straatpastoraat Amsterdam een verhalenplein voor mensen bekend met het leven op straat beleidsplan 2015-2018
Inhoud Samenvatting
1
Vooraf
2
Verhalenplein
3
Waar komen we vandaan?
4
Waar zijn we nu?
6
Straatpastoraat 2015-2018
8
Voor wie?
8
Waar?
9
Door wie?
10
Presentie
12
Werkvormen
13
Met wie?
16
Straatpastoraat 2015
18
Doorgaan
19
Versterken
21
Werkplan Straatpastoraat 2015
23
Ten slotte
26
Colofon
27
1
Samenvatting Het Straatpastoraat van de Protestantse Diaconie Amsterdam heeft wel wat weg van een verhalenplein. Het is een plek waar mensen bekend met het leven op straat hun verhaal kwijt kunnen, waar deze mensen leren hoe ze hun verhaal kunnen vertellen en waar anderen in de samenleving hun verhalen horen. Het Straatpastoraat wil de plaats zijn waar toonaangevende projecten op dit gebied worden georganiseerd en ontwikkeld voor de doelgroep in al zijn diversiteit. Door naar buiten te treden, laten we zien dat dak- en thuislozen er bij horen en wat te bieden hebben. Daarbij betrekken we steeds weer nieuwe mensen uit de hele samenleving om ons te helpen. Zo leren mensen het straatleven kennen. Het Straatpastoraat is een vorm van presentie; de wederkerige relatie staat centraal en niet slechts het problematische deel van iemands leven. Presentie heeft niet een bepaald te bereiken meetbaar resultaat als doel, alleen de wens om het met elkaar te willen uithouden. Kenmerkende voor het Straatpastoraat is het groepswerk: het koor de Straatklinkers, de Filosofiegroep en de Vrouwengroep (die laatste in samenwerking met het Leger des Heils en het Drugspastoraat). Daarnaast biedt het Straatpastoraat individueel aandacht door veld- en bezoekwerk en kom het op voor de belangen van zijn deelnemers. Tenslotte krijgen vanuit het Straatpastoraat een aantal projecten vorm waaronder de twitterende daklozen van de Straatvogels, de jaarlijkse DaklozenDag. Hoewel natuurlijk niet alles lukt, haalt het Straatpastoraat zijn doelstellingen. In de komende periode willen we doorgaand innovatief op de ingeslagen weg verder gaan. Alleen in het veldwerk en in de belangenbehartiging is versterking nodig. Daarvoor zullen dan ook specifieke projecten worden opgezet: de boekenbakfiets en een onderzoek naar de opvang door de doelgroep zelf.
2
Vooraf Het Straatpastoraat Amsterdam draait allereerst om mensen, dak- en thuislozen, mensen dus bekend met het leven op straat. Daarom klinkt hun stem als eerst in dit beleidsplan. Zij spreken over hun ervaringen met het Straatpastoraat:
“Het is inspirerend omdat het een groep bijzondere mensen is.”
“Dat de mensen bij elkaar komen en aandacht krijgen, samen met thuislozen en daklozen. En wij leren van elkaar.”
“Intelligente, creatieve, muzikale ontwikkeling, zie af en toe iets dat ik misschien zelf niet te zien zou krijgen.”
“Ze zijn het middelpunt van mijn leven.”
“Een sfeer die je in normale organisaties nauwelijks tegen komt, een soort ongebondenheid die voor mij juist verbondenheid oproept.”
“Dat talenten worden gestimuleerd en ieder een eigen bijdrage kan leveren aan de activiteiten. Zo leren we van elkaar en is er ruimte voor diversiteit. Veel verschillende culturen en achtergronden kunnen een eigen bijdrage leveren. Dat vind ik mooi.”
Deze citaten zijn opgetekend uit de mond van deelnemers aan de groepsactiviteiten van het Straatpastoraat. De Straatklinkers, de filosofiegroep, de Straatwijzen, de vrouwengroep, de Straatvogels; het zijn deze groepen van het Straatpastoraat die het meest in het oog springen. Zij komen het meest in beeld en aan het woord.
3
Maar zij zijn niet de enigen met wie het Straatpastoraat contact heeft. Het Straatpastoraat is ook te vinden op de straat, in de inloophuizen, in pensions en in ziekenhuizen; waar mensen zich ook maar bevinden. Daar klinkt bijvoorbeeld dit: In het Vondelpark: “Hee, dominee, ben je er weer?” In inloophuis: “Ah, jij bent die man van de poster bij de ingang. Kan ik met je praten?” In pension: “Ja, ik wil dat je vaker op bezoek komt.” Gewoon ergens op straat: “Ja, ik ken je wel van Facebook.”
Verhalenplein Het Straatpastoraat is zoiets als een verhalenplein. Een plein, dat is een ruimte in de stad waar wegen naar toe leiden en weer van weg leiden. Om een plein staan geen hekken, het is open. Een plein is een plek waar mensen makkelijk naar toe kunnen komen. Het Straatpastoraat is laagdrempelig. Van deelnemers wordt gevraagd dat ze meedoen, meer is niet nodig. De mensen die we zoeken op dit plein, die we vragen om naar dit plein te komen, zijn mensen bekend met het leven op straat. Het Straatpastoraat is er voor hen. Mensen ergens op de lijn die loopt van geen dak boven het hoofd hebben (of gehad hebben) tot niet meer dan ondeugdelijk huisvesting hebben. Zij zijn de deelnemers aan het Straatpastoraat. Op een verhalenplein is er ruimte voor deze mensen die hun verhaal kwijt willen. Er wordt geluisterd. Meer dan dat; een verhalenplein is de plaats waar mensen kunnen leren hoe zij hun verhaal vertellen. Zo krijgen zij ook meer inzicht in hun eigen verhaal. Het Straatpastoraat biedt een veilige plek om te oefenen, onder elkaar, met het eigen verhaal. We bieden deskundigheid en steeds weer nieuwe vormen om verhalen te laten klinken. Een plein is geen plek om lang op te blijven. Na een tijd op het plein ga je weer verder. Naar een ander huis of de wereld in. Het Straatpastoraat doet bepaalde dingen niet. We bieden geen vormen van
4
opvang. Natuurlijk kennen we wel de weg; we verwijzen en bemiddelen van onze plek naar anderen en naar hulpverlening. Een verhalenplein heeft ook publiek; mensen die naar ons willen luisteren, mensen die van ons willen leren. Iedereen is welkom, maar bepaald soort publiek zoeken we met name. De kerk is voor ons thuispubliek. Vaak lukt dat vanzelfsprekend, soms moet ook het kerkpubliek gezocht worden. Mensen uit de hulpverlening willen we in ons publiek. We bieden plaats aan stagiaires en bezoekende groepen uit allerlei hoeken. Politici en politie willen we vertellen wat er gebeurt op straat. Als ons publiek niet naar ons toekomt, gaan wij naar hun. Het Straatpastoraat spreekt daarom in bij de gemeenteraad, bezoekt de Tweede Kamer, ontvangt volksvertegenwoordigers voor werkbezoek en nodigt hen uit om de DaklozenDag te bezoeken.
