STUDIE 42 OPLEIDINGSPROFIEL. industrieel ontwerpen

STUDIE 42 OPLEIDINGSPROFIEL industrieel ontwerpen

OPLEIDINGSPROFIEL industrieel ontwerpen

sector : productontwikkeling studiegebied : industriële wetenschappen & technologie beroep : industrieel ontwerper

Sectorcommissie Hogeschoolonderwijs van de Vlaamse Onderwijsraad D/1997/6356/31 De leden van de werkgroep opleidingsprofielen zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het opleidingsprofiel. De Vlor heeft enkel ingestaan voor een uniforme en toegankelijke lay-out.

INHOUD OPLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL ONTW ERPEN

INHOUD

INLEIDING

1

1

IDENTIFICATIE

2

1.1

Opdracht

2

1.2

Ontwikkelingsproces

2

1.3

Legitimatie

2

2

3

SITUERING VAN DE OPLEIDING

3

2.1

Gegevens uit de beroepenwereld 2.1.1 Beroepenstructuur 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 2.1.3 Visie

3 3 4 4

2.2

Gegevens uit de onderwijswereld 2.2.1 Studiegebied, opleidingen en opties 2.2.2 Aanverwante studiegebieden, opleidingen en opties 2.2.3 Diploma’s en getuigschriften 2.2.4 Recente evoluties in aantal uitgereikte diploma’s voor de opleiding 2.2.5 Gelijkaardige opleidingen en diploma’s in het buitenland 2.2.6 Geografische spreiding van de beroepsactiviteiten in Vlaanderen 2.2.7 Geografische spreiding van het opleidingsaanbod in Vlaanderen 2.2.8 Infrastructuur 2.2.9 Kwantitatieve beschrijving van het aantal studenten in opleiding 2.2.10 Kwantitatieve beschrijving van de eerstejaarsstudenten van de opleiding volgens SO-vooropleiding, ervaring met HO, geslacht, leeftijd en studieresultaten 2.2.11 Reële studieduur 2.2.12 Inventaris van de leerplannen 2.2.13 Globale opbouw van de bestaande lessentabellen 2.2.14 Inhoudelijke profilering van de opleiding in binnen- en buitenland 2.2.15 Verantwoording van de opleiding

5 5 5 5 5 5 5 6 6 7 7 7 7 8 9 10

HET OPLEIDINGSPROFIEL

11

3.1

De exacte benaming van de opleiding

11

3.2

De globale omschrijving van de opleiding

12

3.3

Het beroepsgericht opleidingsprofiel 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 3.3.2 De concrete uitwerking van de vertaalslag 3.3.3 Aanvullende gegevens met betrekking tot de opleiding

12 12 12 22

3.4

Sleutelkwalificaties

23

3.5

De kern van het opleidingsprofiel

24

INHOUD OPLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL ONTW ERPEN

4 5

3.6

De maatschappelijk-culturele vorming

25

3.7

Relevantie van het opleidingsprofiel voor herschikking van de kwalificatiestructuur

25

DOELGROEPEN VAN HET AFGEWERKTE OPLEIDINGSPROFIEL

26

BIBLIOGRAFIE

27

OPLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL ONTW ERPEN

1

INLEIDING

V

anuit de VLOR werd een actieplan opgesteld dat als leidraad moet dienen bij het hertekenen van het onderwijslandschap in Vlaanderen. Hierbij wordt vertrokken van de noden vanuit de industrie, kans op werkgelegenheid in een mondiale visie. Dit actieplan bestaat erin dat vertrokken wordt vanuit specifieke beroepsprofielen die opgesteld werden. Hieruit worden de bijbehorende opleidingsprofielen afgeleid. Het beroepsprofiel “industrieel ingenieur industrieel ontwerpen” werd reeds opgesteld. Deze opleiding is enerzijds een specialisatie van de algemene opleiding tot “industrieel ingenieur”, maar anderzijds werd deze opleiding, door haar specifiek karakter, onderverdeeld bij de sectorcommissie productontwikkeling. Het zeer polyvalente karakter van de opleiding tot industrieel ingenieur, zowel wat basiscompetenties als vaardigheden betreft, gecombineerd met het feit dat de industrie een direct inzetbare kracht wenst aan te nemen, maakt het opstellen van een beroeps- resp. opleidingsprofiel tot een grote uitdaging. Industrieel Ingenieur is immers een titel, geen beroep. Wij beseffen hoe dan ook de noodzaak en steunen uiteraard het initiatief van de VLOR, om onze Vlaamse opleidingen zo dicht mogelijk te laten aansluiten op de aanwezige industriële noden. Wij kunnen ons immers niet veroorloven een ‘veralgemeend’ ingenieur af te leveren welke naderhand in het bedrijfsleven nog 2 jaar bijkomende vorming en opleiding moet genieten vooraleer effectief inzetbaar te zijn. Het is dan ook in deze context dat wij actief pleiten om, aan de hand van beroeps- en opleidingsprofielen, de opleiding tot Industrieel Ingenieur de kans te bieden om deze nauwe aansluiting tussen industriële noden en opleiding te blijven realiseren. Deze ‘niche-opleidingen’ laten immers toe de voldoende toegevoegde waarde te realiseren, zodat onze bedrijven op lange termijn, binnen een Vlaamse, Europese en mondiale context hun innovatieve en concurrentiële positie kunnen waarborgen. We wensen dan ook met dit socio-economisch gedeelte aan te tonen dat er in Vlaanderen een reële vraag bestaat naar aangepaste, toekomstgerichte opleidingen.

2


1

IDENTIFICATIE

Dit document is het opleidingsprofiel Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen (IIIO).

1.1

Opdracht Het opleidingsprofiel industrieel ingenieur industrieel ontwerpen zal vertrekkende vanuit het - eerder opgestelde - beroepsprofiel, op speciaal verzoek van de VLOR en in overleg met geconsulteerde experts en leden van de sectorcommissie “Productontwikkeling”, een vertaling maken van de specifieke beroepsbehoeften naar vereiste basiscompetenties, pedagogische vaardigheden, kennis en attitudes.

1.2

Ontwikkelingsproces Gezien de multidisciplinariteit van de opleiding industrieel ingenieur industrieel ontwerpen is het noodzakelijk om deze basiscompetenties te clusteren in onderdelen en functionele gehelen. Competenties die algemeen gelden voor de opleiding Industrieel Ingenieur werden hier niet opgenomen. De compilatie van dit opleidingsprofiel kwam tot stand door onderling overleg tussen bedrijven, externe experts, docenten en studenten uit de respectievelijke opleiding. Dit overleg kon heel intensief gebeuren gezien het unieke karakter van deze opleiding, die zeer barrièreverlagend werken : enerzijds is deze nieuwe opleiding een antwoord op een specifieke vraag en behoefte van de industrie (cfr. Beroepsprofiel), en anderzijds was een intensief overleg met de betrokkenen mogelijk gezien de opleiding nog geen lange historiek heeft (een niet te onderschatten drempelverlaging). Het document kwam tot stand via het doorlopen van vijf stappen : − evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel − selectie van relevante taken − clusteren van de taken tot functionele gehelen en onderdelen volgens de deductieve procedure − formulering van de basiscompetenties − praktische invulling en aanvullende gegevens

1.3

Legitimatie Legitimator van deze actie is de Raad voor het Hoger Onderwijs.


2

3

SITUERING VAN DE OPLEIDING

2.1

Gegevens uit de beroepenwereld

2.1.1

Beroepenstructuur De Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen heeft als specialisatie een generalist te zijn. Zijn/haar inzetbaarheid in diverse sectoren is dan ook onuitputtelijk, vooral omdat hij/zij “in se” opgeleid is om nieuwe onontgonnen industriële toepassingen te ontdekken en te vertalen naar de behoeften van een bepaald product of dienst. De lijst van bedrijven die geconsulteerd werden tijdens de compilatie van dit document, - gerangschikt per sector - geeft een beter beeld van de grensoverschrijdendheid van deze opleiding. 2.1.1.1 Kunststoffen − − − − − − − −

DE CEUNINCK PLASTICS - Gits VITALO PLASTICS - Meulebeke INDUMO VULKOPRIN - Tielt INJEXTRU PLASTICS - Tielt ERTA-PLASTICS - Tielt VAN MARKE N.V. - Kortrijk NEW SYSTEMS KUNSTSTOFFEN - Roeselare

2.1.1.2 Textiel − − − − − − − − −

DE WITTE LIETAER AFW (Algemene Fluweelweverijen) DEPRAETERE INDUSTRIES PRADO - Kuurne LANOO - Harelbeke DE POORTERE-FRERES - Moeskroen PLUSH BEKAERT TEXTILES - Waregem TER MOLST - Oostrozebeke

2.1.1.3 Metaalverwerkende − − − − − − − −

LVD - Gullegem SOENEN ROMAIN WERKHUIZEN - Roeselare JONCKHEERE - AUTOBUSSEN - Roeselare PICANOL - Ieper MEWAF - Marke BEKAERT - Zwevegem CERDI - Meulebeke REMI - CLAEYS – Lichtervelde

2.1.1.4 Elektronica − − − −

BARCO N.V. - Kortrijk BPS (Barco Projections Systems) - Kuurne SIGNAL LIGHT - Harchies TOP LIGHT - Izegem

4


2.1.1.5 Hout − DEFOUR - Hooglede − DURLET ZETELFABRIEK - Izegem

2.1.2

Geraadpleegde beroepsprofielen Uiteraard is het opleidingsprofiel industrieel ingenieur industrieel ontwerpen een directe vertaling van het beroepsprofiel industrieel ingenieur industrieel ontwerpen.

