Successieplanning. Jan Van Ermengem Notaris te Meerhout

Successieplanning

Jan Van Ermengem Notaris te Meerhout

J. & J. Van Ermengem, Notarissen – Markt 36, 2450 Meerhout – www.notarissenvanermengem.be – tel.: 014 30 00 13

Inhoud

1. Hoe wordt het huwelijksvermogen verdeeld bij overlijden?

2. Hoe wordt de nalatenschap verdeeld? 3. Hoe worden successierechten berekend? 4. Hoe kan men successierechten vermijden?

2


DEEL 1: HOE WORDT HET HUWELIJKSVERMOGEN VERDEELD?

3


DEEL 1: Verdeling huwelijksvermogen

Er zijn 3 soorten huwelijkscontracten: 1. Wettelijk stelsel 2. Scheiding van goederen 3. Algehele gemeenschap

4



Er zijn 3 soorten huwelijkscontracten:

1. Wettelijk stelsel 2. Scheiding van goederen 3. Algehele gemeenschap

5



Drie vermogens:

Eigen vermogen vrouw

Gemeenschappelijk vermogen

Eigen vermogen man

6



• Behoren tot het eigen vermogen – Alle goederen die men bezit vóór het huwelijk – Alle schulden die men heeft voor het huwelijk – Alle goederen verworven via een nalatenschap of schenking, en de schulden verbonden aan erfenissen of schenkingen.

• Behoren tot het gemeenschappelijk vermogen – Alle inkomsten, zowel beroepsinkomsten als inkomsten uit eigen goederen. – Alle goederen voor zover ze niet eigen zijn. – Alle schulden voor zover ze niet eigen zijn. 7



Verdeling bij overlijden: – Het ganse eigen vermogen – ½ van het gemeenschappelijke vermogen



Eigen vermogen man

nalatenschap 8



Opmerkingen over mijn uiteenzetting: – – – –

Huwelijk tussen man en vrouw Man sterft eerst, vrouw leeft het langst Man en vrouw leven in Vlaanderen Voorbeelden zijn eenvoudig gehouden

9



Er zijn 3 soorten huwelijkscontracten: 1. Wettelijk stelsel

2. Scheiding van goederen 3. Algehele gemeenschap

10



Twee vermogens:

Vermogen vrouw

Vermogen man

11



Verdeling bij overlijden: – gans het eigen vermogen van de man

Vermogen vrouw

Vermogen man

nalatenschap 12


DEEL 1: Verdeling huwelijksvermogen – Geen gemeenschappelijk vermogen – Eventuele onverdeeldheid – Mogelijkheid: toevoegen beperkte gemeenschap

Vermogen vrouw

Toegevoegde gemeenschap

Vermogen man

13



Verdeling bij overlijden: – gans het eigen vermogen van de man – de helft van de toegevoegde beperkte gemeenschap.

Vermogen vrouw

Toegevoegde gemeenschap

Vermogen man

nalatenschap 14



Er zijn 3 soorten huwelijkscontracten: 1. Wettelijk stelsel 2. Scheiding van goederen

3. Algehele gemeenschap

15



Slechts één vermogen:


16



Verdeling bij overlijden: – De helft van het gemeenschappelijke vermogen

Gemeenschappelijk vermogen nalatenschap

17


DEEL 2: Hoe wordt de nalatenschap verdeeld?

18


DEEL 2: Verdeling nalatenschap

De wet bepaalt: – – – –

Wie is erfgenaam Wat krijgt erfgenaam Vruchtgebruik (VR) voor vrouw (tabel Ledoux) Blote eigendom (BE) voor kind

19


Moet men een erfenis aanvaarden? • Aanvaarden • verwerpen • Aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving

20



Geen testament, er zijn kinderen: – Vrouw erft vruchtgebruik (VE) – Kinderen erven blote eigendom (BE) – (er is geen afwijkende regeling opgenomen in een huwcontract)

