SUPPLEMENTEN TIJDENS KANKERTHERAPIE

SUPPLEMENTEN TIJDENS KANKERTHERAPIE

EEN GIDS VOOR PATIENTEN


Deze Gids werd opgesteld door het Antikankerfonds om patiënten die net de diagnose kanker kregen, alsook hun familie, te helpen. We raden de patiënten aan om steeds hun arts te raadplegen. De informatie in deze gids is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en dient uitsluitend voor informatieve doeleinden. Meer informatie over het Antikankerfonds: www.antikankerfonds.org Woorden die met een sterretje* zijn aangeduid, worden achteraan dit document uitgelegd.

Dit document werd opgesteld door het Antikankerfonds. De informatie in dit document is louter informatief en vervangt geen medische consultatie. Het document is enkel bestemd voor persoonlijk gebruik en mag op geen enkele manier worden aangepast zonder schriftelijke toestemming van het Antikankerfonds of verspreid worden zonder het Antikankerfonds als bron te erkennen. (okt 2013)

1



INHOUDSTAFEL

DEFINITIE VAN SUPPLEMENTEN ..........................................................................................................3 1

2

SUPPLEMENTEN VERSUS MEDICIJNEN.........................................................................................4 1.1

Kwaliteit ..............................................................................................................................4

1.2

Veiligheid ............................................................................................................................4

1.3

Werkzaamheid ....................................................................................................................5

1.4

Onderzoek ...........................................................................................................................7

VOEDINGSSUPPLEMENTEN .........................................................................................................8 2.1

Vitaminen, sporenelementen* en micronutriënten* tijdens chemotherapie .......................8

3

ANTIOXIDANTEN ....................................................................................................................... 10

4

IMMUUNSTIMULERENDE KRUIDEN ........................................................................................... 11

6

5.1

Evidentie ........................................................................................................................... 13

5.2

Veiligheid .......................................................................................................................... 14

WOORDENLIJST ......................................................................................................................... 15

Deze leidraad werd geschreven door Klara Rombauts (het Antikankerfonds) en werd nagelezen door Prof. Emeritus Arnold Vlietinck en Dr. Marleen Finoulst.


2



DEFINITIE VAN SUPPLEMENTEN Een supplement is per definitie bedoeld om de voeding te supplementeren (aan te vullen) wanneer dat nodig is. In een evenwichtige voeding zijn alle essentiële voedingsstoffen (vitaminen, mineralen, vezels, aminozuren, suikers en vetzuren) voldoende aanwezig. In veel gevallen is de voeding echter niet helemaal evenwichtig. Vaak is de inname van alle essentiële voedingsstoffen onvoldoende. In dat geval is aanvulling of suppletie nodig. In bredere zin kan een supplement ook heilzame componenten aanbrengen die de algemene gezondheid of levenskwaliteit kunnen verbeteren. Cafeïne, een substantie uit koffie- en colaplanten, is een voorbeeld van zo’n gunstige component. Van cafeïne wordt beweerd dat het de cognitieve prestaties (denken, interpreteren, waarnemen, herinneren) stimuleert bij ouderen. Een supplement kan nooit de uitkomst van een ziekte veranderen, tenzij de ziekte wordt veroorzaakt door een tekort aan een bepaalde voedingsstof. Een voorbeeld is scheurbuik dat veroorzaakt wordt door een gebrek aan vitamine C. Scheurbuik kwam in vroegere eeuwen vooral voor bij matrozen die lange tijd op zee verbleven en geen toegang hadden tot vers fruit of groenten. Het aanbod aan supplementen die beweren therapeutische eigenschappen tegen kanker te hebben, is bijzonder groot. Deze producten zijn erg populair bij kankerpatiënten die regelmatig supplementen gebruiken in een poging hun prognose te veranderen. Over het algemeen nemen mensen ze om verschillende redenen in. Mogelijke supplementen zijn:    

Kruidengeneesmiddelen verkocht als supplementen waarvan beweerd wordt dat ze kanker kunnen bestrijden Antioxidanten* die cellen beschermen tegen oxidatieve schade* Supplementen die het immuunsysteem* (afweersysteem) zouden versterken of ontstekingsremmend zouden zijn Supplementen waarvan beweerd wordt dat ze de effecten van conventionele* behandelingen verbeteren

Het is belangrijk om de verschillen te kennen tussen een supplement en een medicijn. Dit voorkomt verwarring bij de aankoop van supplementen. De belangrijkste verschillen worden verderop in deze gids toegelicht. Homeopathie wordt niet besproken in deze gids. Bij homeopathie wordt het actieve bestanddeel verdund in alcohol of water tot op het punt dat er geen originele bestanddelen overblijven. Supplementen bevatten een bepaald aantal van één of meerdere soorten actieve bestanddelen. Het vermeend werkingsmechanisme van homeopathie is gebaseerd op deze actieve bestanddelen. Bij homeopathie gaat men er van uit dat de therapeutische werking verhoogt door het verdunnen en schudden. U kan een samenvatting over homeopathie vinden op http://www.antikankerfonds.org/nl/therapies/homeopathie. Dit document werd opgesteld door het Antikankerfonds. De informatie in dit document is louter informatief en vervangt geen medische consultatie. Het document is enkel bestemd voor persoonlijk gebruik en mag op geen enkele manier worden aangepast zonder schriftelijke toestemming van het Antikankerfonds of verspreid worden zonder het Antikankerfonds als bron te erkennen. (okt 2013)

3


Als u vragen heeft over [email protected].

