Jaarverslag 2008
Stichting STRO Oude Gracht 42 3511 AR Utrecht Nederland T: 030-2314314 www.strohalm.nl www.socialtrade.org
[email protected]
Inhoudsopgave: pagina 1. Voorwoord
3
2. Projecten STRO
4
3. Methodologische ontwikkelingen
13
4. Algemene informatie STRO
16
5. Financieel verslag
17
1. Voorwoord Aan het einde van 2008 werd duidelijk dat de kredietcrisis niet een hobbeltje was waar de wereld snel overheen zou komen. Vanuit de STRO-analyse geen wonder. We zagen al jaren de effecten op het milieu van de voortdurende concentratie van vermogen doordat in ons geldsysteem rente de rol heeft gekregen om geld in beweging te houden. De druk die daardoor ontstaat om te groeien is enorm. Maar al die nieuwe auto’s, wegwerpspullen etc. moeten ook gekocht worden. Als het geld zich dus systematisch concentreert aan de productiekant ontstaat een stevig probleem. Nu had Clinton al het probleem uitgesteld door de krediet regels enorm op te rekken en had Bush het probleem ‘in de ijskast gezet’ door voor de oorlog in Irak enorme uitgaven te doen. Maar uiteindelijk was dat natuurlijk uitstel van executie en kwam de onevenwichtigheid bovendrijven. Dat werd allereerst duidelijk doordat veel krediet eigenlijk alleen maar bestond bij de gratie van stijgende koersen, huizenprijzen etc. Maar onderliggend klopt het geldsysteem niet. Ook voor de crisis klopte het al niet, want het creëert systematisch hopeloze situaties in de armste gebieden, waar ondernemende mensen niet de minste kans hebben en daarom verbannen worden naar rijkere streken. En nu lukt het niet meer om de ellende die dit geldsysteem creëert tot de armste gebieden te beperken en komen ook wij het tegen. Dat maakt het werk van STRO nog vele malen actueler, want de oplossingen die we vinden voor gebieden in arme landen kunnen mogelijk ook in ons eigen land gebruikt worden als de crisis doorzet. 2008 was het tweede jaar van het LIDO II programma dat loopt tot en met 2010. LIDO II richt zich op de introductie van een eigen munt in lokale economieën die de plaatselijke koopkracht langer vasthoudt zodat meer lokale productie, handel, specialisatie en goedkoper krediet mogelijk zijn. Na het eind van het tweede jaar is er een aardig idee wat er in het derde jaar gaat gebeuren en daarmee ontstaat al enigszins zicht op ons eindresultaat. We zullen proberen daar iets van te laten doorklinken. STRO gaat niet beweren dat we het ei van Columbus hebben gevonden. Ons werk bestaat uit stapje voor stapje oplossingen vinden waardoor groepen mensen zich kunnen onttrekken aan de negatieve gevolgen van het mens- en milieu verslindende geldsysteem. Stapje voor stapje is misschien wat al te voorzichtig uitgedrukt. De ontwikkelingen met de C3 methode zijn tegen het eind van 2008 onstuimig geweest. Met name het complementaire geldsysteem dat we met de regering van Uruguay aan het opzetten zijn is natuurlijk een reuze stap. In dit verslag leest u meer daarover. Ik hoop dat u veel plezier beleeft aan het lezen over deze en andere innovaties in dit jaarverslag.
Hoogachtend,
Henk van Arkel Directeur van Stichting STRO
2. STRO’s projecten in 2008 2.1 Brazilië STRO’s zusterorganisatie Instrodi is niet voor niets gevestigd in Brazilië: in Brazilië bestaan zeer grote inkomensverschillen. Bovendien zijn er grote – ook economische - verschillende tussen de regio’s. Regering en centrale bank voeren een economisch beleid dat er op is gericht de hoge waarde van de nationale munt, de Real, op de internationale markt te behouden.. Dit beleid is goed voor de sterke delen van de economie. Maar voor kleine ondernemers in armere regio’s betekent het rentes die kunnen oplopen tot 30% per jaar. Gelukkig is Brazilië tegenwoordig actief op zoek naar oplossingen voor de grote inkomensverschillen. Zo voert de regering o.a. een basisinkomen in. STRO is in Brazilië met name actief in de zuidelijke regio Rio Grande do Sul (RS), vooral in de hoofdstad Porto Alegre. Dit is het meest conservatieve deel van Brazilië. RS, RS, if you can make it there, you can make it anywhere.
2.1.1 C3 CompRaS C3 CompRaS in de regio Rio Grande do Sul, STRO's eerste consument-bedrijvennetwerk in Brazilië, ging begin 2006 van start. Hier moet de methode in een volledig commerciële omgeving het kip-ei probleem oplossen: bedrijven en consumenten willen pas lid worden als er al veel andere bedrijven en consumenten lid zijn. CompRaS fungeert daarmee als het proefproject voor de diverse aspecten van het C3 model, software en juridische status van bedrijfsnetwerken. Het project ontwikkelt richtlijnen voor de opstart van nieuwe C3’s. Deelnemers zijn vooral kleine bedrijven. Het netwerk rekent onderlinge transacties intern af. In 2008 werd een voorlopig eind gemaakt aan het gebruik van een liquiditeitsheffing die de omloop van eenheden zou moeten stimuleren. In de praktijk bleek dat, omdat nog te weinig leveranciers al klant zijn, de liquiditeitsheffing een stimulans te zijn om interne eenheden zo gauw om te zetten naar gewoon geld. Het Compras bedrijvennetwerk telde eind 2008 900 aangesloten leden en de jaaromzet verdubbelde naar €180.000. De wisseling van microkredietorganisatie ICC voor Agencia do Credito heeft geleid tot een uitbreiding van de hoeveelheid micro kredieten die in het circuit werden uitgezet. Bij een grondige evaluatie van de methode en aanpak concludeerde Instrodi dat het ontwikkelen en het uitvoeren van innovaties belemmert wordt door de situatie van de getrapte structuur, waarbij de ledenstructuur van associatie CompRaS in feite het laatste woord heeft. Zodra de juridische voorbereiding daarvan klaar is, naar verwachting begin 2009, gaat Instrodi de leden een nieuwe structuur aanbieden, waardoor effectiever het model verbeterd kan worden. Daarbij zal ook een deel van de strategie / inhoudelijke opzet bijgesteld worden. Met name blijkt het idee van het aantrekken van consumentengeld in een markt die zo sterk gedomineerd wordt door krediet niet mogelijk met een bonus van het niveau dat nu opgebracht kan worden. Interessante spin-off is dat de nieuwe, volledige op krediet gebaseerde benadering ook heel bruikbaar zou kunnen worden in rijke landen waar door de crisis kredietstromen en koopkracht opdrogen.