2.1.3

Visie De Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen is gecreëerd vanuit een behoefte van de industrie aan direct inzetbare polyvalente mensen die in staat zijn om technologische innovatie - de enige manier om te overleven in het huidige economische mondiale klimaat - te introduceren, bewerkstelligen, versterken of stimuleren. Vereiste basiscompetenties en vaardigheden bestaan erin dat de industrieel ontwerper als ingenieur op een vakoverschrijdende en conceptuele manier rond een product en bijbehorend productieproces kan nadenken en handelen. Hij/zij is in staat om binnen de managementfilosofie van het bedrijf, in samenwerking met de bedrijfsleiding, R&D, marketing en productie, individueel of in teamverband, realistische en produceerbare producten en of diensten te innoveren en te produceren. Het unieke karakter van deze Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen situeert zich op het vlak van de opgedane, vakoverschrijdende en direct inzetbare kennis op het vlak van: moderne productietechnieken en -organisatie, gebruik van ontwerpen creativiteitsondersteunende tools, inzicht in team- en project management, CAD/CAM/CAE, Informatietechnologie, Concurrent Engineering, PDM, technisch-visuele communicatie (technische documentatie, catalogi, fotografie, standenbouw, multimedia applicaties zoals CD-ROMs, Internet), kwaliteitszorg, veiligheid, ontwerpcyclus-verkortende methodologieën zoals: Reverse Engineering, Rapid Prototyping alsook een ontwerp georiënteerde benadering van milieuaspecten i.v.m. producten en productieprocessen (LCE/LCA). Deze ingenieursopleiding kan dan ook gezien worden als het Vlaamse antwoord op de vastgestelde Europese evolutie naar hoogwaardige, technisch complexe, innovatieve producten en productieprocessen met een duidelijk toegevoegde waarde. 2.1.3.1 De beroepscontext Alle bedrijven die in een Europese en mondiale context hun marktaanwezigheid wensen te verstevigen en uit te bouwen door continue innovatie zowel op vlak van producten als van productietechnieken. 2.1.3.2 Milieu en werkomstandigheden − Samenwerking en coördinatie tussen de verschillende afdelingen binnen het bedrijf. − Onderhouden en opvolgen van contacten met leveranciers en subcontractors. − Onderhouden en opvolgen van contacten met internationale specialisten qua vormgeving, ergonomie, kleurstudie, etc.. − Onderhouden en opvolgen van contacten met klanten, OEMs (Original Equipment Manufacturers) en systeembouwers. − Zich verplaatsen in een internationale context zowel wat productrepresentatie / productsupport betreft alsook op zoek gaan naar innovatieve ideeën.


2.2

Gegevens uit de onderwijswereld

2.2.1

Studiegebied, opleidingen en opties

5

De opleiding tot industrieel ingenieur industrieel ontwerpen is een hogere opleiding van het lange type (twee cycli). Kandidaten industrieel ingenieur kunnen een tweede cyclus van twee jaar volgen om het diploma te bekomen van industrieel ingenieur industrieel ontwerpen. Deze afstudeerrichting wordt op dit ogenblik enkel ingericht te Kortrijk aan de Hogeschool West-Vlaanderen VAH, Departement PIH (tweede cyclus werd voor het eerst ingericht in academiejaar 1995-1996). Reeds tijdens de kandidaatsopleiding kan de student keuzevakken volgen die de vaardigheden en creativiteit als industrieel ontwerper stimuleren. Dit geeft hem/haar een ideale voorbereiding op de tweede cyclus IIIO.

2.2.2

Aanverwante studiegebieden, opleidingen, opties De opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen is een unieke opleiding in Vlaanderen. In het buitenland bestaan reeds gelijkaardige opleidingen (zie par. 2.2.5).

2.2.3

Diploma’s en getuigschriften De unieke opleiding tot Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen zal pas in 1997 voor het eerst afgestudeerden hebben : in het laatste opleidingsjaar zijn er 13 studenten.

2.2.4

Recente evoluties in aantal uitgereikte diploma’s voor de opleiding Niet van toepassing (cfr. supra).

2.2.5

Gelijkaardige opleidingen en diploma’s in het buitenland Specifiek voor de opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen kan men binnen de Europese context de parallellie van de door deze nood gedreven evolutie vaststellen: Engeland : Royal College of Art (productontwerp en auto-design voor ingenieurs) Frankrijk : Compiègne (mastercursus in productontwerp) Nederland : TU-Delft (organiseert reeds 25 jaar de opleiding Industrieel Ontwerpen) Italië : DOMUS-academie - Instituto Europeo di design et industrie(Milaan) Zwitserland : Lausanne

2.2.6

Geografische spreiding van de beroepsactiviteiten in Vlaanderen De oprichting van de opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen werd voorafgegaan door een marktstudie waarbij een 25-tal toonaangevende KMO’s, grote en kleine bedrijven in de regio Oost en West Vlaanderen werden gepeild naar : − hun interesse voor productvernieuwing − hun jaarlijks percentage aan investeringen in productvernieuwing − of zij hiervoor beroep deden op externe hulp (engineering bureaus) of interne ontwerpers

6


− hun visie op de in te richten vakken en laboratoria voor de IIIO − ons voorstel van vakverdelingen en inhouden − hun interesse voor tewerkstelling van afgestudeerden met het profiel van ‘ingenieur ontwerper’ De geselecteerde firma’s zijn actief in de diverse industriële sectoren: metaalverwerkende bedrijven, elektronicaproducenten, kunststoffen producerende en verwerkende nijverheid, textiel, hout (meubilair, verpakkingen). Algemeen bleek dat de aandacht en het huidige bedrijfsklimaat zeer sterk naar productverbetering, -vernieuwing en restyling opgaat. Er was eveneens een sterke interesse om zo snel mogelijk vanuit de nieuwe beschikbare technische know-how te komen tot marktrijpe, conceptueel robuuste, hoogtechnologische producten. Zeker het snel inspelen op actuele marktvernieuwingen werd als essentieel beschouwd. Het jaarlijkse percentage van de omzet, aangewend voor productvernieuwing en productverbetering, schommelde van bedrijf tot bedrijf (3.5 - 10%) en was het hoogst in de bedrijven die het best presteerden. Meer en meer zochten de bedrijven om binnen het bedrijf een team van ontwerpers samen te stellen om met kennis van zaken, binnen de beschikbare productiemiddelen aan ontwerp te doen. Dit werd door iedereen goedkoper, efficiënter en sneller ervaren dan het werken met externe hulp. Voor styling (vorm - kleur - ergonomie) werd nog regelmatig op externe bureaus beroep gedaan en zocht men naar internationale en mondiale visies. De vertaling echter naar technisch werkende producten verkoos men binnen het bedrijf zelf te realiseren met creatieve ingenieurs die communicatievaardig, alle externe en interne stappen van zowel het productontwikkelingsproces als van het productieproces konden organiseren, opvolgen en leiden. In samenspraak met deze bedrijven werden het profiel, het lessenpakket en de vakinhouden voor de opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen bepaald. De verwachtingen bij onze industriële partners voor deze nieuwe afstuderenden ligt hoog.

2.2.7

Geografische spreiding van het opleidingsaanbod in Vlaanderen De opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen wordt enkel ingericht te Kortrijk in de Hogeschool West-Vlaanderen VAH, Departement PIH (Provinciale Industriële Hogeschool).

