Summary Socio-economic developments
Housing market
The growth of the population in the urban region ArnhemNijmegen was somewhat higher than the national average in 2007. As of 1 January, 724,819 inhabitants were registered in the urban region. The increase in the population is largest in the growth axis Arnhem, Lingewaard, Overbetuwe and Nijmegen. Employment opportunities in 2007, after a number of lean years, grew strongly. Above all the dynamism in the commercial service sector has been impressive. The already rather small agricultural sector clearly stands under pressure. Turnover and export developments in 2007 were excellent, with growth figures above the national average.
One can speak of continuing expansion in the regional housing market. The offer of residential units has increased slightly, while the number of transactions has decreased somewhat. The average selling time per residential unit has increased in the urban region, while decreasing at a national level. Especially residential units in Liemers were up for sale for a longer period of time in 2007 than in 2006. The construction of new residential units in the urban region Arnhem-Nijmegen has increased strongly during 2007, in part thanks to the Tempo-KAN project, which was initiated by the municipalities that are a part of the urban region. A total of more than 4,200 residential units were built. Nationally, residential construction in 2007 increased by 11% in comparison to the preceding year. In the urban region, new construction increased by it least 29%. The government also still gives extensive attention to a renovation of disadvantaged districts. In Arnhem, the so-called Wijkactieplannen (district action plans) have been developed for improving the quality of life in various districts. Nijmegen, too, continues its measures for improving districts, which mostly concerns the physical aspects of available residential units, in combination with socialeconomic measures.
Mobility Mobility also stood high on the agenda of the urban region Arnhem-Nijmegen in 2007. In order to remain an accessible and attractive region, investments in infrastructural renovation have a high priority. This has led to the project “Sporen-in-Arnhem” (On-track in Arnhem). This project is intended to increase the capacity, reliability and availability of rail transport around the central station of Arnhem, whereby delays due to low capacity should belong to the past. In the 2007, the City Council of Nijmegen adopted the so-called “Fileplan Waalbrug” (the Waalbrug plan for reducing traffic jams), which is designed to improve the accessibility of Nijmegen from the north during the coming years. In 2009, construction of a second city bridge over the river Waal at Nijmegen will be started up. Between 2009 and 2013, the southern part of the A50, between the junctions Valburg and Ewijk, will be broadened. The opening of the N837 is planned for 2010, which will become the new provincial road between Arnhem-South, the Burgemeester Matsersingel and the A50 near Heteren.
54
| DE VASTGOEDRAPPORTAGE 2008
Office space market On 1 January 2008, the number of square metres of office space offered in the cities Arnhem and Nijmegen had remained nearly constant in comparison to the preceding year. The available inventory in this area has increased by 1.8%, which can be entirely attributed to a number of new construction projects in Arnhem. The total office space inventory in Arnhem amounted to 1,024,000 m², as of 1 January 2008. The office space inventory in Nijmegen on this date amounted to 426.000 m². Despite an increase in the number of transactions, the rental of office space in 2007 declined, and one can speak of a structurally differentiated rental market. Total non-occupancy in the urban region declined with 2.9% or 135,900 m2 in 2007. In comparison to 2006, the average rental price per square metre/
year remained unchanged in 2007, staying at € 123/m2/ year. The average rental price, for current new office space constructed in the urban region, lies at approximately € 150/m2/year. Due to the construction of many new office buildings in Arnhem, the office space market appears to be characterised by competition on the basis of quality.
Retail store market The demand for good retail-store locations continues to be large, also in the cities of Arnhem and Nijmegen. Due to the compactness of the shopping area, especially in Arnhem, prices for absolute top locations are rising. As a consequence, non-occupancy of shop space hardly occurs at A locations in the urban region. There is, however, some non-occupancy to be noted at B and C locations, such as the Gele Rijders Plein, a public square in Arnhem. In Nijmegen, non-occupancy has been detected on the ring roads. For the purpose of keeping these ring roads attractive for entrepreneurs and the shopping public, a project plan call the “Economisch Offensief Ringstraten” (economic ring road offensive) has been launched. This project, which is a cooperation between public and private organisations, is designed to give increased value to the ring roads. The city centre of Arnhem has been given the Best City Centre award for 2007, in the category ‘large’ cities. This title was granted to the city, thanks to the large diversity of shops and their accessibility. Nijmegen gained second place in this competition. The city raised eyebrows with its initiatives for keeping the city centre accessible, and with its organisational capacities.
Industrial accommodations and industrial terrains Extensive dynamism was noted in the industrial accommodations market in the urban region during 2007. The number of square metres of industrial accommodations that were rented reached record levels, namely 186,039 m2. Rental of industrial accommodations also increased at a national level. The offer of the number of square metres of industrial accommodations decreased by almost 13%. This decrease was the greatest in the district Veluwezoom. The number of hectares of land that were released for construction amounted to 30.9 hectares in 2007. This release was especially large in the industrial park Bijsterhuizen, where as much as a 13.7 hectares were released for construction. Especially companies from the logistics sector established sites on the industrial parks in Nijmegen and Wijchen.
SUMMARY
|
55
Zusammenfassung Sozialökonomische Entwicklungen
Wohnungsmarkt
Das Bevölkerungswachstum in der Städteregion ArnheimNimwegen lag in 2007 etwas höher als der ländliche Durchschnitt. Am 1. Januar zählte die Städteregion 724.819 Einwohner. Das Bevölkerungswachstum ist in der Wachstumsachse Arnheim-Lingewaard-OverbetuweNimwegen am größten. Die Zahl der Arbeitsplätze ist in 2007 – nach einigen mageren Jahren – stark gestiegen. Vor allem die Dynamik in der kaufmännischen Dienstleistung ist beeindruckend. Der ohnehin kleine Landwirtschaftssektor steht eindeutig unter Druck. Der Umsatz und die Exportentwicklung sind in 2007 mit Wachstumszahlen, die über dem ländlichen Durchschnitt liegen, sehr gut gewesen.