2.1.2 C3-Paraná- C3 corporate Omdat C3-Paraná werkt voor de bedrijven van de FIEP (de Kamer van Industrie van Paraná) is daar de ontwikkeling van de C3 meer gegaan in een richting waarbij de ontwikkeling van kleine bedrijfjes gedragen wordt door de grotere. Hiertoe is het C3-corporate model ontwikkeld oftewel de aanpak om garanties van een grote verzekeraar, Alianz (= Euler Hermes) om te zetten in liquiditeit die meer handelskapitaal bereikbaar maakt. Daarbij is als operatiegebied de staten Paraná, Santa Catherina en Rio Grande do Sul gekozen. SEBRAE is het programma mee gaan ontwikkelen.
2.1.3 Restaurant project: leren voor leren Het overdragen van het kinderrestaurant in de Braziliaanse wijk Rubem Berta is vlot verlopen. Het is nu in eigendom van het buurtcomité en zij hebben al twee keer in de week volle soep beschikbaar. Buurtjongeren worden dankzij steun van een trainingsinstituut opgeleid tot kok, ober etc. Zoveel mogelijk is geprobeerd iedereen die profiteert zich te laten committeren om zelf ook weer wat terug te doen. In het leren voor leren programma is dat dit jaar gemiddeld tot het derde niveau gehaald (jongere 1 krijgt cursus tot kok, geeft vaardigheden door aan jongere 2 die weer zijn vaardigheden waar die goed in is doorgeeft aan jongere 3), waardoor het rendement van de steun verveelvoudigd werd. Maar nog belangrijker: waardoor er niet een idee van hulp-afhankelijkheid ontstaat, maar een evenwichtig sociaal gevoel. In de wijk werd ook dit jaar de circulatie van de Rubi, het lokale geld, vrijwel geheel door de buurbewoonsters zelf georganiseerd.
Jongeren krijgen kookles in het restaurant
2.2 C3- Uruguay In 2008 hebben de voorbereiding op de invoering van een C3 in Uruguay een vergevorderd stadium bereikt. Waar C3-Compras in Brazilië de experimenteer tuin is waar methodes en technieken in de markt kunnen worden getest en verbeterd, is het programma in Uruguay te groot van opzet om het daarvoor geschikt te maken. Daar moet het gewoon werken in de praktijk. C3-Uruguay is een nationaal netwerk waar het MKB kredieten in eenheden krijgen die ze bij elkaar kunnen besteden, maar ook bij grote bedrijven zoals de nationale telefoonmaatschappij, het energiestaatsbedrijf en de belastingdienst. In juni 2009 zal het netwerk van start gaan met het in omloop brengen van kredieten voor het MKB ter waarde van 5 miljoen dollar. Op verzoek van de regering werd in de loop van het jaar de uitvoerende partner gewisseld van Empretec naar de regering zelf in de vorm van DIPRODE (het kabinet van de president). Dit bracht de ontwikkelingen in een stroomversnelling en in 2008 kon zo de basis worden gelegd voor een omvangrijk krediet programma dat gebruik maakt van het C3 model en daardoor goedkoop en effectief krediet brengt in delen van de economie die tot nu toe niet goed bereikt worden. Deze nieuwe opzet waarin garanties een hoge vorm van liquiditeit krijgen wordt met veel interesse gevolgd door regeringen van diverse Latijns-Amerikaanse landen. De SELA (het Latijns-Amerikaans en Caribische instituut voor promotie van het MKB) heeft al aangegeven graag bij de verspreiding van de methode te zullen helpen.
Uruguayaans bouwbedrijf
2.3 Midden-Amerika 2008 was, net als in de rest van de wereld, een turbulent jaar in Midden-Amerika. Financiële crisis, sterke schommelingen in de aardolieprijs en landbouwproducten, de aanhoudende criminaliteit en steeds verder oplopende (illegale) emigratie zijn ontwikkelingen die de sociaal-economische ontwikkeling van de deze regio sterk beïnvloeden. De sterke stijging van de aardolie prijzen gedurende de eerste helft van 2008 heeft geleid tot een toename van de inflatie in de diverse landen. Vreemd genoeg (of niet) heeft de nog sterke afname van de olieprijzen in de tweede helft van het jaar niet geleid tot even grote prijsdalingen. Dit heeft geleid tot hevige protesten in diverse landen en een stijgende druk op de overheid om in te grijpen. In Honduras heeft de overheid de onwil van het bedrijfsleven om de prijzen te verlagen bestraft met het fors (60%) verhogen van het minimumloon. Deze ontwikkelingen zijn uiteraard niet positief geweest voor het biobrandstoffenproject in Yoro. Verwacht en gehoopt wordt dat de brandstofprijzen opnieuw zullen aantrekken vanaf 2010. Dat is ook het moment waarop de productie sterk zal groeien. De Jatropha boompjes die in 2007 en 2008 geplant zijn, komen dan in productie. De hogere inflatie in 2008 in Midden-Amerika (van 4 naar 5 % in het gedollariseerde El Salvador, van 9 naar 11,5% in Honduras en van 11 naar 14% in Costa Rica) steekt schril af tegen de juist lagere inflatie in de VS (1%), in vergelijking met 2007 (2,5%). Dit zal waarschijnlijk in 2009 leiden tot onpopulaire maatregelen als devaluatie (in de landen waar dat nog kan!). De voordelen voor de partnerorganisaties die rentevrije lokale geldsystemen beheren groeien door deze hogere inflatie eveneens omdat met de inflatie, de rente meestijgt. Alle Midden-Amerikaanse landen hebben een sterke economische band met de VS: het is de grootste handelspartner en de geldovermakingen van (meest illegale) immigranten in de VS vormen voor menig land de kurk waarop hun monetaire stabiliteit drijft. De inzakkende vraag was in 2008 al zeer goed voelbaar en verklaart deels de sterke groei van een netwerk als PuntoTransacciones, waar ondernemers vers kapitaal en nieuwe klanten kunnen vinden. De crisis betekent een extra stimulans voor bedrijven om zo optimaal mogelijk de kansen op de lokale markt te benutten.