21



Wettelijk stelsel Eigen vermogen vrouw


Eigen vermogen man

nalatenschap VR = vrouw

BE = kinderen

22



Scheiding van goederen

Vermogen vrouw

Vermogen man

nalatenschap

VR = vrouw BE = kinderen

23



Algehele gemeenschap Gemeenschappelijk vermogen

nalatenschap

VR = vrouw BE = kinderen

24



Geen testament, geen kinderen wel andere erfgenamen: – Vrouw erft volle eigendom van het gemeenschappelijk vermogen – Vrouw erft vruchtgebruik van het eigen vermogen. – De andere erfgenamen erven de blote eigendom van het eigen vermogen

25



Wettelijk stelsel Eigen vermogen vrouw


Eigen vermogen man

nalatenschap

VE = vrouw

VR = vrouw BE = erfgenamen 26



Scheiding van goederen Vermogen vrouw

Vermogen man

nalatenschap

VR = vrouw BE = erfgenamen 27



Algehele gemeenschap Gemeenschappelijk vermogen

nalatenschap

VE = vrouw 28



Geen kinderen, geen erfgenamen (bloedverwanten tot 4e graad of testament): – Vrouw erft alles, ongeacht huwelijksstelsel.

29



Er is wel een testament – Afwijken van wettelijke regels – Praktische regelingen treffen – Bevoorrechte erfgenamen

30



Bevoorrechte erfgenamen • De kinderen • De echtgenote • De ouders (als er geen kinderen of echtgenote of wettelijk samenwonende partner is)

31



Kinderen – 1 kind: • ½ vrij beschikbaar – 2 kinderen: • 1/3 vrij beschikbaar – 3 of meer kinderen: • ¼ vrij beschikbaar

32



De echtgenote – De vrouw heeft recht op een combinatie (niet cumulatief) van • het vruchtgebruik op de helft van de nalatenschap, • het vruchtgebruik op de gezinswoning en de inboedel.

Voorbeeld: – Nalatenschap = gezinswoning – Nalatenschap = gezinswoning + appartement – Nalatenschap = gezinswoning + 3 appartementen

33



De ouders – Ieder ¼ van de nalatenschap, tenzij echtgenote, kinderen of wettelijke samenwonende partner

34



• Samenwonenden: – Feitelijk samenwonenden: geen (wettelijk) erfrecht! Langstlevende partner erf niets – Wettelijk samenwonenden: langstlevende partner erft vruchtgebruik gezinswoning + inboedel

• Onterven door verzekeringscontract – Niet meer mogelijk

35


DEEL 3: Berekening successierechten

DEEL 3: Hoe worden successierechten berekend?

36



Enkele belangrijke begrippen. 1. 2. 3. 4.

Laatste woonplaats van de overledene Graad van verwantschap Progressieve tarieven Belastbare grondslag

37


1. Laatste woonplaats van de overledene – Successierechten verschillen van gewest tot gewest. – Regel van 5 jaar

2. Graad van verwantschap – Hoe dichter verwant -> hoe minder successierechten – Hoe verder verwant -> hoe hoger de successierechten – Uitzondering (enkel fiscaal): samenwonende partner, stiefkinderen, zorgkinderen.

38



3. Progressieve tarieven – De tariefstructuur is ingedeeld in schijven: hoe meer men erft, hoe hoger de tariefschijf waarin hij terechtkomt hoe zwaarder de heffing – Tarieven: zie bijlage

39



Vb: Een kind erf van zijn vader 300 000 euro beursgenoteerde aandelen – – – –

Van 0 tot 50 000: 3% of Van 50 000 tot 250 000: 9% of Van 250 000 tot 300 000: 27% of Totaal

1 500 euro 18 000 euro 13 500 euro 33 000 euro

40



4. Belastbare grondslag – principe: iedere erfgenaam betaalt successierechten op het netto aandeel dat hij krijgt. Voor iedere erfgenaam moet er dus een aparte berekening worden gemaakt.

Voorbeeld – nalatenschap = € 300 000 – 3 kinderen – Testament: vriend krijgt € 60 000, kinderen ieder € 80 000.

