SumResearch en ZKA Consultants & Planners STRATEGISCH PLAN TOERISME ANTWERPEN

SumResearch en ZKA Consultants & Planners

S trategisch P lan T oerisme S tad A ntwerpen

STRATEGISCH PLAN TOERISME ANTWERPEN 2006 - 2015

2


S TRATEGISCH P LAN T OERISME S TAD A NTWERPEN

Rapportage in opdracht van

Stad Antwerpen / Toerisme Antwerpen mei 2006 Bart Canfyn: Walter Roovers: Rafaël Myncke: Simeon Netchev:

coördinatie tekst tekst en eindredactie vormgeving

Contact

Waterloolaan 90 B-1000 Brussel Tel. + 32 (0) 2 512 70 11 Fax: + 32 (0) 2- 512 31 90 E-mail: [email protected] Website: www.sum.be

Postbus 4833 4803 EV Breda Tel.: + 31 (0) 76 565 88 77 Fax: + 31 (0) 76-565 64 89 E-mail: [email protected] Website: www.zka.nl

3

4



inhoudsopgave

5

1.

Waarom een Strategisch Plan Toerisme Antwerpen? 11

1.1. 1.2. 1.3.

Een evidente actualisatie van het beleid Toerisme is héél belangrijk voor Antwerpen Werkwijze

11 12 13

2.

Ambitie en Visie

2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5.

De spin-off van het toerisme Economische betekenis Keerpunt ?! Hogere omzetten noodzakelijk voor impuls Missie: groei bevorderen voor de vitale stad

15 15 17 19 21 23

3.

Doelstelling

3.1. 3.2. 3.3.

Opgave voor markt en beleid Marktkansen voor groei Concurrentiekracht van kernkwaliteiten

4.

Strategie: keuzes maken

4.1. 4.2. 4.3.

Markten Segmenten Product

5.

Projecten

5.1. 5.2. 5.1.

Benadering en essentie Structuur en actoren Projecten rond identiteit

5.1.1.

Project 1: Synergie tussen toerisme en cultuur

5.1.2.

Project 2: Rubens als beeldmerk

5.1.3.

Project 3: De Rubenscollectie of connectie

5.1.4.

Project 4: Task Force Evenementen

5.1.5.

Project 5: Op zoek naar nieuwe allianties

5.1.6.

Project 6: Structureel overleg met creatieve sectoren

5.1.7.

Project 7: Creatieve ik

25 25 27 29 31 31 34 36 39 39 41 43 45 46 47 48 51 52 53

5.2.

Projecten met een afgeleid aanbod

5.2.1.

Project 8: Twee balies in de stad: station en stadhuis

5.2.2.

Project 9: Aanvullende punten

5.2.3.

Project 10: Kwaliteit van het onthaal

5.2.4.

Project 11: Antwerpen OP – FRIS cursus

5.2.5.

Project 12: Toeristisch keurmerk

5.2.6.

Project 13: Toeristische signalisatie

5.2.7.

Project 14: @ntwerpen

5.2.8.

Project 15: Monitoringsysteem opzetten samen met studiedienst van Toerisme Provincie Antwerpen

5.2.9.

55 57 57 58 58 59 59 60

Project 16: Stimuleren alternatieve vormen van logies

5.2.10. Project 17: Nieuw congrescentrum of beurscomplex? 5.2.11. Project 18: Opwaardering bestaande infrastructuren 5.2.12. Project 19: Shopping als attractieve kracht 5.2.13. Project 20: Verlichtingsplan 5.2.14. Project 21: Openbare voorzieningen ook voor toeristen 5.2.15. Project 22: Centrale verzamelpunten in de stad 5.2.16. Project 23: Eén loket

62 62 63 64 64 65 65 66 66

5.2.17. Project 24: Samenwerking tussen toeristische attracties en met de transportbedrijven 5.2.18. Project 25: Stedelijk leisure beleid 5.2.19. Project 26: Alternatieve productontwikkeling 5.3.

Projecten met betrekking tot het oorspronkelijke aanbod

5.3.1.

Project 27: Definiëren toeristische kerngebied

5.3.2.

Project 28: Werken aan de netheid in de toeristische kerngebieden

5.3.3.

Project 29: Opstellen van een beeldkwaliteitsplan

5.3.4.

Project 30: Toerismetoets

5.3.5.

Project 31: Mobiliteit in Antwerpen

5.3.6.

Project 32: Toplocaties voor evenementen, films, …

67 68 69 71 74 75 75 76 76 78

6

5.4.

Aspecten van organisatie

5.4.1.

Project 33: Informatie en monitoringsysteem

5.4.2.

Project 34: Accountmanager voor het toeristisch bedrijfsleven

5.4.3.

Project 35: Antwerpen en omgeving

5.4.4.

Project 36: Toerisme Antwerpen sensibiliseert

5.4.5.

Project 37: Naar een nieuwe organisatie?

81 83 84 84 85 85

6.

Uitvoering

87



dankwoord

In dit plan hebben we een innoverende maar even haalbare strategie ontwikkeld om de stad Antwerpen de komende jaren op een goede en juiste wijze toeristisch te profileren, zowel in het binnen- als in het buitenland. Dit tweede strategisch plan toerisme is het resultaat van een nauwe en boeiende samenwerking met Toerisme Antwerpen, het Antwerpse stadsbestuur en diverse lokale en bovenlokale actoren. We willen dan ook bij deze de medewerkers van Toerisme Antwerpen, de medewerkers van Toerisme Provincie Antwerpen en Toerisme Vlaanderen, de leden van de Algemene Vergadering van Visit Antwerpen vzw en de deelnemers van het Hoteloverleg bedanken voor hun voortdurend constructieve bijdragen. Het strategisch planningsproces heeft zich ook mogen verheugen en verrijken met de inbreng van een aantal ‘bevoorrechte en betrokken getuigen’. In de maanden juni, augustus en september van 2005 werden in totaal een dertigtal actoren diepgaand bevraagd. Deze 30 mensen hebben samen met ons nagedacht en dat steeds ten gunste van Antwerpen. Wij willen dan ook een oprecht woord van dank uitspreken aan: Toon Berckmoes, Luc Luwel, Rudy Van Eysendeyck, Annemie Cortvriendt, Micheline Van Branden, Jan Van Esbroeck, Steven Thielemans, Bruno Verbergt, Anke Dumez, Ninette Murck, Michel Uytterhoeven, Dries Van Noten, Katelijn Van der Veken, Dirk Bracaval, Paul Huvenne, Patrick Janssens, Tobias De Pessemier, Wim Vanseveren, Carl Depauw, Alexander Dupont, Philip Heylen, Ludo Van Campenhout, Dirk Mertens, Dorian Van Der Brempt, Jan Van Mol, Tom Stevens, Pierre De Strycker, Kathleen Weyts, Luc Cleiren, Philip De Prest en Dirk Snauwaert.

7

8



Ambities voor het toerisme in Antwerpen.

voorwoord

Voor u ligt het tweede toeristisch plan voor Antwerpen, een nieuw kader voor samenwerking. Het eerste strategisch plan dat in 1993 - een gouden jaar voor Antwerpen - het licht zag, bergen we op. Het heeft zijn dienst gedaan. Vele projecten werden inmiddels gerealiseerd, mede en dankzij vele actoren. Antwerpen heeft in zijn toeristische sector geïnvesteerd met een behoorlijk groeiresultaat. Maar er is meer nodig. Wil Antwerpen op toeristisch vlak blijven meetellen, is er nood aan een nieuw kader, aan nieuwe afspraken en aan nieuwe keuzes. Daarom ligt dit plan er. Het is het resultaat van overleg, interviews met zieners en doeners, meer of minder verbonden aan deze sector. Dit nieuwe strategisch plan, dat thans voor u ligt, wil aanzetten geven tot discussie en samenwerking maar vooral mensen en middelen mobiliseren om de ambitie en de doelstellingen die we hebben geformuleerd, ook daadwerkelijk te bereiken. Dit plan wil de aantrekkingskracht van het toeristisch product vergroten en tegelijkertijd ook de eigen inwoner betrekken bij de toeristische ontwikkeling in eigen stad. Toerisme moet immers ook de eigen bevolking ten goede komen. In economisch opzicht waar het de bestedingen en de werkgelegenheid betreft, maar ook waar het gaat om het beleven van de eigen stad. Antwerpen is een formidabele stad met een grote potentie voor het toerisme. Een stad om te beleven, elke dag!

Ludo Van Campenhout 9

Schepen van ruimtelijke ordening, stadsontwikkeling, openbare werken, economie en toerisme

10



1.1.

1

Een evidente actualisatie van het beleid

waarom een strategisch plan toerisme Antwerpen? Antwerpen als wereldstad en wereldhaven De stad Antwerpen heeft een lange toeristische traditie. Deze stad aan de Schelde is een regionaal, Vlaams en internationaal knooppunt voor handel en industrie. Vele reizigers passeren Antwerpen of treffen elkaar daar. Naast zakelijke en commerciële motieven bestaan er ook culturele en recreatieve motieven voor bovenlokale (consumenten) groepen om Antwerpen te bezoeken. Ook door de toename van welvaart en globalisering is het toerisme sterk gegroeid. Zoals andere steden heeft ook Antwerpen hiervan de voorbije jaren weten te profiteren. Inmiddels is toerisme niet meer weg te denken uit de stad. Dat is goed en belangrijk, op diverse vlakken. Een alertere houding voor de ‘dreiging uit het oosten’ Ondertussen wordt de stad Antwerpen, net als grote delen van Noordwest Europa, geconfronteerd met de realiteit dat zij voor veel activiteiten – zoals assemblage, stukwerk en andere manuele arbeid – te duur geworden is in vergelijking met andere landen, die lagere loonnormen hanteren. Ook Antwerpen moet het in toenemende mate hebben van productie met een hogere toegevoegde waarde: producten waarvoor bovenal kennis nodig is en relatief minder handenarbeid. Arbeidsintensieve productie wordt op grote schaal verplaatst naar lage loonlanden, landen met een industriële traditie waar de productiefactor arbeid veel goedkoper is dan hier.

11

Haven Antwerpen wacht concurrentie van Baltische staten

1.2.

Toerisme is héél belangrijk voor Antwerpen

Transport, logistiek en distributie zijn niet meer de vanzelfsprekende Antwerpse ‘sterkten’. Met de uitbreiding van de Europese Unie en de krachtige ontwikkeling van de Baltische staten, dreigt hier veel marktaandeel en werkgelegenheid

Een toerist is een tijdelijke burger In een dergelijke situatie is het evident en noodzakelijk dat er visie ontwikkeld wordt om de unieke kansen en opportuniteiten van Antwerpen – die er zijn! – zo alert mogelijk te benutten. Maar zonder toekomstvisie geen richting voor actie of prioriteitsstelling. Eén van die krachtige clusters in de stad kan toerisme zijn. Toerisme kan de internationale kracht en aantrekking van Antwerpen versterken. Toerisme heeft complementariteit en combinatiemogelijkheden binnen een goed woon-, leef- en werkklimaat. Toerisme is er niet enkel voor de bezoeker, maar eveneens voor de bewoner: beide versterken elkaar en bieden meerwaarde. Toerisme leidt tot omzetten, tot werkgelegenheid, tot activiteit. Ook op het vlak van voorzieningen. Zo maakt een toerist gebruik van een aantal zelfde diensten en voorzieningen als de lokale bevolking. Meer nog, een toerist stelt aan deze diensten en voorzieningen een aantal aanvullende eisen, zoals comfort en signalisatie die duidelijk niet alleen voor de toerist, maar zeker ook voor de lokale gebruikers van de stad, belangrijk zijn.

verloren te gaan. En dat binnen een tijdsbestek van vijf à tien jaar. Deze oostelijke dreiging wordt te weinig onderkend. Als belangrijke regio met gunstige koopkrachtontwikkeling wordt hierbij de driehoek Berlijn-Wenen-Warschau beschouwd. Volgens studies in opdracht van de Europese Unie kan die regio op termijn in koopkracht wedijveren met Noordwest Europa. Logistiek kan die regio zich bovendien ontwikkelen tot schakel richting Moskou.

Toerisme voor een vitale stad Deze mondiale ontwikkeling is uiteraard niet zonder gevaar. Naarmate meer werk en dus tewerkstelling en inkomen uit Antwerpen en de regio verdwijnen, wordt de basis voor welvaart en welzijn voor de Antwerpenaar kleiner. Daardoor wordt het ook steeds moeilijker om de kosten van de sociale zekerheid, onderwijs, zorg en welzijn op te brengen. Eigenlijk is er maar één uitweg: de toegevoegde waarde van deze stad en haar inwoners verhogen. Op verschillende vlakken – sociale cohesie, ruimtelijke kwaliteit, publieke voorzieningen, economische ontwikkeling – staat Antwerpen op een cruciaal keerpunt. Het komt er op aan heel juiste en goede keuzes te maken, wil deze stad de komende jaren prominent blijven meetellen in Noordwest Europa.

12



Overheid belangrijke producent en regisseur in toerisme Het toeristische product Antwerpen is veellagig en gecompliceerd en moet daarom geduid worden: •

•

1.3.

Werkwijze

Door Toerisme Antwerpen is een studieopdracht verleend aan het consortium SumProject/SumResearch en ZKA Consultants & Planners om na ‘93 een tweede strategisch planningsproces te begeleiden. Dit nieuwe plan heeft een tijdshorizon 2006 - 2015. Dit strategische plan toerisme heeft tot doel de toeristische marktpositie van Antwerpen te verbeteren. Die betere marktpositie geldt extern, door een betere positionering van de stad ten opzichte van zijn belangrijkste toeristische markten. Ze geldt echter ook intern, door een visie op toerisme aan te reiken in zijn relatie tot andere sectoren en diensten, in zijn wisselwerking met de lokale behoeften en noden. Een onderbouwd en gedragen strategisch plan Toerisme Antwerpen biedt volgende voordelen:

Het toeristische product heeft een samengesteld karakter. Een belangrijk deel van het product wordt gevormd door de fysieke omgeving van de stad, de publieke ruimte, het erfgoed, de culturele voorzieningen, ... Een belangrijke economische eigenschap van deze kwaliteiten is dat ze een collectief goed zijn. Voor de toerist bestaat geen vanzelfsprekend platform in de stad, zoals die wel bestaat voor andere belangengroepen. Immers, de toerist is een gast in de stad en verblijft er relatief kort. In dat opzicht heeft de toerist geen georganiseerde stem, te vergelijken met bijvoorbeeld senioren of winkeliers. Hierdoor dreigt een situatie van ‘bestuurlijke leegte’. Antwerpen hoort echter alert naar zijn bezoekers te luisteren.

•

In 1993 werd met het eerste strategisch plan toerisme voor de stad Antwerpen een intensief denkproces formeel afgesloten. Sinds 1993 zijn er in Antwerpen heel wat stedenbouwkundige, culturele en toeristische projecten gerealiseerd die Antwerpen gepositioneerd hebben op de Europese toeristische markt. Het is niet overdreven te stellen dat Toerisme Antwerpen afgelopen decennium aanzienlijke resultaten heeft bereikt. Als Antwerpen op (middel)lange termijn wil blijven profiteren van de kansen en mogelijkheden die toerisme bieden voor de stad, dan dient anno 2006 opnieuw een gerichte en beleidsmatig onderbouwde plan en agenda beschikbaar gesteld te worden. Dit strategische plan voor Toerisme in Antwerpen wil deze agenda mee opmaken en de komende jaren invullen.

• •

Het verbreedt het draagvlak voor de toeristische ontwikkeling zowel in het algemeen als voor concrete initiatieven in het bijzonder Het concentreert en alloceert de middelen om zo versnippering te vermijden. Het verhoogt daardoor de efficiëntie bij de realisatie. Het is een sectorale visie samen met andere beleidsdomeinen, zoals stadsontwikkeling, veiligheid, cultuur, jeugd, haven…

Een degelijk strategisch plan is het resultaat van een continu planningsproces dat het toeristische aanbod van een stad binnen de actuele maatschappelijke context zowel doelgericht als marktgericht verder wil ontwikkelen en op die manier een actueel plankader creëert waarbinnen permanente impulsen gegeven worden aan een verdere toeristische uitbouw van de stad. Het is belangrijk dat de keuzes die in een strategisch beleidsplan toerisme gemaakt worden, zich gedragen weten door alle – zowel publieke als private – partners in de toeristische sector. Dit strategische plan bouwt verder op een eerste (tussentijdse) rapport “Strategisch Plan Toerisme Antwerpen – diagnose” (juli 2005) met daarin 13

de diagnose en analyse van het actuele toerisme in Antwerpen. Dit eerste rapport bevat een synthese van informatie en gegevens, gesprekken en discussies die de opdrachthouder heeft gevoerd met enerzijds de medewerkers van Toerisme Antwerpen en anderzijds met een groot aantal bevoorrechte en betrokken getuigen voor toerisme in Antwerpen. Dit strategische plan vormt dan ook de basis voor een toeristisch beleid in verband met productontwikkeling, vermarkting, inzet van middelen en mensen, informatie en communicatie, betrokkenheid van de Antwerpse burger bij het toeristische ontwikkelingsproces en infrastructuur.

Dit rapport is als volgt te lezen: Na de verantwoording in het eerste hoofdstuk wordt in het tweede hoofdstuk de ambitie en de visie van toerisme in Antwerpen bepaald. Deze ambitie wordt in het derde hoofdstuk vertaald naar een aantal doelstellingen. Om deze doelstellingen te bereiken, wordt in het vierde hoofdstuk een strategie ontwikkeld. Deze strategie wordt in de praktijk vertaald naar een aantal projecten. Deze projecten staan beschreven in het vijfde hoofdstuk. In de mate van het mogelijke worden deze projecten verder geconcretiseerd in acties.

Bij het opstellen van dit strategische plan toerisme is eerst gezocht naar een gedeelde gemeenschappelijke visie om vervolgens te werken naar de ambitie en strategisch kader. Onderstaande trap geeft het verloop van het proces weer. Dit verloop bepaalt ook de structuur van de verdere rapportage.

Dit klinkt misschien allemaal heel ingewikkeld maar is het niet: het is een logische en heldere werkwijze, die we hieronder dan ook integraal uitwerken.

Figuur 1: Structuur Strategisch Plan voor Toerisme in Antwerpen

Ambitie

Doelstelling

Strategie

Projecten

Organisatie

14



2.1.

2

De spin-off van het toerisme

ambitie en visie

Ambitie

Doelstelling

Strategie

Projecten

Organisatie

Opmerkelijk groot De toeristische bezoeker in Antwerpen is een gast en maakt gebruik van de vele publieke en private voorzieningen in deze stad. Veel voorzieningen of monumenten zijn niet of zeker niet specifiek voor de toerist ontwikkeld. Nochtans wenst de toerist zich welkom voelen, haast thuis te voelen en gastvrij te worden onthaald. Dit vertaalt zich ondermeer in een vraag naar goede bewegwijzering en parkeersignalisatie, veiligheid, aantrekkelijke parkeergarages, uitgebreid telefoon- en GSM-netwerk, ruime bankdiensten, propere publieke toiletten, leesbaar publiek transport, vriendelijke taxichauffeurs, accurate service in hotel en station, geweldig genieten in één van de honderden goede restaurants om nadien nog lekker door te zakken in een vrolijk café, prachtige verkeersarme winkelstraten… De betekenis van het toerisme voor de stad Antwerpen kan op verschillende manieren worden geduid: •

•

15

Economische impulsen door tewerkstelling als gevolg van de toeristische bestedingen. De betekenis van toerisme als tewerkstellingsmotor voor (in de eerste plaats) de inwoners van Antwerpen zal verder en cijfermatig worden uitgewerkt en geïllustreerd. Impulsen voor de kwaliteit en de diversiteit van het aanbod- en voorzieningenniveau in de stad. De toeristische bestedingen maken het mogelijk om meer en betere vierkante meters horeca en detailhandel op een gezonde wijze te exploiteren. Daarnaast is meer differentiatie zowel in de breedte als in de diepte van de assortimenten cultuur, sociale voorzieningen, onderhoud van straten en pleinen, openbaar

•

•

•

•

vervoer, … haalbaar, wat natuurlijk ook steeds de lokale bevolking ten goede komt. Toerisme is een sfeerproduct bij uitstek, sterk afhankelijk van een aantrekkelijke, veilige, onderhouden en gezonde omgeving. De inwoners van de stad hebben zelf baat bij alle extra aandacht voor onder andere ambiance, veiligheid en netheid in de stad. Bovendien stelt de stad zich ook meer open en gastvrij op voor mensen en/of ideeën die hun bijdrage leveren aan een hogere belevingswaarde, zoals kunstenaars, tentoonstellingen of festivals. Hiermee krijgt zowel de inwoner, de hoogopgeleide internationaal georiënteerde professionals als de bezoeker van de stad een compleet pakket vrijetijdsactiviteiten in een hoogwaardige woon-, werken leefomgeving. Bijdragen aan het behoud en de ontwikkeling van cultuur en erfgoed. De relatie tussen cultuur en toerisme is evident maar ook ingewikkeld en niet altijd vanzelfsprekend. Cultuur is vaak kwetsbaar en veel minder direct commercieel gericht. Naast directe inkomsten uit toegangstickets ten behoeve van de exploitatie van monumenten of collecties, geeft toerisme bijkomende (ook economische!) waardering aan cultuur en erfgoed. Cultuurbeleid loont in Antwerpen: cultuur en toerisme moeten in deze stad absoluut blijven samengaan en verder uitgediept worden. De vele marketing- en promotie-inspanningen – inclusief de mond-totmond reclame – dragen bij tot een grotere internationale bekendheid van de stad Antwerpen. De stad ontmoet overal partners en medestanders om samen de schouders onder de toekomst te zetten. Het moet duidelijk zijn dat toerisme bijdraagt tot het imago en de beeldvorming van de stad: internationale artiesten zoals The Pointer Sisters, die weken te gast zijn in het Sportpaleis, zijn dus voor Antwerpen de beste ambassadeurs die deze stad zich kan wensen. Een verdere en doordachte toeristische ontwikkeling in Antwerpen draagt ook bij tot een groter draagvlak bij de lokale bevolking voor grote en infrastructurele ingrepen in het stedelijke weefsel.