Waar komen we vandaan? Het Straatpastoraat is in 2003 opgericht en bestaat dus al ruim tien jaar. Dit is niet de plaats om uitvoerig de geschiedenis van het Straatpastoraat vast te leggen. Wel om enkele grote lijnen weer te geven. In 2003 spraken mensen vanuit de Protestantse Diaconie Amsterdam met enkele daklozen over zingeving en pastoraat. Naar de mening van deze mensen op straat zou er meer aandacht moeten zijn voor ondersteuning en onderling contact voor dak- en thuislozen wanneer ze geconfronteerd worden met ervaringen van verlies, ziekte of overlijden. Na een verdere verkenning, zowel met mensen van de straat als met organisaties in de maatschappelijke opvang, besloot de Diaconie een straatpastor aan te stellen. Ontwikkel een vorm van straatpastoraat die aansluit bij het leven van daklozen. Met die open opdracht ging Mariska Putters eind 2003 aan de slag. In de loop van 2004 presenteerde ze een werkplan waarin ze die vorm van straatpastoraat beschreef en haar plannen presenteerde.
5
Het straatpastoraat richt zich, in dit plan van 2004, op dak- en thuislozen: mensen die op straat slapen, in een instelling voor maatschappelijke opvang, of op een logeeradres. Het niet hebben van een eigen woning brengt eigen vragen en problemen met zich mee. Geen werk, geen vast inkomen, een sociaal netwerk dat vrijwel uitsluitend bestaat uit andere daklozen maakt het leven geestelijk en fysiek zwaar. In deze eerste plannen werd benadrukt dat de voortdurende noodzaak om basisbehoeften te bevredigen weinig tijd en ruimte laat om stil te staan bij existentiële vragen. Er was behoefte aan ruimte en aan tijd om stil te staan, het leven te overdenken en vriendschappen te ontwikkelen. Dit werd een uitgangspunt, zowel in het individueel pastoraat als in het groepswerk. Mariska Putters ontwikkeld in deze eerste jaren een vorm van Straatpastoraat met een aantal unieke kenmerken. De groepsactiviteiten zijn de plek waar mensen onder elkaar kunnen zijn en waar talenten en vaardigheden geoefend kunnen worden. Vandaaruit werd vervolgens volop naar buiten getreden om de Amsterdamse samenleving te laten horen wat er leeft op straat. Vooral het koor de Straatklinkers bleek daarvoor een uitstekend middel. Bij deze activiteiten zoekt het Straatpastoraat breed de samenwerking met belangenbehartigers, kerken en anderen. Bijvoorbeeld de jaarlijkse DaklozenDag is mogelijk dankzij deze samenwerking en ook de plek waar de veelheid van contacten van het Straatpastoraat op straat en met organisaties zichtbaar wordt. Vanaf medio 2011 is Mariska Putters als straatpastor opgevolgd door Luc Tanja. Deze opvolging stond vooral in het teken van doorgaan op de ingezette lijn. Wel zijn er een paar nieuwe accenten in de afgelopen jaren te ontdekken. Naast de bestaande contacten hebben we in het Straatpastoraat ons gericht op nieuw veldwerk in inloophuizen en op straat en veel grondiger de publiciteit naar buiten ter hand genomen.
6
Waar zijn we nu? In de maanden nadat Mariska Putters afscheid had genomen van het Straatpastoraat is er een beleidsplan opgesteld: De gemeenschap als brug en broedplaats; Straatpastoraat 2011-2014. Met dit beleidsplan als uitgangspunt is Luc Tanja aangenomen. Het beleidsplan dat nu voor u ligt is de opvolger van De gemeenschap als brug en broedplaats. In hoeverre is het vorige beleidsplan ook uitgevoerd?
De gemeenschap… Het belang van de gemeenschap voor de deelnemers van het Straatpastoraat is groot. In de loop der jaren is rond de activiteiten een hechte en tegelijkertijd open gemeenschap ontstaan. De onderlinge steun en daarmee de zelfredzaamheid van de groep is toegenomen. Ook zijn de groepen de plek waar geleerd wordt. Er zijn bijvoorbeeld workshops sociale media, lobbyen en zingen gehouden. De gemeenschap is ook de eerste plaats waar gasten inzicht in en gevoeligheid voor de leefwereld van mensen in de marge kunnen ontwikkelen. De afgelopen jaren heeft een toenemend aantal studenten van diverse opleidingen hun stage binnen het Straatpastoraat gedaan. Groepen vanuit kerk, politiek en bedrijfsleven hebben de weg naar het Straatpastoraat gevonden. Wij hoeven eigenlijk meer amper zelf op pad; dankzij de grotere naamsbekendheid weten mensen ons te vinden.
…als broedplaats In het straatpastoraat worden maatschappelijke ontwikkelingen snel gevoeld door de verhalen en de problemen van de deelnemers. In de gesprekken ontstaan vaak creatieve ideeën voor activiteiten die naast of in de marge van de hulpverlening ontwikkeld kunnen worden. Het lobbyproject de Straatwijzen is zo ontstaan. Het juridische loket, dat aan het begin van het vorige beleidsplan nog slechts een idee was, is aan het eind van de periode een goedlopend zelfstandige activiteit.