1 1.1

een

bepaald

supplement,


neem

dan

contact

op

via

SUPPLEMENTEN VERSUS MEDICIJNEN Kwaliteit

Geneesmiddelen of medicijnen worden verplicht vervaardigd volgens de regels van Good Manufacturing Practices (GMP). Dit betekent dat ze geproduceerd worden onder zorgvuldig gecontroleerde omstandigheden en verpakt met volledige informatie over de beste dosis en een schema voor inname. De bijsluiter moet ook een lijst bevatten met alle gekende nevenwerkingen, tegenindicaties (omstandigheden waaronder het gebruik van het medicijn niet toegelaten is) en mogelijk onveilige interacties met andere geneesmiddelen. De samenstelling van een geneesmiddel, zowel de initiële ingrediënten, de tussenproducten als het eindproduct, wordt streng gecontroleerd. Supplementen moeten worden vervaardigd volgens HACCP-normen. HACCP staat voor Hazard Analysis and Critical Control Points. Met dit systeem worden alle chemische, biologische en fysische gevaren in de voedingsindustrie opgespoord en aangepakt. Dat houdt onder andere in dat er controles op een eventuele besmetting plaatsvinden en dat de fabrikant strenge hygiënische procedures moet volgen tijdens het productieproces. Het belangrijkste verschil tussen GMP en HACCP is dat er in het geval van supplementen geen controle van het eindproduct vereist wordt. Dat betekent dat de aanwezigheid van een minimale en maximale toelaatbare hoeveelheid werkzame stof (of stoffen) in het eindproduct niet gegarandeerd is. Bij geneesmiddelen is die controle wel verplicht. Bovendien hoeft de stabiliteit van supplementen niet gecontroleerd te worden (blijft het supplement stabiel tot de vervaldatum en/of bij hogere temperatuur en een welbepaalde luchtvochtigheidsgraad?), wat wel wordt opgelegd aan de producenten van geneesmiddelen.

1.2

Veiligheid

Er zijn verscheidene risicofactoren verbonden aan het gebruik van supplementen, waar consumenten zich bewust van dienen te zijn. Supplementen gekocht via een onbekende bron (zoals een groot deel van de producten die op internet worden aangeboden) kunnen besmet zijn met ziektekiemen, pesticiden, toxines*, giftige zware metalen of restanten van oplosmiddelen. Ze kunnen ook meer of minder, of zelfs helemaal geen, van de vermeende stof bevatten dan vermeld in de productinformatie. Sommige kruidensupplementen bleken zelfs medicijnen te bevatten. Het spreekt voor zich dat de eerder genoemde kwaliteitsproblemen van het product ernstige gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid van de patiënt of andere consumenten. Een apotheker is verantwoordelijk voor de supplementen die hij of zij verkoopt. De koper is, daarentegen, zelf verantwoordelijk voor het supplement dat hij/zij online heeft aangeschaft. Dit document werd opgesteld door het Antikankerfonds. De informatie in dit document is louter informatief en vervangt geen medische consultatie. Het document is enkel bestemd voor persoonlijk gebruik en mag op geen enkele manier worden aangepast zonder schriftelijke toestemming van het Antikankerfonds of verspreid worden zonder het Antikankerfonds als bron te erkennen. (okt 2013)

4



Het is erg belangrijk om uw apotheker te informeren over de medicijnen die u inneemt, omdat nadelige interacties met conventionele geneesmiddelen niet uitgesloten zijn. “Mijn apotheker verkoopt het supplement dat ik wens niet. Hoe kan ik producten van goede kwaliteit onderscheiden van verdachte producten?” De betrouwbaarheid van een supplement is moeilijk in te schatten. Houd bij de aankoop het volgende in gedachten:   

1.3

Een betrouwbare leverancier zal de contactgegevens van de fabrikant van het supplement duidelijk vermelden op de productverpakking, de bijsluiter of op zijn website. Er moet duidelijke informatie over de inhoud van het supplement voorhanden zijn. Vertrouw nooit 'geheime' kruiden of combinaties daarvan. Vertrouw nooit beloftes over genezing. Zogenaamde wonder-medicijnen bestaan niet en als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat waarschijnlijk ook.

