II

--------_·_···_--_·_---_·_------1-··_··_···_·_···-1-··--···--·--·---1---·----·-----··1-------·--·-----11·------------·--11--------------3424001 1 00000

Theorie Plasma's

43.185,00

660,00

22.230,00

11.680,00

I I I

43.845,00

33.910,00

I I I

43.680,59 39.031,05

-5.121,05

-32.600,00

-37.721,05

II II \I

-985,41

----------_· __ ·_--_·_--------·--1-----------------1----------·------1---·------·-----1----------·-----1 1-------·--------11---·------··-·22.230,00

3424E01 1 00000

Quantum Theorie

THEOR. NATWRKUtlDE

I

33.910,00

I

39.031,05

I

-5.121,05

I

-32.600,00

\I

-37.721,05

1/

-985,41

1/ 1/ 39.835,00 215,90 I 40.050,90 I 31.868,67 I 8.182,23 I -2.100,00 II 6.082,23 II -----------------_·_------------1-----------------1-----------------1---·------------1------·---------11------·_·_·--··-11--------·_·_--1

39.835,00

TOTAAL 3424

11.680,00

105.250,00

215,90

16.431,90

I I I I I

I

40.050,90

121.681,90

I I I I I

I

31.868,67

126.810,53

I I I I I

I

8.182,23

-5.128,63

I I 1 I I

-2.100,00

-5.500,00

\I 1/ II /I II

6.082,23

-10.628,63

II \I /I

II 1/

-985,41 - 6/9 -

.--.----*.-----.~

...

-.-----------~---~---.----.------- -----._----------------------_._--_._._--------------- ~.-.-.-

KST .PL. F I(ST .DR. BENAMING PROJEKT

BUDGET 1994

I NCIDENTElE BATEN

I I I

TOTAlE BATEN A

I I

139.520,00

,139.520,00

I

139.520,00

1

I

2

TOTAlE KOSTEN 1994

..

~--.-.----.-.-.-------------------------.---- -------------

RESULTAAT 1994 C

RESUlTAAT 1993 D

II II II

II II II

I

50.698,69

I

88.821,31,

127.300,00

II

216.121,31

II

6.047,40

I I ' II

50.698,69

I II

I I ,43.945,11'

127.300,00

II 'I"

216.121,31

1/ II1/

6.047,40

I , / I I I I

43.945,11,

,43.945,11'

"

·43.945,11

I I I I I I

I I I I I ,

E

II

FONDSEN

I

B

II

SALDO PER 01'01-1995 (C • D)

F

..............•.....•..•................................. --........... , ................. /................. , ................ , ................ , ,················'1··············· 3425B01 I 00000

3425C01 I DP075

NR Algemeen

····························_···,_················1··· ..........•... , .......•........ , .... -.. -.- •..... " .. -.......•..... , ,......... -.... . ,139.520,00

Rekensystemen

43.945,11

88.821,31

·43.945,11

·····························_·-1·········_···_···/_················,··-········-···-1··············-·'1-···-·····-·····11···············

TOTAAl3425

SYSTEEM & REGELTECHN

3426801 1 00000

NT Atgemeen

139.520,00

559.710,00

1.604,00

I

139.520,00

561.314,00

I I I I I I I I

94.643,80

211.654,62

I

44.876,20

349.659,38

I

127.300,00

'59.500,00

" II II " II " II

172.176,20

290.159,38

II II " II " " II II

6.047,40

-17.012,85

·_·························_···-1················-1-···········-····1················1-············-··11-··············-11-······-···-··· 3426C01 1 00000 3426C01 1 DP189

3426001 1 00000 3426001 1DP087

3426E01 1 00000

Gasciynamica Interferometrie/Vis.

Heterogene Media Houtkachels

561.314,00

3.250,00 346.700,00

1.000,00

I I I I

349.950,00

1.000,00,

559.710,00

1.604,00

4.250,00 346.700,00

I I I I

211.654,62

349.659,38

81.257,36 160.488,80

I I I I

I I ,77.007,36' 186.211,20 I

241.746,16

I

109.203,84

II II " ,/

290.159,38

I

/1

109.203,84

I I /

II II II

·95.499,02 '1.116,33

-59.500,00

-77.007,36 186.211,20

II II II

'17.012,85 119.837,59

//

.-.......... -.......•........... /................. / ... ··············/_···············/··········-·····/1·········-·····-11··············· 350.950,00

/

I I I

130,00

I I I

/ 95.629,02, 1.116,33 I

'95.499,02 '1.116,33

130,00

/

130,00

1

96.745,35,

·96.615,35

I

II

'96.615,35

811,50

I I

811,50

I I

I I

'2.528,76

I I

II II

'2.528,76

130,00

II 'I II II

119.837,59

II "

155.256,88

155.256,88

........... -.................... /.... -............ / ... ·······_······,_···_···········1-···········_···11-··-···········-1/···-···········

Windenergie

3.340,26

II

39.749,20

·······_······_·················1-········_······-1-············--··1-··············-1-··············-11-···············11··············· 811,50 3426FOl 1 00000 3426F01 1 DP208

Werveldynamica Velasco Mexico

750,00 0,00

500,00

I I I 1

811,50 1.250,00 0,00

I I I 1

3.340,26 69.196,12 '14.198,47

I I I I

-2.528,76 ·67.946,12 14.198,47

I I I I

"'2.528,76"

/I

II 1/

·67.946,12 14.198,47

39.749,20

1/ 1/ II

·······························-1---···········_··1················-1-···············/·······-·······-11-··············-11··············· 750,00 500,00, 1.250,00 I 54.997,65 1 -53.747,65' 'I ·53.747,65 /1 3426G01 1 00000

TOTAAL 3426

Turbulentie

TRANSPORTFYSICA

I I I '

1.468,51

I I

I 1

II

'1.468,51

304.502,95

I I 1

II IIII

/I

'1.468,51

1/ II

.....•........•...... -.......... ,.- ............... , ... ·············_,················1················1 1-··-···········-11-·············· 1 1 1.468,51 I ·1.468,51 1 . II '1.468,51 II 910.410,00

4.045,50

I I 1 / I

914.455,50

/ II I I

609.952,55

1 II / /

I I

·59.500,00

/1

II

245.002,95

/1 "II 297.830,82 " I I ' 7/9 •

I TOTAlE TOTAlE RESULTAAT RESULTAAT SALDO PER II fONDSEN I BATEN !COSTEN 1994 1993 01-01-1995 II I I 1994 C I D I (C - D) II 1 2 I A I B I I I E II f ----------------------------------------------------------------------1-----------------1-----------------1----------------1----------------1 ----------------11--------------3427801 1 00000 NV Algemeen 15.435,00 14.552,00 I 29.987,00 I 37.351,10 I -7.364,10 I I -7.364,10 II -43.548,94

KST.PL. F KST.OR. BENAMING PROJEKT

BUDGET 1994

INCIDENTELE BATEN

--------------------------------1-----------------1-----------------1----------------1----------------1 15.435,00 14.552,00 I 29.987,00 I 37.351,10 I -7.364,10 I I

----------------11--------···-···

I I I

I I I I

I I I I

I I I I

I I I I

II II II II II

I

I

I

I

II

"

-7.364,10

-43.548,94

3427C01 1 00000 3427C01 1 DP096 3427C02 1 00000

Fys.v. Opp.& Gr.lgn. ERISS FOG - SKI

187.610,00 33.145,14 220.755,14 256.298,90 -35.543,76 -721.000,00 '756.543,76 134.680,65 0,00 0,00 2.858,55 '2.858,55 -2.858,55 0,00 1.0,00 '230.000,00 230.000,00 230.000,00 ····_····_····· __ ········_------1-_·_··_···_··--·-1-·-····-···----·-1------·-·-·-----1-----·--···-···-11--···-·········-11-·-·······----187.610,00 33.145,14 I 220.755,14 I 29.157,45 I 191.597,69 I -721.000,00 II -529.402,31 II 134.680,65

3427001 1 00000 3427001 1DP102

Cooperatieve versch. Samenwerking fAGO

38.842,97 211.130,00 I 211.130,00 I 361.073,15 I -149.943,15 I 152.700,00 I I 2.756,85 I I 0,00 55.000,00 I 55.000,00 I 10.925,09 I 44.074,91 I II 44.074,91 II -_···_·· __ ·_·_-_·_·_-_···_------1----··_-_······--1-··---·······----1---···-·-·---·--1-·-····----·----11-·---·---·---·--11-··---·------·211.130,00 55.000,00 I 266.130,00 I 371.998,24 I -105.868,24 I 152.700,00 I I 46.831,76 II 38.842,97

3427E01 1 00000 3427E01 1 DP128 3427E02 1 00000

Halfgeleiderfysica 3TUE vern.pl UHV-NBE Optical switches

3427F01 1 00000 3427F01 1 DP207

Lage temperaturen Wervelvideo

93.610,00 I 148.007,30 I -54.397,30 I 87.100,00 0,00 0,00 I 1.479,43 I '1.479,43 1 _· __ ···_·_-_·_--_·_····_---·----1-_·_·---_·_-·_··-1-···-·-··-·····--1-···--·---------1---------·-----91.610,00 2.000,00 I 93.610,00 I 149.486,73 I -55.876,73 I 87.100,00

3427G01 1 00000

Kryogeen bedrijf

0,00 I 0,00 I 256,32 I '256,32 I -256,32 II •••• __ ····_··_-_··_·_-_········-1------· __ ·_------1--·---·---·----·-1----------------1------····------ -----·---·------11------·-------0,00 I 0,00 I 256,32 I '256,32 I 1 '256,32 II