Auf dem regionalen Wohnungsmarkt ist die Rede von einer gewissen Ausweitung. Das Wohnungsangebot hat leicht zugenommen und die Anzahl der Transaktionen ist leicht gesunken. In der Städteregion stieg der durchschnittliche Verkaufspreis pro Wohnung, während er landesweit fiel. Vor allem die Wohnungen in De Liemers standen in 2007 länger zum Kauf als noch in 2006. Die Fertigstellung neuer Wohnungen in der Städteregion Arnheim-Nimwegen hat in 2007 – u.a. dank des von den Gemeinden der Städteregionen initiierten Projekts Tempo-KAN - erheblich zugenommen. Es wurden gut 4.200 Wohnungen gebaut. Landesweit lag 2007 die Fertigstellung neuer Wohnungen rund 11% höher als im Vorjahr. In der Städteregion ergab sich eine Fertigstellung neuer Wohnungen, die um 29% höher lag. Zudem gibt es seitens des Staates noch immer ein großes Interesse für die Verschönerung und Modernisierung rückständiger Stadtbezirke. In Arnheim wird die Lebensqualität in den verschiedenen Stadtbezirken mithilfe von Bezirksaktionsplänen verbessert. Auch Nimwegen setzt seinen Bezirksaktionsplan fort. Hier erfolgt die faktische Vorgehensweise in Bezug auf den Wohnungsvorrat gemeinsam mit sozialökonomischen Maßnahmen.
Mobilität Die Mobilität stand auch im Jahre 2007 für die Städteregion Arnheim-Nimwegen hoch auf der Tagesordnung. Um eine erreichbare und interessante Region zu bleiben, haben Investitionen in infrastrukturelle Reformen und Neuerungen eine hohe Priorität. So gibt es das Projekt “Gleise in Arnheim“. Dieses Projekt muss die Leistungsfähigkeit, Zuverlässigkeit und Verfügbarkeit der Gleise um den Hauptbahnhof Arnheim vergrößern; Verspätungen aufgrund von Knappheit werden der Vergangenheit angehören. In 2007 hat der Magistrat von Nimwegen einen Staubekämpfungsplan WaalBrücke verabschiedet, um in den kommenden Jahren die Erreichbarkeit von Nimwegen aus dem Norden zu verbessern. In 2009 wurde mit dem Bau der zweiten Stadtbrücke über die Waal bei Nimwegen begonnen. Zwischen 2009 und 2013 wird der südliche Teil der A50 zwischen den Autobahnkreuzen Valburg und Ewijk verbreitert. In 2010 ist die Eröffnung der N837 geplant; sie bildet die neue Verbindung zwischen Arnheim-Süd, dem Burgemeester Matsersingel und der A50 bei Heteren.
56
| DE VASTGOEDRAPPORTAGE 2008
Büromarkt Das Angebot an Büroflächen ist in den Städten Arnheim und Nimwegen mit Wirkung vom 1. Januar 2008 gegenüber dem Vorjahr nahezu gleich geblieben. Die zur Verfügung stehende Bürofläche in diesem Gebiet hat um 1,8% zugenommen; diese Zunahme ist voll und ganz den verschiedenen Neubauprojekten in Arnheim zu verdanken. Die gesamte Bürofläche in Arnheim betrug zum 1. Januar 2008 gut 1.024.000 m². Die Büroflächen in Nimwegen lagen zum selben Zeitpunkt bei etwa 426.000 m². Die Aufnahme ist in 2007 gesunken, obwohl die Anzahl der Transaktionen zugenommen hat und von einem strukturelleren Aufnahmeniveau die Rede zu sein scheint. Der gesamte Leerstand in der Städteregion verzeichnet in 2007 eine Abnahme von 2,9% auf 135.900 m². Der durchschnittliche Mietpreis pro Quadratmeter ist gegenüber
2006 gleich geblieben, nämlich € 123,- pro m² pro Jahr. Der durchschnittliche Mietpreis für gängige Büroräume in neuen Gebäuden in Arnheim liegt in der Städteregion bei rund € 150,- pro m² pro Jahr. Aufgrund des umfangreichen Baus neuer Büroräume in Arnheim scheint auf dem Büromarkt ein Qualitätsschlagabtausch statt zu finden.
Geschäftsmarkt Die Nachfrage nach guten Geschäftsräumen für den Einzelhandel ist in den Städten Arnheim und Nimwegen sehr groß. Aufgrund des kompakten Geschäftsgebiets - vor allem in Arnheim – steigen an den absoluten Topstandorten die Preise. Ein Leestand von Geschäftsräumen kommt daher in der Städteregion auf A-Standorten kaum vor. Wohl gibt es Leerstand auf B- und C-Standorten, wie z.B. dem Gele Rijders Plein in Arnheim. In Nimwegen wird in den Ringstraten ein gewisser Leerstand festgestellt. Um diese Ringstraten für Unternehmer und das Einkaufspublikum interessant zu erhalten, wurde der Projektplan „Wirtschaftliche Offensive Ringstraten“ ins Leben gerufen. Dieses Projekt, in dem öffentliche und private Parteien miteinander zusammenarbeiten, beabsichtigt, die Ringstraten aufzuwerten. Die Innenstadt von Arnheim ist in der Kategorie „große“ Städte zur besten Innenstadt 2007 gekürt worden. Die Stadt verdankt diesen Titel der großen Vielfalt an Geschäften und der Erreichbarkeit. Nimwegen hat bei dieser Wahl den zweiten Platz erzielt. Die Stadt zeichnete sich durch Initiativen zur besseren Erreichbarkeit der Innenstadt und durch ihr Organisationsvermögen aus.
