LEVEN NA KANKER Levenskwaliteit na kankertherapie Annelies Maes LOC Symposium 20 april 2013
Inleiding Oncologische behandelingen anno 2013 Meestal combinatiebehandelingen: Chirurgie Radiotherapie Systemische therapieën: chemo-, hormonale, targeted therapie
Lange behandelingen Complexe behandelingen
combinatiebehandelingen Pro: Grotere genezingskansen Meer orgaansparende behandelingen Betere esthetiek Betere functionele outcome
Contra: acute toxiciteit late sekwellen
combinatiebehandelingen Meer aandacht voor QOL tijdens/na behandeling: Therapieën meer gericht, selectiever, meer geïndividualiseerd Revalidatieprogramma’s na therapie, mindfulness, wellness… Betere omkadering en intense begeleiding door oa. oncopsychologen, borst-/prostaatverpleegkundigen, voedingsdeskundigen, sociaal verpleegkundigen,… Naast survival is QOL altijd secundair eindpunt in huidige studies
combinatiebehandelingen elke therapie op zich meer gericht: Selectievere chirurgie vb sentinelnode ipv okselevidement bij borstca
Zeer gerichte bestralingen Intensiteitsgemoduleerde en image guided RT (IMRT/IGRT) Stereotactische bestralingen (SRS/SBRT)
Gerichte systemische behandelingen ‘targeted therapy’ vb herceptine bij borstca
Doel: tumor even goed of beter behandeld minder nevenwerkingen/risico’s
Doel behandeling Maximale curatiekans
Zo min mogelijk mutilerend •esthetisch •functioneel
Overbrugbare acute toxiciteit
Minimale/acceptabele laattijdige sekwellen
Diagnose kanker
Evidence based medicine Guidelines •Chirurgie +/•Radiotherapie +/•Systemische therapie
Individuele patiënt
MOC
•Comorbiditeit •Leeftijd •Persoonlijke voorkeur
Artsen/Centrum •Expertise •Persoonlijke voorkeur •Beschikbaarheid behandelingen
Voorwaarde geslaagde behandeling Lang/complexe behandelingen: TEAMWORK tijdens én na behandeling Medici Sociaal vangnet •Centrale rol huisarts •Familie •Chirurg •Vrienden •Oncoloog Paramedici •Buren,… •Radiotherapeut •(Thuis)verpleegkundige(n) •Pijnkliniek •Psycholoog Verenigingen •Sociaal assistent •VLK •Voedingsdeskundige •Inloophuis •Kinesist,… •Zelfhulpgroepen,…
voorbeelden Borstkanker: meestal combinatie van Heelkunde (neo)adjuvante chemotherapie Radiotherapie Hormoontherapie Targeted therapie Minder
lokaal recidief, minder meta’s Betere overleving Minder mutilerende heelkunde
voorbeelden Rectumcarcinoma: meestal combinatie van Preoperatieve radiochemotherapie Heelkunde adjuvante chemotherapie Minder
risico op lokoregionaal recidief Betere overleving Meer sfinctersparende heelkunde
voorbeelden Hoofdhalskanker: meestal combinatie van Heelkunde Radiotherapie Chemotherapie Betere
overleving Meer orgaansparend, oa. larynxpreservatie
combinatiebehandelingen Betere genezing ? Meer orgaansparend ? Meer acute nevenwerkingen / late sekwellen ? Prijskaartje
voor de genezing ?
LEVENSKWALITEIT NA CURATIEVE BEHANDELING ?
Combinatiebehandelingen:
Betere genezingskansen
Survivaldata 5-jaarsoverleving van alle kankers samen globaal 65%
SEER 5-Year Relative Survival Rates by Sex For All Cancer Sites, All Ages, All Races, All Stages SEER 9 Registries for 1975-79, 1985-89, 1995-2002 Data van de National Cancer Institute (USA) http://www.cancer.gov/statistics/
Five-year Relative Survival (%)* during Three Time Periods By Cancer Site Site
1975-1977
1984-1986
1996-2002
All sites
50
53
66
Breast (female)
75
79
89
Colon
51
59
65
Leukemia
35
42
49
Lung and bronchus
13
13
16
Melanoma
82
86
92
Non-Hodgkin lymphoma
48
53
63
Ovary
37
40
Pancreas
2
3
5
Prostate
69
76
100
Rectum
49
57
66
Urinary bladder
73
78
82
*5-year relative survival rates based on follow up of patients through 2003. †Recent changes in classification of ovarian cancer have affected 1996-2002 survival rates. Source: Surveillance, Epidemiology, and End Results Program, 1975-2003, Division of Cancer Control and Population Sciences, National Cancer Institute, 2006.
