Strategische Verkenningen

Strategische Verkenningen

Strategische Verkenningen 2010-2014

2010-2014

juni 2009




Samenstelling Afdeling Strategie en Onderzoek gemeente Leiden Foto omslag L. Lettinga Vormgeving en reproductie Grafisch Productie Centrum gemeente Leiden

2


Inhoudsopgave Voorwoord.............................................................................................................................................. 5 Leeswijzer .............................................................................................................................................. 7 Hoofdstuk 1: Leiden, Stad van Ontdekkingen.................................................................................... 9 1.1 De ontwikkelingsvisie in het kort .................................................................................................. 9 1.2 Kennisstad in de Randstad ........................................................................................................ 10 1.3 Voortbouwen op “Stad van Ontdekkingen” ................................................................................ 11 Hoofdstuk 2: Trends en ontwikkelingen ........................................................................................... 13 2.1 Demografische ontwikkelingen .................................................................................................. 13 2.2 Ruimtelijke ontwikkelingen en trends ......................................................................................... 19 2.2.1 Randstad 2040 ................................................................................................................ 19 2.2.2 Regionale Structuurvisie Holland Rijnland ...................................................................... 19 2.2.3 Oude Rijnzone ................................................................................................................. 19 2.2.4 Structuurvisie Leiden ....................................................................................................... 20 2.2.5 Programma Bereikbaarheid............................................................................................. 20 2.2.6 Ringweg Oost .................................................................................................................. 22 2.2.7 Rijnlandroute.................................................................................................................... 23 2.2.8 Parkeren .......................................................................................................................... 25 2.2.9 RijnGouwelijn (RGL) ........................................................................................................ 25 2.2.10 Woningbouwproductie ................................................................................................... 26 2.2.11 Bedrijvigheid .................................................................................................................. 28 2.2.12 Omgevingskwaliteit........................................................................................................ 30 2.2.13 Klimaatbeleid en luchtkwaliteit....................................................................................... 30 2.3 Economische trends en ontwikkelingen ..................................................................................... 33 2.3.1 Bedrijvigheid in Leiden .................................................................................................... 33 2.3.2 Drie bedrijfstakken uitgelicht............................................................................................ 34 2.3.3 Werkloosheid in Leiden ................................................................................................... 35 2.4 Sociaal-culturele trends.............................................................................................................. 37 2.4.1 Inleiding ........................................................................................................................... 37 2.4.2 Jeugd en onderwijs.......................................................................................................... 37 2.4.3 Cultuur ............................................................................................................................. 38 2.4.4 Welzijn en zorg ................................................................................................................ 39 2.4.5 Sport ................................................................................................................................ 40 2.5 Bestuurlijke trends en dienstverlening ....................................................................................... 41 2.5.1 Bestuur en samenwerking ............................................................................................... 41 2.5.2 Dienstverlening ................................................................................................................ 44 2.5.3 Bedrijfsvoering ................................................................................................................. 45 2.6 Veiligheid en leefbaarheid .......................................................................................................... 47 2.6.1 Ontwikkeling veiligheid in Nederland............................................................................... 47 2.6.2 Veiligheid in Leiden ......................................................................................................... 47 2.6.3 Leefbaarheid in Leiden .................................................................................................... 48 Hoofdstuk 3: Karakterisering van Leiden ......................................................................................... 51 3.1 Leiden als kennisstad................................................................................................................. 51 3.1.1 Kennis, de sleutel tot internationaal opereren ................................................................. 51 3.1.2 Relatie tussen Universiteit en Gemeente ........................................................................ 51 3.1.3 Meer dan Bioscience ....................................................................................................... 51

3


3.1.4 Kenniswerkers wonen ..................................................................................................... 52 3.2 Leiden in de regio....................................................................................................................... 53 Hoofdstuk 4: De tien districten van Leiden ...................................................................................... 57 4.1 Binnenstad-Zuid ......................................................................................................................... 58 4.2 Binnenstad-Noord ...................................................................................................................... 60 4.3 Stationsdistrict ............................................................................................................................ 62 4.4 Leiden Noord.............................................................................................................................. 64 4.5 Roodenburgerdistrict .................................................................................................................. 66 4.6 Bos- en Gasthuisdistrict ............................................................................................................. 68 4.7 Morsdistrict ................................................................................................................................. 70 4.8 Boerhaavedistrict........................................................................................................................ 72 4.9 Stevenshofdistrict ....................................................................................................................... 74 4.10 Merenwijkdistrict: Slaaghwijk en overige buurten Merenwijk .................................................. 76 Hoofdstuk 5: Bestaande kaders......................................................................................................... 79 5.1 Visiestukken, kadernota’s etc..................................................................................................... 79 5.1.1 Programma 1: Bestuur en Dienstverlening: .................................................................... 79 5.1.2 Programma 2: Veiligheid: ................................................................................................ 80 5.1.3 Programma 3: Economie en Toerisme:........................................................................... 80 5.1.4 Programma 4: Bereikbaarheid:........................................................................................ 81 5.1.5 Programma 5: Omgevingskwaliteit:................................................................................. 81 5.1.6 Programma 6: Stedelijke Ontwikkeling:........................................................................... 82 5.1.7 Programma 7: Jeugd en Onderwijs: ................................................................................ 82 5.1.8 Programma 8: Cultuur, Sport en Recreatie: .................................................................... 83 5.1.9 Programma 9: Welzijn en Zorg:....................................................................................... 84 5.1.10 Programma 10: Werk en Inkomen:................................................................................ 86 5.1.11 Programma Binnenstad:................................................................................................ 86 Hoofdstuk 6: De financiën van de gemeente.................................................................................... 91 6.1 Algemeen ................................................................................................................................... 91 6.2. Financieel meerjarenbeeld ........................................................................................................ 93 6.2.1 Bestuursakkoord Kabinet en VNG d.d. 17 april 2009...................................................... 93 6.2.2 Gevolgen voor de begroting 2009 ................................................................................... 93 6.2.3 Rekening 2008................................................................................................................. 93 6.2.4 Ontwikkeling financiële positie 2010-2013 ...................................................................... 94 6.2.5 Het Grotestedenbeleid voor Leiden vanaf 2010.............................................................. 95 6.2.6 College Uitvoeringsprogramma 2008-2010..................................................................... 95 6.2.7 Herijking subsidiebeleid................................................................................................... 96 6.3 Welke ruimte is er voor nieuw beleid en/of anders inzetten van middelen? .............................. 97 6.3.1 Mogelijkheden voor nieuw beleid (in algemene zin)........................................................ 97 6.3.2 Mogelijke besteding deel van de NUON-gelden in de nieuwe raadsperiode .................. 97 6.3.3 Gemeentelijke belastingen en heffingen ......................................................................... 97

4


Voorwoord Op 3 maart 2010 gaat de Leidse bevolking naar de stembus om een nieuwe gemeenteraad te kiezen. In de aanloop naar die verkiezingen zullen de deelnemende partijen verkiezingsprogramma’s opstellen. De Strategische Verkenningen 2010-2014 bevatten informatie die de opstellers van verkiezingsprogramma’s kunnen gebruiken bij hun werk. De Strategische Verkenningen 2010-2014 geven een overzicht van ontwikkelingen en trends die van belang zijn voor Leiden, ze geven een karakterisering van de stad en van de wijken waaruit de stad is opgebouwd, ze bieden een overzicht van bestaande kaders en visiestukken waarover de Raad zich al eerder heeft uitgesproken, en ze bevatten een beeld van de gemeentelijke financiën in de komende raadsperiode. Dit financiële beeld is gebaseerd op de Perspectiefnota 2010-2013 zoals die door het college van B&W recent aan de gemeenteraad is verzonden. De gemeente Leiden staat aan de vooravond van een bijzondere raadsperiode. Zo zijn de vooruitzichten voor de reguliere gemeentelijke financiën bijvoorbeeld somber, als gevolg van de economische recessie en de zeer beperkte bevolkingsgroei die wordt verwacht. Tegelijkertijd kan Leiden een grote som geld tegemoet zien, als de gemeente de NUON-aandelen verkoopt. Het is aan de politieke partijen om te beslissen hoe daarmee om te gaan in het licht van de breed gedragen ontwikkelingsvisie “Leiden, Stad van Ontdekkingen”. Andere onderwerpen die naar verwachting veel aandacht zullen vergen, zijn de woningproductie, het programma Bereikbaarheid (RijnGouwelijn, Rijnlandroute, Ringweg-Oost, parkeren), het programma Binnenstad, de Oostvlietpolder en de verdere profilering van Leiden als kennisstad. De Strategische Verkenningen 2010-2014 zijn een product van de ambtelijke organisatie. Na de verkiezingen van maart 2010 kunnen de Verkenningen desgewenst gebruikt worden voor de opstelling van het coalitieakkoord en het daaruit voortvloeiende collegeprogramma (al dan niet geactualiseerd als daar behoefte aan is). De Strategische Verkenningen zijn gebaseerd op onderzoeksgegevens en basisinformatie van de gemeente zelf. Ook is gebruik gemaakt van onderzoek waarin Leiden wordt vergeleken met andere steden. Bij het samenstellen van de Strategische Verkenningen 2010-2014 is geprobeerd een zo groot mogelijke objectiviteit te betrachten. Het is uiteraard niet mogelijk geweest de teksten van kadernota’s en andere richtinggevende stukken van de gemeente integraal over te nemen. Door samenvattingen te gebruiken is het mogelijk over veel verschillende onderwerpen informatie te geven. De metafoor van de samenstelling van een menu dringt zich hierbij op. De Strategische Verkenningen bevatten ingrediënten, maar de samenstelling van de gerechten, het menu en de entourage is aan de politieke partijen in Leiden, uitmondend in de verschillende partijprogramma’s voor de komende gemeenteraadsverkiezingen.

5


Wij hopen dat deze verkenningen behulpzaam zijn bij het opstellen van de diverse partijprogramma’s. Mochten de Verkenningen aanleiding geven tot vragen, dan verzoeken wij u contact op te nemen met onze afdeling Strategie en Onderzoek 1. juni 2009 P.I.M. van den Wijngaart, gemeentesecretaris / algemeen directeur mw. E.H.T. van der Vlist, griffier

1

Opmerkingen en vragen kunt u doorgeven aan Pieter van der Straaten, afdelingsmanager Strategie en Onderzoek, e-

mailadres: [email protected].

6


Leeswijzer Een haastige lezer zal met behulp van de inhoudsopgave snel zijn weg kunnen vinden in deze Strategische Verkenningen. De rustige lezer die deze Verkenningen van voor naar achter doorleest, zal de volgende hoofdstukken tegenkomen: Hoofdstuk 1 (Leiden, Stad van Ontdekkingen) bevat informatie over de ontwikkelingsvisie van de stad. In de afgelopen jaren is deze visie vaak gebruikt als toetssteen voor nieuw beleid. Hoofdstuk 2 bevat informatie over trends en ontwikkelingen die voor de gemeente Leiden relevant zijn. In dit hoofdstuk komen ook onderwerpen aan bod waarover de gemeenteraad zich al eerder heeft uitgesproken, bijvoorbeeld door een kadernota vast te stellen. Dergelijke nota’s worden beschreven in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 2 wordt telkens duidelijk verwezen naar de relevante passages in hoofdstuk 5. Hoofdstuk 3 bevat een karakterisering van Leiden als kennisstad en van de samenwerking van Leiden met buurgemeenten in de Leidse regio en in Holland Rijnland. Hoofdstuk 4 (De 10 districten van Leiden) bevat voor elk van de districten een aparte paragraaf met enkele kerngegevens en met informatie over onderwerpen die relevant zijn voor dat district. Hierbij kan het gaan om onderwerpen die aan de orde zijn gekomen in de districtraad. Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) biedt een overzicht van de bestaande beleidskaders. Per hoofdstuk van de programmabegroting is een selectie gemaakt van al vaststaand en/of richtinggevend beleid. Naar verwachting zullen in de komende raadsperiode voor een deel van de beleidskaders nadere besluiten genomen worden, bijvoorbeeld als gevolg van een afgesproken evaluatie of in de vorm van uitvoeringsbesluiten. Hoofdstuk 5 bevat veel verwijzingen naar passages in andere hoofdstukken. Hoofdstuk 6 bevat informatie over de financiën van de gemeente met het oog op de komende raadsperiode. Dit hoofdstuk is mede gebaseerd op de Perspectiefnota 2010-2013 zoals deze door het college ter vaststelling is verzonden aan de gemeenteraad. De tekst van bovenstaande hoofdstukken is doorspekt met ‘aandachtspunten’ die extra worden benadrukt. Deze aandachtspunten vergen naar het oordeel van de opstellers van deze Verkenningen belangrijke politieke keuzen tijdens de komende raadsperiode. Overigens wordt het raadplegen van de “Atlas voor gemeenten 2009” warm aanbevolen door de opstellers van deze Strategische Verkenningen. In deze atlas wordt op een groot aantal actuele punten, Leiden vergeleken met de andere 49 grote gemeenten in Nederland.

7


Hoofdstuk 1: Leiden, Stad van Ontdekkingen “Leiden, Stad van Ontdekkingen” is de titel van de ontwikkelingsvisie die de stad in 2004 heeft opgesteld. Inmiddels is “Stad van Ontdekkingen” een ingeburgerde uitdrukking geworden. Dat geeft aan dat het motto van de Ontwikkelingsvisie zijn plek heeft gevonden in de stad en de regio.

1.1 De ontwikkelingsvisie in het kort 2 Leiden heeft een lange historie als bolwerk van kennis, en wil zich daarmee sterker gaan profileren. De maatschappij wordt meer en meer een kennissamenleving, de economie meer en meer een kenniseconomie. In de kennisstad draait het om onderwijs en onderzoek op alle niveaus. Tegelijkertijd zet Leiden in op kwaliteit: op een aantrekkelijk historisch centrum, een prettige leefomgeving, comfortabele woningen en goede voorzieningen. Leiden heeft alles in zich om daarbij een toonaangevende speler te zijn: een traditie van kennis en wetenschap, gecombineerd met een jonge, hoog opgeleide en creatieve bevolking. Kracht van de stad Leiden is een authentieke Hollandse stad met een rijke traditie op het gebied van kennis, wetenschap, cultuur en internationale betrekkingen. De combinatie van de cultuurhistorie en het potentieel aan mogelijkheden voor de kennissamenleving maken de stad uniek. Leiden heeft: 

een prachtige historische binnenstad met veel water en zo’n 3000 monumenten, waaronder de oudste schouwburg van Nederland;



een strategische ligging in de Randstad, dichtbij water, snelwegen, spoorlijnen en de internationale luchthaven Schiphol;



een relatief jonge, hoog opgeleide en creatieve bevolking met een opvallend hoog aandeel westerse allochtonen. Bovendien is Leiden onderdeel van een stedelijk gebied dat groter is dan de gemeentegrenzen aangeven. De stad en de regio werken nauw samen. Toch zijn er ook factoren die de ontwikkeling bemoeilijken. Leiden heeft als dichtstbevolkte stad van Nederland een groot gebrek aan ruimte. Het ruimtegebrek staat soms noodzakelijke ontwikkelingen in de weg op het gebied van woningbouw, bedrijvigheid, recreatie, openbare ruimte en maatschappelijke voorzieningen. Al met al is het passen en meten om ambities tot uitvoering te brengen. Wellicht dat samen met de regio een oplossing gevonden kan worden voor het ruimtegebrek van de stad Leiden. Wonen en werken Leiden zal moeten proberen om mensen aan zich te binden, ook jonge gezinnen en veelverdieners. Daarvoor moet Leiden investeren in de kwaliteit van de stad: 

Aantrekkelijke woningen. Leiden investeert in goede levensloopbestendige stadswoningen;



Een prettige leefomgeving met voldoende groen en water. Leiden investeert in de openbare ruimte;

2

De tekst in deze paragraaf is overgenomen uit ‘Stad van Ontdekkingen’ (1e herziene druk 2007, gemeente Leiden)

9

Strategische Verkenningen 2010-2014 

Goede voorzieningen. Leiden investeert in maatschappelijke voorzieningen op het gebied van onderwijs, zorg, cultuur en sport en met name:



Goede bereikbaarheid.

Het spreekt voor zich dat de gemeente de onderlinge balans van deze investeringen in de gaten houdt. De ontwikkeling van de stad zal zich zowel aan de randen (knooppunten) als in het hart voltrekken. Daardoor is bereikbaarheid op alle niveaus een belangrijke opgave, rekening houdend met het karakter van de verschillende stadsdelen. Aandachtspunt: ontwikkelingsvisie ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’

1.2 Kennisstad in de Randstad Een sterke kenniseconomie is een belangrijke basis voor een blijvende welvaart voor de inwoners van dit deel van de Randstad. Leiden sluit met zijn ontwikkelingsvisie bovendien aan op de wens, de Europese Unie tot één van de meest competitieve en dynamische kenniseconomieën in de wereld te laten zijn. Leiden heeft alles in zich een toonaangevende speler op dat vlak te zijn en te blijven, ook in deze tijd van economische recessie: een traditie van vrijheid, kennis en wetenschap, en een jonge, hoogopgeleide en creatieve bevolking. Door voort te bouwen op de ontwikkelingsvisie ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’ kan Leiden de kansen benutten die voortvloeien uit de gunstige ligging in de Randstad. Die kansen hangen samen met de prachtige historische binnenstad en met de aanwezigheid van de Universiteit en van andere kennisinstellingen. In de afgelopen decennia is gewerkt aan de versterking van de positie van de Leidse regio in Randstadverband. Leiden functioneert daarin als een scharnierpunt, zowel ruimtelijk als sociaal-economisch, tussen de Noord- en de Zuidvleugel van de Randstad. De Randstad biedt voor Leiden een groot potentieel publiek. In een straal van 30 kilometer van Leiden: 

wonen ruim drie miljoen mensen, ongeveer 20% van Nederland;



zijn zo’n 170.000 bedrijven en instellingen gevestigd (ook 20% van NL);



die werk geven aan anderhalf miljoen werknemers (ook 20% van NL);



wordt 20% van het Bruto Binnenlands Product gerealiseerd;



liggen ongeveer 100 gemeenten, waarvan twee van de vier grote steden (Den Haag en Rotterdam) en nog vier andere gemeenten met meer dan 100.000 inwoners (Leiden zelf, Haarlem, Zoetermeer en Haarlemmermeer);



bevindt zich 50 km kustlijn;



bevindt zich de grootste zeehaven van Europa;



ligt het grootste vliegveld van Nederland;



is het politieke bestuurscentrum van Nederland gevestigd;



ligt 15.000 km verharde weg;



zijn drie universiteiten (Leiden, Delft en Rotterdam) gehuisvest;



worden 30 evenementen uit de Nederlandse Top-100 georganiseerd;



bevinden zich 500 toeristische accommodaties (hotels, bungalowparken).

10


De stad Leiden heeft bewoners en bezoekers veel te bieden. De stad is een aantrekkelijke plek om te wonen. Uit een vergelijking van de 50 grootste gemeenten van Nederland (Atlas voor gemeenten 3 2009) blijkt verder dat de werkgelegenheid in de stad in de afgelopen tien jaar veel sneller is gegroeid dan de bevolking. Leiden heeft van de 50 steden het op een na hoogste percentage hoogopgeleiden. Bovendien heeft Leiden op Utrecht en Amsterdam na het grootste aandeel werkenden in de creatieve klasse 4. Dit laatste is onder meer te danken aan de aanwezigheid van de universiteit en aan de ontwikkeling van het Bio Science Park. Per saldo zijn er maar weinig mensen die voor werk en inkomen afhankelijk zijn van een uitkering of van gesubsidieerde arbeid (slechts 5 van de 50 steden doen het nog beter). Voor Leiden zijn de volgende conclusies getrokken door Atlas voor gemeenten 2009: Leiden is een aantrekkelijke stad (universiteit, historie, cultuur, horeca) en heeft daardoor een grote aantrekkingskracht op kansrijke bevolkingsgroepen. Dit levert weer een gunstig vestigingsklimaat voor bedrijven op. De werkloosheid in Leiden is laag. Ook op cultureel en culinair gebied heeft Leiden veel te bieden. Naar verhouding heeft Leiden na de vier grote steden de meeste musea. De stad telt veel rijksmonumenten. Het aantal restaurants per 10.000 inwoners is hoog en hetzelfde geldt voor de aantallen klassieke concerten en theatervoorstellingen. De aantrekkelijkheid van Leiden als woonplaats heeft ook een keerzijde. De huizenprijzen zijn bijvoorbeeld bijzonder hoog (slechts vijf steden zijn duurder per vierkante meter woonoppervlak). Ook hebben Leidenaren relatief veel last van files als ze voor hun werk de stad uit moeten.

1.3 Voortbouwen op “Stad van Ontdekkingen” Na de opstelling van de Ontwikkelingsvisie “Leiden, Stad van Ontdekkingen” is de gemeente begonnen met de implementatie ervan. Dit heeft geleid tot allerlei verschillende activiteiten. De Woonvisie, de Hoogbouwvisie en de (regionale) Structuurvisie zijn vastgesteld of worden naar verwachting nog dit jaar vastgesteld, de ‘Stadspartners’ zijn opgericht, die gezamenlijk de citymarketing van Leiden ter hand hebben genomen, en er zijn verschillende conferenties georganiseerd. De gemeente werkt aan de programma’s ‘Binnenstad’ en ‘Bereikbaarheid’. Meer kwaliteit in de binnenstad en een betere bereikbaarheid komen de Leidenaren ten goede. Hiermee zullen bezoekers Leiden bovendien beter weten te vinden. Dat zal helpen het culturele en economische klimaat (verder) te versterken.

3 4

Bron: Atlas voor gemeenten 2009 ‘Atlas voor gemeenten’ hanteert een brede definitie van de creatieve klasse, die beroepen omvat als wetenschappers en

onderzoekers, innovatieve ict-ers, ingenieurs, journalisten, musici, schrijvers, kunstenaars. Ook worden uitvoerders van creatieve ideeën in kennisintensieve economische sectoren tot de creatieve klasse gerekend: managers, specialisten, assistenten en verkopers van creatieve ideeën in de wetenschap, de geneeskunde, de high-tech en ict, financiële, organisatorische, bedrijfskundige en juridische dienstverlening en creatieve sectoren zoals design en kunst.

11


Hoofdstuk 2: Trends en ontwikkelingen 2.1 Demografische ontwikkelingen Bevolkingsafname in afgelopen jaren De bevolkingsomvang van Leiden is in de laatste vijf jaar gedaald, van 118.745 begin 2004 tot 116.818 begin dit jaar. Daarmee is Leiden de 22ste gemeente van Nederland, gemeten naar inwonertal. De bevolkingsomvang is in vijf jaar met 1.927 personen gedaald (1,6%). In de bevolkingsprognose uit de Strategische Verkenningen van 2006-2010 werd nog uitgegaan van groei. In die verkenningen werd gebruik gemaakt van een van de prognoses uit de Ontwikkelingsvisie. Die waren gemaakt op basis van o.a. historische bevolkingsgegevens van Leiden van de jaren 2000 t/m 2003. Achteraf gezien blijkt met name de grote toename van de bevolking in 2003 (meer dan duizend personen) niet trendmatig te zijn geweest. Die toename hing samen met de opening van een asielzoekerscentrum en met strengere regels van de IB-groep voor uitwonende studenten. Zij moesten zich inschrijven om een beurs voor uitwonenden te krijgen. Beide zaken hadden een eenmalig effect maar werkten wel sterk door in de gemaakte prognoses. Het asielzoekerscentrum dat medeveroorzaker was van de sterke bevolkingsgroei in 2003, is inmiddels gedeeltelijk gesloten. Dat heeft bijgedragen aan de afname van de bevolkingsomvang van de laatste jaren: exclusief het asielzoekerscentrum is de daling in Leiden de laatste vijf jaar niet 1,6% maar 1,3% (-1.570 personen). Een andere oorzaak voor de recente bevolkingsdaling is de achterblijvende woningproductie: de woningvoorraad nam niet toe met 2,4 duizend woningen (waarvan in de vorige verkenningen was uitgegaan) maar slechts met 804 woningen (het saldo van de verschillende soorten toevoegingen en onttrekkingen). Ontwikkeling aantal woningen 5, 2004 tot en met 2008 ontwikkeling voorraad woningen 2004 t/m 2008 Aantal woningen begin 2004 Toevoeging totaal Nieuwbouw Toevoeging overig 6

50.549 1.770 1.116 654

Onttrekkingen totaal sloop, afbraak of brand overig 7

942 829 113

Administratieve correcties

-24

Aantal woningen eind 2008 Ontwikkeling 2004 - 2008

51.353 +804

Bron: CBS (2008: voorlopige cijfers).

5

Naast de 51.353 woningen op 1 januari 2009 zijn er in Leiden 4.888 wooneenheden (= zelfstandige woonruimte maar keuken en/of badkamer worden gedeeld met anderen) en 1.555 plaatsen in bijzondere woongebouwen (= gebouw voor huisvesting institutionele huishoudens, bv. verzorgingstehuizen of internaten) De aantallen in deze categorieën woonruimten zijn de laatste vijf jaar nauwelijks veranderd. Het totale aantal woonruimten per 1 januari 2009 is derhalve 57.796. 6 Door splitsing van een woning of door bestemmingswijziging (bv. verbouw van een kantoor tot woning). 7

door samenvoeging van meer woningen tot een woning of door bestemmingswijziging.

13


In slechts een van de tien Leidse districten is de bevolking in de laatste vijf jaar toegenomen. Dat is het Roodenburgerdistrict waarin de nieuwbouwwijk Roomburg recent is opgeleverd. Alle andere districten namen af in bevolkingsomvang. Voor een aantal districten komt dat doordat er in de afgelopen jaren veel is gesloopt, maar dat geldt niet voor de Merenwijk en de Stevenshof. In die wijken hebben de laatste jaren veel kinderen het ouderlijk huis verlaten, bijvoorbeeld om te gaan studeren. Bevolkingsomvang per district, 2004 - 2009 Roodenburgerdis trict Bos - en Gas thuis dis trict Merenwijkdis trict Binnens tad-Noord Leiden Noord Stevens hofdis trict Mors dis trict Binnens tad-Zuid Boerhaavedis trict

1 jan 2004

Stations dis trict

1 jan 2009 0

5.000

10.000

15.000

Bron: GBA

Nauwelijks bevolkingsgroei in komende jaren De Leidse bevolking zal in de periode tot 2025 naar verwachting groeien naar 117,7 duizend personen. Dat is een groei van ongeveer negenhonderd personen in vergelijking met begin 2009. Deze prognose is gebaseerd op informatie van het CBS en Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), inclusief de prognose van de toename van het aantal woningen in Leiden (+4,2 duizend tot 2025 8). Dat de bevolking maar zo weinig groeit, komt vooral doordat het aantal eenpersoonshuishoudens de komende jaren zeer sterk toeneemt: van 30,9 duizend naar 35,5 duizend (een toename van 4,6 duizend ofwel +15%). Het aantal meerpersoonshuishoudens daalt tot 2025 met ongeveer zevenhonderd, van 30,5 duizend tot 29,8 duizend (-2,3%). Anno 2009 wordt ruim een derde van de Leidse woningvoorraad (33,8%) bewoond door een of twee 50-plussers. Dat is een gemiddelde voor heel Leiden. In de Merenwijk exclusief de Slaaghwijk is dit percentage het hoogst van alle Leidse wijken: 45,6%. In de nabije toekomst zal het aantal een- en tweepersoonshuishoudens van 50-plussers ook in andere wijken gaan stijgen omdat mensen steeds langer zelfstandig blijven wonen (momenteel wonen zeven van elke acht 75-plussers in Leiden zelfstandig) en omdat zij steeds ouder worden. Zij kunnen ook langer zelfstandig blijven wonen als het 8

Cijfers gebaseerd op de “Regionale bevolkings- en huishoudensprognose 2008-2025” van het CBS en Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), uitgekomen juli 2008. De raming van de ontwikkeling het aantal woningen in Leiden komt overeen met het aantal woningen dat Leiden met Holland Rijnland heeft afgesproken te zullen bouwen in de periode 2000-2019, minus het aantal woningen dat is gerealiseerd in de periode 2000-2009. Zie ook paragraaf 2.2. BOA heeft de bevolkingsprognoses licht bijgesteld omdat inmiddels de werkelijke bevolkingsaantallen voor 2009 bekend zijn. Voor hoe dat is gedaan zie: “Feitenblad Bevolkingsprognose Holland Rijnland” in: www.leidenincijfers.nl/onderzoeksbank

14


aantal levensloopgeschikte woningen toeneemt. Daarmee moet rekening worden gehouden bij woningbouwplanningen en prognoses: iedere eengezinswoning die levensloopgeschikt is gebouwd, zal een groot gedeelte van haar bestaan niet door een gezin met kinderen worden bewoond, maar door een of twee 50-plussers die er tot het einde hunner dagen blijven wonen, nadat hun kinderen het ouderlijk huis hebben verlaten. De woningbezetting van zo’n huis is dus een stuk minder dan vier personen. 9

Verband tussen ontwikkeling aantal inwoners – aantal huishoudens – aantal inwoners per huishouden +8%

huishoudens

+6%

inwoners

+4%

inwoners / huishouden

+6,4%

+2% +0,7%

0% -2% -4%

-5,3%

-6% 2004

2009

2014

2019

2025

Aandachtspunt: relatie woningproductie en bevolkingsomvang Leidse bevolking ontgroent en vergrijst Zoals hierboven vermeld is de groei van de totale bevolking tot 2025 gering (+0,7%). In die periode verandert de omvang van verschillende leeftijdsgroepen in de bevolking wel zeer sterk: 

het aantal 20-minners daalt van 24,4 naar 22,5 duizend (ontgroening). Dat is een afname met 1,9 duizend (-7,7%).



het aantal 20- t/m 64-jarigen daalt van 78,3 naar 73,1 duizend. Dat is een afname met 5,2 duizend (-6,7%).



het aantal 65-plussers stijgt van 14,1 naar 22,1 duizend (vergrijzing). Dat is een groei met 8,0 duizend (+56,3%). Door de vergrijzing zal het beroep op de WMO groter worden, het aantal klanten dat een of meer voorzieningen ontvangt uit de WMO zal stijgen van ruim vierduizend tot 5,7 duizend in 2025 10.

