Stichting Pensioenfonds De Fracties

Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’

Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’ Hogeweg 1, 1521 AZ Wormerveer Postbus 4, 1520 AA Wormerveer Telefoon: 075 - 629 29 11 Telefax: 075 - 628 94 55 Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel Amsterdam onder nummer 34193355

Verslag over het boekjaar 1-1-2009 t/m 31-12-2009

2

Inhoud

Pagina

Karakteristieken van het pensioenfonds

5

Bestuur en organisatie van het fonds

7

Meerjarenoverzicht

9

Bestuursverslag Algemene ontwikkelingen

11

Goed Pensioenfondsbestuur

13

Pensioenparagraaf

14

Beleggingen

23

Risicoparagraaf

25

Verslag van het Verantwoordingsorgaan Reactie bestuur

32

Jaarrekening Balans per 31 december

34

Staat van baten en lasten

36

Kasstroomoverzicht

38

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

39

Toelichting op de balans per 31 december

43

Toelichting op de staat van baten en lasten

47

Risicoparagraaf

51

Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum

57

Beschikbare premieregeling

57

Financiering

57

Resultaatbestemming

57

Uitvoering

57

Actuariële verklaring

58

Accountantsverklaring

59

Bijlagen Samenvatting Rapport Bevindingen Visitatiecommissie

Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’ Jaarverslag 2009

Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’

61

Begrippenlijst

63

3

4

Karakteristieken van het pensioenfonds

Algemeen

en de sturingsmiddelen), de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en de opzet van de administratieve

Inleiding

organisatie en interne controle alsmede de hoofdlijnen

Het pensioenfonds is een ondernemingspensioenfonds

van de uitvoeringsovereenkomst. Stichting Pensioenfonds

verbonden aan de onderneming Loders Croklaan B.V. en de

De Fracties heeft de ABTN laatstelijk gewijzigd op

aan haar gelieerde ondernemingen. Het pensioenfonds is

28 augustus 2008.

een stichting die statutair gevestigd is in Zaanstad. Overeenkomstig artikel 9 van de statuten wordt hierbij

Statuten

verslag uitgebracht over boekjaar 2009. De in het verslag

In het verslagjaar zijn de statuten ongewijzigd gebleven.

vermelde bedragen zijn op basis van duizenden euro’s opgenomen, tenzij anders is aangegeven. Doelstelling Stichting Pensioenfonds De Fracties stelt zich tot doel het verlenen van pensioenaanspraken aan werknemers in dienst van de werkgever en het doen van pensioenuit keringen aan pensioengerechtigden, een en ander overeenkomstig de bepalingen van het pensioenreglement. Om dit doel te bereiken brengt Stichting Pensioenfonds De Fracties de daartoe benodigde middelen bijeen en is tevens verantwoordelijk voor het beheer van deze middelen. Financiering De afspraken met betrekking tot de financiering en de uitvoering van de pensioenregeling zijn vastgelegd in een uitvoeringsovereenkomst tussen Stichting Pensioenfonds De Fracties en de onderneming. ABTN Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft een actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN) opgesteld waarin gemotiveerd is omschreven welk beleid wordt gevoerd om de doelstelling van het pensioenfonds te kunnen nakomen. In de ABTN (ook wel bedrijfsplan genoemd) wordt nader ingegaan op de organisatie van het pensioenfonds, de inhoud van de pensioenregeling (pensioenovereenkomst), de financiële opzet (de grondslagen, het beleidskader


5

6

Bestuur en organisatie van het fonds

Bestuur

Intern toezicht

Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties

In 2008 heeft het bestuur besloten een Visitatiecommissie

bestaat uit drie leden die zijn benoemd door de werkgever

in te stellen. De Visitatiecommissie zal bestaan uit

en drie leden die zijn benoemd door de ondernemings-

drie onafhankelijke leden die allen deskundig zijn en die

raad uit de deelnemers en de gewezen deelnemers. De

verder geen relatie hebben met Stichting Pensioenfonds

bestuursleden worden als zodanig niet bezoldigd. Tijdens

De Fracties. Tot de selectie van de leden van de

het verslagjaar is de samenstelling van het bestuur gewij-

Visitatiecommissie is het bestuur in 2009 overgaan.

zigd. Mevrouw A.M. van der Stelt, de heer A.F.P. Voet en

De eerste visitatie door de visitatiecommissie heeft op

de heer J.C.J. Verhaart hebben hun bestuurslidmaatschap

5 maart 2010 plaatsgevonden.

gedurende het verslagjaar beëindigd. Compliance Officer

Het bestuur is als volgt samengesteld:

De compliance officer bewaakt dat het pensioenfonds volNamens werkgever:

Mevr. E. van Dijk

voorzitter

doet aan de voor het pensioenfonds van toepassing zijnde

Dhr. H.M. Omvlee

plv. voorzitter

actuele weten regelgeving op het gebied van compliance.

Dhr. V.M. Geerts Gedurende het verslagjaar heeft de heer

Namens deelnemers: Dhr. R.J.T. Imming

Dhr. C.F. Ridderikhof

Dhr. J.H.M. van Ree

secretaris

M.M.R. van Sallandt zijn functie als compliance officer van Stichting Pensioenfonds De Fracties beëindigd.

plv. secretaris

Per 1 september 2009 is de heer M.V.P. den Hartog als compliance officer aangesteld.

Verantwoordingsorgaan Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft

Deelnemersraad

op 28 maart 2008 een Verantwoordingsorgaan ingesteld,

Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft gezien haar

bestaande uit: één afgevaardigde namens de werkgever,

omvang geen deelnemersraad ingesteld.

één afgevaardigde namens de werknemers en één afgevaardigde namens de gepensioneerden. De belangrijkste taken zijn het toetsen van het door het bestuur gevoerde beleid en het geven van gevraagde en ongevraagde adviezen. Een en ander is uitgewerkt in het Reglement Verantwoordingsorgaan, welk op 24 januari 2008 is vastgesteld. De leden van het Verantwoordingsorgaan worden als zodanig niet bezoldigd. Het Verantwoordingsorgaan is als volgt samengesteld: Namens werkgever:

Dhr. T.L.F. Favre

Namens werknemers: Dhr. W. Dekker Namens gepensioneerden:

Mevr. J. ten Wolde


7

Uitvoeringsorganisaties Het bestuur van het pensioenfonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan diverse uitvoeringsorganisaties. Het bestuur blijft, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Monitoring hiervan geschiedt op basis van de afgesloten SLA’s. Het betreft de volgende uitvoeringsorganisaties: AZL N.V. te Heerlen verzorgt de administratie en de jaarverslaggeving en ondersteunt het bestuur. Towers Watson B.V. te Amsterdam verzorgt de actuariële advisering en certificering. BlackRock Advisors (UK) Limited – Dutch Branch (voorm. Barclays Global Investors) verzorgt het vermogensbeheer. KPMG Accountants N.V. te Utrecht is de accountant. ING Investment Management te Den Haag verzorgt de uitvoering van de DC-regeling. SRLEV N.V., handelend onder de naam Zwitserleven, te Amsterdam verzorgt de herverzekering op het risico van overlijden en arbeidsongeschiktheid. Noot: AZL, BlackRock en ING IM verstrekken jaarlijks een SAS 70 rapportage (type II).

8

Meerjarenoverzicht

2009

2008

2007

2006

2005

Aantallen

Actieve deelnemers

450

430

410

381

376

Gewezen deelnemers

153

132

125

102

73

Pensioengerechtigden

19

16

15

12

6

Totaal

622

578

550

495

455

Financiële gegevens

(in duizenden euro)

Beleggingen voor risico pensioenfonds

Belegd vermogen 1)

55.585

46.707

41.618

38.978

33.433

Beleggingsopbrengsten

5.025

-484

541

1.229

3.065

Rendement op basis van total return

9,6%

1,1%

1,2%

3,3%

11,1%

Reserves

Algemene reserve

10.429

1.670

13.285

9.629

15

Totaal reserves

10.429

1.670

13.285

9.629

15

Technische voorzieningen

Voorziening pensioenverplichtingen

voor risico pensioenfonds

45.583

44.174

29.151

27.865

31.289

Voorziening pluspensioen en spaarjaren

960

938

837

791

1.923

Voorziening toekomstige aanpassing sterfttafels

0

0

0

458

401

Totaal technische voorzieningen

46.543

45.112

29.988

29.114

33.613

Voorziening pensioenverplichtingen

voor risico deelnemers

1.660

1.152

1.039

809

–

Premiebijdragen van werkgevers en werknemers

5.557

5.412

4.809

4.525

4.814

1)

Hierin zijn de beleggingen voor risico pensioenfonds opgenomen.


9

Pensioenuitkeringen

Dekkingsgraad1)

2009

2008

2007

2006

2005

448

366

194

73

4

FTK

122,4%

103,7%

144,3%

133,1%

–

Vereiste FTK

120,3%

116,0%

126,7%

–

–

APP

–

–

–

–

100,0%

2)

1)

De dekkingsgraad is als volgt berekend: (reserves + totale technische voorzieningen) / totale technische voorzieningen.

2)

De APP dekkingsgraad ultimo 2006 is gebaseerd op een voorziening op basis van 4% rekenrente. Voorgaande jarende zijn gebaseerd op 2,75% rekenrente. Vanaf 2007 is het FTK van

toepassing en wordt gerekend met de rentetermijnstructuur die ultimo jaar geldt.

10

Bestuursverslag

Algemene ontwikkelingen

Onder verantwoordelijkheid van de Sociaal-Economische Raad (SER) is onderzoek gedaan naar het tweede, ver-

Kredietcrisis

nieuwde, convenant medezeggenschap gepensioneerden

De bestrijding van de kredietcrisis stond in het verslag-

en naar de implementatie van de Principes voor goed

jaar centraal. Deze bestrijding was op twee verschillende

pensioenfondsbestuur. Volgens het ministerie van SZW

niveaus zichtbaar: enerzijds op het niveau van elk afzon-

heeft de kredietcrisis duidelijk gemaakt dat de risico’s voor

derlijk pensioenfonds in de vorm van het opstellen van

deelnemers en gepensioneerden aanzienlijk kunnen zijn.

concrete herstelplannen en anderzijds op politiek- c.q.