2.3.1 El Salvador: REDES De Salvadoraanse Stichting voor Reconstructie en Ontwikkeling (REDES) werd opgericht in 1989 om in de nadagen van de burgeroorlog en daarna vluchtelingen helpen terug te keren naar hun eigen woonplaats. Onderdeel van REDES zijn een kredietcoöperatie (ACORG) en een groothandel voor boeren (INACOSAL), beiden actief in de plaats Suchitoto. ACORG verstrekt sinds kort een deel van haar kredieten aan boeren in lokale eenheden (UDIS genaamd) met een lagere rente dan bij een “gewone” lening. De UDIS kunnen uitgegeven worden bij INACOSAL, maar ook bij een aantal andere winkels die samen het netwerk Xúchit tutut vormen. INACOSAL gebruikt de UDIS uiteindelijk weer om haar leningen bij ACORG af te lossen. Ook kunnen de UDIS uitgegeven worden bij het Punto TRANSacciones project (zie volgende paragraaf). Voordelen van het systeem: • Extra, goedkoop leenkapitaal voor ACORG (voor heel 2008 t.w.v. $70.000) • Kredieten in UDIS zijn 3% lager dan dollar kredieten • Korting en andere acties voor klanten die in UDIS bij INACOSAL en andere winkels betalen waardoor het aantal klanten en omzet is toegenomen ACORG en INACOSAL zijn enthousiast over de eerste resultaten van het project dat daarom in 2009 fors uitgebreid zal worden.
2.3.2 El Salvador: PuntoTRANSacciones STRO heeft samen met de NGO Fusai (Fundación Salvadoreña de Apoyo Integral) het bedrijven netwerk PuntoTRANSacciones opgezet in de hoofdstad San Salvador en directe omgeving. Leden krijgen een krediet in lokale eenheden (TRANS genaamd) die ze bij andere leden kunnen besteden. Ze lossen hun krediet af door zelf producten of diensten in TRANS te verkopen of door TRANS te kopen voor dollars. Werknemers van deelnemende bedrijven kunnen ervoor kiezen een deel van hun salaris in TRANS als voorschot uitbetaald te krijgen Na de voorbereidingen in 2007 is in 2008 het netwerk van start gegaan. Bijna 80 bedrijven doen nu mee (in de categorie klein en micro bedrijf) die in 2008 een omzet van ruim 50.000 dollar in het netwerk maakten.
2.3.3 Honduras: Gota Verde Kleinschalige productie en verkoop van pure plantaardige olie (PPO) uit de zaden van de Jatrophaplant (jatropha curcas), in combinatie met roulatie van een lokale munt: dat is het concept van het Gota Verde (Groene Druppel) project in Honduras. In 2008 verbouwden de deelnemende boeren in totaal zo’n 400 ha Jatropha. De oogst in Jatrohazaden die nu nog laag is, wordt verkocht aan andere projecten die ook Jatropha willen gaan verbouwen. Dat levert het meeste op, nu de olieprijs zo laag is. Zodra de planten volgroeid zijn en grote oogsten opleveren zal er PPO (Pure Plantaardige Olie) geproduceerd gaan worden. Er zijn alvast een aantal dieselmotoren aangepast aan het gebruik van PPO. In januari 2009 zal de lokale munt van start gaan.
Jatropha kwekerij en plantage in Yoro
Een subproject van Gota Verde is het bouwen van milieuvriendelijke huizen: ecocasas. De eerste twee huizen die als voorbeeld dienen zijn klaar. Die van aarde (adobe blokken) is goedkoper dan reguliere huizen en zal nu ook op andere plekken gebouwd gaan worden.
Adobe blokken, de bouwstenen voor het huis, liggen in de zon te drogen In het “apreciando lo nuestro” (“waardeer het onze”) project krijgen bewoners in de Gota Verde regio training in het identificeren van uitgaven die gedaan worden aan producten van buiten de regio en komen ze zelf met ideeën hoe die vervangen kunnen worden door lokale producten. Ze starten van hun eigen onderneminkje zoals kleding verkopen, maïs banken opzetten, lokaal vervoer regelen, een viskwekerij etc.
Training van lokale veldwerkers in de “Apleciando lo Nuestro” methodologie.
2.3.4 Costa Rica: CoopeVictoria Het CoopeVictoria project heeft grote vooruitgang geboekt in 2008. Gedurende deze periode heeft CoopeVictoria haar activiteiten uitgebreid met de ontwikkeling van een nieuwe productielijn: biodiesel. Het project hergebruikt bakolie die leerlingen van lokale scholen inzamelen bij hun eigen families en lokale bedrijven. CoopeVictoria betaalt een eerlijke prijs voor de gebruikte olie, die ten goede komt aan de schoolbudgetten. Leerlingen die direct betrokken zijn bij deze activiteiten worden uitgenodigd voor een rondleiding aan de biodieselfabriek van CoopeVictoria. Er zijn al 50 lokale scholen en verscheidene lokale bedrijven betrokken bij dit project.
Artikelen uit de lokale pers over het door STRO ondersteunde biodiesel project van CoopeVictoria In 2008 heeft de coöperatie ook haar complementaire geldsysteem, dat gebaseerd is op de uitgifte van lokale eenheden (UDIS), versterkt door de betaling van bonussen aan haar “beste” klanten. De UDIS kunnen besteed worden in de winkels van CoopeVictoria (een benzinestation en een distributiecentrum voor landbouwproducten). CoopeVictoria betaalt bonussen in lokale eenheden met een gemiddelde waarde van circa 7.000 USD per maand. In het totaal hebben meer dan 1500 mensen geprofiteerd van deze stimulans en de coöperatie verhoogde haar verkoop, met een sterk resultaat voor haar benzinestation (vergeleken met 2007 een toename van 33% in de verkoop van benzine en 11% in de diesel verkoop). Vanwege de financiële crisis is het erg moeilijk geworden voor CoopeVictoria om voldoende krediet te krijgen om haar suikerriet- en koffieproductie te handhaven. Daarom overweegt CoopeVictoria om de uitgiftestrategie voor de UDIS uit te breiden en te diversifiëren en daarbij andere lokale bedrijven in het “UDIS netwerk” op te nemen, zoals de lokale supermarkten (waarvan er één ook een coöperatie is). Zodra het netwerk gecreëerd is, zal de coöperatie beginnen met het betalen voor de gebruikte olie van de scholen in UDIS, hetgeen de groei van het systeem sterk zal bevorderen.