3427H01 1 00000

ESCA/AUGER

0,00 I 0,00 I 10.364,94 I -10.364,94 I I -10.364,94 II 604,00 ---_·_·····_· __ ·_--_·_·_---·_·--1---------_·------1-··---------·----1-·-----·-----·--1------------·-·-11----··-·······--11---·-······-·-0,00 I 0,00 I 10.364,94 I -10.364,94 I II '10.364,94 II 604,00

3427J01 1 DP125 3427J01 1 DP127

Micro electronica HF Micro electro MBE

0,00 I 0,00 I 60,30 I -60,30 I II -60,30 II 0,00 I 0,00 I 28.907,12 I -28.907,12 I II -28.907,12 II -----------_·_··_---------------1----·------------1-·---------------1----------------1------·_--------11-----·----------11--·-----·----·· 0,00 I 0,00 I 28.967,42 I -28.967,42 I II -28.967,42 II

TOTAAL 3427

VASTE STOF

I I I 145.675,05 II 353.600,00 "II 499.275,05 II1/ 5.038,52 375.995,00 1.128,30 I 377.123,30 I 231.448,25 I I 0,00 I 267,55 I -267,55 I I -267,55 II 0,00 0,00 I 0,00 I 3.023,64 I -3.023,64 I I '3.023,64 II _···· __ ·_-_··_· __ ··_---_·_----·-1-·----_····--··--1-------------···-1-··-·-·-···-··--1--······-----·-- ·-·--···-·-·-··-11--··---····-·-· 375.995,00 1.128,30 I 377 .123,30 I 234.739,44 I 142.383,86 I 353.600,00 495.983,86 II 5.038,52 91.610,00

881.780,00

2.000,00

105.825,44

I I I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

II

I

1

I

I

II

II

I I I I I I

·1 I I I I I

I I I I I I

I 1 I I I I

II II II " II "

II II II II II II

987.605,44

862.321,64

125.283,80

II

19.384,48 32.702,70 II -1.479,43 II ----·-----·-·---11---·------·-··· 31.223,27 II 19.384,48

II

-127.600,00

'2.316,20

155.001,68 - 8/9 -

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------INCIDENTELE I TOTALE TOTALE RESULTAAT RESULTAAT I SALDO PER II FONDSEN BUDGET I BATEN KOSTEN 1994 1993 I 01-01-1995 II BATEN 1994 KST.PL. F KST.DR. BENAMING PROJEKT I I 1994 I C I D I (C - D) II 1 2 I A I B I I I E II F ----------------------------------------------------------------------1-----------------1-----------------1----------------1---------------- 1----------------11--------------3428B01 1 00000 Vakgroep NM 0,00 I 0,00 I 5.396,27 I -5.396,27 I I -5.396,27 II 13.106,35 --------------------------------1-----------------1-----------------1----------------1---------------- 1----------------11--------------0,00 I 0,00 I 5.396,27 I -5.396,27 I I -5.396,27 II 13.106,35 I I I 1 I II I I I I I II 46.125,00 246,00 I 46.371,00 I 53.776,12 I -7.405,12 I 30.000,00 I 22.594,88 II 23.361,68 Vakgroep NF 3429B01 1 00000 --------------------------------1-----------------1-----------------1----------------1----------------1 1----------------11--------------46.125,00 246,00 I 46.371,00 I 53.776,12 I -7.405,12 1 30.000,00 II 22.594,88 II 23.361,68 I 1 1 1 II II 200.000,00 I 200.000,00 I 0,00 1 200.000,00 I I I 200.000,00 II NMR/MRI 3429C03 1 00000 --------------------------------1-----------------1-----------------1-----.----------- ----------------11----------------11--------------200.000,00 I 200.000,00 I 0,00 I 200.000,00 I 200.000,00 II I I I I II 1 I I II 23.361,68 246,00 I 246.371,00 I 53.776,12 I 192.594,88 30.000,00 222.594,88 II 246.125,00 VAKGROEP NF TOTAAL 3429 I I II I I II I I II 48.355,00 22.456,50 70.811,50 I 15.059,49 I 55.752,01 74.500,00 130.252,01 II 215.125,22 Vakgroep NO algemeen 3431B01 1 00000 14.000,00 71.790,00 85.790,00 I 8.180,42 I 77.609,58 77.609,58 II CDTV 3431B01 1 DP133 -------------------------------- -----------------1----------------- ---------------- ---------------- ----------------11--------------62.355,00 94.246,50 156.601,50 I 23.239,91 133.361,59 74.500,00 207.861,59 II 215.125,22 I II 500.000,00 155.313,62 655.313,62 I 84.764,73 570.548,89 570.548,89 I I COBRA 3460B02 1 00000 -------------------------------- ----------------- ----------------- ---------------- ---------------- ----------------11--------------500.000,00 155.313,62 655.313,62 84.764,73 570.548,89 570.548,89 II I -87.765,48 I 73.300,00 73.300,00 161.065,48 -87.765,48 Burgercentrun 3460B04 1 00000 --------------------------------1----------------- ----------------- ---------------- ----------------87.765,48 73.300,00 I 73.300,00 161.065,48 -87.765,48 I I I I 1.115.580,65 1.504.793,06 383.893,06 -1.120.900,00 I 6.975.493,84 6.543.475,78 1.936.811,12 I 8.480.286,90 TOT A A L F A C U L TEl T I I I I I I I I I I II I II I II I - 9/9 II I

BULAGE I

ONDERZOEKPROG~'Sl~5

tiB Bijlage I

1995.04.13

2

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE ONDERZOEKPROGRAMMA'S 1995 TOEUCBTING FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE

De wet verlangt dat de faculteitsraad jaarlijks bet onderzoekprogramma vaststelt. Om aan deze opdracht te lrunnen voldoen, wordt de vaklwerkgroepen in bet kader van de

ONDERZOEKPROGRAMMA'S 1995

jaarlijkse vraagstelling met betrekking tot het onderzoek gevraagd om - in de vorm van een extrapolatie van de wetenschappelijke verslaglegging over het afgelopen jaar - aan te geven wat de plannen, wat de voornemens zijn voor bet komende jaar; welke resultaten men denkt te bereiken.

vastgesteld door de faculteitsraad op 26 april 1995

pag Toelichting

2

Missie van de faculteit en het Facultaire onderzoekprogramma

2 4

1. Plasma-, Atoom- en Molecuulfysica

6

O.

2.

Kemfysische Technieken

9

De hierna volgende onderzoekprogramma's(=plannen) 1995 zijn aan de hand van deze algemene richtlijn door de afzonderlijke programma( =thetna)groepen gescbreven. Daardoor kunnen verschillen optreden in de wijzen waarop de programma's gepresenteerd worden. In deze bundel worden de onderzoekprogramma's 1995 van de vakgroepen, vooraCgegaan door bet kader dat in bet Ontwikkelingsplan 1995-1998 gegeven wordt met de onderdelen: . - Missie van de Caculteit en - Het Cacultaire onderzoekprogramma oit bet booCdstuk Wetenschappelijk onderzoek.

De volgorde in de vermelding van de programma's komt overeen met die van de ROSSnummering van de kosteoplaatsen (= vakgroepen e.d.). Daardoor wijkt de programmavoJgorde enigszins af van die van 1994.

3. Theoretiscbe Natuurkunde

10

4.

Systeem- en Regeltechniek

11

5.

Transport van Massa, Impuls en Energie

13

Met ingang van 1995 wordt niet meer ingedeeld naar VF- en niet-VF-programma's. De VF-programma's waren voorzien van eeil TUE.NAT-nummer. Inmiddels zijn aile programma's met een TUE.NAT nummer uitgerust.

15

JvR

6. . Gecondenseerde Malefie; fysica en technologie 7.

Fysische Informatica

17

8.

Didaktiek Natuurkunde

18

9.

Natuurkunde en Samenleving

19

O.

MISSIE VAN DE FACULTEIT (Ontwikkelingsplan 1995-1998) '"De faculteit Technische Natuurkunde beeft als hoofddoelstelling het verzorgen van technisch natuurkundig onderwijs en het verrichten van technisch natuurkundig onderzoek op een kwalitatief hoog niveau. Omdeze doelstelling te bereiken leidt de faculteit studenten op tot natuurkundige ingenieurs die met besef van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en met inzicht in de samenhang der wetenschappen, in staat zijn op academisch niveau enerzijds wetenschappelijk onderzoek te verrichten en anderzijds bij te dragen aan de ontwikkeling van fysiscbe instrumentatie, meettechnieken en toepassingen; dit alles tegen de achtergrond van duurzame ontwikkeling van de maatschappij.