Gastvrijheid loont voor de complete stad Daarnaast haalt de overheid inkomsten uit het toerisme, onder meer door belastingen en heffingen. Algemene voorzieningen en publieke diensten renderen beter door medegebruik van de toerist. De vraag richt zich veel meer op medegebruik van de bestaande faciliteiten en structuren die daardoor alleen maar aantrekkelijker worden. De spin-off van het toerisme is daarom veel meer dan alleen economisch te becijferen. Toch verdient dit belangrijke aandacht en daarom wordt hieronder een proeve van oefening gedaan.

16


2.2.


In een studie naar de economische betekenis van toerisme en recreatie in de provincie Antwerpen (TPA, 2000) werd de economische betekenis van het toerisme voor de stad Antwerpen in 1998 geraamd op bijna €170 miljoen. Op basis van een vergelijkbare berekening wordt de betekenis van het cruise-, het dagen het verblijfstoerisme anno 2005 ruw maar toch vrij accuraat geschat op €230 miljoen1.

Economische betekenis

Methode Inzicht in de tewerkstelling bevat belangrijke bestuurlijke informatie. Deze cijfers laten zien wat het beleid voor de stedelijke economie en de inzet van (schaarse) middelen oplevert. Hiermee kan ook de betekenis van de sector toerisme worden afgezet tegen andere economische sectoren in Antwerpen. Cijfers bevatten argumenten voor alternatieve beleidskeuzen: iets wel of niet doen. Indien over een langere periode een trendmatige ontwikkeling inzichtelijk wordt gemaakt, kan deze vergelijking verder worden vervolmaakt en ook met andere bestemmingen worden vergeleken.

Dit betekent een groei van de bestedingen met € 60 miljoen in de totale periode (1998 – 2005), of gemiddeld bijna 4,5% per jaar. Circa de helft hiervan is reële groei (excl. inflatie). Dit is opmerkelijk omdat een deel van deze periode zich kenmerkte door een economische teruggang. De toeristische sector is met andere woorden een duidelijke groeisector. Deze €230 miljoen in 2005 resulteren in circa 3.300 tewerkstellingen. Dit volume is door maatregelen te beïnvloeden.

Helaas ontbreekt het nog aan een voldragen rekenmodel of een ander instrumentarium waarmee Toerisme Antwerpen op een accurate en transparante wijze de economische betekenis kan berekenen en duiden. Ook ontbreekt het aan betrouwbare en volledige cijfers over dagtoerisme. Voor een kritische benadering van beleidskeuzen en evaluaties van de economische impact voor de stad is de beschikbaarheid van een dergelijk instrument echter zeer gewenst.

In werkelijkheid ligt de economische betekenis van toerisme nóg hoger. In de berekening is bijvoorbeeld het aandeel van dagtoerisme enkel meegenomen voor zover dit geregistreerde entrees zijn voor attracties en musea. Ook de uurrecreatie2 is niet meegenomen. De aankoop van duurzame goederen is niet meegerekend. Nochtans is één van de allerbelangrijkste componenten van het toerisme in Antwerpen juist het uitgebreid shoppen. Op basis van ervaringscijfers blijkt dat er sprake is van een factor 2 ten opzichte van de toeristische bestedingen (dagtoerisme). Daarnaast is er ook nog sprake van indirecte effecten.

Op basis van beschikbare cijfers en methodes is een benadering gemaakt van de economische betekenis van het toerisme in Antwerpen. Om de vergelijkbaarheid met andere bestemmingen en andere sectoren in Antwerpen zo groot mogelijk te maken zijn een tweetal methodes gebruikt.

1 Op basis van bestaande gegevens betreffende overnachtingen, bestedingen en bezoekersaantallen aan attracties en musea is door middel van een vraagzijdemodel een raming gemaakt van de economische betekenis van toerisme in Antwerpen. Bij de economische betekenis worden zowel de directe als de indirecte economische effecten van de bestedingen op de stedelijke economie in rekening gebracht. In dit model zijn dan weer niet opgenomen: aankoop van duurzame goederen, bezoek aan kleine evenementen, dagtoerisme zonder attractiebezoek en de uurrecreatie van de regionale bevolking.

Vele duizenden tewerkstellingen in de stad Een eerste methode gaat uit van de toeristische bestedingen in de stad, dus de vraag. Op basis van bezoekcijfers en gemiddelde bestedingen van de bezoekers is een inschatting te maken van de betekenis van een toeristisch bezoek in de stad.

2 Uurrecreatie wordt in deze berekening niet meegenomen. Onder uurrecreatie werd in de studie verstaan een recreatieve uitstap van korte duur in de eigen regio. Dit kan misschien nog het best omschreven worden als de invloedssfeer van de stad Antwerpen.

17

De aanpak via de RSZ en RSVZ-gegevens leert dat er in Antwerpen in totaal 15.821 personen tewerkgesteld zijn in de toeristische sector. Dit is 6,6% van de totale stedelijke tewerkstelling. Ter vergelijking:

Marktconforme ontwikkeling, maar kan beter Op basis van een brede benchmark onder circa 50 steden blijkt dat Antwerpen daarmee marktconform gepresteerd heeft. Antwerpen heeft niet meer of minder geprofiteerd van een marktgroei.

•

In vergelijking met een toegespitste benchmark blijkt dat de geselecteerde referentiesteden wel een grotere groei hebben gerealiseerd. Ten opzichte van deze referentiesteden blijft Antwerpen dus achter. Voor de grotere groeicijfers liggen verklaringen in een inhaalbeweging die nieuwe bestemmingen maken, maar ook het onderscheidende vermogen (meer bijzonder, ‘place to be’). De indruk bestaat dat voor de stedelijke economie van Antwerpen met toerisme meer kan worden bereikt. Dan mag Antwerpen hierbij niet achterlijven bij de andere bestemmingen. Een beredeneerde maar toch noodzakelijke inhaalbeweging, zowel inhoudelijk als beleidsmatig, is geboden. 3

• •

De metaalverwerkende nijverheid was in 2000 goed voor 8,0% van de totale tewerkstelling. De bank- en verzekeringssector waren in 2000 ook goed voor 5,6% van de totale tewerkstelling. De chemische en aanverwante sector was in 2000 goed voor 5,6% van de totale tewerkstelling.

Veel van de tewerkstelling en omzet die in de toeristische sector gegenereerd worden zijn niet over te plaatsen naar andere regio’s en kunnen evenmin geautomatiseerd worden. Toerisme is nu eenmaal niet-delokaliseerbaar en vrij arbeidsintensief. Daarbij betreft het in de eerste plaats een tewerkstelling die lokaal en regionaal wordt ingevuld. Dit arbeidsintensieve karakter van grote delen van de sector maakt het relatieve belang van toerisme anno 2005 in Vlaanderen en West-Europa enkel nog groter.

Toerisme in Antwerpen groter dan bank- en verzekeringssector Een andere methode gaat niet zuiver uit van de vraag (bezoekers en bestedingen), maar van de jobs in als toeristisch te categoriseren activiteiten, met andere woorden het aanbod. Hiertoe behoren ook bijvoorbeeld de reisbemiddeling en verkoop recreatiegoederen. Op deze methode kan worden aangemerkt dat deze cijfers onvoldoende relatie leggen met het reële toeristische potentieel of aantrekkingskracht van de stad voor de toerist. De kwaliteiten als vestigingsplaats voor handelsactiviteiten of zakelijke dienstverlening in toerisme zegt weinig over de toeristische kwaliteiten van de stad zelf. Ook zijn de zelfstandige sturingsmogelijkheden voor de vestigingsplaats vanuit het toeristisch beleid zeer beperkt.

Andere betekenissen voor de stedelijke economie Naast de tewerkstellingen zijn er meer redenen te benoemen waarom toerisme een probaat middel is voor het opvijzelen van de stedelijke economie: •

3 Benchmark met steden als Helsinki, Hamburg, Dijon, Bremen, Bilbao, Bern, Basel, Lübeck, Leipzig, Oslo, Stuttgart, Talinn en Zurich

18

In een globaliserende wereld wedijveren steden om de gunsten van bedrijven. Vestigingsplaatsen die niet worden gebrand (onderscheidende merkbeleving), zijn moeilijker verkoopbaar. De beleving wordt gemaakt door de fysieke omgeving, de culturele tradities en vooral door de mensen. Toerisme is een aanjager voor deze ‘branding’, en de toerist (jong, oud, gezin, actief, cultureel, big-spender, verwennen, creatief, enz.) draagt er zelf weer aan bij;


•

•


Prettig wonen en werken in steden is sterk gebonden aan imagobepalende aspecten zoals het aanbod van cultuur en de uitgaansmogelijkheden. Toeristische bestedingen geven een belangrijke impuls aan dit aanbod. Er is een economische draagvlak voor meer en een grotere differentiatie; De bestedingen geven een impuls aan de KMO’s in de stad. De kleine en middelgrote ondernemingen krijgen een impuls (continuïteit) en de bewoners van de stad een groter pakket voorzieningen dan op basis van de lokale koopkracht haalbaar is.

2 .3. Keerpunt ?! Dagtoerisme dominant in Antwerpen De perceptie van het toerisme in Antwerpen bestaat uit de volgende componenten: •

Conclusie: betekenis groot en voor de vitale stad belangrijk •

•

•

•

De sector levert duizenden tewerkstellingen in de stad op. Deze tewerkstellingen zijn jobs in de hotels, horeca of attracties zelf, maar ook in de toeleverende bedrijven, het onderhoud, de administratieve diensten enzovoort. Toerisme is een relatief arbeidsintensieve sector vanwege het aspect persoonlijke aandacht. Dit zal altijd zo blijven. De vele jobs in toerisme passen bij aandachtsgroepen in het werkgelegenheidsbeleid; De economische betekenis van toerisme in de stad is groter dan de sector bank- en verzekeringssector. Naast de absolute omvang van sectoren zijn de ontwikkelingen (afnemend, stabiel of groeiend) zeker zo relevant. Toerisme kan groeien op basis van de kernkwaliteiten van de stad zelf en niet vanwege allerlei compensaties die worden aangeboden; De bestedingen in detailhandel, horeca, uitgaan of cultuur vergroten het economisch draagvlak van deze bedrijven en voorzieningen. De Antwerpenaar profiteert van een groter en completer pakket voorzieningen in de stad. De stad wordt aantrekkelijker voor bedrijven om zich te vestigen en om te wonen.

•

•

•

•

19

Het straatbeeld wordt in sterke mate mee bepaald door het dagtoerisme. Dit dagtoerisme veroorzaakt in het commerciële centrum en de historische kern van Antwerpen een gezellige drukte, voornamelijk in de weekends en vakantieperiodes. Een deel van de dagtoeristen – vooral Belgen en Nederlanders – komen in de eerste plaats winkelen, een terrasje doen, genieten, uitgaan en flaneren. Bezoeken aan attracties of musea zijn niet hun eerste prioriteit. Een ander deel van de miljoenen dagtoeristen bezoeken wel attracties zoals de Zoo, Aquatopia, concerten en voorstellingen georganiseerd door Studio100 en natuurlijk het Sportpaleis. Sinds 1993 heeft Antwerpen de kaap van 1 miljoen overnachtingen per jaar overschreden. Momenteel is er sprake van een stabilisering van de toeristische vraag op circa 1,3 miljoen overnachtingen per jaar. Binnen het verblijfstoerisme is een regionalisering van de vraag waar te nemen door zowel een absolute als relatieve sterke groei van de vraag uit de nabijgelegen markten. Twee voorbeelden: in 2004 kwam 16,5% van het totale aantal overnachtingen in Antwerpen uit het binnenland ten opzichte van een aandeel van 13,2% in 1999. In 2004 waren Nederlanders goed van 27,5% ten opzichte van 23,8% in 1999. Meer verblijfstoeristen dus die komen uit een kleinere regio: een teken om over na te denken. De economische betekenis van verblijf- en cruisetoeristen ligt – per toerist - significant hoger dan bij dagtoerisme. Dagtoeristen leggen een relatief groter beslag op de publieke en toeristische infrastructuur (piekbezoek, relatief vaak met

de auto, geconcentreerd in toeristisch kerngebied, enz). Vooral dagtoerisme kan conflicten met het fysieke en maatschappelijke draagvlak veroorzaken, tot zelfs conflicten met lokale bevolking.

Figuur 2: Geïndexeerde ontwikkeling overnachtingen (1994 = 100) 150

Omdat dergelijke inzichten en cijfers belangrijke bestuurlijke informatie geven voor zowel publieke als private partijen, kan het als een urgente maatregel worden gezien een performant monitoringsysteem voor toerisme in Antwerpen te ontwikkelen. De betekenis van toerisme moet op een regelmatige en vooral objectieve basis gemeten kunnen worden.

140

130 Benchmark

120

Antwerpen

Stagnatie verblijfstoerisme is … niet goed! Sinds het jaar 2000 is er een stagnatie van het aantal overnachtingen in Antwerpen. Dit beeld is ook in andere Europese steden te zien. Maar hoewel de globale markt sinds 2000 enigszins gestabiliseerd is, blijft Antwerpen duidelijk achter bij het gemiddelde van benchmark steden.

110

100

90

Door de stagnatie in de markt dreigt een downgrading van het toeristische product Antwerpen. De omzetten in de Antwerpse hotels staan onder druk waardoor er minder of onvoldoende ruimte is voor investeringen in kwaliteit. Er dreigt echter ook een stagnatie in de toeristische sector zelf in Antwerpen. Het zijn immers niet enkel de hotels, ook andere actoren in het toeristische veld worden hiermee geconfronteerd. Deze stagnatie is bedreigend voor de continuïteit van het toeristische product Antwerpen en verdient prioritaire beleidsaandacht.

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Bron: Tourmis/European Cities Tourism, bewerking ZKA

Op basis van een bredere benchmark onder circa 50 steden blijkt dat het aantal overnachtingen in deze steden tussen 1992 en 2002 in totaal met gemiddeld 28,1% is toegenomen. Het aantal overnachtingen in Antwerpen is in dezelfde periode met 28,2% toegenomen. Antwerpen heeft in vergelijking met deze steden dus marktconform gepresteerd. De steden Gent en Brussel hebben in dezelfde periode echter een bovengemiddelde groei doorgemaakt van circa 47%. Tussen 2003 en 2004 is het aantal overnachtingen in de steden van de benchmark gemiddeld met 11% toegenomen4. Antwerpen blijft duidelijk achter.

4 Steden zoals Dijon en Helsinki kenden tussen 2003 en 2004 een afname van 1%. Steden zoals Talinn en Zurich kenden in dezelfde periode een toename van respectievelijk 32% en 42%.

20



Op basis van de benchmark blijkt met andere woorden dat: •

•

2.4.

Antwerpen een gemiddelde ontwikkeling heeft doorgemaakt in de periode 1997-2000. Antwerpen is niet in staat gebleken om meer dan gemiddeld van de groeiende markt te profiteren. Alle acties die ondernomen en uitgevoerd zijn, hebben er enkel voor gezorgd dat Antwerpen een marktconforme ontwikkeling heeft doorgemaakt. Binnen de context van een algemeen groeiende markt heeft Antwerpen in de periode 2000-2004 last van een kleinere totale groei en een stabilisatie op een lager niveau in vergelijking met steden uit de benchmark die vergelijkbaar zijn met Antwerpen.

Hogere omzetten noodzakelijk voor impuls

Beperkte investeringen leiden tot neergang Deze vaststellingen zijn bijzonder belangrijk in relatie tot het bepalen van de ambitie van dit tweede strategische plan voor toerisme voor Antwerpen. Als de investeringen in toerisme op het huidige niveau worden verder gezet, dan zal Antwerpen zich slechts verder ontwikkelen met een matige reële groei. Als de ambitie een bovengemiddelde groei of ontwikkeling is, dan dringt een grotere inspanning – van alle actoren! – zich op. Eigenlijk hoort dit de ambitie te zijn, anders wordt Antwerpen de komende jaren voorbijgestoken door andere Europese en niet-Europese concurrenten. Ter illustratie: de grootste groei in het aantal overnachtingen werden tussen 1992 en 2002 gerealiseerd in steden zoals Tallinn (+183%) en Valencia (+148%). De concurrentie op de Europese markt neemt immers alsmaar toe. Het niveau van investeringen in toerisme bepaalt de ambitie die een stad mag hebben op toeristisch vlak. Het enorme toeristische succes van een stad als Barcelona werd ondersteund door (letterlijk maar ook figuurlijk) even indrukwekkende investeringen in de stedenbouwkundige, sportieve, recreatieve, sociale en culturele uitbouw van de stad. Hierbij ook volgende opmerkingen: • • •

21

Zelfs een marktconforme groei vraagt duidelijke, integrale en continue inspanningen en investeringen. Een bovengemiddelde groei vraagt een aantal projecten die toerisme in Antwerpen structureel naar een hoger niveau tillen. Steden met een bovengemiddelde ontwikkeling zijn succesvol door een sterk onderscheidend vermogen. Steden zijn onderscheidend door:

-

-

-

-

-

Het aantal recreatieve overnachtingen in Antwerpen is tussen 2003 en 2004 met 2,0% toegenomen. Het aantal overnachtingen vanuit zakelijk motief is in dezelfde periode afgenomen met 3,4%. Het strategische plan voor toerisme moet ook een strategie ontwikkelen om het zakentoerisme in Antwerpen te stimuleren. Het zakentoerisme is voor de meeste hotels in Antwerpen erg belangrijk én de stimulans om te investeren in de kwaliteit – en zo de continuïteit – van het product Antwerpen.

De sfeer en beleving. Een goed voorbeeld hiervan is Valencia met zijn bruisende Fallas of Lissabon met zijn eerder ingetogen Fado. De aanwezigheid van een duidelijke en sterke “must see”. Voorbeelden zijn hier Bilbao (Guggenheim) en Weimar (Goethe). Door het grote aanbod verlengt de verblijfstijd en wordt een overnachting noodzakelijk. Een voorbeeld is hier een immense stad als Berlijn. Door een compleet en standvastig aanbod van verblijf, vervoer, kunst en cultuur, vermaak en ontspanning: Amsterdam, Parijs… Evenementen. Steden waar het instrument van evenementen met succes werden toegepast zijn Glasgow, Weimar en ook hier weer Barcelona.

Zonder duidelijke impulsen en nieuwe stimulansen zal een sterke en versnelde veroudering van het toeristische product Antwerpen optreden, wat op termijn kan leiden tot marginalisatie van het product en de markten. Er moet goed en vooral strategisch nagedacht en beleid gevoerd worden. Dit is de essentiële inzet van dit nieuwe strategische plan Toerisme Antwerpen. In 2004 werd in Antwerpen een themajaar rond de figuur van Rubens georganiseerd. Op basis van de statistieken van het NIS moeten we echter besluiten dat het totale aantal overnachtingen in 2004 met 0,5% is gedaald ten opzichte van 2003. Andere Vlaamse Kunststeden zoals Brugge (+8%), Gent (+1%), Leuven (+35%) en Mechelen (+23%) doen beter, en Brussel gaat dan weer achteruit (-2%). Wat het aantal aankomsten betreft, noteren we voor het Antwerpen wel een stijging van 3,6%. We mogen dus besluiten dat er wel degelijk interesse blijft in Antwerpen als toeristische bestemming.

22


2.5.


Om deze centrale missie te realiseren is er ons inziens een tweeledige strategie nodig. De visie om de centrale missie te halen is best te verwoorden als:

Missie: groei bevorderen voor de vitale stad

Antwerpen wil toerisme

•

De stad Antwerpen heeft duidelijk kansen en mogelijkheden om toerisme verder te ontwikkelen en moet die ook grijpen. Het is lang niet meer voldoende om alleen het bestaande te koesteren en / of te verbeteren. Innovatief en steeds creatief denken is nodig, zelfs cruciaal. Zonder permanente en gestructureerde contacten met en tussen marketeers, exploitanten, investeerders, ondernemers en onderzoekers zal Antwerpen de toeristische boot missen. Dat zou nefast zijn voor deze stad, op alle fronten.

•

De centrale missie voor toerisme in Antwerpen voor alle betrokken actoren zou op de volgende manier samengevat kunnen worden: Het toeristische product Antwerpen moet verder ontwikkeld en vermarkt worden als een volwaardige en kwalitatieve toeristische bestemming voor zowel het dag- als het verblijfstoerisme zodat Antwerpen zich binnen de top 30 van Europa handhaaft en daarbij de ambitie koestert om de top 25 te halen. Antwerpen moet zich kunnen onderscheiden van de andere Vlaamse Kunststeden.

23

Handhaven top-30: Dit uitgangspunt vereist een marktconforme groei door voortdurend in te spelen op gewijzigde socio-economische context, het vermogen om zich aan te passen op het vlak van de secundaire productelementen, de productontwikkeling, alsook de uitrusting van de stad om bezoekers gepast en actueel te onthalen, te informeren en te begeleiden. Met andere woorden: zelfs een handhaving vereist belangrijke inspanningen. Ambitie top-25: De inzet moet zijn om voortdurend te werken op de onderscheidende kernkwaliteiten van de beleving van een bezoek aan Antwerpen. De vrijheid moet er zijn en genomen worden om allianties internationaal en nationaal met steden aan te gaan, allianties die in de eerste plaats relevant zijn voor de diverse productmarktcombinaties. Opportuniteiten dienen actief opgezocht te worden. Met andere woorden: ambitie vereist financiële en personele injecties van zowel private als publieke actoren.

24



3.1.