9

Illustratief in dit verband is het boekje dat verscheen naar aanleiding van het 30-jarig bestaan van de Merenwijk: in de inleiding

daarvan staat dat “de Merenwijk een wijk is voor 20 duizend inwoners”, anno 2009 wonen er echter nog geen 15 duizend inwoners omdat al zoveel kinderen daar het ouderlijk huis hebben verlaten. 10 Anno 2009 maakt 9,5% van de 65- t/m 74-jarigen en 36,1% van de 75-plussers gebruik van een of meer WMOvoorzieningen; aanname is dat deze percentages gelijk blijven voor de toekomstige ouderen.

15


25

24,4

24,0

23,7

Ontwikkeling aantal 65-plussers, 2009-2025

Duizenden

Duizenden

Ontwikkeling aantal 20-minners, 2009-2025

22,5

20

25

15

10

10

5

5

0

0

2014

0 t/m 9 jaar

2019

19,3

20

15

2009

22,1 16,8 14,1

2025

2009

10 t/m 19 jaar

2014

65 t/m 74 jaar

2019

2025

75+

In de prognoses van het CBS en het PBL is ook aandacht besteed aan de ontwikkeling van de omvang van de drie verschillende herkomstgroepen: 

het aantal Leidenaren met Nederlandse wortels (autochtonen) daalt van 85,0 duizend in 2009 tot 82,9 duizend in 2025



het aantal Leidenaren van niet-westerse herkomst stijgt licht van 17,3 duizend naar 18,0 duizend



het aantal Leidenaren van westerse (allochtone) herkomst stijgt van 14,5 naar 16,8 duizend.

Ontwikkeling Leidse bevolking naar herkomst, 2009 - 2025 85,0 82,9

autochtoon 17,3 18,0

niet-westers allochtoon

2009

14,5 16,8

westers allochtoon 0

10

2025 20

30

40

50

60

70

80 Duizenden

Invloed economische recessie op bevolkingsomvang De economische recessie kan op verschillende manieren een rol spelen bij de bevolkingsontwikkeling op de korte termijn. Een paar mogelijke gevolgen: 

Het aantal geboorten kan op korte termijn achterblijven bij de prognoses doordat mensen de vervulling van hun kinderwens tijdelijk uitstellen tot betere tijden. Dat kan op de korte termijn leiden tot minder inwoners dan voorspeld.



Ook is het mogelijk dat de recessie ervoor zorgt dat studerende kinderen tijdelijk op latere leeftijd het ouderlijk huis verlaten. Dit zou op de korte termijn leiden tot meer inwoners dan voorspeld in wijken met opgroeiende kinderen. Daar staat tegenover dat relatief minder studenten van buiten Leiden in Leiden zouden kunnen komen wonen.

16


in een studentenstad als Leiden speelt verder mee dat wellicht meer mensen een of meer kamers in hun woning gaan verhuren aan studenten. Ook dat zou op de korte termijn leiden tot meer inwoners dan voorspeld.



tenslotte zal de recessie ook invloed hebben op immigratie en emigratie. Of dat per saldo voor de korte termijn leidt tot minder of meer mensen is niet te voorspellen.

De economische recessie zal geen invloed hebben op de toename van het aantal ouderen: de 50- en 60-plussers van vandaag worden de 60- en 70-plussers van de komende jaren.

17


18


2.2 Ruimtelijke ontwikkelingen en trends 2.2.1 Randstad 2040 Het kabinet wil dat de Randstad zich ontwikkelt tot een topregio in Europa. Een impuls van de Randstad is volgens het Rijk nodig in verband met de achteruitgang van leefbaarheid, klimaatverandering, bereikbaarheidsproblemen, een aanhoudend grote ruimtevraag en druk op onze de concurrentiepositie. Het kabinet heeft haar toekomstbeelden over de ontwikkeling van de Randstad vastgelegd in de Structuurvisie Randstad 2040. In de structuurvisie is opgenomen dat er 500.000 woningen moeten bijkomen in de Randstad, waarvan 200.000 in de grote steden, hoofdzakelijk als hoogbouw. Om het Groene Hart als groen middengebied van de Randstad te behouden, wil het Rijk dat provincies en gemeenten aan de randen van steden grote stadsparken aanleggen. Om de bereikbaarheid te verbeteren wordt ingezet op een betere aansluiting op het internationale spoorwegnet, en moeten meer treinen tussen steden gaan rijden. 2.2.2 Regionale Structuurvisie Holland Rijnland  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.6 De gemeenten van Holland Rijnland hebben de structuurvisie voor de Randstad doorvertaald naar een concept Regionale Structuurvisie. Daarin zijn de ambities en keuzes van Holland Rijnland vastgelegd. Uitgangspunten hierbij zijn een evenwichtige ontwikkeling van wonen, recreatie en infrastructuur en intensief, meervoudig en duurzaam ruimtegebruik. Holland Rijnland kiest ervoor om de Bollenstreek en het Veenweide- en Plassengebied open te houden en nieuwe bebouwing zoveel mogelijk te concentreren in de bestaande aaneengesloten stedelijke agglomeratie. Daarnaast wil de regio de centrumfunctie van Leiden verder versterken met een betere bereikbaarheid. Om aan de vraag naar woonruimte te voldoen en om de beroepsbevolking te behouden, willen de gemeenten in Holland Rijnland in de periode 2000 t/m 2019 circa 33.000 nieuwe woningen toevoegen (dus netto, nieuwbouw minus sloop). In §2.2.10 staat vermeld wat dit betekent voor de woningproductie in Leiden. De Regionale Structuurvisie heeft geen formeel juridische status. Het is een document waarin de 12 gemeenten afspraken maken over ruimtelijk en functioneel gebruik van de ruimte in het gebied van Holland Rijnland en zich door zelfbinding verplichten deze na te komen. Doorwerking richting burgers en ondernemers moet plaatsvinden via de gemeentelijke bestemmingsplannen. 2.2.3 Oude Rijnzone Waar de Regionale Structuurvisie van Holland Rijnland vooral gaat over het gebied ten westen en noorden van Leiden, zijn er ook ontwikkelingen buiten Leiden ten oosten van de stad. De Oude Rijnzone is het gebied langs de rivier de Oude Rijn, grofweg tussen Leiden en Bodegraven. De gemeenten Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Rijnwoude, Alphen aan den Rijn, Bodegraven, de Provincie Zuid-Holland en het Hoogheemraadschap van Rijnland werken samen om de ontwikkeling van de Oude Rijnzone in tal van opzichten te stimuleren. Hierbij zijn ook verschillende organisaties van bewoners en gebruikers betrokken. De betrokken partijen spannen zich gezamenlijk in om te komen tot herstructurering en integrale ontwikkeling van de Oude Rijnzone, gericht op een verbetering van de kwaliteit. Deze regionale samenwerking maakt het mogelijk te werken aan maatregelen die voorheen niet haalbaar leken.

19


Voor Leiden is in de Oude Rijnzone vooral de ontwikkeling van bedrijventerrein Groenendijk in de gemeente Rijnwoude van belang. Groenendijk (net ten oosten van Heineken bij Zoeterwoude) is mede bedoeld voor de opvang van het tekort aan bedrijventerreinen in de Leidse regio. Groenendijk kan ruimte bieden aan bedrijven die meer ruimte nodig hebben dan op de Leidse bedrijventerreinen beschikbaar is, en die willen verhuizen. De ontwikkeling van Groenendijk kan bijdragen aan doorstroom en verschuivingen binnen de Leidse bedrijventerreinen, aan realisatie van het ambitieuze woningbouwprogramma voor Leiden en aan behoud van werkgelegenheid en het voorzieningenniveau. Aandachtspunt: samenwerking met buurgemeenten gericht op bedrijventerrein Groenendijk 2.2.4 Structuurvisie Leiden  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.6 en §5.1.13 Leiden stelt naar verwachting in de loop van 2009 ook een structuurvisie vast voor het eigen grondgebied. Deze bevat verschillende scenario’s voor de ontwikkeling van de stad tot 2020 met een doorkijk naar 2030. De scenario’s zijn uitwerkingen van de ontwikkelingsvisie ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’. In de Structuurvisie kan de samenhang tussen het beleid voor wonen, werken, milieu, groen en water, verkeer en vervoer en voorzieningen inzichtelijk worden gemaakt. De Structuurvisie is daarmee richtinggevend voor ruimtelijke ontwikkelingen en het toekennen van bestemmingen. Daarmee stelt de structuurvisie kaders voor vast te stellen bestemmingsplannen. Die bestemmingsplannen zijn juridisch bindend. Leiden heeft de ambitie zich te ontwikkelen tot een sterke(re) kennisstad op het kruispunt van duinen, plassen en polders. Om dat te kunnen doen zijn de volgende punten van belang: 

de historische binnenstad beter op de kaart zetten (zie ook §5.1.11);



het Bio Science Park verder ontwikkelen;



de bereikbaarheid verbeteren;



het groen en het water in en rondom de stad versterken en met elkaar verbinden;



veranderingen van Stationsgebied, Transvaal en de Vondellaan en op De Waard benutten voor versterking van de kennisstad;



projecten voor de verbetering van woningen en de leefomgeving in Zuid-West, de Kooi, de Mors en Slaaghwijk voortzetten of starten.

De structuurvisie beschrijft op welke wijze bovenstaande aandachtspunten kunnen worden uitgewerkt. Aandachtspunt: Structuurvisie van Leiden 2.2.5 Programma Bereikbaarheid  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.4 Verbetering van de bereikbaarheid is een kernelement van de ontwikkelingsvisie ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’. De kadernota Bereikbaarheid geeft een samenhangende visie op de bereikbaarheid van Leiden voor de komende tien jaar voor auto’s, fietsers, voetgangers en openbaar vervoer.

20


De gemeenteraad heeft eind 2008 ingestemd met een uitgebreid pakket van maatregelen om de bereikbaarheid te verbeteren (RV 08.0120). In de komende jaren wordt zeer fors geïnvesteerd in de bereikbaarheid van Leiden. De maatregelen zijn gericht op de verkeerscirculatie, de bereikbaarheid van de binnenstad, van het Bio Science Park en vanuit de regio, de verkeersveiligheid en de leefbaarheid. De gemeente krijgt hierbij financieel steun van de provincie. Samen investeren de beide partijen een kwart miljard euro. Aandachtspunt: Eerder genomen raadsbesluiten over bereikbaarheid De investeringen passen binnen de ambitie van de Kadernota om een samenhangende visie te geven op de toekomstige bereikbaarheid van Leiden. De nota is een aanvulling op het Gemeentelijk Verkeers- en Vervoersplan, “Leiden, stad in beweging”, uit 2005. Dit plan behoeft een aanvulling omdat recent de raad heeft besloten over de tracés van de RijnGouwelijn en Ringweg Oost. Deze besluiten hebben hun weerslag op de bereikbaarheidsvisie. Verder is het parkeerbeleid in de nota nader uitgewerkt. Veel bewoners en organisaties klagen al langere tijd over parkeeroverlast in hun woonwijk. Voor die problemen worden parkeerregulerende oplossingen voorgesteld. Met vaststelling van de Kadernota Bereikbaarheid zijn de kaders geschetst voor verkeers- en parkeerbeleid. Deze onderwerpen zullen terugkomen en verder uitgewerkt worden in onder andere de projecten RijnGouwelijn, Ringweg Oost, het verkeerscirculatieplan, onderzoek naar (on)mogelijkheden van bussen uit de Breestraat, parkeerprojecten, enz. Deze onderzoeken zullen in 2009 starten of weer verder gaan. Belangrijke onderwerpen in de Kadernota zijn een ringstructuur, waarvan de Rijnlandroute en de Ringweg Oost belangrijke onderdelen zijn, verbeterde parkeergelegenheid in en om de stad, een visie op het openbaar vervoer en een netwerk van fietsroutes. Al de maatregelen die in de Kadernota Bereikbaarheid worden voorgesteld, dragen niet alleen bij aan een betere verkeersdoorstroming, maar ook aan de verhoging van verkeersveiligheid en van de kwaliteit van de leefomgeving. Aandachtspunt: Ringstructuur, parkeren, openbaar vervoer, fietsroutes De in de Kadernota geformuleerde doelstelling van Leiden is om doorgaand verkeer door het historische centrum te beperken. Dat betekent zo veel mogelijk vermindering van het aantal doorgaande autobewegingen. Uitgangspunt is dat de binnenstad voor bevoorrading en bestemmingsverkeer (bewoners en bezoekers) goed bereikbaar moet blijven. Om deze doelstelling te bereiken zijn aan de rand van de binnenstad (onder- of bovengrondse) parkeergarages nodig en dienen de routes door het centrum onaantrekkelijk voor doorgaand autoverkeer te worden. Ook de Singels horen in principe bij de binnenstad. Om doorgaand verkeer door de binnenstad terug te dringen heeft Leiden een ringweg nodig, niet al te ver van het centrum. Indien de ring te ver naar buiten wordt gesitueerd verliest ze haar functie om de binnenstad te ontlasten. In de kadernota wordt voorgesteld deze zogenoemde binnenring te laten lopen via de Willem de Zwijgerlaan, Ringweg Oost, Churchilllaan, Dr. Lelylaan, Plesmanlaan, Schipholweg. Omdat de capaciteit van de binnenring beperkt is, zal het nodig zijn om de binnenring aan te vullen met een tweede ring. Deze zogenoemde buitenring verwerkt het verkeer aan de randen van de stad en ontlast daardoor de stadswijken rondom het centrum. In de kadernota wordt

21


voorgesteld deze buitenring te laten lopen via de Plesmanlaan, Schipholweg, Willem de Zwijgerlaan, N445, N446, A4, Rijnlandroute, A44. De Kadernota doet ook uitspraken over Openbaar Vervoer op hogere schaalniveaus. Zo wordt voor de treinverbinding met Utrecht voor de korte termijn minimaal uitgegaan van handhaving van de huidige frequenties. Voor de langere termijn is de ambitie een verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening, bijvoorbeeld in de vorm van een intercityverbinding Leiden-Utrecht (uitbreiding van de huidige spitsvoorziening in de daluren). 2.2.6 Ringweg Oost Ringweg Oost is één van de projecten die bijdraagt aan een betere bereikbaarheid. Een goede ringstructuur verbetert niet alleen de bereikbaarheid van Leiden, maar ook die van Leiderdorp. Daarom werken Leiden en Leiderdorp samen in het project Ringweg Oost. Aan de oostkant van Leiden ontbreekt een schakel in het hoofdwegennet. Om van zuid naar noord te komen, maken automobilisten veel gebruik van centrumstraten als de Hooigracht en de Zijlsingel, of zij kiezen voor een route door Leiderdorp. De hoge verkeersdruk op deze routes zorgt vrijwel dagelijks voor files en doet afbreuk aan het woon- en leefklimaat. De gemeenten Leiden en Leiderdorp hebben onderzoek gedaan naar de mogelijke tracés van een Ringweg Oost. In december 2008 hebben beide gemeenteraden een besluit genomen over het voorkeurstracé. Beide gemeenteraden hebben gekozen voor Variant Zijldijk (met tunnel onder De Zijl). Omdat de financiering van Ringweg Oost op dit moment nog niet volledig is geregeld, is voor de gemeenteraad van Leiden de variant Sumatrastraat /Zijldijk nog niet afgevallen. Deze variant kent geen tunnel onder de Zijl, maar maakt gebruik van de Sumatrabrug en de Spanjaardsbrug, met eenrichtingsverkeer op (delen van) de Sumatrastraat, de Lage Rijndijk en de Zijldijk. De gemeenteraad van Leiderdorp heeft uitgesproken deze variant als eindoplossing onaanvaardbaar te vinden.

22


De gemeenteraden van Leiden en Leiderdorp hebben voor de vervolgfase een aantal aandachtspunten benoemd. Dit betreft verkeersveiligheid (met name voor fietsers die de ringweg moeten oversteken), de inpassing en afscherming van de weg in verband met visuele hinder, geluidhinder en behoud van groen. Ook de effecten op het gebied van luchtkwaliteit en geluidhinder zijn aandachtspunt, niet alleen in de eindsituatie (2020), maar ook direct na realisatie van de weg. Ook moet rekening worden gehouden met de effecten voor de scheepvaart. Aandachtspunt: Ringweg-Oost 2.2.7 Rijnlandroute De aanleg van de Rijnlandroute is voor de bereikbaarheid van Leiden van groot belang. De bereikbaarheid van de stad en van andere gemeenten in de regio per auto staat al jaren onder druk. De besluitvorming over de Rijnlandroute volgt de systematiek van het Meerjarenprogramma Infrastructuur Ruimte en Transport (MIRT). Deze bestaat grofweg bestaat uit drie fasen: verkenning (aantonen nut- en noodzaak), planstudie (uitwerken varianten) en uitvoering. Bij uitbreiding van infrastructuur geldt dat tijdens de planstudie een zogenoemde Milieu Effect Rapportage (MER) opgesteld moet worden. Het project bevindt zich op dit moment in deze fase. Drie alternatieven van de Rijnlandroute zullen er in het kader van de MER worden uitgewerkt. Dit zijn: 

Het voorkeurstracé (ook wel bekend als het N11-West tracé), incl. verdiepte en/of ondergrondse ligging;



Het nulplus tracé (een sterke upgrading van de bestaande N206/Churchilllaan door Leiden);



Het spoortracé (een geboorde tunnel onder het spoor Alphen – Leiden).

23


Voor Leiden is het vooral van belang of er vanaf de Rijnlandroute afslagen richting de stad komen om de verkeersdruk in woonwijken te verminderen. De MER-procedure zal het gehele jaar 2009 in beslag nemen. In mei 2009 hebben Provinciale Staten de richtlijnen voor de project-MER vastgesteld. Naast de MER-procedure vindt er in 2009 een integrale verkenning plaats naar het geheel aan projecten in de regio Holland Rijnland (Rijnlandroute, RijnGouwelijn, Valkenburg, Greenport Duin- en Bollenstreek, Leiden BioScience en het Hoofdwegennet), conform het verzoek van de Tweede Kamer tijdens het Nota Overleg MIRT op 17 december 2007. In het kader van deze verkenning is ook de zogenoemde ‘buitenom-variant’ (vanaf de A44 onderlangs het plangebied Valkenburg) onderwerp van

24


studie, zoals blijkt uit het antwoord van minister Eurlings (V&W) op vragen van Kamerleden Aptroot en Neppérus 11 Het kabinet neemt naar verwachting in oktober 2009 een besluit over de hoogte van de rijksbijdrage aan de Rijnlandroute. Aandachtspunt: Rijnlandroute 2.2.8 Parkeren  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.2.11 (Kernwinkelgebied en “bronpunten”) en Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.11 Voor de bereikbaarheid van Leiden vormt het gebrek aan voldoende parkeervoorzieningen een knelpunt. Zo is er in Leiden een tekort aan goed bereikbare, goed gelegen parkeerplaatsen voor bezoekers van het centrum. Bij bezoekers van het centrum heeft de stad een slecht parkeerimago. Er is een tekort aan ruimte voor parkeerplaatsen voor werknemers en bezoekers van voorzieningen. Ook is er sprake van een hoge parkeerdruk in woonwijken en gebrek aan parkeerplaatsen voor bewoners. De Kadernota Bereikbaarheid bevat een aantal oplossingsrichtingen voor de parkeerproblematiek. Zo komt er een parkeergarage bij de Morspoort en het P&R-terrein bij de Haagweg blijft tot 2022 gehandhaafd, inclusief natransport met shuttlebusjes. Daarnaast worden openbare parkeerplaatsen gecreëerd door afspraken over medegebruik van particuliere garages en terreinen. In eerste instantie wordt aan de volgende voorzieningen gedacht: de universiteitsgarage aan de Maliebaan en de in aanbouw zijnde garages van de ROC Lammenschans en Achmea Dullaertlaan. Bij het project Kooiplein wordt een openbare parkeergarage gebouwd. Duidelijk is geworden dat kostbare, gebouwde parkeervoorzieningen, zonder parkeerrestricties in de omgeving (de schil rondom het centrum), voor gemeente noch voor marktpartijen rendabel te realiseren zijn. Zonder parkeerrestricties, zullen de nieuwe voorzieningen voor de gemeente niet kostenneutraal kunnen geschieden. In Transvaal wordt daarom betaald parkeren ingevoerd na oplevering van de Morspoortgarage. In een groot aantal andere woonwijken zal parkeeroverlast worden ingedamd door (een experiment met) een blauwe zone. Verder wordt onderzocht in hoeverre de voordelen van de Stichting Stadsparkeerplan Leiden voor de stad behouden en vergroot kunnen worden. Aandachtspunt: Kosten van parkeervoorzieningen in relatie tot parkeerregulering 2.2.9 RijnGouwelijn (RGL) De gemeenteraad van Leiden heeft op 16 december 2008 de Tweede Bestuursovereenkomst RijnGouwelijn-Oost (BO II) tussen de Provincie Zuid-Holland en de gemeente Leiden vastgesteld. Deze BO II betreft het trajectdeel RGL op het grondgebied van de gemeente Leiden. In deze privaatrechtelijke overeenkomst is de definitieve keuze voor een tracé via de Hooigracht – Langegracht vastgelegd. Daarnaast is hiermee het ruimtelijk en financieel kader voor de RijnGouwelijn geregeld. Verder betreft het afspraken met betrekking tot de risicoverdeling, verantwoordelijkheden en wederzijdse verplichtingen. Hiernaast regelt deze overeenkomst bijdragen van de provincie ZuidHolland aan de Ontsluiting BioSciencePark (€10 miljoen) en de Ringweg-Oost (€27,5 miljoen). In de BO II zijn verder clausules opgenomen over sancties in geval van het niet nakomen van de

11

zie: http://www.verkeerenwaterstaat.nl/Images/20093097_tcm195-244182.pdf

25


afgesproken termijnen voor het opleveren van de gemeentelijke producten (bestemmingsplan, 1e fase Ringweg-Oost, etc.). Momenteel is de Leidse organisatie ingericht om tot de eerder genoemde producten te komen. Daarnaast werkt de gemeente Leiden actief mee aan het definitief ontwerp, aangezien 75 % van de fysieke projectenportefeuille op de een of andere manier samenhangt met de RijnGouwelijn. Naar verwachting wordt het definitief definitieve ontwerp eind 2009 binnen de vastgestelde ruimtelijke en financiële kaders afgerond. Vanaf medio 2010 staat de oplevering van de bestemmingsplannen gepland en worden eventuele aanvullende uitvoering- en beheerovereenkomsten voorgelegd aan het college en gemeenteraad. Uitgangspunt voor het ontwerp van de RijnGouwelijn is altijd de bestaande situatie, ofwel vastgesteld beleid, geweest. Er is bijvoorbeeld met betrekking tot het buslijnennetwerk rekening gehouden met eventuele lijnvoering via de Hooigracht, maar uitgangspunt is dat het merendeel van de lijnvoering via de Breestraat blijft plaats vinden. Dit houdt in dat eventuele meerkosten veroorzaakt door een eventuele wijziging in het kader van Programma Binnenstad toegerekend dienen te worden aan dit programma. Dit zelfde geldt voor scopewijzigingen veroorzaakt door nieuwe projecten of nieuw beleid op de rest van het tracé. Aandachtspunt: RijnGouwelijn 2.2.10 Woningbouwproductie In regio Holland Rijnland is de woningmarkt gespannen. Stagnatie in de doorstroming in de sociale sector en de, tot vrij recent, steeds verder stijgende koopprijzen zijn hier het gevolg van. Uit een analyse van de woningmarkt van Holland Rijnland (bron: Regionale Structuurvisie) blijkt dat het bouwtempo in de afgelopen jaren is achtergebleven bij het afgesproken woningbouwprogramma. Dat leidde tot een verhoging van de druk op de woningmarkt. Het prijsverschil tussen huur en koop is toegenomen. Hierdoor komen jonge gezinnen en starters in de knel of trekken weg uit de regio. De 12 gemeenten in Holland Rijnland hebben afgesproken in de periode 2000-2019 netto 33.000 woningen te realiseren. Het Leidse aandeel over die periode komt uit op een opgave van 5.777 woningen netto, waarvan minimaal 20% sociale woningbouw. In de periode 2000-2009 heeft Leiden netto ruim 1500 woningen gerealiseerd. Om aan de regionale doelstellingen te kunnen voldoen, zal Leiden dus nog ongeveer 4200 woningen netto moeten realiseren in de periode 2010-2019 (ruim tweeënhalf keer zo veel als in het afgelopen decennium). Dit komt overeen met een toename van het aantal woningen in Leiden met ongeveer 8%. Aandachtspunt: woningbouwambities Aangezien er ook een sloopopgave ligt, betekent het dat om netto 4200 woningen te realiseren, er bruto meer nieuwbouw gerealiseerd moet worden. Volgens de prognose bedraagt de sloopopgave ca. 280 over periode 2010-2019, maar deze kan hoger uitvallen). De nieuwbouwopgave bedraagt volgens de prognose ca. 3740 woningen + 2000 studenteneenheden over periode 2010-2019. Het vergt een