3 wi! de faculteit haar plaats als grote instelling voor de opleiding van fysici, in het bijzonder van natuurkundige ingenieurs, in Nederland handhaven. Zij biedt daartoe een gedegen onderwijsprogramrna en een aantrekkelijk en breed scala van afstudeermogelijkheden. Daartoe wordt bij voortduring aandacht geschofiken aan mogelijke verbetering van de kwaliteit van de opleiding die ruimte moet bieden voor een jaarlijkse instroom van 125 studenten. ondersteunt de faculteit de ontwerpersopleiding "Fysische instrumentatie voor de beheersing van geladen en neutrale deeltjes·, welke een belangrijk element is in de profilering van de faculteit. Zij streeft naar het instandhouden van de opleiding tot eerstegraadsleraar en biedt, in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica, de mogelijkheid tot opleiding tot klinisch fysicus. wit de faculteit succesvol onderzoek van haar vakgroepen versterken in het bijzonder bet onderzoek dat dwarsverbanden aanbrengt binnen de faculteit. roals op de gebieden van dunne lagen en bundeltechnieken. Daaroaast wi! de faculteit Fysisch Technische Informatica (inclusief de Klinisch Fysiscbe Meettechnieken) verder in ontwikkeling brengen. streeft de faculteit ernaar zoveel mogelijk wetenschappelijk toptaient aan haar te verbinden. wi! de faculteit aktief deel uitrnaken van onderzoekschnlen die voor de faculteit relevante gebieden bestrijken. streeft de faculteil met overtuiging naar versterking van interuniversitaire contacten. In dit Kader is ook de samenwerking met de universiteit van Limburg geintensiveerd. Nu binnen Europa de grenzen beginnen te vervagen, past het de faculteit. gezien ook haar gunstige geografische ligging, zich op Europees niveau te profileren. Intemationale uitwisseHng van medewerkers en vooral ook van studenten wil zij met kracht bevorderen. bevordert de faculteit het aanstellen van assistenten-in-opleiding voor een vierjarige periode en biedt faciliteiten en ondersteuning om deze assistenten hun opleiding Ie doen afronden met een promotie. streeft de faculteit met betrekking tot bet leef- en arbeidsklirnaat voor rowel medewerkers als studenten naar een zo groot mogelijlce verwerving van Icennis en kunde, gepaard gaande met voldoening in het werk.· HET FACULTAIRE ONDERZOEKPROGRAMMA (Ontwikkelingsplan 1995-1998) "De ontwikkeling van het facultaire onderzoekprogramma biedt ten aanzien van de hoofdlijnen van onderzoek het volgende perspectief: ad Plasrna- en atoomfysica/Kernfysische technieken De vakgroep zal zich de komende jaren richten op het gebied van de plasmafysica en

4 atomaire en moleculaire wisselwerkingen (PAM) en op het gebied van de kemfysische technieken (KFT). Het plasmafysisch onderzoek, dat zowel experimenteel als theoretisch van aard is, richt rich op plasma's varierend van lage tot hoge ionisadegraad. (Hiemij mjgen naast fundamentele aspecten, roals transport en excitatie, ook de diverse toepassingen aandacht). Onderzoek van alOmaire en moleculaire wisselwerking wordt onderzochUn bundelexperimenten die inzicht verschaffen in botsingsprocessen en quantumoptische verschijnselen. Het onderzoek op het gebied van kemfysische technieken richt rich enerzijds op de ontwikkeling van meetrnethoden ten behoeve van analyses en ten behoeve van het onderzoek van materiaaleigenschappen, anderzijds op bet ontwerpen van deeltjesvernellers ten behoeve van toepassingen. ad Theoretische natuurkunde In de komende periode zijn thema van onderzoek: Mathematiscbe fysica van golfvoortplanting toegepast op golven in inhomogene media. in bet bijzonder plasma's; Vaste-stoffysica toegepast op halfgeleiders, beterofuncties en superroosters; gebruikIoakend rowel van hel dichtbeidsfunctonaal formaJisme. als van een Greense functiemethodiek ter bepaling van kenmerken van geexciteerde toestanden; Theorie van de quanturnmechanische meting: Toepassing van het formalisme van de quantummechanica op bet meetproces; onderzoek van fundamentele en praktiscbe consequenties van het formalisme; Vorming en eigenschappen van microscopisch wanordelijke media (aggregaten. composieten) in het bijzonder in relatie tot industriele vraagstukken; . Fysica van koude atomen. in het bijzonder lasergekoelde atomen in magnetiscbe en optische traps. ad Transponfysica De vakgroep Transportfysica wi! haar onderzoelc in toenemende mate coocentreren op de 3 hoofdthema's: a) GasdynamicalAeroakoestiek. b) WerveldynamicalTurbulentie. c) Heterogene media, waarbij speciale aandacht gegeven wordt aan (industriele) toepassingen. OntwikkeHngen zullen met name Iiggen bij de uitbouw van hoogwaardige geavanceerde optische meettechnieken en digitale beeldverwerlcing, alsmede bij de numerielce simuiatie van gecompliceerde stromingsproblemen. Zoveel mogelijk word! een integrale aanpak via tbeoretische, experimentele en numerieke technielcen nagestreefd. ad Vaste-slOf fysica Het vakgebied wordt bewerkt in een viertal onderwerpgroepen: Fysica van Oppervlakken en Grenslagen, Halfgeleiderfysica. Lage Temperaturen en Cooperatieve Verschijnselen. Het onderzoekprogramma van de vakgroep Vaste SlOf is sinds kort onderdeel van het interuniversitaire onderzoeksinstituut COBRA. Het onderzoek zal zich blijven richten op: - de fysica van de gecondenseerde materie waarbinnen de nadruk ligt op artificiele structuren alsmede op cen breed scala van fysische meetrnethoden. Ontwikkelingen zuIlen met name Hggen op nieuwe magnetische structuren voor informatieopslag en sensoren en van specifieke meetmethoden voor de bestudering van nanostructuren;

5 de groei van artificiele halfgeleiderstructuren en de bestudering van de optische en de transporteigenschappen met een koppeling met device gericht o~rzoek; . het oppervlakteonderzoek van de atomaire structuur, de dynarmca en de elektromsche eigenschappen van oppervlakken en grenslagen en de ontwikkeling/verbetering van nieuwe analyse technieken; en op de technische en fundamentele aspecten van de lage temperatuurfysica, waaronder cryogene instrumentai.ie, quantumturbulentie en elektronen op vloeibaar helium. ad Systeem- en regeltechniek . . Het hoofdthema van het onderzoek van de vakgroep Systeem- en regeltechniek ltgt op het gebied van modelvorming en regeling van fys~schlche~.ische syst~en en processen .. In het fundamentele onderzoek zal de aandaeht In het blJzonder geneht worden op metlineair dynamisch gedrag, met name met betrekking to! de ~~~he- en experimentele modelvorming, de identificatie van de parameters in met-linealre modell~n, en bet ontwikkelen van regelconcepten die met het niet-lineaire systeemgedrag re~em.ng houden. Naast enkele industriele toepassingen wordt ook gekeken naar afvatwaterzulvenng. ad Fysisch technische informatica Het onderzoek bitmen de vakgroep Fysische informatica zal zich eoncentreren op .twee deelgebieden te weten Fysisch technische informatieverwerking en Klinisch fysische meettechnie~n. Ben van de hoofdthema's vormt de real-time verwerving en verwerking van meetgegevens en de eventuele terugkoppeJing daarvan naar het experiment. ~et ~e de toepassing van digitale signaal processoren in (fysische) meetsysteme~ en de Integr~tle van dit type systemen in een netwerk~mgeving vo:men de komende Jaren. belangrlJke aandachtsgebieden. Een deel van het onderzoek zal zleh concentreren. op .?n-hne para~e­ terschatting en real-time event, patroonherkenning, alsmede de hlerblJ noodzakeltJke (medisehe) beeldbewerkingstechnieken. ad Didaktiek natuurkunde . Het vakdidaktisch onderzoek en ontwikkelingswerk van de vakgroep zal vooral geneht zijn op kwalificatie en motivatie van leerlingen voor het hoger onderwijs, in het bijzonder voor technische en exact-wetenschappelijke studies. In "veldwerk" wordt o.a. gezocht naar technische inkleuring van het natuurkunde-onderwijs. Er wordt ingespeeld op ontwikkelingen t.a. v. onderwijs en onderzoek van de TU~. Bij "probleemoplossen" wordt gewerkt aan oplossi~gen voor de Qvergangsproblematlek van het middelbaar onderwijs naar het hoger onderwlJs. Hetzelfde geldt tot op zekere hoogte voor "het experiment in de bovenbouw hav.o en vwo". Hier wordt gewerkt aan de ontwikkeling van praeticum- en onderzoeksvaardlgheden bij leerlingen. . . Dok het onderzoek binnen het kader van de eerstegraadslerarenopleldmg, alsmede onderzoek aan het facultaire onderwijs zal aandacht krijgen. . . Dit onderzoekprogramma sPOOrl in belangrijk mate met de breedte van ~e opleldmg en doet recht aan het vereiste niveau van fysisch onderzoek met een technologlseh a~ent. ~ verhouding 'fundamenteel' versus 'toepassingsgericht' onderzoek bij ooze faeultelt was In 1983 door de VCNO becijferd op 40/60. Bij de 'algemene' universi~i:en :-vas ~at 85/15. Het aandeel van het toepassingsgeriehte onderzoek binnen de facul~~lt IS slndsdlen ~roter geworden. Het fundamentele onderzoek blijft echter een ~langrtJke compo~nt m het totale onderzoekprogramma van de faeulteit. De facultelt Zlet 30170 als een mm of meer

6 ideale verhouding tussen fundamenteel en toepassingsgericht onderzoek." 1.