Werkzaamheid

Voordat een medicijn op de markt kan verschijnen, heeft het een procedure doorlopen van klinische studies op mensen die een positief effect hebben aangetoond ten opzichte van een placebo of ten opzichte van de standaardbehandeling. Deze studies werden ook nagekeken door de regelgevende agentschappen om een goedkeuring te evalueren en zijn daarom betrouwbaar. Er bestaan enkele klinische studies met voedingssupplementen bij kanker, maar deze zijn zeldzaam en hebben niet dezelfde omvang als de klinische studies die uitgevoerd werden met geregistreerde geneesmiddelen. Bijgevolg zijn de beweringen aangaande supplementen vaak onjuist of overdreven. In dit hoofdstuk zal het verschil tussen de beweringen over supplementen in de V. S. en de E.U. apart uitgelegd worden, aangezien de regelgeving verschillend is op beide continenten.

A. De situatie in de VS In de Verenigde Staten worden kruiden en supplementen geclassificeerd als een subcategorie van voeding in de Dietary Supplement Health en Education Act (DSHEA). In tegenstelling tot geneesmiddelen, moeten kruiden en supplementen geen formeel goedkeuringsproces ondergaan. De gezondheidsbeweringen over producten uit deze subcategorie kunnen gemakkelijk verkeerd geïnterpreteerd worden. Fabrikanten van voedingssupplementen mogen vier soorten claims op de etiketten van hun producten zetten. 

Voedingsclaims: uitspraken over algemene effecten van voedingssupplementen, vitaminen en mineralen op ziekten waarvan bekend is dat ze worden veroorzaakt door onevenwichtige voeding. Bijvoorbeeld, "vitamine C voorkomt scheurbuik". De consument moet voor zichzelf het risico op het krijgen van scheurbuik afwegen tegenover mogelijke risico's van het supplement zelf.


5


 




Claims van welzijn: uitspraken als "verhoogt het algemeen welzijn". Claims over gezondheidsbevorderende substanties: uitspraken over wetenschappelijk bewezen voordelen van bepaalde stoffen op de gezondheid. Bijvoorbeeld, een risicoreductie claim zoals "foliumzuur in de zwangerschap vermindert de kans op open ruggetje bij het ongeboren kind " behoort tot deze categorie. Structuur/ functie claims: Veelbesproken en verwarrende claims voor de consument. Het betreft beweringen over de effecten van voedingssupplementen op normale structuren of functies van het lichaam en op de groei. Van voedingssupplementen mag niet beweerd worden dat ze een ziekte kunnen behandelen.

Amerikaanse etiketten moeten de volgende disclaimer bevatten: "Deze verklaring is niet geëvalueerd door de Food and Drug Administration. Dit product is niet bedoeld voor diagnose, behandeling, genezing of voorkoming van ziektes." Daarmee wijst de Amerikaanse overheid alle verantwoordelijkheid bij verkeerd gebruik af.

B. De situatie in de EU Sinds 30 april 2011 moeten alle gezondheidsclaims voor supplementen in de Europese Unie worden geëvalueerd en aanvaard worden door de EFSA (European Food Safety Authority). Om aanvaard te kunnen worden, moeten de gezondheidsbeweringen ondersteund worden door wetenschappelijk bewijs en duidelijk zijn. Als gevolg van deze nieuwe wetgeving moeten veel fabrikanten in de komende jaren de gezondheidsclaims op de verpakking van hun producten verwijderen, anders wordt het supplement van de markt gehaald. Kruidengeneesmiddelen die al minstens 30 jaar (waarvan ten minste 15 jaar in een EU-land) in omloop zijn, kunnen worden geregistreerd dankzij de procedure ‘traditioneel gebruik’. Dankzij de richtlijn 2004/24 EC zijn consumenten zeker dat ze een traditioneel kruidengeneesmiddel kopen dat voldoet aan alle veiligheidsnormen en waarvan de werkzaamheid geaccepteerd is op basis van 30 jaar gebruik. Voorheen was het erg moeilijk om te weten of u een geneesmiddel zonder voorschrift kocht dan wel een supplement met een lagere kwaliteitsgarantie. Producten met een bewezen significant effect op het verloop van een ziekte worden beschouwd als een geneesmiddel. In de Verenigde Staten gebeurt de regelgeving voor medicijnen door de Food and Drug Administration (FDA) en in de Europese Unie door de European Medicines Agency (EMA). In Europa hebben de afzonderlijke landen ook nog steeds een overheidsinstantie voor de registratie van geneesmiddelen. Geneesmiddelen moeten aan strikte regels voldoen en moeten een volledige MA verkrijgen (d.i. een vergunning om het geneesmiddel te verkopen). Supplementen verkocht via internet waarvan wordt beweerd dat ze kanker kunnen genezen, zijn zonder uitzondering vals en onwettig. Als van een product beweerd wordt dat het in staat is om de uitkomst van een ziekte te veranderen, is het per definitie een medicijn en moet het als dusdanig geëvalueerd en goedgekeurd worden. Dit document werd opgesteld door het Antikankerfonds. De informatie in dit document is louter informatief en vervangt geen medische consultatie. Het document is enkel bestemd voor persoonlijk gebruik en mag op geen enkele manier worden aangepast zonder schriftelijke toestemming van het Antikankerfonds of verspreid worden zonder het Antikankerfonds als bron te erkennen. (okt 2013)