7
Er is ook een andere ontwikkeling. Voor de mensen die intensief met onze groepen meedoen is de periode op straat vaak al weer langer geleden. Dat betekend dat het veldwerk steeds meer de plek wordt waar signalen worden opgevangen.
….en als brug Het straatpastoraat is een gemeenschap van dak- en thuislozen onderling, maar vormt ook een brug tussen daklozen en niet-daklozen. Het koor de Straatklinkers, de twitterende daklozen van de Straatvogels: zijn voorbeelden van activiteiten waarbij we naar buiten treden. Ook de Facebookpagina van het Straatpastoraat is een goede manier om te laten zien wat er op straat speelt. Juist ook omdat veel van de deelnemers aan het Straatpastoraat ook zelf actief zijn op sociale media. Een goed voorbeeld van hoe we naar buiten treden is de viering van ons tienjarig jubileum. We vierden dat op het Beursplein, midden in de stad. We kregen subsidie en aandacht in het kader van het feestjaar Amsterdam 2013. Het Straatpastoraat bleek een groep met voldoende zelfbewustzijn om een feest te vieren dat zichtbaar was voor iedereen, waar iedere voorbijganger welkom was en dat paste in een campagne die door de gemeente was opgezet. Het Straatpastoraat maakt deel uit van de Protestantse Diaconie. De ervaringen uit dit werkterrein worden ingebracht in het geheel van de diaconale projecten. De uitstraling van het Straatpastoraat heeft de afgelopen jaren echter veel verder gereikt. In de Protestantse Kerk Amsterdam, maar ook in de landelijke kerk, is het Straatpastoraat een begrip. Met name de twitterende daklozen van de Straatvogels zijn ook opgemerkt in de landelijke en Europese netwerken van hulpverlenende organisaties. Al met al kan er dus zeker gesteld worden dat de doelstellingen uit het plan de gemeenschap als brug en broedplaats; Straatpastoraat 2011-2014 ruimschoots gehaald zijn. Niet alles is uiteraard gelukt. Er zijn diverse voorbeelden van ideeën die gestrand zijn. De daklozencamping heeft veel aandacht ge-
8
kregen - en dat is goed - maar is niet daadwerkelijk van de grond gekomen. De Opbeurbalie is op een zelfde manier blijven steken. Er is nog heel veel te doen. In de komende jaren wil het Straatpastoraat een verhalenplein blijven waar mensen bekend met het leven op straat elkaar ontmoeten, hun verhaal kunnen -leren- vertellen en publiek vinden die hun verhaal wil horen. Het Straatpastoraat wil de plaats zijn waar toonaangevende projecten op dit gebied worden georganiseerd en ontwikkeld voor de doelgroep in al zijn diversiteit. Daarbij betrekken we steeds weer nieuwe mensen om ons te helpen.
Straatpastoraat 2015-2018 Hier volgt nu eerst een omschrijving op hoofdlijnen van hoe het Straatpastoraat in de komende jaren wil werken. Daarna volgt een concretisering van wat dit voor het jaar 2015 betekent.
Voor wie? In het denken over dakloosheid komt er steeds meer nadruk op het dynamische karakter. Mensen bewegen zich tussen woonvormen, zijn soms tijdelijk zonder dak en het vinden van een woning betekent eerder een voortzetting van de kwetsbare situatie dan een abrupt einde. Juist mensen die weer gaan wonen blijken veel te hebben aan vormen van activiteiten die binnen het straatpastoraat worden ontwikkeld. De afgelopen jaren zijn we uitgekomen op de omschrijving het Straatpastoraat is er voor mensen bekend met het leven op straat. Deze omschrijving omvat zowel mensen die buitenslapen, als menden die in pensions slapen, als mensen die kwetsbaar wonen, als mensen van wie het leven getekend is door deze situaties. Zij vormen de deelnemers van het Straatpastoraat. Het is onmogelijk voor het Straatpastoraat om alle mensen in Amsterdam uit de doelgroep te bereiken. De aantallen zijn daarvoor simpelweg veel te groot. Wat we wel kunnen doen is een vorm van
9
iconisch werken. Aan het Straatpastoraat nemen een beperkt aantal mensen uit de verschillende groepen dak- en thuislozen deel, we zijn op niet meer dan een paar plaatsen in de stad aanwezig, maar met deze groep deelnemers zijn we erop uit om kwalitatief de meest aansprekende activiteiten te bieden. Op deze manier is het Straatpastoraat met een beperkt bereik duidelijk merkbaar aanwezig en zichtbaar. Naast de deelnemers richt het Straatpastoraat zich ook op anderen in de samenleving. Naar buiten treden, is een integraal en essentieel onderdeel van het Straatpastoraat. De kerken zijn daarbij de natuurlijke eerste kring die we tegenkomen. Politiek en bestuur, hulpverlening en zorgverleners, politie en handhaving vormen eveneens cirkels die het Straatpastoraat wil bereiken.
Waar? Het Straatpastoraat kiest er voor om iconisch te werken; we zijn niet overal in Amsterdam, maar slechts op een paar plaatsen. Straatpastoraat gaat natuurlijk ook op bezoek bij waar mensen zich bevinden. Er worden huisbezoeken gebracht door heel Amsterdam, tentjes bezocht tot ver in het havengebied en elk ziekenhuis kennen we van binnen. Maar naast deze plaatsen zijn er drie locaties waar we structureel te vinden zijn.
Corvershof en de tuin van de Amstelhoven Deze beperking in plekken wordt mede mogelijk doordat we onderdeel zijn van de Protestantse Diaconie Amsterdam en daardoor kunnen beschikken over één van de toplocaties van Amsterdam: de Corvershof en de tuin. Het is een plek midden in de stad, uitstekend bereikbaar, met de Krekelkelder als onze vaste ruimte voor groepsbijeenkomsten, kantoorfaciliteiten en een tuin en mensen rust geeft en plek genoeg heeft om een evenement als de DaklozenDag met 500 deelnemers te organiseren. De ruimtes zijn vooral ook mooi. Dat is belangrijk omdat het aan de deelnemers overbrengt dat onze activiteiten er
10
toe doen. Het Straatpastoraat -en dus de deelnemers zelf ook- is belangrijk genoeg om prachtige historische ruimtes te gebruiken.