PLASMA~. ATOOM- EN MOLECUULFYSICA (PAM) TUE.NAT 201.90.32 (vakgroep Deeltjesfysica, ND)

Het onderzoekprogramma van PAM is onderverdeeld in a. Evenwichtsmodellen en transport in plastna's b. Elementaire processen in gasontladingen c. Atomaire en optische wisselwerkingen a. Evenwichtsmodellen en tl'llIlSl!2rt in plasma's <ETPl (D. Schram) Het onderzoek is qua fundamentele aspecten gerieht op drie deelontwerpen van ioniserende en recombinerende plastna's van relatief hoge dichtheid: Excitatie, ionisatie, ladingsoverdracht, recombinatie en attachment. De transportverschijnselen, waaronder expansie, diffusie, energie-opname en energieverliesprocessen in plasma's. Fluctuatie-onderzoek. Wandprocessen, depositie, recirculatie, c1ustervorming en -versnelling. In samenhang met dit onderzoek wordt aandaeht besteed aan het ontwikkelen en toepassen van diagnostische methoden, waarOnder de aetieve spectroscopie een belangrijke plaats inneemt. Aan bovengenoemd onderzoek zijn tevens veelal toepassingen verbonden: deeltjes- en fotonenbronnen (STW) i.s.m. faeulteit W (prof. Van Steenhoven) en AMOLF (prof. Kleyn) voor depositie/etsenloppervlakte modifieatie. voor fundamentele oppervlaktestudies bij AMOLF, met atomaire zuurstof snelle plasmadepositie, oppervlaktemodificalie. passivatie en etsen m.b.v. plasmabronnen. Hierbij is aandacht voor amorf [a-C:H, (FOM)(ACC Petten), a-Si:H, a-SiN,:H (NOVEM,ECN) Science] en kristallijn [diamant, grafiet] materiaal. spectrochemisehe analyse van afvalstromen (AVR, NOVEM) aandaeht voor processen in lampen in samenwerking met Philips, (STW). Meulenbroeks zal in 1995 nieuwe metingen verrichten met het gereed gekomen lasersysteem: met CARS (eolinear BOXCARS): H{V, Hz +r.v, met TALIF (o.a. atomaire H). Dit onderzoek zal plaatsvinden in recornbinerende of ioniserende, al dan niet gemagnetiseerde stromende plasma's. Dit onderzoek houdt sterk verband met dat naar plasmabronnen (Van Lierop (STW) , Zhou Qing). In het promotiewerk van Zhou Qing dat in 1995 wordt afgerond zal veel aandaeht worden geschonken aan ondermeer de mutuele recombinatie van positieve en negatieve ionen in nieuwe regimes bij relatief lage druk en met magneetveld. Brussaard (STW) zal dit onderzoek verder voortzetten met vooral ook aandacht voor de toegepaste aspecten. Deteetie van negatieve ionen met interferometrie en optische detectie zijn daarbij belangrijke onderwerpen. Janssen (AIO-2) zal i.s.m. FOM-Nieuwegein (CPS) onderzoek doen naar energiefluxen en hel gebruik daarvan voor het testen van materiaal. Depositie van dunne lagen en modificatie van oppervlakken met deeltjesbronnen van hoge intensiteit vormt een tweede belangrijke (en met het eerste samenhangende) poot van ETP. Het onderzoek is gericht op depositiemeehanisme en samenhang met plasmakinetiek

7

8

(KNAW Van de Sanden). Gielen (FOM, CPS) richt zich daarbij op depositie van koolstofhoudende lagen, en richt zich eerst op a-C:H lagen (toepasbaar als corrosiewerende lagen op staal). Severens (NOVEM, Science) onderzoekt de depositie van a-Si:H en de samenhang tussen de materiaaleigenschappen, (a18 waterstof inhoud en voornaamste binding8vormen) en plasmaeigenschappen. Het mogelijk optreden van homogene nucleatie vormt daarbij ook een punt van studie. R. Paffen (AIO-2) onderzoelet de depositie van a:Si,Ny:H Ls.m. ECN Petten. Spectroscopische bemonstering van inductieve plasma's en de studie van relaxatieprocessen bij kortstondige vermogensinterruptie met behulp van passieve en actieve spectroscopie is onderwerp van studie van De Regt (STW). Dit onderzoele dat reeds een schat van informatie heeft opgeleverd war betreft metastabielen, continuumstraling, evolutie van dichtheden en temperatuur zal worden voortgezet. De genoemde methodiele wordt daarbij oole toegepast voor de analyse van processen in inductieve lampen, welk wed wordt ondersteund door modellering met het Plasimo model door Benoy (Post doc-STW). Deze modellen zijn overigens ook van groot belang voor de verdere ontwikkeling van deeltjesbronnen en depositie. Verschillende microgolf plasmabronnen worden bestudeerd door J. lookers (AIO-4), met ondermeer aandacht voor meting van plasmaparameters o.m. Thomson Rayleigh verstrooiing en vermogensinterruptie. Daarnaast is er de verdere analyse van inductieve lampen (i.s.m. Philips) met verschillende diagnostische methoden, waaronder tomografie. Het 8O-kanaals tomografiesysteem is in 1994 gereedgekomen. In samenwerking met FOM-Nieuwegein en met NI is verder gewerlet aan de interpretatie van tomografische bemonstering van Tokamak plasma's. Een begin is gemaakt, mede door Carrere (HC&M) met de toepassing van tomografie voor de bepaling van snelheidsvelden in expanderende plasma's en hoe die afhangt van omstandigheden en gassoort. b. Elementaire processen'in gasontladingen (EPGl (De Hoog) De studie van het ontstaan en het gedrag van de microscopisch kleine deeltjes die onder bepaalde omstandigheden in etsende en deponerende plasma's aanwezig blijken Ie zijn, word! in het Kader van een vervolg van het Brite-Euramproject voortgezet. Met behulp van een optische meerkanaalsspectrometer rullen de mogelijkheden van de verdamping van de poederdeeltjes met straling van de Y AG-laser verder worden onderzocht. Op bet programma staat voortgezet onderzoek van poedervorming aan silaanhoudende gassen. Hier zal tevens de IR-spectrometer voor de bepaling van de dichtheid van radicalen en de samenstelling van de poederdeeltjes worden ingezet om de rol van radicalell bij de poedervorming Ie onderzoeken, In dit stadium van het onderzoek zal er veel aandacht worden besteed aan de nucleatiemechanismen. Een project om te komen tot bedekking onder plasmaomstandigheden van poeders met metalen en oxyden is in voorbereiding. Met de eersle etsreactor (ETS I) zal in de komende periode, na een noodzakelijke technische revisie, het plasma-wandlaagonderzoek worden voortgezet in een andere plasmamode met inductieve iokoppeling van energie (RFI). Van deze reactor rullen we op dezelfde wijze als in het verleden van de planaire RF-reactor de fysische karakteristieken bestuderen en een begin maken met modelstudies. Ook het UF-werk met grote tijdoplossing en de sneUe spectroscopie worden voortgezet. Wat het fundamentele gasontladingswerk betreft zal het werk zich voornarnelijk

concentreren op de bestudering van schaalwetten en transport van resonantiestraling in ontladingen van kIeinere afmetingen. Het ellipsometerproject zal een voorlopige afrnnding Icrijgen. De zeer snelle ellipsometer zal operationeel worden. Vanwege de grote belangstelling voor utilisatie wordt een vervolg van het ellipsometerwerle voorbereid. c. Atomaire en Optische Wisselwerki!\llen (AQW) (Beijerinck) Het jaar 1995 zal worden gekenmerkt door een grote vernieuwing van bet onderzoek en de daarmee gepaard gaande afsluiting van onderzoeken. Deze ontwikkeling is mogelijk door de grote steun die in de tweede (FOM) en derde KNAW) geldstroom is verworven. Van de lopende onderzoeken in de grote bundelopstellingen zal aileen het etsonderzoek in SCEPTER worden gehandhaafd, Voor de experimentele infrastructuur betekent dit een afbouw van vier bestaande opstellingen en een opbouw van drie nieuwe opstellingen: GEMINI-Ne*, GEMINI-Ar*/Kr* en QND-He*. Aile drie de opstellingen zijn bundellijnen van laser-gekoelde, metastabiele edelgasatomen. die zullen worden gebruikt voor experimenten in de atomaire botsingsfysica, de quantumoptica en de oppervlaktefysica. Een bundellijn kan door een verwisselbaar experimenteervat voor meer dan ~~n experiment c.q. promovendus of AlO worden gebruikt. 'Optische botsingen' van lasergeexciteerde paren Ne(3s) + Ne(3p) zijn de eerste toepassing van koude alomen uit GEMINI-Ne*. Voor de QND-He'" lijn zal voornamelijk gefnvesteerd worden in de opbouw van de bundellijn en in onderzoek naar de constructie van optische trilholtes met een lOOr hoge kwaliteitsfactor van lOS. Ook de GEMINIAr*/Kr* lijn bevindt zich nog in de ontwerp- en opbouwfase. Het noodzakelijke onderzoek aan diodelasers met sterke terugkoppeling en bet gebruik van Broad Area Lasers als 'eindversterker' verloopt naar wens. Het thermische botsingsonderzoek met kortlevende, elektronisch geexciteerde Ne"'(3p) atomen zal afgesloten worden na afronding van het onderzoek naar de polarisatie van de eindtoestand na de botsing, met het accent op botsingen waarbij aileen de richling van het totaal elektronisch impulsmoment verandert, De theoretische analyse is vergevorderd, het experimentele werk zal de rr.eeste aandacht vragen. Bij het oppervlaktechemie-experiment SCEPTER worden de eerste resultaten met ellipsometrie verwacht, zowel met zichtbaar licht als in het infra-rood. Samen met de directe bemonstering van de reactieprodukten is dit een veelbelovende techniek, die de dringend gewenste relatie tussen plasma-etsen en het meer fundamenteel gericbte bundeloppervlaktewerk kan leggen. Onderzoek naar de fabricage van transmissie nano-roosters, voor toepassing in experimenten op het gebied van laserkneling, quantum-optica en atomaire interferentie experimenten, is in samenwerking met Philips opgestart. Daamaast wordt er ook gedacht aan technische toepassingen van Iaserkoeling bij de depositie van nanostructuren van b.v. metalen,

2.