41



Uitzondering op het principe a) Voor ooms/tante, neven, nichten en vreemden • Opsplitsing per persoon geldt niet. • Successierechten worden berekend over het netto vermogen dat deze ganse groep verkrijgt. Voorbeeld • Nalatenschap = € 300 000 • 3 kinderen krijgen ieder € 100 000 - > 3 keer successierechten op € 100 000 • 3 Neven krijgen ieder € 100 000 - > successierechten op € 300 000, dan delen door 3 neven 42


DEEL 3: Berekening successierechten b) Splitsing roerend / onroerend vermogen • Vlaanderen • Vrouw + kinderen + samenwonende partner • Onroerend afzonderlijk belast (begin bij laagste tarieven) • Roerend afzonderlijk belast (begin bij laagste tarieven)

43


Voorbeeld: • Een kind erft huis € 150 000,00 en € 150 000 aandelen – Dit kind betaalt successierechten op het huis: € 10 500 – Dit kind betaalt successierechten op het geld: € 10 500 – totaal € 21 000

• Een neef erft huis € 150 000,00 en € 150 000 aandelen – Neef betaalt successierechten totale waarde van het huis en de aandelen: – Hij betaalt successierechten op € 300 000 – totaal € 175 000 44


• Enkele uitzonderingen:  familiebedrijf: als men aan bepaalde voorwaarden voldoet – geen successierechten  Gezinswoning: de echtgenoot en langstlevende partner betalen geen successierechten op het deel dat zij hiervan erven.  Gronden gelegen in een ven-gebied.

45



Belastbare grondslag: verduidelijking Berekening van de waarde van het vruchtgebruik – Vrouw erft vaak vruchtgebruik. – Wat is de waarde van een vruchtgebruik? – Tabel als bijlage

46


DEEL 3: Berekening successierechten Voorbeeld – Nalatenschap Jef € 100 000 goederen, geen schulden – Julie 68 jaar, één kind (Juliette) • Waarde VR = 32% of € 32 000 • Waarde BE = 68% of € 68 000

47



De gezinswoning – De vrouw of samenlevende partner moet geen successierechten betalen op de gezinswoning

Vrijstelling geldt: – Enkel voor de vrouw, wettelijk samenwonende of feitelijk samenwonende (3 jaar) - niet voor de kinderen – Ingevolge huwcontract, erfrecht, testament – Voor gezinswoning, aanhorigheden, ondergeschikt beroepsdeel – Schulden horen bij woning (niet aftrekbaar van rest) – Praktijk: geen schuld of schuldsaldo verzekering – Opgepast met een beding van aanwas! 48


DEEL 4: Hoe kan men successierechten vermijden?

49


DEEL 4: Successieplanning

Twee voorwaarden voor een goede successieplanning: 1. Familiaal: regeling die iedereen ten goede komt. 2. Fiscaal: successierechten worden beperkt.

50


DEEL 4: Successieplanning •

Weinig nalaten of weinig erven = weinig successierechten

•

Dit kan ondermeer door: 1. Een aanpassing van het huwelijkscontract 2. Het schenken tijdens het leven 3. Het maken van een testament

51



1. Een aanpassing van het huwelijkscontract 2. Het schenken tijdens het leven 3. Het maken van een testament

52



1. Aanpassing van het huwelijkscontract A. Stap over naar een stelsel met een (beperkte) gemeenschap en stop uw eigen goederen in die gemeenschap B. Schrap de clausule “langst leeft, al heeft” C. Geef het grootste deel van de gezinswoning aan de vrouw D. Neem een keuzebeding E. Sterfhuisclausule

53



A. Stap over naar een stelsel met een (beperkte) gemeenschap en stop uw eigen goederen in die gemeenschap



Eigen vermogen man

54


DEEL 4: Successieplanning • Door een eigen goed in de gemeenschap te brengen, wordt dit voor de helft eigendom van de andere echtgenoot. • Vrouw betaalt maar successierechten op helft. Voorbeeld • Jef en Julie: wettelijk stelsel / scheiding goederen. • Jef heeft eigen buitenverblijf - € 500 000 (EV) • geen kinderen, geen erfgenamen en geen andere goederen • Testament: Julie krijgt alles • Jef overlijdt: 1. Geen inbreng: successierechten € 87 000 2. Bij inbreng: successierechten € 10 500 55