2.2.8

Infrastructuur Het departement PIH beschikt over een vernieuwde infrastructuur : het gebouwencomplex - eigendom van de provincie West-Vlaanderen - werd in 1995 uitgebreid met een modern eigentijds gebouw waarin diverse laboratoria en klaslokalen ondergebracht zijn. De afdeling industrieel ontwerpen heeft de volgende ruimtes ter beschikking (naast de algemene infrastructuur van het departement PIH) : − diverse leslokalen voorzien van alle audiovisuele middelen − bibliotheek met een zeer uitgebreid assortiment van gespecialiseerde vakliteratuur, multimedia en Internetfaciliteiten − een tekenlokaal voorzien van lesruimte, tekentafels − Rekencentrum en labo CAD, CAM, CAE

7


− − − −

labo industriële vormgeving en vormstudie, en productdocumentatiecentrum tentoonstellingsruimte en showroom (presentatie) labo ergonomie een mechanische werkplaats voor modellenbouw, voorzien van handgereedschap, diverse hout- en metaalbewerkingsmachines, een lasruimte, werkbanken − een CNC labo uitgerust met CNC draaibank en freesmachine alsook enkele proefopstellingen voor eindwerken − eindwerkenlokaal

2.2.9

Kwantitatieve beschrijving van het aantal studenten in de opleiding Gezien de opleiding IIIO slechts voor het tweede jaar georganiseerd wordt en een unieke opleiding is, zijn de kwantitatieve gegevens enkel een momentopname (situatie 04.02.1997). Het heeft weinig zin om statistieken, tendensen en evolutie te willen inschatten. Jaar 1e kandidatuur optiepakket IIIO 2e kandidatuur optiepakket IIIO 2e cyclus 1e jaar IIIO 2e cyclus 2e jaar IIIO TOTAAL

vrouw 11 10 0 0 21

man 36 18 4 13 71

totaal 47 28 4 13 92

2.2.10 Kwantitatieve beschrijving van de eerstejaarsstudenten van de opleiding volgens SO-vooropleiding, ervaring met HO, geslacht, leeftijd en studieresultaten Jaar

ASO

TSO

Bis

1e kandidatuur optiepakket IIIO 2e kandidatuur optiepakket IIIO 2e cyclus 1e jaar

27

20

5

14

14

0

3

1

0

2e cyclus 2e jaar

10

3

TOTAAL

54

38

Universiteit Kandidatuur Product ontwikkeling 1 (handels1 ingenieur) 1 (Lic L.O.) 1

Architect assistent 2 0

0

0

0

1 (Ing. Elektronica) 0

0

0

5

3

2

2

2.2.11 Reële studieduur De studieduur bedraagt - in conformiteit met andere opleidingen Industrieel Ingenieur - vier jaar (tweecycli onderwijs : 2 + 2 jaar).

2.2.12 Inventaris van de leerplannen De opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen wordt op dit ogenblik enkel ingericht te Kortrijk aan de Hogeschool West-Vlaanderen VAH, Departement PIH (tweede cyclus werd voor het eerst ingericht in academiejaar 1995-1996). Reeds tijdens de kandidaatsopleiding kan de student keuzevakken volgen die de vaardigheden en creativiteit als industrieel ontwerper stimuleren. Dit geeft hem/haar een ideale voorbereiding op de tweede cyclus IIIO.

8


2.2.13 Globale opbouw van de bestaande lessentabellen De gearceerde vakken zijn specifiek voor de opleiding Industrieel Ontwerpen (in 1e cyclus zijn dit optievakken en 2e cyclus zijn dit alle opleidingsvakken). Bemerk dat de optievakken van 1e cyclus 1e jaar alsook het optievak perspectief- en presentatietekenen van 1e cyclus 2e jaar een uitbreiding zijn op het algemene vak “ontwerpen uitvoeringstechnieken”, terwijl het vak “ontwerpen” een ideale voorbereiding vormt om de creativiteit en vaardigheid in ontwerpen van de student te stimuleren. 1e cyclus 1e jaar DIFFERENTIAAL EN INTEGRAALREKENEN − theorie − oefeningen

1e cyclus 2e jaar ECONOMIE-TAAL − socio-economische begrippen − taal

2e cyclus 1e jaar BEDRIJFSBELEID − bedrijfseconomie − sociale en nijverheidswetgeving

LINEAIRE ALGEBRA EN MEETKUNDE − theorie − oefeningen INFORMATICA

INFORMATICA − theorie − oefeningen en labo

TOEGEPASTE MECHANICA EN THERMODYNAMICA

WISKUNDE − theorie − oefeningen

PROCES- AUTOMATISATIE − procesautomatisatie − toegepaste wiskunde

FYSICA − theorie − labo en oefeningen

STATISTIEK − theorie − oefeningen

CHEMIE − theorie − labo en oefeningen

FYSICA − theorie − labo en oefeningen

BIOLOGIE

CHEMIE − theorie − labo en oefeningen

TOEGEPASTE ELECTROTECHNIEK − theorie − labo TOEGEPASTE ELEKTRONICA − theorie − labo CONSTRUCTIELEER

ELECTROTECHNIEK − electriciteit − labo en oefeningen

ELECTROTECHNIEK − electrische machines − labo en oefeningen

MECHANICA ELEKTRONICA − mechanica − elektronica − technologie en theo- − labo en oefeningen

VOORSTELLINGSTECHNIEK

MATERIAALLEER − theorie

2e cyclus 2e jaar BEDRIJFSBELEID − bedrijfsmanagement − kostprijsberekening en budgettering − integrale kwaliteitszorg − inleiding tot de marketing TOEGEPASTE INFORMATICA − theorie − labo CAD/CAM/CAE CAD/CAM − labo CAD/CAM − simulatietechnieken en eindige elementen methodes − labo mechanische productietechnieken PRODUCTIEPLANNING EN VOORBEREIDING − theorie − oefeningen AANDRIJVINGEN − electrische, pneumatische en hydraulische aandrijvingen PRESENTATIE TECHNIEKEN − prototyping − oefeningen prototyping − beeldvormings technologie VEILIGHEID EN MILIEU − veiligheid van industriële processen − ecologische aspecten van productie technieken ONTWERPEN − normering en toepassing

9


1e cyclus 1e jaar rie der mechanismen

1e cyclus 2e jaar

2e cyclus 1e jaar

MATERIAALLEER

FLUIDOMECHANICA CAD − theorie − labo TECHNISCH TEKE- THERMODYNAMICA VORMSTUDIE NEN EN PRODUCT − industriële vormge–INFORMATIE ving − geschiedenis van de industriële vormgeving HANDTEKENEN STERKTELEER ERGONOMIE − vrij handtekenen − theorie − technisch handteke- − oefeningen nen VORMSTUDIE, WERKPLAATS EN ONTWERPEN EN UITVOERINGSWERKPLAATS TECHNIEKEN − vormstudie − ontwerpen en werkplaats CAD EN GRAFISCHE TECHNIEKEN

ONTWERPEN − ontwerpmethodologie − theorie ontwerpen − labo ontwerpen

2e cyclus 2e jaar − life cycle engineering en analysis TOEGEPASTE ERGONOMIE FABRICATIETECHNIEKEN − oppervlaktebehandeling, spuitgieten, extrusie − textieltechnologie ACTUALITEIT INDUSTRIEEL ONTWERPEN − beursbezoeken, bedrijfsbezoeken EINDWERK

FABRICATIE TECHNIEKEN − lassen en lijmen − werkplaats en fabricatietechnieken

ONTWERPEN − ontwerpen en werkplaats − ergonomie : inleiding en antropometrie PERSPECTIEF EN PRESENTATIE- TEKENEN − perspectieftekenen − presentatietekenen en vormstudie

2.2.14 Inhoudelijke profilering van de opleiding in binnen- en buitenland Vereiste basiscompetenties en vaardigheden bestaan erin dat de industrieel ontwerper als ingenieur op een vakoverschrijdende en conceptuele manier rond een product en bijbehorend productieproces kan nadenken en handelen. Hij/zij is in staat om binnen de managementfilosofie van het bedrijf, in samenwerking met de bedrijfsleiding, R&D, marketing en productie, individueel of in teamverband, realistische en produceerbare producten en of diensten te innoveren en te produceren. Het unieke karakter van deze Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen situeert zich op het vlak van de opgedane, vakoverschrijdende en direct inzetbare kennis op het vlak van: moderne productietechnieken en -organisatie, gebruik van ontwerpen creativiteitsondersteunende tools, inzicht in team- en project management, CAD/CAM/CAE, Informatietechnologie, Concurrent Engineering, PDM, technisch-visuele communicatie (technische documentatie, catalogi, fotografie, standenbouw, multimedia applicaties zoals CD-ROMs, Internet), kwaliteitszorg, veiligheid, ontwerpcyclus-verkortende methodologieën zoals: Reverse Engineering, Rapid Prototyping alsook een ontwerpgeoriënteerde benadering van milieu-aspecten