KERNFYSISCHE TECHNIEKEN, KFT TUE.NAT 203.90.32 (valegroep Deeltjesfysica, ND)

Het onderzoek is geconcentreerd op de ontwikkeling van deeltjesversnellers en het gebruik daarvan voor elementanalyse en nucleair-medische technieken. Het wordt in

9 aanzienlijke mate gesteund vanuit de 2e en 3e geldstroom. Het is onder te verdelen in drie deelgebieden die een sterke onderlinge wisselwerking hebben: a. Versnellertechnologie, bundeldynamica en ionenoptica b. Kemfysische analysetechnieken c. Kemfysisch-medische technieken d. Radioactiviteit van leef- en woonomgeving a. Het onderzook op het gebied van de versnellertechnoJogje (Hagedoom) richt zich op de ontwikkeling van enkele nieuwe deeltjesversnellers, waaronder een synchrotronstralingsbron, en de besrudering van bundeldynamica. Voor het tweede aspect, bundeldynamica, wordt met name gebruik gemaakt van het Hamilton formalisme voor de btschrijving van deeltjesbanen. Ruimtelading wordt hierbij in de beschouwing betrokken. Het minicyclotron ILEC levert een protonenbundel die naar de centrale schakel- magneet geleid kan worden. De overige nieuwe versnellers zijn aile elektronen- machines, voomamelijk betrekking hebbende op de tookomstige elektronenopslagring en synchrotronstralingsbron Euterpe. De injectleketen van versnellers voor Euterpe bestaat uit een 10 MeV (medische) Iinac gevolgd door een 70 MeV racetrack microtron. Een aparte 5 MeV !inac wordt gereed gemaakl voor algemene beslralingsdoeleinden, waaronder de bestraling van plastics (samenwerking faculteit Scheikundige Technologie) voor o.a. sterkte onderzoek. In de toekomst zal de opsJagring Euterpe naast de synchrotronstralings bronfunctie ook veel mogelijkheden geven voor bundeldynamisch onderzoek, ontwikkeling van speciale 'insertion devices' zoals undulatoren, en onderzoek van vrije-elektronenlasers in het uv gebied. Een 25 MeV racetrackmicrotron wordt de elektronenbron voor de vrije-elektronen laser TEUFEL (san,enwerking met NCLRfUniv. Twente en UCN). b. Voor elementapalyse (De Voigt) zijn vier opstellingen in gebruik: een station voor PIXE, een microbundel met minimale diameter van ca. 3 micrometer voor SPIXE, een verstrooikamer voor RBS en cOlncidente recoil detectie analyse (CERDA) en een channeling opstelling. De RBS en CERDA metingen worden uitgevoerd voor materiaalonderzook in samenwerking met de (vak)groepen Vaste Stof (halfgeleiders en oppervlakte fysica) en Plasmafysica (o.a. koolstof en stikstof deposities) en met de faculteit Chemische Technologie (katalysatoren). In samenwerking met Chemische Technologie wordt onderzook uitgevoerd naar de kinetiek van katalytische reacties met behulp van IIC, 13N en 130 labeling en positron emissie. c. De trend bij de mediscbe diagnostiek (De Gooij) met behulp van radionucliden gaat nog steeds in de richting van diagnostiek gebaseerd op snellopende fysiologische processen, waarvoor steeds nieuwe radiofarmaca nodig zijn. De nadruk blijft liggen op research naar nieuwe radiofarmaca gelabeld met 1231. d. Voor het onderzook aan radioactiviteit vah leef- en woonomgevjng (De Meijer) zullen in samenwerking met de faculteil Bouwkunde projecten worden opgezel die mooten leiden tot een minimale stralingsbelasting t.g.v. de natuurlijke radon activiteit.

10 3. THEORETISCHE NATUURKUNDE TUE.NAT 207.90.32 (vakgroep Theoretische Natuurkunde. NI) Het programma is onderverdeeld in: a. Thearie van de vaste stof b. Theorie van de plasma's en Quanrummechanica c. Theoretische AtoomfysicafQuanl1imelektronica d. Theoretische naruurkunde van industr~l gerichte problemen (Michels) a. TheQrie Van de vaste stof (Van Haeringen) Het onderzook aan de polytypen van SiC wordt voortgezet in die zin dat de GW resultaten voor 3C SiC zullen worden gebruikt in de door ons ontwikkelde matching-procedure ter berekening van de bandstrucruur van willekeurjg polytypen. Volledige GW-berekerungen zullen worden gedaan aan de 2H, 4H en. indien mogelijk, aan de 6H SiC polytypen. Daarbij zal gebruik worden gemaakt van de in Antwerpen uitgevoorde LDA-berekeningen aan deze polytypen. Het onderzoek naar tweede orde correcties (uitgaande boven GW) op de gap van Si zal worden afgerond. Vervolgens zal een studie worden gemaakt van de eerste orde correcties (uitgaande hoven de random phase benadering, RPA) op de polarisatie in Si. Dit zal leiden tot een verbeterde dielektrische matrix. De zelf-consistente GW-berekening aan de een-dimensionale model-halfgeleider zaJ worden herhaald voor een meer realistische elektron-elektron interactie dan voorheen gebruikt is. Een vergelijking zal worden gemaakt met Quanrum-Monte Carlo berekeningen aan ditzelfde gysteem, uitgevoord in Cambridge (UK). b. Theorie van de plasma's en Ouantummechanica (Sluijter, Schep, De Muynck) Op het ~7bied van de vrije-elektronenlaser verricht prof. Schep in samenwerking met prof. SluIJter en dr. De Jagher een srudie naar plasmaprocessen die undulator strukturen kunnen ~enereren voor een FEL. Momenteel is dit onderzook gericht op de ion-ripple laser. Dlt onderzoek sluit aan bij de samenwerking op het gebied van plasmaversnellers en plasma undulatoren tussen het FOM-Instiruut voor Plasmafysica "Rijnhuizen" en het Russian Research Center "Kurchatov Instiruut" te Moskou. Niet-lineaire mndellen voor gewone vloeistoffen en niet-Iineaire vlooistofmndellen voor hete plasma's vertonen grote overeenkomsten in hun mathematische structuren. Dit is de basis. waarop. een samenwerking grooiende is russen de groep van prof. Van Heijst en de theo.fle afdellng van ~t FOM-Instituut voor PJasmafysica "Rijnhuizen". In het huidige stadIUm worden numerteke technieken onderzocht en uitgewisseld en wordt gezocht naar een keuze van onderwerpen waarop de samenwerking zicb zal kunnen concentreren. Hel onderzoek door De Muynck van de gelijktijdige meting van interferentie- en padobservabelen bij neutroninterferentie wordt uitgebreid zodat ook effecten van incoherentie van de invaIJende bundel en tengevolge van de interactie met de absorber in rekening kunnen worden gebracht. He! is de bedooling analoge uitbreidingen te onderzoeken op het gebied van optische interferentie. Daarbij blijft de kwestie van de zgn. "niet-Iokale" correlaties de aandacht houden.

11

Het onderzoek van Kamp inzake het verklaren van de waargenomen TID-activiteit vindt plaats door hel berekenen van de excitatie- en dempingsmechanismen van zwaartegolven. Ionosfeereffecten in de waarnemingen met WSRT zullen hierbij als leidraad worden gebruikt. Ten behoeve van ionosfeer tomografie zal een meetcampagne worden uitgevoerd. De resultaten wilen worden verwerkt met het nieuwe inversie-algoritme. Het onderzoek aan ion-ripples in drie dimensies in plasma's zal worden voortgeret. c. Thearetische AtoomfysicaiQuantume!ektronica (voorheen Ouantumtheorie> (Verhaar) Het is de bedoeling het onderzoek voort te retten aan nieuwe ontwikkelingen op het gebied van het afkoelen van neutrale atomen tot het I'K bereik en lager door middel van laserkoeling en andere koelingsmethoden. Het betrert onderzoek zowel in samenwerking met de experimentele groep van Prof. Beijerinck (GEMINI project) als met andere, voornamelijk Amerikaanse, experimentele groepen. In het bijlOnder gaat de aandacht uit naar de criteria voor het realiseren van macroscopische quantumverschijnselen (Bose-Einstein condensatie), naar botsingen van ultrakoude atomen en daarmee samenhangende nieuwe verschijnselen (bijv. spingolven in het Knudsen-regiem), evenals de rol van botsingen bij het doen van ultrahoge-precisie metingen. Een voorbeeld van dit laatste is de ontwikkeling van een cesium atoomklok met enkele grootte-orden betere precisie dan conventionele atoomklokken. Wij willen werken aan een aantal deelprojecten die dere ontwikkelingen ondersteunen vanuit de theorle. d. Theoretische natuurkunde van industrieel I:erichte probIemen (Michels) Het onderzoek van Michels naar vorming, structuur en eigenschappen van microscopisch wanordelijke materialen zal worden voortgezet, met de nadruk op supramoleculaire ordening in koo)waterstofmengsels, aggregatie van dispersies, en vorming en eigenschappen van geleidende polymere materialen. Nieuwe elementen in het programma wllen zijn: veroudering van gelegeerde systemen en mesoscopische heterogeniteit van intrinsiek geleidende polymeren.

