G EHEUGEN – EN CONCENTRATIEPROBLEMEN NA KANKER
G EHEUGENPROBLEMEN NA KANKER
Geheugen
Expliciet
Episodisch geheugen
Semantisch geheugen
Impliciet
Procedureel
Klassieke
geheugen
conditionering
Priming
G EHEUGENPROBLEMEN NA KANKER Een goed werkend geheugen:
Vereist intacte hersenen
Vereist een globaal goede gezondheid (fysiek en mentaal)
Oorzaken van een ‘falend’ geheugen:
Bepaalde ziektes (direct en indirect)
Bepaalde behandelingen
Andere factoren
G EHEUGENPROBLEMEN NA KANKER Geheugenproblemen na kanker(behandeling)
Reeds veel onderzoek naar gebeurd
Nog steeds veel vragen onbeantwoord
=> Een feit is dat cognitieve problemen vaak voorkomen na kanker (16-75%)
Figuur 1 (Bostyn, 2011)
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS De belangrijkste technieken op een rij
Visualiseren Verbaliseren Organiseren Associëren Herhalen Storingen minimaliseren Hulpmiddelen
A.d.h.v. verschillende problemen in het dagelijkse leven gaan we deze technieken leren gebruiken. Sommige technieken vragen enige inspanning, je moet ze leren gebruiken.
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Ik kan mijn spullen vaak niet terugvinden
Breng structuur of vaste gewoonte aan Denk na: wat is mijn gewoonte? Keer terug op je stappen Neem je tijd, sta even stil bij het moment Visualiseer Ontwikkel een opbergsysteem voor zaken die je niet dikwijls nodig hebt
=> Het vraagt eventjes tijd, maar bespaart je ook veel tijd!
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Ik mag niet vergeten na het werk nog langs de apotheek te gaan
Visualiseer de route
Hang bv. post-it op een voorwerp dat je zeker neemt voor je vertrekt. Bv. bij je sleutels, op agenda,…
Noteren in agenda
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Ik heb altijd wel iets vergeten van de supermarkt, zelfs wanneer ik een lijstje maak
Leg een lijstje op een vaste plaats, wanneer je merkt dat je iets nodig hebt, schrijf je het op
Loop je huis af, en kijk per kamer wat je nodig hebt
Groepeer voor je vertrekt
Kruis af op het lijstje
Tel het aantal producten
Figuur 2 (Bostyn, 2011)
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Ik heb moeite met namen onthouden Namen onthouden is belangrijk, het maakt steeds een goede indruk Naam-gezicht-methode:
Maak gebruik van klanken
Kenmerk van het gezicht verbinden met naam Bv. Dewilde => haar verward (-) Niet steeds mogelijk, vraagt tijd Bruno heeft bruin haar
Let op initialen
Bv. Anton Brouckaert = AB
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS
Bij eerste ontmoeting
Kijk de persoon aan, maak oogcontact Herhaal de naam enkele keren tijdens gesprek Antwoord met naam: Dag Pieter Hoe was je naam ook alweer? Hoe spel je dat? Stel je voor hoe de naam er geschreven uitziet Schrijf achteraf naam ergens op (bv. agenda) Zoek eventueel een opvallend kenmerk van persoon
Associeer: denk eventueel aan kennis met dezelfde naam en zoek opvallende gelijkenissen of verschillen
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Ik weet het wel, maar ik kan het niet zeggen
Bij naam: overloop het alfabet
Verruim het zoekproces
Luidop enkele zinnen zeggen die uitdrukken wat je bedoelt
Vraag tips aan omgeving
Denk even aan iets anders, ontspan
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Ik kan moeilijk cijfers onthouden
Is het wel noodzakelijk? Geef het cijfer een betekenis Splits cijfers op en associeer met gekende cijfers bv. geboortejaren, jaar van speciale gebeurtenis
Zoek wiskundige logica Bv. 9753 (oneven cijfers, dalende volgorde)
Verbaliseer Bv. verhaal maken
Visualiseer de beweging bv. 7829 Figuur 3 (Bostyn, 2011)
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Na het lezen van een tekst, weet ik niet meer wat ik gelezen heb
Maak aantekeningen = werk met de tekst Bij boek:
Schrijf de verschillende personages en relaties op Eventueel per hoofdstuk kleine samenvatting (enkele lijnen)
Laat het even tot je doordringen
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS
Onthouden van een belangrijke tekst = PQRST of 5V’s
Vooraf bekijken (Preview) Eerste maal doorlezen van de tekst Vragen (Question) Stel jezelf sleutelvragen (wie, wat, waar, wanneer en hoe) Voor jezelf lezen (Read) Tekst actief herlezen en vragen beantwoorden Vertellen (State) Informatie herhalen en belangrijkste punten aanhalen of neerschrijven Vergelijken (Test) Kun je de vragen beantwoorden? Begrijp je de volledige tekst?