2.3.5 Costa Rica: CoopeSilencio CoopeSilencio in de zuidelijke regio Quepos is een bloeiende landbouwcoöperatie en heeft onder meer een restaurant, winkel, hotel en computer-centrum. De samenwerking met CoopeSilencio ging in 2007 van start. CoopeSilencio betaalt 15% van de salarissen van haar werknemers uit in UDIS. Dit gebeurt op vrijwillige basis. De werknemers ontvangen de UDIS graag, omdat ze een bonus krijgen (in UDIS) als ze UDIS accepteren als salaris. De UDIS kunnen besteed worden bij de plaatselijke winkel, hotel en restaurant van CoopeSilencio. Voor CoopeSilencio betekenen de UDIS goedkoop extra handelskapitaal. Extra voordeel: dieven laten de UDIS links liggen, bij geldtransporten en uit de kas zijn tot nu toe alleen colones (de nationale munt van Costa Rica) gestolen.
Dorpswinkel in Silencio waar met UDIS betaald wordt
2.3.6 Costa Rica: CoopeBrisas CoopeBrisas is een coöperatie die voornamelijk melk produceert. CoopeBrisas heeft een kleine supermarkt en een winkel voor landbouwbenodigdheden. In 2008 is het gebruik van UDIS begonnen. Momenteel ontvangt driekwart van de werknemers van CoopeBrisas een klein gedeelte van haar salaris in UDIS. CoopeBrisas brengt maandelijks een bedrag aan UDIS in omloop ter waarde van ongeveer 800 euro. Er is een klein proefproject begonnen met een kredietlijn van $8.000 in UDIS die leningen geeft met een 3% lagere rente dan op rente in colones.
Winkel en melkfabriek CoopeBrisas
2.4 Nederland In Nederland is een belangrijke taak het verder ontwikkelen van de monetaire methodes samen met onze partners waarmee we de methodes in demonstratieprojecten testen. In hoofdstuk 3 staan deze methodes uitgelegd. Een andere belangrijke activiteit is het vergroten van de bekendheid van het werk en projecten van STRO bij een breder publiek. STRO medewerkers gaven diverse lezingen en interviews. In november organiseerden we in Amersfoort de conferentie “Innovatie in ontwikkelingssamenwerking” waar ruim 100 bezoekers op afkwamen (in bijlage 2 een kort verslag).
Paneldiscussie tijdens de conferentie. v.l.n.r: Rob Veldhuizen (Rabo), Gert van Maanen (vml. Oikocredit en Nedloyd), Wichert van Engelen (innovatie adviseur) en Henk van Arkel (directeur STRO)
STRO heeft ongeveer 2.000 donateurs en geïnteresseerden die drie maal per jaar een nieuwsbrief ontvangen met de laatste informatie over de projecten. STRO streeft er naar dat de kosten van donateurswerving zo laag mogelijk zijn ten opzichte van het totaal bedrag aan donaties. In 2008 bedroeg dit percentage 3%. Alle donaties minus de wervingskosten worden gestopt in de projecten. Ook de presentatie van STRO op internet was in 2008 belangrijk voor de voorlichting van een breder publiek over de mogelijkheden van lokale geld- en handelssystemen voor regionale ontwikkeling in ontwikkelingslanden. De verschillende STRO websites trokken gemiddeld dagelijks bijna 600 bezoekers: • www.strohalm.nl voor het brede Nederlandse publiek. De website zal in januari 2009 volledig vernieuwd worden • www.socialtrade.org voor een internationaal, gespecialiseerd publiek. Deze Engels-, Spaans en Portugeestalige website zal in april 2009 volledig vernieuwd worden. • www.socialtradegame.org Op deze website kunnen bezoekers de Social Trade Game spelen en zo als manager van een bedrijvennetwerk leren hoe zo’n netwerk functioneert • www.cyclos.org De website voor iedereen die de gratis software Cyclos (zie ook 3.5) wil gaan gebruiken voor de administratie van zijn/haar lokaal geld systeem
3. Methodologische ontwikkelingen Veel regio’s en gemeenschappen in ontwikkelingslanden laten lokale hulpbronnen ongebruikt. Dit zijn hulpbronnen die ze kunnen gebruiken om hun eigen ontwikkeling te stimuleren: (gedeeltelijk) werklozen (mensen die kunnen en willen werken), land dat ongebruikt blijft, uitrusting waarvan slechts een fractie van de capaciteit wordt gebruikt. Aan de andere kant zijn er consumenten en ondernemingen die huizen, producten en diensten nodig hebben, maar niet het geld hebben om deze aan te schaffen. Gevangen in deze paradoxale situatie van ongebruikte hulpbronnen, gecombineerd met een onvervulde behoefte, blijven deze regio’s vaak arm. Ondernemers hebben niet de middelen om te investeren, want ze hebben geen toegang tot krediet of kunnen de hoge rentelasten niet dragen. Tegelijkertijd hebben de consumenten niet het vermogen hun producten te kopen en wel de behoefte aan werk. De beperkende factor in deze situatie kan geïdentificeerd worden als een gebrek aan ruilmiddel. Samen met partnerorganisaties ontwikkelt STRO methodes die het probleem verminderen van het gebrek aan ruilmiddel in lokale en regionale economieën. Met de economische crisis zijn kunnen deze methode niet alleen in arme gebieden in het Zuiden ingezet worden maar ook in het Westen.
3.1 Commodity Backed Currency (munt gedekt door goederen) Een organisatie of bedrijf geeft bonnen uit waarmee ze producten en diensten koopt die ze nodig heeft of waarmee ze een deel van de salarissen van haar personeel uitbetaalt. De ontvangers kunnen de bonnen besteden bij alle bedrijven en winkels die meedoen en kunnen in ieder geval altijd uitgegeven worden aan producten bij de organisatie die de bonnen uitgeeft. De bonnen zijn dus gedekt door producten. Deze methode testen we in de praktijk in de coöperatie projecten in Costa Rica (zie 2.2.4 t/m 2.2.6) waar de dekking gevormd wordt door de producten die de landbouwcoöperaties maken. In Gota Verde zal deze methode vanaf 2009 toegepast worden. De dekking van de bonnen zal dan biobrandstof zijn, gemaakt van de jatropha zaden.