10


i.v.m. producten en productieprocessen (LCE/LCA). Deze ingenieursopleiding kan dan ook gezien worden als het Vlaamse antwoord op de vastgestelde Europese evolutie naar hoogwaardige, technisch-complexe, innovatieve producten en productieprocessen met een duidelijk toegevoegde waarde. Specifiek voor de opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen kan men binnen de Europese context de parallellie van de door deze nood gedreven evolutie vaststellen: Engeland : Royal College of Art (productontwerp en auto-design voor ingenieurs) Frankrijk : Compiègne (mastercursus in productontwerp) Nederland : TU-Delft (organiseert reeds 25 jaar de opleiding Industrieel Ontwerpen) Italië : DOMUS-academie - Instituto de design et industrie (Milaan) Zwitserland : Lausanne

2.2.15 Verantwoording van de opleiding De Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen is gecreëerd vanuit een behoefte van de industrie aan direct inzetbare polyvalente mensen die in staat zijn om technologische innovatie - de enige manier om te overleven in het huidige economische mondiale klimaat - te introduceren, bewerkstelligen, versterken of stimuleren.


3

3.1

11

HET OPLEIDINGSPROFIEL

De exacte benaming van de opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen (IIIO).

3.2

De globale omschrijving van de opleiding De industrieel ingenieur industrieel ontwerpen kan als ingenieur op een vakoverschrijdende en conceptuele manier rond een product en bijbehorend productieproces nadenken en handelen. Hij/zij is in staat om binnen de managementfilosofie van het bedrijf, in samenwerking met de bedrijfsleiding, R&D, marketing en productie, individueel of in teamverband, realistische en produceerbare producten en of diensten te innoveren en te produceren. Het unieke karakter van deze industriële ontwerper situeert zich op het vlak van de opgedane, vakoverschrijdende en direct inzetbare kennis op het vlak van: moderne productietechnieken en -organisatie, gebruik van ontwerpen creativiteitsondersteunende tools, inzicht in team- en projectmanagement, CAD/CAM/CAE, Informatietechnologie, Concurrent Engineering, PDM, technisch-visuele communicatie (technische documentatie, catalogi, fotografie, standenbouw, multimedia applicaties zoals CD-ROMs, Internet), kwaliteitszorg, veiligheid, ontwerpcyclusverkortende methodologieën zoals: Reverse Engineering, Rapid Prototyping alsook een ontwerp georiënteerde benadering van milieuaspecten i.v.m. producten en productieprocessen (LCE/LCA).

3.3

Het beroepsgericht opleidingsprofiel

3.3.1

Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Het opleidingsprofiel Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen (IIIO) is een directe 1 op 1 vertaling van het beroepsprofiel IIIO. Bemerk dat de opleiding tot Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen inhoudt dat de afgestudeerde de titel “Industrieel Ingenieur” draagt. Het is dan ook duidelijk dat zowel het beroeps- als opleidingsprofiel IIIO zich enkel beperkt tot het invullen van aspecten die specifiek zijn aan deze opleiding. Algemene vaardigheden die elke Industrieel Ingenieur zich eigen moet maken zijn dan ook niet behandeld. Bij de vertaling van beroepsprofiel naar opleidingsprofiel is gewerkt volgens de richtlijnen van de VLOR en werd de DEDUCTIEVE wijze gevolgd. Deze wijze was ten zeerste aangewezen gezien de polyvalente en generische aard van het beroep.

12

3.3.2


De concrete uitwerking van de vertaalslag 3.3.2.1 Het beroepsprofiel IIIO omvat de volgende typefuncties en deelfuncties en taken (met bijbehorende referentienummer) REF. MC1 MC2 MC3 MC4 MC5 MC6 MC7 MC8 MS1

TYPEFUNCTIE

Marketing Gericht

DEELFUNCTIE

TAAK

Marketing, communicatie (Marketing Communications)

Opmaken technische documentatie Opmaken application notes Opmaken leaflets & folders Opmaken van product datasheets Organiseren van dealer- en distributeursmeetings Organiseren van productintroducties Organiseren van beurzen & standenbouw Creëren van PR-informatie (Annual Reports, ...) Ondersteunen & organiseren van de workflow (business re-engineering)

marketing diensten (marketing services)

MS2 MS3 MS4 MS5 MS6 MS7 MS8 MS9 MS10 MP1 MP2

Productondersteuningsingenieur

MP3 MP4 MP5

(Product Support Engineer)

MP6 MP7 MP8 MA1 MA2

Applicatieingenieur (Application Engineer)

MA3 MA4 MA5 MV1 MV2 MV3

Verpakkings- en verzendingsverantwoordelijke

MV4 MV5 MV6 MV7

(Packaging & shipping manager)

Verzorgen van de IT-ondersteuning Organiseren en configureren van custom order administration Beheren van een demostock Beheren van interne demofaciliteiten Opmaken van CD-ROM’s Opmaken, organiseren en beheren van de bedrijfs Internetsite Onderhouden en organiseren van een documentbeheersysteem Onderhouden en organiseren van een klachtendatabase Het opbouwen en onderhouden van een sales leads database Project management Verzorgen van de technische aspecten bij productintroducties Onderhouden van relaties met systeembouwers Onderhouden OEM contacten Verzamelen informatie i.v.m. toeleveranciers & subcontractors Geven van interne technische opleidingen Geven van externe applicatie-gerichte training Geven van feedback naar productvernieuwing en -verbetering Ontwerpen van klantgerichte oplossingen Verzorgen van de communicatie tussen labo en marketing Ontwerpen van nieuwe producttoepassingen Opvolgen van de productie van klantspecifieke bestellingen Organiseren en uitvoeren van installaties en klantspecifieke afregelingen Ontwerpen en testen van verpakkingen Schedulen van transporten Uitvoeren & analyseren van kostprijsberekeningen Zoeken van interessante transportalternatieven Verzorgen van projectspecifieke transporten Verzorgen van JIT leveringsschema’s Beheren en organiseren van een minimum leveringsstock


MD1 MD2 MD3

Verantwoordelijke opzetten nieuwe markten (incl. dealer netwerk en uitbouwen technische ondersteuning) (Marketing Development Manager) Diensthoofd interne technische (na)vorming

MD4 MD5

MN1 MN2 MN3 MN4 MF1

Service Engineer

MF2 MF3 MF4 MF5 MF6

(Field Engineer)

MF7

OPM1 OPM2 OPM3 OPM4 OPM5 OPM6 OPD1 OPD2 OPD3 OPD4 OPD5 OPD6 OPD7 OPD8 OPD9 OPD10 OPD11 OPD12 OPD13 OPD14 OPD15 OPD16 OPD17

Ontwerp & innovatiegerichte typefunctie

Productverantwoordelijke (Product Manager)

13

Uitvoeren van marktexploraties Organiseren van vergelijkende demo’s Uitvoeren van een concurrentie analyse Vinden van nieuwe toepassingen en verticale marktsegmenten Selecteren en opvolgen van dealers

Organiseren en geven van interne technische training aan de field engineers Verzorgen van de technische training naar dealers en distributeurs Redactie van technische updates Analyseren van de aanwezige technische opleidingsnoden Geven van assistentie bij het opstellen van beurzen Geven van ondersteuning bij demo’s Verzorgen van de customer support Verzorgen van telefonische support (helpdesk) Uitvoeren van installaties en afregelingen Geven van technische feedback naar marketing en labo Verzorgen van de bedrijfsuitstraling en imago

Opvolgen van productvernieuwing en -verbetering

Coördineren van technisch-wetenschappelijke projecten Bewaken van de kostprijs Coördineren van Labo-Marketing-ProductieKwaliteit Organiseren en opvolgen van een PDM systeem Opzetten van een systeem om configureerbare producten te beheersen (features, opties, varianten,...) Productontwikkelaar Ontwerpen van behuizingen /-ontwerper Ontwerpen van systeembouwcomponenten (Product designer) Ontwerpen van mechanische onderdelen Organiseren van kleurstudies Organiseren van enquêtes en klantenstudies Ontwerpen van verpakkingen Gebruik van CAD als ontwerptool Bouwen en ontwikkelen van prototypes Bouwen van maquettes en rapid-prototyping vormmodellen Maken van conceptuele ontwerpen Maken van voorstudies Uitvoeren van haalbaarheidstudies Montage & fabricage gericht ontwerpen (design for assembly) Recyclage gericht ontwerpen (design for recycling) Ontwerpen van een gebruikersinterface (User Interface) Uitvoeren van een ergonomische studie Selectie van de gebruikte materialen in functie van het ontwerp

14


OPD18

ODE 1 - 18 ORD1 ORD2 ORD3 ORD4 ORD5 ORD6 ORD7 ORD8 ORD9 ORD10 ORD11 ORD12 OTW1 OTW2 OPM1 OPM2 OPM3 OPM4 OPM5 OPM6 OPM7 OPM8 OPR1 OPR2 OPR3

OPR4 OPR5 OPR6 OSD1 OSD2 OSD3

Evaluatie van ontwerp en prototypes naar normen, veiligheid, klimaattesten, trilproeven, en andere specificaties.