3

Opgave voor markt en beleid

doelstelling

Ambitie

Doelstelling

Strategie

Projecten

Organisatie

100 miljoen euro meer in 10 jaar Waar de stad Antwerpen zich op het vlak van toerisme echt positief onderscheidt van andere steden zoals Barcelona, Praag, Venetië, enz. zijn haar uitzonderlijke bourgondische kwaliteiten voor échte levenskunstenaars. Toeristen evalueren Antwerpen bovenal als “anders dan verwacht”. Deze verrassende beleving wordt in belangrijke mate bepaald door de eigenheid van deze stad en de openheid van de Antwerpenaar. Toeristen kunnen zich echt thuis voelen in deze stad: ze voelen zich haast geen toerist maar hebben veel meer het gevoel dat ze er kunnn en mogen bijhoren. Antwerpen brengt oprechte sfeer. Ook de gunstige geografische ligging binnen Noordwest- Europa op de overgang tussen Noord- en Zuid-Europa zal op termijn een belangrijke troef worden. Antwerpen heeft een solide basis voor het verder ontwikkelen van het toerisme. De World Tourist Organisation (WTO) verwacht voor toerisme als prognose een gemiddelde jaarlijkse groei de komende jaren van 3% voor Europa tot 4% voor de wereld. Toerisme in Antwerpen situeert zich binnen deze groeiende markt. Vanuit het besef dat door de toename van de mobiliteit en welvaart én door onder meer de globalisering de markt wel steeds concurrentiëler wordt, is een gekwantificeerd doel geformuleerd voor toerisme in Antwerpen. Als doelstelling van dit tweede strategisch plan toerisme kan voor 2015 een toeristische betekenis en omzet van circa €325 miljoen gesteld worden. Deze doelstelling betekent niets anders 25

dan een continuering van de jaarlijkse groei van 4% van de bestedingen. Binnen de Europese context is deze groei een absoluut minimum om als bestemming niet achteruit te gaan.

Naar een hogere productiviteit In het toerisme zien we dat bedrijven in de westerse landen te maken hebben met relatief hoge kosten voor arbeid, locaties, milieulasten etc. In andere delen van de wereld, incl. Oost- en delen van Zuid-Europa, opereert men deels in

Figuur 3:

dezelfde consumentenmarkt, maar met aanzienlijk lagere kosten. Voor de

Ontwikkeling toeristische bestedingen in Antwerpen

Noordwest Europese bedrijven is dus een relatief hoge productiviteit van arbeid en kapitaalgoederen (zoals hotels, attracties etc.) noodzakelijk om te kunnen

350

overleven

300

Een meer dan gematigde reële groei van toerisme in Antwerpen maakt het mogelijk:

250

•

200 150 100

•

50

• 14

13

12

11

10

09

08

15 20

20

20

20

20

20

20

07

06

05

20

20

20

04

03

02

20

20

20

01

00

99

20

20

20

19

19

98

0

• In verhouding tot de beschikbare middelen in Antwerpen is een (marktconforme) jaarlijkse groei van 4% een realistisch ambitieniveau. Indien de doelstelling of de ambitie hoger zou gelegd worden, zullen er aanzienlijke investeringen noodzakelijk zijn en kan er verder aansluiting gezocht worden bij de marktleiders in Europa. Wil Antwerpen ook in 2015 een toonaangevende toeristische bestemming in Vlaanderen en Europa zijn met een complete woon- en leefomgeving die uitnodigend is als vestigingén bezoekfactor, dan moet gestreefd worden naar een groeicijfer dat de gematigde reële groei overstijgt. Een stimuleringsstrategie die vraagt om duidelijke maar ook bewuste marktkeuzes, zowel voor de toeristische overheid als voor de private en publieke partners in het veld.

26

Om het toerisme in Antwerpen verder uit te bouwen en Antwerpen te laten uitgroeien tot een volwaardige toeristische bestemming in Europa Om de bestaande impulsen voor het woon- en leefklimaat te continueren Het imago en de beeldvorming rond Antwerpen op een positieve manier te beïnvloeden en daardoor bij te dragen tot de aantrekkelijkheid van Antwerpen als stad voor bewoners, bedrijven en bezoekers Om het draagvlak voor maatschappelijke ontwikkelingen of projecten in Antwerpen te vergroten.


3.2.


De vraag naar stadstoerisme is relatief groot en groeiend. Uit data van Tourmis blijkt dat het aantal Europese overnachtingen tussen 1993 en 2002 in totaal met 32% is toegenomen. Zo wordt het aantal internationale stedentrips van Europeanen in 2020 geschat op 32 miljoen. Door maatschappelijke ontwikkelingen zoals de stijging van het aantal senioren en een verdergaande individualisering is verdere groei te verwachten. Daarnaast ontstaan ook in Zuid en Oost Europa nieuwe markten. Evenzo geldt dit voor Zuid-Amerika en delen van Azië. Aangezien Antwerpen geen toeristische topbestemming is binnen Europa zoals Rome, Londen, Parijs, Amsterdam,…wordt de groeiende markt van meer ervaren reizigers als de primaire doelgroep voor Antwerpen bepaald. Deze doelgroep is interessant omdat het hier vaak om een hoogkwalitatieve vorm van toerisme gaat, met uitgesproken kwalitatieve eisen maar ook dito bestedingen.

Marktkansen voor groei

Voldoende mogelijkheden in Antwerpen De groei van de economische betekenis van toerisme moet voortkomen uit een combinatie van hogere gemiddelde bestedingen, betere bezettingen van de bestaande capaciteiten en het toevoegen van extra capaciteit. Antwerpen moet meer mensen – zowel dagtoeristen, verblijfstoeristen als cruisetoeristen – naar Antwerpen doen komen. De haalbaarheid van deze doelstelling is onder meer gebaseerd op: • • • •

De unieke kernkwaliteiten van de stad De concurrentiekracht van Antwerpen De relatief beperkte toeristische druk in Antwerpen in vergelijking met bijvoorbeeld Brugge en Brussel (binnen de Vijfhoek) De kansen en mogelijkheden zoals die zich in de markt zullen voordoen

Deze doelgroep wordt voornamelijk gevormd door gezinnen zonder kinderen. Zo zijn op dit moment 95% van de recreatieve verblijfstoeristen in Antwerpen bezoekers zonder kinderen. Het betreft daarbij zowel jonge als oudere bezoekers. Naast de traditionele en klassieke highlights van de stad zoeken zij bijkomende toegevoegde waarde in:

Antwerpen behoort wat betreft het aantal overnachtingen momenteel tot de subtop van Europa (positie 30). Binnen de stedentrips valt vooral de relatief sterke groei op van de niet-hoofdsteden. Oorzaken hiervan zijn: • • •

•

•

Consumenten zijn steeds op zoek naar nieuwe ervaringen en hebben de klassieke hoofdsteden reeds ‘gedaan’. Lager prijsniveau in deze nieuwe bestemmingen doordat de markt in traditionele topbestemmingen verzadigd is. Steeds betere ontsluiting, zodat ook kleinere bestemmingen zich steeds succesvoller kunnen positioneren op de toeristische markt. De ontwikkeling van de HSL en lowcost carriers zijn hier bepalende factoren. Voldoen aan eisen van convenience, veiligheid en identificatie (te ver van huis voor dagbezoeken, meerdere bezoekmotieven, bijzondere bezoekpropositie).

•

•

27

Verrassing: door de vele verplichtingen en het veeleisende professionele leven zien steeds meer mensen zich genoodzaakt geregeld een ‘pauze’ in te lassen en maken daarom een shortbreak. Vooral de verrassingen en het onverwachte, van bijvoorbeeld logies, een arrangement, het ‘zelf doen’, de ontmoetingen, de ontdekking, bepalen de waardering. Verdieping: de westerse mens ambieert een lang, gezond, gelukkig en zinvol leven. Het vergroten van kennis of vaardigheden en culturele beleving passen hier uitstekend in. Participatie: aansluiting bij culturele tradities en nieuwe sociale groepen met gemeenschappelijke waarde- en zingevingsystemen. Vooral nichemarketing sluit hierop aan. Ook het verweven van het toerisme met de levende stad (i.c. de burger) is belangrijk.

•

Kwaliteit: er is een groeiende vraag naar ‘tailor-made’ producten en diensten. Hierbij gaat het vooral om maatwerk afgestemd op de momentbehoefte. Belangrijke uitgangspunten hierbij zijn o.a. een hoge impulswaarde, transparantie en ‘lekkergehalte’.

steeds belangrijker om de bestemming te promoten en te verkopen op de onderscheiden markten. Toerisme Vlaanderen is ook de partner om het cruisetoerisme in Vlaanderen te promoten. Op eigen kracht kan Antwerpen initiatieven ontplooien om de regionale markten en de Europese markten met meer diepte en gerichter te bewerken. Initiatieven zoals Cool Capitals zijn daarbij altijd een optie, omdat een dergelijk samenwerkingsverband niet enkel van belang is voor de Amerikaanse markt, maar ook voor de Europese markten, zeker ook naar imago, beeldvorming en de lokale actoren. Toerisme Antwerpen moet met vele en diverse partners strategische allianties sluiten voor projecten die zowel voor Toerisme Antwerpen als voor deze partners een meerwaarde bieden. De overtuiging moet bestaan – zowel bij Toerisme Antwerpen als ook bij de horeca, winkels, diamant en alle andere actoren – dat enkel in nauwe samenwerking en overleg meer bereikt zal kunnen worden.

Belangrijk is dat de stad zich bewust is van het feit dat deze markten meer individueel en in wisselende groepsverbanden (vrienden, collega’s, familie, gezin, clubs) reizen. De markt vertoont hierdoor een grote segmentatie en laat zich onder meer sterk sturen door de prikkels van de ‘content’, de inhoud: een niet te missen uniek evenement, een bijzondere promotie of aanbieding, tijdelijke unieke tentoonstelling, verrassende architectuur en publieke ruimte, een goed uitgaansleven en een gevarieerde keuze aan originele ‘sterren’restaurants.

De juiste markten voor Antwerpen Op basis van bestaande marktaandelen, de gerealiseerde groei en de ingeschatte marktkansen, worden de volgende primaire markten voor Toerisme in Antwerpen benoemd: • •

•

Dichtbije markten: toeristen uit België, Nederland, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en Frankrijk Europese markten: toeristen afkomstig uit verderweg gelegen Europese landen, voor Antwerpen betreft dit vooral Italianen en Spanjaarden Intercontinentale markten: toeristen afkomstig van andere continenten, voor Antwerpen betreffen dit vooral niches in de Verenigde Staten (Red Star Line, Cool Capitals, Rubens) en Japan (Mode, Rubens, Diamant)

Antwerpen kan voor het bewerken van deze verschillende markten rekenen op de hulp ondermeer van Toerisme Provincie Antwerpen, Toerisme Vlaanderen en private partners. Toerisme Vlaanderen is naar analogie met het kustactieplan bezig met het opstellen van een kunststedenactieplan. Binnen Vlaanderen worden de Kunststeden 28


3.3.


Er staan in Antwerpen de komende jaren heel wat ingrijpende stedelijke projecten op stapel. Deze ingrepen zullen het beeld, bekendheid en skyline van de stad fundamenteel veranderen en beïnvloeden, zowel voor de inwoner als voor de bezoeker. Hiervan moeten we ons ten volle bewust zijn en overtuigd rekening mee houden bij de opmaak van het nieuwe strategische plan toerisme Antwerpen. Binnen vijf jaar ziet Antwerpen er helemaal anders uit dan nu. Deze projecten kunnen (grote en kleinere) iconen op het vlak van moderne en hedendaagse architectuur of nieuwe stedelijkheid worden. Voorbeelden zijn:

Concurrentiekracht van kernkwaliteiten

Een actieve en cultureel erg dynamische stad Antwerpen heeft voor de bezoeker heel wat in huis, ook hier weer zowel letterlijk als figuurlijk. Maar enkel door krachten te bundelen en de aandacht te focussen op de strategisch belangrijkste thema’s zullen betere resultaten worden neergezet. Een stimuleringsstrategie vraagt immers scherpe en uiterst bewuste marktkeuzes, zowel door de toeristische overheid als door de private en publieke partners in het veld.

• • • •

Antwerpen heeft een aantrekkelijk en goed bewaard 16e en 17de eeuwse historisch centrum. Toeristen kunnen 23 beschermde (en dikwijls ook unieke) stadsgezichten en bijna 1.000 monumenten ontdekken en bewonderen. Antwerpen is een stad aan de Schelde, een wereldhaven, een stad met een rijke geschiedenis, een internationaal diamantcentrum en een gekende modestad. Antwerpen bestaat uit vele kleine buurten en wijken, telkens kernen met een eigen identiteit, een eigen sfeer, een eigen commercieel hart.

• • • • • •

Antwerpen heeft een uitzonderlijk rijk cultureel en artistiek leven, met heel wat theaters, concertzalen en podia, galerijen, een bruisend uitgaansleven, restaurants en cafés. Antwerpen is niet alleen een historische stad, maar ook een dynamische stad, een stad boordevol creativiteit. Het is de stad van kunstenaars zoals Rubens, Van Dyck, Breughel, Jordaens en Plantijn. Maar vandaag is Antwerpen ook de stad van Wannes Van de Velde en Fred Bervoets, Veronique Branquinho, Jan Fabre en Dries Van Noten, Tom Barman en Luc Tuymans, Think of One en Walter Van Beirendonck, Ann Demeulemeester en Admiral Freebee, …

• • •

Antwerpen is eveneens een hoogst interessante stad voor mensen om kwalitatief te winkelen - dit zelfs op wereldschaal - op een uiterst beperkte oppervlakte. 29

Het nieuwe Justitiepaleis Het Museum aan de Stroom - MAS Oosterweelverbinding met de geplande brug Lange Wapper Het Eilandje, met torenbouw langsheen Kattendijkdok, de Montevideowijk en het Droogdokkeneiland Het St Felix Pakhuis Permeke-bibliotheek en Designcentrum Red Star Line Centraal Station Ontwikkelingen rond het Nieuw-Zuid De Leien als nieuwe stadsboulevard, met de nieuwe Rooseveltplaats Een nieuw Theaterplein De heraanleg van de Scheldekaaien met heel veel publieke ruimte Het nieuwe Spoorwegemplacement – Park Spoor Noord met Damplein

Antwerpen is geen mondaine stad, maar straalt bruisende energie en vrolijke creativiteit uit. De leuke cafeetjes en de vele terrasjes geven een open en gastvrije uitstraling voor de toerist. De inwoners van Antwerpen willen vrij zijn en tonen grote zin voor initiatief. Hierdoor ontstaat een divers aanbod van zowel tijdelijke als terugkerende initiatieven die overal in de stad worden georganiseerd. Voorbeelden zijn onder meer Muziek in de Wijk, de Zomer van Antwerpen, Guerillaland, NaviGAYtion, Laundry Day en Petrol. Deze creatieve en bourgondische sfeer en mentaliteit is onvoorstelbaar belangrijk en eigenlijk de meest unieke en échte troef van de stad. Ze mag nimmer onderschat worden en moet beleidsmatig, structureel en strategisch voortdurend worden vernieuwd en ondersteund. Net met dit aanbod weet Antwerpen zich te differentiëren van andere steden in Noordwest Europa. De kracht van Antwerpen is de sfeer, in combinatie met een klassieke en hippe stad op een relatief kleine schaal. Antwerpen leeft 24 uur op 24 en heeft daarbij een charmante ongedwongenheid, een openheid, een weergaloze en onovertroffen joie-de-vivre en een openheid die aanspreekt.

30



4.1.

4

markten

strategie: keuzes maken

Ambitie

Doelstelling

Strategie

Projecten

Organisatie

Markstrategie Antwerpen staat voor de uitdaging om haar sterke punten verder te ontwikkelen en aanwezige kennis en creativiteit zo te combineren dat het leidt tot een nieuw elan en groei van het toerisme. De strategie moet in Antwerpen leiden tot aantrekkelijk onderscheidend vermogen ten opzichte van andere steden. Omdat Antwerpen in Europa op dit moment de 30ste plaats inneemt, moet het de ambitie hebben om op te schuiven naar de top 25, ondanks een toegenomen concurrentie op de Europese markt. Dat vraagt strategisch inzicht dat richtinggevend is voor het maken van bewuste keuzes en tevens voldoende ruimte biedt om in de toekomst onderdelen toe te voegen in overeenstemming met de dan bestaande inzichten. De context waarbinnen Toerisme Antwerpen werkt moet altijd de flexibiliteit hebben om in te spelen op nieuwe opportuniteiten in de markt. Voor het realiseren van de ambitie wordt in eerste instantie een drieledige strategie gevolgd, gebaseerd op de groeistrategieën zoals geformuleerd door Ansoff. De drieledige strategie wordt uitgebreid met een vierde strategie, met name diversificatie (zie kansen grijpen).

31

Zoals gesteld wordt voornamelijk gericht op de steeds groeiende markt van de ervaren, westerse toeristen. Dit zijn over het algemene hoger opgeleide en welvarende personen, die in haast alle materiele behoeften kunnen of hebben voorzien. Deze toerist zit niet te wachten op (te) veel keuzemogelijkheden en veel van hetzelfde. De specifieke en originele eigenheid die een stad zoals Antwerpen heeft is daarbij wel een sterkte en een troef. Bovendien zoeken deze toeristen belevenissen en ervaringen die zullen leiden tot blijvende herinneringen. Enkele voorbeelden zijn:

Figuur 4: Groeistrategieën volgens Ansoff Markt Bestaand Product Marktpenetratie Het huidige succes op bestaande Bestaand markten vergroten. Hierbij wordt onder meer gedacht aan het vergroten van het marktaandeel in het cruisetoerisme en nichemarkten zoals mode, gay scène, cultuur...

Nieuw

Productontwikkeling Het behoud en de kwalitatieve versterking van het dagtoerisme uit de regionale markten. Daartoe moeten bestaande producten kwalitatief verbeterd worden of nieuwe producten worden toegevoegd. Het idee is dat door producten toe te voegen op de dagtoeristische markt, het product Antwerpen uitgroeit tot een volwaardige bestemming, ook voor verblijfstoerisme.

Nieuw Marktontwikkeling Het ontwikkelen van verblijfstoerisme zowel voor de binnenlandse markt, de buurlanden Nederland, Frankrijk, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en andere landen uit Noordwest-Europa. In de buurlanden worden op dit moment deelregio’s nauwelijks of niet bewerkt (bv. Zuid-Duitsland, Middenen Zuid-Frankrijk). Extra aandacht moet daarbij gaan naar landen als Italië en Spanje.

• • • •

Diversificatie

•

Wanneer zich een unieke kans of onmiskenbare mogelijkheid voordoet, dan dient te worden ingespeeld op deze opportuniteiten. Ansoff heeft dit in zijn groeistrategieën beschreven als diversificatie. Antwerpen heeft deze strategie in het verleden met succes toegepast door met de ModeNatie een vrij belangrijke en sterke nichemarkt van toeristen geïnteresseerd in mode aan te spreken. Om de ambitie van Antwerpen te realiseren en voor de effectieve bewerking van nieuwe markten dienen keuzes gemaakt te worden in de marktsegmenten. Omzetpotentieel en winst staan hierbij centraal. Op basis van het onderscheidende vermogen en de wensen, behoeften en potenties van de verschillende marktsegmenten dient de marktbewerking te worden aangepast. Het onderscheidende vermogen kan vergroot worden door het selecteren van geschikte profielen per markt. 32

De legendarische reuzen van Royal de Luxe in het zomerse straatbeeld van Antwerpen De stockverkoop van de Antwerpse modeontwerpers De modeshow van de Modeacademie De Nachten van de Musea die ieder jaar worden georganiseerd in het kader van de Zomer van Antwerpen Maar ook een lange zomeravond op een van de vele verborgen terrasjes in Antwerpen



Niet primaire maar hogere behoeften bepalen potenties

Cultural Creatives zoeken derde dimensie

Het is belangrijk dat de stad Antwerpen zich bewust is van het feit dat de behoeften of motivatie om te reizen en bezoeken hoger zijn gelegen dan andere (basis-)behoeften. Er is sprake van een hiërarchie van behoeften:

Een groot deel van de Europeanen wil bewuster leven, wonen en consumeren. Deze Cultural Creatives (CC`s) maken deel uit van een nieuwe groep maatschappijkritische consumenten. In de VS is ongeveer een kwart van de bevolking boven de 18 jaar in meer of mindere mate Cultural Creative. Dit percentage groeit met 1% op jaarbasis. CC`s streven naar een betere

Figuur 5:

leefomgeving. In die zin kijken ze ook kritisch naar een product: ze zoeken een

Behoeftepiramide van Maslow

derde dimensie, die bijvoorbeeld uit eenvoud of diepgang kan bestaan. Ook deze groep heeft statussymbolen.

Antwerpen zal pas échte meerwaarde bieden door in te spelen op hoger gelegen, immateriële behoeften. Deze echte meerwaarde maakt het kiezen eenvoudiger en leidt tot loyaliteit. De meerwaarde zit in de beleving of de ervaring waarmee een toerist in Antwerpen wordt geconfronteerd. Bij toeristen is het belangrijkste onderscheidende element het motief waarom men op reis gaat. Op basis van het motief kunnen we een aantal smaakgroepen definiëren. Over alle landsgrenzen heen zijn deze mensen geïnteresseerd in dezelfde producten. De verwachting is dat de volgende motieven een belangrijke rol zullen spelen voor het toerisme in Antwerpen: •

Maslow – belangrijke vertegenwoordiger van de humanistische psychologie en bekend van zijn motivatietheorie – gaf de onderste vier behoeften de benaming ‘deficiency needs’ en de behoefte aan zelfactualisatie omschreef hij als ‘being need’. De deficiency needs worden gekenmerkt door een tekort dat moet worden aangevuld. De behoefte aan zelf-actualisatie (being need) wordt hierdoor niet gekenmerkt, omdat deze behoefte immers nooit ophoudt. In de onderste vier behoeften kan de mens een evenwicht vinden, waarna hij pas toekomt aan de hogere behoeften. Toerisme behoort zonder enige twijfel tot de behoefte aan zelf-actualisatie.

•

33

Behoefte aan avontuur: Voor de meeste mensen is het dagelijkse leven een aaneenschakeling van veiligheidsregels. Sommige mensen zijn daarom op zoek naar uitdagingen, naar zaken die afwijken van het dagelijkse leven. Hierbij wordt zo veilig mogelijk naar steeds meer opwinding gezocht. Behoefte aan samenhorigheid: Individualisme gaat het – volgens diverse onderzoeken – de komende jaren toch meer en meer verliezen van de behoefte aan sociaal contact. Mensen willen opnieuw dingen samen of in groep doen: het eclatante succes van de Zomer van Antwerpen is hiervan een prachtig voorbeeld. Het kan hier gaan om mensen uit dezelfde familie of groepen die een gemeenschappelijk referentiekader hebben en dat samen willen beleven.