Betriebsräume und –gelände In 2007 war die Rede von großer Dynamik auf dem Markt der Betriebsräume in der Städteregion. Die Aufnahme von Betriebsflächen stieg auf ein Rekordniveau, nämlich auf 186.039 m². Auch landesweit hat die Aufnahme von Betriebsräumen zugenommen. Das Angebot an Betriebsflächen hat um beinahe 13% abgenommen. Diese Abnahme war im Teilgebiet Veluwezoom am größten. Die gesamte Ausgabe an Grundstücken für die Bebauung (in Hektar) lag in 2007 bei 30,9 ha. Vor allem auf dem Industriegelände Bijsterhuizen war die Ausgabe groß, im vorigen Jahr wurden hier sogar 13,7 ha ausgegeben. Auf diesem Industriegelände in Nimwegen und Wijchen siedelten sich vor allem Unternehmen aus dem Logistiksektor an.
ZUSAMMENFASSUNG
|
57
Bijlage 1
- Begrippen
Aanbod Het aanbod wordt geregistreerd op 1 januari 2008 en vormt een momentopname. Dit meetmoment verschilt twee weken met die van Dynamis Sprekende Cijfers, waardoor tussen de gepresenteerde cijfers een verschil kan bestaan. Het aanbod betreft uitsluitend bestaande, gereed dan wel in aanbouw of renovatie zijnde, en daadwerkelijk binnen 12 maanden beschikbaar komende en niet reeds uit de markt genomen objecten. Bouwplannen blijven derhalve buiten beschouwing. Bedrijfsruimte Een gebouw, of een gedeelte van een gebouw, dat bestemd is voor de uitoefening van een bedrijf voor productie, opslag en distributie van goederen. Eventueel in het gebouw aanwezige kantoor- en showruimte wordt toegerekend aan de betreffende hoofdfunctie van het gebouw. Bedrijfsruimte wordt gemeten in vierkante meters verhuurbaar vloeroppervlak. Als ondergrens voor opname in de statistieken van dit rapport wordt een aaneengesloten ruimte van ten minste 250 m² verhuurbaar vloeroppervlak gehanteerd. Bedrijventerrein Terrein dat in het bestemmingsplan is aangewezen voor de functiegroep bedrijven en dienstverlening. Een zacht plan is een nog niet door de gemeenteraad vastgesteld plan dat in ontwerp ter inzage is gelegd òf een door de gemeenteraad vastgesteld plan, waarover door Gedeputeerde Staten geacht wordt nog geen beslissing te zijn genomen. Een hard plan is een door de gemeenteraad vastgesteld plan, waarover door Gedeputeerde Staten, geheel of gedeeltelijk, onherroepelijk is beslist of waartegen een Kroonberoep loopt òf een plan dat, nadat de goedkeuring onherroepelijk is geworden, ter gemeentesecretarie voor eenieder ter inzage ligt.
58
Compact woonmilieu Dit milieu is te omschrijven als een dichtbebouwde wijk, met goed openbaar vervoer en voorzieningen in de wijk. Deze wijken liggen voornamelijk in het centrum van een gemeente, waardoor er beperkte parkeermogelijkheden zijn. Er is een gevarieerd woningaanbod met zowel laagbouw als etagebouw. De woningen hebben geen of een kleine tuin en er is weinig openbaar groen. Dagelijkse artikelen Het aanbod in de branchegroepen voedings- en genotmiddelen en persoonlijke verzorging (drogisterij en parfumerie). Detailhandel Het bedrijfsmatig te koop aanbieden, waaronder de uitstalling ten verkoop, het verkopen en/ of bewaren van goederen aan diegenen die deze goederen kopen voor gebruik, verbruik of aanwending anders dan in de uitoefening van een beroeps- of bedrijfsactiviteit. Faseren Het plaatsen van werkzaamheden in een (tijd)volgorde, zodat men weet wat er op een bepaald tijdstip moet gebeuren. Filialiseringsgraad De filialiseringsgraad geeft aan welk percentage van het gevestigde aantal winkels tot een filiaalbedrijf of een andere samenwerkingsvorm behoort. Filialiseringsgraad vvo Deze filialiseringsgraad geeft het percentage van de aanwezige vierkante meters verkoopvloeroppervlakte weer, dat door winkels aangesloten bij filiaalbedrijven en andere samenwerkingsvormen wordt ingenomen.
Bestaande bouw Reeds gerealiseerde vastgoedobjecten, waarvoor ten aanzien van de sector commercieel vastgoed geldt dat daarbij in het algemeen een overgangsperiode wordt aangehouden van twee jaar vanaf de bouwkundige oplevering.
Gemiddelde woningprijs De gemiddelde verkoopprijs is de totale koopsom gedeeld door het aantal verkopen. Er vindt geen weging plaats. De koopsommen lager dan € 1.000,- en hoger dan € 5.000.000,- worden niet meegenomen.
Bruto vloeroppervlak (bvo) Oppervlakte gemeten op vloerniveau langs de buiten omtrek van de opgaande scheidingsconstructies, die de desbetreffende ruimte of groep van ruimten omhullen.