Ontwerpingenieur (Design engineer)

idem hierboven echter een meer specialistische benadering van het ontwerpgebeuren in teamverband Hoofd van R&D Projectmanagement afdeling Maken van technisch-wetenschappelijke rapporten Organiseren van het hergebruik van ontwerpen onderzoeksinspanningen Begeleiden en motiveren van een ontwerpersteam (teammanagement) Opzoeken en onderhouden van contacten met industriële en academische onderzoekspartners Bezoeken van relevante beurzen, congressen en instituten Organiseren en opvolgen van een literatuur onderzoek (info-search) Organiseren en opvolgen van een voorstudie Stimuleren van het kwaliteitsbewustzijn van de ontwerpers Stimuleren tot het consequent hanteren van de afgesproken ontwerpstandaarden Beheren van het ontwerpbudget; kostprijsbewaking Dynamisch toewijzen van ontwerpers en resources naar de verschillende projecten en ontwerpen Technische docuHet opstellen van service en onderhoudsmanuals, mentatieopCD-ROM’s, multimedia, ... steller Opbouwen en onderhouden van de interne compo(Technical writer) nentendatabase Patenten & Modellen Coördinatie van de patenteerinspanning van een verantwoordelijke bedrijf Opzoeken en onderkennen van patentmogelijkheden binnen het bedrijf Opzetten van een klimaat en het verzorgen van de bewustmaking rond het patentgebeuren Begeleiden van het proces ter indiening van een patent Strategische inschatting maken van de noodzakelijke geografische verspreiding van het patent Samenwerking met patenten- & modellenbureaus Maken van een vergelijkende studie tussen gelijkaardige bestaande patenten Genereren en beheren van merknamen Procesontwerper Conceptueel ontwerpen van nieuwe processen (Process designer) Modelleren en simuleren van processen Analyseren, testen en bepalen van een aantal typische procesparameters en ratio’s (energetisch, doorlooptijd, dode tijden, MTBF, MTTR, beschikbaarheid, bottlenecks, capaciteit, flexibiliteit,...) Bewaken van de procesveiligheid Nakomen van de milieunormen Incorporeren van innoverende processen in een bestaand ontwerp Dienstontwerper Ontwerpen van diensten (Service designer) Organiseren en opvolgen van een bepaalde dienstverlening Analyseren en herontwerpen van bepaalde diensten (business re-engineering)


OCP1 OCP2

Conceptueel productonderzoeker (Product researcher)

OCP3 OCP4

OSI1 OSI2 OSI3

Systeemintegrator (System integrator)

OSI4 OSI5 OSI6 OSI7 OSI8 OSI9 OSI10 OSI11 OSI12 OSC1

Standaardisatie coördinator

OSC2 OSC3 OSC4 OSC5 OMI1 OMI2 OMI3

Medewerker van ingenieursbureaus

OMI4 OMI5 OMI6 OTO1 OTO2 OTO3

Coördinator toegepast onderzoek

OTO4 OTO5 OTO6 OTO7 OTO8 BAB1 BAB2 BAB3

Bedrijfsbeheer gerichte typefunctie

Assistentbedrijfsleider

15

Aanbrengen van innovatieve productideeën Consequent doordenken en analyseren van bepaalde technische oplossingen Ontwikkelen van een visie m.b.v. macrodoelstellingen Onderzoek naar de bruikbaarheid en haalbaarheid van bepaalde technische oplossingen in een verschillende context Geven van consultancy naar klanten toe Uitvoeren van haalbaarheidsstudies Verzorgen van de samenwerking met andere subcontractors Maken van projectmatige analyses Verzorgen en organiseren van een permanente en duidelijke communicatie met de eindklant Begeleiden van de klant in de projectdefinitie en specificatie Onderhouden van contacten met OEM’s Testen en evalueren van subsystemen Marktverkenning naar standaard beschikbare subsystemen Verzorgen van de communicatie met specifieke ingenieursbureaus Opvolgen van noodzakelijke keuringen en normeringen Opstellen van lastenboeken voor de subcontractors Uitwerken, opvolgen en beheren van werkbare standaarden Verzorgen van de documentatie ter gebruik van de standaarden Controleren en motiveren ter navolging van de standaarden Opvolgen en toepassen van internationale standaarden en hun evolutie Compatibel maken van interne bedrijfsstandaarden met klantenspecificaties Geven van consultancy naar klanten toe Uitvoeren van haalbaarheidstudies Verzorgen van de samenwerking met andere subcontractors Maken van projectmatige analyses Verzorgen en organiseren van een permanente en duidelijke communicatie met de eindklant. Begeleiden van de klant in de projectdefinitie Projectmanagement Maken van technisch-wetenschappelijke rapporten Organiseren van het hergebruik van ontwerpen onderzoeksinspanningen Begeleiden en motiveren van een onderzoeksteam (teammanagement) Opzoeken en onderhouden van contacten met industriële en academische onderzoekspartners Bezoeken van relevante beurzen, congressen en instituten Organiseren en beheren van een literatuuronderzoek (info-search) Organiseren en opvolgen van een voorstudie Organiseren, coördineren & delegeren Entrepreneurschap Communicatie en presentatie naar bedrijfsleiding,

16


BZO 1-3

Zelfstandig ontwerper

R&D en marketing idem Assistent-bedrijfsleider

In principe moet een beginnend beroepsbeoefenaar direct inzetbaar zijn in elk van deze type- of deelfuncties en taken. Wij kunnen ons immers niet veroorloven een ‘veralgemeend’ ingenieur af te leveren welke naderhand in het bedrijfsleven nog 2 jaar bijkomende vorming en opleiding moet genieten vooraleer effectief inzetbaar te zijn. Het is dan ook in deze context dat wij actief pleiten om aan de hand van het opgestelde beroepsprofiel IIIO de opleiding tot Industrieel Ingenieur de kans te bieden om deze nauwe aansluiting tussen industriële noden en opleiding te blijven realiseren. Deze ‘nicheopleiding’ laat immers toe de voldoende toegevoegde waarde te realiseren zodat onze bedrijven op lange termijn, binnen een Vlaamse, Europese en mondiale context hun innovatieve en concurrentiële positie kunnen waarborgen. Vereiste basiscompetenties en vaardigheden bestaan erin dat de industrieel ontwerper als ingenieur op een vakoverschrijdende en conceptuele manier rond een product en bijbehorend productieproces kan nadenken en handelen. Hij/zij is in staat om binnen de managementfilosofie van het bedrijf, in samenwerking met de bedrijfsleiding, R&D, marketing en productie, individueel of in teamverband, realistische en produceerbare producten en of diensten te innoveren en te produceren. 3.3.2.2 De taken van het beroepsprofiel worden geclusterd tot onderdelen en functionele gehelen FUNCTIONEEL GEHEEL

Inzicht in ontwerpcyclus

ONDERDEEL

Ontwerpmethodologie

Technisch tekenen

OMVAT DE TAKEN (uit beroepsprofiel)

MA1, MA3, MV1, OPM1, OPM2, OPD1–6, OPD10–12, OPD18, ODE11– 12, ODE18, ORD3, ORD8, OPR6, OSD1, OSD3, OTO3, OSI2

VAARDIGHEDEN “De student IIIO kan ....”