Dat maakt de noodzaak van verscherpt onafhankelijk intern

beleidsniveau door middel van de aankondiging van

toezicht groter. Ook vindt de minister dat de vormgeving,

diverse onderzoeken op deelterreinen.

verantwoording en vertegenwoordiging in pensioen-

Stichting Pensioenfonds De Fracties verkeerde eind 2008 in

fondsen verbeterd moeten worden. De minister vindt

een situatie van een dekkingstekort. De dekkingsgraad van

daarnaast dat gepensioneerden meer zeggenschap in het

het pensioenfonds is door de gevolgen van de kredietcrisis

pensioenfonds moeten krijgen, zonder dat de besluitvor-

ultimo 2008 onder de minimaal vereiste 105% gekomen, te

ming te ingewikkeld wordt gemaakt door het toevoegen

weten 103,7% ultimo december 2008. Op dat moment was

van een derde ‘deelbelang’ aan het bestuur. Om voorts

er sprake van een reserve- en dekkingstekort. Als gevolg

voldoende deskundige mensen voor een bestuursfunctie

hiervan heeft het bestuur een kortetermijnherstelplan

te vinden, wil de minister tenslotte meer ruimte maken

(conform artikel 140 Pensioenwet) opgesteld op basis van

voor professionele bestuurders. Stichting Pensioenfonds

een door Towers Watson uitgevoerde continuïteitsanalyse.

De Fracties heeft in het kader van de medezeggenschap

Het pensioenfonds heeft dit kortetermijnherstelplan op

gepensioneerden momenteel geen gepensioneerd lid in

26 maart 2009 bij De Nederlandsche Bank (DNB) ingediend.

het bestuur. Binnen het Verantwoordingsorgaan is er wel

De beschikking waarin DNB instemt met dit plan heeft

een gepensioneerd lid.

DNB op 3 juli 2009 aan het pensioenfonds verzonden. In de paragraaf over dekkingsgraad en (evaluatie) herstelplan

In een kamerbreed aanvaarde motie Omtzigt is de regering

wordt hier nader op ingegaan.

verzocht om de medezeggenschap wettelijk definitief te verankeren en om meerdere belangengroeperingen,

Evaluatie van de Principes voor goed

waaronder bijvoorbeeld jongeren, bij de fondsbesturen te

pensioenfondsb estuur en de medezeggenschap

betrekken.

gepensioneerden

De sector van pensioenfondsen gaat een jaar tegemoet

Na de totstandkoming van de Pensioenwet is er op het

waarin dus niet alleen grote aandacht zal worden gegeven

terrein van de organisatie van de pensioenregelingen

aan de financiële aspecten en risicobeheersing, een en

nauwelijks rust gekomen. In het verslagjaar kwamen

ander om een grotere weerbaarheid tegen toekomstige

twee relevante evaluatierapporten uit en werd vanuit de

crises op te bouwen, maar tegelijk zal ook grote aandacht

Tweede Kamer het staatsrechtelijke initiatief genomen om

worden gegeven aan de organisatiestructuur.

de Pensioenwet ten gunste van de gepensioneerden te wijzigen.


11

Meer uitvoeringsvormen van collectieve

Verhoging van de AOW-pensioenleeftijd

pensioenregelingen

Het kabinetsvoornemen om de pensioeningangsleeftijd

In het verslagjaar is de minister van SZW met een voor-

in de AOW te verhogen van 65 naar 67 jaar heeft maat-

stel gekomen om een algemene pensioeninstelling (API)

schappelijk tot veel beroering geleid. Toch zag het er aan

op te richten. Dit als antwoord op de concurrentie van

het einde van het verslagjaar naar uit dat het verzet tegen

buitenlandse pensioenuitvoeringsorganisaties die de

de betreffende maatregel werd opgegeven en dat het

bewindsman voorzag als gevolg van de totstandkoming,

kabinet met sociale partners zich thans vooral kan rich-

enige jaren geleden, van een Europese interne markt van

ten op een zo goed mogelijke invoering, een en ander

dergelijke organisaties, zonder binnengrenzen en barrières.

met behulp van te ontwikkelen flankerend beleid (zware

De voorlopige vormgeving van dit nieuwe type organisatie

beroepenproblematiek).

staat overigens toe dat de API ook enkel voor binnenlands gebruik kan worden ingezet.

Hoewel er geen direct verband tussen de ingang van het

Wat betreft deze API heeft de bewindsman het meeste

AOW-pensioen en de ingangsdatum van de aanvullende

urgente deel, de zogenaamde premiepensioeninstelling

pensioenen behoeft te bestaan, is de pensioensector bij

(PPI), in het verslagjaar door middel van een concreet wets-

het onderhavige politieke dossier nauw verbonden. Dit

voorstel uitgewerkt en ligt dit voorstel ter behandeling bij

omdat synchronisatie van de verschillende pensioen-

de Tweede Kamer. De Nederlandse PPI zal de in het buiten-

ingangen voor de hand kan liggen, maar wellicht ook

land vooral voorkomende beschikbare premiesystemen

als blijkt dat de fiscale regels terzake –het zogenaamde

moeten gaan uitvoeren. Een API die daarnaast buitenlandse

Witteveenkader– aan de AOW-plannen worden aangepast.

defined benefit regelingen zou moeten uitvoeren, ligt nog

De pensioensector zal de voortgang van de kabinetsmaat-

op de tekentafel. Dit heeft mede te maken gehad met de

regelen nauwlettend in de gaten (moeten) houden. De

ontwikkeling van een andere, door de sector van onder

belangenbehartigingsorganisaties van pensioenfondsen

nemingspensioenfondsen ontworpen uitvoeringsvorm.

en verzekeraars hebben het kabinet laten weten dat de pensioenuitvoerders gebaat zijn bij een zo eenvoudig

De Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (Opf )

mogelijke overgang naar de nieuwe AOW-pensioenleeftijd.

heeft in het verslagjaar een voorontwerp van wet tot wijziging van de Pensioenwet gemaakt dat vooral kleinere

Inmiddels zijn bovengenoemde AOW-plannen door de

ondernemingspensioenfondsen in staat moet stellen om

Tweede Kamer controversieel verklaard en worden dus niet

samen te werken. Deze samenwerking in een zogenoemde

verder in behandeling genomen als gevolg van de demis-

Multi-opf moet de nog steeds oplopende bestuurslast

sionaire staat van het kabinet Balkenende.

verlichten en de uitvoering efficiënter maken, zonder dat de betreffende fondsen worden genoodzaakt zich te liqui-

Overige ontwikkelingen

deren en over te gaan op rechtstreekse contracten met

Er hebben zich in het verslagjaar nog andere gebeurtenis-

verzekeraars. Gesteund door een unaniem advies van de

sen voorgedaan die voor de sector van pensioenfondsen

Stichting van de Arbeid (STAR) heeft de minister van SZW

van belang zijn geweest en welhaast door de grote poli-

de voorstellen van Opf grotendeels overgenomen en een

tieke pensioendossiers ondergesneeuwd zijn geraakt. Zo

wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend. De samen-

is duidelijk geworden dat met ingang van 2011 definitief

werking ligt vooral op het terrein van de governance, onder

het doek valt voor de FVP-regeling. Deze regeling stelt

handhaving van de scheiding van de pensioenvermogens.

onvrijwillig werkloze werknemers, ouder dan 40 jaar, in

Door deze samenwerking te beperken tot ondernemings-

staat om hun pensioenregeling tijdens de werkloosheids-

pensioenfondsen die reeds vijf jaar bestaan, wil de minister

periode voort te zetten. De fondsbesturen c.q. sociale part-

voorkomen dat de delicate taakafbakeningafspraken tussen

ners zullen in de naaste toekomst moeten beslissen of zij

pensioenfondsen en verzekeraars worden open gebroken.

de betreffende pensioenverzekering voor werkloze werknemers volledig voor eigen rekening willen nemen dan wel zullen afschaffen.

12

Voorts heeft het kabinet in het verslagjaar de Wet vereve-

de rol als bestuur en invulling geeft aan begrippen als goed

ning pensioenrechten bij scheiding geëvalueerd en meer-

bestuur, verantwoording en intern toezicht.

dere voorstellen tot wijziging aangekondigd. Daarnaast is aan de pensioenuitvoeringsorganisaties gevraagd om de

Naar aanleiding van de Principes voor Goed

bekendheid met de wet te vergroten door verbetering van

Pensioenfondsbestuur heeft het bestuur met ingang van

de voorlichting.

2008 het Verantwoordingsorgaan (VO) ingesteld. Voor de

Tenslotte kan niet onvermeld blijven de komende aan

samenstelling van het Verantwoordingsorgaan wordt ver-

sluiting van de pensioenuitvoerders op het Pensioen

wezen naar pagina 7.

register. Het doel van het register is om het voor iedere burger mogelijk te maken om via één digitale ingang een

Het bestuur zal jaarlijks verantwoording afleggen

totaaloverzicht te krijgen van alle bij pensioenfondsen

aan het Verantwoordingsorgaan. Jaarlijks doet het

en verzekeraars opgebouwde pensioenaanspraken en

Verantwoordingsorgaan in het jaarverslag verslag van

toekomstige rechten.

haar bevindingen ten aanzien van het door het bestuur gevoerde beleid. De bevindingen ten aanzien van het in 2009 gevoerde beleid zijn terug te vinden op pagina 31.

Goed Pensioenfondsbestuur

De reactie van het bestuur op deze bevindingen is opge nomen op pagina 32.

Naleving Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur

In het kader van Goed Pensioenfondsbestuur zal het

Stichting Pensioenfonds De Fracties dient zorg te dragen

bestuur voorts zorgdragen voor intern toezicht. Het bestuur

voor de waarborging van Goed Pensioenfondsbestuur.

heeft besloten het interne toezicht in te vullen door middel

Dit volgt uit de principes voor Pension Fund Governance

van een Visitatiecommissie die eens per drie jaar de beleids-

(PFG) van de Stichting van de Arbeid, die per 1 januari 2007

en bestuursprocedures en -processen, de checks and

zijn verankerd in de Pensioenwet. Deze principes betref-

balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling

fen onder meer zorgvuldig bestuur, transparante en open

wordt bestuurd en aangestuurd, en de wijze waarop wordt

communicatie, deskundigheid en functioneren van het

omgegaan met de risico’s op de langere termijn voor (de

bestuur, verantwoording en intern toezicht. Het bestuur

dekkingsgraad van) het pensioenfonds beoordeelt. De

van Stichting Pensioenfonds De Fracties streeft ernaar om

visitatiecommissie heeft op 8 april 2010 haar rapportage

deze principes na te leven.

met het bestuur besproken. De samenvatting van het verslag is opgenomen op pagina 61.