Inloophuis Wekelijks is de straatpastor -vaak met een stagiaire- te vinden in het inloophuis de Kloof van de Regenbooggroep. De keus voor de Kloof is min of meer toevallig. Voor het Straatpastoraat is het van belang om een plek te hebben waar meer buitenslapers te vinden zijn. Daarnaast geeft de aanwezigheid in het inloophuis zicht op de situatie in de meest laagdrempelige vorm van hulpverlening die Amsterdam te bieden heeft.
Op straat Een derde plek voor het Straatpastoraat is uiteraard ergens op straat, een vaste plek om veldwerk te doen. Op dit moment is dat het Vondelpark. Het is een goede plaats omdat daar zowel buitenslapers als mensen die in pensions wonen en die op straat drinken samenkomen.
Door wie? Een aantal te onderscheiden groepen mensen geeft het Straatpastoraat concreet vorm.
Deelnemers Het is het ideaal dat de deelnemers van het Straatpastoraat zelf meedoen, zelf ideeën aandragen en zelf vaststellen wat wel en niet kan binnen de groepen. De praktijk is echter weerbarstig. Deelnemers zijn kwetsbare mensen die op andere plekken gewend zijn aan een duidelijk aanwezige leiding. Het ideaal dat deelnemers zelf het Straatpastoraat vorm geven moet dan ook steeds opnieuw weer gezocht worden.
11
Straatpastor De straatpastor heeft een aparte rol. Het streven is steeds om juist de deelnemers naar voren te schuiven. Dat gaat echter niet zonder ook zelf duidelijk aanwezig te zijn in de groepen, op straat en in de publiciteit. Veel aandacht van de straatpastor gaat ook uit naar de organisatorische kanten van het Straatpastoraat. De straatpastor is binnen het Straatpastoraat ook steeds een theoloog. Het gesprek over levensvragen is het eigen van pastoraal werk. Naast deze pastorale taak naar binnen toe, treedt de straatpastor ook als theoloog naar buiten en duidt wat zij/hij op straat ziet binnen de kerk en de samenleving.
Vrijwilligers Zonder vrijwilligers is een project als het Straatpastoraat ondenkbaar. Het groepswerk wordt voornamelijk gedragen door de vrijwilligers. Voor enkele deelnemers geldt dat zij de rol van vrijwilliger op zich nemen. Een dergelijke overgang binnen dezelfde organisatie is echter altijd ingewikkeld. Al jaren kunnen we rekenen op vrijwilligers vanuit het Mission House die meedoen met ons koor de Straatklinkers. Jaarlijks lopen een aantal stagiaires mee met het Straatpastoraat. Hun bijdrage is belangrijk, ook omdat hun aanwezigheid het professionele niveau vergroot. Er is regelmatig behoeft aan vrijwilligers voor het meer incidentele bezoekwerk. Dat komt echter amper van de grond omdat er ook weer maanden zijn dat hier geen behoefte aan is. Het Straatpastoraat is op dit moment net te klein om dit goed vorm te geven. Het opzetten van een hier op gerichte activiteit of samenwerken met een andere organisatie ligt dan ook voor de hand.
Tijdelijke partners Voor diverse projecten worden er steeds weer mensen, organisaties of bedrijven gevonden die voor één specifieke activiteit willen meewerken. Zo hebben we een website gekregen voor de Straatvo-
12
gels, waren lobbyisten bereid workshops te geven enzovoort. Steeds deze samenwerking zoeken is deel van de methode van het Straatpastoraat. Het geeft mensen de mogelijkheid het leven op straat te leren kennen waar we op andere wijze niet in contact mee waren gekomen. De manier om dit te doen is door veel om hulp te vragen en vernieuwende aansprekende projecten te blijven initiëren.
Presentie Het Straatpastoraat is een vorm van presentie. Waar met presentie wordt gewerkt gaat het niet om een bepaalde situatie te veranderen, maar om het aangaan van een wederkerige relatie. Bij vormen van presentie is de hele mens in tel, niet slechts een enkel aspect of alleen het problematische deel. Presentie is in zekere zin doelloos. Er is geen te bereiken meetbaar resultaat in zicht, alleen maar de wens om het samen met elkaar te willen uithouden. In de praktijk van het Straatpastoraat is dit regelmatig niet haalbaar. De acute situatie van de mensen die we tegenkomen vraagt om een directe interventie. Zo snel mogelijk zal dit echter steeds weer worden overgedragen waar dit thuishoort: de reguliere hulpverlening. Vormen van presentie zetten zich af tegen de samenleving. Het Straatpastoraat is een plaats die tegen de gangbare cultuur ingaat. Waar kwetsbare mensen in de samenleving vaak een geïsoleerd leven leiden, is er binnen het Straatpastoraat juist volop plaats voor hen. Als andere vormen van presentie staat het Straatpastoraat niet naast de samenleving, maar wil juist tonen dat een andere manier van leven in die samenleving mogelijk is. Je staat er niet alleen voor is het motto van de Protestantse Diaconie Amsterdam. Het is een formulering die aanzet tot actie. Het motto is wellicht echter ook meer dan dat. Een geloofsuitspraak, tegen de huidige realiteit in, dat een andere wereld mogelijk is. Presentie als in het Straatpastoraat kan niet zonder een dergelijk visioen. Zonder dit uitzicht is presentie niet goed vol te houden.
13
Werkvormen Het Straatpastoraat krijgt concreet vorm in groepswerk, individuele pastoraat en belangenbehartiging. Daarnaast zijn er meer incidentele projecten.