− een volledige ontwerp plannen en uitvoeren van een behuizing, product of proces − systematisch de verschillende fazen in een ontwerp identificeren en doorlopen − creatief denken − een Bill of Material opstellen − verantwoorde ontwerpkeuzes maken en deze systematisch doorrekenen gedurende het ontwerp rekening houdend met specifieke ontwerpbeperkingen − een nieuw idee omzetten naar een concrete realisatie en kan deze adequaat communiceren

OPD1–3, OPD6–7, − “beschrijvende meetkunde” toepassen ODE1–3, ODE6–7, voor het maken van een technische teOTW2 kening − een correcte technische tekening maken - enkelvoudige en samengestelde − een tekening functioneel bematen − een bestaande tekening feilloos lezen Technische OPD1–3, OPD6–7, − vorm, precisie, functionaliteit, fabrivormgeving en ODE1–3, ODE6–7, ceerbaarheid, meetbaarheid van gecretolerantieOPD13 eerde vormen en toleranties inschatten keuzes − esthetische vormgeving koppelen aan technische specificaties en toleranties OntwerpOPD14, OPD17– − LCE analyses uitvoeren tijdens het geörienteerde 18, ontwerp benadering van OPR5 − milieuvriendelijk ontwerpen rekening milieuaspecten houdend met bestaande en toekomstige wetgeving − een keuze maken van technische mate-


17

rialen of processen op een milieuverantwoorde wijze − een recyclage- of recuperatienetwerk of -systeem uitbouwen − kan communiceren met milieudeskundigen en ontwerpen naar nieuwe vereisten ombouwen − duurzaamheid van producten, processen of materialen in een mondiale context plaatsen

Kennis van ontwerpen creativiteitsondersteunende tools

Concurrent Engineering

OPM6 OPD1–3, OPD6, ODE1–3, ODE6

− verschillende ontwerpbenaderingen integreren en simultaan uitvoeren − begrip gelijktijdigheid in een brede context gebruiken (o.a. comakership, virtual entreprise, supply chain, ...) − een lange termijn visie ontwikkelen op het systematiseren en structureren van het ontwerpgebeuren rekening houdend met creativiteit en styling

Ergonomie

OPD15–16, ODE15–16, OPR4

− de gebruiksvriendelijkheid of veiligheid van een bestaand ontwerp verbeteren − een ergonomische studie uitvoeren voor een product in ontwikkeling − alle veiligheidsaspecten in een ontwerp incorporeren − vorm, materiaal en aanvoelen met elkaar associëren

Handtekenen, perspectief- en presentatietekenen

OPD1–4, OPD6 OPD10–11, ODE1–4, ODE6 ODE10–11

− conceptuele ontwerpen visueel presenteren d.m.v. handmatige schetsen, perspectieftekeningen − technieken toepassen voor het visualiseren van vormen, textuur, schaduw en kleur (rendering)

CAD

OPD7, ODE7

− basistechnieken van CAD toepassen − ontwerpen met een 2D en 3D wireframe CAD systeem − ontwerpen met een surface CAD systeem − ontwerpen met een 3D solid en parametrische CAD systeem − feature-based ontwerpen − CAD situeren in een brede context en een CAD investeringsanalyse uitvoeren − produktietekeningen maken en CAD modellen uitwisselen via neutrale formaten

CAD/CAM/ CAE

OPD9, ODE9, OPR3

− CAD modellen interfacen met CAE en CAM − een eindige elementenberekening (CAE) uitvoeren op een bestaand ontwerp naar sterkte, stijfheid, hittebestendigheid, warmteoverdracht, ... en andere mechanische of fysische eigenschappen − de resultaten van een simulatie juist interpreteren en het ontwerp optimaliseren m.b.v. CAE − NC machines programmeren m.b.v. een CAM pakket − prototypes maken m.b.v. een NC machine

Documentatie en PDM, Product- configurator

MC1, MS1–3, OPM5–6

− productdata en -versies beheren in een informatiebeheersysteem − een documentatie- en/of ontwerpdossier samenstellen

18


− een aantal opties of varianten van een product (bv. Opties in een wagen) incorporeren in een “generisch” ontwerp

Kennis van moderne productietechnieken en -organisatie

Praktische vaardigheden in ontwerpgebeuren

OPD18, OSI8

− een proefopstelling of teststand opbouwen en bezit hiervoor de nodige vaardigheid, het inzicht en praktische kennis om dit uit te voeren − meetanalyses van een proefstand associëren met het werkelijke ontwerp

Prototyping

OPD8, ODE8

− prototypes en modellen bouwen met de nodige kennis, gevoel en handvaardigheid − “early prototyping” de ontwerpcyclus drastisch verkorten − prototypes en modellen bouwen voor verschillende doeleinden (styling en presentatie, destructief testen, testen onder extreme omstandigheden, ...) − een juiste materiaalkeuze en productieproces kiezen om een prototype of model te maken

Computergebaseerde renderings- en visualisatietechnieken

MS6–7

− moderne beeldvormingstechnologie (bv. virtuele realiteit, ...) gebruiken in het ontwerpgebeuren − computergebaseerde renderings- en visualisatiemiddelen gebruiken

Theoretisch inzicht in diverse productietechnieken en bewerkbaarheid van materialen

OPD13, ODE13

− een juiste keuze maken van bewerkingsproces voor een gegeven materiaal om een bepaald product of prototype te maken − kennis toepassen i.v.m. diverse productieprocessen als vormgeven, omvormen, plaatbewerking, verspaning, materiaalgroeitechnieken, verbindingstechnieken, lijmen, lassen, kunststofverwerking, oppervlaktebehandeling ... − een nieuw bewerkingsprocede plaatsen in de juiste context

Praktische handvaardigheid in uitvoeringstechnieken Programmeren en afstellen van produktiemachines, gereedschappen, ... Opbouw van productielijn of machines

OPD8, ODE8

− handmatig, met behulp van handgereedschappen of handmatig bediende machines producten fabriceren

OPD8, OPD13, ODE8, ODE13

− spanmallen, gereedschappen of manuele en numerieke machines ontwerpen, gebruiken, bedienen en afstellen

OPD13, ODE13

− de opbouw van een machine of lijn analyseren − documentatie van bestaande machines of lijn interpreteren

Invloed van ontwerpparameters op bewerkbaarheid

OPD13, ODE13

− juist inschatten hoe bepaalde vorm- of materiaalparameters en condities een directe invloed hebben op de bewerkbaarheid − een ontwerp (naar vorm, materiaal, ...) optimaliseren om een goedkoop en robuust productieproces te kunnen toepassen in functie van de reeksgrootte

Productieplanning en voorbereiding

OPD13, ODE13, OMI4

− een bewerkingsvolgorde vastleggen in termen van “beschikbare” machines en middelen − een spanmal of speciaal gereedschap ontwerpen voor een bepaald productieproces


19

− het CAD/CAM gebeuren situeren in een brede context − een productieplanning of schedule analyseren − een planning of Gantt Chart juist interpreteren − een ontwerp aanpassen aan de behoeften voor productie − de rol van productievoorbereiding in haar juiste context plaatsen met betrekking tot beschikbare mensen, middelen, en tijd Orderverwerking, distributie-beheer

MS3, MA4–5, MV2, MV4–7, OMI3

− klantenorders en -behoeften vertalen naar een “Bill of Instructions” − het orderbeheer van klant tot afname beheersen − het aantal handelingen op een product of dienst inschatten en het ontwerp optimaliseren om de handelingen te vereenvoudigen − informatie die nodig is om een juiste orderafwerking te verzekeren, structureren en synthetiseren

OPD17, ODE17

− een juiste keuze van materialen maken aan de hand van de chemische samenstelling − een verband leggen met andere materiaaleigenschappen

Stijfheid, sterkte, structurele eigenschappen ... van materialen

OPD17, ODE17

− een juiste keuze van materialen maken aan de hand van de structurele eigenschappen − sterkte- en structuurberekeningen uitvoeren voor een bepaald materiaal − vorm, materiaalkeuze en structuur met elkaar associëren

Bewerkbaarheid van materialen

OPD13, OPD17, ODE13, ODE17

− een juiste keuze van materialen maken aan de hand van de bewerkbaarheid van materialen − een verband leggen met andere materiaaleigenschappen

Fysische eigenschappen van materialen

OPD17, ODE17

− een juiste keuze van materialen maken aan de hand van de fysische samenstelling (bv. geleiding, transparantie, warmtegeleiding, ...) − een verband leggen met andere materiaaleigenschappen

Databeheer

MS1–3, MS7–10, OTW2

− relationele database modellen opbouwen en hanteren − een documentbeheersysteem opzetten en onderhouden

Multimedia

MS6–7, MC8, OTW1

− de juiste elementen voor een audiovisuele communicatie samenbrengen − interactieve technische documentatie ontwerpen (Internet, Intranet, CDROM, CD-I, Augmented reality, ...)