Het beleid van het pensioenfonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. Deze verantwoordelijkheid is

Compliance Officer

vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit houdt

In het verslagjaar zijn door de compliance officer geen

onder meer in het beheersen van bedrijfsprocessen en

bijzonderheden gemeld.

-risico’s, integriteit, soliditeit van het fonds en het beheersen van de financiële positie over de langere termijn door

Zelfevaluatie bestuur

periodieke opmaak van een continuïteitsanalyse (eenmaal

Overeenkomstig de Principes voor Goed

per drie jaar).

Pensioenfondsbestuur heeft het bestuur in zijn statuten een procedure opgenomen teneinde zijn eigen functione-

Intern toezicht en Verantwoordingsorgaan

ren, zowel van het bestuur als geheel als van de individuele

Het bestuur van het pensioenfonds besteedt conform de

bestuursleden, periodiek te evalueren. Deze zelfevaluatie

Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen voor Goed

van het bestuur vond voor het eerst in het vorige ver-

Pensioenfondsbestuur veel aandacht aan de opzet en

slagjaar plaats. De zelfevaluatie stond in het teken van de

inrichting van de organisatie, inclusief de interne beheer-

vaststelling van aanwezig en benodigd kennisniveau en op

sing. Reglementair is bepaald hoe het bestuur omgaat met

welke wijze het kennisniveau verder verdiept kan worden.


13

Daarnaast is ook de vergaderstructuur onderwerp van

met de door de koepels geïntroduceerde doelstelling om

discussie geweest.

eenvoudige, eenduidige en duidelijke pensioenoverzichten te verstrekken (uniform pensioenoverzicht, UPO), hebben

Deskundigheidsbevordering

alle gepensioneerden, naast alle actieve deelnemers, in

Het bestuur heeft in 2009 actief aandacht besteed aan

2009 eveneens een uniform pensioenoverzicht ontvangen.

de deskundigheidsbevordering van bestuursleden en

In 2010 zal het pensioenfonds deze uniforme pensioen-

de leden van het Verantwoordingsorgaan. Het bestuur

overzichten eveneens aan alle slapers verstrekken. Verder

heeft, uitgaande van de eisen die zijn vastgelegd in het

zal het pensioenfonds de uniforme pensioenoverzichten in

plan van aanpak Deskundigheidsbevordering van de

2010 aanpassen door opname van het door de Autoriteit

gezamenlijke pensioenkoepels (VB, OPF en UvB) d.d.

Financiële Markten (AFM) per 1 januari 2010 verplicht

december 2007, in het verslagjaar het deskundigheidsplan

gestelde toeslagenlabel. De AFM zal vanaf 1 april 2010

definitief vastgesteld, waarin eveneens een opleidingsplan

het gebruik van het toeslagenlabel bij pensioenfondsen

is opgenomen voor bestuursleden en de leden van het

controleren.

Verantwoordingsorgaan. Het voltallige bestuur heeft in 2008 de kennisreflector van SPO gedaan, de zogenaamde

Bestuursvergaderingen

nulmeting. Gedurende het verslagjaar heeft voor wat

Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties

betreft de deskundigheidsbevordering het bestuur de

heeft het afgelopen jaar tien maal vergaderd (21 januari,

aandacht gevestigd op het bereiken van het vereiste van

26 februari, 26 maart, 8 mei, 28 mei, 10 juni, 26 augustus,

deskundigheidsniveau 2 bij een tweetal bestuursleden.

15 oktober, 25 november en 17 december). Daarnaast

De aandachtsgebieden betreffen Wetgeving en beleid en

hebben besprekingen plaatsgevonden over specifieke

Vermogensbeheer.

onderwerpen. De belangrijkste onderwerpen waren de jaarstukken 2008, de financiële positie van het pensioen

Naleving weten regelgeving

fonds (op basis van het op 1 januari 2007 in werking

Overtredingen van weten regelgeving zijn het bestuur

getreden Financieel Toetsingskader), het herstelplan en de

niet bekend. Het afgelopen jaar zijn aan het pensioenfonds

bijbehorende continuïteitsanalyse, het beleggingsbeleid,

geen dwangsommen of boetes opgelegd.

de gewijzigde pensioenreglementen, het deskundig-

Er zijn door DNB geen aanwijzingen aan het pensioenfonds

heidsplan en bijbehorend opleidingsplan, de gewijzigde

gegeven, noch is een bewindvoerder aangesteld of is

bestuurssamenstelling, de realisatie van de website, de aan-

bevoegdheidsuitoefening van organen van het pensioen-

stelling van een nieuwe compliance officer, en de selectie

fonds gebonden aan toestemming van de toezichthouder.

van een visitatiecommissie.

Gedragscode Jaarlijks wordt door de bestuursleden bevestigd dat zij

Pensioenparagraaf

de gedragscode nageleefd hebben. Ook dit jaar heeft dit plaatsgevonden.

De pensioenregeling Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft per

Communicatie

1 januari 2006 een nieuw pensioenreglement vastgesteld

In het boekjaar is veel aandacht besteed aan communica-

geldend voor werknemers die zowel op 31 december 2005

tie. Het bestuur heeft in 2008 een gedetailleerd commu-

als op 1 januari 2006 deelnemer waren aan pensioen

nicatieplan opgesteld. Hierin staat uitvoerig beschreven

reglement 2003, alsmede voor nieuwe deelnemers vanaf

hoe het pensioenfonds invulling geeft aan de informatie-

1 januari 2006.

verplichting conform de eisen van de Pensioenwet. Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft

Voor werknemers die voor 1 januari 2005 in dienst zijn

verder een offerte aangevraagd voor het realiseren van

getreden en op 1 januari 2005 de leeftijd van 55 jaar of

een website voor het pensioenfonds. Het bestuur zal begin

ouder hebben en als deelnemer worden aangemerkt

2010 hierover een besluit nemen. In overeenstemming

onder pensioenreglement 2003, blijft pensioenreglement

14

2003 van toepassing. Met dien verstande dat het bepaalde

een nabestaandenpensioen op risicobasis verzekerd. Het

omtrent het toeslagbeleid in pensioenreglement 2006 ook

partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde partners

op pensioenaanspraken van deze deelnemers van toepas-

en ongehuwd samenwonenden met een samenlevings-

sing is.

overeenkomst van gewezen actieve deelnemers bedraagt 65% van het maximaal te bereiken ouderdomspensioen

Pensioenregeling 2006

dat is opgebouwd na 1 januari 2006, op basis van pen

De pensioenregeling 2006 is een zogenaamde geïn-

sioengrondslag A en indien van toepassing 65% van het

dexeerde middelloonregeling met een excedent

ouderdomspensioen dat is verkregen uit hoofde van de

beschikbare premieregeling. De salarisgrens bedraagt

omzetting van het pensioenkapitaal. Op pensioendatum

€ 56.079,- per 1 april 2008 (geldend tot 1 april 2009) en

heeft de deelnemer de keuze om het partnerpensioen om

€ 57.631,- per 1 april 2009 tot 1 april 2010. De salarisgrond-

te zetten in een hoger ouderdomspensioen of omgekeerd.

slag is het bij de werkgever geldelijk feitelijk verdiende sala-

Het wezenpensioen bedraagt voor één, twee, respectieve-

ris vermeerderd met de vakantietoeslag, vermeerderd met

lijk drie of meer kinderen 16%, 28% respectievelijk 36% van

eventuele vaste uitkeringen uit hoofde van het dienstver-

het behaalbaar partnerpensioen.

band (o.a. ploegentoeslag). De pensioengrondslag voor de middelloonregeling (A) is gelijk aan de salarisgrondslag tot

Per 1 januari 2009 zijn zowel de opgebouwde pensioen-

de salarisgrens verminderd met een franchise van € 12.465,-

aanspraken als de premievrije pensioenaanspraken en

per 1 januari 2009 en € 12.673,- per 1 januari 2010. De

ingegane pensioenen niet verhoogd.

pensioengrondslag voor de excedent beschikbare premie-

Per 1 januari 2010 zijn de opgebouwde pensioenaan

regeling (B) is gelijk aan de salarisgrondslag verminderd

spraken verhoogd met 1,51% en de premievrije pensioen-

met de salarisgrens.

aanspraken en ingegane pensioenen met 0,40%.

Het ouderdomspensioen bedraagt 2,25% van de voor het

Bij gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid vindt

desbetreffende deelnemersjaar geldende pensioengrond-

voortzetting van de pensioenopbouw plaats op basis

slag voor de middelloonregeling (A). Over de pensioen-

van pensioengrondslag A en pensioengrondslag B. Het

grondslag voor de excedent beschikbare premieregeling

arbeidsongeschiktheidspensioen (AOP) bedraagt bij gehele

(B) wordt een pensioenkapitaal opgebouwd in een

of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid maximaal 65%

beschikbare premieregeling.

van de salarisgrondslag voor zover deze uitgaat boven de AOP-uitkeringsdrempel. De AOP-uitkeringsdrempel

De opgebouwde pensioenaanspraken worden jaarlijks

bedraagt het WIA maximum dagloon, zijnde € 47.802,- per

verhoogd met een index die is afgeleid van de algemene

1 januari 2009 en € 48.715,- per 1 januari 2010.

loonontwikkeling bij de werkgever, mits de behaalde ren-

Indien en voor zover de kosten van de pensioenregeling

dementen toereikend zijn en de financiële positie van het

niet hoger zijn dan 26,5% van de salarissom, draagt de

fonds dit toelaat.

deelnemer niet bij in de kosten van de pensioenregeling. De kosten voor aanvullend ANW-hiaat en kosten voor extra

Het ouderdomspensioen gaat in beginsel in op 65 jaar.

in te kopen pensioen komen geheel voor rekening van de

De pensioenregeling biedt de mogelijkheid om onder

werknemer.

bepaalde voorwaarden eerder, later of parttime met pen

Het bestuur heeft in het verslagjaar besloten om per

sioen te gaan.

1 september 2009 inkomende waardeoverdrachten (van nieuwe medewerkers) op hybride wijze in te kopen.