Groepswerk Kenmerkend voor het Straatpastoraat in Amsterdam is het groepswerk. Het Straatpastoraat is dan ook niet goed denkbaar zonder enkele vormen van groepswerk. Niet alleen is het een manier om efficiënt een veelheid aan mensen te ontmoeten het is ook juist in het groepswerk dat de gemeenschapsvorming gestalte krijgt. Het koor van dak- en thuislozen de Straatklinkers en de Filosofiegroep vinden op dit moment plaats op de Corvershof. Beide zijn ook vaak een goede basis om gastvrijheid aan anderen te verlenen en zo bijvoorbeeld mensen uit hulpverlening, politiek of bedrijfsleven te ontvangen. Samen met het Leger des Heils en het Drugspastoraat organiseert het Straatpastoraat een groep voor kwetsbare vrouwen die elkaar rond een maaltijd ontmoeten. Een grote groep vrouwen komt hier op af. Naast deze activiteiten begint zich ook steeds meer een online gemeenschap rond het Straatpastoraat te vormen. De Facebookpagina biedt deelnemers, (oud-)vrijwilligers, (oud-)stagiaires en vrienden een mogelijkheid om mee te leven. Vooral de foto’s van activiteiten zijn aanleiding om te reageren door de mensen die daarop staan en hun vrienden. Facebook is een integraal onderdeel van het Straatpastoraat.
14
Individueel pastoraat Een deel van het individuele pastoraat gebeurt door veldwerk. Door op straat aanwezig te zijn, blijven we op de hoogte van wat daar speelt. De mensen die we in het groepswerk tegenkomen zijn vaker thuisloos, in het veldwerk komen we bijvoorbeeld ook meer buitenslapers tegen. Op dit moment is de straatpastor één ochtend per week in een inloophuis (De Kloof) aanwezig en minstens één maal per week in het Vondelpark. Het andere deel van het individueel pastoraat komt voort uit de contacten opgedaan in het groepsen veldwerk. Het Straatpastoraat zoekt mensen op waar ze zijn: in ziekenhuizen, pensions, thuis, in tentjes en bootjes. Meestal zijn deze contacten op afspraak, soms ook omdat we mensen een tijd niet meer gezien hebben of op verzoek van andere organisaties. Een laatste vorm van contact houden gebeurt door de sociale media en sms en WhatsApp contacten. Ook daar zijn mogelijkheden om mensen actief te benaderen en zelf ook bereikbaar te zijn.
Belangenbehartiging Het Straatpastoraat doet in beperkte mate aan belangenbehartiging. Zowel individueel als collectief zullen we de belangen van deelnemers of de groep als geheel onder de aandacht brengen als andere meer specifieke organisaties dit laten liggen. Ook ondersteunen we acties van belangenbehartigers als de Daklozenvakbond, de BADT en de MDHG. Daarvoor zoeken we media aandacht, netwerken met politici, spreken in bij commissievergaderingen, gaan met mensen mee naar rechtszaken of steunen mensen bij het indienen van klachten. Indirect doet Straatpastoraat meer aan belangenbehartiging door het toerusten van deelnemers. Een voorbeeld hiervan is het twitterproject de Straatvogels. Doel van Straatvogels is om via twitter het leven van mensen bekend met het leven op straat zichtbaar te maken. Daarnaast heeft dit project ook andere effecten; de deelnemers worden erdoor gesterkt en krijgen meer en andere sociale con-
15
tacten. Ook Straatwijzen, dat meer het karakter heeft van een los project (zie hierna), levert door het bijbrengen van lobbyvaardigheden, een bijdrage aan belangenbehartiging.
Projecten, evenementen en overige activiteiten Binnen het Straatpastoraat zijn er de laatste tijd een aantal projecten opgestart waarvan het op dit moment onduidelijk is of en hoe die een vervolg gaan krijgen. Elk op zich zijn waardevol, als zich een mogelijkheid voordoet, zullen wij hier zeker mee verder gaan. Straatwijzen; dak- en thuislozen hebben gelobbyd bij de gemeenteraadsleden. Zij hebben daarvoor twee workshops lobbyen aangeboden gekregen en zijn vervolgens aan een gemeenteraadslid gekoppeld. Ook hebben we met de groep een bezoek gebracht aan een commissievergadering in de Tweede Kamer. Het project was succesvol: veel deelnemers en goede contacten met politici. Het project vraagt echter veel begeleiding en is daarom niet zomaar voort te zetten. Opbeurbalie; deelnemers van het Straatpastoraat geven mensen die getroffen zijn door klein leed (trein gemist, computer vastgelopen) een opbeurend gesprek via Skype. Dit idee hebben we eenmalig uitgevoerd in het kader van een DaklozenDag. Skype bleek te eenzijdig. We hebben wel veel aandacht gekregen in de media voor dit project. Dat maakt het interessant om te kijken of het op een andere manier nog eens ingezet kan worden. Verhalenshow; zes deelnemers van het Straatpastoraat hebben een achtweekse cursus verhalenvertellen gekregen van een professionele verhalenverteller en hebben vervolgens een avondvullend theateravond verzorgd. Dit project was in samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam en HVO-Querido. Er is zeker ruimte om dit nogmaals te doen, maar de kosten van begeleiding zijn hoog. Zonder financiële steun zal dit daarom een eenmalig project blijven. Regelmatig wordt het Straatpastoraat gevraagd om te participeren in optredens en projecten. Zo deden we mee aan een film over de Matthäus Passion, zongen we bij het nieuwjaarsconcert van het
16
Nederlands Blazers Ensemble in het Concertgebouw en werden we door ASN bank gesteund voor de Overtochtsdichter (gedichten voorlezen op de pont). Deelname aan dergelijke projecten laat zich niet afdwingen. Goede naamsbekendheid zorgt ervoor dat wij hiervoor gevraagd worden. Eén project heeft ondertussen de status van traditie bereikt; de jaarlijkse DaklozenDag. Op de eerste woensdag van juni komen dak- en thuislozen, hulpverlening, politie en politiek samen in de tuin van de Amstelhoven voor een festivalmiddag. DaklozenDag wordt georganiseerd door MDHG, BADT, de Daklozenvakbond en het Straatpastoraat.
Met wie? Het Straatpastoraat kan uiteraard niet op zichzelf staan en wil dat ook niet. Er wordt dus op allerlei terreinen en met heel diverse organisaties samengewerkt.