DEEL 4: Successieplanning • Bij inbreng in de gemeenschap, erven de kinderen de helft bij overlijden van vader, en de helft bij overlijden van moeder. Voorbeeld • Jef en Julie (85) + wettelijk stelsel + dochter Juliette. • Jef heeft eigen buitenverblijf - € 500 000 (EV) • Jef sterft eerst, er zijn geen andere goederen • Totaal te betalen successierechten (Julie + Juliette): 1. Geen inbreng: successierechten € 77 300 2. Bij inbreng: successierechten € 37 500

56



Eens ingebracht, altijd ingebracht? • eventueel: goed komt terug bij echtscheiding • men kan een goed uit de gemeenschap halen

57



B. Schrap de clausule “langst leeft, al heeft” •

Huwelijkscontracten waarbij de ganse gemeenschap toekomt aan de langstlevende. – > Fiscaal nadelig, familiaal soms aangeraden – > keuzebeding geeft zelfde familiale bescherming

•

Vaak opgenomen in oude huwcontracten.

58



Voorbeeld – Jef (75) en Julie (75) en 2 kinderen (Juliette en Fien). – Jef en Julie bezitten gemeenschappelijk: • gezinswoning: € 300 000 • appartement zee: € 250 000 • aandelen: € 200 000 • geen schulden

– Geen regeling: totaal € 40 000 – Langst leeft, al heeft: totaal € 78 750 59



C. Geef het grootste deel van de gezinswoning aan de vrouw – De vrouw moet geen successierechten betalen op de gezinswoning, geef haar dus de ganse gezinswoning. – Probleem: hierdoor wordt de rekening doorgeschoven naar het moment dat de vrouw zelf komt te overlijden.

60



• Oplossing: – – – –

99% van gezinswoning naar de vrouw. 1% van gezinswoning naar de kinderen. uit onverdeeldheid treden (kind koopt moeder uit) handgift

61



D. Neem een keuzebeding – Clausule in het huwelijkscontract: de vrouw mag op het moment van het overlijden van de man kiezen wat ze wil van het gemeenschappelijk vermogen. – Kan enkel voor een gemeenschappelijke vermogen of toegevoegde gemeenschap

62



Keuzebeding De langstlevende mag gelijk welke goederen kiezen die haar geheel of gedeeltelijk toekomen. Keuze: familiale - en de fiscale toestand bij overlijden. Nadeel: de secretaresse…

63


E. De sterfhuisclausule – Wanneer men zeker weet dat de man/vrouw eerst zal sterven. – Huwcontact bepaalt dat wat er ook gebeurt, de man/vrouw gans de gemeenschap krijgt. – Geen successierechten

64



1. Een aanpassing van het huwelijkscontract

2. Het schenken tijdens het leven 3. Het maken van een testament

65



Schenken

= minder nalaten = minder successierechten betalen

Tenzij: – Schenking van een onroerend goed (geen bouwgrond) en overlijden binnen 3 jaar. – Hand- of bankgift en overlijden binnen 3 jaar.

66



I.

Schenking van onroerende goederen Notariële akte vereist. – –

Nadeel: schenkingsrechten + notariskosten Voordeel: geen successierechten + schenking op maat

67



Kenmerken van schenkingsrechten: 1. Laatste woonplaats van de schenker 2. Graad van verwantschap 3. Progressieve tarieven 4. Belastbare grondslag 5. De regel van 3 jaar: progressievoorbehoud bij schenkingen 6. De regel van 3 jaar: Verrekening met successierechten 7. Schenking van de blote eigendom 8. Schenking van een bouwgrond – bijzondere tarieven 9. Schenking van een familiebedrijf 10. Enkele voorwaarden verbonden aan de schenking 68



1. Laatste woonplaats van de schenker • Regel van 5 jaar 2. Graad van verwantschap • Hoe dichter verwant -> hoe minder schenkingsrechten • Hoe verder verwant -> hoe meer schenkingsrechten 3. Progressieve tarieven • Net als successierecht is tarief progressief. • Hoe meer een begiftigde krijgt, hoe hoger de tariefschijf en hoe zwaarder de heffing.