Horeca Het bedrijfsmatig verstrekken van logies en/of van ter plaatse te nuttigen consumptie-artikelen, alsmede het exploiteren van zaalaccommodatie.
| DE VASTGOEDRAPPORTAGE 2008
Huurprijzen Huurprijzen worden gewaardeerd in euro’s per vierkante meter verhuurbaar vloeroppervlak per jaar, exclusief BTW, servicekosten en eventuele andere vergoedingen, zoals goodwill en/of overnamekosten. Hypotheekrente De rente die wordt betaald over de geleende geldsom. De rentetarieven die zijn opgenomen in de statistieken in dit rapport zijn vastgesteld op basis van het toptarief (tot 125% executiewaarde) bij een spaarhypotheek uitgaande van een 5 jaarslening. Voor een beleggings- en levenshypotheek geldt een opwaarderingpercentage van 0,2%. Hypotheeksom De geldsom die verstrekt is aan een hypotheekgever, waarvoor een onroerende zaak als onderpand strekt. Kantoor Een gebouw, of een gedeelte van een gebouw, dat bestemd is om voornamelijk te worden gebruikt voor administratieve werkzaamheden of dienstverlening. Kantoren behorend bij of deel uitmakend van fabrieks- en bedrijfsgebouwen worden toegerekend aan de betreffende hoofdfunctie. Kantoorruimte wordt gemeten in vierkante meters verhuurbaar vloeroppervlak. Als ondergrens voor opname in de statistieken van dit rapport wordt een aaneengesloten oppervlakte van ten minste 250 m² verhuurbaar vloeroppervlakte gehanteerd. Toekomstig te ontwikkelen kantoorruimte wordt uitgedrukt in vierkante meters bruto vloeroppervlak. Reden hiervoor is dat het exacte metrage verhuurbaar vloeroppervlak op het moment van planvorming nog niet bekend is. Kantorenmarktratio Dit cijfer geeft de verhouding weer tussen de opname van kantoorruimte gedurende een jaar en het aanbod aan het begin van het betreffende jaar. Een kantorenmarktratio onder 100% wijst op een overschot en boven 100% op een tekort aan kantoorruimte. Kernwinkelapparaat Het deel van het hoofdwinkelcentrum dat wordt aangeduid met A- of B-locatie. Een A1-locatie is een tot het kernwinkelapparaat behorende straat of een gedeelte ervan, gelegen tussen twee publiekstrekkers, waarbij de landelijk opererende filiaalbedrijven minimaal 50% van de aanwezige winkelvestigingen innemen, ter-
wijl het aandeel van de voedings- en genotmiddelensector en de niet-winkelvestigingen maximaal 10% bedraagt. Een A2-locatie is een tot het kernwinkelapparaat behorende straat of een gedeelte ervan met tenminste een trekker, waarbij de opererende filiaalbedrijven minimaal 25% van de aanwezige winkelvestigingen innemen terwijl het aandeel van de voedings- en genotmiddelensector en de niet-winkelvestigingen maximaal 25% bedraagt. Een B-locatie is een tot het kernwinkelapparaat behorende straat of een gedeelte ervan, gelegen buiten de A-locaties. Een C-locatie is een buiten het kernwinkelapparaat gelegen straat of een gedeelte ervan. Leegstand Leegstand is het gedeelte van het aanbod dat per 1 januari 2008 daadwerkelijk leeg staat en onmiddellijk beschikbaar is voor derden. In de rapportage is een onderscheid gemaakt tussen frictie- en langdurige leegstand. Langdurige leegstand bestaat uit kantoorruimten die langer dan 1 jaar leeg staan. Kantoorruimten die korter dan 1 jaar leeg staan worden tot de frictieleegstand gerekend. Mediaan De middelste waarneming uit de totale reeks waarnemingen. In dit rapport wordt bij de berekening van de gemiddelde verkooptijd en de gemiddelde afstand tussen de vraag- en verkoopprijs de methode van de mediaan gehanteerd. Mediane verkooptijd De looptijd van het middelste object in een reeks verkopen, nadat ze geordend zijn naar looptijdniveau. De mediaan wordt ook wel de 50 procentpunt genoemd: 50% van de woningen wordt onder de mediane verkooptijd verkocht en 50% erboven. Niet-dagelijkse artikelen Het aanbod in de andere dan de dagelijkse artikelen onderscheiden branchegroepen volgens het DIS (Detailhandels Informatiesysteem van de Kamer van Koophandel). Nieuwbouw Nieuwbouwobjecten die nog niet eerder in gebruik zijn genomen en bestaande bouw, die een ingrijpende renovatie, zowel interieur als exterieur, heeft ondergaan.
BIJLAGE 1
|
59
Bijlage 2
Object Een gebouw, of een gedeelte van een gebouw, dat door één of meer van voor tot achter doorlopende en van beneden naar boven opgaande bouwmuren is gescheiden van de rest van het gebouw en dat zelf niet is onderverdeeld door dergelijke bouwmuren. Opname Bij de opname worden transacties geregistreerd in het jaar waarin tussen de betrokken partijen wilsovereenstemming is bereikt. De opnames moeten op de ‘vrije markt’ zijn verhuurd of verkocht. In geval van nieuwbouw voor een gebruiker wordt gesproken van een opname zodra de bouw is gestart. De opname wordt geregistreerd voor de periode 1 januari 2005 tot 31 december 2005. Dit meetmoment verschilt twee weken met die van Dynamis Sprekende Cijfers, waardoor tussen deze twee rapporten een verschil kan zitten.