3.2 Loan Backed Currency (munt gedekt door leningen) De eenheden in een Loan Backed Currency (LBC) project zijn gedekt door schulden die weer gedekt zijn door garanties van bijvoorbeeld een verzekeringsmaatschappij dat ze niet terugbetaalde schulden zullen uitkeren. Een microkrediet instelling kan een deel van haar leningen uitgeven in eenheden die ze vervolgens accepteert als betaalmiddel om leningen mee af te lossen. Eenheden kunnen de vorm van bonnen hebben of digitaal zijn met gebruik van onze Cyclos software (zie 3.5). In het begin zullen alleen bedrijven met schulden bij de microkrediet instelling de eenheden accepteren, maar de verwachting is dat naarmate er meer eenheden in omloop komen, ook andere bedrijven de eenheden zullen accepteren, omdat dit leidt tot extra omzet voor hen. Bij toenemende acceptatie kan een groter deel van het leenfonds van de instelling uitgeleend worden in eenheden. Het voordeel voor de microkrediet instelling is dat zij haar leenkapitaal vergroot zonder extra kosten (gedefinieerd als de kosten om leenkapitaal aan te trekken, bv. rentevergoeding aan spaarders). Vooral in landen met hoge rentes kan de LBC leiden tot grote verschillen in rentepercentages tussen leningen in de nationale munt en leningen in eenheden. De LBC methode wordt momenteel toegepast in het REDES project (zie 2.3.1).
3.3 C3: Handelsnetwerk van ondernemingen en consumenten In een C3 gebruiken ondernemingen een intern ruilmiddel om hun wederzijdse transacties te administreren. De eenheden kunnen ze ruilen voor de nationale munteenheid tegen een vergoeding. Voordelen zijn meer handel, lagere rentekosten voor ondernemingen en verhoogde koopkracht voor consumenten. In 2008 draait de C3 methode volop in C3-Compras (zie 2.1.1) en in C3PuntaTRANSacciones (zie 2.2.2). In C3-Uruguay (2.3) zullen de eerste transacties van start gaan in 2009.
Wat is een C3 (Consumenten en Commercie Circuit)? Een C3 is een netwerk van ondernemers en hun consumenten. In theoretische, economische termen: ze proberen hun bestedingen te optimaliseren, niet alleen vanuit het perspectief goederen en diensten te verkrijgen, maar ze proberen ook mee te wegen wat de kans is dat hun bestedingen zullen terugkeren in de vorm van werkgelegenheid of nieuwe verkoop. Hoewel de C3-methode in veel opzichten op commerciële barter lijkt, komt het dichterbij een systeem dat General Motors gebruikte in Brazilië. General Motors betaalde haar leveranciers met bonnen die ze konden verzilveren op het moment dat de auto’s verkocht werden. Bedrijven en organisaties van ondernemers sluiten zich aan bij de C3, omdat deze zorgt voor commerciële relaties en toegang tot koopkracht. Binnen het netwerk handelen ondernemingen en consumenten met elkaar door middel van bonnen of een geautomatiseerd systeem (Cyclos) om de transacties te bevorderen (e-marketing, ook beschikbaar voor kleinere ondernemingen) en betalingen te registreren. De claims die de leden t.o.v. elkaar hebben, hebben een garantie van de partnerbank. Consumentengeld, uitgebreid krediet uit de ketens van toeleveranciers (zoals in het voorbeeld met General Motors) en roterend krediet realiseren leningen tegen lage kosten voor de leden. Op deze manier kan het collectieve, economische voordeel van de keuze voor handel binnen de C3 vertaald worden naar individuele voordelen. De interne handel zorgt voor nuttige informatie om de verzoeken om leningen te evalueren. Dit kan leiden tot goedkopere processen en hogere tarieven voor de terugbetaling.
3.4 simulatie van lokale geldstromen STRO is alweer enkele jaren bezig met een onderzoek- en simulatieproject waarin ontwikkelingsexperts, computerwetenschappers, economen en gameprogrammeurs samenwerken. De onderzoekspoot van het project brengt het multipliereffect in kaart van investeringen, donaties, microkrediet en andere inputs van geld in een locale economie als geheel. Hiervoor wordt een meetinstrument ontwikkeld om geldcirculatie binnen een lokale economie te volgen. Daarnaast heeft STRO samen met Instrodi in Brazilië een simulatiegame gemaakt voor beleidsmakers, veldwerkers van NGO’s en andere geïnteresseerden om inzicht over geldstromen en lokaal geld te vergroten. Dit spel kan gespeeld worden op www.socialtradegame.org In Nederland wordt samengewerkt met twee universiteiten: de vakgroep informatie- en computerwetenschappen van de Universiteit Utrecht en het CIDIN van de Universiteit Nijmegen. 3.5 Internet transactie software Cyclos De interesse in Cyclos is in 2008 verder toegenomen. De Zwitserse Sunflower organisatie (www.sunflower.ch) heeft met de Oostenrijkse, Duitse en Nederlandse organisaties die Cyclos gebruiken de eerste 'Cyclos conferentie' georganiseerd. Deze conferentie, die elk jaar plaats zal vinden, heeft tot doel om ervaringen uit te wisselen over Cyclos en in samenwerking met het ontwikkelingsteam van Cyclos te kijken hoe men kan best kan bijdragen door bijvoorbeeld het testen en vertalen van Cyclos.