†
45
Trends in Survival, Children 0-14 Years, All Sites Combined 1975-2002 Age
0 - 4 Years
Year of Diagnosis 1975 - 1977
5 - Year Relative Survival Rates * 57,3
1996 - 2002
5 - 9 Years
10 - 14 Years
1975 - 1977
80,1
58,2
1996 - 2002
1975 - 1977
77,9
58,8
1996 - 2002
*5-year relative survival rates, based on follow up of patients through 2003. Source: Surveillance, Epidemiology, and End Results Program, 1975-2003, Division of Cancer Control and Population Sciences, National Cancer Institute, 2006.
79,7
SEER Incidence and US Death Rates, 2005-2009 5-Year Relative Survival, 2002-2008 All Cancer Combined, by Race and Sex
Type of Rate
SEER Incidencea 2005-2009 Rate per 100,000
US Mortalityb 2005- 5-Year Relative 2009 Survivalc 2002-2008 Rate per 100,000 (Percent)
Black Male
627.1
288.3
61.4
White Male
542.7
216.7
66.5
Black Female
398.3
174.6
54.8
White Female
423.1
150.8
65.6
(SEER = Surveillance Epidemiology and End Results – National Cancer Institute – USA)
http://seer.cancer.gov/
Belgian Cancer Register 2012. Cancer Survival in Belgium. Stichting Kankerregister.
Combinatiebehandelingen:
Meer orgaansparend • Meer functiepreservatie • Betere esthetiek
BORSTKANKER
Beperkte stadia van borstkanker Mastectomie + OE
Brede excisie + sentinel + postop RT
Veronesi et al. N Engl J Med 2002;347:1227-1232
Fisher et al. N Engl J Med 2002; 347:1233-1241
Sentinel node versus OE: Lymfoedeem Hypoesthesie bovenarm Schoudermobiliteit Veronesi et al., N Engl J Med 2003; 349:546-553
Radiotherapie anno 2013 Meer en meer GERICHTE therapie ! Doel: -Curatie -Toxiciteit
Beeldvorming Virtuele CT simulatie Fusie met NMR Fusie met PET
Computerplanning
Computerplanning
Toestellen KV Cobalt Versneller
Toestellen
Toestellen Loodblokken Multileaf collimator Dynamische Leafs en bogen
Toestellen
voorbeeld 1. Longkanker Stereotactic body radiotherapy (SBRT) voor coin lesion in de long • • •
Heel complexe bestralingstechniek Heel hoge bestralingsdosis Heel klein bestralingsvolume in de long
hoge kans op lokale tumorcontrole >90% (≈ heelkunde) weinig toxiciteit zeer korte behandelingen (enkele fracties, vb 3 x 18 Gy) minder invasief dan resectie
Voorbeeld 2. Hoofdhalskanker Deze tumoren en hun behandeling hebben grote impact op quality of life aspecten, owv hun locatie: Impact op basis fysiologische functies: Kauwen, slikken, ademen Impact op zintuigen: Smaak, reuk, gehoor Impact op de spraak en uiterlijk
Hoofdhalskanker Radiotherapie vaak deel vd behandeling Pro Tumoren zeer radiosensibel Vermijden van mutilerende chirurgie vb Larynxpreservatie
Contra Complexe anatomie; veel gevoelige structuren,
oa. mucosa, huid, speekselklieren, optische structuren… Veel acute toxiciteit Risico op uitgesproken laattijdige sekwellen
Laattijdige nevenwerkingen: Fibrose hals Oedeem, meestal tijdelijk Verminderde smaak, meestal tijdelijk Verminderde speekselproductie Moeite met eten, zeer vervelend Surinfecties met Candida Gemakkelijker tandcariës en radionecrose Significante impact op de algemene QOL Vaak irreversiebel
Intensiteitsgemoduleerde radiotherapie • Significante daling
xerostomie • Significante verbetering QOL
Besluit: kankerbehandelingen anno 2013 MULTIDISCIPLINAIR Hogere curatie dankzij combinatietherapieën Meer orgaansparend Selectievere en meer gerichte lokale therapieën zowel chirurgisch als radiotherapeutisch
Meer gerichte systemische therapieën
Minder acute/late toxiciteit
Veel aandacht voor QOL tijdens/na therapie in de dagdagelijkse praktijk, in het MOC in nagenoeg alle huidige studies na behandeling, vb revalidatieprogramma’s