Bronnen
Verhuurbaar vloeroppervlak (vvo) Vvo is het netto vloeroppervlak exclusief buitenbergruimten, installatieruimten, verticale verkeersruimten en inclusief nietstatische gebouwdelen en glaslijncorrectie.
Het basiscijfermateriaal dat ten grondslag ligt aan de Vastgoedrapportage 2008 is verkregen door gebruikmaking van gemeentelijk en provinciaal cijfermateriaal, alsook databestanden van Meeùs Makelaars en Strijbosch Thunnissen Makelaars.
Verkoopvloeroppervlak (vvo) Alle voor het publiek toegankelijke en zichtbare winkelruimte.
Voor het hoofdstuk over de woningmarkt werd gebruik gemaakt van cijfermateriaal van de Nederlandse Vereniging van Makelaars in onroerende goederen (NVM) betreffende het aanbod, de vraagprijs, de verkooptijd en het verschil tussen de vraag- en verkoopprijs. Tevens is gebruik gemaakt van kaart- en databestanden van het Kadaster betreffende de hypotheeksom en –rente, het aantal woningtransacties en de gemiddelde verkoopprijs. Voor de huurwoningmarkt werd gebruik gemaakt van tekst en cijfermateriaal van stichting Enserve. Deze stichting verzorgt voor 15 woningcorporaties in de Stadsregio onder andere de woonruimteverdeling. Enserve beschikt over cijfermateriaal van circa 85.000 huurwoningen in de Stadsregio en heeft een dekking van 90% van de woningen in de sociale (huur)sector in het bezit van de woningcorporaties.
•D ynamis Vastgoedconsultants en Makelaars, Sprekende Cijfers Kantorenmarkten, januari 2008 •G emeente Arnhem, Herijking kantorenbeleid Arnhem 2008 – 2020, maart 2008 • P rovincie Gelderland, Provinciale Werkgelegenheidsenquête (PWE) Gelderland 2006 • V astgoedmarkt, nieuwsbrief en nieuwsblad, januari 2007 – april 2008 •G emeente Nijmegen, Ringstraten Nijmegen Economisch Offensief – maart 2008 • L ocatus, Retail Facts 2008, kengetallen voor de detailhandel • P latform Detailhandel Nederland, Juryrapport Beste Binnenstad 2007 • S BActueel, Nieuwsbrief voor de binnenstad (Arnhem) – april 2008 • CCAccent, Nieuwsbrief City Centrum Arnhem – maart 2008 • S erVicE Magazine, Studievereniging Real Estate Management and Development Eindhoven – maart 2008 •D ynamis Vastgoedconsultants en Makelaars, Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten medio 2006 – medio 2007 • P rovincie Gelderland, Gld.nieuws, jaargang 12 – maart 2008 • B etuws Bedrijvenpark en Landschapsvisie De Danenberg, nieuwsbrief – april 2008 • P rovincie Gelderland, Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek Gelderland – 2007 • P rovincie Gelderland, Hedenmorgen 2006-2040, vier toekomstscenario’s van de Gelderse economie •K amer van Koophandel Centraal Gelderland, Visie op werklocaties • S ER Gelderland, Ruimte voor ondernemen tot 2040 – januari 2008 •M inisterie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM), IBIS Werklocaties – december 2007 • C entraal Bureau voor de Statistiek, Persbericht forse stijging opgeleverde woningen – maart 2008 • S tadsregio Arnhem Nijmegen, Jaarverslag 2007 Tempo KAN! • Gemeente Arnhem, Arnhemse Woonvisie 2015 • Gemeente Arnhem, WoON Arnhem 2006 – juni 2007 •D ynamis Vastgoedconsultants en Makelaars, Sprekende Cijfers Woningmarkten deel 2 – 2007 • Kamer van Koophandel Centraal Gelderland, Ondernemerschapsmonitor 2007 Stadsregio Arnhem – Nijmegen – februari 2008 • S tadsregio Arnhem Nijmegen/Provincie Gelderland, Regionaal Plan 2005 – 2020 • R eed Business, Wie Wat Waar in de detailhandel 2008
Verzorgingsniveau Gemiddeld aantal vierkante meter verkoopvloeroppervlak per 1.000 inwoners, ofwel het verkoopvloeroppervlak gerelateerd aan de bevolking in de woonplaats. Voorraad kantoorruimte De totale hoeveelheid kantoorruimte, verhuurd, in (eigen) gebruik of leeg.
Opname bedrijventerreinen De verkoop van grond voor bedrijfsmatig gebruik door overheden en ontwikkelingsbedrijven aan eigenaar/gebruikers, projectontwikkelaars en grondspeculanten.
Vrije markt De markt waar beleggers, particulieren en projectontwikkelaars onroerende zaken aanbieden aan nog niet bekende toekomstige huurders en/of kopers.
Op termijn uitgeefbaar bedrijventerrein Aanbod dat binnen redelijke termijn op de markt beschikbaar komt. Het betreft hier uitbreiding van bestaande bedrijventerreinen die deel uitmaken van een gefaseerde ontwikkeling; volledig nieuwe terreinen of nieuwe terreindelen waarvoor concrete planvorming plaatsvindt; delen van bestaande bedrijventerreinen die om uiteenlopende redenen nog niet direct op de markt gebracht kunnen worden, bijvoorbeeld als gevolg van bodemverontreiniging.