26


flinke inspanning van diverse partijen om de afgesproken woningbouwaantallen te realiseren. Hier dient de nodige aandacht én draagvlak voor te zijn. Er zijn nog maar weinig woningbouwlocaties in de stad waar in de komende tien jaar grote aantallen nieuwbouwwoningen opgeleverd worden. Nieuw Leyden (nog ca. 250), Groenoordhallen (500), Kooiplein (600) en Lammenschans (2000 studenteneenheden) zijn de belangrijkste. Voor het overige gaat het om een groot aantal zogenoemde snipperlocaties in de stad. Doordat er geen uitleggebieden zijn en er gebouwd wordt in het stedelijk gebied, vraagt dit de komende jaren om een aanzienlijke herstructureringsopgave, met name in de verouderde woonwijken Leiden Noord en Zuidwest. De kwaliteit van de bestaande voorraad is tot nu toe onderbelicht. Corporaties hebben recent het voornemen uitgesproken (concept-prestatieafspraken) om in de periode 2009-2015 circa 2.000 woningen te renoveren. Dit is een flinke slag. Over de particuliere huurvoorraad is (helaas) weinig bekend qua precieze samenstelling, het functioneren van deze markt, de mutatiegraad, de bouwtechnische kwaliteit en de toekomstverwachtingen. In de Leidse Woonvisie is opgenomen dat hiernaar onderzoek zal plaatsvinden. Dit heeft tot nu toe niet plaatsgevonden. Op verschillende plekken in Leiden is door de jaren heen hoogbouw verschenen, en gezien de druk op de ruimte mag aangenomen worden dat dit de komende jaren vaker voor zal komen. Nieuwe initiatieven voor hoogbouw leiden vaak tot discussie. Hoogbouw biedt immers kansen maar ook bedreigingen. Hoogbouw kan een belangrijk middel zijn om de identiteit van een stad te versterken, om letterlijk vorm te geven aan stedelijkheid. Hoogbouw is een verhaal van ‘zien’ (uitzicht) en ‘gezien worden’ (het silhouet van de stad). Maar hoogbouw kan ook letterlijk en figuurlijk zijn schaduw op de stad werpen, het uitzicht belemmeren of de horizon vervuilen. Om die discussie in goede banen te leiden is de Hoogbouwvisie opgesteld. De Hoogbouwvisie geeft in globale zin antwoord op de vraag waar hoogbouw gewenst is en tot welke hoogte gebouwd kan worden. De Hoogbouwvisie concludeert dat hoogbouw wenselijk is in de omgeving van de stations en bij de haltes van RijnGouwelijn die het dichtst bij de afslagen van de snelwegen liggen. Hoogtes van rond de 70 meter (accenten) zijn hier mogelijk. Omdat de A4 grenst aan het Groene Hart, wordt daar afgezien van hoogbouw. Aandachtspunt: hoogbouw in relatie tot woningbouwambities Leiden bouwt minder sociale nieuwbouwwoningen dan de omliggende regiogemeenten (20% versus 30% van de nieuwbouw), omdat het aandeel sociale woningen in de bestaande woningvoorraad van Leiden groter is dan bij de buren. De middeldure en dure huur- en koopwoningen zijn ondervertegenwoordigd in Leiden. In de Woonvisie 2005-2015 van de gemeente Leiden is afgesproken meer woningen te bouwen die betaalbaar zijn voor jonge gezinnen. Voor midden en hogere inkomens ligt het accent vooral op realisatie van kwalitatief hoogwaardige woningen in het centrumstedelijk woonmilieu. Dit woonmilieu kenmerkt zich door een menging van winkels, uitgaansleven, cultuur, kantoren en wonen. Veel hoogbouw, rond 70 woningen per hectare, dicht bij openbaar vervoer. Aandachtspunt: regionale afspraken productie sociale huurwoningen Ook heeft de Woonvisie als doel levensloopbestendige woningen te realiseren in alle prijsklassen. Op het gebied van Duurzaam Bouwen geldt voor nieuwbouwprojecten het zogenoemde Dubo-pluspakket,

27


conform de regionale afspraken. Dat betekent dat de meerkosten van de gemeentelijke eisen ten aanzien van duurzaam bouwen gemiddeld niet méér mogen bedragen dan € 5.000 per woning. Energie (klimaatbeleid) vormt een belangrijk onderdeel van het Dubo-pluspakket. Aandachtspunt: meerkosten duurzaam bouwen In 2006 heeft het Woononderzoek plaatsgevonden. Hieruit werd geconcludeerd dat de uitgangspunten van de Leidse Woonvisie 2005-2015 konden worden gehandhaafd. Begin 2010 worden de resultaten van het onderzoek Woon 2009 verwacht. Afhankelijk van deze resultaten wordt bekeken of de Leidse Woonvisie dient te worden geëvalueerd. Studentenhuisvesting  Zie ook Hoofdstuk 3 (Karakterisering van Leiden) §3.1.4 In de Randstad is woonruimte schaars. Een goed aanbod van betaalbare studentenhuisvesting kan voor aankomend studenten doorslaggevend zijn in hun keuze van een universiteitsstad. De Universiteit Leiden heeft eerder dit jaar aangegeven binnen korte termijn 10% méér studenten te willen trekken, wat bijdraagt aan de noodzaak om extra studentenhuisvesting te realiseren. Recentelijk hebben partijen in de Leidse ‘Taskforce Studentenhuisvesting’ een tekort aan studentenhuisvesting voor 3472 studenten geconstateerd. Tegelijkertijd is een inventarisatie gemaakt van mogelijke nieuwe locaties voor studentenhuisvesting in de periode 2009-2015. Deze leverde een totaal van 4295 eenheden op voor in totaal 5515 studenten 12. Hierbij is hoogbouw nadrukkelijk ook een mogelijkheid. Gedacht wordt onder meer aan herbestemming van een ROC-locatie bij een knooppunt van openbaar vervoer (station Lammenschans – halte RijnGouwelijn). Binnen de gemeente Leiden zijn partijen hard aan de slag om het tekort te verkleinen met het perspectief dat dit in 2015 volledig ingelopen zal zijn. Aandachtspunt: Behoefte aan studentenhuisvesting Wonen, zorg en welzijn  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.4.4 en Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.9 Ouderen worden steeds meer gestimuleerd om langer zelfstandig te blijven wonen. Dit geldt ook voor andere bijzondere doelgroepen zoals gehandicapten en chronisch zieken. Dit zal dus niet leiden tot de bouw van grote complexen. Wel zullen hogere eisen gesteld worden aan de woningvoorraad en aan de (directe) woonomgeving voor deze groepen. Daarin zullen voldoende faciliteiten voor winkelen, zorg en welzijn aanwezig moeten zijn. Het kernbegrip is hier levensloopgeschiktheid van zowel de woning als de leefomgeving. De zorgen welzijnsvoorzieningen, maar ook essentiële diensten als winkelcentrum en gemakdiensten, moeten zich nabij de woning bevinden. Bij de realisering van dergelijke woonservicezones wordt zoveel mogelijk aangesloten bij bestaande voorzieningen. In de nota Wonen, Zorg en Welzijn is de ambitie opgenomen om in de periode tot 2010 3.500 extra levensloopbestendige woningen te realiseren in Leiden. Deze ambitie is overgenomen in de Leidse Woonvisie en de binnenkort vast te stellen nota Winkelen, Wonen, Zorg en Welzijn. 2.2.11 Bedrijvigheid Bedrijventerreinen De concept Structuurvisie voor Leiden bevat het streven bestaande Leidse bedrijventerreinen te behouden en te versterken. Dit geldt ook voor bedrijventerrein De Waard. Het uitgangspunt hierbij is 12

brief B&W aan de gemeenteraad van Leiden, 6 april 2009, DIV-2009-3861

28


dat de milieucontouren van de bestaande terreinen onaangetast blijven. In een dichtbebouwde stad als Leiden lukt dat alleen met een bewuste strategie. Herstructurering van bedrijventerreinen maakt daar onderdeel van uit. Herstructurering moet erop gericht zijn de kwaliteit van de bestaande terreinen op een hoog niveau te brengen en te houden. Herstructurering van bedrijventerreinen is een zeer kostbare zaak, als dat gepaard gaat met bedrijfsverplaatsingen op verzoek van de gemeente. Mede daarom heeft de Raad met het Strategisch Kader Bedrijventerreinen (RV 07.0163) vastgesteld te kiezen voor een aanpak waarbij de bedrijven zoveel mogelijk op de bestaande locaties gehuisvest blijven en dat, bij onvermijdelijke verhuizing, de herontwikkeling door het bedrijfsleven zelf wordt opgepakt. De gemeente zal de aanpak van de openbare ruimte in voorkomende gevallen voor haar rekening nemen. Aandachtspunt: Strategisch kader bedrijventerreinen. Voor bedrijvigheid die niet in de nabijheid van woningen kan plaatsvinden (‘bedrijven met milieuhindercirkels’), is in de regio weinig grond beschikbaar. Dat beperkt de betrokken bedrijven in hun groeimogelijkheden. In de steden, en zeker ook in Leiden, is er dan ook een beweging van de zwaardere bedrijven van het centrum van de stad naar de randen. Naarmate de stad en de regio zich verdichten, komen de bedrijven met een milieuzonering ook daar in de knel. Oostvlietpolder Leiden en de Leidse regio hebben dringend behoefte aan ruimte voor bedrijven 13. Daarom heeft de gemeente Leiden een herinrichtingsplan gemaakt voor de Oostvlietpolder, die gelegen is tussen de A4 en de Vliet, ten zuiden van Leiden. Deze herinrichting bevat drie hoofdzaken: bedrijvenpark, natuur (graslandgebied voor met name weidevogels) en een volkstuinencomplex. Daarnaast bevat het bestemmingsplan ruimte voor een beperkt aantal woningen. In het bestemmingsplan houdt de gemeente nadrukkelijk rekening met de ecologische en natuurwaarden in deze polder. Zo komt er een 50 meter brede ecologische zonezonde door de polder. Op 19 november 2008 heeft de Raad van State het bestemmingsplan Oostvlietpolder definitief goedgekeurd. De gemeente kan nu dus aan de slag met de verdere uitwerking van het bedrijventerrein. Aandachtspunt: Oostvlietpolder Kernwinkelgebied en bronpunten  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders ) §5.1.11 Met het Programma Binnenstad is een visie op de ontwikkeling van de Leidse binnenstad vastgesteld, die onder meer als doel heeft het kernwinkelgebied goed te laten functioneren. Dit vormt een aantrekkingskracht voor meer bezoekers en levert directe werkgelegenheid op. Daartoe is een aantal ontwikkelingen noodzakelijk. Een concentratie van A1-winkels wordt mogelijk door toevoeging van het Aalmarktproject en door grotere units te creëren op de Haarlemmerstraat en de Breestraat. De “bronpunten” (gebouwde parkeervoorzieningen met een aantrekkelijk programma van winkels, wonen, leisure en werken) liggen aan de randen van het kernwinkelgebied (Morspoort, Garenmarkt, Lammermarkt en Kaasmarkt). 13

Rapport behoefteraming bedrijventerreinen Rijn en Bollenstreek; Ecorys, mei 2007.

29


Het Centraal Station en de halteplaatsen van de RijnGouwelijn vormen de “bronpunten” van het openbaar vervoer. De verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte ondersteunt de aantrekkelijkheid van het kernwinkelgebied en de aangrenzende gebieden met aantrekkelijke “speciaalwinkels”. Het Programma Binnenstad heeft 18 ontwikkellocaties gedefinieerd, bestaande uit 10 gebieds- en projectontwikkelingen en 8 (her)inrichtingen van de openbare ruimte. De financiering van de ontwikkeling van deze 18 locaties zal moeten worden gedragen door marktpartijen en door de gemeente Leiden. Aandachtspunt: financiering van de 18 ontwikkellocaties van het Programma Binnenstad 2.2.12 Omgevingskwaliteit  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.5. De gemeente Leiden wil volgens ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’ een stad zijn met een hoge kwaliteit van leven. Leiden heeft de ambitie om samen met alle gebruikers te zorgen voor een leefomgeving die opgeruimd, natuurlijk, heel en veilig in gebruik is. Groen en water (voor recreatie) horen daarbij. Groen in en om de stad biedt mogelijkheden voor sport, spel, wandelen en fietsen. Groen is daarnaast van positieve invloed op lucht-, bodem- en waterkwaliteit. Stedelijk groen biedt ruimte voor buitenactiviteiten, waar mensen elkaar ontmoeten, waar kinderen samen spelen. Leiden heeft als zeer dichtbevolkte stad relatief weinig groen per inwoner. Het is om die reden niet alleen van belang het bestaande groen in de stad goed te beschermen, maar tevens het beschikbare groen in de ‘Leidse ommelanden’ goed bereikbaar voor de stedelingen te maken. In Leiden wordt ook het water intensief gebruikt voor recreatie. Door diverse verbeteringen in het watersysteem kan de toeristische draagkracht van Leiden verder worden uitgebouwd. In 2008 is het waterplan ‘Leiden leeft met water’ vastgesteld. In dit waterplan staat hoe gemeente en het hoogheemraadschap Rijnland de komende jaren met het stedelijke water omgaan. Uitvoering van het waterplan draagt eraan bij dat water in Leiden veilig is, geen overlast veroorzaakt en schoner wordt. 2.2.13 Klimaatbeleid en luchtkwaliteit  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.5 Vanaf 2008 voert de Milieudienst samen met de gemeenten uit Holland Rijnland en de Rijnstreek het regionale klimaatbeleid uit. De Milieudienst en de gemeenten hebben gezamenlijk het Klimaatprogramma 2008-2012 opgesteld. De Milieudienst voert het Klimaatprogramma uit in samenwerking met de gemeenten. Voor de gemeenten Leiden en Leiderdorp heeft de Milieudienst een luchtkwaliteitplan gemaakt. Het luchtkwaliteitplan geeft een overzicht van de maatregelen die ervoor moeten zorgen dat de gemeente Leiden in 2010 aan de eisen van het Besluit Luchtkwaliteit voldoet. Een groot aantal maatregelen komt voort uit reeds of bijna vastgestelde plannen en beleid van de gemeente Leiden, die al zijn, of nog moeten worden uitgevoerd. Een berekening van het effect dat deze maatregelen in de toekomst op de luchtkwaliteit zullen hebben, toont aan dat de luchtkwaliteit op een aantal (maar niet alle) locaties zodanig zal verbeteren, dat in 2010 waarschijnlijk aan de grenswaarde voor stikstofdioxide wordt voldaan. Belangrijk is hierbij wel dat het reeds of bijna vastgestelde beleid (Programma Bereikbaarheid en Klimaatbeleid) van de gemeente Leiden ook daadwerkelijk uitgevoerd wordt. Om te voldoen aan de jaargemiddelde norm voor stikstofdioxide, zijn strikt genomen alleen op de

30


Plesmanlaan maatregelen noodzakelijk, hoewel op deze locatie naar alle waarschijnlijkheid de overschrijding verdwijnt wanneer er een Rijnlandroute komt (zie §2.2.7).

31


32


2.3 Economische trends en ontwikkelingen 2.3.1 Bedrijvigheid in Leiden De wereldwijde economische recessie zal in de komende jaren ook gevolgen hebben voor de bewoners van Leiden en voor de werkgelegenheid in Leiden. Het Centraal Planbureau verwachtte in februari 2009 dat in Nederland in 2010 675 duizend mensen werkloos zouden zijn. Dat is bijna 9% van de beroepsbevolking, ruim het dubbele van de werkloosheid in 2008. De werkgelegenheid in Leiden is relatief ongevoelig voor de economische recessie. De in april 2009 uitgekomen Atlas voor Gemeenten heeft voor de 50 grootste gemeenten van Nederland een conjunctuurgevoeligheidsindex berekend. Leiden scoort hier zeer sterk: op Groningen en Emmen na is Leiden het minst gevoelig voor deze recessie. Dat komt doordat Leiden relatief veel werkgelegenheid heeft in zorg en onderwijs, het gevolg van de aanwezigheid van de Leidse Universiteit en Hogeschool en het LUMC. De sector Gezondheidszorg en Welzijnszorg is verreweg de grootste in Leiden en groeit al jaren. Werkgelegenheid in midden- en kleinbedrijf (MKB), grootwinkelbedrijven en horeca zal meer onder druk komen te staan, waardoor de werkloosheid in de komende twee jaar naar verwachting wel zal oplopen. Deze relatieve ongevoeligheid voor de economische conjunctuur geldt niet automatisch ook voor de inwoners van Leiden. Veel Leidenaren werken namelijk buiten de stad in sectoren die wel direct gevoelig zijn voor de economische recessie. Van de Leidenaren werkt slechts ca. 40% in Leiden en de rest werkt dus buiten de stad. Andersom is het ook zo dat de Leidse werkgelegenheid voor 40% door mensen uit Leiden bezet wordt. Er zijn dus veel forensen tussen Leiden, gemeenten in Holland Rijnland, Den Haag.

Ontwikkeling bedrijvigheid in Leiden 2004-2008 per sector, 1 januari Aantallen Werkzame personen Alle sectoren in Leiden Per sector: Gezondheids- en welzijnszorg Onderwijs Zakelijke dienstverlening Handel en reparatie Industrie Openbaar bestuur en overheid Overige diensten Bouwnijverheid Horeca Vervoer/opslag/communicatie Financiële instellingen Nutsbedrijven Landbouw, jacht en bosbouw

Ontwikkeling

2004

2008

2004-2008

54.093

58.883

+8,9%

13.962 8.247 6.810 7.024 4.904 3.682 1.995 2.604 1.874 2.136 615 194 46

17.703 8.624 7.122 6.746 5.547 3.543 2.462 2.176 2.153 1.946 559 253 49

+26,8% +4,6% +4,6% -4,0% +13,1% -3,8% +23,4% -16,4% +14,9% -8,9% -9,1% +30,4% +6,5%

33


2.3.2 Drie bedrijfstakken uitgelicht  Zie ook Hoofdstuk 3 (Karakterisering van Leiden) §3.1.3 en Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.3. Drie belangrijke (hoewel niet de grootste) sectoren in de Leidse economie zijn, mede in het licht van ‘Leiden, stad van Ontdekkingen’, de bezoekerseconomie, de Bio Science en de communicatie- / creatieve sector. Grafiek: Arbeidsplaatsen Bio Science, Bezoekerseconomie en Communicatiesector Aantal arbe ids plaats e n pe r 1 jan. 2008

6000 5500 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0

5810

2368 1801

Bio Science

bezoekerseconomie

communicatiesector

De inzet op o.a. onder andere BioSience en kennisintensieve industrie sluit goed aan op landelijke trends. Het Bio Science Park is gestart in de jaren tachtig en inmiddels zijn er meer dan veertig life sciences en verwante bedrijven gevestigd met samen meer dan 2300 werknemers. Het is een goede omgeving voor een nauwe vruchtbare samenwerking tussen gevestigde en startende bedrijven en kennisinstellingen zoals de Universiteit Leiden, het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), de Instrumentmakersschool, de Hogeschool Leiden en het onderzoeksinstituut voor toegepast wetenschappelijk onderzoek TNO. Bij deze kennisinstellingen werken nog eens 3000 mensen in de life sciences. Leiden, stad van ontdekkingen, met een rijke historische binnenstad, kan nog meer profijt halen door meer bezoekers te trekken, die bezoekers langer te laten blijven en ze meer te laten besteden. In Leiden komen jaarlijkse naar schatting ruim 1 miljoen bezoekers uit Nederland. Ze komen gemiddeld 2,2 keer per jaar. Dit is vergelijkbaar met Haarlem en Delft. In Leiden wordt in verhouding tot de andere steden veruit het vaakst een museum bezocht als hoofdactiviteit van het bezoek (24%). Winkelen daarentegen is juist erg weinig de hoofdreden van bezoek in vergelijking met de andere steden (bron: Continu Vakantie Onderzoek 2008, NBRT-TNS-Nipo). In een ranglijst van de Consumentenbond (2008) eindigde Leiden laag op de maatstaf ‘meest aantrekkelijke Nederlandse winkelstad’. Plaatsen als Leidschendam, Alphen a/d Rijn en Hoofddorp scoorden allemaal hoger. Aandachtspunt: aantrekkelijkheid economische functie van de binnenstad voor bezoeker Een derde ‘gewilde’ bedrijfstak is die van de creatieve industrie. In statistieken van de gemeente Leiden wordt hiervoor een vrij enge definitie gehanteerd (alleen de communicatiesector). Met deze definitie telt de creatieve industrie in de stad circa 1.800 arbeidsplaatsen. Met een iets bredere definitie telt Leiden ongeveer 2.400 arbeidsplaatsen in de creatieve sector.

34


In een vergelijking met de 49 andere grootste steden van Nederland neemt Leiden qua creatieve sector met circa 2% van het aantal banen een middenpositie in, in de buurt van Groningen, Hengelo en Gouda. De ontwikkeling van Nieuwe Energie, met een bedrijfsverzamelgebouw voor bedrijven in de communicatiesector, is hier belangrijk voor geweest. De creatieve sector en haar invloed op de economische ontwikkeling staan de laatste jaren sterk in de belangstelling. Uit onderzoek van STOGO naar de overlevingskansen van creatieve bedrijven in de stad Utrecht in de periode 1997-2007 blijkt dat na één jaar gemiddeld 87% van de nieuwe creatieve bedrijven nog bestaat tegenover 82% van de overige nieuwe bedrijven. Het aantal startende bedrijven in Leiden is gestegen van 518 in 2005 naar 755 in 2008 (bron: Kamer van Koophandel). Het aantal opgeheven bedrijven is gestegen van 412 naar 469. Vergeleken met de 50 grootste gemeenten staat Leiden op de 12e plaats van onderen (starters als % van de beroepsbevolking). Aandachtspunt: gering aantal starters 2.3.3 Werkloosheid in Leiden  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.10 In 2008 kwam door de economische recessie ook in Leiden een einde aan de daling van de werkloosheid. Die periode van daling zette eind 2004 in en duurde tot het einde van het derde kwartaal van 2008. Eind 2008 stonden er bij het UWV 3,5 duizend Leidse niet-werkende werkzoekenden (NWW’ers) ingeschreven. Dat komt overeen met 4,1% van alle 15- tot en met 64jarige Leidenaren 14. Leiden scoort daarmee op de tiende plaats van de G27. Het gemiddelde percentage NWW’ers in de G27 was eind vorig jaar 4,9%. Gekeken naar de uitgaven aan sociale lasten: Leiden kent relatief weinig uitkeringen en een lage werkloosheid. De uitgaven aan minimumbeleid (per inwoner) zijn daarentegen vrij hoog (bron: NICIS). Aandachtspunt: uitgaven aan minimumbeleid

4 ,1 %

eind 2006 eind 2007 eind 2008

3 ,8 %

2%

5 ,6 % 5 ,0 % 4 ,7 % 4 ,1 %

4%

6 ,3 %

eind 2005

6%

6 ,1 % 5 ,0 % 4 ,1 %

eind 2004

4 ,9 %

8%

8 ,2 % 7 ,9 % 6 ,6 % 5 ,4 %

Percentage niet-werkende werkzoekenden in de potentiële beroepsbevolking

0% Leiden

G27

Nederland

Bron: UWV en berekeningen gemeente Leiden 14

Dit percentage is gebaseerd op een andere definitie dan het werkloosheidspercentage van het CBS en het CPB. Het UWV

publiceert maandelijks gegevens over het aantal ingeschreven niet-werkende werkzoekenden in Nederland en per gemeente apart. Gemeenten kunnen onderling worden vergeleken door het percentage NWW’ers in de totale bevolking van 15 t/m 64 jaar (‘potentiële beroepsbevolking’) te berekenen. Zie voor uitleg van de verschillende definities de bijlage bij “Werkloosheid in Holland Rijnland, met cijfers van eind 2000 tot eind 2007” op: www.leidenincijfers.nl/onderzoeksbank

35


36


2.4 Sociaal-culturele trends 2.4.1 Inleiding Leiden heeft gekozen voor het motto Stad van Ontdekkingen. Vrij unaniem heeft de stad gekozen om de sterke kanten te benadrukken en te benutten: Leiden is een kennisstad met een historische kern, met zeer veel onderwijsinstellingen. Op cultureel en historisch gebied is er veel te ontdekken en te doen in Leiden: veel monumenten (118 per km2: nummer 1 in Nederland), veel musea (12), veel evenementen, de oudste schouwburg van Nederland, nieuwe initiatieven zoals in het Scheltemacomplex et cetera. Leiden is ook een zorgzame stad, al sinds lange tijd bijvoorbeeld bekend als stad van vluchtelingen. Ook voor mensen die (nog) niet volledig kunnen participeren in de maatschappij zet Leiden zich in, zowel voor re-integratie naar werk, als voor participatie als vrijwilliger of in de maatschappelijke opvang. 2.4.2 Jeugd en onderwijs  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.7 Leiden is een stad met een zeer groot en breed aanbod aan onderwijsinstellingen; van taalontwikkeling bij kleuters tot en met de Universiteit: het is er allemaal. In Leiden gaan ruim 53.000 leerlingen naar een onderwijsinstelling (bron: CBS). Het gemeentelijk beleid richt zich met name op aspecten, die niet vanzelfsprekend zijn in het reguliere aanbod. Mede als gevolg van de aanwezigheid van HBO- en wetenschappelijke instellingen heeft Leiden een hoog opleidingsniveau. Van de 50 grootste gemeenten heeft Leiden op vier na het laagste aandeel laagopgeleiden (bron: Atlas voor gemeenten 2009). De bevolkingsopbouw is anders dan in Nederland als geheel: Leiden heeft veel jongeren in de leeftijdsgroep 15 tot 30 jaar, evenals een aantal andere studentensteden in Nederland. Opvoedingsondersteuning en jeugd(gezondheids)zorg Elk kind moet zich veilig en gezond kunnen ontwikkelen. Vanuit deze gedachte worden landelijk Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) en de Verwijsindex ingevoerd, en worden gemeenten verantwoordelijk voor het organiseren van coördinatie van zorg. Veel hiervan wordt op regionaal niveau ontwikkeld, en vertaald naar de plaatselijke situatie. Zo zullen er in Leiden eind 2010 4 CJG’s zijn. In mei 2009 is de eerste in de Stevenshof geopend. Daarnaast zal gekeken moeten worden hoe de inzet van Jeugdmaatschappelijk werk bij gebleken succes gecontinueerd kan worden. Voor de aanpak van kindermishandeling is zowel landelijk als regionaal veel aandacht. Peuterspeelzaalwerk en kinderopvang, Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) In 2010 zal harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk in Leiden gestalte dienen te krijgen vanwege verandering in wetgeving. Daarvoor is een beleidskader nodig. De vraag daarbij is hoe de regierol van de gemeente met betrekking tot de commercieel georganiseerde kinderopvang er uit moet zien. De vraag van ouders naar kinderopvang en buitenschoolse opvang is hoog; zeker in een stad als Leiden, waar de jonge, hoogopgeleide bevolking meer behoefte dan gemiddeld aan goede kinderopvang heeft. De gemeente wil de markt waar mogelijk ondersteunen bij wensen over huisvesting en locaties, hoewel kinderopvang sinds een aantal jaren een marktaangelegenheid is. Dit vraagt een genuanceerde benadering van de gemeentelijke rol ten aanzien van vastgoed, onderwijshuisvesting en kinderopvang/ buitenschoolse opvang; goede locaties zijn namelijk schaars.