6


1.4


Onderzoek

Een goedgekeurd geneesmiddel heeft bewezen veilig en werkzaam te zijn in preklinische* en klinische* proeven. Het middel is getest bij dieren en bij mensen. Het is goedgekeurd door de regulerende instanties van de FDA/EMA of door nationale autoriteiten. Voor meer informatie over klinische* proeven, klik op de tab klinische studies op de Antikankerfonds website. Websites rapporteren vaak over beloftevol kankeronderzoek, maar vermelden daarbij niet duidelijk dat het onderzoek slechts op kankercellen werd uitgevoerd, niet in mensen. Daarnaast, kan bij hoge dosissen bijna alles kankercellen doden. Men zou van een behandeling pas mogen veronderstellen dat het beloftevol is van zodra die getest werd op mensen. Bij het lezen van nieuwsberichten over spectaculaire behandelingen is het aangeraden al de gepubliceerde onderzoeksresultaten grondig te evalueren om na te gaan of en hoe accuraat deze veelbelovende studieresultaten behaald werden.


7


2


VOEDINGSSUPPLEMENTEN

Voor meer informatie over voeding, zie de leidraad over voeding en fysieke activiteit bij kanker, die u kunt vinden op de Gidsen-pagina van de Antikankerfonds website www.antikankerfonds.org. Een evenwichtig voedingspatroon dat het lichaam voorziet van alle benodigde voedingsstoffen is essentieel. Wie zich daaraan houdt, hoeft geen extra supplementen in te nemen, tenzij uw arts u dat vraagt. Voor kankerpatiënten is de realiteit vaak anders. Tussen 40 en 80% van de patiënten met kanker is ondervoed omdat de ziekte de stofwisseling kan veranderen en daardoor de behoefte aan eiwitten, koolhydraten, vetten, vitaminen en mineralen kan verhogen. Ondervoeding kan ook het gevolg zijn van de bijwerkingen van de kankerbehandeling zelf. Ondervoeding kan ook leiden tot het minder goed verdragen van de kankerbehandeling, een lagere levenskwaliteit en een slechtere prognose*. Kankerpatiënten die geopereerd werden, hebben vaak hogere gehaltes van voedingsstoffen nodig voor een goede postoperatieve wondgenezing. Tekorten aan vitaminen en mineralen kunnen meestal worden opgespoord door middel van een bloedanalyse. Uw huisarts kan u advies geven over de vitaminen en mineralen die dienen aangevuld te worden alsook over de juiste dosering.

2.1

Vitaminen, sporenelementen* en micronutriënten* tijdens chemotherapie

Indien u supplementen gebruikt tijdens chemo- of radiotherapie moet u dit melden aan uw oncoloog. Sommige supplementen kunnen interageren met een conventionele* behandeling, waardoor deze laatste minder efficiënt kan werken. Supplementen met sporenelementen*, zoals selenium en zink, kunnen cachexie* (algemene zwakte en ondervoeding) vertragen. Cachexie* onderdrukt het immuun*- of afweersysteem, waardoor het effect van chemotherapie* kan verminderen. Patiënten die cisplatine (een chemotherapeuticum) nemen, kunnen tekorten aan magnesium en carnitine ontwikkelen, zodat supplementen soms aangewezen zijn. Voor patiënten die worden behandeld met het chemotherapeuticum pemetrexed is een voorbehandeling met foliumzuur en vitamine B12 cruciaal. Het vitamine D-niveau van kankerpatiënten moet geregeld gecontroleerd en als nodig aangevuld worden.