Winkel Een gebouw, of een gedeelte van een gebouw, dat bestemd is voor de uitoefening van detailhandel, met inbegrip van bijbehorende magazijnruimte en/of werkruimte. Winkelruimte wordt gemeten in vierkante meters verkoopvloeroppervlakte. Als ondergrens voor opname in de statistieken in dit rapport wordt een jaarhuur van minimaal € 12.500,- gehanteerd.
Terstond uitgeefbaar bedrijventerrein Het aantal hectare terrein dat direct gereed is voor uitgifte, ontsloten is en bouwrijp is. Tophuren De gerealiseerde huren voor nieuwbouw kantoorruimte zonder turn-key-oplevering op de meest aansprekende kantorenlocaties. Turn-key-oplevering Kantoorruimte voorzien van scheidingswanden, vloerbedekking en andere roerende goederen die tot het afbouwpakket behoren.
60
Onderzoeksverantwoording
| DE VASTGOEDRAPPORTAGE 2008
Daarnaast is gebruik gemaakt van cijfermateriaal van het Centraal Bureau voor de Statistiek, PropertyNL, de Kamer van Koophandel Centraal Gelderland, de Stadsregio Arnhem Nijmegen, de provincie Gelderland en het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM). In de tabellen en grafieken wordt verwezen naar onderliggende bronnen. De gegevens ten behoeve van de Vastgoedrapportage 2008 zijn met de grootst mogelijke zorgvuldigheid verzameld. Hierbij is een zo compleet mogelijke dekking van de markt nagestreefd. Desondanks stellen wij kritische kanttekeningen zeer op prijs.
BIJLAGE 2
|
61
Bijlage 3
Bijlage 4
Totstandkoming
Begeleidingscommissie
De Vastgoedrapportage 2008 is tot stand gekomen onder leiding en algehele coördinatie van de heer J.A.A. van Breda van de gezamenlijke researchafdeling van Meeùs Makelaars en Strijbosch Thunnissen Makelaars.
Mevrouw C. Basten Stadsregio Arnhem Nijmegen
Het onderzoek vond plaats in samenwerking met de heren J.H. Vogelaar en S. Barmentloo (Strijbosch Thunnissen Makelaars), de heer R. Hengeveld (Meeùs Makelaars), de heren drs. B. Verhoef en J. Jansen (gemeente Nijmegen), de heer drs. P.A. Belo (Kamer van Koophandel Centraal Gelderland), mevrouw C. Basten (Stadsregio Arnhem Nijmegen), de heer S. Loogman (gemeente Arnhem), de heer W.H. Willemsen (Kadaster, directie Gelderland), de heer drs. F.J. Viersen (Provincie Gelderland), de heer dr. H. van Dijk (Enserve).
De heer W.H. Willemsen Kadaster, directie Gelderland De heer S. Loogman Gemeente Arnhem De heer drs. J.J.M. Jansen Gemeente Nijmegen De heren J.H. Vogelaar en S. Barmentloo Strijbosch Thunnissen Makelaars De heren J.A.A. van Breda en R.J. Hengeveld Meeùs Makelaars
- Presentatie Participanten 2008
Stadsregio Arnhem Nijmegen De Stadsregio Arnhem Nijmegen is een samenwerkingsverband van 20 gemeenten in het meest verstedelijkte deel van de provincie Gelderland. Samen vormen die gemeenten één van de zeven Stadsregio’s: de belangrijkste stedelijke regio’s in Nederland. De Stadsregio Arnhem Nijmegen werkt namens en voor de regiogemeenten aan een aantrekkelijke, goed bereikbare en internationaal concurrerende regio. Samen met de 20 gemeenten in de Stadsregio worden plannen ontwikkeld voor een betere bereikbaarheid, goed openbaar vervoer en een aantrekkelijke woon-, werk- en leefomgeving. De Stadsregio vertaalt dit beleid in concrete uitvoeringsplannen en start of stimuleert de uitvoering ervan. Ook zet de Stadsregio belangrijke zaken van bovenregionaal belang op de agenda van Den Haag en van Brussel. De Stadsregio werkt veel samen met andere partijen. Met overheden, maar ook met de maatschappelijke organisaties (van actiegroepen tot Kamer van Koophandel) en de marktpartijen in de regio. Samen wordt gewerkt aan een aantrekkelijke regio voor haar inwoners, maar ook een aantrekkelijke regio voor bedrijven en instellingen om hier te willen investeren.