37


Aandachtspunt: nieuw beleidskader harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzaalwerk Onderwijsbeleid en -huisvesting De gemeentelijke rol op het gebied van onderwijs betreft in ieder geval onderwijshuisvesting, onderwijsachterstanden, leerling-vervoer, leerplicht en bestrijden schoolverzuim. Uiteraard staat het gemeenten vrij om met partners, waaronder de schoolbesturen, ook over andere onderwerpen afspraken te maken. In Leiden is dat ook in ruime mate gebeurd. Belangrijke actuele thema’s zijn: het nieuwe Onderwijsachterstandenplan waaraan nu gewerkt wordt, vergrijzing van het docentencorps, kwaliteitsverbetering, gebrekkige belangstelling voor technische opleidingen en, meer in het algemeen, talentenontwikkeling. Aandachtspunt: talentenontwikkeling Voortijdig schoolverlaten en jeugdwerkloosheid Nog steeds verlaten te veel jongeren het onderwijs zonder startkwalificatie. Daarnaast zijn werkende jongeren tot 27 jaar zonder startkwalificatie relatief kwetsbaar op de huidige arbeidsmarkt. Het tegengaan van schooluitval staat dan ook hoog op de agenda. Adequate voorbereiding op de arbeidsmarkt is van wezenlijk belang voor jongeren; in Leiden is de jeugdwerkloosheid nog altijd relatief laag. Inspanningen voor een sluitende aanpak hebben tot nu toe een positief effect. Verdergaande inzet kan o.a. door het trapsgewijs invoeren (v.a. juli 2009) van de wet ‘investeren in jongeren’. Landelijk zijn of worden daartoe de volgende maatregelen genomen: 

Actieplan Jeugdwerkeloosheid



Wet Investeren in Jongeren



Uitkering aan grotere gemeenten ter voorkoming Vroegtijdig Schoolverlaten (VSV)

Aandachtspunt: jeugdwerkloosheid en startkwalificatie 2.4.3 Cultuur  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.8 Leiden is een levendige stad: 86% van de eigen bevolking vindt dat er genoeg te beleven is. Mensen met een hoge opleiding zijn hier het meest positief over. De helft van de Leidenaren brengt per jaar een bezoek aan een museum. De Leidse musea trokken in 2008 ruim 660.000 bezoekers (een stijging van 7% ten opzichte van 2007) en aan Museum en School deed een record aantal van ruim 21.000 kinderen mee. De meest aantrekkelijke aspecten van de stad door de ogen van de eigen inwoners zijn de historische binnenstad, de musea, de sfeer, de grachten etc. Wat er echter ontbreekt zijn goede voorzieningen voor jongeren. Verder dreigt de sluiting van het LAK-theater, omdat de Universiteit zich wil terugtrekken als financier van dit theater. Aandachtspunt: financiering LAK-theater Leiden zou haar sterke punten meer kunnen uitbuiten zodat nog meer mensen van buiten naar de stad trekken. Het Rembrandtjaar (2006) heeft zeker een positief effect gehad; het was de bedoeling om de Leidse troef Rembrandt blijvend aan de stad te verbinden. Het is de vraag in hoeverre dit is gelukt. 2009 staat in het teken van Japan (om te vieren dat Nederland 400 jaar handelsbetrekkingen onderhoudt met Japan) en the de Pilgrims (dit laatste om te memoreren dat in 1609 een groep

38


protestanten uit Engeland (‘Pilgrims’) naar Leiden vluchtte om te ontkomen aan religieuze vervolging; deze groep stak in 1620 per zeilschip de Atlantische oceaan over op weg naar de ‘Nieuwe Wereld’). 2.4.4 Welzijn en zorg  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.9 Door veranderingen in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de komst van de Wmo (2007) komen welzijn en zorg steeds meer in elkaars verlengde te liggen. Nieuwe wijzigingen in de AWBZ (met name een beperking van de toegang en het versmallen van het pakket waar het gaat om begeleiding) brengen nieuwe vraagstukken voor de gemeente met zich mee. Van mensen met een lichte beperking wordt meer zelfredzaamheid verwacht dan in het verleden. De gemeente is verantwoordelijk voor degenen die onvoldoende zelfredzaam zijn. Aangezien het hier om een bezuiniging van rijkswege en niet om taakoverdracht gaat, worden gemeenten maar zeer beperkt gecompenseerd. Het aantal mensen dat niet zelfredzaam is, groeit in Leiden 15. Werkloosheid, schulden en een verschraling van collectieve voorzieningen zijn risicofactoren. De wijzigingen in de AWBZ leiden tot een grotere druk op mantelzorgers en tot meer vraag naar vrijwilligers in de zorg. Circa 28% van de Leidenaren is actief als vrijwilliger. Dit komt overeen met het landelijke beeld dat circa een kwart aan vrijwilligerswerk doet. Leiden doet veel aan ondersteuning van vrijwilligers(organisaties). De rol van de gemeente in de (preventieve) gezondheidszorg wordt steeds groter en concreter, overigens vaak zonder extra middelen. Dit vraagt ook om samenwerking met zorgverzekeraars, die eveneens een grotere rol krijgen. Aandachtspunt: WMO Maatschappelijke opvang, verslavingszorg en openbare geestelijke gezondheidszorg Maatschappelijke opvang richt zich op mensen met complexe problemen die ernstig risico lopen dakloos te worden of dat al zijn. Het beleid van de gemeente Leiden is vooral gericht op preventie en maatschappelijk herstel: voorkomen dat mensen dakloos en/of verslaafd raken en wanneer zij dat wel zijn ervoor zorgen dat zij zo snel mogelijk weer stappen richting een vorm van maatschappelijk herstel kunnen zetten. De gemeente Leiden is centrumgemeente voor de maatschappelijke opvang, de vrouwenopvang, de verslavingszorg en de openbare geestelijke gezondheidszorg. Dat betekent dat zij voor de hele regio Zuid-Holland-Noord verantwoordelijk is voor opvang en gespecialiseerde zorg van en aan (potentieel) dak- en thuislozen, verslaafden en mensen die met meervoudige en complexe problemen kampen. De economische recessie zal naar verwachting de problemen waar de doelgroep van de maatschappelijke opvang mee kampt doen toenemen. Binnen de verslavingzorg baart het hoge alcoholgebruik onder jongeren 16 zorgen. Van de gemeenten wordt de komende jaren een integrale aanpak gevraagd gericht op het voorkomen en terugdringen van onverantwoord alcohol (en middelen) gebruik door een combinatie van voorlichting, regelgeving en handhaving.

15

‘Iedereen telt’ beleidsvisie verslavingszorg & Maatschappelijke opvang 2006-2009 Zuid-Holland Noord, bijlage 1 de

trendrapportage. 16 Hiernaar is landelijk veel onderzoek gedaan. Uit onderzoek van het Trimbos-instituut blijkt bijvoorbeeld dat in 1992 33% van de 12-jarige meisjes ooit alcohol had gedronken. In 2007 was dit 48%. Bij de jongens gaf in 1992 minder dan 50% aan al eens alcohol te hebben gedronken. In 2007 was dit 63%.

39


Aandachtspunt: maatschappelijke opvang 2.4.5 Sport  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.8 Van de volwassen Leidenaren (18 t/m 75 jaar) sport ruim twee derde (67%) wel eens, bijna een derde (33%) sport nooit. 43% van de mannen en 33% van de vrouwen sport regelmatig tot intensief, d.w.z. 60 maal per jaar of vaker. Jongere volwassenen, mensen met een hoog opleidingsniveau en/of hoog inkomen sporten vaker dan oudere volwassenen, mensen met een laag opleidingsniveau en/of laag inkomen. Van jongeren van 12 tot en met 17 jaar sport ruim driekwart (77%) minimaal eenmaal per week naast de gymles op school. Jongens, 12- t/m 14-jarigen en jongeren van Nederlandse herkomst sporten vaker dan meisjes, 15- t/m 17-jarigen en jongeren van buitenlandse herkomst. In 2007/2008 namen bijna tweeduizend leerlingen deel aan sportkennismakingscursussen. Voor het grootste deel zijn dit Leidse kinderen. Van de 5- t/m 12-jarigen in Leiden deed 19% mee aan een of meer van deze cursussen; dit percentage varieerde van 6% in Leiden Noord tot 25% in Binnenstadzuid en het Roodenburgerdistrict. De Sportnota “Startschot” geeft het belang aan om de maatschappelijke functie van sportverenigingen te vergroten. Hiermee volgt Leiden de landelijke ontwikkeling. De Sportnota berust onder andere op de volgende pijlers: 

Betere benutting van de beschikbare ruimte/voorzieningen.



Bevorderen gezondheid



Agogische aspecten van sportbeoefening

 Rolmodellen uit de (top)sport Een knelpunt voor sportbeoefening is dat Leiden kampt met een tekort aan ruimte om de gewenste faciliteiten te realiseren, zowel voor breedtesport als voor topsport. Vaak wordt het als onwenselijk beschouwd om sportfaciliteiten naar de rand van (of zelfs buiten) de stad te verplaatsen. Een belangrijk uitgangspunt van de gemeenteraad is dat de financiering van investeringen in de sport niet afhankelijk mogen zijn van de opbrengst van de herontwikkeling van sportterreinen. De benodigde investeringen in sportaccommodaties zijn opgenomen in het Meerjaren InvesteringsPlan. Aandachtspunt: financiering sportaccommodaties

40


2.5 Bestuurlijke trends en dienstverlening 2.5.1 Bestuur en samenwerking Bestuurskracht van Leiden De gemeente Leiden heeft in 2002 en in 2005 onderzoek laten doen naar de bestuurskracht. Met de bestuurskrachtmeting van 2002 werd terecht de waarde van samenwerken en van duurzame relaties benadrukt. Het vinden van bondgenoten is een doorslaggevend element in de verdere ontwikkeling van de bestuurskracht, zo stelden de onderzoekers: 

Er diende een weg gevonden te worden om met maatschappelijke en bestuurlijke partners maximaal rendement te halen uit samenwerkingsconstructies ten behoeve van een goede ontwikkeling van Leiden en de regio;



Daarbij was het van belang wederkerigheid in de relatie in te bouwen. Met andere woorden: Leiden moest een bondgenoot worden.

In de Quick scan bestuurskracht 2005 werd geconstateerd dat de gemeente Leiden een duidelijke verbetering had aangebracht in de relatie met de bestuurlijke en maatschappelijke omgeving. Daarnaast werd geconstateerd dat in brede zin de sfeer- en relatieverbetering nog fragiel was. Het vertrouwen in Leiden als duurzame bondgenoot diende nog verder te groeien. Het college van de gemeente Leiden streeft ernaar dat in Holland Rijnland verband tot onderlinge afstemming gekomen wordt inzake bestuurskrachtmetingen, zodat ze onderling vergelijkbaar zijn en ook iets zeggen over de gezamenlijke kracht van de regio. Leiden, stad van ambities, onderzoekscommissie ‘overschrijding grote projecten’ Door de raad van de gemeente Leiden is een onderzoekscommissie ingesteld, die in 2008 de overschrijdingen op de grote projecten heeft onderzocht. Op 26 en 28 mei 2009 is het Rapport “Leiden Stad van Ambities” behandeld in de gemeenteraad. Daarop is besloten (RV 09.0043) de komende jaren een actieprogramma uit te voeren rondom de volgende thema’s met de volgende prioriteiten: 1. Strategie, regie en samenwerking, waarbij het college verzocht is: 

voor 1 juli 2009 de toekomstvisie ‘Leiden, Stad van Ontdekkingen’ te vertalen in een ruimtelijke structuurvisie met een doorkijk van 10 tot 15 jaar, gekoppeld aan een financieel kader met een gelijke tijdshorizon. Dit om kaders te hebben voor integrale afwegingen en besluitvorming en consistentie te krijgen in het beleid;



de huidige kaderstellende documenten en andere relevante beleidsstukken door te lichten op stapeling en realiteit van ambities;



vanaf 28 mei 2009 bij voorstellen voor nieuw of gewijzigd beleid expliciet duidelijk te maken wat het verband is tussen dat beleid en de Toekomstvisie 2030: Leiden Stad van Ontdekkingen;



voor eind 2009 met een voorstel te komen over hoe de bestuurskracht van de gemeente bij samenwerking met externe partners vergroot kan worden. 2. Samenspel raad, college en ambtelijke organisatie, waarbij het college verzocht is: 

in overleg met het presidium voor eind 2009 voorstellen te doen voor de versterking van de positie van de Raad door in een vroegtijdig stadium te komen met meerdere alternatieven en scenario’s ten aanzien van voorstellen inclusief de uitvoeringsconsequenties;



de kwaliteit en de tijdigheid van de voorstellen aan de raad te verbeteren (inclusief de daarbij gepaard gaande informatievoorziening);



voor eind 2009 spelregels te benoemen in de verhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, waaronder ook het gezaghebbend “nee” zeggen;

41


Onder dit thema is het presidium verzocht: 

in het eerste en het derde jaar van de zittingsperiode van de raad een conferentie te organiseren voor de raad over de werkwijze van en de cultuur in de Leidse politiek. 3. Organisatiekracht en prioriteitstelling, waarbij het college verzocht is 

projecten te faseren en aan het eind van elke fase bijsturingsbeslissingen en alternatieven voor te leggen;



leiderschap te versterken door de wijze van leidinggeven bespreekbaar te maken en trainingen te organiseren en de betrokkenheid van medewerkers te stimuleren. 4. Informatievoorziening en planning en control, waarbij het college verzocht is: 

uiterlijk voor 1 maart 2010 inzichtelijk te maken wat de financiële mogelijkheden zijn voor een toekomstig coalitieakkoord zodat de voorstellen uit dit akkoord kunnen worden doorgerekend en worden voorzien van een deugdelijke dekking (geen nieuwe uitgaven zonder dekking);



inzicht te geven in de afwegingen van het college die ten grondslag liggen aan de door hen gemaakte keuzes;



het verbeteren van de planning- en controlcyclus projectmatig op te pakken en hiervoor voor het eind van 2009 een plan van aanpak op te stellen met als doel inhoud (uitvoeringsprestaties en maatschappelijke effecten) en budget systematisch te koppelen en prioriteiten in samenhang te kunnen stellen;



voor 1 juli 2009 een functie beleidscontrol in te voeren om te stimuleren en te bewaken dat hetgeen beleidsmatig wordt afgesproken ook wordt uitgevoerd;



bij budgetoverschrijdingen inzicht te geven in het type en de mate van overschrijdingen.

Daarnaast is de commissie Werk en Financiën verzocht gedurende de periode 2009, 2010 en 2011 de volgende taken op zich te nemen: 

er op letten dat de juiste acties worden ondernomen en uitgevoerd (met aandacht voor de gewenste volgtijdigheid);



er op toezien dat de voorgenomen acties zo concreet mogelijk worden opgepakt;



te bewaken dat acties worden gekoppeld aan benodigde middelen en capaciteit;



monitoring van uitvoering, evaluatie van de resultaten en bijsturing;



de raad twee maal per jaar op de hoogte te houden van dit proces met een afsluitende evaluatie bij de behandeling van de jaarrekening 2010 in juni 2011.

Het college en het presidium is verzocht de plannen met betrekking tot de actiepunten, aan de commissie Werk en Financiën voor te leggen en over deze plannen bij de budgetcyclus producten te rapporteren op een wijze die het voor deze commissie mogelijk maakt haar taken uit te voeren. Aandachtspunt: actieprogramma naar aanleiding van rapport ‘Leiden, stad van ambities’ Regie op maat  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.1 De gemeenteraad heeft op 27 mei 2008 ingestemd met de nota ‘Regie op maat’. Regie op Maat heeft als doelstelling het verhogen van de realisatiekracht van de gemeente door een hogere kwaliteit te bieden tegen lagere kosten. In 2009 wordt prioriteit gegeven aan de volgende Regie op maat projecten: Shared Service Centrum, Beheer Openbare Ruimte, Sportvoorzieningen, Belastingen, Brandweer, Drukkerij en Onderwijs. Voor de projecten Drukkerij en Onderwijs houdt dit in dat de desbetreffende taken uiterlijk per 31 december

42


2009 daadwerkelijk zijn afgestoten of overgedragen. Voor de projecten Shared Service Centrum, Beheer Openbare Ruimte, Sportvoorzieningen, Belastingen en Brandweer betekent dit dat in 2009 een hoofdlijnenbesluit (onomkeerbaar besluit) is genomen. Aandachtspunt: realisatiekracht van de gemeente door regie op maat Strategische allianties De keuze van Leiden om zich te profileren als kennisstad, sluit goed aan bij de beleidsagenda’s van hogere overheden als provincie, rijk en Europese Unie. Zij stellen steeds vaker geld beschikbaar voor projecten die de kenniseconomie versterken, ook (of juist) op plaatsen die al sterk zijn. Dit biedt veel kansen voor Leiden. Door strategisch allianties te sluiten met partners in de regio en met hogere overheden kan de stad deze kansen verzilveren. Om een paar voorbeelden te noemen: 

Investeringsprogramma’s van de rijksoverheid, zoals Randstad Urgent en MIRT, zijn onder meer van belang voor de ontwikkeling van het Leiden Bio Science Park en de realisatie van de Rijnlandroute. De regio Holland Rijnland en de provincie Zuid-Holland zijn in dit traject bondgenoten van Leiden.



In de structuurvisie “Randstad 2040 – naar een duurzame en concurrerende topregio” kiest het kabinet voor ‘sterker maken, wat internationaal sterk is’. Ook hier is een link aanwezig met het Leiden Bio Science Park, de ontwikkeling van de life sciences en de medische sector. Bondgenoten zijn dan te vinden bij rijks- en provinciale overheid, Holland Rijnland, Universiteit Leiden en gemeenten zoals Delft, Rotterdam en Amsterdam.



De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) geeft in haar werkplan 2009 aan, de relatie tussen decentrale overheden en ‘Brussel’ te willen versterken, met name op de uitwerking van de ‘Lissabon-agenda’. Ook hier is kenniseconomie de invalshoek, dus ook dit werkplan is van belang voor de ontwikkeling van Leiden en haar kennisintensieve bedrijvigheid, de Universiteit Leiden en andere onderzoeken onderwijsinstellingen.



Diezelfde aandacht voor de Lissabon-agenda en het versterken van de kenniseconomie is te zien in het werkprogramma van de Regio Randstad in Brussel. De provincie Zuid-Holland stelt haar netwerk in Brussel graag beschikbaar voor lokale overheden voor behartiging van hun belangen.



Bij de verdeling van gelden van het Europees Fonds Regionale Ontwikkeling is het dankzij inspanningen van de provincie gelukt een substantiële Europese subsidie binnen te halen voor het project Bio Partner Accelerator in het Leiden Bio Science Park.

Stedenbanden Leiden heeft, als stad met een van de oudste universiteiten in de wereld, altijd internationale contacten gehad. Hierdoor heeft Leiden veel kennis naar zich toe getrokken. Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft Leiden een aantal levendige stedenbanden opgebouwd, elk met een totaal ander karakter. Stedenbanden kunnen worden onderhouden met verschillende oogmerken: 

stedenbanden in het kader van ontwikkelingssamenwerking



vriendschapsbanden in het kader van Europees burgerschap

 samenwerkingsverbanden op projectmatige basis gericht op Leids belang. VNG international heeft enkele jaren geleden een Quick Scan gedaan naar de Leidse stedenbanden. VNG constateert dat er veel gebeurt, waaronder interessante activiteiten en een brede betrokkenheid. Dit wordt gerealiseerd met relatief weinig middelen van de gemeente Leiden. De VNG doet de aanbeveling aan het gemeentebestuur om de “1 euro-netto-per-inwoner-norm “ te hanteren en

43


aanvullend beleid te formuleren voor internationale contacten, die niet per se hoeven te leiden tot een nieuwe stedenband. Dit door middel van: 

Internationale contacten als kansen benutten voor citymarketing;



Meer kennis in huis halen over de mogelijkheden om gebruik te maken van Europese subsidies voor projecten in de stad;

 Zorgdragen voor goede interne overlegstructuren met andere afdelingen van de organisatie. Op basis van deze Quick Scan is eind 2007 de beleidsnota Internationale Samenwerking ‘Leiden in de wereld’ vastgesteld. Eind 2008 heeft het gemeentebestuur zich aangemeld als Millenniumgemeente (RV 08.0081). Hiermee verklaart Leiden zich in te zullen zetten voor het realiseren van Millennium ontwikkelingsdoelen in 2015. Deze Millenniumdoelen zijn door de Verenigde Naties opgesteld om te bewerkstelligen dat iedereen kan voorzien in zijn of haar basisbehoeften voor een menswaardig bestaan. Leiden is al geruime tijd actief op het terrein van gemeentelijke internationale samenwerking door onder andere de invulling van de stedenbanden met Buffalo City (Zuid-Afrika) en Juigalpa (Nicaragua). De concrete resultaten daarvan dragen bij aan het realiseren van de VN Millenniumdoelen. 2.5.2 Dienstverlening De kwaliteit van de dienstverlening door de overheid staat hoog op de bestuurlijke agenda. Zowel de rijksoverheid als de gemeente Leiden besteedt expliciet aandacht aan verbetering van de dienstverlening aan burgers, bedrijven en instellingen en vermindering van administratieve lasten. Op nationaal niveau is vastgesteld dat burgers, bedrijven en instellingen vanaf 2015 voor alle overheidsdiensten bij de gemeente terecht kunnen. De VNG heeft op 1 december 2008 het Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en E-overheid (NUP) vastgesteld. Met het ondertekenen van deze verklaring committeren gemeenten, provincies, waterschappen en Rijk zich aan het verbeteren van dienstverlening aan klanten en het bereiken van de geplande administratieve lastenverlichting door de inzet van ICT-oplossingen. In deze visie is het gemeentelijke Klanten Contact Centrum (KCC) de herkenbare ingang en daarmee kan de weg naar overheidsdiensten makkelijker gevonden worden. Leiden is met haar programma ‘Goed geregeld, graag gedaan’ hiermee aan de slag gegaan. Het bereiken van een betere dienstverlening is uitgewerkt in vijf programmadoelen, die zijn afgeleid uit Antwoord© en de Burger Service Code. De doelen stellen de wensen en de logica van de klant centraal, namelijk: 

grotere keuzevrijheid contactkanaal; ongeacht de ‘kanaalkeuze’ (internet, telefoon, mail, balie) krijgt men altijd hetzelfde, juiste antwoord;



meer persoonlijke informatieservice;



gemakkelijkere dienstverlening;



transparantere werkwijzen;

 beter vindbare overheidsproducten. De doorontwikkeling van de dienstverlening heeft een grote vlucht gemaakt. Dit heeft geresulteerd in verruimde openingstijden. Maandelijks komen er nieuwe producten bij op het digitale loket. Het programma van eisen voor de aanbesteding van de nieuwe telefooncentrale met Callcenter functionaliteit is gereed. In het kader van Minder en Beter zijn de eerste vergunningen afgeschaft en vervangen door algemene regels. Aan het einde van het jaar 2009 heeft de gemeente Leiden naar verwachting een nieuwe website en een functionerende kennisbank. Naar verwachting heeft de Gemeente Leiden vóór 2015 een volledig operationeel KCC conform het overheidsprogramma Antwoord©. Met één telefoonnummer, één website, één e-mailadres is de gehele overheid te

44


bereiken, 24 uur per dag en 7 dagen per week, waarbij 80% van de vragen aan die overheid door het KCC wordt beantwoord. De regie op de afhandeling van alle klantvragen ligt bij het KCC; voor de middellange termijn zal deze op 2 locaties worden gehuisvest, maar op de lange termijn wordt dit één locatie. Kortom: één bezoekadres voor de burger: “Het Huis van de stad”. Uit onderzoek naar de kosten van publieksdienstverlening blijkt dat een ‘mandje’ van tien veelgevraagde diensten aan de publieksbalie in Leiden € 111,= kostte. De gemiddelde prijs van dat mandje bij de 10.000+ gemeenten was € 99,75. Het gaat daarbij om een uittreksel uit het GBA, een vermissing van een paspoort, een rijbewijs, een ‘legalisatie handtekening’ en een ‘bewijs van leven’ (bron: Benchmarking publiekszaken, 2008). Aandachtspunt: Kosten van verbetering dienstverlening 2.5.3 Bedrijfsvoering Bezetting Bij de gemeente Leiden werkten eind 2008 1759 mensen, inclusief oproepkrachten etc. De gemiddelde leeftijd is 46 jaar, 47% werkt in deeltijd, 43% is vrouw. ‘Mevrouw Leiden’ werkt gemiddeld 5,6 minder per week dan ‘Meneer Leiden’. In totaal zijn er 34 meer werknemers dan het jaar daarvoor, niet zozeer door uitbreiding, maar omdat er in 2007 weinig vacatures werden vervuld, hetgeen in 2008 weer op gang kwam. Dit ten gevolge van Anders Werken. Anders Werken / Leiden werkt Op 1 januari 2008 startte de gemeente Leiden in een nieuwe organisatiestructuur. Van een dienstenmodel ging Leiden naar een directiemodel. Deze reorganisatie maakte deel uit van het organisatieontwikkelingsproces Anders Werken, een proces met concrete doelstellingen. Met Anders Werken wil Leiden een effectieve verbinding tussen de politiek-bestuurlijke en de ambtelijke realiteit tot stand brengen. En tegelijkertijd het uitvoerend vermogen versterken. De gemeente Leiden bestaat nu uit een concerndirectie, afdelingen en instellingen. De organisatie is horizontaal opgebouwd en kenmerkt zich door projectmatig werken. Vijf organisatieprincipes zijn daarbij leidend: integraliteit, denken vanuit de stad, het realiseren van programmadoelen, effectieve sturing van processen en het vergroten van het uitvoerend vermogen. Natuurlijk kost het tijd en energie om betekenis aan deze principes te geven en ze vervolgens ook waar te maken. Dat geldt ook voor het werken met programma’s. Toch lukte het om in 2008 drie belangrijke programma’s voor te bereiden: het programma Dienstverlening, het programma Bereikbaarheid en het programma Binnenstad. De drie programma’s kenmerken zich door een integrale aanpak (bron: Sociaal Jaarverslag 2008). Inmiddels is de benaming Anders Werken vervangen door Leiden Werkt. Human Resource Management (HRM) In 2008 werd een begin gemaakt met een strategisch HRM-plan (2008- 2012). In het plan, dat nog niet is vastgesteld, staat het personeels- en organisatiebeleid centraal. Goed gemotiveerde en gekwalificeerde medewerkers zijn immers bepalend voor het succes van Anders Werken en Regie op Maat. Met andere woorden: Leiden wil investeren in mensen, beleid en middelen. De gemeente Leiden kent vier kerncompetenties: samenwerken, integriteit, discipline en klantgerichtheid. In combinatie met resultaatgericht werken en een goede aansturing beïnvloeden deze competenties de bedrijfscultuur in positieve zin. En versterken ze het uitvoerend vermogen van de organisatie.

45


Interne en externe factoren, zoals vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt voor specialistische functies, vragen aandacht. Daarom ontwikkelde de gemeente Leiden het 3-sporenbeleid: Sturen & Stimuleren, Aantrekken & Afstoten en Leren en Excelleren. Hierbinnen werden zestien onderwerpen benoemd. Per jaar worden vier of vijf onderwerpen tot speerpunten verkozen. In 2008 waren dat de volgende onderwerpen: 1. Werving en Selectie (invullen van vacatures als gevolg van reorganisatie) 2. Gezondheidsbeleid (terugdringen ziekteverzuim; loopt door in 2009) 3. Introductieprogramma nieuwe medewerkers 4. Visieontwikkeling en communicatie concerndirectie over HRM-uitgangspunten Aandachtspunt: kosten van bedrijfsvoering, aantrekkelijkheid van gemeente als werkgever

46


2.6 Veiligheid en leefbaarheid 2.6.1 Ontwikkeling veiligheid in Nederland Veiligheid heeft veel aspecten: de kernbeleidmethode, die door de VNG is ontwikkeld om de regierol van de gemeente in het Integraal Veiligheidbeleid te ondersteunen, kent een indeling naar vijf ‘veiligheidsvelden’: veilige woon- en leefomgeving, bedrijvigheid en veiligheid, jeugd en veiligheid, fysieke veiligheid en integriteit. Gemiddeld genomen is ‘de veiligheid’ in de steden de afgelopen jaren verbeterd, maar veiligheid blijft om aandacht vragen. In de huidige kabinetsperiode wordt het terugdringen van (jeugd) criminaliteit, recidive (veelplegers), radicalisering, asociaal gedrag en fraudebestrijding geïntensiveerd. Veiligheid en leefbaarheid hangen met elkaar samen. En voor beide is de factor ‘sociale kwaliteit in de wijk’ van groot belang. Dit zegt niets over oorzaak en gevolg, maar wel over samenhang. Een probleem in een aantal grote steden is het verschil in kansen: aan de ene kant geslaagde carrières en veel werkgelegenheid, maar daarnaast concentraties van niet-participerende jeugd in dezelfde steden. Dit is bekend geworden onder de naam kruitvatindicator (langdurige werkloosheid in een kansrijke omgeving die kan leiden tot overlast en onveiligheid). Een andere trend is de (al dan niet fysieke) samenwerking tussen allerlei instanties op het gebied van veiligheid en zorg. Dat kan worden uitgewerkt met de oprichting van een (al dan niet virtueel) veiligheidshuis. Aandachtspunt: Veiligheidshuis 2.6.2 Veiligheid in Leiden  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.2 en Hoofdstuk 6 (De financiën van de gemeente) Op initiatief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en de stichting Atlas voor gemeenten is voor de 27 steden die meedoen aan het Grotestedenbeleid (niet de G4) een onderlinge vergelijking (‘Stadsfoto’) gemaakt om kansen en problemen van deze steden op te sporen. Ook voor Leiden is deze Stadsfoto gemaakt. Leiden scoort in de onderlinge vergelijking minder gunstig dan het gemiddelde van de andere 26 steden op het gebied van leefbaarheid en veiligheid (zoals rommel op straat, fietsendiefstal, dronken mensen op straat); de mogelijkheid wordt opengehouden dat dit samenhangt met het uitgaansleven in Leiden en dus geconcentreerd is in de Binnenstad. In het algemeen hebben bepaalde bevolkingsgroepen (zoals ouderen, gezinnen met kinderen) een gunstige invloed op leefbaarheid en veiligheid. Die zijn in Leiden ondervertegenwoordigd. Het veiligheidsbeleid van Leiden is in 2005 vastgesteld voor de periode t/m 2009. In 2009 wordt gewerkt aan een nieuw Veiligheidsbeleid. Sinds de gemeenten officieel de regie over het veiligheidsbeleid hebben zijn ze ook verplicht eens per vier jaar een veiligheidsplan op te stellen. Leiden had dat echter al eerder. Huidige speerpunten zijn o.a. minder veelplegers, minder overlast van dak- en thuislozen en jongeren, minder criminaliteit tegen bedrijven/ondernemers en minder huiselijk geweld. Aandachtspunt: Veiligheidsbeleid

47


Het Grotestedenbeleid (GSB) lll loopt van 2005 t/m 2009. Dit houdt kort gezegd in dat 27 geselecteerde steden (de G27) en de vier grote steden (de G4) elk een convenant met het Rijk hebben gesloten. In ruil voor geld voert de gemeente extra acties uit om de problematiek in grote steden aan te pakken. Na drie zogenoemde ‘GSB-perioden’ komt dit in 2010 niet in dezelfde omvang en vorm terug. Dit zal consequenties hebben voor het veiligheidsbeleid dat in Leiden voor een groot deel uit GSB-geld wordt gefinancierd. Het gaat om een bedrag van ca. € 900.000 per jaar. Nog onbekend is hoeveel geld er na de huidige ‘GSB-periode’ beschikbaar komt. Aandachtspunt: financiering veiligheidsbeleid Veiligheid wordt gemeten op twee manieren: objectief (bijvoorbeeld het aantal aangiften van fietsdiefstal) en subjectief (onveiligheidsgevoelens). Het beeld van Leiden dat uit dergelijke metingen oprijst, is dat van een grote stad met gemiddelde problematiek, iets negatiever dan gemiddeld vergeleken met andere (middel)grote steden (de G27/G50) wat betreft bijvoorbeeld rommel op straat, overlast van andere mensen, fietsendiefstallen en geweldsincidenten. Positief ten opzichte van het gemiddelde van de G50 scoort Leiden onder andere op leefbaarheid en veiligheidsgevoel. Het percentage mensen dat zich wel eens onveilig voelt is sinds 2002 stabiel rond de 18% (bron: Leefbaarheidsmonitor). Circa 10% voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt. Hiermee scoorde Leiden (2007) zeer goed ten opzichte van de andere GSB-steden.