8



Recent werden verschillende studies met visolie-supplementen voor kankerpatiënten gepubliceerd. Bij niet-kleincellige longkanker zorgde de toevoeging van een visolie-supplement aan de standaardbehandeling voor een verdubbeling van de reactie op de behandeling. Patiënten van de supplementengroep konden ook een bijkomende reeks chemotherapie-behandelingen van gemiddeld 3 weken ondergaan. Een andere studie bij niet-kleincellige longkankerpatiënten toonde aan dat het toevoegen van een visolie-supplement aan de standaardbehandeling de levenskwaliteit verbetert, evenals de fysieke en cognitieve functies en de algemene gezondheidstoestand. Ook bij borstkankerpatiënten werden verbeterde chemotherapie-resultaten vastgesteld wanneer een dagelijks visolie-supplement toegevoegd werd aan de anthracycline-gebaseerde chemotherapie. Bij slokdarm-en maagkankerpatiënten werd echter geen verbetering vastgesteld. Het effect van visolie-supplementen op kanker-cachexie werd bestudeerd voor verschillende kankertypes en dit met gemengde resultaten. Het type kanker blijkt een rol te spelen, met als voorbeeld de gastro-intestinale kankerpatiënten die een hoge gewichtstoename hadden in tegenstelling tot de longkankerpatiënten. In het algemeen vermelden veel studies een verbeterde levenskwaliteit. Wat kankervrije patiënten betreft, heeft een systematische analyse aangetoond dat visoliesupplementen de cognitieve achteruitgang niet behandelen, noch voorkomen.


9


3


ANTIOXIDANTEN

Antioxidanten zijn stoffen die cellen kunnen beschermen tegen schade door hun interactie met en het stabiliseren van vrije radicalen om zodoende onstabiele moleculen te helpen afweren. Hoge concentraties van vrije radicalen ontstaan uit oxidatieve stress. Oxidatie gebeurt wanneer een atoom of een molecule een elektron verliest. In dit proces kunnen vrije radicalen de mitochondria aanvallen, het DNA beschadigen en aanzetten tot het ontwikkelen en groeien van kanker. Alle moleculen in levende organismen zijn oxideerbare substraten. Antioxidanten* beschermen de cellen tegen beschadiging door oxiderende middelen. In biologische systemen zijn de meest voorkomende oxiderende stoffen de zogenaamde reactieve zuurstof substanties (ROS; O staat voor ‘oxygen’) en de reactieve stikstof substanties (RNS; N staat voor ‘nitrogen’). ROS en RNS komen ons lichaam binnen via ongezonde voeding, geneesmiddelen, gifstoffen uit het milieu en UV*-stralen. Het toevoegen van grote hoeveelheden antioxidanten* aan onze voeding lijkt schade te voorkomen aan weefsels en organen dankzij de bescherming die ze bieden aan de cellen. Toch is het gebruik van antioxidanten* tijdens de behandeling van kanker zeer omstreden, omdat radiotherapie* en, in mindere mate, chemotherapeutica ROS creëren om kankercellen te doden. Theoretisch zou het innemen van antioxidanten* tijdens radio*- of chemotherapie* de werkzaamheid van een behandeling kunnen afremmen, omdat de antioxidanten* de effecten van de ROS zouden neutraliseren. Momenteel tracht men deze controverse te verduidelijken in verschillende klinische* studies, maar voorlopig konden nog geen duidelijke conclusies getrokken worden. Enerzijds suggereren sommige klinische studies dat supplementen met antioxidanten* de effectiviteit van conventionele* behandelingen verbeteren en het voorkomen van bijwerkingen verminderen. Anderzijds toonden een aantal klinische* studies aan dat de overlevingstijd van patiënten die antioxidanten* namen tijdens de bestraling vermindert. Belangrijk om op te merken bij deze evaluatie van antioxidanten tijdens de conventionele kankerbehandelingen, is het feit dat niet alle chemokuren werken via de productie van ROS. Kankerbehandelingen die dat wel doen zijn anthracyclines* (bijv. doxorubicine), platina-bevattende complexen (cisplatine, carboplatine), alkylerende* middelen (cyclofosfamide, ifosfamide) en cytotoxische* antibiotica* (bleomycine, mitomycine-C). Zolang er geen duidelijkheid bestaat over het gebruik van antioxidanten* tijdens radiotherapie*, raden sommige onderzoekers aan om het gebruik ervan te vermijden op de dag van de behandeling (alsook twee dagen ervoor en erna). Voor chemotherapie* geldt dezelfde regel voor de hierboven vermelde geneesmiddelen. Hieronder vindt u een niet-exhaustieve lijst van supplementen en voedingsmiddelen met een hoog gehalte van antioxidanten* die vaak worden gebruikt door kankerpatiënten. Dit document werd opgesteld door het Antikankerfonds. De informatie in dit document is louter informatief en vervangt geen medische consultatie. Het document is enkel bestemd voor persoonlijk gebruik en mag op geen enkele manier worden aangepast zonder schriftelijke toestemming van het Antikankerfonds of verspreid worden zonder het Antikankerfonds als bron te erkennen. (okt 2013)

10


   

4


Vitamine A, C, E, beta-caroteen, lycopene, luteïne Selenium, zinc Co-enzym Q10, glutathione, melatonine, reservatrol Bessen (Bosbessen, aardbeien, frambozen, ...), curcumine, groene thee