Protestantse Diaconie en Kerk Amsterdam Het Straatpastoraat is onderdeel van de Protestantse Diaconie Amsterdam en kan daardoor steunen op de faciliteiten van de Corvershof zoals: gebruik van ruimtes, kopieermogelijkheden en dergelijke. Daarnaast maakt het Straatpastoraat gebruik van de overkant het kerkelijk bureau van de Protestantse Kerk Amsterdam. Hierbij gaat het vooral om ondersteuning bij het zoeken naar publiciteit. Het Straatpastoraat wil in ieder geval voor de Protestantse Kerk Amsterdam de plek zijn waar kerkmensen kunnen horen wat mensen op straat meemaken. De Protestantse Kerk Amsterdam is dan ook de eerste kring waar het Straatpastoraat zijn publiek vindt. Van daaruit richt het Straatpastoraat zich op andere kerken en de rest van de samenleving.
Amsterdamse collega’s Het Straatpastoraat staat niet alleen; er zijn in Amsterdam organisaties die op een vergelijkbare manier met min of meer overlappende groepen mensen werken. Het Drugspastoraat en Kerk & Buurt
17
Westerpark zijn de meest nabije voorbeelden hiervan. Met deze twee organisaties wordt dan ook op dit moment nauw samengewerkt. Met de pastores/coördinatoren van deze organisaties heeft de straatpastor geregeld werkoverleg en intervisie. Een dergelijke intensieve samenwerking kan naar behoefte ook met andere organisaties aangegaan worden.
LOND/DAK Naast Amsterdam zijn er ook op andere plekken in Nederland organisaties actief die op een vergelijkbare manier werken. Met hen is er geregeld contact binnen de netwerken van LOND/DAK. Tweemaal per jaar ontmoeten straatpastores elkaar en daarnaast is er incidenteel contact rond specifieke personen of situaties.
BADT, Daklozenvakbond, MDHG Deze drie organisaties zijn in de directe omgeving van de Corvershof gevestigd en delen met het Straatpastoraat dat zij zich inzetten voor belangenbehartiging van dak- en thuislozen. Met deze drie organisaties worden concrete acties in collectieve belangenbehartiging afgestemd. Zij lopen daarbij over het algemeen meer voorop omdat zij meer specifieke belangenbehartigers zijn. Ook voor individuele gevallen is er volop samenwerking. Daarnaast organiseert het Straatpastoraat met deze organisaties de DaklozenDag.
Overige contacten Straatpastoraat heeft naast deze organisaties die dicht bij staan, baat bij contacten in de kerken, hulpverlening, de politiek, het bestuur en de politie. Er zijn op deze terreinen diverse formele overlegstructuren, maar het is te tijdsintensief om daar aan deel te nemen. Deze overige contacten bestaan daarom vooral uit persoonlijke netwerken en het gebruik maken van de netwerken van anderen binnen de Diaconie. Door als Straatpastoraat zichtbaar te blijven in de (sociale) media met activiteiten is het mogelijk gebleken een behoorlijke bekendheid te krijgen. Een voorbeeld hiervan is het
18
project Straatwijzen waarbij deelnemers actief lokale politici benaderd hebben. Hierdoor heeft het Straatpastoraat contact gekregen of gehouden met de meeste raadsfracties in Amsterdam en ook met enkele leden van de Tweede Kamer die ook op werkbezoek zijn geweest. Er is één netwerk waar een iets nauwere band mee bestaat. We staan op de mailinglijst van het Groot MO Overleg en blijven zo op de hoogte van wat er rond de maatschappelijke opvang in Amsterdam speelt.
Straatpastoraat 2015 Bovenstaande is het Straatpastoraat op hoofdlijnen. Wat betekent dit voor het jaar 2015? Het Straatpastoraat maakt in hoge mate al waar wat het op hoofdlijnen wil zijn. Het Straatpastoraat is voor mensen bekend met het leven op straat al een verhalenplein, waar steeds weer nieuwe mensen komen, waar zij hun verhaal kwijt kunnen en waar steeds weer nieuwe initiatieven kunnen ontstaan. Er blijven nieuwe deelnemers naar onze activiteiten komen en in de vormen van veldwerk lukt het ook steeds weer nieuwe gezichten te leren kennen. Ook de erkenning en medewerking die het Straatpastoraat krijgt binnen Amsterdam en ver daar buiten, juist ook voor de innoverende projecten die we opzetten, geeft geen aanleiding tot een koerswijziging. De afgelopen periode geeft wel aanleiding om op twee punten een versterking door te voeren. Het veldwerk rust in de huidige werkvormen voornamelijk op de ene persoon van de straatpastor. Dat is te kwetsbaar. Een ander punt van aandacht is de belangenbehartiging. In de afgelopen periode is die vooral reactief geweest. Het afgelopen jaar zijn echter goede ervaringen gedaan met belangenbehartiging in de vorm van het project Straatwijzen. Dat vraagt duidelijk om een voortzetting.
19
Doorgaan De hoofdlijn is dus doorgaan. Dat betekent niet rustig aan doen, maar vooral heel hard blijven werken om de goedlopende onderdelen door te laten gaan en onder de aandacht te blijven brengen.
Groepswerk Straatklinkers Het jaar 2014 zal voor ons koor van dak- en thuislozen de Straatklinkers wel niet overtroffen kunnen worden. We zongen in het Concertgebouw en werkten mee aan een film over de Matthäus Passion. Dit was een topjaar. We blijven vasthouden aan de wekelijkse repetities, in de zomer kort onderbroken door het zomerprogramma. We streven naar tenminste 10 optredens per jaar. Daarnaast biedt de aandacht die het koor heeft gekregen onder professionele muzikanten dit jaar een opening om opnieuw te proberen gastdirigenten en gastmusici op de repetities te krijgen. Een kleine versterking van de vrijwilligers zou ook wenselijk zijn. Een vaste groep biedt de deelnemers veel veiligheid, maar kan er ook toe leiden dat het voor nieuwe leden moeilijk wordt aansluiting te vinden. Daarom zullen we in het komende jaar actiever op zoek gaan naar met name daklozen die met ons mee willen doen. Vrouwengroep De vrouwengroep blijft voor een grote groep kwetsbare vrouwen van belang. Voor het Straatpastoraat is ook de samenwerking met het Leger des Heils en het Drugspastoraat van belang. Het levert prettige automatische contacten. In verhouding tot eerdere jaren levert het Straatpastoraat een substantiële bijdrage aan het aantal vrijwilligers op de vrouwengroep. Dit willen we voor 2015 vasthouden. De vrouwengroep komt om de week bijeen. Filosofiegroep De Filosofiegroep steunt op een tweetal vrijwilligers die deze kleine groep al jaren begeleiden. Zij hebben aangegeven dat zij graag geholpen willen worden met het uitnodigen van sprekers van buiten. In het afgelopen jaar is dat goed gelukt met bijvoorbeeld de ochtend die zeezeiler Henk van de
20
Velde verzorgde. Op deze wijze blijven we doorgaan. De Filosofiegroep komt wekelijks bijeen, in de zomer kort onderbroken door het zomerprogramma. Facebook De deelnemers die actief zijn op Facebook zijn belangrijk voor het Straatpastoraat. Die deelname zouden we graag willen bevorderen door het aanbieden van een korte cursus Facebook aan geïnteresseerde deelnemers. Daarnaast zouden we graag het aantal likes op de pagina vergroten door het inkopen van promoties.