•

Behoefte aan identificatie: De consument heeft steeds vaker de behoefte om een eigen zelfbeeld te creëren. Producten en diensten worden steeds vaker een manier om dit persoonlijke zelfbeeld te creëren. Een belangrijke trend is het ontwikkelen van merken. Niet zozeer de keuze voor een bepaald product levert het zo verlangde onderscheid op, maar de voorkeur voor het ene merk boven het andere. Bepaalde merken slagen er via branding in een lifestyle uit te dragen.

4.2.

Strategische doelstellingen

In dit nieuwe plan voor toerisme wordt een strategie ontwikkeld voor zowel het dagtoerisme, het verblijfstoerisme als het cruisetoerisme. Deze strategieën worden in een volgend hoofdstuk vertaald in een aantal speerpunten die op hun beurt geconcretiseerd zullen worden in projecten. •

•

•

34

Strategische doelstelling met betrekking tot dagtoerisme: Toerisme Antwerpen moet werken aan het behoud en de kwalitatieve versterking van het dagtoerisme in de stad Antwerpen. De ontwikkeling van het dagtoerisme moet passen binnen de stedelijke omgeving. Dagtoerisme draagt bij tot de prettige drukte die in het commerciële en historische centrum van de stad Antwerpen aanwezig is. Strategische doelstelling met betrekking tot verblijfstoerisme: Toerisme Antwerpen moet een beleid voeren dat er op gericht is om binnen de groeiende markt van de concurrenten het marktaandeel van Antwerpen als toeristische bestemming te vergroten. Antwerpen moet daarbij verder ontwikkeld worden als een kwaliteitsbestemming. Toerisme Antwerpen moet daarbij werken op het stimuleren en faciliteren van het recreatieve verblijfstoerisme in Antwerpen en op het segment van het zakelijke verblijfstoerisme met inbegrip van MICE. Strategische doelstelling met betrekking tot cruisetoerisme: Deze markt is weliswaar klein maar groeiend én interessant vanwege de relatief hoge bestedingen. Toerisme Antwerpen moet in het segment van het cruisetoerisme met deelsegmenten oceaancruises, riviercruises, chartervaart en de huurjachten de bestaande markt verder penetreren. Samen met een partner als Toerisme Vlaanderen moet Antwerpen heel Vlaanderen doen profiteren van de hoge bestedingen van cruisetoeristen.



Sleutelfactoren voor productiviteitsverbetering We moeten steeds proberen te achterhalen wat de belangrijkste sleutelfactoren zijn voor het succesvol verbeteren van de productiviteit voor een toeristische onderneming. Naar onze ervaring zijn de belangrijkste factoren: •

•

•

Verhoging dekkingswaarde algemene bedrijfsmiddelen: Net als in andere bedrijfstakken kunnen recreatieondernemers hun marge per arbeidskracht verhogen door de capaciteit te vergroten. De veronderstelling is dat veel algemene, vaste kosten gelijk kunnen blijven, terwijl de omzet door de inzet van meer productie-eenheden kan groeien (kamers, touringcars, vliegtuigstoelen etc.); Benutting van de bedrijfsmiddelen: Kapitaalsintensieve, industriële ondernemingen opereren soms wel 24 uur gedurende 365 dagen (dat is 100% benutting). Veel ‘dure’ attracties echter worden vaak maar 20% van het jaar gebruikt, op kampeerterreinen praten we veelal over maximaal 15% bezetting van de standplaatsen en in discotheken is de (dans)ruimte soms maar 5% van de theoretisch beschikbare tijd werkelijk benut. Dit zelfde – hoewel in mindere mate – voor de benutting van het menselijk kapitaal, zoals animatoren, instructeurs etc; De consumentenbesteding per tijdseenheid: In winkels of bij veel dienstverleners besteden klanten vaak tot €250 per uur in de tijd dat zij feitelijk diensten vragen van de aanbieder. In attracties is dat vaak maar €5 per uur, op kampeerterreinen maar €2,5 en zelfs in discotheken beperkt zich dat tot €10 per uur.

Wij pleiten er in dit strategische plan voor om in de toeristische sector actief te zoeken naar de implementatiemogelijkheden van de theoretisch benoemde succesfactoren. Samen worden plannen ontwikkeld gericht op mogelijkheden tot (in mate van belang): •

•

•

Hogere bestedingsniveaus per uur/dag door het scheppen van hogere waardes voor het intrinsieke product en/of door de verblijfsduur van gasten in overeenstemming te brengen met de betaalde prijs; Hogere bezettingsgraden door bijv. het scheppen van mogelijkheden van meer alternatief gebruik, meer marktsegmentatie en daarvan afgeleide spreiding in de tijd; Hogere productievolumes per arbeidskracht door vergroting en/of intensivering van de basiscapaciteit.

35

4.3.

Een ‘must see / icoon’ overtuigt om naar een stad te komen, het oorspronkelijke aanbod vormt de kern van het toeristische product en het afgeleide aanbod maakt het toerisme mogelijk. Wil Antwerpen een complete marktstrategie voeren dan zal ook een complete piramide moeten bestaan.

Product

Versterking van de kernkwaliteiten Ook het toeristische product heeft een hiërarchische opbouw. De volgende structuur is te benoemen:

Elke stad wordt een Disney-filiaal •

•

•

`Het leven is een groot pretpark geworden, alles is beleving`. De Disneyficatie

Als basis het oorspronkelijke aanbod bestaande uit het landschap, erfgoed, cultuur en de sociaal-economische structuur. In Antwerpen is dit sterk aanwezig en bestaat dit uit de historische binnenstad, de klassieke cultuur en kunst (Rubens), maar ook de volkse en moderne cultuur (mode) en het aangename verblijfsklimaat. Het afgeleide aanbod van specifieke, voor de toerist ontwikkelde services, zoals hotels, informatievoorziening, bewegwijzering, etc. In Antwerpen bestaat een relatief compleet aanbod van afgeleide voorzieningen en services voor de toerist, ook al zijn deze voor gestructureerde én kwalitatieve verbetering vatbaar. Een aanwezig en evident “Must see / Icoon” in een stad, zoals de Eifeltoren in Parijs of de Toren van Pisa, ... De huidige vier in Antwerpen gebruikte kernprofielen Rubens – Diamant – Water – Mode dienen momenteel als icoon voor Antwerpen, maar zijn het niet echt. Vier is zeker teveel – zo creëer je geen helder beeld – en zou dus absoluut moeten ‘iconografisch’ verengd worden.

zoals de verentertainmentisering van onze omgeving ook wel wordt genoemd gaat gelijk op met de globalisering. Critici denken dat elk land er in de toekomst uit gaat zien als een filiaal van Disneyworld. Directeur Albert Boswijk van het European centre for the experience economy (ECEE) concludeert dat een groot aantal bedrijven de plank qua vermaak en beleving flink misslaat. `Sommige vermaak in bijvoorbeeld de horeca is vaak een krampachtige poging mensen terug te krijgen naar dezelfde plek op dezelfde manier. Mijn hoop is echter dat ze leren begrijpen dat mensen tegenwoordig hun tijd anders besteden, en dat de behoeften anders zijn dan tien jaar geleden. Alleen een spelletje om mensen binnen te houden, dat is gedoemd te mislukken.` Het motief is dan verkeerd, aldus Boswijk. Beleving is dan ook niet voor ieder bedrijf weggelegd. Beleving moet betekenisvol voor mensen zijn. Momenteel wordt gehunkerd maar inspiratie, bedrijven hebben daar vooralsnog echter onvoldoende oog voor.

Voor de geselecteerde markten zijn vooral de sterke culturele uitstraling van Antwerpen aantrekkelijk en onderscheidend. Deze waarde vormt een deel van het oorspronkelijke toeristische aanbod in de stad. Daarom moet een scherpere keuze worden gemaakt voor:

Figuur 6: Structuur toeristisch product

•

36

Klassieke cultuur met iconen zoals Rubens, Plantijn, Van Dyck, Jordaens, en andere historische tijdsgenoten – Mogelijke actiepunten zijn: Kunstbeurs rond oude meesters Ontwikkelen van Rubenspas en Rubensroute Permanent openstellen van historische kerken …


•


Lijn van de creatie met de aanwezigheid van creatieve en intrigerende modeontwerpers, diamantairs, designers, juwelenontwerpers, muzikanten, podia en beeldende kunstenaars – Mogelijke actiepunten zijn: Groot evenement met thema diamant: Er moet nagegaan worden welke potenties de tentoonstelling Diamond Diva’s in 2008 op het vlak van toerisme zou kunnen hebben. Organiseren van beurs / evenement rond muziek en mode Flanders Fashion Week …

Enerzijds ontkent een overdreven simplisme de diversiteit in de vraag, anderzijds resulteert een te grote diversiteit in een diffuus imago of beeld. Binnen de twee grote lijnen van klassieke cultuur en actuele creatie, moet telkens voldoende ruimte zijn voor de individuele onderdelen van die lijn. Antwerpen moet binnen deze twee lijnen de veelzijdigheid van de stad tonen. Enkel als Antwerpen voortdurend in haar geheel getoond wordt, wordt Antwerpen echt getoond. Identiteit De identiteit van Antwerpen is een belangrijk thema in het Strategisch Plan Toerisme. De kracht van een identiteit zit niet in een geheel nieuw bedachte

De absolute sterkte van Antwerpen zit in de unieke verwevenheid van die klassieke lijn samen met die meer alternatieve eigentijdse lijn van de creatie. Het evenement Van Dijck ’99 presenteerde deze grootmeester in de setting van een hippe stad. Het evenement Mode 2001 is ook een ontmoeting geworden met kunstenaars als Rubens en Van Dijck. De creatieve lijn wordt soms ook gezien als een verderzetting van de vernieuwing en dynamiek die in Antwerpen aanwezig is sinds … Rubens!

identiteit of logo, of in het opwekken van een al lang vergane identiteit. Noch zal de identiteit fysiek worden gemaakt of ontworpen door middel van een landschap, stedenbouwkundig of architectonisch ontwerp. Identiteit wordt pas reëel in het dagelijkse gebruik en bij bijzondere activiteiten. De belangrijkste vraag is wie de identiteit van Antwerpen dan zal gaan dragen, in culturele, economische en praktische zin. Daarom zien wij het als een opgave in relatief korte tijdbestek aan te geven wie denkbare stakeholders zijn, die niet alleen potentieel geïnteresseerd zijn, maar ook een belang hebben bij een onderscheidende identiteit van Antwerpen.

Antwerpen als wereldcentrum van de diamant is een kernkwaliteit van het toerisme en onderscheidt Antwerpen, zoals de icoon Rubens, van andere bestemmingen. Diamant wordt als thema meegenomen binnen de twee hoofdlijnen: de klassieke en de creatieve lijn. Diamant speelt bijvoorbeeld voor het georganiseerde toerisme, voor de gaymarkt en voor de individuelen op zoek naar een bijzondere beleving een grote rol. We moeten er ons echter wel van bewust zijn dat het diamantthema noch in het product noch in het straatbeeld erg toegankelijk is voor de bezoeker. De hoop bestaat dat de belangrijkste actor, de Hoge Raad voor de Diamant, initiatieven zal nemen om Antwerpen als diamantstad tot bij de eindconsument te brengen.

37

Uit de benchmark blijkt dat door een keuze voor een onderscheidende icoon Europese steden zich succesvol onderscheiden met het gevolg een duidelijke positionering. Als voorbeelden zijn te noemen Weimar met Goethe of Amsterdam met Rembrandt en Van Gogh. In Valencia hebben de grootse evenementen gebaseerd op lokale tradities een sterk onderscheidend vermogen, en dat in combinatie met de architect Santiago Calatrava. Andere strategieën voor een kwalitatieve upgrading van het toerisme (imago, kwaliteit voorzieningen) zijn bijvoorbeeld ook kunstbeurzen, zoals Art Basel of The European Fine Art Fair Maastricht. De twee Antwerpse hoofdiconen spelen duidelijk in op de twee belangrijkste markten: klassieke cultuur eerder voor de oudere stedentoerist, terwijl de meer de lijn van de creatie dan weer appelleert op de jongere stedentoerist. Het onderscheid is echter allerminst zwart-wit: beide iconen dienen daarom in de presentatie samen naar voor geschoven en in hechte en verrassende combinatie naar buiten gebracht te worden zodat ze elkaar voortdurend versterken, bevruchten, aanporren. Wel kunnen per segment steeds andere nuances worden gelegd in presentatie en profilering.

38



5.1.

5 projecten

Benadering en essentie

Ambitie

Doelstelling

Strategie

Projecten

Organisatie

De hiervoor uitgewerkte strategie bakent de activiteiten af die door Toerisme Antwerpen kunnen worden ondernomen – als initiator en als trekker – om de marktpositie van Antwerpen als aantrekkelijke toeristische stad te verbeteren. Bij de selectie van de projecten gaat het in essentie om drie zaken: •

Aansluiting bij de beschikbare competenties De geplande stimuleringsactiviteiten richten zich op relevante product-marktcombinaties, die beschikken over voldoende kritische massa en ontwikkelingskracht. In de praktijk betekent dat aansluiting bij de markten met voldoende omzetpotentieel (volume, bestedingen) en bij innoverende én investerende ondernemingen of partijen die in staat zijn om de beoogde markten te ontwikkelen (cfr. strategische allianties met zowel publieke als private actoren). Voor Antwerpen gaat dit onder meer om: Cruisetoerisme Sectoren mode en design …

39

•

•

Creatie van complete waardeketens / clusters Anno 2006 maken de eerder traditionele patronen meer en meer plaats voor snel en flexibel werken1. De creatie van complete waardeketens / clusters van ‘kennis, kunde, kassa’ helpen ontdekken dat voor een probleem de oplossing dikwijls al bestaat, mits kennis en overleg. In eerste instantie gaat het hierbij om de traditionele businessketens. De essentie is dat er een gezamenlijke verantwoordelijkheid ontstaat voor de waarde of het nut, zoals de klant ervaart. De stad van burgers, horeca, winkels, cultuur, monumenten, ambachten, infrastructuur, diensten, haven, water, wegen, ... is in de ogen van de buitenwereld versmolten tot één centrum met (wereld)faam. Voor Antwerpen gaat dit onder meer om:

Kansen grijpen Wanneer zich een unieke kans of onmiskenbare mogelijkheid voordoet, die een gerichte investering rechtvaardigt, dan dient snel en adequaat te worden gereageerd. Kansen en mogelijkheden voldoen aan de in de strategie gestelde kwaliteitscriteria en zijn louter per cluster aan te geven. Meestal kunnen ze worden getraceerd op de zogenaamde broedplaatsen in de stad. Een goede timing is essentieel. De levenscyclus van een briljant idee is immers ook niet eindeloos. Voor Antwerpen kan dit onder meer gaan om opportuniteiten zoals: De Amerikaanse markt met initiatieven zoals Cool Capitals, Red Star Line, etc. De Russische markt met de goede connecties die de stad en VOKA hebben met de stad St. Petersburg De Israëlische markt door de Joodse aanwezigheid in Antwerpen en de diamant. De grote internationale en geanimeerde gay scène met initiatieven als NaviGaytion, … …

Een evidente en gestructureerde samenwerking tussen Vlaamse, provinciale en stedelijke musea in Antwerpen Een regelmatig en structureel overleg tussen de toeristische en de culturele sector in Antwerpen, met als voortdurend agendapunt: waar kunnen cultuur en toerisme elkaar positief ontmoeten en versterken in Antwerpen? Een overleg op permanente basis met vertegenwoordigers uit de diverse creatieve sectoren (cultuur, mode, kunstonderwijs, architectuur en stedenbouw, literaire sector, diverse lokale culturele tenoren, toerisme…) …

Door de ontwikkelingen in de markt en innovaties nauwgezet te volgen wordt tijdig geanticipeerd op mogelijke kansen die zich aanbieden voor toerisme in Antwerpen. In de bestaande programma’s en budgetten dient voortdurend rekening gehouden te worden met deze veranderingen. Vanuit deze alertheid worden steeds nieuwe inzichten en aanknopingspunten gevonden. Het stelt Toerisme Antwerpen in staat om nieuwe en interessante projecten te identificeren en samen met alle partners ook te realiseren (de Modesector is hiervan het beste voorbeeld).

1 Nu de economieën van de wereld steeds meer een wereldeconomie vormen, verliezen oude verbanden hun betekenis. In plaats daarvan is een keten van flexibele netwerken gekomen. Netwerken zijn voor de huidige tijd wat fabrieken voor de industriële revolutie waren. Eigenlijk zien we nu het omgekeerde proces: de decentralisatie en de desintegratie van grote verticale organisaties in zeer flexibele netwerken van kleine, verspreide eenheden: individuen, bedrijven en bedrijfjes die veranderlijk zijn en zich goed kunnen aanpassen aan gewijzigde omstandigheden. Een dergelijk netwerk kan vaak veel effectiever werken dan een grote onderneming.

40


5.2.


Wat betreft toerisme in Antwerpen definiëren we drie grote speerpunten die een concretisering zijn van de uitgewerkte strategie. Deze drie speerpunten worden geconcretiseerd in een aantal projecten. Dit zijn projecten rond:

Structuur en actoren

De toeristische sector in Antwerpen is sterk omgevingsgericht. De strategie is om impulsen te geven aan de omgeving om zo de ruimtelijke kwaliteit, capaciteit en culturele identiteit te behouden en te vergroten. De versterking van de omgeving geeft de toeristische sector een impuls en voldoende basis voor een gezonde bedrijfsvoering. Het onderstaande schema geeft de implementatie van de strategie naar projecten.

• Identiteit • Afgeleid aanbod • Oorspronkelijk aanbod Voor elk van deze speerpunten worden een aantal projecten gedefinieerd en beschreven. Veelal gaat het hierbij om projecten die absoluut noodzakelijk zijn om Antwerpen verder te ontwikkelen tot een volwaardige en kwaliteitsvolle toeristische bestemming.

Figuur 7: Implementatie van de strategie naar projecten

Projecten Een belangrijk voordeel van dergelijke opbouw is dat er de mogelijkheid bestaat om een helder verband te leggen met de actoren die in de projecten deelnemen. Als het gaat om de identiteit dan is Toerisme Antwerpen de trekker en aanjager. Voor de uitvoering heeft zij echter de medewerking nodig van de cultuursector, eigenaars van geklasseerde monumenten, andere publieke en privé-diensten, ... Op basis van te creëren toegevoegde waarde voor cultuur, vastgoed of collecties moeten allianties onderzocht worden. Voor het afgeleide aanbod is sprake van een publieke private samenwerking. De rol van Toerisme Antwerpen is hierbij vooral coördinerend en waar nodig initiërend. Het oorspronkelijke aanbod betreft de stad Antwerpen als ruimte. De rol van Toerisme Antwerpen is vooral stimulerend en ondersteunend.

Strategie Toerisme Antwerpen: 100 miljoen euro meer in 10 jaar

Dagtoerisme

Speerpunt Identiteit

Verblijfstoerisme

Cruises en niches

Speerpunt Afgeleid aanbod

Speerpunt Oorspronkelijk aanbod

41

42



5.1. Projecten rond identiteit 43

44



•

5.1.1. Project 1: Synergie tussen toerisme en cultuur

Cultuurtoerisme in Antwerpen bestaat enkel door een actieve werking van zowel de culturele als de toeristische sector. Cultuur wordt daarbij vaak geassocieerd met kwaliteit en elitarisme, terwijl de toeristische sector dan eerder synoniem staat voor economie en massacultuur. Cultuur en kunst vormen een cruciaal deel van het toeristische product Antwerpen.

•

Opdat deze culturele producten hun weg zouden vinden naar de consument, moeten zowel de financiële beperkingen als het gebrek aan coördinatie in de promotionele activiteiten samen – door vertegenwoordigers uit zowel de culturele als de toeristische sector – besproken en aangepakt worden. De toeristische en culturele sector streven naar een synergie die beide sectoren vooruit helpt door regelmatig en gestructureerd met elkaar te overleggen. Een dergelijk overleg moet in Antwerpen los van personen georganiseerd worden, en dit op regelmatige basis.

Vanuit de toeristische sector staan begrippen zoals klantvriendelijkheid, publieksvriendelijkheid en toeristvriendelijkheid voorop. Uit het gestructureerde overleg kunnen acties volgen onder meer met betrekking tot: •

De toeristische en culturele sector overleggen met elkaar op basis van gelijkwaardigheid, met wederzijds respect voor specifieke doelstellingen en eigenheid. Het voorgestelde structurele overleg tussen de culturele en de toeristische sector zou kunnen leiden tot: •

•

•

De specifieke rol bepaald wordt voor zowel de culturele als de toeristische actoren: de inhoud van bv. tentoonstellingen is de verantwoordelijkheid van de culturele sector, terwijl toerisme meer gespecialiseerd is in de context, zoals promotie, distributie, reservatie, productontwikkeling, enz. Er creatief wordt nagedacht hoe beide sectoren elkaar kunnen versterken en daarbij de nodige of beschikbare kennis onderling uitwisselen: dit gebeurt natuurlijk steeds in nauwe samenwerking met Antwerpen Open, die de voorbije jaren een sterke reputatie heeft opgebouwd rond grote en wervende culturele evenementen.

•

Actoren uit beide sectoren leren elkaar kennen en begrijpen: beide sectoren hebben hun eigen taalgebruik, eigen methodes en doelstellingen maar moeten elkaar goed kunnen vinden. Gezamenlijke projecten vorm geven: projecten worden opgebouwd rond concrete doelstellingen en in de mate van het mogelijke wordt gestreefd naar gemeenschappelijke activiteiten Een groeiend besef dat cultuur en toerisme elkaar kunnen versterken: toerisme in Antwerpen kan niet bestaan zonder cultuur, maar ook de culturele sector heeft baat bij een goed uitgebouwd en kwaliteitsvol toerisme.