dhr. J.A.A. van Breda
De begeleidingscommissie V.l.n.r.: Boven: Jeroen Jansen, Gemeente Nijmegen Erwin Willemsen, Kadaster directie Gelderland Sjoerd Barmentloo, Strijbosch Thunnissen Makelaars Nijmegen Jacco Vogelaar, Strijbosch Thunnissen Makelaars Arnhem Onder: Rob Hengeveld, Meeùs Arnhem Carina Basten, Stadsregio Arnhem Nijmegen Jasper van Breda, Meeùs Arnhem Op de foto ontbreekt Stijn Loogman, Gemeente Arnhem
62
| DE VASTGOEDRAPPORTAGE 2008
De Stadsregio Arnhem Nijmegen vertegenwoordigt de belangen van de volgende 20 gemeenten: Arnhem Nijmegen Beuningen Overbetuwe Doesburg Renkum Duiven Rheden Groesbeek Rozendaal Heumen Rijnwaarden Lingewaard Ubbergen Millingen a/d Rijn Westervoort Montferland Wijchen Mook en Middelaar Zevenaar
Meeùs Meeùs is een van de grootste, landelijke dienstverleners en de enige landelijke organisatie die haar diensten aanbiedt op het gebied van zowel bedrijfshuisvesting, woningmakelaardij, taxaties, verzekeringen en hypotheken. Meeùs biedt haar klanten een breed pakket aan specialistische producten en diensten. De medewerkers zijn gekwalificeerd, betrokken en adviseren de klanten op persoonlijke wijze. Meeùs telt circa 3.500 werknemers en is onderdeel van AEGON. Meeùs is lid van de Nederlandse Vereniging van Makelaars in onroerende goederen (NVM). In de Stadsregio Arnhem Nijmegen heeft Meeùs vestigingen in Arnhem, Oosterbeek, Elst, Zevenaar en Nijmegen. Meeùs Makelaars Arnhem is een toonaangevende makelaar in de regio Arnhem. Bij veel transacties op het gebied van onroerend goed, speelt Meeùs een belangrijke rol voor zowel de particuliere als de zakelijke markt. Er werken 75 medewerkers, van wie er 45 werken vanuit de vestiging Gelderse Poort in Arnhem Zuid. Meeùs Bedrijfsmakelaars Arnhem is een van de 15 kantoren in Nederland waar de dienstbemiddeling in bedrijfsmatig onroerend goed wordt aangeboden. Zij zijn dé professionals met expertise op het gebied van kantoren, winkels, bedrijfspanden, beleggingen, research en taxaties. Ook geeft Meeùs Bedrijfsmakelaars Arnhem het magazine Meeùs Bedrijvig uit, dat in een oplage van meer dan 6.000 exemplaren in de regio wordt verspreid.
Meeùs Makelaars Arnhem Van Kleffensstraat 4 6842 CV Arnhem Postbus 4100 6803 EC Arnhem Tel. (026) 400 11 22 Fax. (026) 400 11 00 E-mail:
[email protected] Internet: www.meeus.com
Stadsregio Arnhem Nijmegen Stationsplein 26 6512 AB Nijmegen Postbus 6578 6503 GB Nijmegen tel (024) 329 79 79 fax (024) 329 79 70
[email protected] www.destadsregio.nl BIJLAGE 3 / 4
|
63
Strijbosch Thunnissen Makelaars (Arnhem-Nijmegen) Strijbosch Thunnissen Makelaars is een full-service makelaarskantoor met een team van hoog opgeleide specialisten. Met kantoren in Arnhem en Nijmegen is Strijbosch Thunnissen Makelaars uitgegroeid tot een regionale marktleider in de Stadsregio Arnhem Nijmegen. Tevens is Strijbosch Thunnissen Makelaars landelijk aangesloten bij een samenwerkingsverband van veertien regionale marktleiders in Nederland genaamd Dynamis. Strijbosch Thunnissen Makelaars kenmerkt zich door haar enthousiaste aanpak, kennis en innovatie. Strijbosch Thunnissen Makelaars is actief in de hele Stadsregio Arnhem Nijmegen en heeft circa 50 medewerkers in navolgende afdelingen: - Woningmakelaars; - Bedrijfsmakelaars; - Nieuwbouwmakelaars; - Hypotheek- en verzekeringsadviseurs; - Vastgoedmanagers; - Taxateurs & Consultants.
64
Het Kadaster registreert en informeert … Het Kadaster verzamelt gegevens over registergoederen in Nederland, houdt deze bij in openbare registers en op kadastrale kaarten en stelt deze gegevens tegen een vergoeding beschikbaar aan particulieren, bedrijven en andere belanghebbenden in de samenleving. Tot ‘registergoederen’ behoren niet alleen onroerende zaken, zoals huizen en appartementen, maar ook roerende zaken als schepen en luchtvaartuigen. Het kadaster is daarmee de bron voor vastgoedinformatie in Nederland. Het Kadaster is een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO), heeft geen winstoogmerk en bevordert het maatschappelijk verkeer in vastgoed. Jaarlijks verstrekt het Kadaster hierover 21 miljoen informatieaanvragen vanuit het notariaat, makelaardij, bedrijven en particulieren en andere belanghebbenden.
Strijbosch Thunnissen Makelaars is lid van de NVM.
Kortom, het Kadaster registreert en informeert; er gaan gegevens in en er komt informatie uit. Naast de standaardproducten als hypotheekgegevens, gemiddelde koopsommen, transactiegegevens, perceelgegevens en kadastrale en topografische kaarten biedt het Kadaster maatwerk en advisering. Innovatieve producten zoals een eigenarenkaart en eigendomkaart zijn voor gebieden op te vragen.
Strijbosch Thunnissen Makelaars Nijmegen Postbus 1005 6501 BA NIJMEGEN Tel. (024) 365 10 10 Fax. (024) 365 10 20 E-mail:
[email protected] Internet: www.strijboschthunnissen.nl
Bijvoorbeeld: wie zijn de eigenaren van de percelen, betreft het bebouwd of agrarische gebeid, zijn er (wettelijke) beperkingen van kracht?? Juist door het gebruik te maken van diverse mogelijkheden, krijgt u een beter beeld in de ontwikkeling van een gebied. De informatie is voor uiteenlopende partijen van belang zoaks makelaars, project- ontwikkelaars, nutsbedrijven en gemeentes.