69


DEEL 4: Successieplanning Voorbeeld: • Jef (weduwnaar) schenkt een onroerend goed van € 150 000 aan dochter Fien. – – – – – –

€ 0 tot € 12.500 € 12.500 tot € 25.000 € 25.000 tot €50.000 € 50.000 tot € 100.000 € 100.000 tot € 150.000 Totaal

3% 4% 5% 7% 10 %

€ 375 € 500 € 1 250 € 3 500 € 5 000 €10 625

Stel: Jef heeft onroerende vermogen van € 500 000 Laatste € 150 000 normaal belast aan 27% successierecht of € 40 500 Nu belast aan € 10 625 dus € 29 875 belastingbesparing

• De tarieven: zie bijlage 70


DEEL 4: Successieplanning 4. Belastbare grondslag • De schenkingsrechten worden berekend op basis van de waarde van wat men krijgt van de schenker.

71


DEEL 4: Successieplanning Voorbeelden • Jef schenkt € 300 000 (eigen goed) aan Fien – De schenkingsrechten op € 300 000

• Jef schenkt € 300 000 (eigen goed) aan Fien, Juliette en Jan – Ieder kind betaalt schenkingsrechten op € 100 000,00

• Jef en Julie schenken € 300 000 (gem.) aan Fien, Juliette en Jan – Ieder kind krijgt van iedere ouder € 50 000; – Dus 6 schenkingen van € 50 000, telkens aan laagste tarieven.

• Jef en Julie schenken € 300 000 (gem.) aan Fien, maar zij moet aan Jan en Juliette € 100 000 betalen. – Idem als vorig voorbeeld.

Voorafgaandelijk inbreng in huwelijksvermogen mogelijk 72


DEEL 4: Successieplanning 5.

De regel van 3 jaar: progressievoorbehoud bij schenkingen De waarde van de eerste schenking wordt geteld bij de waarde van de huidige schenking om het tarief te bepalen, als deze gebeurt binnen 3 jaar. Voorbeeld: Jef (weduwnaar) schenkt appartement aan Fien met waarde van € 150 000: schenkingsrechten: €10 625 (zie vorig voorbeeld) Binnen 3 jaar schenkt hij ander appartement van € 150 000 euro: – € 0 - €12.500 3% niet van toepassing – € 12.500 - € 25.000 4% niet van toepassing – € 25.000 - € 50.000 5% niet van toepassing – € 50.000 - € 100.000 7% niet van toepassing – € 100.000 - € 150.000 10 % niet van toepassing – € 150.000 - € 200.000 14% € 7 000 – € 200.000 - € 250.000 18 % € 9 000 – € 250.000 - € 300.000 24% € 12 000 – Totaal € 28 000 73


DEEL 4: Successieplanning 6. De regel van 3 jaar: verrekening met successierechten Men leeft nog 3 jaar na schenking: geen successierechten Men leeft geen 3 jaar na schenking: men houdt rekening met schenking om tarief te bepalen (hogere schijven) Voorbeeld: – – – –

Onroerend goederen € 750 000 Geen vrouw, één kind: € 154 500 successierechten Schenking € 300 000 – bij overlijden rest er € 450 000 Schenkings- en successierecht: € 38 625 + € 73 500 = € 112 125

Dus: schenk om de drie jaar een (deel van een) onroerend goed Opmerking: onverdeeld aandeel schenken is mogelijk 74



7. Schenking van de blote eigendom – de schenker behoudt het vruchtgebruik – De schenkingsrechten op waarden volle eigendom.