Praktische programmeerkennis

OPR2–3

− algoritmische problemen vertalen naar een gebruiksprogramma − actuele programmeertechnieken of modellen toepassen (Object Oriented, Client Server, ...)

Concipiëren van user interfaces

OPD15, ODE15

− ergonomisch user interfaces ontwerpen − de communicatie tussen klant en computeranalysten verbeteren − een juiste bediening en gebruik van apparatuur ontwerpen

Kennis-

OSD13,

− intelligente ontwerpmethodes en as-

Materialenkennis Chemische samenstelling

Informatie- technologische Kennis

20


gebaseerde informatietechnologie

OCP2

pecten (FMEA, versneld productontwerp, Taguchi, ...) toepassen op een concreet product- of proces-ontwerp − kennis invoeren door het toepassen van acquisitie − gebruik maken van actuele AI technieken (expert-systemen, blackboard, neural networks, genetic algorithms, ...)

Zoeken en verwerken van informatie

MP5, ORD7, OTO7, OSI10

− een zoekprofiel opstellen en verwerken − een kwalitatieve en kwantitatieve enquête opstellen en verwerken − informatiebronnen localiseren en exploreren − een documentatiecentrum uitbouwen

Technischvisuele marketing- communicatie

Technischvisuele marketing- communicatie

− technische en verkoopsondersteunende documentatie ontwerpen − Vorm- en kleurenstudie uitvoeren − een beursaanwezigheid of standopbouw organiseren − met selectieve visie rapporteren over beursbezoeken en bedrijfsbezoeken − communicatievaardig training, opleiding en service verzorgen − de bedrijfsuitstraling en imagoopbouw sturen en ondersteunen

Standaardisatie

Normering

MC1–8, OPD4, BAB3, MS4–7, MN1–4, MP2–4, MP6–8, MO5, OTO2, OTO5–6, MF1–4, MF6–7, MA2, ORD5–6, OSI1, OSI5,OSI12, OMI1, OMI5, OMI6 ORD10, OSC1–5, OSI11

Patentering, Modellen, Trademarks

OPM1–8

− patentmogelijkheden binnen een bedrijf opzoeken en onderkennen − patenteerinspanningen van een bedrijf coördineren − een strategische inschatting maken van de noodzakelijke geografische verspreiding van het patent − een vergelijkende studie maken tussen gelijkaardige bestaande patenten − merknamen genereren en beheren

Project- management

MP1,ORD1, ORD4, ORD12 OSI3–4, OSI6–7, OSI10, OSI12, OMI3 OTO1, OTO8 ORD4, ORD12, OTO4, MD5, OPM4, OSI3, OSI12, OMI3 OCP1–4, OMI1

− een project beheren − de interne en externe communicatie van een project verzorgen

OSI9,

− het economische gebeuren in de juiste

Beheer en coördinatie

Team- management

Conceptueel ontwerpen en inzicht in fysische processen

Conceptueel ontwerpen en inzicht in fysische processen

Bedrijfsbeleid

Economie

− nationale en internationale Normen interpreteren en opvolgen − bedrijfsstandaards opstellen, opvolgen en beheren − documentatie verzorgen ter gebruik van deze bedrijfsstandaards − interne bedrijfsstandaards compatibel maken met klantenspecificaties

− mensen motiveren − een team samenstellen − de interne en externe communicatie verzorgen

− de technische wetenschappelijke “ingenieurs-” vakken (fysica, toegepaste mechanica en thermodynamica, toegepaste electrotechniek, toegepaste elektronica, procesautomatisatie, aandrijftechnieken) op een creatieve manier toepassen op het ontwerp


21

MD1, MD3–4, OMI2

context plaatsen − bedrijfseconomisch denken en handelen

Management

BAB1–3, BZO1–3

− de rol van assistent-bedrijfsleider vervullen − zelfstandig ondernemen − een mondiale, langetermijnvisie ontwikkelen

Integrale Kwaliteitszorg

ORD2, ORD9

− zorgsystemen ontwerpen − efficiënt de IKZ filosofie incorporeren in het ontwerp

Kostprijsberekening en budgettering

OPM3, ORD11, OMI2

− kostenefficiënt ontwerpen en beheren

3.3.2.3 Kennis De opleidingsonderdelen zijn typisch gestructureerd volgens eenheden van kennis (1 onderdeel komt overeen met 1 kennisbron). Dit vereenvoudigt de opbouw van het opleidingsprofiel aanzienlijk. 3.3.2.4 Attitudes De attitudes (sleutelkwalificaties) zijn behandeld in paragraaf 3.4. De attitudes per onderdeel werden niet expliciet vermeld : heel wat attitudes zijn namelijk van toepassing voor heel veel opleidingsonderdelen. Immers, een Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen is typisch een persoon die een doorgedreven en systematische aanpak, enthousiasme en persoonlijkheid heeft. Voor ieder opleidingsonderdeel is het dus essentieel dat de IIIO alle aangestipte attitudes in zich heeft. Het zijn vooral deze attitudes die een “goed” Industrieel Ontwerper zullen onderscheiden van een slechte. Immers, naast een generalistische aanpak is de kritische persoonlijkheid en het ongeremde denkpatroon van de Industrieel Ontwerper bepalend voor het creëren en beheersen van het innovatiegebeuren. 3.3.2.5 Niveaubepaling Volgens het Europees Sedoc-normeringssysteem is het niveau van de industrieel ingenieur, industrieel ontwerpen, vijf. De kwalificatie industrieel ontwerper maakt het mogelijk dat hij op autonome en onafhankelijke wijze verantwoordelijkheden opneemt voor de planning, het onderzoek en de ontwikkeling van nieuwe producten en productieprocessen. De industrieel ontwerper is niet alleen verantwoordelijk voor de uitvoering van zijn eigen takenpakket, maar moet vooral op een vlotte communicatieve wijze de andere taken van medewerkers op een verantwoorde wijze in de formele en organisatorische zin kunnen opvolgen. Het zwaartepunt van het takenpakket ligt vooral bij het creatief en innovatief bedenken van nieuwe producten en productiemethoden. Hij dient tactisch en strategisch te handelen binnen de industriële context van het bedrijf waar hij tewerkgesteld wordt. ♦ Verantwoordelijkheid De industrieel ontwerper is niet alleen verantwoordelijk voor zijn eigen takenpakket (maquettebouw, prototypebouw, productinnovatie, productieplanning, ...) maar dient naast hiërarchische ook afdelingsoverschrijdende verantwoordelijkheden op

22


te nemen. Hij draagt de verantwoordelijkheid tot het voorstellen, opvangen en ontwikkelen van innovatieve producten en productieprocessen. Hiervoor dient hij op een verantwoorde wijze strategische en tactische voorstellen in, inzake producten en productie-innovatie. Hij draagt verantwoordelijkheid inzake de doorstroming van het product doorheen de verschillende afdelingen van het bedrijf. ♦ Complexiteit Bij de ontwikkeling van nieuwe producten, procedures en productieprocessen spelen volgende aspecten een belangrijke rol : − creativiteit − innovatie − design − ergonomie − ontwerp − multidisciplinair − communicatie − inventiviteit − vakkennis De industrieel ontwerper dient bijgevolg multidisciplinair opgeleid te worden en de onderlinge samenhang tussen de verschillende vakgebieden te beheersen. De complexiteit van functies (vormgeving, ergonomie, functionaliteit, ...) en van problemen bij de ontwerpproblematiek dient hij systematisch te kunnen analyseren. Hij bezit vaardigheden om problemen langs nieuwe wegen op te lossen. Hij zal bijgevolg ontwerpproblemen op een systematische manier aanpakken en zal tijdens de ontwikkeling van een product toewerken naar de meest wenselijke en optimale oplossing van een ontwerpprobleem. ♦ Transfer De vaardigheden die de industrieel ingenieur industrieel ontwerpen bezit zijn vooral beroepsonafhankelijk. Vaardigheden die de industrieel ontwerper aanwendt zijn bijvoorbeeld : − analyse van problemen − synthese van oplossingen − creativiteit − ondernemingsgeest − innovatief − vakcompetentie Aan de hand van deze vaardigheden kan hij creatieve en innovatieve oplossingen voorstellen (vakoverschrijdend) ontwikkelen, formuleren en transfereren.