% inw oners dat zich w el eens onveilig voelt 31% 30% 21% 20%

22% 16%

18%

17% 10%

18% 10%

10%

10% 0% 1997

2000 wel eens onveilig

2002

2004

2007

wel eens onveilig in eigen buurt

Op een gecombineerde index van geweldsmisdrijven en vernielingen scoort Leiden net iets gunstiger dan het gemiddelde van de 50 grootste steden van Nederland. 2.6.3 Leefbaarheid in Leiden Uit de Leidse Leefbaarheidsmonitor blijkt dat de inwoners van de stad zich het meest storen aan parkeerproblemen en vuil. Fietsendiefstal en hondenpoep daarentegen komen weliswaar vaak voor, maar daarvan vindt men niet dat ze met voorrang moeten worden aangepakt. 60% vindt dat de gemeente voldoende aandacht heeft voor de problemen in de buurt, 40% vindt dat er te weinig aandacht is. De indicator ‘verloedering’ (ook berekend uit de Leefbaarheidsmonitor op basis van een aantal stellingen) is al jaren stabiel.

48


indicator verloedering 4,8

4,8 4,0

4,0

3,9

2002

2004

2007

4,0

2,0

0,0 1997

2000

Leiden staat op de 9e plaats van de 50 grootste gemeenten qua woonaantrekkelijkheid (bron: Atlas voor gemeenten 2009). Hoewel de aantrekkelijkheidsindex breder is dan alleen leefbaarheid en veiligheid (het betreft bijvoorbeeld ook beschikbaarheid van banen en aanbod van groen en restaurants), is er wel een sterk verband. Op een groot aantal aspecten scoort Leiden gewoon goed, maar natuurlijk zijn er ook punten waarop verbetering mogelijk is, zoals rommel op straat.

49


Hoofdstuk 3: Karakterisering van Leiden 3.1 Leiden als kennisstad 3.1.1 Kennis, de sleutel tot internationaal opereren Eén van de grootste krachten van de stad Leiden is de dominantie van kennisgerelateerde instellingen en bedrijven en de hoeveelheid inwoners die hieraan gelieerd is. De aanwezigheid van de Universiteit is hierbij een bepalende factor. Maar niet alleen de universiteit, vooral het totale onderwijscluster van middelbare scholen-ROC-HBO-Universiteit vormt in zijn onderlinge samenhang een krachtig geheel. De Instrumentenmakersschool heeft daarin een unieke eigen positie. Inspanningen om Leiden te profileren als kennisstad dienen erop gericht te zijn deze kracht verder te benutten en belemmeringen voor verdere ontwikkelingen uit de weg te ruimen. In de tweede helft van 2009 maakt de gemeente een programma voor Leiden Kennisstad. 3.1.2 Relatie tussen Universiteit en Gemeente Goede samenwerking tussen gemeente en universiteit is een belangrijke voorwaarde om tot een excellente universiteitsstad uit te kunnen groeien. De historische band tussen de universiteit en de stad Leiden is boven iedere twijfel verheven en is dan ook steeds de basis waarop universiteit en gemeente samenwerken. Het onderzoeksrapport “Leiden in de kennissamenleving. Bestuurlijke voorwaarden voor succes” dat in 2003 verscheen, bevat aanbevelingen ter versterking van de onderlinge relatie die nog altijd actueel zijn, zoals gezamenlijk werken aan dezelfde doelen, faciliteren van de ontwikkelingsbehoefte van de universiteit in ruimtelijke zin en gezamenlijk optreden in het acquireren van toonaangevende kennisinstellingen. Vertrek van onderdelen van de universiteit naar Den Haag vanwege het niet kunnen faciliteren van de ontwikkeling van de universiteit kan een directe bedreiging voor de stad vormen. In haar conceptinstellingsplan 2010-2014 benoemt de Universiteit als één van de zes speerpunten: “Het concretiseren van twee vestigingsplaatsen van de Universiteit Leiden; naast Leiden ook Den Haag”. Dit lijkt op het eerste gezicht wellicht een bedreiging voor Leiden. Echter, als Den Haag duidelijker gaat behoren tot het ‘achterland’ van de Universiteit Leiden, biedt dat ook kansen voor versterking van de Universiteit binnen Leiden. Aandachtspunt: Samenwerking met Universiteit Leiden 3.1.3 Meer dan Bioscience  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.3.2 en Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.3 Het cluster van Bio- en LifeSciences in Leiden behoort tot de Europese top. Het is daarmee een icoon van de kenniseconomie. De universiteit wil Geesteswetenschappen profileren als tweede icoon. Ondernemingen uit het cluster van communicatie en creatieve economie kunnen daarvan profiteren. Leiden beschikt over een relatief groot communicatiecluster, waarvan de organisatiegraad overigens niet goed ontwikkeld is. Door de onderlinge relatie tussen Geesteswetenschappen en het communicatiecluster te versterken ontstaan kansen voor nieuwe bedrijvigheid in Leiden. De gemeente kan ervoor kiezen deze ontwikkeling te ondersteunen en te bevorderen. Aandachtspunt: ontwikkeling Geesteswetenschappen

51


3.1.4 Kenniswerkers wonen  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.2.10 De aantrekkelijkheid van een universiteit hangt samen met de beschikbaarheid van goede studentenhuisvesting. Vooral internationale studenten stellen specifieke eisen aan huisvesting die momenteel nog onvoldoende kan worden geboden. De aantrekkelijkheid voor bedrijven en instellingen om zich in Leiden of regio te vestigen wordt bepaald door de beschikbaarheid van voldoende en gekwalificeerde kenniswerkers. En kenniswerkers, zeker internationale, zijn alleen te verleiden tot vestiging wanneer er sprake is van een uitstekend woonmilieu voor deze doelgroep, goede voorzieningen en cultuuraanbod en goede bereikbaarheid. Op verschillende fronten is voor Leiden nog het nodige te versterken. Huisvesting voor de creatieve klasse is maar beperkt mogelijk binnen de stad. Regionale afspraken over ruim en groen wonen (‘topmilieu’) kunnen het woonklimaat voor kenniswerkers verbeteren. Voor expats geldt daarnaast de toegankelijkheid en beschikbaarheid van internationale scholen als belangrijk vestigingscriterium. Regionale clustering van internationale scholen voor basis- en voortgezet onderwijs kan de aantrekkelijkheid voor deze internationale kenniswerkers vergroten. Nu zijn deze gevestigd in Leiderdorp, Oegstgeest en Voorschoten en direct buiten de regio in Den Haag en Wassenaar. Ook de inspanningen binnen Holland Rijnland ter verbetering van de regionale bereikbaarheid, zowel over de weg als met OV, zullen bij realisatie een positief effect hebben op de bereikbaarheid van stad en regio. Congres en hotel Een zwak punt van Leiden is een tekort aan zowel congresfaciliteiten als kwalitatief hoogwaardige hotels. Wetenschappers uit het buitenland hoeven dan niet in Amsterdam te verblijven bij een bezoek aan de Leidse universiteit. Fysieke ontmoetingsplaatsen bevorderen een debatcultuur die met name voor universitaire ontwikkeling belangrijk is. Nu voorzien in de directie omgeving alleen Noordwijk en Noordwijkerhout in de behoefte aan (internationale) congrescentra en hotelfaciliteiten. Ook heeft Leiden geen hal waar grootschalige evenementen kunnen plaatsvinden.

52


3.2 Leiden in de regio Doel van samenwerken Leiden werkt op allerlei terreinen samen met andere gemeenten, omdat samenwerking wederzijds voordeel kan bieden. Leiden streeft er naar een bestuurskrachtige stad in een bestuurskrachtige regio te zijn. Leiden is enerzijds gelijkwaardig partner in het netwerk met regiogemeenten, anderzijds heeft Leiden een aparte rol als centrumstad. Het invulling geven van dit regionaal partnerschap en leiderschap, zoals hieronder wordt uitgewerkt, is het belangrijkste antwoord op de hoofdopgave die uit de laatste bestuurskrachtmetingen naar voren is gekomen (zie ook paragraaf 1.5). Maatschappelijke opgave, belangen De regio Holland Rijnland is voor de Leidse burger van groot belang. Enkele voorbeelden: 

Leiden heeft nauwelijks ruimte voor grootschalige woningbouw. Waar de regio als geheel nog een zekere groei van het inwonertal kan verwachten, is dat in de stad Leiden nauwelijks het geval. Ondernemers uit Leiden zijn dus steeds meer afhankelijk van klanten die elders in de regio wonen. Andersom maken ook steeds meer inwoners uit de regio gebruik van de voorzieningen die Leiden als centrumgemeente te bieden heeft.



De ontwikkeling van het Leidse centrum en van bedrijventerreinen zoals Leiden BioSciencePark is afhankelijk van goede ontsluiting. Het Leidse programma Bereikbaarheid heeft als ruggengraat infraprojecten als de Rijnlandroute, RijnGouwelijn, Ringweg-Oost. Al die projecten zijn alleen regionaal te realiseren.



De regio biedt een rijk geschakeerd palet aan landschappelijke kwaliteiten: duinen, bollenstreek, plassengebied, veenweide, landgoederenzone, coulisselandschap. Deze hebben een belangrijke recreatieve functie voor de stedeling. De toegankelijkheid is alleen te regelen door goede regionale samenwerking.



De ontwikkelingsambitie van de Universiteit Leiden vraagt om regionale afstemming voor onder andere studentenhuisvesting en huisvesting van kenniswerkers. Daarnaast heeft samenwerking op operationele taken een efficiencyvoordeel vanwege de bundeling van expertise, huisvesting en schaalvoordelen. Strategische samenwerking in Holland Rijnland De twaalf gemeenten in Holland Rijnland 17 hebben in 2004 hun krachten gebundeld. Dit was noodzakelijk om sturing te kunnen geven aan opgaven die de schaal van de afzonderlijke gemeenten te boven gingen. Uit de evaluatie van het functioneren van deze samenwerking in 2008 blijkt een overwegend positief beeld. Ondanks verdeeldheid binnen de regio op enkele dossiers, zijn er grote successen bereikt. Meest prominent is de vorming van een Regionaal Investeringsfonds, waarin de gemeenten €142,5 miljoen bijeenbrengen om realisatie van de top 5 van opgaven mogelijk te maken: Rijnlandroute, RijnGouwelijn West, Noordelijke ontsluiting Greenport, Offensief van Teylingen (Greenport), en Groenstrategie. Hiermee hangt samen dat het samenstel van deze grote projecten in de As Leiden-Katwijk de Randstad Urgent-status heeft gekregen, onder de benaming Integrale Benadering Holland Rijnland. Het is daarmee het eerste voorbeeld in Nederland van een integrale aanpak van mobiliteitsvraagstukken met verstedelijkingsvragen en andere ruimtelijke kwaliteitsaspecten. 17

De volgende gemeenten maken onderdeel uit van Holland Rijnland: Noordwijk, Noordwijkerhout, Hillegom, Lisse, Kaag &

Braassem, Katwijk, Oegstgeest, Teylingen, Leiden, Leiderdorp, Voorschoten en Zoeterwoude

53


Een goede krachtenbundeling op het niveau van Holland Rijnland heeft tot gevolg dat de regio direct kan deelnemen aan belangrijke randstedelijke overlegtafels, zoals het bestuurlijk Platform Zuidvleugel, Mobiliteitsoverleg Zuidvleugel, Randstadrail e.d. Aandachtspunt: samenwerking Holland Rijnland Operationele uitvoering in de Leidse regio De vijf gemeenten in de Leidse regio (Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude) hebben hun onderlinge samenwerking eveneens versterkt. Met name voor praktische uitvoeringstaken bundelen zij hun krachten. Eind 2008 heeft Voorschoten ervoor gekozen hieraan niet mee te doen en eerste samenwerking met Wassenaar te onderzoeken. De overige gemeenten hebben uitgesproken zoveel mogelijk gezamenlijk op te trekken bij het verder invulling geven aan operationele samenwerking, waarvan het regionaal Shared Service Center en de NV Beheer als eerste resultaat verwacht worden. De operationele samenwerking van de Brandweer wordt op schaal van de Veiligheidsregio georganiseerd en krijgt eveneens in 2009 haar beslag. Positie van Leiden in de regio De regio heeft er belang bij dat de bestuurskracht van Leiden zo groot mogelijk is. Andersom heeft Leiden belang bij bestuurskrachtig van partners. Dat vraagt om een attitude van transparantie, ervaren gelijkwaardigheid, externe oriëntatie en bestuurlijk partnerschap. Aangezien de bestuurlijke krachtenbundeling op uitvoeringsgebied binnen de Leidse regio al verder ontwikkeld is, kan daar de start gemaakt worden. Leiden zou gezien haar omvang en capaciteit prima in staat moeten zijn om voldoende bestuurskracht te tonen. De leiderschapsrol van Leiden kan gepakt worden door denkkracht te organiseren en kennis en expertise beschikbaar te stellen aan de regiogemeenten. Schaalvergroting Schaalvergroting in de regio heeft gevolgen voor de regionale machtsbalans en verdeling van middelen (gemeentefonds). Te verwachten ontwikkelingen in de komende vier jaar zijn: 

fusies in de bollenstreek. De gemeenten Hillegom en Lisse hebben fusievarianten laten onderzoeken. Hieruit blijkt dat fusie van de vijf bollengemeenten in perspectief van robuustheid en bestuurskracht voor diverse gemeenten een wenselijk eindbeeld. In de loop van 2009 zijn hierin ontwikkelingen te verwachten. In het meest vergaande scenario ontstaat een bollengemeente met op termijn 120.000 inwoners, die daarmee de grootste gemeente van de regio zou worden.



Ten oosten van de regio vinden herindelingen plaats in de Rijnstreek. Onduidelijk is nog welke gevolgen dat heeft voor gemeenten in Holland Rijnland. De gemeente Zoeterwoude wordt betrokken bij besprekingen met Rijnwoude en Boskoop. Fusievarianten van deze laatste twee gemeenten met Alphen aan den Rijn worden serieus onderzocht. Dit kan gevolgen hebben wanneer de Rijnstreek aansluiting zoekt bij Holland Rijnland.



De gemeente Voorschoten heeft ervoor gekozen op uitvoeringstaken primair samenwerking te zoeken met de gemeente Wassenaar en eventueel Leidschendam-Voorburg. Hiermee breekt Voorschoten met een lange traditie van samenwerking in de Leidse regio.

54


Leidse regio – netwerk van krachtige gemeenten Binnen het samenwerkingsverband Holland Rijnland vindt samenwerking plaats binnen subregio’s. Zo hebben de Greenportgemeenten hun krachten gebundeld om die specifieke Greenportbelangen zo goed mogelijk te vertegenwoordigen. Deze samenwerking versterkt de positie van deze gemeenten binnen Holland Rijnland. De (operationele) samenwerking binnen de Leidse regio dient eenzelfde doel. Wenkend perspectief voor de Leidse regio is de samenwerking in de Drechtsteden, waar gemeenten vanuit gelijkwaardig partnerschap elkaar versterken en een regionale meerwaarde creëren op diverse fronten. Hierdoor ontstaat een krachtig netwerk van samenwerkende gemeenten. De rol van Leiden als centrumstad binnen deze regio kan nog verder worden ontwikkeld en dient met name gezocht te worden in het leveren van kwaliteit en capaciteit ten dienste van versterking van de bestuurskracht van alle gemeenten. Regionale samenwerking na 2020 Alle plannen en projecten waaraan momenteel gewerkt wordt, zoals Rijnlandroute, RijnGouwelijn en Valkenburg, dienen ter oplossing van bestaande of verwachte problemen die in 2020 zijn opgelost, indien deze projecten worden gerealiseerd. Voorlopig vragen deze projecten alle inzet en capaciteit. Maar wat komt daarna? De komende vier jaar dient te worden voorgesorteerd op de thema’s voor de toekomst. Welke vraagstukken ziet Leiden dan als punten voor samenwerking? Waarover moet kennis worden verzameld en waarnaar onderzoek worden gedaan?

55


Hoofdstuk 4: De tien districten van Leiden Dit hoofdstuk geeft een beeld van wat er speelt in de Leidse wijken. Er is voor gekozen om van alleen van de tien districten van Leiden een beschrijving te maken en niet van de afzonderlijke buurten. Leiden heeft tien districten en 54 buurten. Dit geeft meestal genoeg detail en het geheel blijft zo overzichtelijk. Bovendien zijn de districtsraden van Leiden ook geënt op deze indeling in tien districten. Dit hoofdstuk bevat een uitzondering op de indeling in districten, te weten voor het Merenwijkdistrict waarin de Slaaghwijk ligt. De Slaaghwijk verschilt zo van de andere buurten in de Merenwijk dat een gemiddelde beschrijving van de hele wijk te weinig inzicht geeft in wat er speelt. Bij de bespreking van de Merenwijk wordt daarom apart aandacht besteed aan de Slaaghwijk en aan de overige buurten in de Merenwijk. Per district worden verschillende relevante onderwerpen beschreven. Deze kunnen per wijk verschillen, en daarom is de indeling van de afzonderlijke paragrafen in dit hoofdstuk niet uniform. Meer cijfers over de Leidse districten staan op: www.leidenincijfers.nl  keuze Leiden per district Een kaartje van de verdeling van Leiden in stadsdelen, districten en buurten is te vinden op: www.leiden.nl/statistiek  ga naar statistieken  statistische jaarboeken

57


4.1 Binnenstad-Zuid  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.11 Kenmerken  Ruim 8 duizend bewoners, veel studenten  Veel monumenten, veel gezichtsbepalende universiteitsgebouwen  Weinig autobezit, veel fietsen  Veel westerse allochtonen, weinig niet-westerse allochtonen  Dure huizen, weinig uitkeringsgerechtigden  Gezichtsbepalende plekken: Rapenburg, Breestraat

Leeftijdsopbouw t.o.v. Leiden

Binnenstad-Zuid

5%

Inkomensverdeling t.o.v. Leiden

20%

4% 15%

3%

90

Leeftijd Leiden

laag inkom en

100

80

70

60

50

0%

40

0% 30

5%

20

1% 0

10%

10

2%

Leiden

Binnenstad-Zuid

hoog inkom en Binnens tad Zuid

Metamorfose  Verscheidene onderdelen van Binnenstad-Zuid zullen in de komende jaren een metamorfose ondergaan. De RijnGouwelijn zal over de Hooigracht komen te lopen, op de Garenmarkt vindt herontwikkeling en uitbreiding van de parkeergarage plaats en de uitvoering van het Aalmarktproject biedt extra ruimte aan zogenoemde A1-winkels (winkels met een groot publiek, zoals warenhuizen en grote modezaken).  Tijdens de aanleg van de RijnGouwelijn zal de verkeersafwikkeling tijdelijk via de Breestraat lopen. Wanneer de RijnGouwelijn af is, bestaat de mogelijkheid om de Breestraat volledig opnieuw in te richten met mogelijk uitsluitend langzaam verkeer. Naar verwachting zal de betere bereikbaarheid en het uitbreiden van zogenoemde A1-winkellocaties in Binnenstad-Zuid een positief effect hebben op de economische ontwikkeling van de binnenstad.  In tegenstelling tot Binnenstad-Noord is in Binnenstad-Zuid ‘conserveren van de historische kwaliteit’ het motto. De omgevingskwaliteit en de inrichting van de openbare ruimte moeten hier op aansluiten, onder andere door straatmeubilair te kiezen dat past in een historische omgeving. Overlast en onveiligheid  Bewoners van Binnenstad-Zuid hebben relatief meer overlast van medebewoners dan gemiddeld in Leiden. De aantallen vermogensdelicten en bedreigingen zijn er ook hoger dan het stadsgemiddelde. 15% van de bewoners voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt.  Met de komst van de zorglocaties voor dak- en thuislozen in Nieuwe Energie is er een afname van overlast van dak- en thuislozen waarneembaar. Twee keer per jaar is er een buurtkaderoverleg tussen alle districtsraden van de binnenstad, de politie en wijkmanagement met als centraal thema ‘openbare orde en veiligheid’. Zaken die om bestuurlijk ingrijpen vragen worden apart met de Burgemeester besproken.

58


Handhaving  Binnen het district is veel regelgeving waar beperkt of niet op gehandhaafd wordt (met uitzondering van parkeren). Hierbij gaat het om zaken als gevelreclame, uitstallingenbeleid, wildplakken, opruimplicht en losloopverbod honden, terrassenbeleid, aanbieding huishoudelijk en bedrijfsafval. De gebrekkige handhaving is een bron van frustratie voor goedwillende ondernemers en bewoners. Evenementen  Bewoners van de binnenstad hebben in het reguliere overleg tussen burgemeester en wijkverenigingen gevraagd om de beoordeling van evenementen in de binnenstad ook te toetsen op kwaliteit. Ze zijn tegen een toename van commerciële activiteiten met extreem harde muziek. Ze hebben niets tegen een toename van het aantal evenementen, mits er gekozen wordt voor kwaliteit in plaats van volume. De districtsraden hebben dit punt ook naar voren gebracht bij de consultatiebijeenkomsten van de kwartiermakers over het programma Binnenstad. Wonen en leefomgeving  Bewoners vragen al jaren aandacht voor het groen in het district, met in de zomerperiode plantenbakken met bloeiend zomergoed. In het voorjaar van 2009 gaat deze wens bij wijze van proef in vervulling. In samenspraak met bewoners is er een verjongingsplan gemaakt voor de Jan van Houtkade. Dit plan zal in het najaar van 2009 uitgevoerd worden.  Vervuiling binnen dit toeristische district vraagt om extra aandacht van stedelijk beheer. Bewoners en ondernemers hopen dat de verzelfstandiging van stedelijk beheer verbetering oplevert, maar vrezen dat het integrale beheer van de openbare ruimte verder zal afnemen wat ten koste gaat van de kwaliteit.  Voor kinderen is er weinig ruimte om buiten te spelen. Voor aanleg van trapveldjes ontbreekt de ruimte. Ook hondenbezitters klagen over de beperkte ruimte om hun huisdier uit te laten. Bewoners van de Raamsteeg, Hoefstraat, Garenmarkt en Jacobsgracht hebben de gemeente gevraagd om deze woonstraten veiliger en kindvriendelijker in te richten. Zij hebben last van sluipverkeer dat voor spelende kinderen op straat onveilige situaties met zich meebrengt. Samen met bewoners is er een alternatief verkeerscirculatieplan opgesteld met breed draagvlak in de buurt. Momenteel (mei 2009) loopt er nog een bezwaarprocedure. Wijkvereniging en ambtelijke vertegenwoordiging gaan kijken of bezwaren weg te nemen zijn, zodat het plan met kleine aanpassingen definitief besloten kan worden, waarna uitvoering kan plaatsvinden. 



18

Binnen dit district is er regelmatig overlast vanuit studentenpanden. Kamerverhuurder SLS heeft beheerders aangesteld in diverse panden om toezicht te houden. Ook wijkagenten voeren met enige regelmaat overleg met de bewoners van studentenpanden om de overlast terug te dringen. Vanuit de districtsraad is er het verzoek om het aantal afvaleilanden 18 in de binnenstad te halveren. De afvaleilanden zijn voor veel bewoners en toeristen een doorn in het oog omdat het permanente bronnen van vervuiling zijn. Veel ondernemers gebruiken deze locaties om van hun bedrijfsafval af te komen, op kosten van de burgers van Leiden.

Centrale plekken in de openbare ruimte waar bewoners glas-, papier- en textiel-afval kunnen brengen.

59


4.2 Binnenstad-Noord  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.11 Kenmerken  Bijna 15.000 bewoners in historisch stadshart  Winkelgebied  Veel monumenten, waarvan enkele beeldbepalend voor de stad (Burcht, Hooglandse kerk, molens De Valk en De Put)  Musea met veel publiek (Lakenhal, Volkenkunde, Boerhaave)  Veel studenten  Binnenstedelijk industrie- en bedrijventerrein De Waard  Gezichtsbepalende plek: Haarlemmerstraat


Binnenstad-Noord

5%


20%

4% 15%

3%

90

Leeftijd Leiden

laag inkom en

100

80

70

60

50

0%

40

0% 30

5%

20

1% 0

10%

10

2%

Leiden

Binnenstad-Noord

hoog inkom en Binnens tad Noord

Programma Binnenstad  De komst van de RijnGouwelijn zal leiden tot allerlei veranderingen in de binnenstad. De Havenwijk zal naar verwachting een positief effect ondervinden (meer bezoekers per tram). Verder zal de aanleg van de Ringweg-Oost leiden tot vermindering van het doorgaande verkeer in dit district. Bewoners maken zich echter zorgen over de overlast van alle infrastructurele projecten op de woon- en leefomgeving.  In dit district zullen naar verwachting twee parkeergarages tot ontwikkeling komen: één op de Kaasmarkt en één bij de Morspoort. Deze ligt net buiten het district, maar zal een direct effect hebben op de D’Oude Morsch. De bewoners betreuren het dat er eerst een tijdelijke garage gebouwd wordt en pas over tien jaar een definitieve. Men vreest dat van uitstel afstel komt en ziet liever dat het college direct de ontwikkeling van het belastingkantoor en een parkeergarage in definitieve vorm ter hand neemt.  De kaasmarkt, de Lammermarkt, de Meelfabriek, het Nuon-terrein, de Beestenmarkt, de Haven, de Haarlemmerstraat, de Langegracht en de Hooigracht zijn de ontwikkellocaties uit het programma Binnenstad. Bewoners zijn betrokken bij deze ontwikkelingen, maar vragen zich af wat de invloed van deze ontwikkelingen zal zijn op woon- en leefklimaat. Overlast en onveiligheid  Net als in Binnenstad-Zuid komt verloedering, overlast van medebewoners en bedreiging in Binnenstad-Noord vaker voor dan gemiddeld en voelen bewoners zich eerder onveilig in de eigen buurt. Bovendien is in het noordelijke deel van de binnenstad het onderlinge contact tussen bewoners (= de sociale samenhang) lager dan gemiddeld. Ook is men hier minder tevreden over

60




de groenvoorzieningen en vindt een groter deel van de bewoners dat verkeersoverlast vaak voorkomt. Met de komst van de zorglocaties in Nieuwe Energie is de leefbaarheid in de directe woonomgeving van Noordvest verbeterd. Ook elders in de stad is een afname van de overlast van dak- en thuislozen waarneembaar. Twee keer per jaar is er een buurtkaderoverleg tussen alle districtsraden van de binnenstad, de politie en wijkmanagement met het centrale thema openbare orde en veiligheid. Zaken die om bestuurlijk ingrijpen vragen worden apart met de Burgemeester besproken.