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Ik wil een nieuwe taal leren, maar ik ben bang dat dat me niet zal lukken
Leer korte (vaak gebruikte) zinnen i.p.v. woorden
Herhaal, maar met tussenpozen
Luister naar liedjes, bekijk films in die taal
Woordgeslachten? Geef een kleur bv. mannelijk blauw, vrouwelijk rood en visualiseer bv. une jupe = stel je een rode rok voor un chat = een blauwe kat
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Ik heb moeite om me te oriënteren en de weg te vinden Let op richtingen en referentiepunten Bv. geometrische vormen herkennen Bv. aan ijzerwinkel naar links, dan kom ik een groot, geel bord tegen en dan naar rechts Lees de instructies luidop en zoek terwijl je de route afstapt referentiepunten Waar had ik mijn auto weer geparkeerd? Bv. Leeuwstraat => leeuw is mijn lievelingsdier Parking met symbool schildpad => het zal hier lang duren Parking met letters => associeer letter met bekende naam
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Ik heb moeite met het ophalen van herinneringen Emotionele momenten kunnen we ons meestal goed herinneren In welk jaar was dat ook alweer? Zoek referentiepunten: bv. grote gebeurtenissen: Bv. het was het jaar van de aanslag op de Twin Towers
Creëer het beeld, het kader waar het plaatsvond Bv. de bomen stonden in bloei, ik droeg een topje dus het was zomer
Haal regelmatig herinneringen op met vrienden, familie door in fotoboeken te kijken, te praten over vroeger enz.
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Hulpmiddelen
Leg notitieblokje naast telefoon Agenda
Zoek agenda die past bij je persoon “Organiser”: met verschillende onderdelen Bv. agenda, adresboek, notitieblok Gebruik het ook als dagboek
Maak lijstjes, kleine notities Hergebruik lijsten Figuur 4 (Bostyn,2011) Hang notities op vaste plaats bv. prikbord Pillendoosjes geordend per week Vraag omgeving berichtje te sturen, briefje te leggen i.p.v. te zeggen Doe het direct of schrijf het op
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS Zal mijn geheugen verbeteren door oefeningen te maken? De geheugenfunctie zelf zal er niet door verbeteren Je leert wel om verschillende technieken toe te passen en creatief te denken Concentratie kun je wel oefenen!
G EHEUGENPROBLEMEN : PRAKTISCHE TIPS
Wees creatief en pas de verschillende technieken aan aan jezelf! Kies de techniek die het best bij je past.
Wees niet verlegen om hulpmiddelen te gebruiken, iedereen maakt er gebruik van!
Creëer orde en maak het je hersenen gemakkelijk!
Schakel stoorzenders uit wanneer je je moet concentreren.
Maak visualisaties zo gek mogelijk, dan werkt deze techniek het best!
Doe moeite om deze technieken onder de knie te krijgen, ze werken echt!
SUCCES!!
Figuur 5 (Bostyn, 2011)
L ITERATUURLIJST
Bostyn, B. (2011). Onuitgegeven tekeningen (gemaakt i.f.v. dit eindwerk).
Clare, L., Wilson, B. (1998). Geheugen kun je helpen, hulpmiddelen en strategieën om een verminderd geheugen het hoofd te bieden. Lisse: Swets & Zeitlinger.
Croisilie, B. (2009). Het geheugen, hoe het werkt en hoe het nóg beter kan werken. Leuven: Fontaine/Davidsfonds.
Devidt, K. (2010). Geheugenproblemen bij kanker. Oncologisch revalidatieprogramma St.-Rembert ziekenhuis Torhout.
Van Coile, J. (2011). Presentatie “Het geheugen”, Revita Programma, St.-Lucas ziekenhuis, Brugge.
Vaughn, K. (2008). Train je geheugen en onthoud voortaan alles. Utrecht: Spectrum.
Verhaeghen. P., De Mey, Z., Helsen, Z., Van Assel, A., Vanwynsberghe, L. (1992). Omgaan met het geheugen: handboek voor hulpverleners en cursusbegeleiders. Leuven: Acco.
Deze presentatie kwam tot stand in samenwerking met de Katholieke Hogeschool Brugge Oostende.