•

•

45

De toegankelijkheid van kunst en cultuur in Antwerpen: concrete voorbeelden zijn thematische tentoonstellingen, het verlengen van de openingstijden tot bijvoorbeeld 20.00 uur, alternatieve en thematische bezoeken, museumnachten, enz. De ontwikkeling van een hedendaags product: concrete voorbeelden zijn het inrichten van restauratie ateliers, aanbieden van kwalitatieve catering, het voorzien van een kwalitatieve museumshop, virtuele bezoeken op het Internet, het plaatsen van interactieve schermen, enz. De productverbreding en -verdieping: de Antwerpse kerken, musea, … zijn in bepaalde gevallen bijzonder geschikt om muziekoptredens, prijsuitreikingen, lezingen of openingszittingen te organiseren. De klassieke actoren krijgen daardoor ook een hedendaags imago. Het ontwikkelen van een kaart ‘de Rubenscollectie’ of ‘the Rubenscollection’: met een combiticket worden de highlights van Antwerpen met betrekking tot Rubens tegen een gunstig voordeeltarief aangeboden. Een dergelijke Rubenspas geeft

•

•

•

minstens toegang tot het KMSK, het Rubenshuis, de O.L.V. Kathedraal, de historische kerken en laat bijvoorbeeld toe de Rubenswandeling af te halen bij de infobalies van Toerisme Antwerpen. Het creëren van basisdienstverlening die inspeelt op de behoeften van het internationaal publiek dat individueel of in georganiseerd verband reist. Concrete voorbeelden zijn: meertalige signalisatie en informatie, onthaal van groepen, het gidsen en begeleiden door meertalige en anderstalige gidsen, sluitingsdagen in functie van bezoekpatronen, enz. Opzetten van een cultuurtoeristische communicatie waarbij er gewerkt wordt aan een internationaal en nationaal gerichte strategie. Enerzijds moet er opnieuw werk gemaakt worden van een langetermijnplanning wat betreft culturele evenementen. Anderzijds moeten de promotie- en informatiesites van de diverse cultuur- en kunstlocaties opgezet of punctueel opgevolgd worden in functie van de internationale bezoeker. …

5.1.2. Project 2: Rubens als beeldmerk

Het is een gegronde vaststelling dat Antwerpen eigenlijk te weinig doet met de absolute waarde van haar uitzonderlijk kunsthistorisch patrimonium. In de O.L.V. Kathedraal zijn twee absolute topwerken van Rubens te zien voor amper twee euro. Het gaat in dit voorbeeld niet om de toegangsprijs, maar om de waardering en de mogelijke toeristische uitstraling van de figuur Rubens. Op verschillende plaatsen in de wereld stond Rubens in 2004 en 2005 in de kijker. Antwerpen heeft in 2004 een themajaar rond Rubens georganiseerd, maar de grote retrospectieve rond Rubens werd in Rijsel georganiseerd. Maar enkel in Antwerpen kan Rubens ontdekt worden in de stad waar hij gewoond en gewerkt heeft. Rubens is wereldberoemd en zonder twijfel de belangrijkste ambassadeur voor de stad Antwerpen. Door Rubens te laten uitgroeien tot de absolute icoon van Antwerpen, zal het onderscheid vermogen van de stad Antwerpen op het vlak van toerisme vergroten. Antwerpen mag geen schrik hebben om Rubens op een voetstuk te plaatsen. Enkel Antwerpen kan de figuur van Rubens ‘claimen’ en mag deze dan ook toeristisch voluit uitspelen. Daartoe kan enerzijds een sterke klassiek product ontwikkeld worden in de verschillende musea en kerken in Antwerpen en anderzijds kan Rubens ook buiten de musea tot leven gebracht worden. Via de acties willen we de figuur van Rubens ook eigentijds invullen (cfr. Rubens2004). Concrete voorbeelden zijn: • •

46

Het permanent openstellen van de historische kerken Een bezoekerscentrum of onthaalplek op het Rubensthema in de onmiddellijke nabijheid van het Rubenshuis in de eerste plaats bedoeld voor het onthaal van groepen


• • • • • •

•


Initiatieven rond de figuur van Rubens in het nieuw te bouwen MAS De ontwikkeling van een spannende en intense Rubenswandeling Het kwalitatief inrichten van de Rubenszaal in het KMSK Het stimuleren van een gespecialiseerde en uiterst hippe én hoogstaande boekenwinkel / artshop rond Rubens Een permanent (internationaal en hoogstaand) cursusaanbod rond de figuur van Rubens Een jaarlijks terugkerend event in de zomer omstreeks 15 augustus rond het thema Rubens (Rubensweek, Rubensmarkt) in navolging van enkele andere steden die hun folkloristische feesten / evenementen op een kwaliteitsvolle manier nieuw leven hebben ingeblazen. …

5.1.3. Project 3: De Rubenscollectie of connectie

De werken van de belangrijkste ambassadeur voor Antwerpen hangen in de belangrijkste musea ter wereld, onder meer in Prado, Louvre en Hermitage. Antwerpen is de stad waar deze Rubens heeft gewoond, gewerkt en geleefd. Uiteindelijk is er in de wereld echt maar één stad die: • • • •

Zoveel verschillende werken van Rubens kan tonen Over een Rubenshuis beschikt Waar Rubens begraven ligt Die zoveel aspecten van Rubens kan belichten

Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (KMSK) heeft de inhoud en de potentie om uit te groeien tot de absolute trekker van de klassieke lijn rond Rubens in Antwerpen. Het KMSK moet daarom op regelmatige basis grote toptentoonstellingen met een hoge kwaliteit organiseren en daarbij vertrekken vanuit de eigen collectie. Rubens kan ook getoond worden in andere musea en ook kerken. Er zijn het Rubenshuis, het Museum Plantin-Moretus, het Rockoxhuis, het Rubenianum en de historische kerken met de O.L.V. Kathedraal, de St-Jacobskerk, St- Pauluskerk en de Sint-Carrolus Borromeuskerk. De belevingswaarde van het museum of de kerk staat voorop. Ook het Museum aan de Stroom en het Museum Mayer Van den Bergh worden in staat geacht het product Rubens te ondersteunen door de organisatie van thematische tentoonstellingen, aanreiken van originele invalshoeken, enz.

47

Zoals het product Rubens verbreed kan worden door ook andere musea in Antwerpen te betrekken, zo moet het product Rubens ook verbreed worden door ook tijdgenoten van Rubens in beeld te brengen. Musea in Antwerpen moeten hun inspanningen verhogen om zowel qua verlichting, pedagogie, museologie, interactiviteit, de figuur en werk van Rubens zo aantrekkelijk mogelijk te duiden en te tonen. De Rubenscollectie of connectie moet ook zichtbaar gemaakt worden in het straatbeeld via signalisatie en/of het merken van gebouwen en plekken.

5.1.4. Project 4: Task Force Evenementen

Algemeen worden evenementen gezien als een belangrijk onderdeel van de toeristische marketing van een bestemming. Antwerpen heeft sinds 1993 op regelmatige basis een groot en langdurig evenement georganiseerd met een sterke internationale uitstraling en dito mediabelangstelling, telkens op uitmuntende wijze georganiseerd door Antwerpen Open. Door dergelijke evenementen is men er in geslaagd het toerisme in Antwerpen op een structurele basis sterk te verbeteren. Evenementen zoals: • • • •

Antwerpen ’93 Culturele Hoofdstad van Europa Van Dijck in 1999 Mode2001 Rubens 2004

smaken naar meer en nóg beter door o.a. het succes wat betreft bezoekersaantallen, internationale mediabelangstelling, samenwerkingsverbanden, levendigheid in de stad, deelname van winkels en horeca...

48



evenementen ondersteunen. Er is in dat opzicht sprake van een dubbele inflatie. Er worden niet alleen steeds meer evenementen georganiseerd, de kosten van dergelijke evenementen nemen echter ook alsmaar toe.

Als Antwerpen een terechte ambitie wil hebben om zich op het vlak van toerisme te tonen, dan moet Antwerpen om de 4 à 5 jaar een topevenement organiseren dat internationaal een grote media aandacht weet te trekken. Een dergelijk evenement heeft de functie van hefboom van het toerisme in Antwerpen. Het is mooi meegenomen, indien deze topevenementen nauw aansluiten bij de toeristische positionering van de stad. Het is echter geen noodzakelijkheid. Ze kunnen worden opgebouwd rond thema's zoals sport, muziek en cultuur. Evenementen zouden voor Antwerpen onder meer: • • • •

Minstens even belangrijk als een topper om de 4 à 5 jaar, is een goed uitgebalanceerde kalender van evenementen die periodiek terugkeren. Deze evenementen hebben de opdracht de naamsbekendheid van Antwerpen, ook internationaal, te laten groeien. Bovenal moeten het publiekstrekkers zijn (cfr. Love Parade in Berlijn, Marathon in New York, Sensation in Amsterdam). Op dit moment bestaat er in Antwerpen nog geen vaste en evenwichtig samengestelde kalender van dergelijke evenementen met internationaal potentieel. Ze hoeven niet jaarlijks plaats te vinden, wel met een zekere periodiciteit zodat financiering, organisatie en marketing kunnen ingepland worden. Voorbeelden van deze potentieel erg aantrekkelijke evenementen zijn:

Een extra aantrekkingskracht kunnen zijn door het toeristische aanbod in Antwerpen te verlevendigen en te dynamiseren. Voor zowel binnen- als buitenlandse media een belangrijke reason to write moeten zijn Voor binnen- of buitenlandse bezoekers een belangrijke reason to go moeten zij In staat moeten zijn de bestemming Antwerpen enkele plaatsjes te doen stijgen op de shortlist van attractieve bestemmingen in het hoofd van een potentiële toerist.

• • • • • • • •

Dit soort evenementen trekken zowel bezoekers aan die voor de eerste keer naar de stad komen, als bezoekers die verleid worden tot een herhaalbezoek aan de stad. Deze topevenementen hebben meestal een lange looptijd zodat ze een concrete aanleiding vormen voor een citytrip naar de bestemming.

• • • •

We kunnen echter niet blind zijn voor de realiteit van de financiering. Bij het organiseren van grote evenementen – er moet hierbij gedacht worden aan minstens 4 sterren evenement, waarbij deze classificatie verwijst naar de potentiële toeristische impact van het evenement en de mate waarin Toerisme Vlaanderen het evenement zal ondersteunen – zijn mogelijke problemen dat Toerisme Vlaanderen jaarlijks slechts één à twee projecten voor verregaande ondersteuning in aanmerking neemt. Bedrijven zullen anno 2005 ook niet zo gemakkelijk meer grote

NaviGAYtion Modeshow van Modeacademie (Karel de Grote Hogeschool) Antwerpen Ten Miles Jazz Middelheim Proximus Diamond Games De Antiquairsweekends Zomer van Antwerpen Een sterke eindejaarsprogrammatie met periodiek terugkerende happening als Wintervuur WaterkANT Night of the Proms Laundry Day …

Om zowel de initiatieven en planning rond topevenementen als de uitbouw van een sterke evenementenkalender voor de stad te begeleiden, wordt mede onder impuls van Toerisme Antwerpen een Task Force Evenementen opgericht. 49

Pemanente leden van deze Task Force evenementen zijn: • • • • • • • • •

Toerisme Antwerpen Bedrijfseenheid Marketing en Communicatie met ondermeer Evenementenloket Bedrijfseenheid Cultuur en Sport Antwerpen Open en de stadsevenementenregisseur Toerisme Provincie Antwerepn en Toerisme Vlaanderen VOKA / cel citymarketing Cultuurnet Vlaanderen Actoren zoals Sportpaleis, Laundry Day, deSingel, het Toneelhuis, het Paleis... ...

•

•

En tenslotte: bij de organisatie van evenementen moeten duidelijke en kwantificeerbare doelstellingen worden nagestreefd. Naar voorbeeld van recente onderzoeken in Scandinavische steden kan een Evenementenbarometer uitgewerkt worden. Een effectenmeting van evenementen is noodzakelijk om het beleid ten aanzien van evenementen op de juiste manier bij te sturen en om andere actoren te overtuigen en ook doen participeren. Evenementen moeten vermijden dat de druk van bezoekers te groot wordt en daardoor randeffecten voordoen..

Deze Task Force krijgt het vertrouwen en ondersteuning van zowel stadsbestuur, publieke sector als privé-sector om op beperkte termijn de stad Antwerpen te adviseren over: •

•

•

•

•

bewerken. Deze evenementen kunnen worden opgetild door ze o.m. te ondersteunen met de marketinginstrumenten van Toerisme Antwerpen (bv. Zomer van Antwerpen, Night of the Proms, enz.). Hoe aan bestaande evenementen nieuwe elementen toegevoegd kunnen worden of beter ontsloten zodanig dat ze het verblijfstoerisme in Antwerpen stimuleren …

De eventuele noodzaak voor de oprichting van een Antwerps Bureau voor Evenementen, dat zich toelegt op het organiseren van grote evenementen en kan uitgroeien tot kenniscentrum (samen met de al opgebouwde kennis van ondermeer Antwerpen Open, Toerisme Antwerpen, …) De rol en de positie van Antwerps Bureau voor Evenementen, Antwerpen Open en het Evenementenloket van de stad Antwerpen in het organiseren van evenementen in Antwerpen; De haalbaarheid, wenselijkheid en concrete creatieve voorstellen qua themata, locatie, financiering … wat betreft de mogelijke topevenementen in Antwerpen De uitbouw van een vaste en evenwichtige kalender van kleinere evenementen die ieder jaar of minstens met een vaste periodiciteit worden georganiseerd De selectie van evenementen die ook voor bezoekers interessant zijn en aansluiten bij de markten die Toerisme Antwerpen wil 50



Antwerpen is ook sinds 2005 lid geworden van European Cities Tourism, een Europees stedenoverleg op vlak van toerisme. Toerisme Antwerpen zou met deze organisatie een langetermijnrelatie op kunnen bouwen zodat internationaal kennis kan verzameld worden en inspiratie en feedback verkregen over het beleid en ontwikkelingen op het vlak van toerisme in Antwerpen. Dit betekent onder meer dat data in verband met toerisme in Antwerpen uniform en op dezelfde manier verzameld worden als in de andere Europese steden en dat er voldoende middelen worden voorzien om deze onderzoeken periodiek uit te voeren.

5.1.5. Project 5: Op zoek naar nieuwe allianties

Antwerpen maakt deel uit van de promotiepool van zes Vlaamse Kunststeden. Binnen Vlaanderen vormen de andere Kunststeden een soort klankbord voor ontwikkelingen op het vlak van toerisme. Antwerpen doet in overleg met deze steden kennis, ervaring en inspiratie op. Het toeristische product Antwerpen sluit nauw aan bij het product van de andere Kunststeden. Elementen zoals kunst en cultuur vormen een belangrijke gemene deler. Toch verschilt het toeristische product van Antwerpen in menig opzicht. Antwerpen is onder andere ook: • • • • •

Het wereldcentrum van de diamant Een eigentijdse en bijzondere modestad Bekend om zijn levendige gayscene Een wereldhavenstad Bekend voor zijn kwalitatieve shopping

Antwerpen moet aansluiting zoeken bij steden met een vergelijkbaar pakket aan activiteiten en faciliteiten, en een dialoog en wederzijds versterkende relatie aangaan. Dit kan, ook al is toerisme een sterk concurrerend product, maar hier zijn strategische allianties aangewezen. Dit zou bijvoorbeeld kunnen gaan om steden zoals Amsterdam voor het uitgaan, Milaan voor mode, Berlijn voor de gay scène, enz… Dààr ligt het ambitieniveau, dààr liggen de opportuniteiten voor Antwerpen. In 2005 werd daartoe een eerste stap gezet. Antwerpen sloot zich aan tot het Cool Capitals programma samen met de steden Amsterdam, Wenen en Zurich. Via lifestylemarketing wordt de attentie gevraagd van de ervaren Europa-reiziger in de Verenigde Staten. Samen met andere Noordwest-Europese havensteden kan Antwerpen een interessante cruiseroute ontwikkelen in het Kanaal. Antwerpen zou daarbij met havens als Le Havre, Hamburg en Ijmuiden gesprekken kunnen starten. 51

Toerisme Antwerpen neemt naar deze creatieve sectoren in Antwerpen een faciliterende en ook stuwende rol op. De creativiteit in de stad Antwerpen wordt immers ondersteund door studenten en artiesten op vele plekken in de stad ruimte en mogelijkheden te geven.

5.1.6. Project 6: Structureel overleg met creatieve sectoren

Cultuur vormt een belangrijk deel van het toeristische product Antwerpen. Een absolute sterkte van Antwerpen zit in de verwevenheid van een klassieke lijn / aanbod met een meer alternatieve, eigentijdse lijn / aanbod. De klassieke cultuur heeft iconen zoals Rubens, Plantijn, Van Dyck, Jordaens en andere tijdsgenoten. De lijn van de actuele creatie wordt bepaald door de aanwezigheid van creatieve designers, modeontwerpers, juwelenontwerpers, muzikanten, podia en kunstenaars. Personen zoals Dries Van Noten, Tom Barman, Walter Van Beirendonck, Luc Tuymans, Panamarenko, enz. vormen een deel van de aantrekkelijkheid van de toeristische bestemming Antwerpen. Zij stralen af op de stad en maken daarbij Antwerpen aantrekkelijk en trendy. Toerisme Antwerpen organiseert jaarlijks een grote en sterke ronde tafel met alle vertegenwoordigers uit de verschillende creatieve sectoren. De opzet van deze ronde tafel is een evaluatie en stand van zaken in de stad en te bepalen wat er samen met Toerisme Antwerpen verbeterd kan worden. Gewone en concrete gevolgen van dit overleg kunnen ook zijn: • • •

• •

Definiëren en evalueren van de toeristische waarde van het eigentijdse en zelfs hippe karakter van Antwerpen. Opnemen van links op de websites van de diverse actoren naar de website van Toerisme Antwerpen. Ontwikkelen van een praktische gids rond actuele thema’s zoals Mode, Diamant, Shopping, Gastronomie, Nightlife, etc. (cfr. Zitty in Berlijn). Stimuleren van creativiteit door het opeisen van specifieke broedplaatsen / locaties …

52



5.1.7. Project 7: Creatieve ik

In de lijn van Rubens bestaan er in Antwerpen andere – meer hedendaagse – vormen van kunst en creativiteit die op dynamische manier de toeristische markt kunnen aanspreken. Een concreet voorbeeld: de Mode Academie van Antwerpen is wereldwijd geroemd voor zijn gedegen klassieke opleiding. Jaarlijks studeren er aan deze academie een aantal ontwerpers af. De aanwezigheid van grote ontwerpers zoals Dries Van Noten en Walter Van Beirendock straalt af op deze jonge ontwerpers. In samenwerking met het MoMu kunnen in Antwerpen ateliers ingericht worden waar toeristen onder begeleiding van een expert hun eigen kledingstuk leren ontwerpen. Dergelijke initiatieven geven toeristen een unieke beleving. De voorwaarde is dat dergelijke activiteiten in een toeristisch package gestoken worden. Dergelijke ateliers, zomerklassen, zomercursussen, … kunnen worden ingericht voor: • • •

Ontwerpen van kleding = mode Ontwerpen van verlovingsring = diamant2 Schildersateliers in de musea = Rubens

2 Getting engaged in Antwerp is een initiatief van DiamondLand ter promotie van Antwerpen wereldcentrum voor diamant.

53

54



5.2. Projecten afgeleid aanbod 55

56



5.2.1. Project 8: Twee balies in de stad: station en stadhuis

5.2.2. Project 9: Aanvullende punten

De kwaliteit van de bestemming hangt sterk af van de kwaliteit van geleverde diensten: van de balie in het station, over de kelner in een café tot de taxichauffeur die u naar het hotel brengt. Een toerist moet zich welkom voelen in de stad.

De werking van de huidige twee onthaalpunten in Antwerpen wordt het best ondersteund door een netwerk van antennediensten, die tijdelijk of permanent een aanbod aan informatie aanbieden. Op termijn zou Toerisme Antwerpen ook op het Eilandje (MAS), in de Modenatie en op het Zuid aanwezig moeten zijn, zij het met andere en niet-bemande dienstverlening.

De basis van het fysieke onthaal in Antwerpen zijn de twee infobalies van Toerisme Antwerpen, elk gevestigd in één van de belangrijke toeristische kernen. De balie aan de Grote Markt zou moeten kunnen uitgroeien tot een heus bezoekerscentrum. De actuele beschikbare ruimte is daarvoor te beperkt en staat niet toe dat het brede aanbod in Antwerpen gepresenteerd kan worden. De balie in het Centraal Station verhuist binnen afzienbare tijd naar haar definitieve stek. De actuele bezoekersstatistieken geven aan dat deze onthaalplek zal uitgroeien tot dé internationale onthaalplek in Antwerpen. Ook buiten de openingsuren van deze balie zullen er voorzieningen aanwezig moeten zijn voor de bezoekers: planautomaat, infoschermen, e.d. meer. Op termijn zou de balie op de Grote Markt geïntegreerd kunnen worden in een heus bezoekerscentrum in het stadhuis zelf.

Het kan een optie zijn de dienstverlening nog verder uit te breiden met digitale infozuilen en onthaalbalies in musea, financiële instellingen, restaurants, parkings, hotels, luchthaven van Deurne, restaurants benzinestations en cafés. Deze vormen goede kanalen om het actuele aanbod aan evenementen en activiteiten bekender te maken en is een relatief goedkoop en interessant complementair systeem aan de bemande toeristische infokantoren.

Het is wenselijk dat baliemedewerkers voor diverse stedelijke diensten en in het bijzonder voor Toerisme Antwerpen geselecteerd kunnen worden op basis van competenties als klantgerichtheid en talenkennis.

57

5.2.3. Project 10: Kwaliteit van het onthaal

5.2.4. Project 11: Antwerpen OP – FRIS cursus

Het streefdoel van dit project is het onthaal van de bezoeker in Antwerpen kwalitatief te verbeteren en uit te bouwen.