Het partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde partners en ongehuwd samenwonenden met een samen-

Aanvullende pensioenen:

levingsovereenkomst van actieve deelnemers bedraagt

–– ANW-hiaatpensioen:

65% van het maximaal te bereiken ouderdomspensioen dat is opgebouwd na 1 januari 2006, op basis van pensioen-

€ 6.000,- of € 12.000,- (optioneel). –– Extra pensioen:

grondslag A en B. Voor deelnemers die voor 1 januari 2006

Indien en voorzover de in het reglement genoemde

deelnemer waren in pensioenregeling 2003 is daarnaast

grenzen aan de pensioenopbouw niet wordt


15

overschreden, kan een deelnemer voor eigen rekening

de keuze om het ouderdomspensioen om te zetten in een

aanvullende premies storten voor de opbouw van extra

partnerpensioen.

pensioen. Deze premies worden toegevoegd aan het

Het wezenpensioen bedraagt voor één, twee, respectieve-

pensioenkapitaal.

lijk drie of meer kinderen 8%, 14% respectievelijk 18% van

–– Overgangsregeling:

de laatste pensioengrondslag.

Voor werknemers die deelnemer waren in de zin van

Per 1 januari 2009 zijn zowel de opgebouwde pensioen-

pensioenreglement 2003, kunnen de opgebouwde

aanspraken als de premievrije pensioenaanspraken en

aanspraken worden overgedragen naar pensioenregle-

ingegane pensioenen niet verhoogd.

ment 2006.

Per 1 januari 2010 zijn de opgebouwde pensioenaan spraken verhoogd met 1,51% en de premievrije pensioen-

Pensioenregeling 2003

aanspraken en ingegane pensioenen met 0,40%.

De pensioenregeling 2003 is een zogenaamde eindloon

Bij gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid vindt

regeling. De salarisgrondslag is het bij de werkgever

voortzetting van de pensioenopbouw tot 62 jaar plaats

geldelijk feitelijk verdiende salaris vermeerderd met de

op basis van de eindsalarisgrondslag. Het arbeidson-

vakantietoeslag, vermeerderd met eventuele vaste uit

geschiktheidspensioen (AOP) bedraagt bij gehele of

keringen uit hoofde van het dienstverband (o.a. ploegen-

gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid maximaal 65%

toeslag). De eindsalarisgrondslag bedraagt de hoogste

van de salarisgrondslag voor zover deze uitgaat boven

salarisgrondslag die voor de deelnemer gedurende de laat-

de AOP-uitkeringsdrempel. De AOP-uitkeringsdrempel

ste 5 jaren van zijn deelnemerschap heeft gegolden.

bedraagt het WIA maximum dagloon, zijnde € 47.802,- per

De pensioengrondslag is gelijk aan de eindsalarisgrond-


slag verminderd met een franchise van € 11.187,- per

Indien en voor zover de kosten van de pensioenregeling


niet hoger zijn dan 26,5% van de salarissom, draagt de deelnemer niet bij in de kosten van de pensioenregeling.

Het maximum aantal deelnemingsjaren bedraagt 40 jaren.

De kosten voor aanvullend ANW-hiaat en kosten voor extra

Het ouderdomspensioen gaat in beginsel in op 65 jaar.

in te kopen pensioen komen geheel voor rekening van de werknemer.

Deelnemers die in dienst waren per 31 december 1997 en op wie reglement 1998 van toepassing is geworden, ver-

Aanvullende pensioenen:

werven tussen leeftijd 50 en 60 extra garantiejaren.

–– ANW-hiaatpensioen:

Naast ouderdomspensioen kent pensioenregeling 2003

–– Spaarjaren:

€ 6.000,- of € 12.000,- (optioneel). een tijdelijk ouderdomspensioen. Er bestaat de mogelijk-

Het maximaal in te kopen spaarpensioen is niet

heid om tussen 60 en 65 jaar met vervroegd ouderdoms-

hoger dan een pensioen vastgesteld op basis van

pensioen te gaan. Tevens bestaat de mogelijkheid om

40 dienstjaren minus bereikbare deelnemerstijd van de

tussen 60 en 62 jaar met vervroegd tijdelijk pensioen te

deelnemer.

gaan.

–– Pluspensioen:

Het partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde

Ouderdomspensioen uit hoofde van beschikbare

partners en ongehuwd samenwonenden met een samen-

premieregeling.

levingsovereenkomst van actieve deelnemers bedraagt 50% van de laatste pensioengrondslag op risicobasis. Het

Premie 2009

partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde partners

De werkgever is gehouden jaarlijks bij Stichting

en ongehuwd samenwonenden met een samenlevings-

Pensioenfonds De Fracties de bijdragen te storten ter finan-

overeenkomst van gewezen deelnemers of gepensioneer-

ciering van de aanspraken zoals deze voortvloeien uit het

den is het na omzetting van ouderdomspensioen gekozen

pensioenreglement en zijn berekend naar de grondslagen

partnerpensioen. Op pensioendatum heeft de deelnemer

zoals beschreven in de ABTN van Stichting Pensioenfonds

16

De Fracties. De financiering geschiedt op basis van een

De daling van de dekkingsgraad in 2008 is met name ver-

doorsneepremie.

oorzaakt door de volgende oorzaken:

De pensioenpremie is bepaald in overleg met de CAO-

–– Stijging van de Technische Voorziening door daling van

partijen en bedraagt 26,5% van de salarissom. In het

de marktrente. Het effect op de dekkingsgraad is een

premiepercentage is 1,5%-punt begrepen voor uitvoe-

daling van 34,6%;

ringskosten. Indien de uitvoeringskosten hoger uitvallen

–– Daling vermogen door (negatieve) beleggingsrende-

dan 1,5%-punt, worden die kosten gedragen uit vrijval uit

menten. Het effect op de dekkingsgraad is een daling

de kostenvoorziening en de ruimte uit de premie. De door-

van 8%;

sneepremie wordt op regelmatige basis getoetst. Indien blijkt dat de vastgestelde premie niet langer toereikend

Op basis van het huidige beleidskader van het pensioen-

of meer dan toereikend is, zal, de actuaris gehoord heb-

fonds is uitgegaan van een minimum vereist eigen vermo-

bende, bekeken worden in hoeverre de premie kan worden

gen van het pensioenfonds ultimo december 2008 van

aangepast. Indien de kosten van de pensioenregeling

105% van de Technische Voorzieningen. Het vereist eigen

het genoemde maximum overschrijden, treden de CAO-

vermogen is ultimo december 2008 vastgesteld op 116,0%

partijen in overleg.

van de Technische Voorzieningen. Het pensioenfonds bevindt zich hiermee in een situatie van dekkingstekort.

Indien de bijdragen niet voldoende zijn voor de financiering van de in het betreffende jaar toe te kennen pen

Uit het in het herstelplan opgenomen dekkingsgraad

sioenaanspraken, is het bestuur bevoegd te besluiten om

sjabloon blijkt dat opheffing van het dekkingstekort in een

de pensioenopbouw in dat jaar met een voor iedere deel-

periode van 3 jaar wordt gehaald. Voorts blijkt dat ophef-

nemer gelijk percentage te verminderen. Hierbij wordt het

fing van het reservetekort in een periode van 15 jaar wordt

bepaalde bij of krachtens artikel 134 Pensioenwet in acht

gehaald.

genomen. In het herstelplan is gebruik gemaakt van de volgende Met ingang van 1 januari 2009 bedroeg de premie 26,5%.

herstelmaatregelen:

Met ingang van 1 januari 2010 bedraagt de premie onge-

–– Per 1 januari 2009 worden geen toeslagen toegekend

wijzigd 26,5%.

aan actieven en inactieven. Dit is in overeenstemming met het eerder geformuleerde beleid zoals opge

Dekkingsgraad en (evaluatie) herstelplan De dekkingsgraad van Stichting Pensioenfonds De Fracties

nomen in de ABTN van het pensioenfonds. –– Het pensioenfonds hanteert een doorsneepremie

is door de gevolgen van de kredietcrisis ultimo 2008 onder

van 26,5% van de salarissom (inclusief de beschikbare

de minimaal vereiste 105% gekomen, te weten 103,7%

premieregeling). Indien de beschikbare premieregeling

ultimo december 2008. Op dat moment was er sprake van

buiten beschouwing wordt gelaten bedraagt de

een reserve- en dekkingstekort. Het pensioenfonds heeft

doorsneepremie in de komende 15 jaar gemiddeld

in 2009 een kortetermijnherstelplan (conform artikel 140

25,0% van de salarissom. De doorsneepremie is ruim

Pensioenwet) opgesteld op basis van de door Towers

kostendekkend en draagt bij aan de herstelkracht van

Watson B.V. opgestelde continuïteitsanalyse. Het pensioen-

het fonds.

fonds heeft hierin aangeven hoe binnen een periode van 3 jaren weer een dekkingsgraad van minimaal 105% wordt

Er zijn verder geen aanvullende herstelmaatregelen

bereikt. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft dit korte-

getroffen.

termijnherstelplan op 26 maart 2009 bij DNB ingediend. De beschikking waarin DNB instemt met dit plan heeft DNB op

De dekkingsgraad van het pensioenfonds bedroeg

3 juli 2009 aan het pensioenfonds verzonden.

ultimo december 2009 122,4%. Aangezien de aanwezige dekkingsgraad ultimo verslagjaar hoger is dan de benodigde dekkingsgraad, en tevens hoger is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad van 105%, verkeert het


17

pensioenfonds ultimo 2009 niet in een reserve- en dekkingstekort. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft gedurende 2009 haar dekkingsgraad maandelijks gerapporteerd aan DNB. Jaarlijks dienen pensioenfondsen de voortgang van het herstel conform het herstelplan te evalueren en te rapporteren aan DNB. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft op 11 februari 2010 hierover aan DNB gerapporteerd. In verband met de discussie omtrent de gewijzigde levensverwachtingen heeft DNB te kennen gegeven dat pensioenfondsen bij de vaststelling van de voorziening pensioenverplichtingen hiermee rekening dienen te houden. Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft daartoe een opslag van 4,1%-punt bovenop de op basis van de huidige grondslagen berekende pen sioenverplichtingen toegepast. Hierdoor is de dekkingsgraad in negatieve zin aangetast. In verband met deze wijzigingen heeft het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties de voortgang van het herstel opnieuw geëvalueerd en op 4 maart 2010 hierover aan DNB gerapporteerd door middel van een herrapportage. In nevenstaande tabel is de evaluatie van het herstelplan ultimo december 2009 weergegeven.