Individueel pastoraat Bezoeken aan het inloophuis en het Vondelpark blijven doorgaan. Dit is ook een goede plek voor stagiaires. Omdat één van de opleidingen waar afgelopen twee jaar stagiaires van kwamen (geestelijke verzorger in Utrecht) stopt zullen we in 2015 actiever op zoek gaan naar stagiaires.
Belangenbehartiging Samenwerking met de belangenbehartigers blijft hierbij van belang. In het jaar 2015 zijn op dit gebied een aantal veranderingen te verwachten, vooral in reactie op extra subsidiegeld dat de gemeente Amsterdam ter beschikking heeft gesteld aan BADT, MDHG en de Daklozenvakbond. Voor het Straatpastoraat betekent dit vooral deze ontwikkeling goed te volgen en eventueel inspelen op gaten die zouden kunnen vallen. Straatvogels De twitterende daklozen zijn nu ruim twee jaar in de lucht en hebben navolging gekregen in Nijmegen en Groningen. In 2015 willen we met een nieuwe groep Straatvogels in Amsterdam beginnen. Daarvoor is er ook een nieuwe website in de lucht gegaan die nog explicieter om donaties vraagt.
21
Projecten evenementen en overige activiteiten Veel zaken vallen hier niet in te sturen. Door goede publiciteit moet het mogelijk zijn dat ook in 2015 mensen ons zullen benaderen om deel te nemen aan projecten. Het enige evenement dat wij zelf plannen dit jaar is opnieuw de Daklozendag. Dit jaar wil het Straatpastoraat bezien of we de basis hiervoor kunnen verbreden door ook de Sant’Egidio gemeenschap te vragen mee te doen met de voorbereiding. Nu zij met vergelijkbare activiteiten zo dicht in de buurt gevestigd zijn (in de Mozes en Aaronkerk) ligt dit voor de hand.
Versterken Als gezegd: op twee punten is een versterking wenselijk: Door met een nieuw project te starten in een veldwerkvorm kan het aantal vrijwilligers net iets groter worden, waardoor de fluctuaties in de vraag naar persoonlijke aandacht beter gespreid kan worden. Het Straatpastoraat heeft goede ervaringen opgedaan met het toerusten van deelnemers voor belangenbehartiging. Een nieuw project geeft hiervoor de beste mogelijkheid in 2015.
Veldwerk: de Boekenbakfiets Een rijdende bibliotheek waar mensen op straat boeken en tijdschriften (in hun eigen taal) kunnen lenen, een taalspelletje kunnen spelen en een praatje kunnen maken met de bemanning van de boekenbakfiets. Boeken op zich zijn, ook voor daklozen, makkelijk verkrijgbaar. De Boekenbakfiets zal dus ook meer moeten bieden, bijvoorbeeld recente tijdschriften in het Pools. Maar vooral Het doel van deze contacten is om mensen op straat te leren kennen, hun steunen in hun taalontwikkeling waar nodig en doorverwijzen naar andere hulpverlening en scholingsmogelijkheden. De boekenbakfiets zoekt mensen op waar ze zijn: in de parken, bij de Soepbus en dergelijke.
22
In 2015 gaan we fondsen werven om de pilot voor dit project mogelijk te maken. Het plan moet nog worden aangevuld, met name wat betreft de samenwerking met andere organisaties. Eind van de zomer moet dit samenkomen in concreet een bakfiets en een viertal vrijwilligers waarmee we de pilot gaan doen. Van september tot november gaan we op pad met de Boekenbakfiets. Daarna wordt het project geëvalueerd. Door dit nieuwe project wordt het aantal vrijwilligers van het Straatpastoraat net iets groter wat meer armslag geeft in tijden dat er veel vraag is naar individueel pastoraat.
Belangenbehartiging: Onderzoek naar betalingen in passantenopvang De gemeente Amsterdam is van plan om in de loop van dit jaar de prijs van de passantenopvang te evalueren en wellicht daarop ook die prijs te verhogen. Het Straatpastoraat wil zelf een eigen evaluatie laten uitvoeren door dak- en thuislozen zelf. Hiervoor is een bestaande methode die in Amsterdam al eerder door de Volksbond werd toegepast. Doel van dit project is niet alleen de evaluatie op zich. Het gaat vooral om het toerusten en ondersteunen van mensen uit de doelgroep en daardoor ook de andere belangenbehartigers. Het project biedt ook hernieuwde mogelijkheden voor publiciteit en contacten met politici. Voor dit project zal fondsenwerving gedaan moeten worden. Dit kan parallel lopen met de verdere uitwerking waardoor we eind april met het project van start kunnen gaan. De onderzoeksperiode is in eerste instantie in mei en juni. De voortgang van het onderzoek kan op de DaklozenDag worden gepresenteerd. Aan de hand van de eerste resultaten zal geëvalueerd worden hoe het onderzoek wordt voortgezet. De resultaten zullen direct na de zomer aan de gemeentepolitiek worden gepresenteerd.