Strijbosch Thunnissen Makelaars Arnhem Sweerts de Landasstraat 27 Postbus 588 6800 AN ARNHEM Tel. (026) 355 21 00 Fax. (026) 355 21 01 E-mail:
[email protected] Internet: www.strijboschthunnissen.nl
Voor aanvragen en vragen over de uiteenlopende mogelijkheden kunt u contact opnemen met ons KlantContactCenter, telefoon 088 1832200. Onze medewerkers staan u graag te woord om verder te helpen.
| DE VASTGOEDRAPPORTAGE 2008
Gemeente Arnhem
Gemeente Nijmegen
Arnhem is een creatieve en inspirerende stad aan de rand van de Veluwe en Rijn. Arnhem Fashion, Introdans, Burgers’ Zoo, People of the Labyrinths en ArtEZ hogeschool voor de kunsten vinden hun oorsprong in Arnhem. Maar ook spraakmakende evenementen als de Mode Biënnale en World Statues zijn Made in Arnhem. In het compacte en dynamische centrum van Arnhem, in 2007 uitgeroepen tot Beste Binnenstad van Nederland, is het goed toeven door de combinatie van vernieuwende horeca en een rijk en gevarieerd winkelbestand, waarbij mode-, design- en creatieve zaken sterk opvallen.
Nijmegen is de oudste stad van Nederland en al 2000 jaar is het een geliefde stad om te wonen, werken en te ontspannen. Veel mensen kennen Nijmegen van de Romeinse geschiedenis, de Katholieke Universiteit, de Internationale Vierdaagse en de Zomerfeesten. Nijmegen maakt ook werk van de toekomst voor bijna 160.000 inwoners. In het Waalspronggebied worden duizenden woningen gebouwd. In 2020 zal een vijfde van alle Nijmegenaren in dit nieuwe stadsdeel wonen.
Arnhem is ook een ondernemende stad. Onder meer door de komst van het WTC en de ICE-verbinding tussen Randstad en Duitsland is Arnhem een goede uitvalbasis voor nationaal en internationaal opererende bedrijven, hetgeen wordt onderstreept door de komst van verzekeringscombinatie UVIT en het Europese Hoofdkantoor van Firestone Industrial Products. Op strategische locaties als Arnhem Centraal en Centrum Zuid is de komende jaren voldoende ruimte voor kantoorontwikkeling. Met de Kleefse Waard, Arnhemse Buiten en IJsseloord 2 beschikt de gemeente Arnhem onderscheidende bedrijventerrein, waarbij nadrukkelijk wordt ingezet op versterking van de positie van Arnhem als centrum voor Energie en Milieu Technologie en innovatieve industrie. Gemeente Arnhem Afdeling Economische Zaken Postbus 99 6800 AB ARNHEM Tel. (026) 377 30 23 Fax (026) 377 34 50 E-mail:
[email protected] Internet: www.arnhem.nl
Met de afronding van Centrum 2000 heeft een groot deel van het centrum een moderne inrichting gekregen. De komende jaren zal er veel aandacht zijn voor het westelijk deel van het stadscentrum. Plekken als Plein 1944, Hessenberg en St. Josephhof en de Ringstraten zullen de komende jaren worden aangepakt. Ook de relatie tussen dit deel van het centrum en Koers West krijgt voldoende aandacht. Koers West is een visie op de ontwikkeling van Nijmegen West die gevolgen heeft voor Nijmegen als geheel. Maatregelen in het westelijke stadsdeel op het gebied van wonen, werken en verkeer brengen de stad opnieuw in balans. De gemeente speelt - in voortdurende samenwerking met de burgers - bij het behoud en de toekomst van Nijmegen een belangrijke rol. Gemeente Nijmegen Directie Wijk en Stad, Ontwikkelingsbedrijf Postbus 9105, 6500 HG NIJMEGEN Tel. (024) 329 94 93 Fax (024) 329 96 10 Internet: www.nijmegen.nl
Het Kadaster, feitelijk verrassend. Kadaster Postbus 9046 7300 GH Apeldoorn www.kadaster.nl telefoon 088 183 2200 email;
[email protected]
BIJLAGE 4
|
65
Colofon
Sponsors
De Vastgoedrapportage 2008 is een gezamenlijke uitgave van De Stadsregio Arnhem Nijmegen, Kadaster directie Gelderland, de gemeenten Arnhem en Nijmegen, Meeùs Makelaars (Gelderland) en Strijbosch Thunnissen Makelaars (Nijmegen en Arnhem).
De presentatie van de Vastgoedrapportage 2008 werd mede mogelijk gemaakt door:
Coördinatie copywriting J.A.A. van Breda, Meeùs Makelaars / Strijbosch Thunnissen Makelaars Eindredactie G. Schoot, Actorion Communicatie Adviseurs J.A.A. van Breda, Meeùs Makelaars / Strijbosch Thunnissen Makelaars Begeleiding en ondersteuning C. Janssen-Spekschoor, Actorion Communicatie Adviseurs Fotografie Luuk van der Lee Fotografie Vormgeving en druk Coers & Roest ontwerpers bno/drukkers, Arnhem Internet www.devastgoedrapportage.nl Oplage 5.000 exemplaren
Sponsors Actorion Communicatie Adviseurs Actys BV AM Art Blanche Producties Bas Honcoop visuele communicatie bv Bouwfonds Property Development BPF Bouwinvest Coers en Roest Dirkzwager advocaten en notarissen FGH Bank N.V. Giesbers Groep BV Hotel en Congrescentrum Papendal Heijmans I & G Events ING Real Estate Finance JDI-ICT Nysingh advocaten - notarissen N.V. Talis Vastgoedmarkt © copyright Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk of fotokopie of op welke wijze dan ook zonder toestemming van de auteurs (026-4001187).
Verschijning Mei 2008
Een initiatief van:
66
| DE VASTGOEDRAPPORTAGE 2008
COLOFON / SPONSORS
|
67
68
| DE VASTGOEDRAPPORTAGE 2008