4. SYSTEEM- EN REGELTECHNffiK TUE.NAT 310.95.32 (vakgroep Systeem- en Regeltechniek, NR) (Kok, Preisig) Nieuwe activiteiten wllen worden ontplooid lOOls computer-aided modelling. Op basis van een systematische benadering van modellering van fysisch-chemische processen als rnacroscopische systemen, zal het modelleringsproces efficienter en transparanter worden gemaakt. Problemen lOals modelreductie wilen plaatsvinden in een geprogrammeerde omgeving om zodoende oorzaken van fouten te minimaliseren of te elimineren. Wat betreft de projecten zijn de plannen: I Methodologje experimentele modelbepaling a. In 1995 zal door TNO-TPD en TUEIStevin Centrum gezamenlijk onderzoek worden uitgevoerd op de volgende thema's.: - Constrained Model Predictive Control, MPC - Niet-lineaire identificatie - Neurale netwerken en fuzzy control met als toepassingsgebieden:

12 - Waterzuivering - Flexibele mechanische systemen . Warmte-krachtkoppeling. b. MPC zal verder worden geimplementeerd in de PRIMAUPRIMACS omgeving en getest en geevalueerd, onder meer op een proefproces. c. Het onderzoek om witte modellen, in eerste instantie van mechanische systemen te verbeteren ~et behulp v~n ~urale netwerken za1 worden voortgezet. ' d. ~odel~ormtng en -valtdatie van complexe technische modellen in de chemische tndustne zal verder worden uitgewerkt. e. Binnen hel onderzoek naar modelvorming van rioolwaterwiveringsinstallaties zal identificeerbaarheid van het gehanleerde, zogenaarnde IAWQ Model No. 1 onderwerp van studi: zijn. Op basis hiervan zal onderzocht worden of meetstrategiee~ kunn~~ worden ontwtkkeld waarmee het mogeJijk is dit niet-Iineaire model te tunen aan praktiJkgegevens. f. Onderzoek zal w?rden voortgezet naar regeling van rioolwaterzuiverings-installaties voor vergaande. sttkstofverwijdering, waarbij toepassing van Model Predictive Control verde~ wordt .ultg~we.rkt .. D~arnaast wilen ook de keuze van de regelstrategie en de te gebrUlken opumaltsatlecntena punt van aandacht zijn. II Flexibele automatisering in de procesindustrie In 1995 zal het STW-project "Computerondersteunde receptuur-verbetering in de procesindustrie" per 1 april officieel beeindigd worden. De plannen voor 1995 wat betreft hel STW project zijn: a. Afronding software implementatie. b. Het FRIS-systeem zal verder toegepast en geevalueerd worden in de indusmele omgeving o.a. bij DSM Resins en AVEBE. c. Het geheel zal worden afgerond met een eindverslag. De ac.tiviteiten op het gebied van batch processen wilen op basis van de bestaande expertise verder worden ~itg~bouwd. Dit zal gebeuren in samenwerking met TPD-TNO en met de groep Auto~atlsenng. van de Produktie van prof.dr.ir. I.E. Rooda ( vakgroep WPA van de facultelt Werktulgboowkunde). Specifieke onderwerpen die momenteel worden overwogen zijn: a. sequential control binnen het theoretische raamwerk van event-discrete systems met • nadruk op modellering van hybride systemen b. multi-Ie~el optimalisatie van produktiesystemen op superviserende en logisti;ke niveaus (schedulmg, vooraadbeheer, distributie) c. niet-Iineaire regeling d. safety & hazard related control e. on-line reconstructie van niet direkt meetbare procesinfonnatie lOals concentraties van complexe chemische verbindingen. III Diverse sYSteem- en regeltechnjsche onderwerpen Invulling van dit project wordt opnieuw bekeken.

13 5.

TRANSPORT VAN MASSA, IMPULS EN ENERGIE TUE.NAT 202.90.32 (vakgroep Transportfysica, NT)

Het a. b. c. d.

onderzoek van het programma is onderverdeeld in Turbulentie en Werveldynamica Gasdynamica en Aero-akoestiek Microhydrodynamica in Reterogene media Andere velden van onderzoek

a.

Turbulentie en Werve1dvnamica (Van Reijst)

Op het gebied van turbulente pijpstroming wordt het werk voortgezet in een nieuw project

in samenwerking met Prof. Nieuwstadt (TUD) in het Kader van het Burgerscentrum. Doel is studie van het gecombineerde effect van swirl en een vernauwing. Nadat de opstelling gereed gemaakt is voor het meten aan contracties zal bij een aantal verschillende swirlgetallen in de orden van 1 a 2 bet effect op de turbulente grootheden geanalyseerd worden. Daarnaast zal rowel in Delft als Eindhoven rekenwerk gedaan worden t.b.v. de modelvorming. In het Kader van de studie van haarspeldwervels wilen de metingen uitgebreid worden met wandschuifspanningsopnemers en zal vooral gekeken worden naar relatieve verschillen die ontstaan t.g.v. van variaties in de omstandigheden. Dit laatste vooral gericht op studie van de wandwrijving. Met het gereedgekomen prototype van een 48-kanaals sensur kan belangrijke kwantitatief ruirntelijk inzicht gekregen worden in de structuur van de turbulente grenslaag. Wat betreft de universele ldeinschalige structuur van turbulentie ligt nu de nadruk op het begrijpen van eindige-grootte effecten. Ret werk aan wervelstructuren in roterende en gestratificeerde stromingen wordt gecontinueerd, en er zullen experimenten worden opgezet waarin 2D-wervels in shear/strain-velden en wervelriogen in roterende vloeistoffen in detail kunnen worden bestudeerd. Numerieke studies van diverse aspecten van werveldynamica krijgen verhoogde aandacht. In het Kader van een nieuw promotieproject wordt tevens begonnen met een gedetaiUeerde studie van zelforganisatieverschijnselen in 2D-stromingen, zowel theoretischlnumeriek als experimenteel. Het onderzoek aan spin-up zal worden afgerond met de promotie van Van de Konijneoberg. In een nieuw NWO-project zal de schaal van het experiment voor wanordelijke Faraday golven belangrijk vergroot worden. Het project 'Chaos in Fusieplasma's' concentreert zich nu op diffusie in chaotische Ramilton-systemen. Tenslotte wordt er in het NWOproject 'Beinvloeding van Chaos' gekeken naar eenvoudige chaotische systemen die zwak wisselwerken met hun omgeving. b. Gasdynamica en Aero-akoestiek (Van Dongen) De eerste fase van het experimentele onderzoek naar nucleatiesnelheden in mengsels van koolwaterstoffen zal worden afgesloten met de promotie van Looijmans. De invloed van de totaaldruk op de kemvormingssnelheid van water zal worden bepaald in het drukbereik van 1-40 bar. Een begin wordt gemaakt met de bestudering van mUlti-cornponent nucleatie. Een experimentele methode wordt verder ontwikkeld en beproefd om uit

14 continue expansies kwantitatieve gegevens over het nucleatiegedrag af te leiden. De supersone expansiestroming met condensatie wordt numeriek en expenmenteel verder onderzocht. Ret onderzoek aan de aero-akoestiek van interne stromingen wordt voortgezet met als belangrijkste aandachtspunten: instationaire wervelafschudding (STWITUO), menselijke spraakproductie (IPO), geluidsproductie door condensatie. De vertikale 2-fasen schokbuis wordt weer operationeel gemaakt en de akoestische stapresponsie van verschillende poreuze materialen zal worden bepaald. c. MicrobydrodYnamjca en Heterogene Media (P. Schram) In het Kader van het project 'deeltjes in stromingen' zal verder worden gewerkt aan een kinetische theorie voor suspensies en aan de theoretische bepaling van transportgrootheden in colloidale kristallen, in het bijzonder voor de dispersierelaties van kristalgolven. Ook zal het onderzoek naar de kristallisatie-voorwaarden worden voortgezet. Langs experimentele weg zal diffusie in niet-uniforme stromingen worden onderzocht m.b.v. Iichtmetingen. Het onderzoek aan meerfasenstromingen zal worden gecontinueerd volgens de Iijnen uiteengezet in de projectbeschrijving, waarbij de nadruk Iigt op bevochtingsverschijnselen van vaste niet-ideale vlakken en het dynamisch gedrag van druppels en bellen onder verschillende omstandigheden (w.o. multipele coalescentieprocessen, i.v.m. het mechanisme van fase-inversie in emulsies). De samenwerking met industriiHe en universitaire groepen is multidisciplinair van aard, en zal worden voortgezet. d. Andere velden van on4erzoek In samenwerking met onderzoeksgroepen in Moskou en Kiev zal verder worden gewerkt aan kinetische vergelijkingen ter beschrijving van niet-idea1e plasma's, structuurfactoren in niet-ideale plasma's en vloeibare metalen, zwak niet-ideale Bose-systemen, plasmaturbulentie, stoffige plasma's en expansie van plasmastralen in vacuum. Binnen het thema 'Windenergie, pompen en verbranding' blijft de aandacht voornamelijk geconcentreerd rond het '3S-pomp'-effect (BEG), de systeemanalyse van 'wind electric pumping systems', de aan de TUE ontwikkelde innovatieve ronnepomp, en de dispersie van rook van een Kachel in een gestoten ruirnte met ventilatie. Wat betreft dit laatste onderdeel zal er een experimentele verificatie plaatsvinden van de computer-resultaten. In verband met de vervroegde persionering van twee UD's wilen deze activiteiten medio 1995 worden stopgezet. Ret biostromingsleer-onderzoek word! gecontinueerd vol gens de algemene lijnen aangegeven in de projectbeschrijving.