Handhaving  Binnen het district is veel regelgeving waar beperkt of niet op gehandhaafd wordt (met uitzondering van parkeren). Dit is vergelijkbaar met Binnenstad-Zuid. Hierbij gaat het om zaken als gevelreclame, uitstallingenbeleid, wildplakken, opruimplicht en losloopverbod honden, terrassenbeleid, aanbieding huishoudelijk en bedrijfsafval. De gebrekkige handhaving is een bron van frustratie voor goedwillende ondernemers en bewoners. Evenementen  Bewoners van de binnenstad hebben in het reguliere overleg tussen burgemeester en wijkverenigingen gevraagd om de beoordeling van evenementen in de binnenstad ook te toetsen op kwaliteit. Ze zijn tegen een toename van commerciële activiteiten met extreem harde muziek. Ze hebben niets tegen een toename van het aantal evenementen, mits er gekozen wordt voor kwaliteit in plaats van volume. De districtsraden hebben dit punt ook naar voren gebracht bij de consultatiebijeenkomsten van de kwartiermakers over het programma Binnenstad. Wonen en leefomgeving  De districtsraad en de bewoners uit de Zeeheldenbuurt maken zich ernstig zorgen over de mogelijke sloopplannen van Portaal. Portaal laat op dit moment een aantal vrijgekomen huurwoningen leegstaan om de bouwtechnische kwaliteit te meten. Er wordt volgens bewoners niet open en transparant gecommuniceerd en dit brengt onrust met zich mee.  Binnenstad-Noord heeft twee actieve speeltuinverenigingen: ‘De Doorbraak’ en ‘Ons Eiland’. Deze hebben een sociale buurtfunctie. ‘De Doorbraak’ heeft in 2008 samen met de districtsraad een onderzoek laten uitvoeren naar de toekomstige wensen van wijkbewoners over de buurtfunctie van de speeltuin in relatie tot de Meelfabriek. Deze plannen zijn gepresenteerd aan het bestuur en vormen een prima aansluiting op de mogelijkheden uit het Programma Binnenstad. De plannen voorzien o.a. in een jongerencentrum in het Ankerpark en een speeltuin die niet meer afgesloten wordt door hekken waar jong en oud kunnen recreëren. De plannen kunnen een basis vormen voor de inrichting van de openbare ruimte rond de meelfabriek.  Basisschool De Dolfijn zal in 2010 uit de Zeeheldenbuurt vertrekken. Bewoners willen graag betrokken worden bij het opstellen van plannen voor de herontwikkeling van het schoolterrein. Bewoners vragen al jaren aandacht voor het groen in het district met in de zomerperiode plantenbakken met bloeiend zomergoed. In het voorjaar van 2009 gaat deze wens bij wijze van proef in vervulling. Het Huigpark en het Ankerpark worden gesaneerd en heringericht.  De begraafplaats Groenesteeg heeft een bestuur dat opkomt voor het beheer en behoud van deze monumentale begraafplaats. Tot op heden is niet duidelijk of de stichting haar activiteiten kan voortzetten, omdat ze haar activiteiten organiseert vanuit de aula op de begraafplaats. Deze aula bevindt zich in de voormalige beheerderswoning van de begraafplaats. Dat pand staat op de lijst van gemeentelijk af te stoten onroerend goed. Vanuit deze aula organiseert ook de vereniging voor natuur- en milieueducatie IVN regelmatig stedelijke activiteiten.

61


4.3 Stationsdistrict  Zie ook Hoofdstuk 5 (Bestaande kaders) §5.1.11 Kenmerken  Entree naar de stad voor treinen busreizigers  Kleinste district van Leiden, bijna tweeduizend bewoners  Veel kantoren  Begin- of eindpunt voor gemiddeld meer dan 61 duizend treinreizigers per dag  Gezichtsbepalende plek: Stationsplein


Stationsdistrict

5%


20%

4% 15%

3%

90

Leeftijd Leiden

laag inkom en

100

80

70

60

50

0%

40

0% 30

5%

20

1% 0

10%

10

2%

hoog inkom en Leiden

Stationsdistrict

Stations dis trict

Fysieke ontwikkelingen  Met de komst van de RijnGouwelijn zal het stationsgebied een metamorfose ondergaan. Naar verwachting zal de lijn een positief effect hebben op de economische ontwikkeling van de Leidse binnenstad. De komende jaren zullen er nog vele ontwikkelingen plaatsvinden op het stationsplein en omgeving.  De focus in het stationsgebied ligt op entree van de stad. Het is de bedoeling dat het stationsplein en omgeving een architectonische en programmatische kwaliteitsverbetering ondergaan met het accent op horeca, winkels (‘Grab & Go’), kantoren en woningen. Het Stationsplein en de Stationsweg zouden zich moeten ontwikkelen tot een prettig verblijfsgebied met een logische routing voor voetgangers naar de binnenstad. Zover is het echter nog lang niet.  De NS en de gemeente willen voorkomen dat bezoekers van het station en de binnenstad zich permanent in een bouwput wanen. Zij zijn daarom een samenwerkingsproject gestart om de openbare ruimte in het gebied tijdens de sloop- en (ver)bouwactiviteiten zo publieksvriendelijk mogelijk in te richten en te beheren. Daarbij horen ook verwijzingen naar al het moois dat Leiden te bieden heeft. Bij dit project zijn het Centrummanagement, Visitors' Centre Leiden en Museumgroep Leiden betrokken partners.  Vanaf Leiden centraal start een belangrijke wandelroute door het historisch centrum van Leiden: “de Leidse Loper”. In het voorjaar van 2009 wordt deze bewegwijzering verbeterd en aangevuld met een aantal extra borden met historische wetenswaardigheden die wandelaars onderweg passeren. Overlast en onveiligheid  De veiligheidsbeleving van bewoners van het Stationsdistrict is de laatste jaren verbeterd; eind 2007 voelde een op de negen bewoners (11%) zich wel eens onveilig in de eigen buurt, drie jaar eerder was dat nog een op de zeven bewoners (15%). Ook de drugsoverlast is afgenomen. Meer

62




bewoners dan gemiddeld zijn tevreden met voorzieningen voor jongeren, minder dan gemiddeld met de groenvoorzieningen in de buurt. Mede op voorspraak van de Nationale Coördinator Terrorismebeveiliging (NCTb) gaat cameratoezicht plaatsvinden in de directe omgeving van het station. Een risicoanalyse van de NCTb heeft uitgewezen dat het NS-station Leiden een verhoogde kans heeft op een terroristische aanslag. Het station is relatief veilig, maar cameratoezicht rondom het station zou bij een aantal recente gebeurtenissen van pas zijn gekomen. Het gaat hierbij onder andere om twee overvallen (Kantoor Connexxion en Servex), diverse bommeldingen en het verblijf van Willem Holleeder in het Leids Universitair Medisch Centrum. Het is de bedoeling dat eind 2010 cameratoezicht operationeel wordt. Op dit moment vinden er voorbereidende activiteiten plaats.

Handhaving  Fout geparkeerde fietsen hebben in de afgelopen jaren veel overlast gegeven rond het station. Met het project FF=FW (‘Fiets Fout = Fiets Weg’) probeert de gemeente met wisselend resultaat het fietsparkeren ordentelijk te laten verlopen. Doel daarvan is dat de doorgang van en naar het station gevrijwaard blijft van verkeerd geplaatste fietsen en fietswrakken. In mei 2009 gaat een nieuwe fietsstalling open aan de zeezijde van het station. De hoop is dat de capaciteit van de fietsstallingen bij het station daarmee voldoende zal zijn.  Binnen het stationsdistrict is net als in Binnenstad-Noord en -Zuid sprake veel regelgeving die beperkt of niet gehandhaafd wordt (met uitzondering van parkeren). Hierbij gaat het om zaken als gevelreclame, uitstallingenbeleid, wildplakken, opruimplicht en losloopverbod honden, terrassenbeleid, aanbieding huishoudelijk en bedrijfsafval. De gebrekkige handhaving is een bron van frustratie voor goedwillende ondernemers en bewoners. Wonen en leefomgeving  Binnen het stationsgebied is jarenlang geen bewonersvereniging actief geweest. In april 2009 heeft een aantal actieve bewoners uit de Maredijkbuurt zich bij de gemeente gemeld met het verzoek akkoord te gaan met de oprichting van een bewonersvereniging. De gemeente juicht deze ontwikkeling toe en is op dit moment met de bewoners in overleg om te komen tot erkenning van de vereniging. De vereniging komt dan in aanmerking voor subsidie.  De Maredijkbuurt is een van de eerste uitbreidingswijken buiten de historische singels van Leiden. Centraal in deze buurt ligt een speeltuin “Rondom de Maredijk”. Deze speeltuin heeft een soort buurthuisfunctie binnen deze vooroorlogse woonwijk. Bewoners kunnen via de bewonersorganisatie-in-oprichting hun wensen, ideeën en ontwikkelingen binnen de buurt bespreken met de gemeente.

63


4.4 Leiden Noord Kenmerken  12,5 duizend bewoners  Wijkontwikkelingsplan Leiden Noord omvat bouwplannen Kooiplein, Groenoordhallen en omgeving, Van Voorthuijsenlocatie/Tuin van Noord.  Relatief veel allochtonen van de tweede generatie  Veel goedkope woningen en lage inkomens  Een op de zeven kinderen groeit op in bijstandsgezin  Gezichtsbepalende plekken: Willem de Zwijgerlaan, Nieuw Leyden


Leiden Noord


20%

2% 15% 10%

1%

5%

90

Leeftijd Leiden

0%

laag inkom en

100

80

70

60

50

40

30

20

0

10

0%


Leiden Noord

Leiden Noord

Wijkontwikkelingsplan  Leiden Noord bestaat voor het grootste gedeelte uit woonwijken. In het westen liggen de Groenoordhallen en een bedrijventerrein(Hallenweg). In het noorden ligt de Tuin van Noord met sportfaciliteiten en een volkstuinencomplex. Voor dit gebied heeft de gemeente een Wijkontwikkelingsplan opgesteld. Dit bevat plannen op sociaal, economisch en fysiek terrein. Voorbeelden hiervan zijn: Nieuw Leyden (wonen), Willem de Zwijgerlaan (verbetering infrastructuur), Kooiplein en omgeving (winkels, wonen, zorg, Brede School), Groenoordhallen en omgeving (wonen, werken) en Van Voorthuijsenlocatie/Tuin van Noord (wonen, werken, groen). Groen  In Leiden Noord zijn weinig groenvoorzieningen. Het groen dat wel aanwezig is, heeft volgens de bewoners onvoldoende kwaliteit. Zij ervaren veel verloedering. Dit heeft deels te maken met de bouwactiviteiten in dit stadsdeel. Veel bewoners hebben het gevoel dat de gemeente onvoldoende aandacht heeft voor deze wijk. Met het Wijkontwikkelingsplan en wijkmanagement probeert de gemeente dit gevoel weg te nemen.  In het kader van het Wijkontwikkelingsplan Leiden Noord zal de Tuin van Noord opnieuw worden ingericht. Met de overkluizing van de Willem de Zwijgerlaan zal dit park naar verwachting een centrale rol gaan vervullen in Leiden Noord. Verkeer  Met de ingrepen op de Willem de Zwijgerlaan en de bouwactiviteiten in en rond dit stadsdeel is er een verkeerssituatie ontstaan die voor de bewoners niet optimaal is. Er is veel sluikverkeer. Ook is er een parkeerprobleem. Tussen de Haarlemmerweg en de Marnixstraat wordt daarom 2 jaar lang een proef gehouden met blauwe zones.

64


Onderwijs  De Brede School Leiden-Noord zal uitgroeien tot spil van de wijk. Naast onderwijs biedt deze school onderdak aan allerlei maatschappelijke organisaties, zodat er een natuurlijk klimaat ontstaat om zowel kinderen als ouders optimaal onderwijs te bieden of te scholen. Jeugd  In Leiden Noord is grote behoefte aan een opvangruimte voor jongeren. Met de realisatie van de Brede School komt er een geschikte ruimte voor hen. De ruimte in het Spoortje (Bernhardkade 40) zal wegvallen. Per saldo komt er geen ruimte bij. Bewoners ervaren veel overlast van jongeren die op straat hangen. Mede daardoor voelen relatief veel mensen zich onveilig in de wijk. Met de gerichte inzet van jeugd- en jongerenwerk en van de wijkagent wordt getracht dit probleem op te lossen.

65


4.5 Roodenburgerdistrict Kenmerken  19 duizend bewoners  Autochtoon  Dure woningen, hoge inkomens  Veilige wijk, sterke sociale cohesie  Nieuwbouw ROC bij station Lammeschans  Gezichtsbepalende plekken: Burgemeesterswijk, Professorenwijk en nieuwbouwwijk Roomburg


Roodenburgerdistrict


20%

2% 15% 10%

1%

5%

90

Leeftijd Leiden

0%

laag inkom en

100

80

70

60

50

40

30

20

0

10

0%

Leiden

Roodenburgerd.

hoog inkom en Roodenburgerdis tr.

Bijzonder  Het Roodenburgerdistrict is een bijzonder district, en dat is het. Gevarieerd in bewoners, een diversiteit aan wijken en groene gebieden. Vermeldenswaard is de ontwikkeling van de eerste fase van het archeologisch themapark Matilo, waar de bewoners van de wijken Meerburg en Roomburg elkaar zullen ontmoeten. In de tweede fase zal het park een meer regionaal karakter krijgen.  De bewoners van Tuinstad Staalwijk zijn zeer betrokken bij de plannen voor de woningen van de Sleutels van Zijl en Vliet bij de Seringenstraat e.o. Verkeer  In een aantal wijken, die grenzen aan het Roodenburgerdistrict, voert de gemeente blauwe zones in. Dit zal extra parkeerdruk geven in een aantal wijken van het Roodenburgerdistrict.  Een punt van zorg is in de ogen van de bewoners de ontwikkeling van Ringweg Oost en de inpassing van de RijnGouwelijn en de ontwikkeling van bedrijventerreinen Lammenschans en Rooseveltstraat.  Dat nieuwbouw in een bestaande structuur veel aandacht behoeft, blijkt bij de afwikkeling van het verkeer van de Vlietkaap: de aansluiting Delfts Jaagpad – Voorschoterweg. Jongeren  Bij voorzieningen voor jongeren zijn de bewoners van dit district minder tevreden dan het gemiddelde in Leiden. Het district telt 5 basisscholen, 4 scholen voor voortgezet onderwijs en het ROC Lammenschanspark. Ondernemers  Als het gaat om winkels voor de dagelijkse boodschappen beoordelen de bewoners hun wijken minder positief dan het gemiddelde in Leiden. Winkelcentrum Meerburg vraagt om een impuls,

66




bewoners vragen om een pinautomaat: nu moeten ze voor het opnemen van geld naar het centrum. De ontwikkeling van het ROC op Lammenschanspark zal een impuls geven aan het gehele bedrijventerrein en zal zelf zijn invloed doen geld op de ontwikkelingen op de bedrijven op het Veilingterrein, tevens zal het bedrijventerrein aan de Rooseveltstraat worden doorgezet. Bedrijventerrein Trekvliet wordt deels herontwikkeld tot woongebied, zoals bij de Sanderslocatie.

Sociale samenhang  Aandacht voor de Rivierenbuurt (Meerburg) is wel op zijn plaats: hier dreigen de lagere inkomens van Leiden terecht te komen. De buurt kan een wat geïsoleerde woonwijk worden, zonder uitdagingen op het gebied van werkgelegenheid en ontplooiing. Integratie van het nieuwe woonwagencentrum met de wijken Meerburg en Roomburg is ook een punt van aandacht.

67


4.6 Bos- en Gasthuisdistrict Kenmerken  Ruim 19 duizend bewoners  District met wijken uit eind 19e eeuw, jaren ’20 en stadsuitbreiding uit jaren ’50. Ook een groot binnenstedelijk bedrijventerrein.  Naar verhouding veel 65-plussers en 75-plussers, veel verzorgings- en verpleeghuizen  Eén op elke negen kinderen groeit op in de bijstand  Weinig eengezinswoningen, veel appartementen  Gezichtsbepalende plek: Winkelcentrum Luifelbaan


Bos- en Gasthuisdistrict


20%

2% 15% 10%

1%

5%

90

Leeftijd Leiden

0%

laag inkom en

100

80

70

60

50

40

30

20

0

10

0%

Leiden

Bos- en Gasth.d.

hoog inkom en Bos - en Gas thuis dis tr.

Wijkontwikkelingsplan  In het Bos- en Gasthuisdistrict is en wordt er veel gesproken over de toekomst: het Wijkontwikkelingsplan Zuidwest is vastgesteld, de Gebiedsvisie Leiden Zuidwest stelt kaders voor de ontwikkelingen op de lange termijn, het Voorontwerpbestemmingsplan Haagwegkwartier geeft aan waar veranderingen op korte termijn plaats gaan vinden, en het Beeldkwaliteitplan Haagwegkwartier geeft aan hoe de nieuwe bebouwing en de openbare ruimte eruit gaan zien. Bewoners en wijkverenigingen volgen deze planvorming intensief. Verkeer  Een vraag die steeds naar voren komt is: hoe zit het met de verkeerscirculatie? De afwikkeling van het woon-werkverkeer, de verkeersbewegingen binnen de wijken en de stroom doorgaand verkeer geven vooral op de aansluitingen met de Churchilllaan problemen. Er zijn veel vragen over de veranderde buslijnen in de wijk: er is geen rechtstreekse verbinding meer tussen de Luifelbaan en een aantal voorzieningen voor ouderen. Jeugd en onderwijs  In het district is veel vraag naar speelruimte en verblijfsruimte voor de jeugd. In de woonwijken is er niet veel ruimte. Het rondhangen van jongeren leidt al snel tot geluidsoverlast bij omwonenden.  Concreet liggen er vragen voor een hangplek voor jongeren, een skate-voorziening, een kunstgras voetbalveld en een panna-veld.  Twee basisscholen (Teldersschool en De Sleutelbloem) zijn aan te merken als zwarte scholen. Dit is niet bevorderlijk voor de integratie, nu en in de toekomst.  Er zijn veel speeltuinverenigingen in dit district en ook bevinden zich hier veel scholen voor voortgezet onderwijs. De scholen voor speciaal onderwijs hebben ook veel leerlingen van buiten

68


de eigen wijk. Dat leidt elke schooldag tot druk verkeer van taxibusjes en auto’s van ouders die de kinderen halen en brengen. Sociale samenhang  Op sociaal gebied is er een tendens te zien dat er in de kleine (goedkope) huurwoningen steeds meer bewoners komen te wonen met een “rugzak”: de stapeling van diverse problemen (verslaving en ex-psychiatrische patiënten) in een wijk heeft een direct effect op de leefbaarheid en de veiligheidsbeleving in de straat.  In een aantal wijken is de integratie en sociale samenhang een punt van zorg. Soms is er sprake van ‘omgekeerde discriminatie’ door de concentratie van bewoners uit een niet-westers land, bijvoorbeeld aan het Jacques Urlusplantsoen. Groen  In het Bos- en Gasthuisdistrict is er relatief veel groen. De districtsraad wil graag parken en plantsoenen van betere kwaliteit. Die raad kijkt bovendien met argusogen naar de bouwplannen die ten koste gaan van de groene ruimte. Winkelgebieden  Bewoners zijn heel tevreden over de Luifelbaan.

69


4.7 Morsdistrict Kenmerken  Ruim 10 duizend bewoners  District lijkt veel op gemiddelde van Leiden op punten als verhouding allochtoon-autochtoon, leeftijdsopbouw en leefbaarheid  Gezichtsbepalende plek: Diamantplein


Morsdistrict


20%

2% 15% 10%

1%

5%

90

Leeftijd Leiden

0%

laag inkom en

100

80

70

60

50

40

30

20

0

10

0%


Morsdistrict

Mors dis trict

Leefbaarheid  De top-3 van de problemen die volgens de bewoners van het Morsdistrict met voorrang moeten worden aangepakt, komt overeen met die van de bewoners van de hele stad: parkeerproblemen, overlast door vuil en verkeersproblemen. Groen  De gemeente heeft plannen voor herbestrating van de Topaaslaan. De realisatie is afhankelijk van de kap van een aantal bomen. Bewoners willen graag weten hoe de groenvoorzieningen op de Topaaslaan er in de toekomst uit gaan zien. In een eerder stadium hebben zij hiervoor al een plan ingediend, dat niet tot uitvoering is gebracht. Zodra de kapvergunning is verleend, zal overleg met buurtbewoners worden hervat. Verkeer  Met de ingrepen op de Damlaan / Vondellaan en de bijbehorende kruising Damlaan / Lage Morsweg / Vondellaan is tijdelijk een verkeerssituatie ontstaan die voor de bewoners en ondernemers in de buurt niet optimaal is. Woningen en winkels zijn slecht bereikbaar. Eind 2009 moeten alle werkzaamheden zijn afgerond. Diamantlaan en Diamantplein  Op de Diamantlaan is een aantal flats gesloopt. De nieuwbouw wordt nu ontwikkeld door woningbouwcorporaties Portaal. Najaar 2009 wordt gestart met de voorbereiding van de nieuwbouw. De bewoners worden hierbij betrokken.  Buurtbewoners en ondernemers uit de wijk vinden dat het Diamantplein toe is aan een grondige renovatie. De huidige opzet van het winkelcentrum zorgt voor overlast en verloedering. Er zijn voornemens om het huidige winkelcentrum uit te breiden en te herstructureren. Momenteel vindt in opdracht van de eigenaar een haalbaarheidsonderzoek plaats naar de diverse opties. Jeugd

70




In het Mors district zijn bewoners niet tevreden over de voorzieningen voor jongeren. De gemeente onderzoekt of een nieuwe locatie voor jongerenopvang in het Morsdistrict gewenst is en waar deze het beste gevestigd kan worden. Diverse locaties worden momenteel bekeken op hun mogelijkheden.

Ouderen  Het Morsdistrict kent een relatief hoog percentage ouderen. Er is behoefte aan voorzieningen voor deze doelgroep. Concreet zijn er initiatieven voor een seniorenplatform, zodat deze doelgroep goed vertegenwoordigd is in de wijk en haar stem richting de gemeente kan laten horen.

71


4.8 Boerhaavedistrict Kenmerken  Bijna 4 duizend inwoners  District met de duurste woningen van Leiden  Hoge inkomens, weinig bijstandsafhankelijkheid  Bovengemiddelde score op leefbaarheid en veiligheid  Twee ziekenhuizen  Gezichtsbepalende plek: Bio Science Park, Leidse Hout


Boerhaavedistrict


20%

2% 15% 10%

1%

5%

0% 90

Leeftijd Leiden

laag inkom en

100

80

70

60

50

40

30

20

0

10

0%

Leiden

Boerhaavedistrict

hoog inkom en Boerhaavedis trict

Leefbaarheid  Op het gebied van leefbaarheid en veiligheid is dit een bovengemiddelde wijk: er is minder verloedering, overlast van medebewoners en bedreiging. Ook het onderlinge contact tussen de bewoners (sociale samenhang) is hoger dan gemiddeld. De bewoners voelen zich ook meer dan gemiddeld gehecht aan hun buurt.  Vijftien procent van de bewoners voelt zich wel eens onveilig, dat percentage is vergelijkbaar met dat van heel Leiden. In de eigen buurt voelt men zich juist veiliger dan de gemiddelde Leidenaar (6% voelt zich daar wel eens onveilig tegenover 10% gemiddeld voor Leiden). Verkeer  De bewoners ervaren veel overlast van te hard rijdende auto’s en parkeren. Daarnaast is de veiligheid van fietsende scholieren een constante bron van aandacht.  Met argusogen worden de ontwikkelingen van de locatie Dieperhout en Nieuweroord gevolgd door de bewoners. Met name de dichtheid van de bebouwing en de daarmee gepaard gaande verkeersoverlast zorgt voor onrust in deze wijk. Jongeren  Er is voldoende basisonderwijs en voortgezet onderwijs aanwezig in het district. Van oudsher is hier een concentratie van scholen. Er is relatief veel jeugd tussen de 4 en 18 jaar woonachtig. Overlast van deze jongeren is er niet of nauwelijks.

72


4.9 Stevenshofdistrict Kenmerken  Laatste grote uitbreidingswijk van Leiden (jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw)  Geïsoleerde ligging  Meest autochtone wijk van Leiden (85%)  Veel autobezit, veel eengezinswoningen  Veel gezinnen met tieners  Overlast van jongeren en parkeerproblemen grootste ergernissen  Gezichtsbepalende plek: NS-station De Vink, winkelcentrum Stevensbloem


Stevenshof


20%

2% 15% 10%

1%

5%

0% 90

Leeftijd Leiden

laag inkom en

100

80

70

60

50

40

30

20

0

10

0%

Leiden

Stevenhofdistrict

hoog inkom en Stevens hofdis trict

Jeugd, Groen  De Stevenshof is een kinderrijke wijk waar meer behoefte is aan voorzieningen voor jongeren. Er is een procedure gaande voor een nieuwe locatie voor jongerenopvang in de Stevenshof. De gemeente bekijkt diverse locaties op hun mogelijkheden. Zowel de wensen van de jongeren als van de (iets) oudere bewoners worden in ogenschouw genomen.  Het Stevenspark wordt grondig gerenoveerd. Het besluit hierover is reeds genomen. De uitvoering is vertraagd door de vondst van archeologische resten. De renovatie start naar verwachting de 2e helft van 2009. De geplande waterspeeltuin, die gekoppeld aan de complete renovatie wordt aangelegd, heeft hierdoor aanzienlijke vertraging opgelopen. Dit heeft geleid tot ongenoegen bij bewoners, temeer Stevenshof een kindrijke buurt is, waar de behoefte aan speelvoorzieningen voor kinderen groot is. Verkeer  Aanleg van de zogeheten Rijnlandroute die de A44 en de A4 met elkaar moet gaan verbinden, zal grote gevolgen hebben voor de bewoners van de Stevenshof. De provincie laat voor verschillende tracés Milieu-effectrapportages uitvoeren. Besluitvorming moet nog plaatsvinden. Er is grote betrokkenheid van bewoners bij dit traject. Winkelaanbod  Het winkelcentrum Stevensbloem zal op termijn worden herontwikkeld en uitgebreid. Er is reeds een intentieverklaring ondertekend tussen de gemeente Leiden en de eigenaar van het Winkelcentrum. De verdere invulling van de plannen gaat de komende tijd plaatsvinden. Hierover vindt ook afstemming met ondernemers en bewoners in de buurt plaats.