23
Werkplan Straatpastoraat 2015 Verhalenplein: een plek voor mensen bekend met het leven op straat Algemene doelen: - versterken van zelfredzaamheid - ontwikkelen van sociale vaardigheden - bieden van pastorale en psychosociale ondersteuning - opbouwen en ondersteunen van netwerken - drempels verlagen naar de reguliere hulpverlening - registeren en analyseren van relevante ontwikkelingen Activiteit: Filosofiegroep
Vrouwengroep
Straatklinkers (koor)
Veldwerk Boekenbakfiets
Individueel pastoraat
Doel Reflectie op het eigen leven; netwerkondersteuning en -opbouw; vergroten van kennis en inzicht Delen van ingrijpende ervaringen; netwerkondersteuning
Resultaten 15 deelnemers, waarvan 5 nieuw, 45 bijeenkomsten, 2 excursies/sprekers 40 deelnemers waarvan 5 nieuw, 20 bijeenkomsten
Bieden van ontspanning en expressiemogelijkheden; netwerkondersteuning; versterken van zelfvertrouwen door optredens Opbouwen en onderhouden contacten; signaleren ontwikkelingen op straat Aanbod van boeken en tijdschriften (in eigen taal); opbouwen nieuwe contacten; signaleren ontwikkelingen op straat
30 deelnemers, waarvan 5 nieuw, 45 bijeenkomsten; 10 optredens
Begeleiden, ondersteunen, verzoenen, troosten
20 nieuwe contacten; signaleren van effecten beleid MO Inzicht in behoefte en mogelijkheden van een dergelijke straatbibliotheek Contacten met 15 personen
Middelen/uitvoering Ondersteuning groepsproces; coaching vrijwilligers; individueel pastoraat Begeleiden vrijwilligers; individueel pastoraat (met Leger des Heils, Drugspastoraat) Ondersteuning groepsproces; coaching vrijwilligers; individueel pastoraat
Planning Wekelijks
Wekelijkse aanwezigheid in inloophuis en op straat in het Vondelpark Voorbereiding en uitvoering pilot
Structureel aanbod
Pastorale bijstand
Tweewekelijks
Wekelijks
Uitwerking en fondsenwerving jan-aug Pilot sep-nov Structureel aanbod
24
Verhalenplein: waar anderen het verhaal van mensen van de straat kunnen horen Algemene doelstellingen: - ontwikkelen van vernieuwende en verbindende activiteiten en projecten - vergroten van draagvlak in de Amsterdamse samenleving - faciliteren van ontmoetingen tussen daklozen en niet-daklozen - versterken van belangenbehartiging van dak- en thuislozen
Activiteit DaklozenDag
Straatvogels
Contacten met bedrijven Onderzoek
Doel Positieve ontmoeting russen Amsterdammers met en zonder dak; activering en participatie; platform voor informatie en advies Zichtbaarheid van daklozen in samenleving vergroten, netwerkondersteuning, versterken van zelfvertrouwen Managers kennis laten maken met het leven op straat Deelnemers toerusten in uitvoeren van onderzoek, netwerkondersteuning, versterken van zelfvertrouwen, inzicht in effecten van beleidsveranderingen MO
Resultaten DaklozenDag voor 400 bezoekers
4 nieuwe deelnemers, meer dan 1500 volgers, ondersteuning in 2 andere steden Workshop in samenwerking met London Business School 10 deelnemende onderzoekers, aandacht bij gemeenteraad en BenW, publiciteit
Middelen/uitvoering Voorbereiding
Planning Jan t/m mei
uitvoering
3 juni 2015
Ondersteuning, individueel pastoraat
Structureel aanbod
Voorbereiding en organisatie ontmoeting Fondsenwerving, organisatie, (publicitaire) ondersteuning,
Structureel aanbod Opzet jan-apr Uitvoering mei-juni
25
Begeleiding, verdieping, reflectie (secundaire proces) Algemene doelstellingen: - Professionalisering van straatpastoraat - Ontwikkelen van competenties van toekomstige collega’s - Vergroten van draagvlak
Activiteit Reflectie
Doel Methodiekontwikkeling straatpastoraat
Begeleiding
Training en begeleiding stagiaires
Publiciteit
Aandacht voor problematiek mensen op straat; signaleren knelpunten in de maatschappelijke opvang; bevorderen van kennis, begrip en inzet voor marginale groepen
Resultaten 2 academische bijdragen: artikel, studieopzet; Actieve deelname Landelijk Overleg drugs- en straatpastoraat 2 stagiaires HBO/WO; 12 maatschappelijke stagiaires; 2 vrijwilligers ‘mission house’ Facebookpagina Twitter 10 artikelen, interviews of ingezonden brieven in ‘traditionele media’
Middelen/uitvoering Studie en reflectie
Coaching en advisering
Artikelen; generen mediaaandacht; Columns
Planning Studieopzet af medio 2014 LOND bijeenkomsten tweemaal per jaar Structureel tijdens school/kalenderjaar Structureel aanbod
26
Ten slotte Het Straatpastoraat is sinds 2003 een bloeiende gemeenschap van mensen bekend met het leven op straat. In het voorgaande is beschreven hoe het Straatpastoraat in de periode 2015-2018 verder wil gaan en zijn activiteiten wil versterken. Op deze manier wil het Straatpastoraat een verhalenplein zijn; een plek waar mensen hun verhaal kwijt kunnen, leren hoe ze hun verhaal kunnen vertellen en waar anderen in de samenleving hun verhalen horen. Het Straatpastoraat wil de plaats zijn waar toonaangevende projecten op dit gebied worden georganiseerd en ontwikkeld voor de doelgroep in al zijn diversiteit. Door naar buiten te treden, door de deelnemers zelf via kooroptredens of twitter bijvoorbeeld, of door de publiciteit te zoeken, laten we zien dat deze mensen er bij horen en wat te bieden hebben. Daarbij betrekken we steeds weer nieuwe mensen uit de hele samenleving om ons te helpen. Op die manier leren mensen het leven op straat kennen.
Luc Tanja Januari 2015
27
Colofon Protestantse Diaconie
www.diaconie.org
Nieuwe Herengracht 18
www.facebook.com/straatpastoraat
1018 DP Amsterdam
www.straatvogels.nl @straatvogels
Arend Driessen
Luc Tanja
coördinator projecten
Straatpastor
t : 06 20 87 91 75
t : 06 20 87 93 42
e :
[email protected]
e :
[email protected] @LucTanja