15 6. GECONDENSERDE MATERIE; FYSICA EN TECHNOLOGIE TUE.NAT 205.90.32 (vakgroep Vaste Stof. NV) Het onderzoek van het programma is onderverdeeld in; a. Fysica van oppervlakken en grenslagen b. Cooperatieve verschijnselen c. Halfgeleiderfysica d. Lage temperaturen a. Fysica van oppervlakken en grenslagen. FOG (Brongersma) Het onderzoek aan Kleine metaaldeeltjes ( Rh. Ru) zal worden voortgezet en worden uitgebreid met STM werk om meer inzicht te verkrijgen in de elektronenstructuur en magnetisch gedrag van deze zeer kleine deeltjes. Dit zal worden gecombineerd met elektronenstructuur berekeningen in samenwerking met Prof.1.E. Inglesfield ( KUN) en MCXD metingen. T.a.v. het optisch ellipsometrisch onderzoek. zal het UV-VIS golflengte gebied ( bestaande UHV-ellipsometer) worden gecomplementeerd met infrarood absorptie onderzoek aan de bovengenoemde kleine metaal deeltjes en aan Au, Ag een-dimensionale structuren op Si(11). Ben nieuw project. frietie op atomaire schaal. is inmiddels gestart. Atomaire frictie aan verschillende metaaloppervlakken en nieuwe potentiele materialen voor frictie zoals. diamant en koolstof-nitride zullen worden onderzocht in combinatie met mo!eculaire dynamica berekeningen. Voor wat het SPA-LEED onderzoek betreft zal het bestuderen van de groei van Au op Ag(1lO) worden voortgezet en worden uitgebreid met een groei studie van Ag op Ag(l10). De invloed van geadsorbeerd zuurstof ( en aodere gassen) op deze groeiprocessen zal nader worden onderzocht. De ALE apparatuur zal dit jaar worden getest en verscheidene systemen zullen worden gegroeid onder andere Cu op Alz0 3.• Oppervlakte technieken zeals LEIS en AFM zullen bij de karakterisatie van de gegroeide lagen worden gebruikt. De nieuw ingebouwde azimuth selector in de EARiSS zal worden getest. en zal worden ingezet bij de nieuwe experimenten naar oppervlakte structuur en samenstelling van bimetallische eenkristaloppervlakken. In de ERiSS za! het onderzoek naar segregatie/alloy gedrag van k1eine bimetallische clusters worden voortgezet. Daarnaast zal er in samenwerking met de faeulteit scheikunde een start gemaakt worden met het onderzoek naar polymeer opperviakken.

b. Cooperatieve Verschijnselen, MO (De Jonge) Het onderzoekprogramma voor 1995 van de groep cooperatieve verschijnselen kan als voigt worden samengevat; Het onderzoek aan de flux dynamica in hoge Tc keramische supergeleiders zal naar verwachting worden afgerond met een onderzoek naar de vorm van de vortices in Bi-

16 2212 eenkristallen met behulp van transportmetingen in de zegenaamde fluxtransformator geometrie. Het onderzoek op het gebied van verdunde magnetische halfgeleiders zal worden geconcentreerd op de interactie tussen de magnetische impurities en geleidingselectronen middels ESR experimenten in afhanke\ijkbeid van bandenstructuur. De grootste onderzoeksinspanning zal gericht zijn op artificiiHe (nano) structuren en multilagen. Het onderzoek naar oscillaties. fase en sterkte van interlaag interacties in metalen zal worden gecontinueerd in het bijzonder in relatie tot modeJberekeningen gebaseerd op het "potentiaaJ landschap" voor spin-up en spin-down gepolariseerde electronen. Ook de ontwikkeling van spin-valve magnetische sensoren worden gecontinueerd (STW project) met het accent op de typisch applicatie gerichte aspecten. Dit onderzoek is ook onderdeel van het EEG ESPRIT-project dat gedurende het komend jaar wordt afgesloten met de ontwikkeling van een prototype leeskop. Gedurende het komende jaar zal via alternatieve electro depositie methoden getracht worden metallische multilaag draden te prepareren. Het onderzoek aan gelaagde oxidische systemen (STW project) zal worden gecontinueerd met nadruk op preparatie en karakterisering. anisotropic en magnetoweerstandseffecten. e. Halfgeleiderfvsica (Wolter) In 1995 zal het lopende programma in grote lijnen worden voortgezel. Dit betreft ook het onderzoek aan zonnecellen. In het jaarwerkplan van het lOP-Electro-optics zal de nadruk Iiggen op onderzoek op nieuwe materialen en nieuwe groeitechnieken voor integratie vall componenten zeals lasers en golfgeleiders. Door een recenteiijk gehonoreerd FOM-project zal het STM-onderzoek met een nieuwe promovendus worden gelntensiveerd. Oit onderzoek zal samen met IBM-Ziirich worden uitgevoerd. Het is een van de doelen een directe relatie tussen de groeiparameters en de donor- cq acceptorconcentratie en verdeling te onderzoeken. Door STW is er recentelijk een grool project voor GaN gehonoreerd. Dit onderzoek beoogt de groei van materialen voor blauwe lasers. Het wordt samen met POC (Philips) uitgevoerd. Ook onderzoek aan optische en geleidende polymeren zal worden gestimuleerd. Binnen de onderzoekschool COBRA zal de samenwerking met de overige participerende groepen worden versterkt.

d. Lage temperaturen (De Waele) In grote \ijnen is het programma voor 1995 een voortzetting van het voorgaande jaar. De technische component is versterkt met name door het opstarten van de ontwikkeling van koelmachines a's de pulsbuis en de thermo-akoestische koeler. De grote mengkoeler is ingezet bij de adiabatische expansie van lHe in 4He. Ais de resultaten bevredigend zijn zal de methode worden gelmplementeerd in een kemdemagnetisatie-opstelling. Hienoe bestaan contacten met Leiden en Bayreuth (Duitsland) om e.e.a. uit te voeren in het kader van een EEG-project (large facilities). Hel onderzoek aan 'elektronen aan een heliumoppervlak', wordt voortgezet mede in het

17 kader van de door NWO gesteunde samenwerldng met Kharkov en een Europees netwerk (ERBCHRXCT930374). Het accent zaI komen te Jiggen op onderzoek aan elektronen op dunne films van superfluJde helium boven een substraat met gestructureerde elektroden.

7.

FYSISCHE INFORMATICA (vakgroep Fysische Informatica, NF)

Het onderzoek van bet prograriJ.ma is onderverdeeld in: a. Fysisch techniscbe informatieverwerking, FTI b. Klinisch fysische meettechnieken, KFM a. Fysisch technische informatieverwerking, FTI (Kopinga) Het onderzoek binnen de werkeenheid FTI bebelst bet ontwikkelen van gegevensverwervings en -verwerkingsstrategieen waarmee zonodig de klassieke werkwijze: eerst meten en opslaan, dan analyseren en presenteren, doorbroken kan worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van real-time pipelining en impliciet dan wei expliciet parallellisme, zowel in de meetmodulen als in de hardware en software. Verder wordt een programmeeromgeving ontwikkeld, waarmee deze concepten ondersteund en real-time getest kunnen worden. De nadruk Iigt op een integrate aanpak van het experiment, de keuze van de hardwarearchitectuur en de opzet van de software. De werkeenheid vormt het wetenschappelijk kader waarbinnen de werkzaamheden van de bedrijfsgroep laboratoriumautomatisering, BL. worden verricht. De lopende onderzoekprojecten zullen in 1995 worden gecontinueerd. Relatief veel inspanningen zullen hierbij gericht zijn op het onderzoek naar de vochthuishouding in poreuze materialen. Voor de ontwikkeling van de benodigde hardware en systeemsoftware zal o.a. gebruik gemaakt worden van de bij de Bedrijfsgroep Laboratoriumautomatisering aanwezige expertise. Met name valt hierbij te denken aan de ontwikkeling van een gei'ntegreerde Multiscaler/Analog Signal Recorder, een Dual Sub Bus Controller en een PhyBUS-DSP module. Hiemaast zal aandacht besteed worden aan de koppeling van PhyDAS systemen aan (zeer) snelle Local Area Netwerken, zoals Ethernet of FDOl, alsmede aan de on-line visualisatie van (grote hoeveelheden) meetgegevens. Projecten binnen de faculteit: Scanning microbundel experimenten (ND) Zeer snelle infrarood ellipsometrie (ND) Symhetische grenslaag-experimenten (NT) Coherente NMR spin-echo metingen (NV) Projecten ism. andere faculteiten: Gedistribueerde real-time operating systems (Wsk&I) ImpJementatie EPEP op EMPS kernel (Wsk&I) Electronisch geregeld LPG doseringssysteem (W) Metingen aan draagconstructies van gebouwen (B) Vochthuishouding in poreuze materialen (B) Modulair Digitaal Signaal Processor systeem (E)

18 Projecten ism. andere Instituten: Informatievoorzienningssysteem voor Neonatologisch onderzoek (SJZ) Gedistribueerde computersystemen tbv. fysische experimenten (FOM Rijnh.) b. Klinisch fysische meettechnieken. KFM (Wijn) In 1994 heeft de formele inbedding plaatsgevonden van de vaste medewerkers van de ~Ude werkgroep KFM binnen de vakgroep NF. De kernactiviteiten op het gebied van de Klinisch Fysische Meettechnieken vormen daarmee als werkeenheid KFM een essentieel onderdeel van deze vakgroep. De oude werkgroep KFM is daarna opgeheven. Het hoofdthema van het KFM-onderzoek is: Haemodynamica van bloedstroming in grote vaten. Enerzijds worden in nauwe samenwerking met de RL te Maastricht de resultaten geanalyseerd van ultrageluidmetingen aan grote perifere vaten. Anderzijds wordt Onderzoek opgezet in samenwerking met het St. Joseph Ziekenhuis te Veldhoven en Philips Medical Systems te Best, dat er op is gericht om met behulp van magnetische resonantie angiografie informatie te verkrijgen over bloedstroming in grote vaten die ook diep in het Iichaam geJegen zijn. Daarbij wordt er naar gestreefd het onderzoek uit te breiden naar vaten met de kleinst mogeJijke diameters. In 1995 zal een AIO-4 worden ingezet om dit onderzoek gestalte te geven op de nieuwe MRI-apparatuur van het St. Joseph Ziekenhuis. Het onderzoek op hel gebied van medische beeldbewerkingstechnieken zal in 1995 worden voortgezet. Naast dit kemonderzoek zullen een aantal klinisch fysici in bet kader van hun opJeiding in diverse ziekenhuizen bezig zijn met onderzoekthema's zoals: Bei'nvloeding van urodynamische parameters, gebruikroakend van bet EMG van het onderbekken. Toepassing van een bewakingssysteem rondom open hart operaties

8.