8. Schenking van een bouwgrond – bijzondere tarieven – Vlaanderen (tijdelijke maatregel) – De echtgenote en rechte lijn: 2% korting op schenkingsrechten – Alle andere personen: tot € 150 000 - 10% daarboven: gewone schenkingsrechten – Voorwaarde: binnen de drie jaar bouwvergunning aanvragen. – Regel van 3 jaar voor overlijden geldt niet. 75



9. Schenking van een familiebedrijf – Vlak tarief 2%. – Bijzondere voorwaarden. – Maar: geen successierechten

10. Enkele voorwaarden verbonden aan de schenking – – – – –

Voorbehoud van vruchtgebruik Last om een lijfrente te betalen Beding van terugkeer Verbod om het goed in een huwelijksgemeenschap te brengen Verbod om het goed te vervreemden zolang de schenker leeft

76



II.

Schenking van roerende goederen 1. 2.

Door middel van een handgift Door middel van een schenkingsakte in België / Nederland

77



• De handgift – Principe: geen registratie of successierechten – Uitzondering: regel van 3 jaar.

• De schenkingsakte – Principe: 3% of 7% schenkingsrechten. – Geen regel van 3 jaar: schenking op sterfbed – Schenkingsakte in Nederland?

78



Voorbeeld – Man € 300 000 euro aandelen en 1 kind. ofwel: schenkingsrecht: € 9 000 ofwel: successierecht: € 33 000 – Man € 300 000 euro aandelen en 1 neef. ofwel: schenkingsrecht: € 21 000 ofwel: successierecht: € 175 000

79



1. Een aanpassing van het huwelijkscontract 2. Het schenken tijdens het leven

3. Het maken van een testament

80



Deel uw nalatenschap over meer personen, dan krijgt elke persoon minder, en betaalt men samen minder successierechten

81



Voorbeeld: • Weduwe heeft 1 dochter die 3 kinderen heeft. • Testament: ieder krijgt ¼ deel. • Vermogen: – 300 000 onroerende goederen – 200 000 roerende goederen – Geen schulden

• Indien geen testament: € 48 000 successierechten • Indien een testament: € 21 000 successierechten

82



• Voordeel van testament: – Heeft pas uitwerking heeft bij overlijden – Men kan over zijn goederen blijven beschikken – Ten allen tijde herroepbaar

83



• Het eigenhandig testament: – Het is voluit met de eigen hand geschreven – Het is voorzien van de datum – Het is voorzien van een handtekening

• Een notarieel testament – Verklaring voor notaris in bijzijn getuigen. – Niet betwistbaar + advies

• Een internationaal testament 84


Enkele clausules uit een testament: A. B. C. D. E.

“Generation skipping” Uitsluitingsclausule Ontneming ouderlijk vruchtgenot Strafbeding – alternatieve beschikking Restlegaat (fideï commis de residuo)

85


• “Generation-skipping”: – Een generatie overslaan of de erfenis verdelen over twee generaties (zie vorig voorbeeld)

• Uitsluitingsclausule: – De erfenis mag niet in een huwgemeenschap worden gebracht. – Schoonfamilie wordt uitgesloten

• Ontneming ouderlijk vruchtgenot – Regel: ouders hebben vruchtgebruik op de goederen van hun minderjarige kinderen tot ze 18 jaar zijn. (dus ook ex-man) – Men kan dit via testament ontnemen. 86


• Strafbeding – alternatieve beschikking – Regel: kind moet zijn reserve vrij en onbelast krijgen – Testament geeft keuze: ofwel krijg je alles, maar wordt het beheerd tot je 30 bent, ofwel krijgt je de helft, zonder beheer en gaat de andere helft naar Artsen Zonder Grenzen.

• Restlegaat – Ik geef een deel aan mijn vriendin, maar na haar dood moet wat er overblijft toekomen aan mijn dochter – Voordeel: men bespaart successierechten 87



• Conclusie – – – – –

Opmaken of wijzigen huwcontract Testament opmaken Schenk onroerende goederen om te 3 jaar Regelingen op sterfbed zijn mogelijk Denk niet alleen aan successierechten, maar ook aan uzelf!

88


Jan Van Ermengem Notaris te Meerhout

Markt 36 2450 Meerhout www.vanermengem.be [email protected]


Successieplanning. Jan Van Ermengem Notaris te Meerhout

Recommend Documents