IMMUUNSTIMULERENDE KRUIDEN

Het immuunsysteem* is het afweermechanisme van het lichaam tegen infecties en andere schadelijke stoffen die het lichaam binnendringen. Het is bekend dat het immuunsysteem* kwaadaardige cellen in een zeer vroeg stadium kan herkennen en elimineren. Echter, zodra de tumor is ontwikkeld, kan hij via verschillende mechanismen het immuunsysteem* onderdrukken. Chemotherapie* en bestraling staan er ook voor bekend dat ze de werking van het immuunsysteem* verminderen. Aangezien het immuunsysteem* vaak aangetast wordt bij kankerpatiënten, proberen kankerpatiënten behandelingen uit die het afweermechanisme kunnen verbeteren om zodoende de chemotherapie* beter te verdragen en om bijkomende infecties te voorkomen. Sommige kankerpatiënten trachten ook hun immuunsysteem te verbeteren met als doel anti-kankeractiviteit op te wekken. Van verschillende kruiden wordt beweerd dat ze het immuunsysteem* versterken. De eerste beschrijving van zogenaamde immuunmodulerende eigenschappen van stoffen geïsoleerd uit gist, paddenstoelen en planten werden gepubliceerd in de jaren 1970. Ze spelen mogelijk een rol in de preventie en behandeling van kanker als bijkomende behandeling of immunotherapie*. Hoewel veel planten zouden kunnen fungeren als immuunstimulanten*, is de werking vaak niet bewezen. Voorzichtigheid is ten zeerste aangeraden wanneer u overweegt immuunstimulerende kruiden te nemen. Deze kruiden kunnen ook giftig zijn of kunnen interageren met de standaardbehandeling. Het is belangrijk te informeren naar de kwaliteitsgarantie van de leverancier. Bij het aankopen via internet of via een onbekende bron, is een risico op besmetting of inferieure kwaliteit van het plantmateriaal niet uit te sluiten. Dit kan bijwerkingen veroorzaken die niet te wijten zijn aan de plant zelf maar aan de kwaliteit van het supplement. De onderstaande lijst beschrijft enkele kruiden met immuunmodulerende* eigenschappen. Onthoud echter dat dit eigenschappen zijn die behoren tot de plant zelf en dat een supplement met dit kruid niet noodzakelijk hetzelfde effect zal hebben. Meer informatie over de meesten van deze kruiden kan u op de Behandelingen-pagina van de Antikankerfonds website vinden. 

Kruiden       

Astragalus Ginseng Maretak Cat's Claw Arabinogalactan Echinacea Rozenbottel


11





Goldenseal



Paddenstoelen  Shiitake  Maitake



Vitaminen  Vitamine A + beta-caroteen (pro-vitamine A)  Vitamine B6  Vitamine D  Vitamine E



Mineralen  Zink  Koper



Aminozuren  



Lipiden  



L-arginine Taurine

Amarantolie Gamma linoleenzuur

Diversen  Rundercolostrum  Probiotische supplementen  Thymusextract  Olie van het zaad van zwarte bessen


12


5


PROBIOTICA

Probiotica zijn bacteriën die de normale balans van nuttige bacteriën in het lichaam helpen handhaven of herstellen. Acidophilus* en een aantal verwante bacteriën worden beschouwd als probiotica. Dit onderzoeksgebied, microbioom genaamd, krijgt meer en meer aandacht. De komende jaren zal er dus waarschijnlijk meer gekend zijn over dit onderwerp. Probiotica zijn levende micro-organismen vergelijkbaar met de micro-organismen die leven in de menselijke darm. Het zijn onschadelijke bacteriën die het natuurlijke evenwicht van organismen in de darmen (darmflora) helpen behouden. Bij de mens bevat het normale maagdarmstelsel ongeveer 400 soorten bacteriën. Deze verhinderen de groei van schadelijke bacteriën en bevorderen een gezonde spijsvertering. De grootste groep van probiotische bacteriën is de groep van de melkzuurbacteriën, waarvan Lactobacillus acidophilus, gevonden in yoghurt, de meest bekende is. Andere soorten probiotica omvatten verschillende stammen van Bifidobacterium en Saccharomyces boulardii. Saccharomyces boulardii wordt omschreven als een gist-probioticum waarvan men heeft aangetoond dat het ziekte-veroorzakende bacteriën ‘verjaagt’. Probiotica zijn grotendeels beschikbaar voor de consument in de vorm van voedingssupplementen of in voedingsmiddelen. Voorbeelden van voedingsmiddelen met probiotica zijn yoghurt, gefermenteerde en ongegiste melk, miso, tempeh (soja cake), sommige sappen (zwarte-bessensap bevat probiotische culturen) en sojadranken (sojamelk). Probiotica mogen niet verward worden met prebiotica. Prebiotica zijn suikerderivaten (zoals lactulose*, lactitol en inuline*) die als brandstof gebruikt worden door darmbacteriën, bijvoorbeeld de bacteriën van het genus Bacteroides. Ze worden enerzijds gebruikt om de groei en activiteit van deze darmbacteriën te stimuleren en anderzijds om de groei en activiteit van schadelijke organismen te onderdrukken. Synbiotica heeft betrekking op de gelijktijdige toediening van probiotica en prebiotica. Van probiotica wordt gezegd dat ze de dunne darm ‘bevolken’ en zo ziekteverwekkende organismen verdrijven, waardoor het herstel van de juiste balans in de darmflora wordt teweeggebracht. Dat doen ze door te concurreren met schadelijke organismen voor het verkrijgen van voedingsstoffen en door stoffen te produceren, bijvoorbeeld ammoniak, die de groei van schadelijke organismen in de darm afremmen. Probiotica kunnen worden gebruikt om maagdarmproblemen, zoals diarree, te behandelen. De werking in het spijsverteringskanaal is slechts voor bepaalde soorten bacteriën of gist, waaronder Lactobacillus en Bifidobacterium, aangetoond.