74


4.10 Merenwijkdistrict: Slaaghwijk en overige buurten Merenwijk Kenmerken 19  District met twee gezichten: Slaaghwijk is arme buurt, overige buurten zijn rijk  Slaaghwijk 4,5 duizend, overig-Merenwijk 10 duizend bewoners  Slaaghwijk 44% niet-westerse allochtonen, overig-Merenwijk 7%  Slaaghwijk: een zesde is 55-plusser, overig-Merenwijk: een derde is 55-plusser  In de Slaaghwijk woont anno 2009 één op vijf kinderen op in een bijstandsgezin, in de overige buurten zijn er nauwelijks bijstandsgezinnen  Gezichtsbepalende plekken: wijkpark Merenwijk en galerijflats Slaaghwijk

Slaaghwijk Inkomensverdeling t.o.v. Leiden

Slaaghwijk Leeftijdsopbouw t.o.v. Leiden

20%

2%

Merenwijkdistrict - totaal 1%

15% 10% 5%

90

Leeftijd Leiden

0%

100

80

70

60

50

40

30

20

0

10

0% laag inkom en

Slaaghwijk


rest Merenwijkdistrict

Slaaghwijk

rest Merenwijkdistrict Inkomensverdeling t.o.v. Leiden

Leeftijdsopbouw t.o.v. Leiden 20% 15%

2%

10%

1%

5% 0%

Leeftijd Leiden

100

90

80

70

60

50

40

30

20

0

10

0%

laag inkom en Leiden

hoog inkom en res t Merenwijkdis trict

rest Merenwijk

Van huur naar koop  De Slaaghwijk is van oorsprong zeer eenzijdig opgebouwd met goedkope huurwoningen. Tot voor kort was ruim 90% van de woningen in handen van corporaties. Dit leidde tot eenzijdige bevolkingssamenstelling van overwegend gezinnen met een lage sociaal-economische positie. De woningen kennen een goede verhuurbaarheid, wat verklaard kan worden door de relatieve grootte ervan in relatie tot een betaalbare huur.  Een deel van de woningen van corporaties Portaal, De Sleutels van Zijl en Vliet (SZV) en Ons Doel wordt reeds verkocht. Dit moet leiden tot een meer gedifferentieerde bevolkings19

Omdat de Slaaghwijk sterk verschilt van de overige buurten in de Merenwijk wordt apart aandacht besteed aan beide

gebieden.

76




samenstelling, meer betrokkenheid van bewoners, imagoverbetering, bevorderen eigen woningbezit en extra middelen voor corporaties voor nieuwe investeringen. Door uitponden ontstaat er de laatste jaren steeds meer eigen woningbezit in de wijk: in de hoogbouwflats (Arendshorst, Condorhorst, Merendonk, Zijldonk), de laatste jaren ook in de eengezinswoningen aan de Rodes (Ons Doel) en in een deel van de Horsten in het middengebied (SZV). Dat heeft geleid tot een verhouding van 20% huur en 80% koop.

Veiligheid en leefbaarheid  De openbare ruimte in de Slaaghwijk kent een aantal knelpunten. De inrichting sluit onvoldoende aan bij het gebruik van de bewoners. Er is sprake van anonimiteit in de openbare ruimte. De overgangen van privé- naar (semi-)openbaar gebied zijn vaak onduidelijk. De erfafscheidingen die sommige bewoners hebben aangebracht, worden door anderen lelijk gevonden. Er is geen sprake van enige uniformiteit. Daardoor ontstaat een rommelige indruk.  In het middengebied van de Slaaghwijk staat een aantal schrale gebouwtjes met een onduidelijke functie. Ook is er een plein waar speelplekken en doorgaand verkeer door elkaar heen lopen. Bewoners ervaren overlast van medebewoners en door zwerfvuil.  De Merenwijk heeft procentueel een bovengemiddeld aanbod van speel- en groenvoorzieningen. Voor jongeren is er weinig te beleven. Mede daardoor zijn er veel hangjongeren rond het Valkenpadplein die veel overlast veroorzaken voor de omwonenden. Werk en integratie  Werkloosheid en bijstandsafhankelijkheid in de Slaaghwijk het hoogste van heel Leiden, in de overige buurten van de Merenwijk het laagst.  De sociale samenhang in de Slaaghwijk ligt ver onder het gemiddelde van Leiden. Onderwijs  De openbare basisschool ‘De Merenwijk’ heeft met zes partijen (Libertas, Stedelijk Gymnasium, JES, Gezinscentrum, Woningcorporatie Portaal en SPL) een intentieovereenkomst getekend om in september 2009 te komen tot een zogeheten Brede School. De doelstelling van de Brede school luidt: “Het leefklimaat in de Slaaghwijk verbeteren door het vergroten van het opvoedklimaat en de participatie, in eerste aanleg op en rond het Valkenpadplein”. Veiligheid  De meeste meldingen bij de politie betreffen overlast van hangjongeren, drugsgerelateerde delicten en inbraken. In 2007 is het aantal meldingen gedaald. Het is nog te vroeg om hier conclusies aan te verbinden. Bovendien is de aangiftebereidheid niet groot. Mensen zijn soms bang om aangifte te doen en een deel voelt zich onvoldoende betrokken. Ook gewenning aan overlast kan een rol spelen. Overigens wordt dit alleen ervaren in Slaaghwijk en dan vooral rond het Valkenpadplein.

77


Hoofdstuk 5: Bestaande kaders 5.1 Visiestukken, kadernota’s etc. Voor een overzicht van de bestaande beleidskaders is hieronder, per hoofdstuk van de programmabegroting, een selectie gemaakt van al vaststaand en/of richtinggevend beleid. Naar verwachting zullen in de komende raadsperiode voor een deel van de beleidskaders nadere besluiten genomen worden, bijvoorbeeld als gevolg van een afgesproken evaluatie of in de vorm van uitvoeringsbesluiten. 5.1.1 Programma 1: Bestuur en Dienstverlening:  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.5 Het programma Minder & Beter richt zich o.a. op het verbeteren van de dienstverlening en het verminderen van administratieve lastendruk voor burgers, ondernemers en instellingen. In vervolg op de vereenvoudiging van 58 producten in het kader van Minder en Beter, mag verwacht worden dat besluiten genomen zullen worden om aanvullend meer producten te verbeteren / te vereenvoudigen. Aandachtspunt: programma Minder & Beter In 2007 is bij gemeente Leiden voor het eerst gesproken over ‘regie’. Het college stemde op 17 april 2007 in met de nota Ruimte voor Nieuw Beleid. Een belangrijk voorstel in deze nota was dat de gemeente als uitgangspunt zou kiezen voor ‘regie tenzij’. Het college stelde 18 organisatieonderdelen voor, die zich zouden lenen voor regie. Daaraan werd tevens een financiële taakstelling gekoppeld. Met de Nota “Regie op maat” heeft de gemeente besloten de realisatiekracht te willen vergroten. ‘Regie’ is een verschuiving van een gemeente die veel zelf doet, naar een gemeente die deskundig opdrachtgever is voor uitvoering door derden. Centraal staat steeds de vraag op welke wijze het beste resultaat voor burgers, bedrijven en instellingen geleverd kan worden tegen een goede prijs. In 2009 wordt prioriteit gegeven aan de volgende Regie op maat projecten: Shared Service Centrum, Beheer Openbare Ruimte, Sportvoorzieningen, Belastingen, Brandweer, Drukkerij en Onderwijs. Voor de projecten Drukkerij en Onderwijs houdt dit in dat de desbetreffende taken uiterlijk per 31 december 2009 daadwerkelijk zijn afgestoten of overgedragen. Voor de projecten Shared Service Centrum, Beheer Openbare Ruimte, Sportvoorzieningen, Belastingen en Brandweer betekent dit dat in 2009 een hoofdlijnenbesluit (onomkeerbaar besluit) is genomen. Aandachtspunt: “Regie op maat” In 2005 heeft de raad ingestemd met de instelling van districtsraden. De districtsraden zijn daarmee aangewezen als schaal en platform waarop de gemeente met bewonersvertegenwoordigingen in de stad communiceert over beheer en aan het beheer gerelateerde veiligheid van de directe leefomgeving. Najaar 2008 is de evaluatie van de Districtsraden besproken. Een meerderheid was positief over de ingestoken werkwijze met behulp van de districtsraden.

79


5.1.2 Programma 2: Veiligheid:  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.6 Met het Veiligheidsprogramma 2005-2009; “Samen werken aan een veilig Leiden”, is afgesproken extra inspanningen te leveren op: 

Aanpak uitgaansgeweld en terugdringen alcoholmisbruik jeugd



Aanpak veilige bedrijventerreinen



Aanpak Keurmerk Veilig Wonen onder regie gemeente



Uitwerking fietsdiefstalscan in concreet uitvoeringsprogramma



Aanpak overlast jongeren Stevenshof



Terugdringen geweld tegen overheidsfunctionarissen



Veiligheid Nieuwe Energie



Rampenbestrijding



Bestuurlijke aanpak criminaliteit



Impuls bestrijding fietsendiefstal en woninginbraak

5.1.3 Programma 3: Economie en Toerisme:

 Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.2.2, §2.2.11, §2.3 en Hoofdstuk 3 (Karakterisering van Leiden) §3.1.3 Het verbeteren van het ondernemersklimaat is in Leiden speerpunt van beleid. Het ondernemersklimaat is volgens de Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat (een tweejaarlijkse monitor verzorgd door het ministerie van Economische Zaken) slechter dan in veel andere steden. Het “Leids plan van aanpak stedelijke economie en arbeidsmarktbeleid”, opgesteld als gemeentelijk antwoord op de huidige economische crisisrecessie, zal om die reden ondernemers helpen kansen te benutten binnen een goed ondernemersklimaat. Daarbij zijn de volgende vijf thema’s benoemd: 

Méér klanten in Leiden



Ruimte voor bedrijvigheid



Verbeteren van het ondernemersklimaat



Stimuleren van starters en innovatie



Bevorderen van netwerken van ondernemers

Aandachtspunt: Ondernemingsklimaat Innovatie is een kernbegrip in het economische beleid van de gemeente. Verder inspelen op de ruim aanwezige jonge en creatieve groep werknemers is daarbij in de afgelopen jaren een kans gebleken. De doorontwikkeling van het Bio Science Park past hierbij, net als faciliteren. Een nieuw aandachtspunt is het faciliteren van een verdere groei van de faculteit Geesteswetenschappen. Extra ruimte voor bedrijvigheid komt beschikbaar als het bedrijventerrein in de Oostvlietpolder uitgegeven kan worden. De economische agenda van Holland Rijnland sluit op bovenstaande punten aan. Er is duidelijk gekozen voor een profilering als hoogwaardig economische regio, met enkele niches (life en space sciences) en gevestigde clusters (Greenport) als speerpunten. De regio ziet zichzelf duidelijk als een onderdeel van de Randstad, gelegen tussen de economische centra van Amsterdam en Den Haag / Rotterdam. Dat betekent dat de regio als gegeven accepteert, dat veel bewoners buiten de eigen regio werken en dat ze niet in de volle breedte economisch sterk zal (noch wil) zijn. Die strategie om als regio te excelleren vertaalt zich in vier punten:

80


zorgen voor een hoogwaardig en (internationaal) concurrerend vestigingsklimaat



inzetten op het aantrekken van hoogwaardige bedrijvigheid



dynamiek in ruimte - met speciale aandacht voor herstructurering van bedrijventerreinen - en bereikbaarheid



het steeds verbinden en ontwikkelen van het woon- en het werkklimaat.

Overigens is gebleken dat bij een integrale afweging van belangen een Economische Visie in de afgelopen jaren node gemist werd. Aandachtspunt: Ontbreken Economische Visie 5.1.4 Programma 4: Bereikbaarheid:  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.2.5 t/m §2.2.9 Met de Kadernota Bereikbaarheid (inspraak verwerkt; RV 09.0039) is er een samenhangende visie voor de komende periode op het gebied van bereikbaarheid van de stad met de verschillende soorten van vervoer. De volgende punten onderwerpen verdienen in de komende jaren extra aandacht: 

verkeerscirculatieplannen;



tracé Rijnlandroute (provinciaal project), met wijze van aantakken (aantal) van Leiden;



financiering gewenste tunnel onder de Zijl in de Ringweg Oost;



mogelijke parkeerrestricties zoals betaald parkeren en blauwe zones;



de verkeersveiligheid;



milieu-aspecten van de gekozen oplossingen.

Aandachtspunt: Programma Bereikbaarheid 5.1.5 Programma 5: Omgevingskwaliteit:  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.2.12 en §2.2.13 Veel gemeenten in Nederland hebben onvoldoende rekening gehouden met de kosten van de benodigde vervangingsinvesteringen in rioleringen. Leiden vormt hierop geen uitzondering. Ook zijn de provinciale eisen aan rioleringen aangescherpt om te kunnen voldoen aan toekomstige (klimaat-) veranderingen (meer regenval). Mede daarom zal, op basis van nader onderzoek, in de toekomst (extra) budget gereserveerd moeten worden voor vervangingsinvesteringen. Die zijn nodig na 2020. Aandachtspunt: Budget vervangingsinvesteringen in rioleringen Het bestaande inzamelsysteem voor afval zal de komende raadsperiode tegen het licht gehouden kunnen worden. De bestaande bovengrondse wijkcontainers zijn afgeschreven en moeten vervangen worden. Afhankelijk van de kosten van plaatsing en afvalinzameling kan worden gekozen voor ondergrondse of bovengrondse containers. Het klimaatbeleid van de gemeente Leiden vloeit voort uit het Plan van Aanpak Klimaatprogramma 2008 - 2012 Holland Rijnland en Rijnstreek. De volgende klimaatambities zijn daarbij richtpunt: 

In 2012 zijn de voorgestelde prestaties op onder andere het gebied van energiebesparing en duurzame energieopwekking gerealiseerd of is voor het bereiken van de prestaties beleid vastgesteld en is de uitvoering geregeld.

81


In 2015 is de gemeentelijke organisatie ‘klimaatneutraal’.



In 2030 is de totale CO2-uitstoot in Holland Rijnland en Rijnstreek verminderd met 21% ten opzichte van 2008 (dit komt overeen met 600 kiloton CO2). De volgende maatregelen zijn daarbij denkbaar: 

Gemeentelijke infrastructurele voorzieningen, installaties en vastgoed: energiebesparing, inkoop duurzame energie.



Woningbouw / wonen: toetsing Energie Prestatie Coëfficiënt bij bouwvergunningen, verbeteren energetische kwaliteit bestaande woningvoorraad, beïnvloeden bewonersgedrag (communicatie)



Bedrijven/vergunningverlening: prioriteit voor toetsing en handhaving op energieaspecten.



Duurzame energie: beleid m.b.t. grootschalige en/of collectieve opties voor energieopwekking, zoals windmolens en zonnecollectoren.

5.1.6 Programma 6: Stedelijke Ontwikkeling:

 Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.2.2 en §2.2.4 Leiden heeft een Ruimtelijke Structuurvisie opgesteld. Deze gaat uit van de strategische ligging van Leiden, als scharnier tussen de Noord- en Zuidvleugel van de Deltametropool en de historische ontwikkeling van de stad. Met behulp van deze visie kan de gemeente beslissen welke ruimtelijke claims gehonoreerd kunnen worden in de volgebouwde stad. Met de vaststelling van de Structuurvisie (volgens planning september/oktober 2009) is er een toekomstvisie op hoofdlijnen voor de ruimtelijke structuur van de gemeente. De structuurvisie van Leiden past in de structuurvisie (volgens planning vast te stellen in juni 2009) die de stad met de andere samenwerkende regiogemeenten in Holland- Rijnland verband heeft opgesteld. Uitgangspunt is dat de stad haar positie als een kennisstad wil versterken. De keuzes die in de structuurvisie worden gemaakt, dragen daaraan bij. Voor wonen zet de structuurvisie in op het realiseren van kwalitatief hoogwaardige woningen voor de midden en hoge inkomens in de binnenstad. Voor werken wordt ingezet op het versterken van de kenniseconomie en behoud en uitbreiding van het aantal bedrijventerreinen (Oostvlietpolder). 5.1.7 Programma 7: Jeugd en Onderwijs:  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.4.2 De Kadernota “De Leidse Jeugdfactor” is richtinggevend voor het jeugdbeleid in de komende jaren. Kern van het beleid en de daaruit voortvloeiende uitvoeringsplannen, is gericht op: 

Integrale aanpak jeugdoverlast mede ter voorkoming van afglijden jeugd met probleemgedrag richting criminaliteit;



Intensivering van de opvoedingsondersteuning,



Aanpak overmatig alcohol- en softdruggebruik bij jongeren;



Uitbreiding aanpak veilig opgroeien op de methodiek “Communities that Care” ter voorkoming van probleemgedrag in de volle breedte;



Uitbreiding activiteiten in de wijk voor jongeren (12+);



Creëren van voorzieningen op het gebied van “Veilig spelen in de wijk (12–)”:



Realisatie van Centra voor Jeugd en Gezin, Elektronisch Kinddossier, Verwijsindex en ketenzorg;



Uitbreiding stedelijke activiteiten op het gebied van cultuur en vrije tijd (12-18 jaar);



Stimuleren van jeugdparticipatie om betrokkenheid bij realisatie, opzetten en in stand houden van voorzieningen in de wijk of in de stad te vergroten.

Aandachtspunt: Jeugdbeleid

82


Leiden kent een lange traditie van onderwijsbeleid op een grote diversiteit van onderwerpen, zoals bv techniek, ICT, hoogbegaafden en talentontwikkeling. Dit beleid is samen met schoolbesturen ontwikkeld zodat er steeds sprake is geweest van een goed draagvlak. Ook het onderwijsachterstandenbeleid, gekenmerkt enerzijds door durf en anderzijds continuïteit is een mooi en –getuige de Citoscores en doorstroomgegevens- succesvol voorbeeld van goede samenwerking. Voor de komende periode moet er weer een nieuw plan gemaakt worden. Uitgangspunt daarbij is het behoud van het goede. Ook het voorkomen van schooluitval en het behalen van een startkwalitificatie is, zeker ook gelet op de economische recessie, een onderwerp met een hoge actualiteitswaarde. Dit onderwerp wordt in regionaal verband behandeld. De laatste tijd is segregatie in het onderwijs weer in het nieuws. Leiden heeft ten aanzien van dit onderwerp de volgende prioriteitsvolgorde vastgesteld: 1. Vergroten van onderwijskansen (vanuit de gedachte dat een goede opleiding de beste kans biedt op latere participatie) 2. Onderwijs in de wijk 3. Bestrijding van segregatie In het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs zijn de noodzakelijk investeringen in schoolgebouwen voorzien. Aandachtspunt voor de komende jaren is dat de geplande investeringen ook daadwerkelijk gerealiseerd worden door de schoolbesturen. Specifieke aandachtspunten daarbij zijn: 

Beschikbaarheid voldoende budget in verband met tekortschieten VNG-normbedragen, die de basis vormen voor de storting in het gemeentefonds. Tekort komt ten laste van gemeentelijke middelen.



Geschikte locaties zijn lastig te vinden



het parkeren en de verkeersveiligheid bij scholen

5.1.8 Programma 8: Cultuur, Sport en Recreatie:  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.4.3 en §2.4.5 In vervolg op de Cultuurnota 2006-2008 is de Raad met de Cultuurbrief “Er is momentum” (2008) geïnformeerd over recente ontwikkelingen in de culturele sector. Naast het structureel beschikbaar stellen van jaarlijks € 200.000 extra voor het oplossen van een aantal knelpunten (subsidie jeugdtheatereducatie, Museum en School, Cultuur en School, Muziekhuis en programmering Scheltema en Veenfabriek) brengt de cultuurbrief meer focus aan in het gemeentelijk beleid op het vlak van de criteria verrassen, verbinden en verleiden. De thematische speerpunten cultuureducatie, cultuurinnovatie en cultuurtoerisme, zoals genoemd in de Cultuurnota 2005-2008, blijven daarbij gehandhaafd. Voor de komende tijd doet zich een aantal nieuwe ontwikkelingen/ knelpunten voor. Het betreft de aangekondigde afbouw van de financiële betrokkenheid van de Universiteit bij het LAKtheater, de continuering en professionalisering van het Leids Film Festival, de exploitatie van de Leidse Schouwburg en de Lakenhal en de renovatie / uitbreiding van laatstgenoemde, gemeentelijke instelling. Voor wat betreft de laatste heeft het college overigens, zowel in het kader van de operatie Ruimte voor Nieuw Beleid als het programma Regie op Maat, het voornemen geuit het Stedelijk museum De Lakenhal te willen verzelfstandigen. Daarnaast is inmiddels 14 miljoen euro gereserveerd voor de 2e fase renovatie / klimatisering en overig noodzakelijke verbouwingen van het pand. Naar

83


verwachting zal het college rond het zomerreces van 2009 een visie presenteren over de ambities ten aanzien van de toekomstige exploitatie van het museum. In de periode 2010-2014 zal de Raad definitieve besluiten moeten nemen over de realisatie en exploitatie van Muziekcentrum “De Nobel”. Hierbij speelt de tijdelijke huisvesting van het LVC een rol. De huidige LVC-locatie is binnen het Aalmarktproject herbestemd tot winkelvoorziening. Verwacht moet worden dat Muziekgebouw de Nobel niet bijtijds gerealiseerd is om een vloeiende verhuizing van het LVC mogelijk te maken. De resultaten van een extern onderzoek naar de noodzakelijke gemeentelijke exploitatiebijdrage in Muziekgebouw de Nobel, zijn nog niet beschikbaar. Aandachtspunt: De Nobel, LVC, Gemeentelijk Museum de Lakenhal In de Kadernota Leids Sportbeleid 2006-2010 staat een aantal hoofdpunten: 

het bieden van kwalitatief en kwantitatief voldoende en betaalbare sportvoorzieningen



het ondersteunen en faciliteren van sportverenigingen



het bevorderen van sportstimuleringsactiviteiten



het stimuleren van samenwerking tussen sport en andere sectoren en daarmee versterking van de maatschappelijke functie van sportverenigingen. Bij de realisatie van het sportbeleid wordt aangelopen tegen het feit dat er nagenoeg continue een gebrek is aan fysieke ruimte en voldoende financiële middelen om de gemeentelijke sportaccommodaties kwantitatief en kwalitatief voldoende op peil te houden. De Werkgroep Schaatsten heeft op verzoek van de gemeente een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om het gebruik van de bestaande ijshal aan de Vondellaan te continueren of een nieuwe ijshal te bouwen. Geconcludeerd wordt dat er in Leiden en de regio voldoende vraag is naar een ijsbaan, maar dat het niet mogelijk is de renovatiekosten van de bestaande baan of de stichtingskosten van een nieuwe baan uit de exploitatie van de ijsbaan te betalen. Het onderbrengen van de ijsbaan in het “Huis van de Sport” is daarbij één van de te onderzoeken opties. Een andere optie is het realiseren van een regionale baan, in samenspraak met de regiogemeenten, nu de ijsbaan in Alphen aan de Rijn (Dutch Oval) geen doorgang zal vinden. Aandachtspunt: Huis van de Sport In 2008 is met de afdoening van motie 11, schoolzwemmen (RV 06.0021) besloten niet over te gaan tot het herinvoeren van schoolzwemmen. Zowel de schoolbesturen als de zwemverenigingen hebben zich tegen de herinvoering uitgesproken. Op het gebied van de (openlucht)recreatie is geen specifiek beleid geformuleerd. Uitzondering daarop betreft het convenant met de Leidse Bond van Amateurtuinders, waarin is afgesproken dat het areaal aan volkstuinen niet zal afnemen. Compensatie van verloren gegaan areaal in de afgelopen jaren (Veldheim) is voorzien in het bestemmingsplan Oostvlietpolder. Realisatie is echter (financieel) afhankelijk van de totale ontwikkeling van de polder. 5.1.9 Programma 9: Welzijn en Zorg:  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.4.4 Het beleidsplan Wmo is sturend in de aanpak van de zorg door de gemeente en haar partners. De kernpunten van dit beleid zijn als volgt:

84


Preventie voorop: de gemeente Leiden voorkomt dat mensen een zorgvraag ontwikkelen of dat deze verergert, onder andere door te zorgen voor adequate voorlichting, het stimuleren van sociale samenhang, goede basiscondities voor wonen, welzijn en de toegankelijkheid van wegen en gebouwen;



Alle inwoners doen mee: de gemeente Leiden bevordert dat inwoners actief deelnemen aan de samenleving;



Iedereen kiest zelf: de gemeente Leiden schept voorwaarden voor de invulling van keuzevrijheid bij en betrokkenheid met zorgen dienstverlening;



Toegankelijke en goede zorg: de gemeente Leiden bewaakt de beschikbaarheid, betaalbaarheid en de kwaliteit van zorg en dienstverlening;



Een sluitend vangnet van zorgvoorzieningen: De gemeente zorgt voor voorzieningen voor inwoners die niet op eigen kracht de door hen benodigde zorg kunnen regelen.

In de komende jaren zal de gemeente moeten besluiten over de vorm waarin het zogenoemde “compensatiebeginsel” uitgevoerd zal worden. Het compensatiebeginsel is een belangrijk element van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Daarmee is vastgelegd dat de gemeente voorzieningen aanbiedt die mensen in staat stellen een huishouden te voeren, zich te verplaatsen in en om de woning, zich te verplaatsen per vervoersmiddel en medemensen te ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan te gaan. De gemeente werkt het compensatiebeginsel tot nu toe uit op basis van de volgende visie: ‘De gemeente richt zich op het bevorderen van de zelfredzaamheid, het behoud van eigen regie en het behoud van zelfstandig functioneren van haar burgers. In dat kader wordt gekeken naar de moeilijkheden die de cliënt ondervindt bij het uitvoeren van activiteiten. De insteek is barrières weg te nemen die participatie in de weg staan.’ Randvoorwaarden voor de uitwerking van het beleid zijn als volgt: 

een doelmatige inzet van middelen;



inzet van middelen dient plaats te vinden binnen de beschikbare budgetten;



toewijzing van een aanbod aan de cliënt is objectiveerbaar en toetsbaar en valt binnen de verantwoordelijkheid van het domein van de gemeente. Bij de uitwerking van het compensatiebeginsel zijn naast de genoemde randvoorwaarden ook vraagverheldering, vermindering van regeldruk en extra aandacht voor de positie van de mantelzorger van belang. Aan de vermindering van de regeldruk wordt gewerkt d.m.v. het project Kei-goed, met het programma Minder en Beter (zie ook §5.1.1) en met de doorontwikkeling van het servicepunt Zorg. Op basis van casuïstiekbespreking, samen met de inventarisatie van landelijk ontwikkeld beleid (pilots in het kader van de kanteling) wordt in de loop van 2009 richting gegeven aan de invulling van de gewenste samenhang in benodigde zorg, noodzakelijke afstemming, maar ook zorgen voor een duidelijke afbakening van wie, waar verantwoordelijk voor is. In de Nota lokaal gezondheidsbeleid 2008-2012 “Accenten in gezondheidsbeleid” wordt vooral ingegaan op de direct voor gezondheid relevante activiteiten. De volgende prioriteiten zijn daarbij gesteld: 

Jeugd met daarbij speciaal aandacht voor overgewicht, schadelijk alcohol- en druggebruik en weerbaarheid;



Inwoners met de grootste gezondheidsrisico’s (zoals ouderen, chronisch zieken, gehandicapten en mensen met een lage sociaal-economische positie) onder meer via een wijkgerichte aanpak;

85


Voor de overige door het Rijk gestelde prioriteiten (roken, alcoholgebruik onder volwassenen, diabetes en depressie) wordt aangesloten bij de landelijke uitgevoerde activiteiten.