Het is duidelijk dat veel mensen samen de kwaliteit van het toeristische product Antwerpen bepalen. Het zijn onder meer gidsen, hoteluitbaters, het personeel aan de hotelreceptie, het baliepersoneel musea, personeel van de toeristische attracties, obers maar ook taxichauffeurs, stadspersoneel en chauffeurs van De Lijn.

Al te veel moet worden vastgesteld dat de klantvriendelijkheid van het personeel in de toeristische sector er op achteruit gaat: het is niet prettig om dit te moeten opnemen in dit Strategisch Plan Toerisme Antwerpen, maar is wel zo. Bij de opleiding en de vorming van het personeel dat ‘baliewerk’ doet in de culturele en toeristische sector – baliepersoneel, maar ook taxichauffeurs, trambestuurders – moeten klantvriendelijkheid en commerciële houding centraal staan (cfr. Hannover 2000).

Het personeel dat in contact komt met toeristen zou een grotere kennis van het toeristische product Antwerpen moeten hebben. Deze mensen moeten zich bewust zijn van hun taak in het toeristische onthaal. Het personeel in zowel de publieke als private toeristische sector moet niet enkel goed geïnformeerd zijn over de eigen functie, maar ook over het totale toeristische aanbod van de stad Antwerpen. In de opleiding tot taxichauffeur bijvoorbeeld worden al aspecten van toerisme bekeken. Via periodieke vorming- en opleidingssessies – een aspect dat ook al in het eerste strategisch plan toerisme werd benoemd – kan aan dit aspect de nodige aandacht besteed worden. Het betreft een opfris-cursus, die snel en beknopt kan gegeven worden, niet duur hoeft te zijn maar wel erg belangrijk en noodzakelijk is.

58



5.2.5. Project 12: Toeristisch keurmerk

5.2.6. Project 13: Toeristische signalisatie

Er kan werk gemaakt worden van een systeem voor ‘labeling’ van actoren in het toeristische veld: misschien een trendy methode, maar toch dikwijls erg efficiënt en helder. Dit kwaliteitslabel wordt het best toegekend door een externe partij en is niet zo evident te verkrijgen, het moet een echt en ernstig label zijn. Een dergelijk keurmerk wordt bepaald op basis van duidelijke criteria met betrekking tot kwaliteit. Een regelmatige controle moet de ernst van het label onderstrepen.

Het blijft in Antwerpen ontbreken aan een goede en noodzakelijke toeristische signalisatie. Nochtans is deze cruciaal voor de vele toeristen die hun weg onvoldoende kennen in Antwerpen. Deze signalisatie komt zonder enige twijfel ook ten goede aan de inwoners van Antwerpen. Er wordt daarbij onder meer verwezen worden naar musea, attracties en logiesaanbieders. Het systeem moet vooral goed leesbaar en gebruiksvriendelijk zijn. Er bestaan hiervan goede voorbeelden in binnen- en buitenland, onder meer in Brussel.

Antwerpen moet voor een dergelijk toeristisch keurmerk samenwerken met andere Vlaamse steden en met Toerisme Vlaanderen. Het keurmerk moet uitgroeien tot internationaal toeristisch keurmerk dat internationaal bekend is en bijgevolg als marketingtool kan gebruikt worden.

Een toeristische signalisatie omvat zowel een signalisatie voor automobilisten, voor fietsers als een toeristische signalisatie voor voetgangers. Het laatste ontbreekt volledig in de stad Antwerpen. Een signalisatie voor fietsers is aanwezig voor het inkomen van de stad vanuit de rand, maar ontbreekt quasi volledig in de binnenstad zelf. De signalisatie voor automobilisten is dringend aan herziening toe en wordt daarbij best afgestemd op de parkeerroutes en de toekomstige wijkcirculatieplannen.

59

De website van Toerisme Antwerpen dient als basis voor inspiratie, informatie en transacties met de toerist. De website van Toerisme Antwerpen is het belangrijkste visitekaartje voor de stad Antwerpen als toeristische trekpleister. Het imago van deze website is ook bijzonder belangrijk voor de Antwerpenaar zelf. Investeren in een aantrekkelijke en goede website houdt in dat men:

5.2.7. Project 14: @ntwerpen

De betekenis van het internet zowel voor het informeren als het genereren en sturen van de (mogelijke) vraag of interesse komt tot uitdrukking, wanneer de informatiekanalen in beeld3 worden gebracht op basis waarvan een bestemming wordt gekozen: • • • •

•

Bijna 50% van de potentiële bezoekers zoeken op Internet Voor circa 20% is de keuze gebaseerd op aanbevelingen van vrienden en bekenden Voor 10% is het een onderdeel van een bijzondere aanbieding of arrangement Voor minder dan 10% wordt informatie ingewonnen bij de reisbemiddelingssector •

Het Internet is een middel dat 24 uur per dag en 7 dagen per week ter beschikking staat. In De Verenigde Staten is Internet al voor bijna 70% hét medium voor het selecteren van informatie over bestemmingen. Antwerpen kan hierbij niet achterblijven. Een concurrerende site is noodzakelijk om informatie te verschaffen en bij de doelgroep te komen. Van belang is dat de stad zich realiseert dat het Internet vergelijkingen met concurrenten eenvoudig mogelijk maakt.

•

•

3 Zie onder meer Country Brand Index 2005 opgesteld door Future Brand.

60

Communiceert in een taal die de potentiële toerist begrijpt. Zo zou de centrale website uitgebreid kunnen worden met meerdere talen, bijvoorbeeld met Spaans en Italiaans. Voor Scandinavië en de nieuwe EU landen als Polen en Hongarije is de noodzaak voor een website in de eigen taal momenteel minder noodzakelijk. Inspelend op het nieuwe marketingplan van Toerisme Vlaanderen dient bekeken worden of er voor een aantal opkomende markten als China, India, Polen en Rusland een beperkte informatiesite dient opgezet te worden in de eigen taal. Onderscheid maakt tussen verschillende herkomstlanden. Hoewel een Amerikaanse en een Engelse toerist beiden dezelfde taal spreken, zijn hun motieven en behoeftes anders en worden dan ook best anders benaderd. Voorbeelden hiervan zijn de nationale websites van Ierland, (www.tourismireland.com), die van Nederland (www.Holland.com) en Toerisme Vlaanderen (www. toerismevlaanderen.be). Onderscheid maakt tussen verschillende doelgroepen. Zoals de herkomst bepalend is, is ook het motief bepalend voor de soort informatie die men zoekt. Voor elk van de doelgroepen moet een compleet aanbod aangeboden worden van activiteiten in Antwerpen. Hierbij moet Toerisme Antwerpen minstens een onderscheid maken tussen dagtoerisme, recreatieve verblijfstoeristen en zakelijke verblijfstoeristen. Mogelijkheden bieden tot het directe online aanschaffen van producten en diensten voor een bezoek aan Antwerpen. Voorbeelden hier zijn wandelingen, kaarten, toegangskaarten, ...


•


Links worden voorzien naar websites van partners die de exponent zijn van het klassieke, maar zeker ook creatieve, hippe en trendy Antwerpen. Voorbeelden van dergelijke sites zijn: Extra City, Cool Capitals, Guerrillaland, Club Petrol, Red ’n Blue, Laundry Day, Mode ontwerpers, enz.

Tevens: Antwerpen heeft een ongelooflijk voordeel dat de naam van de stad met een naam “A” begint. Internet zoekmachines zoals Google sorteren de resultaten alfabetisch. Het is aan Toerisme Antwerpen om de sleutels te zoeken waarmee toeristen op het net zoeken als ze naar de stad Antwerpen zouden kunnen of willen komen (Rubens, mode, gayscene, diamant, enz.). Toerisme Antwerpen zou ook alle partners moeten (proberen) overtuigen om op de eigen website een link aan te brengen naar de website van Toerisme Antwerpen.

De website van Toerisme Antwerpen moet onafhankelijk opgebouwd worden van de stedelijke website. Het demografische profiel van de cultuurtoerist is dat van een onafhankelijke toerist die meer dan gewoon is internet te gebruiken als bron van informatie. Kernbegrippen voor de website van Toerisme Antwerpen zijn daarom: • • • • • • •

Dot travel succesvol geïntroduceerd Het ANVR heeft ruim 100 reisorganisatoren en reisagenten bij het Amerikaanse Tralliance, beheerder van de extensie “.travel”, kunnen voordragen. Het ANVR

Informatief Kwaliteitsvol Stijlvol Eigentijds Levendig Ergonomisch Met mogelijkheden voor e-commerce

is als een van de weinige Europese brancheorganisaties uitgeroepen tot ‘authentication provider’. De travel extensie is in november geïntroduceerd in de markt. Het gebruik van de internationale extensie “.travel” als domeinnaam op internet geeft de consument veel duidelijkheid. Zo biedt het Nederlandse en Europese reisondernemingen een eigen identiteit, waardoor de potentiële reiziger direct weet dat de opgeroepen “.travel-site” een reisonderneming betreft. Voor de klant is het tevens belangrijk om te weten dat deze reisonderneming op het moment van goedkeuring financieel is geautoriseerd en gescreend, waardoor

De technische infrastructuur zoals de opmaak zelf van de website is geen kerntaak van Toerisme Antwerpen. Het is de beste optie dat de website niet in eigen beheer opgemaakt wordt, maar in samenspraak met een externe en gespecialiseerde partner. Voor toeristen die op de website van Toerisme Antwerpen terechtkomen, geldt dat ze de keuze voor Antwerpen al bijna gemaakt hebben. De details op de website maken een juiste keuze en goede planning mogelijk.

misbruik effectief kan worden tegengegaan.

Het is wel de kerntaak van Toerisme Antwerpen het nauwe contact te houden met alle publieke en privé-partners om de inhoud van de website zo kwalitatief en aantrekkelijk mogelijk te stofferen. Het verder uitbouwen en ontwikkelen van een uitmuntende website geldt voor Toerisme Antwerpen als een absolute prioriteit.

61

5.2.8. Project 15: Monitoringsysteem opzetten samen met studiedienst van Toerisme Provincie Antwerpen

5.2.9. Project 16: Stimuleren alternatieve vormen van logies

Voor een actuele, creatieve stad als Antwerpen zijn er eigenlijk onvoldoende alternatieve logiesvormen. Antwerpen moet in het buitenland gepercipieerd worden als een bestemming waar bijzondere kwaliteit geboden wordt in het klassieke logiesaanbod naast een unieke beleving in alternatieve logiesvormen.

Om de twee jaar moet in Antwerpen een uitgebreid hotelonderzoek gevoerd worden. Dit onderzoek zal concrete beleidsaanbevelingen opleveren in functie van ontwikkelingen in de markt en kwantitatieve én kwalitatieve uitspraken over het huidige hotelaanbod en capaciteit in Antwerpen.

Toerisme Antwerpen kan een beleid voeren dat er op gericht is initiatieven te stimuleren en ondersteunt het initiatief van de Minister van Toerisme om een Koepeldecreet voor alle vormen van logies van kracht te laten worden. Dit decreet zal werk maken van de controle op onder andere de kwaliteit, de service en veiligheid van gastenkamers, vakantiewoningen, hotels en campings.

Het tweejaarlijks onderzoek wordt ondersteund door de Hotelbarometer van het Steunpunt Toerisme en Recreatie. Het Steunpunt Toerisme en Recreatie is verzekerd van Vlaamse middelen tot het einde van 2006. Dit Steunpunt heeft op relatief korte termijn kunnen bewijzen dat het opgezette informatiesysteem een bron kan zijn voor actuele informatie met relevantie in een internationale context. Er is in Antwerpen en in heel Vlaanderen nood aan een performant monitoringsysteem dat de actuele situatie in de logiessector in kaart brengt, en aanspoort tot het ontwikkelen van beleid. Vanuit dit strategisch plan toerisme wordt de noodzaak van een Steunpunt Toerisme en Recreatie onderschreven.

Volgende initiatieven worden gestimuleerd en gefaciliteerd: • •

Toerisme Antwerpen blijft in samenwerking met Toerisme Vlaanderen waken over de kwaliteit van het logiesproduct in Antwerpen.

•

• •

•

62

Gastenkamers bedienen in de eerste plaats een publiek dat zijn gading niet vindt in het klassieke aanbod van hotels. Individuele huurvakantiewoningen vormen een trend die waarneembaar is in andere Europese steden. Een goed uitgebouwde stedelijke camping die het ganse jaar door open is voor een breed publiek, met kampeerplaatsen voor individuele trekkers. Een terrein voor kampeerwagens met de nodige nutsvoorzieningen is nu al gepland op Linkeroever. De nieuwe jeugdherberg van Toerisme Vlaanderen in een bijzonder actueel ontwerp. De nood aan kleinschalige initiatieven voor internationale budgettoeristen is ook reëel. Initiatieven waar de behoefte aan samenhorigheid daadwerkelijk vertaald wordt naar de voorzieningen in de logiesinrichtingen. Voorzieningen gericht op families, grotere groepen van vrienden maken ook in steden opgang.



cluster van Zoo – Centraal Station alsook de hotels en zaalinfrastructuur in de onmiddellijke nabijheid van het station goed bereikbaar zijn door de hoge snelheidstrein en bediend worden door het openbaar vervoer.

5.2.10. Project 17: Nieuw congrescentrum of beurscomplex?

Antwerpen heeft een zeer belangrijke en grote wereldhaven. Bedrijven, universiteiten, incentives… zouden in potentie bijzonder veel zakelijke overnachtingen kunnen realiseren in Antwerpen. In Brussel bijvoorbeeld geven de vele internationale en intergouvernementele organisaties, lobby’s en EU-instellingen de stad een sterke economische dynamiek. Antwerpen heeft belangrijke troeven om zich zowel op het vlak van het zakentoerisme als het MICE4 toerisme verder te profileren. De stad Antwerpen is daarbij een goed, interessant, aantrekkelijk en gemakkelijk bereikbaar alternatief voor de bestemming Brussel.

MICE markt Naast de toeristische markt is ook de zakelijke markt vanuit België en andere landen van belang. De MICE markt is hier een belangrijk onderdeel van. Belgische bedrijven organiseerden in totaal in 2004 6.200 meerdaagse meetings en 3.200 meerdaagse congressen. Ongeveer een kwart van deze meetings en 44% van de congressen vinden in het buitenland plaats. De gemiddelde duur van een meerdaagse meeting is 2,6 dagen, een congres duurt gemiddeld 3 dagen.

Er bestaan duidelijke raakpunten tussen zakentoerisme met inbegrip van het MICE segment en het vrijetijdstoerisme. Voor zakentoerisme zijn de mogelijkheden die een stad kan bieden misschien wel belangrijker dan de reële mogelijkheid deze ook allemaal te bezoeken. Het imago van een stad bepaalt in sterke mate de aantrekkelijkheid als bestemming voor congressen, seminaries, incentives,... Het zakentoerisme wordt in vergelijking met vrijetijdstoerisme dan weer veel meer gestuurd door het aanbod aan ondersteunende voorzieningen (logies, congresinfrastructuur, enz.). Het segment van het MICE- en zakentoerisme is een bijzonder belangrijk product, en dus ook voor Antwerpen: het genereert niet alleen grote omzetten, het is voor de private actoren in de hotelsector vaak de belangrijkste stimulans om duurzaam te investeren in de kwaliteit van het product. Als de stad terecht ambieert om de kaart van het zaken- en MICE toerisme te trekken, dan zal er zeker op korte termijn een politieke uitspraak moeten volgen over de wenselijkheid (vraag / aanbod) en haalbaarheid (kostprijs / locatie) van een nieuw congrescentrum en / of beurscomplex in de stad Antwerpen. Eveneens dient vermeld dat de Koningin Elisabethzaal en de diverse andere zalen in de ruimtelijke 4

MICE staat voor Meetings, Incentives, Congressen en Exhibitions.

63

5.2.11. Project 18 : Opwaardering bestaande infrastructuren

5.2.12. Project 19 : Shopping als attractieve kracht

Actoren in Antwerpen zouden met hulp van de (stedelijke) overheid moeten investeren in de opwaardering van bestaande vergaderinfrastructuur en concertzalen. Deze infrastructuur zoals de Koningin Elisabethzaal vormen samen met het muziekcentrum Sint Augustinus (Amuz), het congrescentrum Elzenveld, de nieuwe Handelsbeurs, Hangar 29, de foyer van de Bourla, de Singel, … special venues. Ook de grote bedrijven en universiteiten beschikken over een groot aanbod aan zalen waar congressen en meetings kunnen worden georganiseerd.

Het recreatief winkelen is een zeer attractieve kracht voor het dagtoerisme uit België en Nederland en is ook een uiterst ondersteunend element voor verblijfstoeristen in Antwerpen. Het winkelapparaat in Antwerpen is niet alleen bijzonder uitgebreid, het is ook zeer divers en kwalitatief. Het historische decor is daarbij nog een extra troef naar de beleving van het winkelen. Toerisme Antwerpen kan in samenspraak met ondermeer het winkelcentrummanagement werk maken van meer aantrekkelijke publieke ruimte door de winkelstraten ook als een soort podium te beschouwen:

De werking van het Antwerps Congresbureau dient op het niveau van de diverse deelproducten in de provincie Antwerpen georganiseerd te worden. Het product Antwerpse Kempen wordt nu eenmaal anders in de markt gezet dan het product stad Antwerpen. De wisselwerking tussen het professioneel loket van Toerisme Antwerpen en Antwerpen Congresbureau dient verder uitgebouwd te worden. Toerisme Antwerpen heeft de taak om de positionering van Antwerpen als toeristische bestemmingen te stroomlijnen over alle segmenten heen.

•

•

•

•

64

Eigenheid van het aanbod in Antwerpen: de aantrekkelijkheid wordt onder meer bepaald door de verscheidenheid in klasse, prijs en inrichting van de winkels. Autoluwe binnenstad met veel openbaar vervoer: als meer straten en pleinen in het commerciële stadscentrum en historische binnenstad voetgangersvriendelijk gemaakt worden, dan wordt een gezellige en toeristvriendelijke binnenstad gecreëerd. Concreet mag hier toch gedacht worden aan de Kloosterstraat, Hopland, Kammenstraat, Huidevetterstraat... Animatie: straatmuzikanten, circusartiesten, acteurs,… worden gestimuleerd naar Antwerpen te trekken. Originaliteit is daarbij de belangrijkste factor. Evenementen maken de straten of het plein levendig. Kleine evenementen geven aan het shoppen een meerwaarde in de zin van een unieke beleving.



5.2.13. Project 20 : Verlichtingsplan

5.2.14. Project 21 : Openbare voorzieningen ook voor toeristen

Toerisme gaat om een beleving. Een integraal en globaal plan voor de stad rond diverse soorten verlichting van gebouwen, straten en pleinen kan een unieke en ook rustbrengende en veilige sfeer in de stad creëren. Ook winkels kunnen met het bijzonder verlichten of inrichten van de eigen etalage bijdragen tot creëren van een aangename sfeer en beleving in de stad. In een aantal Franse steden is dit instrument al met succes toegepast: Lyon, Amiens, Duinkerke, ...

De toerist laat zich vaak bewust niet direct fysiek onderscheiden van andere gebruikers in de stad. Een toerist maakt gebruik van dezelfde voorzieningen. Toerisme is daarbij geen concurrent van andere gebruikers in de stedelijke ruimte, maar een sector die de stedelijke ruimte mee verrijkt. Voor de toerist in Antwerpen zijn – net als voor de bewoner – beschikbaarheid en bereikbaarheid van basisvoorzieningen en diensten van hoog belang. Dergelijke voorzieningen mogen in Antwerpen niet enkel door commerciële partners worden aangeboden. Toerisme Antwerpen zal moeten bewaken dat er mogelijkheden voor toerisme aanwezig zijn om in menselijke basisbehoeften als sanitair te voorzien, of geldautomaten, ticketautomaten onder andere voor openbaar vervoer met aandacht voor gebruik door anderstaligen. Er moet ook voorzien worden in basisbehoeften voor minder mobiele mensen en personen met een handicap.

Een globaal verlichtingsplan voor de stad Antwerpen moedigt mensen ook aan de stad te verkennen en biedt tegelijk ook aanknopingspunten voor verder productontwikkeling. Bij ingrepen in het openbare domein kan de noodzaak aan een lichtplan ook telkens vernoemd worden: er staan trouwens in Antwerpen op diverse plaatsen – De Coninckplein, Academieplein – enkele merkwaardige en treffende lichtelementen, en ook is er voor het Eilandje een verlichtingsplan uitgewerkt, maar het is momenteel nog te minimaal en fragmentarisch. Antwerpen kan hier innoverend strategisch beleid voeren, erg aangenaam voor de toerist maar even belangrijk voor de bewoner.

65

5.2.15. Project 22 : Centrale verzamelpunten in de stad

5.2.16. Project 23 : Eén loket

Op een aantal strategische plekken in de stad zouden eenvoudige onthaalmogelijkheden kunnen worden ingericht voor groepen, waar gidsen een kwalitatief onthaal kunnen verzorgen: overdekt, met helder informatiepunt. Deze locaties worden gebruikt als vertrek- en eindpunt van geleide wandelingen. Deze plekken zijn gemakkelijk bereikbaar en vlot toegankelijk. Op deze locaties kunnen informatieborden, plattegronden en interactieve informatiesystemen worden geplaatst. Dergelijke voorzieningen verhogen de leesbaarheid van de stad en zijn tezelfdertijd ook een functioneel instrument voor de toeristen die de stad willen ingaan en ontdekken.

Ondanks het toeristisch beleid kunnen ontwikkelingsinitiatieven van bedrijven stuiten op obstakels op beleidsmatig en operationeel niveau. Ondernemers menen dat diensten niet altijd over de deskundigheid beschikken die nodig is om initiatieven goed te beoordelen in het licht van de bestaande wetten en regels. Door gebrek aan kennis en informatie of weerstanden voortkomend uit een verkokerde handelswijze worden de problemen teruggekaatst naar de ondernemer. Toerisme Antwerpen zou hét loket kunnen zijn voor een passende oplossing voor de kernproblematiek: communicatie en coördinatie. Toerisme Antwerpen dient hiervoor samen te werken met het Bedrijvenloket van de stad, met Werkgelegenheid en Economie vzw en met de vergunningsverlenende diensten van Toerisme Vlaanderen. Vanuit het streven naar een integrale afstemming van het beleid verdient het de voorkeur om dit ‘loket’ op stedelijk niveau te organiseren. Hierbij gaat het om de fronten backoffice van de gemeentelijke organisatie.