18

De belangrijkste uitkomsten uit het herstelplan zijn cijfermatig als volgt:

Effect op dekkingsgraad (in %)

Korte termijn Lange termijn Dekkingsgraad per 31 december 2008 resp. 31 december 2013

104,4

106,5

22,1

20,3

-3,5

-28,2

-16,9

13,4

0,0

0,0

Inclusief prognoses voor langlevenrisico

0,4

4,1

Dekkingsgraad per 31 december 2013 resp. 31 december 2023

106,5

116,1

MVEV per 31 december 2013 resp. VEV 31 december 2023

105,0

120,3

Korting op aanspraken en rechten (korte termijn herstelplan)

n.v.t.

n.v.t.

Sturingsmiddelen

Premie

De premie is kostendekkend

Toeslagverlening

Toeslagen worden gedurende herstel op basis van

de beleidsstaffel toegekend

Beleggingen

Verschil tussen het gemiddelde jaarrendement (0% tot en met 2013;

5,6% nadien) en de oprenting van de technische voorziening

Rentetermijnstructuur

Er is geen gebruik gemaakt van de tegemoetkoming van DNB voor

aanpassing van de rentecurve

Overige


19

In 2009 heeft de dekkingsgraad zich ten opzichte van het herstelplan als volgt ontwikkeld:

Verwacht 2009 Werkelijk 2009

Dekkingsgraad per 31 december 2008

Sturingsmiddelen

Premie

De premie draagt bij aan het herstel

In 2009 zijn geen toeslagen toegekend

5,1

4,0

0,0

0,0

-2,6

8,7

0,0

8,6

Beleggingen

In 2009 is een hoger rendement behaald dan verondersteld

104,4

Toeslagverlening

104,4

Rentetermijnstructuur De stijging van de rente in 2009 heeft bijgedragen aan het herstel

Overige

De verzwaring van de sterftegrondslagen heeft het herstel geremd

-0,1

-3,3

Dekkingsgraad per 31 december 2009

106,8

122,4

Vereiste dekkingsgraad per 31 december 2009

105,0

105,0

Toeslagbeleid

actieve deelnemers en de inactieve deelnemers (gewezen

Stichting Pensioenfonds De Fracties kent een voorwaar-

deelnemers en gepensioneerden).

delijk toeslagbeleid waarbij, afhankelijk van de financiële

Uitgangspunt voor de jaarlijkse toeslagverlening aan

positie, jaarlijks per 1 januari toeslagen kunnen worden ver-

de actieve deelnemers is de Werkgever loonindex. Het

leend. Voor deze jaarlijkse toeslagverlening is geen bestem-

bestuur heeft in het verslagjaar, de actuaris gehoord heb-

mingsreserve gevormd en wordt geen expliciete premie

bende, besloten om gezien de financiële positie van het

betaald. De jaarlijkse toeslag wordt gefinancierd uit het

pensioenfonds de rechten van de actieve deelnemers per

geheel van aanwezige middelen, rendementen en premie-

1 januari 2009 niet te verhogen.

inkomsten. De toeslagruimte is een percentage dat door

Uitgangspunt voor de jaarlijkse toeslagverlening aan de

het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties wordt

inactieve deelnemers is de procentuele verhoging van het

vastgesteld op basis van een beleidsstaffel afhankelijk van

consumentenprijsindexcijfer (CPI) voor alle huishoudens

de hoogte van de dekkingsgraad in enig jaar. De toeslag-

(afgeleid), zoals dit wordt berekend door het Centraal

verlening is niet van toepassing op het pensioenkapitaal

Bureau voor de Statistiek, over de maand oktober van het

als bedoeld in artikel 2.4 van pensioenreglement 2006. Bij

voorafgaande jaar ten opzichte van de maand oktober van

de toeslagverlening wordt onderscheid gemaakt tussen de

het daaraan voorafgaande jaar. Deze procentuele verho-

20

ging is gemaximeerd en zal niet meer bedragen dan de

Pensioenfonds De Fracties heeft voor zowel de actieve als

Werkgever loonindex. Het bestuur heeft in het verslagjaar,

inactieve deelnemers het toeslagenlabel voor 2010 vastge-

de actuaris gehoord hebbende, besloten om gezien de

steld. Dit toeslagenlabel zal vanaf 2010 onder andere op het

financiële positie van het pensioenfonds de ingegane en

uniforme pensioenoverzicht vermeld worden.

premievrije pensioenen met ingang van 1 januari 2009 eveneens niet te verhogen.

Het pensioenfonds verwacht eind 2010 een website te lanceren die informatie biedt conform de Pensioenwet

Voor 2010 heeft het bestuur, de actuaris gehoord heb-

voor de actieve deelnemers, de gewezen deelnemers en de

bende, besloten om met ingang van 1 januari 2010 de

gepensioneerden.

rechten van de actieve deelnemers met 1,51% te verhogen en de ingegane en premievrije pensioenen met 0,40% te verhogen. Herverzekering Het overlijdensrisico en het arbeidsongeschiktheids risico zijn door Stichting Pensioenfonds De Fracties voor een periode van 5 jaar ondergebracht bij SRLEV N.V. (Zwitserleven). Op 15 oktober 2008 heeft Stichting Pensioenfonds de Fracties een nieuw herverzekerings contract gesloten met Zwitserleven voor de periode 1 januari 2009 tot en met 31 december 2013. Ten behoeve van het overlijdensrisico worden jaarlijks de risicokapitalen herverzekerd. Het risicokapitaal is gelijk aan de contante waarde van een direct ingaand nabestaandenpensioen en aanvullend ANW-hiaatpensioen, verminderd met de ten behoeve van de betreffende deelnemer aanwezige voorziening voor ouderdomspensioen, nabestaandenpensioen en tijdelijk ouderdomspensioen. Onder het arbeidsongeschiktheidsrisico wordt verstaan de premievrije voortzetting van de pensioenopbouw alsmede de te verzekeren arbeidsongeschiktheidspensioenen. Op de winstberekeningsdatum (twee jaar na afloop van de contractsperiode) wordt door SRLEV N.V. een winstaandeel ten behoeve van het pensioenfonds bepaald. De van toepassing zijnde formule is vastgelegd in de herverzekeringsovereenkomst. Verwachte ontwikkelingen in 2010 Vanaf 1 januari 2010 dienen alle pensioenfondsen de informatie over toeslagverlening, conform artikel 48 lid 2 van de Pensioenwet en artikel 59 lid 2 van de Wet verplichte beroepspensioenregeling, uit te drukken in een kwalitatieve en beeldende maatstaf. Deze beeldende maatstaf wordt het toeslagenlabel genoemd. Stichting


21

Verzekerdenbestand

Stand per 31 december 2008

Nieuwe toetredingen

Ontslag met premievrije aanspraak

Actieve


Totaal

16

578

53

53

430

132

Mutaties door:

Gewezen

deelnemers deelnemers

-34

34

0

Waardeoverdracht

-8

-8

3

0

Overlijden

0

Afkoop

0

Ingang pensioen

FVP (geaccepteerd)

-3

4

-4

0

Interne overdracht

-1

-1

Mutaties per saldo

21

3

44

Stand per 31 december 2009

153

19

622

20 450 1)

Specificatie pensioengerechtigden

2009

2008

Ouderdomspensioen

18

15

Nabestaandenpensioen

1

1

Totaal

19

16

1)

22

Waarvan 6 deelnemers met een (gedeeltelijk) arbeidsongeschiktheidspensioen.

Beleggingen

eeuw zagen, was voorkomen. Dat was een langdurige economische teruggang die gepaard ging met structurele

Algemene ontwikkelingen

prijsdalingen (deflatie). De rally op de aandelenmarkten hield aan doordat de economische cijfers beter waren dan

Economie

was verwacht. Ook het feit dat de kwartaalcijfers van de

De forse teruggang van het bruto binnenlandse product

bedrijven de (laaggespannen) verwachtingen overtroffen,

in de VS (-2,5%), de eurozone (-3,7%) en Japan (-5,2%) laat

was een belangrijke steun voor de markten.

duidelijk zien dat de kredietcrisis, die in het najaar van 2008

De markten die het meest risicovol worden geacht, zoals

begon, ingrijpende gevolgen heeft gehad voor de volwas-

opkomende markten, presteerden het best. Ook bij het

sen economieën. Opkomende landen, die nagenoeg geen

overzien van de ontwikkelingen tussen de sectoren valt

last hadden van de kredietcrisis, lieten in 2009 een groei

het op dat de risicovollere sectoren, anders gezegd de

zien van 2%. Met een stijging van het bruto binnenlandse

cyclische sectoren, duidelijk beter presteerden dan de

product van ruim 8% was China een van de landen die

zogenoemde defensieve sectoren. De verschillen waren

zich in de wereldwijde economie het meest positief onder-

groot. Zo steeg de sector basismaterialen, waarin ook de

scheidde. Het land was een belangrijke stimulans voor het

grondstoffenleveranciers zijn vertegenwoordigd, in 2009

aantrekken van de wereldwijde economie, mede door de

met 57% (in euro), terwijl defensieve bedrijfstakken, bijvoor-

aanhoudend grote vraag naar grondstoffen die van China

beeld telecomdiensten (+11%) en nutsbedrijven (+4%),

en India uitging. Dat de wereldeconomie zo snel uit een

duidelijk achterbleven. Daarmee werden de grote verliezers

zeer diep dal kon kruipen, is echter vooral te danken aan

van 2008 de winnaars van 2009.

de bijzonder doortastende aanpak van de centrale banken en de overheden, wereldwijd. Centrale banken verlaagden

Obligatiemarkten

de officiële rentes tot extreem lage niveaus en slaagden

De rentes op tienjarige staatsleningen in de eurozone

er via het nemen van crisismaatregelen in om de markten

(Duitsland) bewogen in 2009 tussen een bandbreedte van

weer op gang te brengen. Zo werd op grootschalige wijze

3% en 3,5%. De rente op tienjarige Amerikaanse staats

instrumenten ingezet om de markten massaal van liquidi-

leningen liep in december op van 3,4% naar 3,8% en

teit te voorzien. Overheden stimuleerden de economie via

bevond zich daarmee aan het einde van het jaar aan de

het creëren van forse overheidstekorten. Hierdoor werd

bovenkant van de bandbreedte.

tegenwicht geboden aan de enorme vraaguitval in de par-

Dat deze rentes –ondanks de massale emissies van obli-

ticuliere sector.

gaties door overheden– laag zijn gebleven, is verklaarbaar.