3.3.3

Aanvullende gegevens met betrekking tot de opleiding De verhouding praktijk/theorie bedraagt 35% / 65%. Het eindwerk is 15% van de studiebezetting van het laatste jaar.

23


De verdeling per functioneel geheel bedraagt : Functioneel geheel Inzicht in ontwerpcyclus Kennis van ontwerpen creativiteitsondersteundende tools Kennis van moderne productietechnieken en organisatie Materialenkennis Informatietechnologische kennis Technisch visuele marketing communicatie Standaardisatie Beheer en coordinatie Conceptueel ontwerpen en inzicht in fysische processen Bedrijfsbeleid

3.4

aandeel 25% 20% 10% 5% 5% 5% 3% 5% 14% 8%

Sleutelkwalificaties In de opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen is het cruciaal dat de opgeleide personen een kritische maatschappijvisie kunnen vormen. Vooral moeten zij meer en meer het consumenten- en industrieel gebeuren kunnen plaatsen in een mondiale, sociale en economische context. Het zijn vooral deze sleutelkwalificaties die een “goed” Industrieel Ontwerper zullen onderscheiden van een slechte. Immers, naast een generalistische aanpak is de kritische persoonlijkheid en het ongeremde denkpatroon van de Industrieel Ontwerper bepalend voor het creëren en beheersen van innovatie. I.p.v. individuele scores te vermelden, werd een kwalitatieve verdeling gemaakt op basis van het aantal vaardigheden waarin deze kwalificatie belangrijk is. Attitude Aandacht voor competentieontplooiing Accuratesse Assertiviteit Beslissingsvermogen Contactbereidheid Dienstverlenende ingesteldheid Doorzettingsvermogen Empathie Flexibiliteit Imagobewustzijn Kritische ingesteldheid Leergierigheid Loyaliteit Omgaan met stress Organisatievermogen Resultaatgerichtheid Veiligheidsbewustzijn Zelfstandigheid Zin voor initiatief Zin voor samenwerking Zin voor esthetiek Communicatievaardigheid

> 90

70 - 90

40 - 70 ✗ ✗

✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗

10 - 40

< 10

24


Creativiteit Pro-I.T.-minded Motiveringsvermogen Mondiale instelling en visie Productverantwoordelijkheid Bescheidenheid Gedrevenheid Positiefdenkende instelling Milieubewustzijn Kwaliteitsbewustzijn Planningsvermogen Improvisatievermogen Voorstellingsvermogen Kostenbewustzijn Abstraherend vermogen Fysisch inzicht Product visie Onderhandelingsvermogen

3.5

✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗

De kern van het opleidingsprofiel De Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen is gecreëerd vanuit een behoefte van de industrie aan direct inzetbare polyvalente mensen die in staat zijn om technologische innovatie - de enige manier om te overleven in het huidige economische mondiale klimaat - te introduceren, bewerkstelligen, versterken of stimuleren. Vereiste basiscompetenties en vaardigheden bestaan erin dat de industrieel ontwerper als ingenieur op een vakoverschrijdende en conceptuele manier rond een product en bijbehorend productieproces kan nadenken en handelen. Hij/zij is in staat om binnen de managementfilosofie van het bedrijf, in samenwerking met de bedrijfsleiding, R&D, marketing en productie, individueel of in teamverband, realistische en produceerbare producten en of diensten te innoveren en te produceren. Het unieke karakter van deze Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen situeert zich op het vlak van de opgedane, vakoverschrijdende en direct inzetbare kennis op het vlak van: moderne productietechnieken en -organisatie, gebruik van ontwerpen creativiteits-ondersteunende tools, inzicht in team- en project management, CAD/CAM/CAE, Informatietechnologie, Concurrent Engineering, PDM, technisch-visuele communicatie (technische documentatie, catalogi, fotografie, standenbouw, multimedia applicaties zoals CD-ROMs, Internet), kwaliteitszorg, veiligheid, ontwerpcyclus-verkortende methodologieën zoals: Reverse Engineering, Rapid Prototyping alsook een ontwerp georiënteerde benadering van milieuaspecten i.v.m. producten en productieprocessen (LCE/LCA). In de opleiding Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen is het cruciaal dat de opgeleide personen een kritische maatschappijvisie kunnen vormen. Vooral moeten zij meer en meer het consumenten- en industrieel gebeuren kunnen plaatsen in een mondiale, sociale en economische context. Het zijn vooral deze sleutelkwalificaties die een “goed” Industrieel Ontwerper zullen onderscheiden van een slechte. Immers, naast een generalistische aanpak is de kritische persoonlijkheid en het ongeremde denkpatroon van de Industrieel Ontwerper bepalend voor het creëren en beheersen van innovatie.


3.6

25

De maatschappelijk-culturele vorming Het is essentieel dat een Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen een kritische, mondiale en eigentijdse visie heeft op het politieke, economische, sociale en ecologische gebeuren. Ook is het belangrijk dat zij/hij bestaande denkpatronen kritisch durft te analyseren en – waar nodig – veranderen. Deze eigenschappen zullen haar/zijn bewustzijn en klantgericht gevoel gestalte geven om mee te bouwen aan een betere wereld. Deze kritische ingesteldheid is een essentiële bron om innovatie te bewerkstelligen. Deze maatschappelijk-culturele vorming wordt in de opleiding geïncorporeerd d.m.v. praktische opdrachten en het continue stimuleren van een scherpe en kritische geest.

3.7

Relevantie van het opleidingsprofiel voor herschikking van de kwalificatiestructuur Het multidisciplinaire karakter van de opleiding IIIO is een direct antwoord op een reële nood aan ingenieurs die direct inzetbaar zijn in verschillende KMO’s en grote bedrijven in diverse industriële sectoren. Hierbij vormt innovatie de essentiële bron van meerwaarde. Wij kunnen ons immers niet veroorloven een ‘veralgemeend’ ingenieur af te leveren welke naderhand in het bedrijfsleven nog 2 jaar bijkomende vorming en opleiding moet genieten vooraleer effectief inzetbaar te zijn. Het is dan ook in deze context dat wij actief pleiten om, aan de hand van beroeps- en opleidingsprofielen, de opleiding tot Industrieel Ingenieur de kans te bieden om deze nauwe aansluiting tussen industriële noden en opleiding te blijven realiseren. Deze ‘nicheopleiding’ laat immers toe de voldoende toegevoegde waarde te realiseren, zodat onze bedrijven op lange termijn, binnen een Vlaamse, Europese en mondiale context hun innovatieve en concurrentiële positie kunnen waarborgen. We wensen dan ook met dit socio-economisch gedeelte aan te tonen dat er in Vlaanderen een reële vraag bestaat naar aangepaste, toekomstgerichte opleidingen.

26


4 DOELGROEPEN VAN HET AFGEWERKTE OPLEIDINGSPROFIEL

Dit document is bestemd voor : ♦ Inrichtende Overheid, VLOR en Sectorcommissie Productontwikkeling In de eerste plaats dient dit document als een leidraad bij het herschikken van het onderwijslandschap in Vlaanderen. Op aanvraag van de VLOR werd het samengesteld. Het beschrijft het opleidingsprofiel Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen. ♦ Vlaamse Industrie Aangezien bij het samenstellen van het beroeps- en opleidingsprofiel IIIO specifiek vertrokken werd van de noden van de Vlaamse industrie is dit document een leidraad om op een efficiënte en gestructureerde manier mensen aan te werven die heel specifieke competenties bezitten, zoals beschreven in het beroepsprofiel. ♦ Kandidaat-studenten die deze opleiding wensen te volgen Dit document geeft de kandidaat-student een zeer goed overzicht over de opleiding en de bijbehorende perspectieven en beroepsprofielen. ♦ De inrichtende scho(o)l(en) Het programma en uurrooster wordt afgeleid uit het beschreven opleidingsprofiel ♦ Evaluatiecommissie of inspectie Het opleidingsprofiel vormt het basisdocument bij uitstek dat de doelstellingen van een bepaalde opleiding weergeeft. De kwaliteit van de gegeven opleiding kan getoetst worden door te toetsen of de vermelde basiscompetenties op een adequate wijze aangeleerd worden aan de student IIIO.


5

BIBLIOGRAFIE

♦ Beroepsprofiel Industrieel Ingenieur Industrieel Ontwerpen ♦ Handleiding bij het opstellen van een opleidingsprofiel ♦ Doelstellingen van buitenlandse gelijkaardige opleidingen

27

STUDIE 42 OPLEIDINGSPROFIEL. industrieel ontwerpen

Recommend Documents