Deze strategische plekken worden best afgestemd op de nieuwe strategische plekken van cultuur en stadsontwikkeling. Voorbeelden van dergelijke plekken zijn de Cruiseterminal Antwerpen voor de zone historisch centrum / water-landtransferium, het MAS voor het Eilandje, complex rond het Rubenshuis, Centraal Station, Permeke gebouw voor Antwerpen-Noord, Modenatie voor Modebuurt en Zuid.

Het loket kan de volgende invulling hebben: •

•

•

66

Op stedelijk niveau bestaat een eenduidig contacten informatiepunt, dat zich richt op het bedrijfsleven, organisaties én overheden; Ten behoeve van een integraal beleid, wordt toegezien op de doorwerking. Er is expertise beschikbaar om de effecten van beleid en maatregelen op recreatie en toerisme te beoordelen (te vergelijken met de toetsing voor aspecten van milieu, waterhuishouding of veiligheid); Een coördinatie bij de behandeling van (aan)vragen uit het veld, waarbij de inhoudelijke en zelfstandige beoordeling door de experts van de diensten of cellen blijft gehandhaafd. De toeristische bedrijfsconsulent treedt in overleg met de aanvrager (toelichting



op het plan, speelruimte in het plan, regelgeving, compleetheid dossier, termijnen, etc.) en maakt een mijlpalenplanning (o.a. doorlooptijd, producten, overleg). Voorkomen wordt worden dat de coördinatie wordt opgevat als het zijn van de probleemeigenaar: nooit wordt de plaats van de ondernemer overgenomen. Omdat de (aan)vragen meestal een beoordeling vanuit verschillende sectoren behoeven, omvat de coördinatie in het bijzonder het direct uitzetten van het dossier naar de juiste plaatsen en het in overleg bewaken op de voortgang van de behandeling.

5.2.17. Project 24 : Samenwerking tussen toeristische attracties en met de transportbedrijven

Een grote troef op het vlak van toerisme in Antwerpen is de enorme diversiteit aan attracties die het bezoeken waard zijn. Door krachten te bundelen, ontstaan zeker nieuwe ideeën rond een verdergaande samenwerking tussen de verschillende actoren op het terrein. Veel van deze attracties oriënteren zich daarbij op eenzelfde doelgroep: laat ze steeds met elkaar in concurrentie gaan – de Zoo versus Aquatopia – maar stimuleer ze tezelfdertijd om samen promotie te maken, samen nieuwe doelpublieken aan te spreken en bereiken, elkaar voortdurend te versterken, voorstellen van producten, dagdelen, … Thematische of evenementiele samenwerking moet zeker ook kunnen, maar bovenal moet gestreefd worden naar een voortdurende vernieuwing van de producten. Er is in Antwerpen ook nood aan een samenwerking tussen het openbaar vervoer en attracties en bedrijven die tours inleggen (fiets, autocar, touristtram) en attracties / evenementen.

Toerisme Antwerpen voorziet op website een luik voor de eigen ondernemer en sector Dit luik is bedoeld voor ondernemers en organisaties in de toeristische sector. Op de site is informatie te vinden over de inzet van de stad, de promotie en marketingactiviteiten, feiten en cijfers over het toerisme in de stad, de kunststeden en Europa, subsidiemogelijkheden en handige links naar andere websites.

67

Betrachting moet zijn – en dit noodzakelijke debat kan aangezet worden door Toerisme Antwerpen, in open dialoog met diverse andere stedelijke diensten – om (een gedeelte van) de duizenden dagjestoeristen die komen afgezakt naar Sportpaleis, of Metropolis, of Gedempte Zuiderdokken eventueel te verleiden om een dag (en nacht) langer te blijven in Antwerpen en de stad zelf ook beter te ontdekken. De exploitanten van het Sportpaleis geven aan hieraan actief en ook pro-actief te willen meewerken, samen met Toerisme Antwerpen en ook de hotels.

5.2.18. Project 25 : Stedelijk leisure beleid

Antwerpen heeft een echte potentie op leisure-gebied - dat heel wat dagjestoeristen kan aantrekken – en het is dan ook opportuun hierrond daadwerkelijk beleid te voeren. Volgende sites komen alvast in aanmerking om het leisure-gebeuren verder op kwalitatieve en prettige wijze uit te bouwen: •

• •

De West Edmonton Mall in Canada is het grootste winkelcomplex ter wereld.

In de allereerste plaats het Sportpaleis, samen met het Lobroekdok en de Slachthuissite, als bruisend hart van muziek, sport, culinaire agora, grote culturele en sportieve evenementen, gecombineerd met meer commerciële invullingen op gebied van retail en leisure. De herbestemming van binnenstedelijke locaties met nieuwe en levendige functies vormt een belangrijk en actueel stadsdebat in Antwerpen, en zeker de mogelijke herbestemming van het Stadsbaken Lobroekdok. De bijzondere focus kan hier gelegd worden op diverse functies als cultuur en ontspanning, sport en recreatie, maar ook retail en leisure. Hier ligt een unieke opportuniteit voor een uiterst boeiend totaalconcept, met het Sportpaleis en haar indrukwekkende werking als bestaande en uiterst krachtige motor. Metropolis = bioscoop, convenience shopping en uitgaan Antwerps Zuid = kunst en cultuur, design, gastronomie, maar ook grote evenementen als Cirque du Soleil, Sinksenfoor, Antwerpen Zingt…

West Edmonton Mall (WEM) in de Canadese stad Edmonton wordt zelfs vermeld in het Guiness Book of Records. De mall beslaat 500.000 m² (of 48 stadsblokken). Daarop staan ruim 800 winkels en restaurants, een hotel met themakamers, een ijsbaan, ondergrondse grotten waarin pinguïns en haaien leven, een waterpark met 23 glijbanen, nachtclubs, een casino, een amusementspark inclusief achtbaan, een zeeleeuwenshow, een fluorescerend minigolfparcours, een bioscoop. Het achtste wereldwonder, zoals WEM soms wordt genoemd, telt jaarlijks 22 miljoen bezoeken, waarvan de helft door toeristen. Wat zich afspeelt in deze grauwe buitenwijk is de toekomst voor funshoppers in Europa. Voor je plezier winkelen en ondertussen van alles kunnen beleven is één van de populairste vormen van vrijetijdsbesteding.

68



5.2.19. Project 26 : Alternatieve productontwikkeling

Er bestaan in Antwerpen ook een aantal concrete mogelijkheden om op het vlak van toerisme aan een alternatieve, hedendaagse productontwikkeling te doen. Er zijn tevens voldoende organisaties alert actief om steeds te kijken welke productontwikkelingen reëel kans op slagen hebben. Enkele voorbeelden zouden kunnen zijn: •

In Antwerpen wonen ontwerpers en kunstenaars van diverse achtergrond. In samenwerking met Toerisme Antwerpen wordt er gewerkt aan productontwikkeling rond de belangrijkste eigentijdse artistieke creaties (werktitel: Kunst uit de stad).

•

Alternatieve vormen van vervoer om de stad opnieuw te ontdekken met bijvoorbeeld de fiets (werktitel: Betrap Antwerpen)

•

Een productontwikkeling om Antwerpen ook uit de hoogte te ontdekken. Mogelijkheden zijn de O.L.V. Kathedraal, de Oudaan, de Boerentoren, de Chicago-blokken op Linkeroever, samen met het toekomstige Museum aan de Stroom als torens van god – macht – kapitaal – volk – cultuur (werktitel: Torens in Antwerpen)

•

Antwerpen is een multiculturele, kosmopolitische stad. De culturele diversiteit in termen van etniciteit wordt basis op dewelke Antwerpen zich creatief en aantrekkelijk kan onderscheiden van andere steden in Vlaanderen en het buitenland : mooie voorbeelden hiervan zijn de diverse initiatieven die zijn ontwikkeld door Antwerpen Averechts, met een beklijvende “Joodse” ontdekkingstocht, de “Coiffeurs van de Stad”-wandeling in Antwerpen Noord, maar ook initiatieven als het Assyrische weefhuis Betet Skara kunnen hierin opgenomen worden, de Handelsstraat, de Chinese wijk…

69

70



5.3. Projecten oorspronkelijke aanbod 71

72



We hernemen hier voor we met de bespreking van de projecten beginnen de ruimtelijke structuur van toerisme in Antwerpen zoals ook opgenomen in het eerste rapport.

zijn de meeste ontwerpers in dit gebied aanwezig met een winkel. Centraal in het gebied staat het aantrekkelijke gebouw van de ModeNatie, met het Modemuseum en FFI.

De logiescapaciteit in Antwerpen is geconcentreerd in 5 clusters (zie hoger). Wat het aanbod aan attracties en bezienswaardigheden betreft, kunnen we in de stad Antwerpen vier clusters herkennen die ook telkens aansluiten op een toeristische kernzone.

In vergelijking met andere toeristische steden in Europa zijn de kernpunten in Antwerpen – ondanks de kleine oppervlakte van de stad / van noord naar zuid en van de Scheldekaaien tot het Centraal Station is de afstand telkens ongeveer 2 kilometer - toch over een relatief confuse, niet-evident-samenhangende oppervlakte verspreid. Het ontbreekt binnen het toeristisch kerngebied aan een duidelijk voor toeristen leesbare structuur en duiding. De verschillende clusters zijn niet of onvoldoende met elkaar verbonden.

Deze kernzone bestaat uit het historische hart van de stad. Het is in deze zone dat we bijvoorbeeld de Grote Markt, de Kathedraal, het Steen en het Rubenshuis kunnen situeren. De kernzone heeft via de Meir en de Keyserlei een uitloper naar het Centraal Station. Rond het Centraal Station vinden we opnieuw een groot aantal attracties zoals bijvoorbeeld de Antwerpse Zoo, Aquatopia, het Provinciale Diamantmuseum, diamantbuurt en de Elisabethzaal.

Figuur 8:

Ruimtelijke configuratie toeristische kernpunten Antwerpen

Naast deze toeristische kernzone zijn de belangrijkste toeristische kernpunten in Antwerpen gesitueerd in clusters. We herkennen vier clusters rond het primair toeristisch gebied: •

•

•

•

Diamant: in de onmiddellijke nabijheid van het Centraal Station. Naast de talrijke winkeltjes, is er met Diamondland ook een trekker in het gebied. Met een belangrijke Joodse aanwezigheid, is het gebied uniek Zuid: met verschillende belangrijke musea zoals het KMSK, het MUKHA en het Provinciaal Museum voor Fotografie, maar ook een afgeleid aanbod van galerijen en eigentijdse horeca Eilandje: met nieuwe ontwikkelingen op het Eilandje, zoals de jachthaven, het Museum aan de Stroom en de Red Star Line kan deze maritieme cluster een belangrijke toeristische zone in Antwerpen worden. Een deel van het uitgaansleven in Antwerpen situeert zich ook in dit gebied Mode: onmiddellijk aansluitend op het primair toeristisch gebied,

Bron: bewerking SUMResearch

Het Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen wil opnieuw die belangrijke en noodzakelijke band tussen Antwerpen en de Schelde versterken. De Schelde geeft Antwerpen een belangrijke noord-zuid oriëntatie. Langsheen deze as worden een aantal ingrepen voorzien om de band 73

te verduidelijken. Langs de Schelde wordt een riante wandelboulevard gepland en de kaaien zouden heraangelegd worden. Op deze as kan ruimte worden voorzien voor een cirkel-tramlijn.

5.3.1. Project 27 : Definiëren toeristische kerngebied

Antwerpen beschikt over een aantal kernen die op toeristische vlak een grote betekenis hebben : Stadhuis en O.L.V. Kathedraal en omgeving, Schelde, Zuid, Eilandje, Stationsomgeving,… Het doel van dit project is in Antwerpen het ruimtelijk toeristisch kerngebied te definiëren om op die manier de verblijfstijd van toeristen te verlengen door de verschillende kernen beter te ontsluiten en ‘logisch en onweerstaanbaar’ met elkaar te verbinden.

Parallel met de Schelde kunnen we een tweede noord-zuid as herkennen. Die tweede as is nu al te herkennen op het Eilandje. Bij een verdere uitwerking kan deze as een verbinding worden tussen de clusters Eilandje, Mode en Zuid. Deze wordt ter hoogte van de Kathedraal gekruist door een oost west as die tot aan het Station gaat. Het Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen breekt daarmee met een concentrische ruimtelijke visie. Het uitgangspunt symboliseert de openheid die Antwerpen te danken heeft aan de haven.

Het ruimtelijk toeristisch kerngebied heeft in Antwerpen de vorm van een kam. In het Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen wordt de Schelde opnieuw gedefinieerd als de structuurbepalende as in de stad. Ook vanuit toerisme is de integratie van de Schelde in de stad belangrijk. Antwerpen is een stad aan het water en wil het van langsom meer worden. Naast de harde structuur, is er in het Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen ook sprake van een zachte structuur. Deze zachte ruggengraat is een aaneenschakeling van vijf grote stedelijke parken. De vijf parken in tegengestelde wijzerzin zijn: Scheldepark, Zuiderpark, Schijnvallei park, Noorderpark en Havenpark. Deze zachte structuur vormt een groene gordel rond Antwerpen en moet uitgroeien tot een leisureplek voor bewoners, een rustplek voor bezoekers en een verblijfsplek voor verblijfstoeristen in de rand van de stad. Vooral de geplande integrale heraanleg van de Scheldekaaien kan in dit opzicht een bijzonder belangrijke stap zijn. De Scheldekaaien vormen de logische verbinding tussen het Eilandje in het noorden, het historische centrum in het midden en het Zuid in het zuiden van de stad. Het toeristische kerngebied heeft een uitloper tot aan het Centraal Station. Toeristen worden via de Schelde gestimuleerd om de ontdekkingstocht naar nieuwe wijken en buurten verder te zetten : Zurenborg, Spoor Noord en Dam, Zurenborg en Cogels Osylei.... Het is noodzakelijk dat bij de opmaak van de plannen voor de heraanleg van de Scheldekaaien Toerisme Antwerpen op structurele basis betrokken wordt. 74



5.3.2. Project 28 : Werken aan de netheid in de toeristische kerngebieden

5.3.3. Project 29 : Opstellen van een beeldkwaliteitsplan

De belevingswaarde van het openbare domein wordt in bepaalde gevallen beperkt. Begrippen zoals de kwaliteit en inrichting zijn bij het ontwerp van de openbare ruimte belangrijke factoren.

De netheid in de toeristische kernen is van primair belang. De attractiviteit van een stad zoals Antwerpen voor een toerist maar ook voor bijvoorbeeld een winkelende burger wordt in belangrijke mate bepaald door de netheid van de straten, de pleinen, de openbare ruimte.

In het toeristische kerngebied van Antwerpen wordt de belevingswaarde dikwijls ingrijpend beperkt door een vreselijke kakofonie aan reclamepanelen, terrassen, uitstallingen en ander straatmeubilair. Met het opstellen van een globaal beeldkwaliteitplan voor het toeristische kerngebied willen we de beeldkwaliteit van de openbare ruimte ondersteunen. Hierbij wordt verwezen naar de reeds bestaande beeldkwaliteitplannen voor het Eilandje en Theaterplein en omgeving.

Er moet daarom in Antwerpen werk gemaakt worden van extra veegbeurten, het bijkomend ledigen van vuilbakken en bovenal een dialoog met horecazaken en winkeliers in de stad. Projecten in die zin lopen tussen Meir vzw en het reinigingsteam van de stad. Toerisme Antwerpen is zeker een partner die in samenwerking met relevante partners zoals Werkgelegenheid en Economie, de horeca en de winkeliersverenigingen deze problematiek wil aanpakken. Ook de gebruiker moet af en toe door het opzetten van sensibiliseringsacties op zijn verantwoordelijkheden gewezen worden.

Een dergelijk beeldkwaliteitplan laat ook toe op termijn een aantal kernen af te bakenen waarbinnen toerisme een prioritaire betekenis heeft. Dergelijke kernen zouden als toeristische zones in de stad erkend moeten worden.

75

5.3.4. Project 30 : Toerismetoets

5.3.5. Project 31 : Mobiliteit in Antwerpen

Zowel het dagtoerisme als het verblijfstoerisme is gebaat met uiterst solide en kwalitatief openbaar domein in het commerciële en historische centrum van de stad. Op middellange termijn staan in Antwerpen een groot aantal belangrijke ingrepen op het programma in het openbare domein. Aspecten die vanuit toerisme bij deze ingrepen belangrijk zijn, zijn ondermeer kwaliteit, een voldoende groot aanbod aan rustpunten, diversiteit, veiligheid, beeldkwaliteit en inrichting.

De fysieke bereikbaarheid van de stad voor toeristen is een cruciale factor in de verdere ontwikkeling van toerisme in Antwerpen. Wat de bereikbaarheid betreft speelt ook de perceptie een belangrijke rol. De bereikbaarheid van de stad Antwerpen wordt – zeker internationaal – niet als optimaal gepercipieerd. Zelfs niet over het water. Antwerpen is al bij al een vlot bereikbare stad. In de toekomst zal de bereikbaarheid nog vergroten door enkele grote infrastructuurwerken. Naast een externe mobiliteit, moet er ook nagedacht worden over de interne mobiliteit in de stad Antwerpen.

Toerisme is in Antwerpen niet meer weg te denken uit de stad. Bij de integrale ontwikkeling en beheer van de stad, moeten projecten afgetoetst worden aan hun invloed en impact op toerisme in de stad, zoals dat bijvoorbeeld gebeurt voor economie, ecologie en sociale cohesie. Ingrepen in het openbare domein worden onderworpen aan een toerismetoets. Zoals de overheid in bepaalde gevallen projecten een MER-plicht oplegt, zouden we in het toeristische kerngebied kunnen spreken van een toerismetoets: niet als wettelijke verplichting of administratieve regelneverij, maar veeleer als toetsing en evaluatie van de mogelijke (positieve als negatieve) effecten op kwalitatief toerisme. Deze toerismetoets zou een (toeristische) primeur zijn, maar zal in Antwerpen erg gewaardeerd worden als nuttig en wervend evaluatieinstrument.

Wat de mobiliteit in Antwerpen betreft, stellen we concrete acties voor die de bereikbaarheid verbeteren, de interne ontsluiting en de perceptie van beter bereikbaar laten groeien. Concrete acties zijn voor Antwerpen: •

•

76

Perceptie van bereikbaarheid: Bijvoorbeeld de website van BIAC zou aangepast moeten worden opdat Antwerpen niet alleen objectief, maar ook subjectief als beter bereikbaar wordt ervaren. Openbaar vervoer: Net zoals in het eerste strategische plan voor toerisme in Antwerpen uit 1993, wordt er opnieuw gepleit om het openbaar vervoer in de stad leesbaarder te maken. Concreet moet de NMBS en De Lijn informatie met betrekking tot de diensten in verschillende talen ter beschikking stellen. Aan haltes vragen toeristen eenvoudige kaarten waarop de belangrijkste bezienswaardigheden (referentiepunten) worden aangeduid. Er kan ook gedacht worden aan een nachtvervoersnet met trams en bussen die langer rijden. Het ontbreekt aan een link tussen de naamgeving halte en de te bezoeken attracties. De Cirkellijn zal het systeem van het openbaar vervoer in Antwerpen vereenvoudigen. Het is duidelijk dat wat het openbaar vervoer binnen de stad zelf


•

•

•

•


betreft gebruiksvriendelijkheid en attractiviteit voorop staan. Het is een idee om van elke tram een ‘tourist-tram’ te maken en van elke bus een ‘Antwerp Diamond Bus’. Toerisme Antwerpen moet hiervoor met De Lijn samenzitten. Verkeer- en toeristische signalisatie: Het blijft in Antwerpen ontbreken aan een goede verkeer- en toeristische signalisatie. Deze verkeerssignalisatie zal aangevat moeten worden volgens de visie zoals beschreven in het Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen. Publieke parkings: Er moet specifieke aandacht worden besteed aan de signalisatie, de netheid, de veiligheid, de openingstijden en de modernisering van het aanbod wat betreft bepaalde overdekte autoparkings: er is de voorbije jaren een inhaalbeweging opgestart, maar er is nog veel werk te doen in een groot aantal publieke parkings. De inrichting van grote parkings aan de rand van de stad is zeker voor het dagtoerisme een zinvolle optie. Ieder initiatief dat leidt tot minder auto’s in het toeristisch gebied, verhoogt de belevingswaarde voor de toerist. Autocar: De bereikbaarheid van Antwerpen met de autocar blijft aandacht vragen. De actuele busparking aan Kaai 19 wordt op termijn vervangen door een open afstapplaats aan het Steenplein. De faciliteiten in de cruiseterminal zouden kunnen gebruikt worden voor de autocaristen. De stad Antwerpen dient duidelijke richtlijnen uit te werken voor de mobiliteit, bereikbaarheid en de stationering van autocars in het primair toeristisch gebied. Er dient op korte termijn een oplossing gevonden te worden voor de problematiek van de Zoo. In de omgeving van de Zoo moet een autocarparking zijn, dit is gewoon een conditio sine qua non. Op regelmatige basis kan een onderzoek gevoerd worden naar het functioneren van het touringcarsegment. Trein: Door de komst van de HSL wordt het mogelijk bestaande markten zoals Parijs, Londen en Amsterdam intensiever te bewerken. Het is positief dat de HST tot in Antwerpen Centraal zal rijden. Het is even belangrijk dat een rechtstreekse treinverbinding gerealiseerd wordt tussen de luchthaven Zaventem en Antwerpen.