De aanpak van de beleidsmakers, waaronder ook inter

Allereerst waren de besparingen, het aanbod van geld,

nationale organen als het IMF moeten worden genoemd,

fors gestegen. Tevens is de inflatie laag. De kerninflatie in

wierp sneller dan verwacht vruchten af. Allereerst in Azië

de volwassen economieën bevindt zich nog steeds in een

(China) kwam er een economisch herstel op gang. Dat her-

neerwaartse trend. Bovendien zal het monetaire beleid van

stel, mede ondersteund doordat bedrijven weer hun voor-

de belangrijkste centrale banken nog langere tijd onder

raden gingen aanvullen, verspreidde zich opvallend snel

de ‘normale’ niveaus blijven. Niet op de laatste plaats is van

over de regio’s. Daarmee was een depressie, een langjarige

belang dat overheden, die fors op de emissiemarkt opere-

economische teruggang, voorkomen.

ren, nog nauwelijks concurrentie hebben van de particuliere sector. Zeker, bedrijven opereren op de emissiemarkt,

Aandelenmarkten

maar veelal om hun bankschulden af te lossen en om te

In 2009 kenden de wereldwijde aandelenmarkten twee

zetten in, op de openbare markt verhandelbare, bedrijfs

duidelijke gezichten. Tot 9 maart, het laagste punt van

leningen. Per saldo heeft de particuliere sector in 2009 zijn

de aandelenmarkten in deze economische cyclus, was er

schulden gereduceerd.

sprake van extreme risicoaversie van beleggers. In de rest van het jaar keerde de risicobereidheid terug. Aanvankelijk

Nadat beleggers er vertrouwen in hadden gekregen dat

reageerden markten vooral op de opluchting dat een

de massale steun van de centrale banken en de overheden

depressie, zoals wij die in de jaren dertig van de vorige

ging doorwerken op de markten en de reële economie,


23

liepen ook de extreem hoge risicopremies van de risicovol-

gie beheerd, waarvan 70% in wereldwijde aandelen en 30%

lere vastrentende categorieën terug. Afgezien van ABS-

in Europese aandelen. De LDI en obligatie beleggingen

papier (obligaties met dekking), zijn de liquiditeitspremies

worden op basis van execution only beheerd, dit betekent

op dergelijk papier verdwenen en zijn de risicopremies op

dat er geen rebalancing tussen de fondsen plaatsvindt.

min of meer normale niveaus gekomen. De aandelenstrategie wordt op basis van de onderstaande BlackRock beheert voor Stichting Pensioenfonds De

allocatie en bandbreedtes beheerd:

Fracties aandelen, liability driven investments (“LDI”) en obligaties. De aandelen worden volgens een 70/30-strate-

Fonds

Benchmark

Bandbreedte

Benchmark

Allocatie (%)

(%)

MSCI Europe Equity Index Fund B MSCI Europe Index

30%

+ 3%

70%

+ 3%

Fonds

Benchmark

27,96%

27,64%

-14,76%

-14,00%

5,78%

6,13%

13,97%

14,55%

4,39%

4,35%

9,75%

9,69%

Fondsnaam

MSCI World Index Fund B

MSCI World Index

Rendement Het beleggingsresultaat over 2009 bedroeg:

Fondsnaam

Benchmark

Aandelenstrategie Customised LSF Euro Fixed 2040-2049 Fund

Fixed rate deferred annuity

with payment terms running

from ‘40 to ‘49

LSF Euro HICPX 2025-2034 Fund

Inflation Linked deferred

annuity payments terms

running from ’25-‘34

LSF Leveraged Euro HICPX 2020-2024 Fund

Inflation Linked deferred

annuity payments terms

running from ’20-‘04

Citigroup Euro Government

Euro Government Bond Index Fund

Bond Index

Citigroup Euro Corporate

Euro Corporate Bond Index Fund

24

Bond Index

Risicoparagraaf

Om te toetsen of het beleid op lange termijn tot de gewenste ontwikkeling leidt, voert het pensioenfonds ten

Inleiding

minste eens in de drie jaar een continuïteitsanalyse uit.

Het fonds wordt bij het beheer van de pensioenverplichtin-

Het fonds heeft deze continuïteitsanalyse in het verslag-

gen en de financiering daarvan geconfronteerd met risico’s.

jaar in het kader van het herstelplan laten uitvoeren door

De belangrijkste doelstelling van het fonds is het nakomen

Towers Watson.

van de pensioenverplichtingen. Voor het realiseren van deze doelstelling wordt gestreefd naar een toereikende

Het risicomodel van DNB kent voor een aantal risico

solvabiliteit op basis van de marktwaarde van de pen

categorieën vastgestelde scenario’s (‘schokken’). De hoofd

sioenverplichtingen. In deze paragraaf wordt ingegaan

letter ‘S’, aangevuld met een nummer achter een aantal

op het beleid van het pensioenfonds en de risico’s die het

risicocategorieën vertegenwoordigt de code die DNB in

pensioenfonds bij de uitvoering van zijn taken loopt. Voor

het risicomodel voor de desbetreffende risicocategorie

de wijze waarop deze risico ’s zijn afgedekt en een kwantifi-

hanteert. Bij de berekening van het vereist eigen vermogen

cering van deze risico’s wordt verwezen naar de risicopara-

(buffers) past het pensioenfonds de standaardmethode toe

graaf in de jaarrekening.

op basis van de zogenaamde wortelformule (S1 t/m S6). Kwantitatieve en kwalitatieve toelichtingen van deze risico’s

Beleid en risicobeheer

zijn opgenomen in de “risicoparagraaf” in de jaarrekening.

Het bestuur heeft zijn beleid verwoord in de ABTN. Algemene leidraad voor het uitvoeren van zijn beheer

Het vereist eigen vermogen is berekend op basis van de

taken is risicomijdend operationeel management. Het

strategische beleggingsmix.

bestuur beschikt over een aantal beleidsinstrumenten ten behoeve van het beheersen van deze risico’s. Deze beleids-

Financiële risico’s

instrumenten betreffen: –– ALM-beleid en duration matching;

Solvabiliteitsrisico

–– dekkingsgraad;

Het belangrijkste risico voor het fonds betreft het

–– beleggingsbeleid;

solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat het fonds niet

–– premiebeleid;

beschikt over voldoende vermogen ter dekking van de

–– toeslagbeleid;

pensioenverplichtingen.

–– herverzekeringsbeleid;

De solvabiliteit wordt gemeten zowel op basis van alge-

–– beleid ten aanzien van uitbesteding.

meen geldende normen als ook naar de specifieke normen welke door de toezichthouder worden opgelegd. Indien de

De keuze en toepassing van beleidsinstrumenten vindt

solvabiliteit van het fonds zich negatief ontwikkelt, bestaat

plaats na uitvoerige analyses ten aanzien van te verwach-

het risico dat er geen ruimte beschikbaar is voor eventuele

ten ontwikkelingen van de verplichtingen en de financiële

toeslagverlening over de opgebouwde aanspraken en

markten. Daarbij wordt onder meer gebruikgemaakt van

ingegane pensioenen. In het uiterste geval kan het nood

ALM-studies. Een ALM-studie is een analyse van de struc-

zakelijk zijn dat het fonds verworven pensioenaanspraken

tuur van de pensioenverplichtingen en van verschillende

en pensioenrechten moet verminderen.

beleggingsstrategieën en de ontwikkeling daarvan in diverse economische scenario’s.

Het solvabiliteitsrisico bestaat uit de volgende risicocategorieën:

De invloed van deze sturingsmiddelen op de financiële

–– Renterisico (S1).

positie van het fonds wordt jaarlijks geëvalueerd. Bij deze

–– Zakelijke waarden risico (S2).

evaluatie speelt zowel de huidige financiële positie, als-

–– Valuta risico (S3).

mede de financiële positie van het fonds in de toekomst,

–– Grondstoffenrisico (S4).

een rol.

–– Kredietrisico (S5). –– Verzekeringstechnisch risico (S6).


25

Renterisico (S1)

Kredietrisico (S5)

Pensioenfondsen kennen doorgaans een langere loop-

Bij het kredietrisico dient het effect van de kredietwaar-

tijd voor hun verplichtingen dan voor hun bezittingen.

digheid van de tegenpartij tot uitdrukking te komen. Het

Vanwege deze mismatch ondervindt een fonds renterisico.

kredietrisico komt tot uitdrukking in de zogenaamde

Immers bij een rentedaling zullen de verplichtingen sterker

creditspread. De creditspread weerspiegelt de kans dat een

toenemen in waarde dan de bezittingen. Het standaard-

uitkering vanwege mindere kredietwaardigheid van de

model van DNB bevat voorgeschreven rentescenario’s

tegenpartij niet plaats zal vinden. Des te twijfelachtiger de

(verschuiving actuele rentetermijnstructuur via voorge-

kredietwaardigheid van de tegenparij, des te groter de kans

schreven rentefactoren) om het vereist eigen vermogen

op default, en des te lager daardoor de actuele waarde van

voor dit risico te bepalen.

de beleggingen. In de bepaling van het kredietrisico wordt

Om de aanwezige mismatch te beperken, dekt het fonds

in het standaardmodel een stijging van de creditspread

middels renteswaps het renterisico gedeeltelijk af.

met 40% voorgeschreven.

Ook is een gedeelte van het inflatierisico afgedekt. In afwijking van het standaardmodel is in de bepaling van

Verzekeringstechnisch risico (S6)

het renterisico tevens rekening gehouden met een nega-

Naast de financiële risico’s staat het fonds bloot aan

tieve ontwikkeling van de verwachte inflatie, dit vanwege

verzekeringstechnische risico’s. Binnen het verzekerings-

de omvang van de inflatiehedge. Hoewel afdekken van het

technische risico worden in principe alleen risico’s mee-

infaltierisico een stabiliserend effect heeft op de toeslag-

genomen die verband houden met sterfte. Het omvat

verwachting, neemt het nominale renterisico erdoor toe.

de risico’s als gevolg van afwijkingen ten opzichte van de

Dit komt tot uiting door deze, door DNB regelmatig toege-

verwachte sterfte en afwijkingen van de verwachte sterfte-

paste aanpassingen in het standaardmodel.

trend (langlevenrisico). De sterftetrend zelf dient te worden meegenomen bij de

Zakelijke waarden risico (S2)

bepaling van de voorziening voor risico fonds.