Cyclos is tevens gepresenteerd op de OpenExpo in Zurich. Bij deze conferentie ligt de nadruk op professionele (Open) software toepassingen. Naast de 'LETS' en 'timebanken' is er het afgelopen jaar ook toename van bedrijfsnetwerken die Cyclos gebruiken. Cyclos heeft nu een actieve gebruikers gemeenschap. Het forum is uitgegroeid tot een belangrijk ondersteuningsplatform waar organisaties kunnen discussiëren over ervaringen en bij kunnen dragen door het rapporteren van problemen en plaatsen van suggesties. Mede dankzij de ervaringen en 'feedback' van de Cyclos gemeenschap konden een groot aantal verbeteringen en nieuwe functies worden toegevoegd. Hieronder enkele voorbeelden: Cyclos ondersteunt nu 'bedrijfsrekeningen' waar een deelnemer (bedrijf) zelf 'sub' gebruikers kan aanmaken en deze toegang en specifieke permissies kan geven zoals het doen van bepaalde betalingen. Het is ook mogelijk om betalingslimieten per sub-gebruikers in te stellen. Via de bedrijfsrekening heeft men overzicht en controle over de toegang en handelingen van de subgebruikers. Er is hard gewerkt aan de beveiliging. Al het data verkeer en de wachtwoorden worden versleuteld volgens de laatste bankstandaarden. Het wachtwoord beheer is uitgebreid met extra beveiliging niveaus. Naast de mogelijkheid van login wachtwoord en transactie woord kan men nu ook een PIN code hebben voor betalingen via de POS (point of sale / kassa) module en mobiele telefoon. De zoekfuncties voor gebruikers en advertenties zijn verbeterd. Het 'sleutelwoord' veld zoekt in alle velden en men kan (als in Google) combinaties van zoekwoorden invoeren. De advertentie zoekpagina laat nu de hele categorie structuur zien met directe links naar de advertenties die binnen de categorieën vallen. Het is nu mogelijk om geagendeerde betalingen in te voeren en er is de mogelijkheid om voor bepaalde betalingen autorisatie niveaus in te stellen. Men kan bijvoorbeeld voor een bepaald transactie een dagelijks limiet instellen. Als men hier boven komt, zal de administratie deze eerst moeten 'goedkeuren'. Naast de gebruikers referenties is het nu ook mogelijk om per transactie een 'transactie kwalificatie' te geven. Dit betekent dat de betaler (koper) een bepaalde tijd heeft om de transactie te kwalificeren en een commentaar toe te voegen. De verkoper kan hierop reageren en de administratie kan indien nodig commentaren aanpassen. Gebruikers kunnen onderling de kwalificaties en kwalificaties gemiddelden bekijken. Op veler verzoek is er een CRM (Customer Relation Management) module toegevoegd. Deze module kan worden gebruikt wanneer men aanvullende gebruikers informatie op een gestructureerd wijze wil beheren. Met de module kan gebruikers informatie worden toegevoegd, aangepast en er zijn zoekfuncties binnen de module. De module is zeer breed inzetbaar. Zo kan men het bijvoorbeeld gebruiken om een krediet analyse of een call-center systeem binnen Cyclos aan te maken. Dit jaar is er ook een boekhoudingsmodule toegevoegd. Deze module wordt over het algemeen gebruikt bij projecten waar de interne eenheden in Cyclos gedekt worden door conventioneel geld op een bankrekening. Met de boekhoudingsmodule kan de relatie geld - eenheden worden beheerd en gecontroleerd. Vrij veel nieuwe Cyclos gebruikers migreren van oudere systemen. Dit is een complexe en tijdrovende taak. Met medewerking van de Duitse gemeenschap (Regiogeld e.V.) is een module ontwikkeld die het importeren van andere software naar Cyclos sterk vereenvoudigt.
4. Algemene informatie over STRO 4.1 Missie en doelen van STRO Het is de missie van STRO nieuwe handels- en investeringsstructuren op te zetten die zorgen voor de zelfontplooiing van mensen en groepen die problemen hebben met de huidige economische omstandigheden. De methodologieën van STRO ondersteunen economische initiatieven, specialisatie en organisaties om kapitaal te vinden voor investeringen. Dit geschiedt op een wijze die economische keuzes bijstuurt naar duurzamere keuzes op sociaal, economisch en ecologisch gebied. STRO ontwikkelt deze ruilsystemen, voert ze uit, evalueert en systematiseert ze en brengt ze vervolgens met lokale partners in de praktijk. Ons doel is om regionale economieën op te bouwen en nieuwe kansen te creëren voor degenen die in armoede leven. Het theoretische idee hierachter is dat het financiële systeem zoals het tegenwoordig functioneert, te snel geld onttrekt uit arme gemeenschappen in de vorm van rente en importen, hetgeen resulteert in een economische situatie van structurele onderbenutting van capaciteiten.
4.2 Organisatiestructuur van STRO Aan het eind van 2008 telde STRO 15 betaalde medewerkers, versterkt door 5 vrijwilligers. Daarnaast werken 7 adviseurs in het buitenland om de projecten ter plekke te ondersteunen. Het softwareteam is hoofdzakelijk gevestigd in Porto Alegre, waar het nauw betrokken is bij de gebruikers van de software. Directeur en enig lid van de directie van STRO is Henk van Arkel die in 2008 een bruto salaris ontving van €53.333. De directie is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken van STRO.
4.3 Raad van Toezicht Stichting STRO heeft een Raad van Toezicht bestaande uit de volgende personen: Naam Marinus-Jan Veltman Ida Mulder Janet Helder
Functie in RvT: Voorzitter
Werkzaam in: Informatie &Technologie
Lid sinds: 2005
Lid Lid
Gezondheidszorg Financiën Publieke Sector
2001 2005
De Raad van Toezicht (RvT) is verantwoordelijk voor het toezicht op het beleid van STRO en de algemene gang van zaken. Hiertoe behoort ook het goedkeuren van de financiële verslagen en de budgetten per jaar. In 2008 heeft de RvT 2 vergaderingen gehad waarin ze toezicht hield op de ontwikkelingen op het gebied van financiën en beleid gedurende de loop van het jaar. Leden van de RvT krijgen geen betaling of vergoeding voor deze verantwoordelijkheid, zij doen dit werk op vrijwillige basis. Leden mogen maximaal 10 jaar aaneengesloten lid zijn van de Raad van Toezicht. Nieuwe leden worden gekozen In bijlage 1 staat een kort jaarverslag van de Raad van Toezicht dat is opgesteld vanwege de eisen die het Centraal Bureau voor Fondsenwerving stelt aan de “Verklaring van geen bezwaar” die STRO van het CBF ontvangen heeft.
4.4 ANBI en CBF Verklaring van geen bezwaar Stichting STRO is door de belastingdienst aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI), wat betekent dat giften aan STRO aftrekbaar zijn van de belasting. Verder heeft STRO de “Verklaring van geen bezwaar” van het Centraal Bureau voor Fondsenwerving (CBF) die eisen stelt aan bestuur, beleid, rapportage en fondswerving.
5. Financieel Verslag STRO’s financiële verslag bevat standaard een externe accountantsverklaring. Buitenlandse partners die fondsen hebben ontvangen dienen een jaarlijks financieel verslag in dat is goedgekeurd door een externe accountant. In de bijlage 3 staat het financieel jaarverslag 2008, inclusief een accountantsverklaring van een externe accountant.