•

•

•

•

•

77

Het kan een idee zijn om het actuele en eigentijdse karakter van Antwerpen te bevestigen en tijdens de weekends shopping- en party trains in te leggen tussen verschillende steden (cfr. Parijs, Londen, Keulen). Er moet ook gewerkt worden aan incheckmogelijkheden in het Centraal Station voor vertrek op Zaventem en op Schiphol. Luchthaven: Zaventem is evengoed de luchthaven van Antwerpen. De ontwikkeling van de luchthaven Zaventem heeft een invloed op het toerisme naar Antwerpen. De busverbinding met de luchthaven moet frequenter, maar moet vooral een verbinding zijn met het centrum van Antwerpen. Bij de heraanleg van de Franklin Rooseveltplaats moet een stopplaats voorzien worden voor de zogenaamde SN Brussels Airlines Expressbus. Een tweede stopplaats aan de Scheldekaaien is een eventuele optie. Het is belangrijk dat er in de luchthaven van Zaventem een betere signalisatie komt tot aan de halte van de Expressbus. Ook de stopplaatsen in Antwerpen zouden beter aangeduid moeten worden. Bereikbaarheid cruiseterminal over het water: Voldoende diepgang is essentieel. Daarnaast moeten de kosten zoals havengeld, reserveringsgeld, pilotage, line-handlers, belastingen of terminalgeld niet uit de pas lopen in vergelijking tot de concurrentie. Om te penetreren kunnen ‘low costs’ een belangrijke stimulans zijn. Bereikbaarheid cruiseterminal over het land: hierbij is een veilige en efficiënte verbinding naar de luchthaven en hotels (t.b.v. turn-arounds) en bezoekdoelen in de stad van belang, evenals opstelplaatsen voor het vervoer. Het aanbieden van programma’s is belangrijk en dit vraagt om een ‘matchmaker’ Jachthaven: De toegankelijkheid van de jachthaven is een belangrijk aandachtspunt. Het is een noodzaak dat de Kattendijksluis opnieuw geopend wordt, met een beweegbare brug. Watertaxi: laat ons de Schelde steeds opnieuw en van langsom meer promoten als wonderlijk toeristisch product. De heraanleg van de kaaien zijn een grote stap in die richting, maar ook door

•

de nieuwe ontwikkelingen op zowel het Eilandje, Sint-Anneke als het Zuid ontstaat er duidelijke opportuniteiten om via het water deze polen te verbinden: het zou goed zijn het vrolijke idee van de watertaxi ook daadwerkelijk te realiseren de komende jaren. Voorzieningen voor fietsen: Ook in de stad Antwerpen moeten fietsroutes bewegwijzerd worden en niet alleen tot aan de rand van de stad. Op toeristische bezoekplekken zoals bijvoorbeeld musea moeten nog meer fietsstallingen voorzien worden. Ook het onderhoud van zowel de recreatieve als de utilitaire fietsroutes verdient meer aandacht.

5.3.6. Project 32 : Toplocaties voor evenementen, films, …

Als de stad als setting wordt gebruikt voor de opname van een succesvolle film, televisiereeks, videoclip, fotoshoot, enz. dan versterkt daarmee het beeld van Antwerpen als historische en creatieve stad. In Antwerpen bestaat sinds enkele jaren de vernoemde filmcel die mooi werk verricht (De Kus, Anyway the Wind Blows, … ). Bij de verderzetting van deze strategie zijn vooral iconen op het vlak van architectuur en monument belangrijk. Antwerpen zal in dat opzicht op korte termijn een aantal nieuwe architecturale iconen bij krijgen. Deze zouden toeristisch gevaloriseerd kunnen worden.

Er is nood aan een betere coördinatie tussen de stad, de provincie en het Vlaamse Gewest bij grote infrastructurele werken. Er moet in elke vorm van communicatie aandacht besteed worden aan aspecten van bereikbaarheid door bijvoorbeeld consequent te verwijzen naar een website waarop een bezoeker op een eenvoudige manier een overzicht kan krijgen van de werken en een oplossing aangereikt krijgt in functie van zijn eigen noden.

Voorbeelden van andere toplocaties die als sterk beeld kunnen gebruikt worden zijn de Botanische Tuin, de ( gerestaureerde ) Handelsbeurs, de Academie, het Zuiderpershuis, het Osteriethhuis, het Prinsenpark, het St. Felix pakhuis als nieuw stadsarchief, de Permeke bibliotheek, Designcentrum, Spoor Noord, de Droogdokken, de Ruien en het nieuwe en markante Justitiepaleis. Toerisme Antwerpen zou moeten streven naar het openstellen van nog meer unieke monumenten of gebouwen voor de organisatie van onder meer evenementen. Een goed voorbeeld was de organisatie van de jaarlijkse modeshow van de Academie in de Handelsbeurs. Het openstellen voor bijzondere evenementen, modereportages, dansvoorstellingen,… draagt bij tot het behoud van monumenten of gebouwen. Toerisme Antwerpen heeft daarbij de opdracht creatief en alert te zijn en een sterk faciliterende rol op te nemen. Samen met het Evenementenloket en met de Filmcel van Antwerpen faciliteert Toerisme Antwerpen de zoektocht naar speciale plekken in de stad voor happenings allerhande. Veelal komen deze vragen via Toerisme Vlaanderen en via Toerisme Antwerpen binnen en worden deze vragen – zeker wanneer toegangen en vergunningen vereist zijn – geregeld met de Filmcel. Het is belangrijk 78



dat er proactief gewerkt wordt om Antwerpen als ideale plek voor te stellen waarbij productieteams ondersteuning genieten. Er is in die zin al een initiatief genomen door de Filmcel van Marketing en Communicatie van de stad Antwerpen. Deze aanzet verdient navolging, vooral ook internationaal.

79

80



5.4. Aspecten van organisatie 81

82



•

5.4.1. Project 33 : Informatie en monitoringsysteem

• Een informatie- en monitoringsysteem zijn cruciaal voor de ontwikkeling van het toerisme in Antwerpen. Zowel het toeristische beleid als de toeristische sector zijn gebaat bij een snelle verzameling van objectieve data. Gegevens moeten daarbij systematisch en consequent verzameld worden. Het ontbreekt vooral aan objectieve data met betrekking tot toerisme en recreatie. Dit is niet enkel een probleem in Antwerpen.

Prioriteit in Antwerpen is zeker betrouwbare indicatoren op te zetten om het dagtoerisme naar Antwerpen te becijferen en op te volgen. Immers, op dit moment ontbreekt het immers aan betrouwbare statistieken terzake, hoewel dagtoerisme binnen Antwerpen qua volume en omzet absoluut een grote mark is en het volume een belangrijke omzet genereert. Een tweede prioriteit is op regelmatige basis een overzicht te bundelen van artikels met betrekking tot toerisme in Antwerpen.

Uit een informatie- en monitoringsysteem kan veel informatie afgeleid worden met betrekking tot toerisme en recreatie in Antwerpen. Het communiceren van de verzamelde informatie naar de betrokken actoren draagt bij tot het voeren van een beter management door alle betrokken actoren. Het betreft data over zowel dagtoerisme, recreatief als zakelijk verblijfstoerisme. In samenwerking met Toerisme Vlaanderen, Toerisme Provincie Antwerpen en het Steunpunt Toerisme en Recreatie moeten indicatoren bepaald worden die zowel het uurrecreatie, het dagtoerisme als het verblijfstoerisme in kaart brengen. Voorbeelden van data die verzameld moeten worden zijn: • •

•

•

Klachteninventarisatie: Een systematisch inventariseren van klachten laat toe bij te sturen waar nodig. Tevredenheidsonderzoek: Op basis van de resultaten kunnen duidelijk acties vooropgesteld worden die pijnpunten aanpakken.

Baliestatistieken: Er moet gezocht worden naar betrouwbare systemen om het aantal bezoekers aan de balie te tellen. Profiel van verblijfstoerist: in samenwerking met Toerisme Vlaanderen kan er werkt gemaakt worden van het bepalen van het profiel van de recreatieve verblijfstoerist, de zakentoerist en de dagtoerist in Antwerpen. Profiel van bezoeker aan een attractie: Het profiel van bezoekers aan attracties, evenementen, musea, enz. verschilt van het algemene profiel van de toerist in Antwerpen. Hotelbarometer: Het proefproject rond de hotelbarometer wordt uitgebreid naar alle hotels in Antwerpen en andere vormen van logies. 83

5.4.2. Project 34 : Accountmanager voor het toeristisch bedrijfsleven

5.4.3. Project 35 : Antwerpen en omgeving

Uit onderzoek van Toerisme Vlaanderen naar de recreatieve verblijfstoerist in de Vlaamse Kunststeden (TVL 2002) blijkt dat 30% van deze toeristen een excursie onderneemt naar een andere stad of regio in Vlaanderen. Voor de Vlaamse Kunststeden ligt dit percentage hoger (39%). Liefst 85% van de toeristen die een uitstap hebben ondernomen is naar een andere Vlaamse Kunststad geweest.

Toerisme is als sector in belangrijke mate afhankelijk van ontwikkelingen en activiteiten in andere sectoren en van de dynamiek in de toeristische sector zelf. De uitvoering en slaagkansen van dit tweede strategisch plan toerisme zijn niet alleen de verantwoordelijkheid van de publieke overheden. Initiatieven in de privé sfeer en het samenspel van publieke en private actoren zijn noodzakelijk om de investeringsbereidheid te vergroten, om de productontwikkeling aan de gang te houden en om de dienstverlening aan te passen aan een steeds veranderend bezoekersgedrag. Een accountmanager zal nodig zijn om dit samenspel te regisseren en om de objectieven zoals verwoord in dit strategisch plan na te streven en meer bepaald de projecten 16, 21, 23, 24, 26, 31, 32 te realiseren.

Toerisme Antwerpen kan complementariteit ontwikkelen door aan toeristen een gecombineerd product aan te bieden. Dit project heeft tot doel meer toeristen naar Antwerpen te halen door het product te verbreden, de verblijfsduur te verlengen en Antwerpen tot een centrum in Vlaanderen te maken. Daartoe wordt best een overleg georganiseerd tussen relevante steden, regio’s en attracties in Vlaanderen of eventueel het buitenland.

Deze accountmanager zal worden gevraagd om bijvoorbeeld tweemaal per jaar een rapportering te doen aan Visit Anterpen vzw over de evolutie en de evaluatie van de gevoerde acties in kader van het strategisch plan. Deze persoon werkt ook aan de uitbouw van bijvoorbeeld een beveiligd deel van de website ten behoeve van de professionele toeristische sector in Antwerpen. Via een dergelijk intranet wordt alle nuttige informatie ter beschikking gesteld van alle actoren. Deze openheid moet ten goede komen aan de samenwerking tussen de verschillende actoren en daarmee ook aan de globale bestemming Antwerpen.

De doelstelling van het overleg is samen te kijken hoe er aan een toeristische productontwikkeling kan gedaan worden. Het toeristische product Antwerpen wordt daarmee vervolledigd. Regio’s of steden die in een dergelijk overleg betrokken zouden kunnen worden, zijn onder meer: • • • • •

84

Brussel Mechelen Gent Scheldeland Antwerpse Kempen



5.4.4. Project 36 : Toerisme Antwerpen sensibiliseert

5.4.5. Project 37 : Naar een nieuwe organisatie?

Het toerisme in Antwerpen kan alleen verder ontwikkeld worden met enerzijds de steun van de bewoners en anderzijds onder de impuls van de toeristische actoren.

De overheid is een belangrijke producent en regisseur in toerisme. In dit nieuwe strategisch plan wordt de rol van de publieke sector bevestigd. Het beleid heeft tot op heden deze opdracht toevertrouwd aan één van haar stedelijke diensten: de bedrijfseenheid stadsontwikkeling klantengroep bezoekers. Externen hebben het over Toerisme Antwerpen.

Het is pas stap voor stap dat bewoners en actoren zich bewust worden van het economische gewicht van het toerisme voor de stad Antwerpen. Via een monitoringsysteem kunnen aspecten van het toerisme geobjectiveerd worden en medegedeeld worden in een brede communicatie naar burger en sector. Deze sensibilisering kan slechts op langere termijn resultaten opleveren.

Tot op heden is Toerisme Antwerpen - zoals de meeste Vlaamse diensten voor toerisme - een 100% stedelijke dienst, die zich op het vlak van werkprocessen, personeelsbeleid en financiële processen als vanzelfsprekend conformeert met de stedelijke overheid.

De doelstelling van dit project is enerzijds het draagvlak voor een verdere toeristische ontwikkeling te verzekeren en anderzijds om objectieve data met betrekking tot toerisme in Antwerpen te hebben. Op die manier krijgen de bewoners van Antwerpen een betere kennis en inzicht in het belang van toerisme voor de stedelijke economie.

De vraag dient echter gesteld of Toerisme Antwerpen haar regieopdracht optimaal vanuit deze stedelijke context kan voeren. De stedelijke dienst voor toerisme is gegroeid van een zuivere onthaaldienst, naar een dienst met een pro-actieve werking, met een projectwerking en zelfs met een exploitatiepijler. De dienst heeft ‘natuurlijke’ en evidente banden met de privé-sector. De medewerkers opereren in een internationale en bovenal erg concurrentiële omgeving. Van hen verwachten de professionelen uit de lokale sector, de media en de reisindustrie alerte en adequate reacties op de vragen uit de markt. Het verdient bijgevolg aanbeveling om de slagkracht van Toerisme Antwerpen te gaan bepalen en dit volgens bepaalde scenario’s en balansen van voor-en nadelen. Kan de slaagkans van het toeristisch beleid groter worden als de beleidsopdracht wordt toevertrouwd aan een gedeeltelijk of volledig verzelfstandigd Toerisme Antwerpen? Welke mogelijkheden bieden de Nieuwe Gemeentewet: (autonoom) gemeentebedrijf, intern of extern verzelfstandigd agentschap? Hoe evolueert de relatie Visit Antwerpen vzw en Toerisme Antwerpen?

85

Verzelfstandiging of gedeeltelijke verzelfstandiging van de toeristische dienst kan in geen geval het alibi vormen om de werkingsmiddelen terug te schroeven en te compenseren met meer eigen middelen, lees ontwikkelen van commerciële activiteiten. Het pleidooi om zich te spiegelen aan de Nederlandse situatie is geen optie. Als een belangrijk aandeel van de werkingsmiddelen samengebracht worden uit eigen inkomsten en uit bijdragen van de privésector, is de ‘commercie’ van de informatie niet ver weg. Verzelfstandiging of gedeeltelijke verzelfstandiging kan enkel wanneer volgende criteria bewaakt worden en taken volwaardig kunnen opgenomen worden: • •

• • • •

• •

De neutraliteit van dienstverlening; Het beperken van de commerciële activiteiten tot activiteiten met meerwaarde, complementair en faciliterend ten overstaan van het privé-initiatief; Activiteiten gericht op inkomend toerisme; Een evenwichtig samengestelde beheersovereenkomst met plichten en rechten ten overstaan van het bestuur; Een beheersovereenkomst volgens een groeiscenario; De verplichte geïntegreerde aanpak met actoren zoals de bedrijfseenheden stadsontwikkeling, cultuur en sport en marketing en communicatie; De beleidsvoorbereidende taak; Het behoud van de pijlerstructuur ttz. receptieve werking, proactieve werking, projectwerking en exploitatie binnen één dienst.

86



Toerisme Antwerpen doet!

6 uitvoering

Ambitie

Doelstelling

Strategie

Projecten

Organisatie

Intenties en ambities klinken vaak mooi, maar ze komen pas tot hun recht als ze daadwerkelijk worden gerealiseerd. De uitvoering is daarom zeker zo belangrijk als alle mooie plannenmakerij. Toerisme Antwerpen wil ook hierin zijn verantwoordelijkheid nemen en ambieert de regietaak.

Integraal en creatief Toerisme is complex en wordt complexer. Er komen steeds meer disciplines bij kijken. Het is cruciaal dat bij de ontwikkeling de verschillende specialisten elkaar begrijpen en kunnen samenwerken. Daarom vormt ‘integraal’ een belangrijk uitgangspunt. Maar het is geen toverwoord. Ontwikkelprocessen verlopen bovendien steeds sneller, de tijdas is enorm gekrompen. Dat kan alleen als de betrokken disciplines samen optrekken en integraal aanpakken. Toerisme Antwerpen geeft richting, brengt samenhang aan en draagt zorg voor een evenwichtige prioriteitenstelling. Daarbij zal zorgvuldig worden omgegaan met conflicterende belangen. Toerisme Antwerpen richt zich op versterking van wat reeds sterk is en op optimale inzet van alle partijen die kunnen bijdragen aan de geformuleerde doelstellingen. Het sleutelwoord voor Antwerpen is creativiteit. Het is verstandiger te mikken op nieuwe creaties, wetende dat de voorsprong steeds van korte duur is. Dat maakt de snelheid van ontwikkeling - de ‘time to market’ extra belangrijk. Antwerpen moet daarom versnellen. Dit betekent ook meer en beter gebruik maken van de nieuwe informatietechnologie. 87

Bij innovatie gaat het vooral om het samenbrengen van verschillende kennisbronnen en om samenwerking van partijen. Toerisme Antwerpen wil nieuwe verbanden stimuleren en partijen uitdagen om originele combinaties te vormen, ook met andere steden in binnen- en buitenland.

wordt gesproken van ‘De Werf van de Eeuw’ – en Antwerpen evolueert de komende jaren naar een nieuwe stad, een stad die ook gemarkeerd wordt door nieuwe architectuur, een stad die zichzelf opnieuw zal moeten uitvinden, die wervend en mobiliserend kan zijn. Deze formidabele opportuniteit is er nu en het zou verkeerd zijn deze unieke kans niet aan te grijpen, om te werven, om te mobiliseren, om graag en talrijk bezocht en ontdekt te worden door de bezoeker, van waar hij of zij ook komt.

Een scharniermoment

Antwerpen zit sinds enkele jaren in een cruciale opwaartse beweging: er wordt opnieuw fors geïnvesteerd in de stad door diverse publieke overheden maar daarin ook gevolgd door investeerders, ontwikkelaars en andere privé initiatieven en – dat mag en hoeft zelfs gezegd – er wordt standvastig bestuurd, er worden keuzes gemaakt, er wordt een richting aangegeven, er wordt beleid gemaakt.

Antwerpen bevindt zich de komende jaren op een bijzonder kruispunt, dat dit strategische plan voor toerisme in Antwerpen ook zo boeiend maakt. Er is in Antwerpen de voorbije jaren én er wordt in Antwerpen de komende jaren enorm indrukwekkend en ingrijpend geïnvesteerd. We zijn er ons haast niet meer bewust van, maar het is een enorme beweging en verandering in deze stad, waarin de voorbije decennia amper geïnvesteerd werd, op uitzondering van het Centraal Station, de Meir en de Bourla ter gelegenheid van Antwerpen 93 – Culturele Hoofdstad van Europa.

Dit kan niet anders dan afstralen op het beeld, imago en aantrekkingskracht van de stad, zowel voor de bewoners, maar ook voor de bezoekers, of ze nu voor een dagje shoppen en recreatie komen, of enkele dagen uit Japan voor de stockverkoop van de Antwerpse modeontwerpers, of uit Nederland voor een avond ontspanning in het Sportpaleis met Clouseau, of uit Kortrijk voor een bezoek aan zoo en Aquatopia, of uit Valladolid voor een weekend Rubens en Muhka…

Kriskras door elkaar, niet exhaustief en op het gevaar af er meerdere te vergeten gaat het om het nieuwe Justitiegebouw met Bolivarplaats, de nieuwe Leien van zuid naar noord, de geplande heraanleg van zowel Theaterplein als Rooseveltplaats, het nieuwe Astridplein voor het Centraal Station - binnenkort ook HST-station, De Coninckplein met Permeke als nieuwe en succesrijke openbare bibliotheek, het Designcentrum, de geplande heraanleg van de volledige Scheldekaaien als groots project voor de volgende legislatuur, de Groene Singel, enorme stedelijke en residentiele ontwikkelingen op zowel zuid (Nieuw Zuid), noord (Eilandje), linkeroever (Prestibel), centrum (Militair Hospitaal), het geplande Museum aan de Stroom, Red Star Line, het nieuwe Felixarchief, één of meerdere brugverbindingen tussen beide oevers, de site van Sportpaleis-Lobroekdok-Slachthuissite met bijkomende overdekte sportinfrastructuur,… Het is een indrukwekkende lijst – niet voor niets

Het ‘mega’ geheim van Antwerpen is juist het alles, het héél veel, het veel dat kan en mag, het bruisende, het originele, het levendige, het contrasterende, het alles door elkaar en graag allemaal samen, het rijke oude en het formidabele nieuwe, het antieke en het hedendaagse, het plezante en luimige, het zwanzende en blije, het creatieve en verrassende… en dit allemaal op een hele kleine stedelijke oppervlakte, die op enkele uren en dagen ontdekbaar en beleefbaar is, die het de bezoeker gul aanbiedt, die de bezoeker gastvrij ontvangt en hem of haar warm welkom heet, die betaalbaar en overweldigend lekker is, die geniet van het leven en een levendig dagen nachtleven heeft, voor oud en jong, voor homo en hetero, voor blank en meer gekleurd. 88



Antwerpen moet al deze bezoekers van harte koesteren: toerisme kan / zal / moet voor Antwerpen een determinerende culturele en economische factor worden, die de stad welvarend en bruisend houdt, die een erg belangrijke lokale tewerkstelling genereert – wat een essentiële meerwaarde heeft in elke Europese stad die willens nillens de-industrialiseert, en die zich durft op de Europese toeristische kaart te positioneren tussen en naast trotse en aangrijpende eigentijdse steden als Valencia en Leipzig, Helsinki en Reykjavik. Toerisme Antwerpen wil hier de regie voeren, in hechte en voortdurende structurele samenwerking met alle betrokken partijen op lokale, provinciale en Vlaamse terrein, zowel publiek als privaat, beleid als administratie, lokaal en bovenlokaal. Antwerpen heeft een enorme potentie, en dit strategische plan geeft aan welke ingrepen en projecten gezamenlijk dienen uitgevoerd – de een al belangrijker dan de andere – om het beoogde doel voor toerisme in Antwerpen te bereiken, maar eigenlijk evenzeer voor elke bewoner van de stad.

89

SumResearch en ZKA Consultants & Planners STRATEGISCH PLAN TOERISME ANTWERPEN

Recommend Documents