De waarden van aandelen en onroerend goed zijn onderhevig aan marktfluctuaties. Aangezien het fonds een deel

Liquiditeitsrisico

van het vermogen belegt in zakelijke waarden, is er sprake

Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet tijdig

van zakelijke waarden risico.

en/of niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen worden omgezet in liquide middelen, waardoor het fonds op korte

Valutarisico (S3)

termijn niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Waar

Valutarisico betreft het risico dat de waarde van de beleg-

de overige risicocomponenten vooral de langere termijn

gingen in vreemde valuta verslechtert als gevolg van

betreffen (solvabiliteit), gaat het hierbij om de kortere

veranderingen van vreemde valutakoersen. De kans dat de

termijn. Dit risico kan worden beheerst door in het strate

wisselkoers van vreemde valuta verslechtert ten opzichte

gische en tactische beleggingsbeleid voldoende ruimte

van de euro betekent een risico voor een pensioenfonds

aan te houden voor de liquiditeitsposities.

omdat verplichtingen veelal in euro luiden en bezittingen (deels) in vreemde valuta. Dit risico is van belang voor

Concentratierisico

zowel directe posities in een valuta, als voor beleggingen

Grote posten zijn aan te duiden als een vorm van con-

die gewaardeerd zijn in een andere valuta.

centratierisico. Om te bepalen welke posten hieronder vallen moeten per beleggingscategorie alle instrumen-

Grondstoffenrisico (S4)

ten met dezelfde debiteur worden gesommeerd. In het

Fondsen die beleggen in grondstoffen (commodities)

algemeen geldt dat concentratierisico kan optreden als

lopen het risico dat de waarde van deze beleggingen daalt.

een adequate spreiding van activa en passiva ontbreekt.

Het fonds belegt niet in grondstoffen en loopt dit risico

Concentratierisico’s kunnen optreden bij een concentra-

zodoende niet.

tie van de portefeuille in regio’s, economische sectoren of tegenpartijen. Een portefeuille van leningen die sterk sectorgebonden is, kan door deze sectorconcentratie

26

een verhoogd risico lopen. Indien aandelen in dezelfde

De uitbesteding van werkzaamheden aan een derde partij

sector worden aangehouden is sprake van een cumulatief

heeft tot gevolg dat het bestuur geen directe gezagsver-

concentratierisico.

houding heeft met de personen die bij de derde partij feitelijk en dagelijks zijn belast met de uitvoering van die

Niet financiële risico’s

werkzaamheden. Het bestuur heeft voorts geen rechtstreeks zicht op en voert geen directe controle uit op admi-

Sponsorrisico

nistratieve processen, zoals uitbetaling van pensioenen,

Het pensioenfonds heeft een directe economische en

pensioenberekeningen e.d. Daardoor ontbreekt eveneens

contractuele band met de werkgever als sponsor van het

zicht op de werkelijke uitvoeringskosten.

pensioenfonds. Deze afhankelijkheid vertaalt zich in risico’s

Het bestuur erkent voorts dat aan de uitbesteding het risico

voor het pensioenfonds, de zogenaamde sponsorrisico’s.

is verbonden van discontinuïteit van de dienstverlening

Voorbeelden van sponsorrisico’s zijn ondermeer: faillisse-

door AZL N.V.

mentsrisico, betalingsonmacht van de sponsor veroorzaakt

Bij alle uitbestedingsactiviteiten conformeert het fonds

door negatieve ontwikkelingen bij de sponsor, financie-

zich volledig aan de regelgeving van DNB op het gebied

ringsrisico, beëindiging van de relatie met de sponsor en

van uitbesteding. Het fonds beschikt voor iedere extern uit

belangenverstrengeling tussen het pensioenfonds en de

te voeren activiteit over een uitbestedingsovereenkomst

sponsor. Dit risico wordt in zekere mate ondervangen door

die voldoet aan het bij of krachtens artikel 34 van de PW

de kostenvoorziening die het fonds aanhoudt.

bepaalde. In voorkomende gevallen worden met de uitvoerende organisatie nadere afspraken omtrent procedures,

Omgevingsrisico

processen, informatieverschaffing en te leveren diensten

Hieronder worden risico’s verstaan als gevolg van externe

vastgelegd in een Service Level Agreement (SLA). In de SLA

veranderingen. Gedacht kan worden aan veranderingen in

wordt de dienstverlening inzichtelijk gemaakt en wordt de

de maatschappelijke wens om duurzaam te beleggen.

kwaliteit van de dienstverlening vastgelegd.

Operationeel risico

Voor wat betreft de uitbestedingsrisico’s kan worden

Het operationeel risico is het risico op verlies als resultaat

opgemerkt dat het bestuur overleg heeft gevoerd met

van inadequate of foutieve interne processen, mensen

AZL N.V. over de dienstverlening inclusief de SLA. Om aan

en systemen of als gevolg van externe gebeurtenissen.

de behoefte van het bestuur aan zekerheid en daarmee

Operationele risico’s hebben een negatieve impact op

aan kwaliteitsgaranties tegemoet te komen, heeft AZL N.V.

een goede uitvoering van de pensioenregeling. Voor deze

ervoor gekozen om gecertificeerd te worden volgens de

operationele risico’s geldt wel dat een verregaande reduc-

richtlijnen van SAS 70. In de SAS 70-rapportage wordt ten

tie onevenredig veel inspanning en kosten met zich mee

minste de administratieve organisatie, de autorisatie en

kan brengen. De operationele uitvoering geschiedt door

procuratiesystemen en de interne controle van de uitvoe-

AZL N.V. Deze partij heeft een SAS 70-verklaring (type II).

rende organisatie vastgelegd.

Door het overleggen van deze verklaring toont AZL N.V.

Voor de meeste relevante processen is een beschrijving

aan het pensioenfonds én aan de accountant van het pen-

van de AO/IC opgesteld, die heeft geleid tot een beschrij-

sioenfonds aan, dat de uitvoering ‘in control’ is. Het overleg-

ving van de beheersingsmaatregelen voor de betreffende

gen van de SAS 70-verklaring komt tevens tegemoet aan

processen.

de Beleidsregel ‘Uitbesteding Pensioenfondsen’ waarin DNB heeft vastgesteld dat een pensioenfonds dat zijn admini-

Voorts wordt het bestuur door middel van periodieke rap-

stratie uitbesteedt aan een uitvoerder verantwoordelijk is

portages van zowel de uitvoeringsorganisatie alsmede van

en blijft voor een juiste administratie.

externe adviseurs in staat gesteld de risico’s en fondssituatie goed te monitoren.

Uitbestedingsrisico’s Het bestuur heeft onder behoud van zijn verantwoordelijkheden een aantal werkzaamheden structureel uitbesteed.


27

IT risico

4. Het fonds werkt volgens een communicatieplan. Dit

De informatietechnologie is een belangrijke risicocate-

plan bewaakt de wettelijk verplichte communicatie

gorie voor pensioenfondsen. Omdat het merendeel van

momenten. Naast deze vereisten heeft het fonds eigen-

de fondsen de IT hebben uitbesteed, is dit risico tot een uitbestedingsrisico verworden. Dit geldt ook voor Stichting Pensioenfonds De Fracties.

standige communicatiedoeleinden. 5. Met alle ingehuurde partijen zijn contractuele afspraken gemaakt. Partijen dienen regelmatig te rapporteren over het wel of niet voldoen aan de gemaakte afspra-

Integriteitsrisico

ken. Daar waar mogelijk heeft het pensioenfonds acti-

DNB verstaat hieronder het risico dat de integriteit van het

viteiten gescheiden ondergebracht, waardoor er een

pensioenfonds dan wel het financiële stelsel wordt beïn-

mechanisme ontstaat van controle van de ene door de

vloed als gevolg van niet integere, onethische gedragingen

andere partij.

van de organisatie, medewerkers dan wel van de leiding,

Jaarlijks vinden er controles plaats door actuaris en

een en ander in het kader van weten regelgeving en

accountant op de uitvoering door het fonds. Materiële

maatschappelijke en door het fonds opgestelde normen.

onvolkomenheden worden door hen gerapporteerd. In het

Bij de beheersing van dit risico kan gedacht worden aan

algemeen draagt het bestuur er zorg voor dat zij voldoende

onder meer gedragscodes en procesmatige waarborgen.

kennis en kunde bezit om haar verantwoordelijkheid te

Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft een gedragscode

kunnen dragen. De hierboven genoemde risico’s zijn niet

en een compliancebeleid. Beiden zijn een wettelijke ver-

limitatief maar de juiste afdekking van deze genoemde

plichting en DNB ziet actief toe op naleving. Een regeling

risico’s geven wel een indicatie over de juridische weerbaar-

voor omgang met integriteitgevoelige functies komt rela-

heid van het pensioenfonds.

tief weinig voor. DNB toetst voorts nieuwe bestuursleden. Juridische risico’s Een pensioenfonds loopt het risico in rechte aangesproken te worden. Ten einde dit risico te beperken kan het fonds maatregelen treffen. Eén risico is dat de fondsstukken niet voldoen aan de wettelijke bepalingen. Een ander risico is dat men als fondsbestuurder in persoon kan worden aangesproken. Een derde risico betreft het niet in voldoende mate vorm geven aan consistent beleid, dit maakt het fonds kwetsbaar indien het hierop wordt aangesproken. Een vierde risico betreft het niet of onduidelijk communiceren naar partijen. Een vijfde risico betreft aansprakelijkheid door het niet of niet goed uitvoeren door partijen die het fonds heeft ingehuurd. Met betrekking tot bovengenoemde risico’s heeft het bestuur de volgende maatregelen genomen: 1. Het fonds heeft AZL als bestuursadviseur aangesteld. AZL toets bij wetswijzigingen de fondsstukken en steltwaar nodig wijzigingen voor aan het Bestuur. 2. Het fonds heeft een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering afgesloten. 3. Het fonds ziet erop toe dat besluitvorming consistent en goed gedocumenteerd plaatsvindt. Deze documentatie zorgt ervoor dat ook derden de inhoud en werking van dit beleid kunnen volgen.