5.1

Evidentie

Studies bij dieren en mensen suggereren een positief effect op ontsteking van het darmslijmvlies door radiotherapie*. In de afgelopen jaren werden enkele klinische* studies met probiotica uitgevoerd bij patiënten met kanker. Voornamelijk het effect van probiotica op diarree tijdens radio*- of chemotherapie* werd onderzocht. Alle studies meldden positieve resultaten: minder diarree en een verbetering van de Dit document werd opgesteld door het Antikankerfonds. De informatie in dit document is louter informatief en vervangt geen medische consultatie. Het document is enkel bestemd voor persoonlijk gebruik en mag op geen enkele manier worden aangepast zonder schriftelijke toestemming van het Antikankerfonds of verspreid worden zonder het Antikankerfonds als bron te erkennen. (okt 2013)

13



consistentie van de ontlasting. Het betreft hier echter allemaal studies op kleine schaal. Er is zodoende nog behoefte aan grootschalige gecontroleerde studies die deze voorlopige resultaten kunnen bevestigen. Bij colorectale kanker werd aangetoond dat het evenwicht in de darmbacteriën verstoord is. In een klinische studie bij colorectale kankerpatiënten zorgde de toediening van probiotica voor een verhoogd aantal goedaardige bacteriën en en een vermindering van het aantal patogene bacteriën. Probiotica worden ook gebruikt bij patiënten met darmkanker die geopereerd worden. Het idee hierachter is dat de probiotica zouden kunnen concurreren met bacteriën die verantwoordelijk zijn voor postoperatieve infecties. Aangenomen wordt dat probiotica het immuunsysteem* van de darm positief kunnen beïnvloeden. Zo toonde een studie aan dat Lactobacillus johnsonii, maar niet Bifidobacterium longum, een gunstige invloed heeft op de darmflora door de concentratie van ziekteverwekkers te verminderen en het immuunsysteem* van de darm te moduleren. Een andere studie die gebruik maakte van een mengsel van probiotica stelde vast dat de barrièrefunctie van het darmslijmvlies verbetert en er minder postoperatieve infecties voorkomen bij patiënten met darmkanker waarbij de dikke darm verwijderd werd. Probiotica kunnen ook helpen bij gastrointestinale mucositis volgens de recente richtlijnen van de mucositis-studiegroep van het “Multinational Association of Supportive Care in Cancer/International Society of Oral Oncology”.

5.2

Veiligheid

Probiotica worden als veilig beschouwd in hoeveelheden die normaal in voedsel voorkomen. Patiënten die gevoelig of intolerant zijn voor zuivelproducten moeten voorzichtig zijn, omdat probiotica vaak worden gevonden in yoghurt, melk, e.d. Lactose-intolerante patiënten kunnen buikklachten ontwikkelen als ze zuivelproducten in combinatie met probiotica consumeren. Probiotica kunnen het risico op infecties ook verhogen bij patiënten die gevoelig zijn voor infecties of bij diegenen met een verzwakt immuunsysteem*, waaronder HIV-patiënten, premature kinderen of kinderen met een aangeboren verzwakt immuunsysteem*.