DIDAKTIEK NATUURKUNDE ruE. NAT (vakgroep Didaktiek Natuurkunde, NO) (Verkerk) Het onderzoek naar bet onderwijs van de faculteit gekoppeld aan onderwijstaken zal voortgezet worden, evenals onderzoek naar het onderwijs in de natuurkunde in het kader van de lerarenopleiding. In het onderzoek naar hel prakticumcurriculum in de bovenbouw havo en vwo zal gezochl worden naar mogelijkbeden voor samenwerking om bet onderzoek voortgang te laten vinden. Er zullen relaties gelegd worden met bet onderzoek ·probleemoplossen". Met betrekking tot hel projekt "probJeemoplossen" in bet natuurkunde-onderwijs zal verder onderzoek gedaan worden aan leertaken ter verwerving van kwalificerende probleemoplossingsvaardigbeden. Doel is te komen tol een uitgebalanceerd onderwijspakket van concreet lesmateriaal zowel bruikbaar in het middelbaar als in bet hoger onderwijs. Het onderzoek naar de houding van natuurkundedocenten ten aanzien van meisjes en jongens en de rol die zijn spelen bij de pakketkeuze zal afgerond worden. In het kader van 'Veldwerk' zal verder gezocht worden naar mogelijkheden om technische toepassingen in te brengen in het natuurkundeonderwijs op de middelbare schooL Ook zal fysisch onderzoek zoals dat pJaatsvindt aan ooze faculteit 'vertaald' worden naar het middelbaar onderwijs.

18

17 kader van de door NWO gesteunde samenwerking met Kharkov en een Europees netwerk (ERBCHRXCT930374). Het accent zaI komen te Jiggen op onderzoek aan e1ektronen op dunne films van superfluide helium boven een substraat met gestructureerde elektroden.

7.

FYSISCHE INFORMATICA (vakgroep Fysische Informatica, NF)

Het onderzoek van het programma is onderverdeeld in: ". Fysiscb techniscbe informatieverwerking, FTI b. Klinisch fysische meettechnieken, KFM a. Fysiscb techniscbe informatieverwerking. FTI (Kopinga) Het onderzoek binnen de werkeenbeid FTI bebelst bet ontwikkelen van gegevensverwervings en -verwerkingsstrategieen waarmee zonodig de klassieke werkwijze: eerst meten en opslaan, dan analyseren en presenteren. doorbroken tan worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van real-time pipelining en impliciet dan wei expliciet parallellisme. zowel in de meetmodulen als in de hardware en software. Verder wordt een prograrnmeeromgeving ontwikkeld. waarmee deze concepten ondersteund en real-time getest kunnen worden. De nadruk ligt op een integrale aanpak van het experiment, de keuze van de hardwarearcbitectuur en de opzet van de software. De werkeenbeid vormt bet wetenschappelijk kader waarbinnen de werkzaambeden van de bedrijfsgroep laboratoriumautomatisering. BL, worden verricht. De lopende onderzoekprojecten zullen in 1995 worden gecontinueerd. Relatief veel

inspanningen zulle:: bierbij gericht zijn op het onderzoek naar de vochthuishouding in poreuze materialen. Voor de ontwikkeJing van de benodigde hardware en systeemsoftware zal o.a. gebruik gemaakt worden van de bij de Bedrijfsgroep Laboratoriumautomatisering aanwezige expertise. Met name val! hierbij Ie denken aan de ontwikkeling van een geintegreerde Multiscaler/Analog Signal Recorder, een Dual Sub Bus Controller en een PhyBUS-DSP module. Hiernaast zal aandacht besteed worden aan de koppeling van PhyDAS systemen aan (zeer) snelle Local Area Netwerken, zoals Ethernet of FDDl, alsmede aan de on-line visuaJisatie van (grote hoeveelbeden) meetgegevens. Projecten binnen de faculteit: Scanning microbundel experimenten (ND) Zeer snelle infrarood ellipsometrie (ND) Syntbetiscbe grenslaag-experimenten (NT) Coherente NMR spin-ecbo metingen (Ny) Projecten ism. andere faculteiten: Gedistribueerde real-time operating systems (W sk&I) Implementatie EPEP op EMPS kernel (Wsk&l) Electroniscb geregeld LPG doseringssysteem (W) Metingen aan draagconstructies van gebouwen (B) Vocbthuishouding in poreuze materialen (B) Modulair Digitaal Signaal Processor systeem (E)

Projecten ism. andere Instituten: Informatievoorzienningssysteem voor Neonatologiscb onderzoek (SJZ) Gedistribueerde computersystemen tbv. fysiscbe experimenten (FOM Rijnb.) b. Klinisch fysiscbe meettechnieken. KFM (Wijn) In 1994 heeft de formele inbedding plaatsgevonden van de vaste medewerkers van de ou?~ werkgr?ep KFM binne~ de vakgroep NF. De kernactiviteiten op bet gebied van de Khmsch Fyslsche Meettecbmeken vowen daarmee als werkeenbeid KFM een essentieel onderdeel van deze vakgroep. De oude werkgroep KFM is daarna opgebeven. Het hoofdthema van het KFM-onderzoek is: Haemodynamica van bloedstroming in grote vaten. Enerzijds worden in nauwe samenwerking met de RL Ie Maastricht de resultaten geanalyseerd van ultrageluidmetingen aan grote perifere vaten. Anderzijds wordt onderzoek opgezet in samenwerking met het St. Joseph Ziekenbuis te Veldhoven en Philips ~edical Systems te Best, dat er op is gericht om met behulp van magnetische n:so~ntle angiografie informatie te verkrijgen over bloedstroming in grote vaten die ook dlep m het lichaarn gelegen zijn. Daarbij wordt er naar gestreefd bet onderzoek uit te breiden naar vaten met de kleinst mogeJijke diameters. In 1995 zal een AlO-4 worden ingezet om dit onderzoek gestalte te geven op de nieuwe MRI-apparatuur van het St. Josepb Ziekenbuis. Het onderzoek op bet gebied van mediscbe beeldbewerkingstechnieken zal in 1995 worden voortgezet. Naast dit kernonderzoek zullen een aantal klinisch fysici in bet kader van bun opleiding in diverse ziekenbuizen bezig zijn met onderzoektbema's zoals: Beinvloeding van urodynamiscbe parameters, gebrui.kmakend van bet EMG van bet onderbekken. Toepassing van een bewakingssysteem rondom open hart operaties

8.

DIDAKTIEK NATUURKUNDE TUE.NAT (vakgroep Didaktiek Natuurkunde. NO) (Verkerk) Het onderzoek naar bet onderwijs van de faculteit gekoppeld aan onderwijstaken zal voortgezet worden, evenals onderzoek naar het onderwijs in de natuurkunde in bet leader van de lerarenopleiding. In bet onderzoek naar het prakticumcurriculum in de bovenbouw bavo en vwo zal gezocbt ,",:orden naar mogeIijkheden voor samenwerking om bet onderzoek voortgang te laten vmden. Er zullen relaties gelegd worden met bet onderzoek "probleemoplossen". Met betrekking tot het projekt "probleemoplossen" in het natuurkunde-onderwijs zal verder onderzoek gedaan worden aan leertaken ter verwerving van kwalificerende problee~oplossingsvaardigbeden. Doe) is te komen tOI een uitgebalanceerd onderwlJspakkel van concreet lesmateriaal zowel bruikbaar in het middelbaar als in bet hoger onderwijs. ~et onderzoek naar de houding van natuurktmdedocenten ten aanzien van meisjes en Jongens en de rol die zijn spelen bij de pakketkeuze zal afgerond worden. In bet leader van 'Veldwerk' zal verder gezocbt worden naar mogeJijkbeden om techniscbe toepassingen in te brengen in het natuurkundeonderwijs op de middelbare school. Ook zal fysisch onderzoek zoals dat plaatsvindt aan ooze facu)teit 'vertaald' worden naar bet middelbaar onderwijs.

19 9.

NATUURKUNDE EN SAMENLEVING TUE.NAT 314.95.32 (werkgroep Natuurkunde en Samenleving, N&S) (Van der Sijde) Voor de nabije toekomst zijn een aantallijnen van aktiviteiten te ooderscheiden: 1) Het binnenkort opstarten van de promotieplaats van NenS met als onderwerp de energieproblematiek, met name fotovoltaische ceJlen. 2) Studie in het kader van de kembe- en ontwapening, mede gevoed door scripties in het kader van het vak Techniek Vrede en Veiligheid. Deze studie is gelieerd aan kontakten met het Instituut Clingendael. Pugwash en dienstverlening in Nederland. Het uitgeven van een boek vindt plaats in februari 1995. 3) In het kader van het Centre of Arms Control and Verification Technology van Van der Graaf (per 1 november 1993 verbonden aan onze faeulteit) worden aktiviteiten ontplooid over een breed gebied. met toespitsingen op VN vredesoperaties (VdG is lid van de desbetreffende VN eommissie) en eonventionele ontwapening. 4) In de toekomst zat verkend worden of zinvol een projekt gestart kan worden over de milieuproblemen ten gevolge van militair nucleair afva!. Dit is een groot probleem in zowel de VS als de vroegere Sovjetunie. fae. N. 1995.04.13