Het Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord 2008-2013 beoogt een substantiële vermindering van het aantal daklozen en van de overlast als gevolg van dakloosheid en ernstige verslavingsproblematiek in de regio Zuid-Holland Noord. De gemeente Leiden is als centrumgemeente verantwoordelijk voor de opvang van daklozen in deze regio en ontvangt hiervoor een doeluitkering van het Rijk. Daarnaast heeft het ministerie van VWS toegezegd dat centrumgemeenten die een Kompas voor de aanpak van dakloosheid indienen kunnen rekenen op extra middelen via de AWBZ. De toekomstige financiering van het Kompas staat echter onder druk, mede als gevolg van de druk op de AWBZ-middelen door andere zorgbehoevenden. Leiden zal hierdoor uiteindelijk geconfronteerd kunnen worden met een lagere rijksbijdrage (mogelijk tot 1 miljoen euro). Aandachtspunt: Financiering ‘Regionaal Kompas’ (gericht op daklozen en verslaafden) 5.1.10 Programma 10: Werk en Inkomen:  Zie ook Hoofdstuk 2 (Trends en ontwikkelingen) §2.3.3 Het beleid op het gebied van Werk en Inkomen is sterk gericht op bevordering van zelfredzaamheid van mensen. Iedereen zou in zijn of haar eigen levensonderhoud moeten kunnen voorzien. De doelstelling uit de programmabegroting om het aantal WWB-uitkeringen in 2008 te laten dalen is gehaald. Welk effect de huidige economische recessie zal hebben op het aantal bijstandsgerechtigden is nog niet duidelijk. Het Leids plan van aanpak Stedelijke economie en arbeidsmarkt richt zich voor wat betreft de arbeidsmarkt op de volgende vijf speerpunten: 

Ondersteuning van arbeidsmobiliteit



Opscholing en bijscholing



Omscholing



Bestrijding en preventie van werkloosheid jongeren



Schuldpreventie en schuldhulpverlening

Aandachtspunt: Gevolgen economische recessie voor arbeidsmarkt De activiteiten op het gebied van de re-integratie zijn gebaseerd op de Re-integratievisie 2007-2010 “Investeren in mensen” en behelzen zo veel mogelijk mensen aan het werk te krijgen. Uitgangspunt daarbij is maatwerk (vraaggericht), waarbij scholing en toeleiding primair geschiedt naar die beroepen, waar de arbeidsmarkt om vraagt. Begin 2009 is de pilot “sociale winst op aanbesteden” gestart. Uitkeringsgerechtigden krijgen hiermee een kans werkervaring op te doen in door de gemeente aan te besteden werk. Het gevoerde armoedebeleid is naast (financiële) ondersteuning van mensen ook gaandeweg steeds meer gericht op re-integratie. Wanneer gekeken wordt naar de aanpak in andere steden in Nederland, kan het huidige armoedebeleid een sterker activerend karakter krijgen. 5.1.11 Programma Binnenstad:  Zie ook Hoofdstuk 4 (De tien districten van Leiden) §4.1 t/m §4.3 In de afgelopen raadsperiode is het Programma Binnenstad voorbereid. Er is eerst een visie gemaakt, gebaseerd op gesprekken met vele partners uit de stad, onderzoeken naar onder andere het winkelaanbod en de ruimtelijke economische potenties van de binnenstad,

86


onderzoek onder winkelend publiek en Leiden panel, bezoeken aan diverse andere historische binnensteden. Het concept voor deze visie is op een conferentie getoetst bij ontwikkelaars, beleggers en vastgoedeigenaren. De visie wordt gebruikt als een meerjarig en integraal leidend kader voor de ontwikkeling van de binnenstad. De visie definieert van 18 verschillende gebieden en locaties in de binnenstad de functie, de gewenste ontwikkeling, het bijbehorende programma en het type ontwikkeling. Het betreft de volgende gebieden / locaties: 

Gebied/projectontwikkeling Aalmarkt, in het hart van de stad, als A1-retail project, met focus op fashion;



Gebied/projectontwikkeling Morspoort als bronpunt/hoofdentree, met focus op parkeren en met binnenstad versterkende grootschalige retail;



Gebiedontwikkeling Stationsgebied als bronpunt/hoofdentree, met focus op Openbaar Vervoer als comfortabele overstapfunctie, als het gezicht van de stad en met een aanvullend programma van retail (grab&go), leisure (bioscoop), congres/conferentie, horeca (ook hotel), kantoren en woningen;



Gebied/projectontwikkeling Morssingel/Stationsweg binnenterrein, nog nader uit te werken.



Gebied/projectontwikkeling Rijnsburgersingel/Stationsweg binnenterrein, nog nader uit te werken;



Gebied/projectontwikkeling Garenmarkt als bronpunt/hoofdentree, met focus op parkeren, tramhalte Openbaar Vervoer en met binnenstad versterkende hoogwaardige retail, woningen en eventueel kantoor / supermarkt;



Projectontwikkeling Kaasmarkt als aanvullend bronpunt, met focus op historie, aanvullend parkeren en tramhalte Openbaar Vervoer en met een programma van retail (lifestyle, food), horeca (evt. hotel) en wonen;



Projectontwikkeling / Inrichting Openbare Ruimte Lammermarkt als aanvullend bronpunt, met focus op groen en cultuur, aanvullend parkeren en tramhalte Openbaar Vervoer en met een programma van evenementenplein/park, Lakenhal, hotel en eventueel woningen;



Gebied/projectontwikkeling de Meelfabriek als innoverende stad met focus op creatieve economie en met een divers programma bestaande uit bedrijven/kantoren, wonen, hotel, sport, retail, horeca, culturele voorzieningen en wonen;



Gebied/projectontwikkeling Nuon-terrein als innoverende stad, met focus op cultuur en verblijf, met een programma gericht op park en culturele voorzieningen, met noodzakelijk aanvullend programma met publieke kantoorvoorzieningen, leisure en wonen;



Inrichting Openbare Ruimte Beestenmarkt als schakelgebied met focus op verblijf als een herkenbare, kwalitatieve verblijfsplek, met een programma van horeca (focus terrassen) en haven/rondvaart met een mogelijk extra programma van retail aan de Steenstraat;



Inrichting Openbare Ruimte Haven als schakelgebied met focus op verblijf als een herkenbare, kwalitatieve verblijfsplek, met een programma van horeca (focus terrassen) en haven/rondvaart met een mogelijk extra programma van retail aan de Haven;



Inrichting Openbare Ruimte Stationsweg als as tussen station en binnenstad met focus op verblijf / wandelroute als prettig voetgangers / fiets gebied, met een programma van horeca, retail en eventueel kantoren en wonen;



Inrichting Openbare Ruimte / Vastgoed Haarlemmerstraat als winkelas met focus op A1winkelroute als prettig winkelgebied met een extra programma van toegevoegde grote units voor retail, horeca en eventueel wonen boven winkels;

87


Inrichting Openbare Ruimte / Vastgoed Breestraat als half winkelas / aangename wandel en fietsroute met focus op kwaliteit een programma van kwaliteitretail en passende horeca en wonen boven winkels en voorzieningen;



Inrichting Openbare Ruimte Langegracht met focus op een groene route als prettig voetgangersgebied / tram / auto / fiets / bus met een programma van culturele voorzieningen, publieke kantoorvoorzieningen, wonen en leisure en geen retail;



Inrichting Openbare Ruimte Hooigracht als as met focus op aangename route als prettig voetgangersgebied / tram / auto / fiets / bus met een programma van bestemmingsretail, wonen en horeca;



Inrichting Openbare Ruimte Groene singelroute met focus op verblijf door een aaneengesloten groene wandelroute, met een programma van park, extra bruggen, horeca en cultuur.

Hiermee ontstaat een samenhangende visie en programma dat gericht is op de verbetering van de kwaliteit van de binnenstad van Leiden. De historische binnenstad is namelijk een van de onderscheidende kwaliteiten van de stad. Versterking van de kwaliteit zal de aantrekkelijkheid van de stad vergroten. Dit maakt de stad niet alleen aantrekkelijker voor inwoners, maar versterkt tevens de bezoekersfunctie van Leiden aanzienlijk. De tendens dat Leiden positie verliest als winkelen bezoekersstad moet hiermee worden omgebogen. De doelen van het programma zijn: 

meer bezoekers – de bezoekers van de binnenstad, de inwoner van Leiden, de regio-inwoner, de landelijke bezoeker en de internationale bezoeker,- leggen een bezoek af aan de binnenstad van Leiden;



de totale bestedingen van bezoekers aan de binnenstad nemen toe:



de verschillende bezoekersgroepen hebben een hoge waardering voor het genoten aanbod in de binnenstad.

Per jaar wordt een uitvoeringsprogramma opgesteld waarin alle inspanningen voor het jaar beschreven staan. Dit uitvoeringsprogramma is opgedeeld in 8 ambitielijnen, waarvoor per ambitie een wensbeeld is opgesteld dat de situatie over 20 jaar beschrijft. Te onderscheiden zijn: 

betere kwaliteit openbare ruimte;



beter beheer openbare ruimte;



betere kwaliteit van de gebouwde omgeving;



betere bereikbaarheid;



meer en betere parkeermogelijkheden;



meer en betere winkelen horecavoorzieningen;



meer en beter aanbod van culturele activiteiten en evenementen;

 meer en betere promotie. De inspanningen zijn niet alleen inspanningen van de gemeente, maar juist ook van partners in de stad en van commerciële marktpartijen. In 2009 bestaat het uitvoeringsprogramma uit 108 inspanningen (projecten, activiteiten en maatregelen) waarvan er 82 door de gemeente worden uitgevoerd en 26 door partners in de stad. Van deze inspanningen leiden 45 tot zichtbare resultaten. De overigen zijn voorbereidingen voor zichtbare resultaten in de nabije toekomst.

88


Het Programma Binnenstad is in januari 2009 vrijgegeven voor inspraak. Op 12 mei 2009 heeft het College van Burgemeester en Wethouders besloten het programma ter vaststelling aan de gemeenteraad aan te bieden. Aandachtspunt: activiteiten in programma Binnenstad

89


Hoofdstuk 6: De financiën van de gemeente 6.1 Algemeen Het financiële perspectief voor de komende jaren is niet gemakkelijk. Zo loopt de bijdrage uit het Gemeentefonds fors terug. Tegelijkertijd is er een aantal onontkoombare uitgaven waarvoor budgetten moeten worden gereserveerd. De toename van het aantal mensen dat recht heeft op een uitkering is er daar één van. De op 2 juni 2009 door het college van Burgemeester en Wethouders vastgestelde Perspectiefnota 2010-2013 speelt in op deze ontwikkelingen en doet voorstellen voor de op te stellen programmabegroting 2010 en volgende jaren. Over de Perspectiefnota 2010-2013 dient de gemeenteraad van Leiden zich nog uit te spreken. In dit hoofdstuk wordt gerefereerd aan de door het college vastgestelde nota. Uitgangspunt van de aan de gemeenteraad toegezonden Perspectiefnota 2010-2013 is de continuering van de ontwikkeling van de gemeente Leiden zoals neergelegd in de ontwikkelingsvisie 2030, “Leiden stad van ontdekkingen”. Naast de ambities op het terrein van uitbouw centrumfunctie en de bereikbaarheid wil Leiden een aantrekkelijke gemeente zijn om in te wonen en te verblijven. Tegelijkertijd wordt iedereen gestimuleerd actief te zijn, hetzij in de vorm van opleiding of betaald werk, hetzij in de vorm van vrijwilligerswerk of ontspanning.

91


6.2. Financieel meerjarenbeeld 6.2.1 Bestuursakkoord Kabinet en VNG d.d. 17 april 2009 Het akkoord beoogt financiële zekerheid over de ontwikkeling van de algemene uitkering. De ontwikkeling van de algemene uitkering fluctueert normaal gesproken in de loop van een begrotingsjaar behoorlijk. Die fluctuatie is het directe gevolg van de normeringsystematiek waarbij het gemeentefonds in gelijke mate toe of afneemt met de rijksuitgaven. “Samen de trap op en af”. In het akkoord 2009 – 2011 wordt deze systematiek buiten werking gesteld. Eenvoudig gezegd wordt de algemene uitkering tot en met 2011 bevroren op het niveau van 2009. Gemeenten verkrijgen hiermee financiële zekerheid tot en met 2011. Het bevriezen van de algemene uitkering op het niveau van 2009 resulteert de komende jaren in een financieel nadeel van € 2 miljoen in 2010 en € 3 miljoen in 2011. De ontwikkeling van de algemene uitkering vanaf 2012 is zeer onzeker. Voor deze periode gaan VNG en Kabinet een nieuw akkoord afsluiten. De inhoud van het akkoord is uiteraard sterk afhankelijk van de economische ontwikkelingen. Het maken van een raming voor 2012 en verder is dus niet eenvoudig. Voorlopig is in de Perspectiefnota 2010-2013 volstaan met het doortrekken van de afspraken voor 2009-2011 naar 2012 en verder. Dit resulteert in een financieel nadeel van € 2,5 miljoen in 2012 en € 2,5 miljoen in 2013. De uitwerking van de het bestuursakkoord in de meicirculaire geeft op dit moment echter een veel sterkere negatieve ontwikkeling van de algemene uitkering te zien. De komende jaren is er geen reële groei van het gemeentefonds te verwachten, terwijl Nederland toch gewoon doorgroeit. Inwoners en woningen blijven toenemen. Die groei moet dus worden betaald uit een gelijkblijvende hoeveelheid financiële middelen. Dat houdt in dat gemeenten die minder sterk groeien (of zelfs krimpen) jaar op jaar minder geld zullen ontvangen uit het gemeentefonds. De groei van Leiden is lager dan het landelijk gemiddelde. De gemeente ontvangt daardoor steeds minder aan algemene uitkering uit gemeentefonds. Deze ontwikkeling versterkt zich door het uitblijven van een reële groei in het gemeentefonds. Daarnaast blijft de maatstaf regionaal klantenpotentieel 20 maar dalen. Ook dit heeft een sterk negatieve invloed om de algemene uitkering die de gemeente leiden ontvangt. Aandachtspunt: gevolgen bestuursakkoord Kabinet en VNG 6.2.2 Gevolgen voor de begroting 2009 In de begroting 2009 is uitgegaan van een accres in de algemene uitkering van rond de 6,5 procent en een uitkering van de Behoedzaamheidsreserve van 55%. In de gemeentefondscirculaire van september 2008 was uitgegaan van een accres van 8,5 procent. In het bestuursaccres tussen kabinet en VNG is het accres verlaagd tot 5,88 procent en wordt de Behoedzaamheidsreserve geheel geschrapt. Deze beide ontwikkelingen resulteren in een financieel nadeel van € 2 miljoen in 2009. Dit financiële nadeel is verwerkt in de Perspectiefnota 2010-2013. Aandachtspunt: effecten op de begroting 2009 als gevolg van economische crisis 6.2.3 Rekening 2008 De rekening 2008 sluit met een positief saldo van € 6.007.000. Dit overschot is vooruitlopend op de bestemming van dit resultaat gestort in de concernreserve. Het streefniveau van de concernreserve

20

de maatstaf regionaal klantenpotentieel geeft een vergoeding voor de kosten verbonden aan de centrumfunctie van Leiden

93


voor het weerstandsvermogen voor de gemeente is op basis van de risico-inventarisatie vastgesteld op € 10 miljoen. Er resteert dan een vrije ruimte in de concernreserve van afgerond € 9,8 miljoen. Deze resterende vrije ruimte van 9,8 miljoen wordt in de Perspectiefnota 2010-2013 voorlopig ingezet voor de afdekking van incidentele tekorten in de meerjarenraming. (zie volgende paragraaf van dit hoofdstuk) Aandachtspunt: benutting vrije ruimte concernreserve 6.2.4 Ontwikkeling financiële positie 2010-2013 Naar de situatie van juni 2009 heeft de Perspectiefnota 2010-2013 nog geen sluitend financieel perspectief 2010 – 2013. Daarvoor waren de tegenvallers en de problemen die opgelost moeten worden te groot. De incidentele tekorten 2010-2013 worden opgelost door het inzetten van het vrije deel van de concernreserve van in totaal € 2.286.000. Het restant van het vrije deel van de concernreserve wordt ingezet om de gevolgen van het wegvallen van de GSB-gelden voor de programma’s 3 en 8 op te vangen en voor een aantal zaken zoals programma Binnenstad, handhaving, het opvangen van de aflopende bijdrage van het parkeerfonds aan de algemene middelen, dierenverzorgers, Lakenhal en de subsidie Stichting IJshal. Ook de geraamde onderuitputting op de kapitaallasten over de jaren 2010, 2011 en 2012 wordt ingezet om deze uitgaven mogelijk te maken. De perspectiefnota is kaderstellend voor de begroting. De in deze nota aangereikte kaders bieden voldoende basis voor verdere uitwerking van de programma’s in de begroting 2010. De nog te verwerken informatie is vooral financieel en minder beleidsmatig van aard en zal alleen effect hebben op het financiële meerjarenresultaat. Tegelijk met de perspectiefnota wordt het PRIL, het meerjarenperspectief gepresenteerd. Het bestaande investeringsplan is doorgerekend. De kapitaallasten van de investeringen zijn vanuit de actuele projectplanningen doorgerekend voor de jaren 2010 – 2013. Hiermee maken de geactualiseerde kapitaallasten onderdeel uit van deze perspectiefnota. Bij de besluitvorming van de begroting 2010 worden ook de aanmeldingen in het meerjareninvesteringsplan met jaarschijf 2013 betrokken. De financiële consequenties van deze aanmeldingen volgen voor het eerst in 2014. De volgende mutaties met aanzienlijke financiële voor- en nadelige consequenties, vragen bij het opstellen van de begroting 2010 nog om nadere aandacht: - effecten actualisatie areaalontwikkelingen woningen en bedrijvenvoorraad - ontwikkeling aantal inwoners - volledigheid verwerking effecten jaarrekening - actualisatie stelposten in de meerjarenraming - maatregelen van in totaal minimaal € 2.174.000 voor een structureel meerjarenbeeld vanaf 2013. De meerjarenraming t/m 2013 biedt geen zicht op een structureel sluitende begroting. Structureel komt de gemeente Leiden in 2013 € 2,174 miljoen tekort. Dit tekort wordt met name veroorzaakt door het wegvallen van GSB gelden in programma 3 en programma 8 en de nadelige consequenties voor Gemeente Leiden van het VNG akkoord, waarbij de algemene uitkering op het niveau van 2009 wordt bevroren. Dit levert een nadeel op van 2 tot 3 miljoen euro. Doorrekening van de meicirculaire levert mogelijk een groter nadeel op. Voor de begroting 2010 zal een pakket maatregelen gepresenteerd worden om het structurele tekort van € 2,174 miljoen in te vullen. Mocht de meicirculaire een groter

94


nadeel op de algemene uitkering te zien geven, dan zal het pakket maatregelen een hoger bedrag op moeten leveren. Uitgangspunt blijft een sluitende begroting en meerjarenraming te presenteren. Daarnaast kent de meerjarenraming tot en met 2013 nog nader in te vullen - bestaande taakstellingen tot een bedrag van € 7,5 miljoen per jaar. Aandachtspunt: autonome terugloop beschikbare financiële middelen

6.2.5 Het Grotestedenbeleid voor Leiden vanaf 2010 Deze paragraaf gaat over de verwachte inkomsten en uitgaven in het kader van het Grotestedenbeleid in 2010 en volgende jaren. Onderstaand worden de hoofdlijnen voor de toekomst van het stedenbeleid vanaf 2010 en de financiële consequenties ervan voor Leiden in beeld gebracht. Het nieuwe stedenbeleid kan enerzijds getypeerd worden als continuering van het huidige beleid voor de steden, anderzijds worden onmiskenbaar veranderingen in aard en omvang van budgetten voorzien voor 2010 en verder. De financiële consequenties zijn in de Perspectiefnota 2010-2013 separaat op programmaniveau ingebracht, waardoor de samenhang van voorstellen binnen een programma gewaarborgd blijft. Het toekomstig stedenbeleid vanaf 2010 ziet er samengevat als volgt uit: 

economie: geen budget meer voor stedenbeleid voor de 31 steden van het huidige GSB. Voor Leiden gaat het om het verlies van een bedrag van € 2.418.000,- totaal voor vijf jaar (Van deze middelen worden incidentele maar ook structurele zaken gefinancierd. Besloten is om met financiering van Centrummanagement, LLMS (Leiden Life Meets Science) en cofinanciering Bio Science Park-projecten door te gaan. De financiering van infobank bezoekersstad en lokale en regionale promotie loopt per 1 januari 2010 af);



sociaal: omvorming van de pijler naar decentralisatiebudgetten. De budgettaire consequenties kunnen per regeling in positieve of negatieve zin voelbaar zijn voor de individuele steden, al naar gelang ontwikkelingen in diverse verdeelsleutels. Het Rijk heeft hier echter geen besparing voor ogen. In Leiden gaat er op dit moment totaal ruim 70 miljoen om in de sociale pijler GSB voor vijf jaar De daling van het beschikbare budget voor inburgering kan worden opgevangen binnen het werkdeel WWB (participatiebudget). De stijging van het beschikbaar budget Onderwijsachterstandenbeleid wordt ingezet om een deel van de taakstelling 2010 herijking subsidiebeleid in te vullen;



fysiek: ook het ISV wordt gedecentraliseerd en wel vanaf 2011. Voorzien wordt een algehele vermindering van het budget met een derde. Daarnaast wordt de verdeelsleutel aangepast, met voor Leiden extra negatieve consequenties. Concreet betekent dit voor Leiden een nu voorziene teruggang van 17,8 miljoen euro naar 11,9 tot 13,3 (twee scenario’s) miljoen euro totaal voor de periode 2010-2014.

Aandachtspunt: terugloop inkomsten GSB 6.2.6 College Uitvoeringsprogramma 2008-2010 In het College Uitvoeringsprogramma 2008-2010 heeft op een aantal punten geleid tot een uitbreiding van budgetten tot een bedrag van 1 miljoen euro per jaar in de periode 2008 t/m 2014. Onderstaand is aangegeven op welke onderdelen deze uitbreiding heeft plaatsgevonden.

95


Omschrijving 

Programma binnenstad algemeen

2008

2009 2010 t/m 2014

50.000

0

0



entree van de stad

0

250.000

250.000



city marketing

200.000

250.000

250.000



historische gevels en monumenten

50.000

100.000

100.000

kwaliteit openbare ruimte

150.000

300.000

300.000

subtotaal programma binnenstad

450.000

900.000

900.000



dienstverlening

250.000

100.000

100.000



Rijnlandroute

50.000

0

0



Huis van de Sport

120.000

0

0

administratieve lasten

130.000

0

0





Totaal

1.000.000 1.000.000 1.000.000

Aandachtspunt: extra CUP-middelen periode 2008-2014 6.2.7 Herijking subsidiebeleid Het vigerend kader voor subsidieverlening is de algemene subsidieverordening (ASV). Deze verordening is op 1 juli 2005 in werking getreden (RV 05.0048) In de perspectiefnota 2009-2012 is opgenomen om het subsidiebeleid te herijken. Bij de behandeling van de perspectiefnota (heroverwegingen bijlage 3, pagina 88) zijn er twee doelen aangegeven die met de herijking bereikt moeten worden. Ten eerste de herijking van het instrument subsidieverstrekking, waarbij fundamenteel de relatie subsidieverstrekker en subsidieontvanger wordt bekeken op aspecten als (bij)sturingsmogelijkheden, partnerschap en flexibiliteit. Ten tweede het realiseren van een structurele taakstelling voor de planperiode t/m 2012 oplopend tot € 948.000,Bij de begrotingsbehandeling 2009 is de raad per brief geïnformeerd over de aanpak (kaderbrief herijking subsidiebeleid B&W 08.0989).

96


6.3 Welke ruimte is er voor nieuw beleid en/of anders inzetten van middelen? 6.3.1 Mogelijkheden voor nieuw beleid (in algemene zin) De komende raadsperiode kenmerkt zich door grote voorgenomen en afgesproken investeringen onder andere op het gebied van bereikbaarheid en binnen het Programma Binnenstad. Mede als gevolg van de economische recessie en de netto verminderde bestedingsruimte van de gemeente, dient er rekening mee gehouden te worden dat nieuw beleid, dat een financieel beslag legt op gemeentelijke middelen, voorzien wordt van een alternatieve dekking. Dit kan, zoals het zich nu laat aanzien, niet anders dan bekostiging vanuit af te schaffen beleid, oftewel “oud voor nieuw”. Aandachtspunt: financiering nieuw beleid 6.3.2 Mogelijke besteding deel van de NUON-gelden in de nieuwe raadsperiode De gemeente Leiden is sinds de toetreding van de EWR in 1999 tot Nuon, aandeelhouder van Nuon. Het belang van Leiden in het totaal van de aandelen Nuon bedraagt 2,271%. Het jaarlijks dividend wordt in de begroting geraamd op 5,7 miljoen. Inmiddels is door Vattenfall een bod uitgebracht op de aandelen Nuon. Bij eventuele verkoop gaat het voor de gemeente Leiden in dat geval om een te ontvangen bedrag van € 236.505.428 in de periode 2009 tot en met 2015. Wanneer rekening wordt gehouden met een reservering ter compensatie van het jaarlijks dividend en een versterking van het eigen vermogen van het netwerkbedrijf, resteert er een netto beschikbare opbrengst van € 92.400.000. Aandachtspunt: besteding netto beschikbare opbrengst verkoop Nuon-aandelen 6.3.3 Gemeentelijke belastingen en heffingen Elk jaar stelt het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere overheden van de Rijksuniversiteit Groningen, Coelo, een ranglijst op van de hoogte van de woonlasten in 36 grote gemeenten (‘Belastingoverzicht grote gemeenten’). In 2008 hadden negen andere grote gemeenten hogere woonlasten dan Leiden. Nu zijn dat er 22. Onroerende-zaakbelastingen (OZB): De Leidse OZB-tarieven behoren tot de hoogste OZB tarieven van Nederland. Daar tegenover staan niet voor 100% kostendekkende tarieven Afvalstoffenheffing (ASH) en Rioolrecht (RR). Het streven is gericht op een geleidelijke overgang naar kostendekkende tarieven ASH en RR, waarbij de OZBtarieven constant worden gehouden. In de OZB voor niet-woningen zit een opslag voor voeding van het ondernemersfonds. Dit fonds is nu 5 jaar operationeel. Aandachtspunt: OZB en voeding ondernemersfonds Afvalstoffenheffing: Op dit moment kent Leiden een afvalstoffenheffing op grond van huishoudenomvang.

97


Het is mogelijk om de tarieven verder te differentiëren. Daarbij kan gedacht worden aan andere grondslagen zoals DIFTAR (geDIFferentieerd TARief ) en vastrecht. In Leiden zal dit niet eenvoudig te realiseren zijn. Aandachtspunt: verdere differentiatie tarieven Verbrede rioolheffing: Vanaf 1 januari 2010 is het niet meer mogelijk om rioolrechten te heffen. Daarvoor in de plaats komt de verbrede rioolheffing. In deze heffing kunnen ook de kosten van de nieuwe zorgtaken voor de gemeente op het gebied van hemelwater en grondwaterbeheersing worden doorberekend. De taken binnen de rioolheffing dienen nader beschouwd te worden. Hierbij moet o.a. worden gekeken naar de kosten; een en ander zal in het gemeentelijk rioleringsplan (GRP) uitgewerkt moeten worden. Beleidsvrijheid op belastinggebied zit in de grondslag (bijv. huishoudenomvang, waterverbruik, woz-waarde) en belastingplichtige (gebruiker en/of eigenaar). Aandachtspunt: beleidsvrijheid in de grondslag Parkeerbelasting / -tarieven: Af te leiden van allerlei ontwikkelingen rond parkeren in de stad, die mogelijk tot meer inkomsten leiden. Aandachtspunt: hoogte tarieven mede afhankelijk van andere parkeerrestricties in omgeving Precariobelasting: Naar verwachting wordt de mogelijkheid om precariobelasting te heffen op leidingen afgeschaft. Dekking van het nadeel dat hierdoor ontstaat zal naar alle waarschijnlijkheid gevonden moeten worden in verhoging van de OZB-tarieven. Dit betekent een aanzienlijke verhoging van de OZB (circa 15%) en is daarmee wel een mogelijke belemmering voor een verdere groei van inkomsten uit de OZB. Indien de precariobelasting op leidingen wordt afgeschaft, kan gediscussieerd worden over de vraag of (een deel van) de resterende precarioverordening geschrapt zou kan worden. Overweging daarbij is om de precariobelasting in stand te houden voor die onderdelen die een economisch belang vertegenwoordigen, bijvoorbeeld terrassen. Aandachtspunt: afschaffing precariobelasting op leidingen Hondenbelasting: In 2005 is de hondenbelasting in Leiden afgeschaft, waarbij tegelijkertijd de OZB is opgehoogd.

98

Strategische Verkenningen

Recommend Documents