14


6


WOORDENLIJST

Acidophilus Acidophilus of Lactobacillus acidophilus is een bacterie die van nature in onze darmen voorkomt en daar voor een gezonde darmflora zorgt. Alkylerend middel Een type medicijn dat gebruikt wordt voor de behandeling van kanker. Het beïnvloedt DNA en voorkomt celgroei. Anthracycline Anthracyclines zijn antibiotica die gebruikt worden in chemotherapie om verschillende kankers te behandelen. Antibiotica Een antibioticum is een geneesmiddel dat wordt gebruikt om door bacteriën en andere microorganismen veroorzaakte infecties te behandelen. Antioxidant Een stof die cellen beschermt tegen schade veroorzaakt door vrije radicalen (onstabiele moleculen ontstaan uit het oxidatieproces tijdens de normale stofwisseling). Vrije radicalen kunnen een rol spelen in het ontstaan van kanker, hartziekten, beroertes en andere ouderdomsziekten. Tot de antioxidanten behoren bètacaroteen, lycopeen, vitamine A, C en E en andere natuurlijke en geproduceerde stoffen. Cachexie Een aandoening waarbij de patiënt gewicht en spiermassa verliest en verzwakt en vermoeid is. Chemotherapie Een type kankerbehandeling die cellen doodt en/of hun groei beperkt. Deze medicijnen worden meestal toegediend door middel van een traag infuus, maar kunnen ook oraal worden ingenomen of rechtstreeks worden toegediend in een ledemaat of de lever afhankelijk van de locatie van de kanker. Conventionele behandeling Behandelingen die werden goedgekeurd door regelgevende instanties en die nu worden gebruikt in de traditionele gezondheidszorg. Ze worden ook vaak traditionele of klassieke therapieën genoemd. Cytotoxisch Celdodend Inuline Inuline is een polysachharide (type suiker) die wordt gehaald uit de wortels van cichorei. Het wordt als glucose vervanger gebruikt bij de behandeling van diabetes.


15



Immunotherapie Behandeling die het vermogen van het afweersysteem om kanker, infecties en andere ziekten te bestrijden, stimuleert of herstelt. Wordt ook gebruikt om bepaalde bijwerkingen van sommige kankerbehandelingen te verlichten. Stoffen die bij immunotherapie worden gebruikt, omvatten monoklonale antilichamen, groeifactoren en vaccins. Ze kunnen ook een rechtstreeks antikankereffect hebben. Ze worden ook biologische responsmodificerende therapie (BRM), biologische therapie, biotherapie genoemd. Immuunmodulerend Immuunmodulatie is een verandering in het immuunsysteem van het lichaam veroorzaakt door middelen die de functie ervan activeren of onderdrukken. Immuunstimulant Een stof die het infectie- en ziektebestrijdende vermogen van het immuunsysteem verhoogt. Immuunsysteem Het immuunsysteem is een systeem van structuren en processen die het lichaam beschermen tegen indringers van buitenaf zoals bacteriën en virussen. Klinische studie Een onderzoeksstudie die test of een nieuwe medische aanpak bij de mens therapeutisch werkt. Deze studies testen nieuwe screening-, preventie-, diagnose- of behandelingsmethoden van een ziekte. Lactitol Lactitol is een polyol of suiker-alcohol dat wordt verkregen uit lactose (melksuiker) en vaak wordt gebruikt als kunstmatige zoetstof, onder andere in kauwgom. In grotere hoeveelheden werkt het laxerend. Lactulose Lactulose is een semi-synthetische suiker die wordt gebruikt tegen constipatie. Het trekt vocht aan in de darmen waardoor de stoelgang zachter wordt en makkelijker door de darmen gaat. Micronutriënten Micronutriënten zijn voedingsstoffen waarvan minder dan 1 gram per dag nodig is, maar die ons lichaam wel nodig heeft. Hieronder vallen de vitaminen, mineralen en spoorelementen. Oxidatieve schade Een aandoening waarbij het aantal antioxidanten in het bloed lager zijn dan de normaalwaarde. De antioxidantconcentraties worden gewoonlijk in het bloedplasma gemeten. Preklinische studie Een vroeg stadium in het geneesmiddelenonderzoek waarin het middel getest wordt op celculturen en dieren. Dit document werd opgesteld door het Antikankerfonds. De informatie in dit document is louter informatief en vervangt geen medische consultatie. Het document is enkel bestemd voor persoonlijk gebruik en mag op geen enkele manier worden aangepast zonder schriftelijke toestemming van het Antikankerfonds of verspreid worden zonder het Antikankerfonds als bron te erkennen. (okt 2013)

16



Prognose Het waarschijnlijke resultaat of verloop van een ziekte; de kans op herstel of recidief. Radiotherapie Therapie waar bestraling wordt gebruikt voor de behandeling van kanker. De stralen worden zo precies mogelijk op de tumor gericht. Sporenelementen Sporenelementen, ook spoorelement genoemd, zijn elementen die in kleine hoeveelheden (microgram- hoeveelheden) nodig zijn voor de ontwikkeling en werking van een organisme. Wanneer ze in grote hoeveelheden worden ingenomen kunnen ze toxisch zijn. Ze komen in nature voor in de grond, planten en in het wild. Voorbeelden zijn koper, chroom, jodium, enz. UV-stralen UV of Ultraviolet licht is elektromagnetische straling met een golflengte tussen 400 en 10 nm, dus korter dan die van zichtbaar licht en langer dan X-stralen.


17

SUPPLEMENTEN TIJDENS KANKERTHERAPIE

Recommend Documents