Bijlage 1: Verslag Raad van Toezicht Stichting STRO 2008
Stichting STRO heeft als doelstelling onderzoek te doen naar, experimenten te bevorderen met, en draagvlak te creëren voor alternatieve economische structuren die inherent duurzamer zijn dan de bestaande. Daartoe heeft STRO in 2008 projecten uitgevoerd in diverse landen in Latijns-Amerika waarbij bedrijven en consumenten in een netwerk een eigen betaalmiddel gebruiken voor hun onderlinge handel. Deze projecten worden financieel ondersteund door onder andere DGIS, PSO, de Europese Unie en onze eigen donateurs en zullen de komende jaren worden voortgezet. Stichting STRO heeft een Raad van Toezicht die op 31 december 2008 bestond uit de volgende personen: • Marinus-Jan Veltman (voorzitter) • Ida Mulder (lid) • Janet Helder (lid) De Raad van Toezicht heeft twee maal vergaderd in 2008 en daarbij de jaarrekening 2007 en de begroting voor 2009 goedgekeurd. Het vrij besteedbare vermogen van de stichting staat ter beschikking van de directie om de doelstelling van de stichting te kunnen vervullen.
Stichting STRO Oudegracht 42 3511 AR Utrecht
Bijlage 2: conferentie verslag
STRO kijkt terug op een geslaagde conferentie
STRO presenteert financiële innovaties die wél de armen helpen AMERSFOORT - Social TRade Organisation STRO hield vrijdag 14 november in Amersfoort de conferentie ‘Innovatie in ontwikkelingssamenwerking’. De sector van ontwikkelingssamenwerking kan leren van de succesverhalen en mislukkingen van innovatie in het bedrijfsleven, maar omgekeerd kan het bedrijfsleven ook leren van ontwikkelingssamenwerking. Er moet meer ruimte komen voor innovatie om te experimenteren en te mislukken. Ruim honderd bezoekers afkomstig van ontwikkelingsorganisaties, uit de universitaire wereld, bedrijfsleven en overige geïnteresseerden kwamen naar Amersfoort om te luisteren naar de introductie op de dag door Henk Molenaar, adjunct directeur van WOTRO. Hierna volde een levendige discussie over innovatie tussen innovatie experts uit het bedrijfsleven en van ontwikkelingsorganisaties. Namens het bedrijfsleven spraken Gert van Maanen (vml. Oikocredit en Nedlloyd), Rob Veldhuizen (Rabobank) en Wichert van Engelen (innovatie adviseur en vml. ING). Jacqueline Lampe (Flying Doctors) Anneke Maarse (PSO) en Josine Stremmelaar (Hivos) vertegenwoordigden de ontwikkelingsorganisaties. De slotconclusie luidde dat er veel mogelijkheden zijn hoe het bedrijfsleven en ontwikkelingssamenwerking samen kunnen leren (en dat gebeurt al veel), maar hier moet vaak nog de juiste vorm voor worden gevonden. Henk van Arkel, directeur van STRO, vervolgde het ochtendprogramma met een presentatie over de problemen die het huidige mondiale geldsysteem veroorzaakt en mogelijke oplossingen hiervoor, zoals het Bancor voorstel van de econoom Keynes. Van Arkel ging hierover in discussie met de panelleden uit het bedrijfsleven. Dat het financiële systeem zoals het nu is, nadelige gevolgen voor veel mensen in zowel ontwikkelde als ontwikkelende gebieden, daarover was iedereen het wel eens. Hoe het geldsysteem veranderd moet worden, leverde een flinke discussie op, waarbij ook het publiek veel inbreng had. In het middagprogramma ging Henk van Arkel in zijn workshop verder op de discussie hoe het financiële systeem veranderd kan worden. Dat nieuwe ideeën op geldgebied niet slechts theorie zijn, maar ook dikwijls succesvol in de praktijk gebracht worden, toonde Gert van Maanen in zijn workshop over hoe microkrediet een succes werd. In Costa Rica geven coöperaties zichzelf goedkoop krediet door zelf een eigen munt in omloop te brengen, gedekt door hun eigen productie. Cristina Santos vertelde hoe deze financiële innovatie in korte tijd al geleid heeft tot hogere omzet voor de coöperaties. Camilo Ramada gaf in zijn workshop een ander praktijkvoorbeeld: namelijk goedkoop krediet creëren door nog niet betaalde rekeningen collectief in een netwerk te verzekeren en de rekeningen alvast te betalen in een eigen betalingseenheid van het netwerk. Suzanne Olivier presenteerde de mogelijkheden om met mobiel bankieren het bereik van microkrediet te vergroten, gesteund door speciale software: Cyclos. Hoe Cyclos precies werkt, legde Rinke Hoekstra uit in zijn workshop. Om de effecten van al deze innovaties op een economie beter te kunnen bepalen en begrijpen, ontwikkelt STRO samen met de Universiteit Utrecht een simulatie model. Docent en onderzoeker Virginia Dignum liet zien hoe met kunstmatige intelligentie methodes dit model betrouwbaardere resultaten oplevert. Simulaties vormen de basis van de spellen die STRO gemaakt heeft om haar geld methodes uit te leggen aan organisaties en geïnteresseerden die er zelf mee aan de slag willen. Op acht computers speelden bezoekers het Social Trade spel.
Bijlage 3: Jaarrekening 2008 en accountantsverklaring
I Algemeen
Dit jaarverslag is opgesteld aan de hand van de computeradministratie die door de stichting gevoerd is, en die door ons is uitgewerkt. De jaarrekening is voorzien van een accountantsverklaring die is opgesteld door Gibo Registeraccountants. De Stichting Stro heeft een Raad van toezicht. De leden hiervan ontvangen voor hun werkzaamheden geen vergoeding. Binnen de boekhouding wordt ten behoeve van subsidies met projectcodes gewerkt. Voor verschillende projecten zijn accountantsverklaringen verstrekt door de Gibo Groep, alsmede voor de I/D regeling (Melkert regeling). Per 31 december 2008 bedroeg het eigen vermogen € 52.262 Het resultaat over 2008 bedroeg € 17.919 negatief Op 31 december 2008 waren 14 personeelsleden in dienst. Hiervan waren 8 Melkert-banen. Voor 1 personeelslid is een uitstroomsubsidie verkregen. De 5 andere personeelsleden komen voor rekening van de stichting en worden grotendeels aan de uitgevoerde projecten doorgerekend. Accountancy Poort
T. C. Poort
II
Balans per 31 december
Activa Inventaris Debiteuren Voorschotten Toegezegde subsidies Rc Instrodi Rc Strohalm Consultancy Liquide middelen Belastingen, premies sociale verzekeringen en nettolonen
2008
2007
16.500 452.633 683 234.654 -6.869 23.322
18.530 365.153 32.523 239.182 -6.842 128.747
--
--
734.661
790.977
52.262 4.090 -109.197 243.083 314.223 3.587
70.181 4.180 35.569 300.000 63.965 304.690 10.000
8.219 --
2.392 --
734.661
790.977
Passiva Eigen vermogen Waarborgsommen RC met SMW Kortlopende lening SMW Crediteuren Vooruit ontvangen subsidies Reservering subsidies Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva
III
Exploitatierekening
Projecten
Resultaat 2008
Resultaat 2007
STRO Algemeen Digitale Pioniers Gota Verde PSO projecten Nl PSO Centraal en Zuid-Amerika Uruguay
-/- 14.816 -/- 73 -/- 503 -/- 512 --/- 2.015
30.115 ----/- 12.926 -/- 34.411
Totaal
-/- 17.919
-/- 17.222
STRO Algemeen Baten Giften Verzendhuis/lezingen etc. Subsidies personeelskosten Ziektegeld, WAO-uitkeringen Subsidies Creditrente Overige inkomsten Doorberekende overhead
2008
2007
111.984 547 148.222 13.165 -2.474 5.406 80.640
91.258 691 151.794 3.653 8.640 1.296 10.213 70.000
362.438
337.545
191.333 1.745 4.605 -3.020 35.577 -47.856 564 3.527 80.984 3.043 5.000 -/- 14.816
166.904 1.295 5.377 -3.921 38.866 821 61.463 1.110 5.047 10.512 6.614 5.500 30.115
362.438
337.545
Lasten Salarissen Vrijwilligersbijdragen Overige personeelskosten Uitbesteed werk Reis- en verblijfkosten Administratie & organisatie Scholing Huisvesting Documentatie/ abonnementen Donateurs- en publiciteitskosten Projecten, voor eigen rekening Kosten betalingsverkeer Afschrijvingen Resultaat
Project MFS/DGIS Zuid Amerika Centraal Amerika Draagvlakvergroting Methodologie Ontwikkeling en Centrale Organisatie Subsidie DGIS Tekort/bijdrage STRO
Lasten 453.969 254.946 80.605 253.403
1.042.923 -1.042.923
Project PSO Brazilië Centraal Amerika Simulatieproject Buy Local Overig Subsidie PSO Tekort/bijdrage STRO
556.620 512
2.015 2.015
248.795 248.292 503 248.795
Overige projecten Projectkosten Subsidies Tekort/bijdrage STRO
557.132
2.015
2.015
Gota Verde Projectkosten Subsidies Tekort/bijdrage STRO
1.042.923
192.365 72.397 91.179 75.592 125.599
557.132
Project Uruguay Projectkosten Tekort/bijdrage STRO
Baten
248.795
30.229 30.156 73 30.229
30.229
IV Waarderingsgrondslagen De jaarrekening is opgesteld naar de grondslag van historische kosten. Tenzij anders vermeld zijn de bedragen opgenomen voor nominale waarde. Inventaris De inventaris is gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of voortbrengingskosten verminderd met afschrijvingen die gebaseerd zijn op de verwachte economische levensduur. De rekening-courant verhoudingen zijn niet rentedragend.
V
Toelichting Balans
Aanschafwaarde
Afschrijving t/m 2007
Afschrijving in 2008
Balans per 31-12-08
Inventaris 2006 2007 2008
37.002 17.030 5.000
35.502 ---
1.500 5.530 --
-11.500 5.000
59.032
35.502
7.030
16.500
2008
2007
347.277 3.841 70.000 31.024 491
300.114 7.084 35.000 22.500 455
452.633
365.153
-234.654 234.654
140.549 98.633 239.182
Debiteuren Voorschotten: Instrodi Vooruitbetaalde bedragen Weerwerk Groningen ID Subsidie Utrecht Overig
Toegezegde subsidies
MFS/DGIS PSO
2008
2007
70.181 -/- 17.919
87.403 -/- 17.222
52.262
70.181
4.419 5.000 7.500 ---1.841 -92.915 117.396 9.427 799 2.737 1.049 243.083
3.500 8.000 6.500 7.396 4.561 4.241 1.617 21.204 ---802 4.740 1.404 63.965
Eigen vermogen Saldo per 1 januari Bij/af: resultaat boekjaar
Saldo per 31 december (inclusief afronding)
Crediteuren Gibo Accountants Uitstroompremie Gemeente Utrecht vooruit Uitstroompremie SZW LB/PVV december Arturo Penas Rial Rijssenbeek Rooddruk Verrekeningen SMW PSO diverse afrekeningen Gota Verde De Eenhoorn, conferentie TNT Declaraties Overig
Niet uit de balans blijkende verplichtingen Er is een huurcontract afgesloten inzake onroerend goed voor een jaarlijks bedrag van € 40.000 in Utrecht. Dit contract is direct opzegbaar.
VI Toelichting Winst- en Verliesrekening (STRO algemeen) 2008
2007
Reis- en verblijfkosten Woon-werk verkeer, kleine reizen Verblijfkosten Brazilië
3.020 -3.020
3.921 -3.921
408 8.625 635 2.922 1.449 737 14.479 4.000 559 1.763 35.577
1.077 9.352 1.268 1.722 2.490 2.316 16.590 -633 3.418 38.866
40.000 6.585 1.271 47.856
53.000 6.821 1.642 61.463
3.527 --3.527
5.047 --5.047
Administratie & Organisatie Bureaukosten Telefoon en internet Porto- en transportkosten Automatisering Kopieerkosten Verzekeringen, belasting ed. Financieel / juridisch advies Accountantsverklaringen Representatie Overig
Huisvesting Huur Utrecht Energie/schoonmaak etc. Overig Publiciteitskosten Donateurswerving Aanmaak publicaties Porto donateursmailing