28

Zaanstad, 8 juni 2010

Het Bestuur

Mevr. E. van Dijk

Dhr. R.J.T. Imming

voorzitter

secretaris

Dhr. H.M. Omvlee

Dhr. J.H.M. van Ree

Dhr. V.M. Geerts

Dhr. C.F. Ridderikhof


29

30

Verslag van het Verantwoordingsorgaan

Introductie In het kader van de Principes van Goed Pensioenfonds bestuur is met ingang van 1 januari 2008 een

er in het komende jaar initiatieven worden genomen voor de implementatie. –– Met betrekking tot de certificatie van de uitvoerings-

Verantwoordingsorgaan ingesteld.

organisatie bevelen wij aan dit wel jaarlijks te blijven

Het Verantwoordingsorgaan heeft kennis genomen van de

monitoren.

notulen van de bestuursvergaderingen die plaatsvonden

–– Gezien de instabiliteit in de Eurozone, met name in

tijdens het verslagjaar 2009. Helaas hebben we moeten

Zuid-Europa, achten wij het raadzaam een voorzichtige

constateren dat deze onregelmatig en soms op een laat

koers te varen met betrekking tot de obligatieporte-

tijdstip beschikbaar waren.

feuille door een grotere spreiding toe te passen.

Daarnaast hebben we de rapportage ontvangen van de

Ook met betrekking tot de valutarisico’s bevelen wij aan

visitatiecommissie die door het bestuur in het kader van

het risico te beperken d.m.v. meer spreiding.

het intern toezicht ingesteld werd. Op 17 mei zijn het bestuur en het verantwoordingsorgaan

Met betrekking tot het verlenen van een inhaalindexatie

bijeen geweest in aanwezigheid van vertegenwoordigers

bevelen wij aan te onderzoeken of de huidige vereiste dek-

van AZL en Towers Watson met als doel de bespreking van

kingsgraad hiervoor niet aangepast kan worden.

het jaarverslag 2009 en de bijbehorende jaarrekening en het actuarieel rapport.

Het verantwoordingsorgaan komt tot de volgende

De leden van het Verantwoordingsorgaan hebben op 1 juni

conclusies:

de volgende reactie geformuleerd inzake het jaarverslag

–– We stellen vast, dat er niet langer sprake is van een

2009.

reserve- en dekkingstekort en dat het bestuur over 2009 een indexatie heeft doorgevoerd.

Algemene indrukken: Het verantwoordingsorgaan is verheugd dat het bestuur weer volledig is bezet. Met betrekking tot de informatie

–– Een tijdige en regelmatige informatie vanuit het bestuur wordt op prijs gesteld. –– Wij achten een voorzichtig beleggingsbeleid d.m.v. een

verstrekking zouden we echter een meer regelmatige

grote spreiding gewenst, gezien de onstabiele situatie

rapportage van de notulen op prijs stellen.

op de valuta- en obligatiemarkten.

Ook zijn we blij dat de dekkingsgraad verbeterd is en het bestuur een indexatiebesluit heeft genomen over

Eindoordeel:

2009. Wij onderschrijven het achterwege laten van een

Het Verantwoordingsorgaan heeft een positief oordeel over

inhaalindexatie.

het handelen van het bestuur en het uitgevoerde beleid in het afgelopen boekjaar.

Aanbevelingen: De aanbevelingen welke in 2009 werden gedaan zijn door het bestuur op uitvoerige wijze en passend beantwoord

Wormerveer, 7 juni 2010

maar wij willen nog enkele kanttekeningen plaatsen: –– Inzake het opnemen van gepensioneerden in het bestuur zou het verantwoordingsorgaan graag zien dat

Dhr. T.L.F Favre Mevr. J. ten Wolde Dhr. W. Dekker


31

Reactie bestuur Het bestuur is verheugd dat wij van het Verantwoordings orgaan voor het tweede jaar op rij een gedegen reactie hebben mogen ontvangen op het jaarverslag. We zijn het Verantwoordingsorgaan erkentelijk voor de getoonde betrokkenheid en inzet. Het bestuur neemt de aanbevelingen ter harte en gaat deze in de komende bestuursvergaderingen bespreken. Het bestuur heeft het voornemen om gelijk aan het afgelopen jaar een inhoudelijke terugkoppeling te geven naar het Verantwoordingsorgaan op de aanbevelingen. Het bestuur gaat aandacht besteden aan het tijdig versturen van goedgekeurde notulen van de bestuursvergaderingen. Het bestuur stelt de constructieve samenwerking met het Verantwoordingsorgaan zeer op prijs en wil ook in de toekomst de leden van het Verantwoordingsorgaan blijven betrekken bij de strategische besluitvorming.

Zaanstad, 8 juni 2010

Het Bestuur

32

Jaarrekening


33

Balans per 31 december (na bestemming saldo; in duizenden euro)

Activa

2009

Beleggingen voor risico fonds [1]

Zakelijke waarden

18.140

11.565

Vastrentende waarden

37.445

35.142

2008

55.585

46.707

Beleggingen voor risico deelnemers [2]

Onroerende zaken

11

22

Zakelijke waarden

685

441


964

689

1.660

1.152

Vorderingen en overlopende activa [3]

1.207

102

Liquide middelen [4]

341

199

Totaal activa

58.793

48.160

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal

34

onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.

Passiva

Algemene reserve [5]

2009

2008

10.429

1.670

Technische voorzieningen

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds [6]

45.583

44.174

Voorziening pluspensioen en spaarjaren [7]

960

938

46.543

45.112

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers [8]

1.660

1.152

Kortlopende schulden en overlopende passiva [9]

161

226

Totaal passiva

58.793

48.160

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal

onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.


35

Staat van baten en lasten (in duizenden euro)

2009

2008

Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds [10]

Directe beleggingsopbrengsten

0

29

Indirecte beleggingsopbrengsten

5.025

-513

Kosten van vermogensbeheer

-76

-67

Beleggingsopbrengsten voor risico deelnemers [11]


4.949

212

-551

-246

212

-246

Premiebijdragen van werkgevers en werknemers [12]

5.260

5.031

Premiebijdragen voor risico deelnemers [13]

297

381

Saldo van overdrachten van rechten [14]

-25

128

Onttrekking beleggingen voor risico deelnemers [15]

-1

-22

Pensioenuitkeringen [16]

-448

-366

Mutatie voorziening pensioenverplichtingen

voor risico pensioenfonds [17]

Pensioenopbouw

Indexering en overige toeslagen

2

-816

Rentetoevoeging

-1.179

-1.444

Onttrekking voor pensioenuitkeringen

461

377

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten

9

8

Wijzigen marktrente

3.853

-11.497

Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten

-322

-73

Overige mutaties voorziening pensioenverplichtingen

233

81

Toename voorziening langlevenrisico

-1.833

0

-2.633

-1.659

-1.409

-15.023

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de staat van baten en lasten, die een

36

integraal onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.

Mutatie voorziening pluspensioen en spaarjaren [18]

2009

2008

-22

-101

Mutatie voorziening pensioenverplichtingen

voor risico deelnemers [19]

-508

-113

Herverzekering [20]

835

-465

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten [21]

-378

-266

Overige baten en lasten [22]

-3

-2

Saldo van baten en lasten

8.759

-11.615

Bestemming van het saldo

Algemene reserve

8.759

-11.615

8.759

-11.615

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de staat van baten en lasten, die een

integraal onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.


37

Kasstroomoverzicht (in duizenden euro)

Pensioenactiviteiten

Ontvangsten

2009


5.260

4.809

Uitkeringen uit herverzekering

-2

565

Overgenomen pensioenverplichtingen

270

493

5.528

5.867

Uitgaven

Uitgekeerde pensioenen

-445

-361

Overgedragen pensioenverplichtingen

-433

-235

Premies herverzekering

-316

-465

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

-316

-284

Overige

45

-40

Beleggingsactiviteiten

Ontvangsten

-1.465


-71

-29

Verkopen en aflossingen beleggingen

0

28.783

2008

-71

-1.385

28.754

Uitgaven

Aankopen beleggingen

-3.853

-34.385


3

-10

-3.850

-34.395

Mutatie liquide middelen

142

-1.159

Saldo liquide middelen 1 januari

199

1.358

Saldo liquide middelen 31 december

341

199

38

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten worden in de staat van baten en lasten opgenomen

Algemeen

wanneer een vermeerdering van het economisch poten

Voor vergelijkingsdoeleinden is de presentatie van de ver-

tieel, samenhangend met een vermeerdering van een

gelijkende cijfers op enkele plaatsten aangepast. Dit heeft

actief of een vermindering van een verplichting, heeft

geen effect gehad op de waarde van het vermogen of het

plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan

resultaat van voorgaand boekjaar.

worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van

Toepassing Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving

het economisch potentieel, samenhangend met een ver-

Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’ heeft bij de

mindering van een actief of een vermeerdering van een

samenstelling van dit jaarverslag de Richtlijnen voor de

verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang

Jaarverslaggeving toegepast, overeenkomstig Titel 9

betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie

Boek 2 BW.

ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met

Met de invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007

betrekking tot een actief of een verplichting aan een derde

worden beleggingen en pensioenverplichtingen gewaar-

zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet

deerd tegen actuele waarde.

langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf

Overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen

het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voor-

nominale waarde, tenzij anders vermeld. Baten en lasten

waarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige eco-

worden toegerekend aan het boekjaar waarop deze betrek-

nomische voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling

king hebben.

van de waarde. Dit betekent dat transacties worden verwerkt op handelsdatum en niet op afwikkelingsdatum. Als

Schattingen en veronderstellingen

gevolg hiervan kan sprake zijn van een post vorderingen of

De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met

schulden uit hoofde van effectentransacties.

Titel 9 Boek 2 BW vereist dat het bestuur oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed

Saldering van een actief en een verplichting

zijn op de toepassing van grondslagen en de gerappor-

Een financieel actief en een financiële verplichting

teerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten

worden gesaldeerd als nettobedrag in de balans opgeno-

en lasten. De schattingen en hiermee verbonden veronder-

men indien sprake is van een wettelijke of contractuele

stellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en

bevoegdheid om het actief en de verplichting gesaldeerd

verschillende andere factoren die gegeven de omstandig-

en gelijktijdig af te wikkelen en bovendien de intentie

heden als redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hier-

bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen. De met

van vormen de basis voor het oordeel over de boekwaarde

de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële

van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze

verplichtingen samenhangende rentebaten en rentelasten

uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten

worden eveneens gesaldeerd opgenomen.

kunnen afwijken van deze schattingen. Verwerking van waardeveranderingen van beleggingen Opname van een actief of een verplichting

Alle waardeveranderingen van beleggingen, inclusief valu-

Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het

takoersverschillen, worden als beleggingsopbrengsten in

waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voor-

de staat van baten en lasten opgenomen.

delen naar het pensioenfonds zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een

Vreemde valuta

verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het

Activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omge-

waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal

rekend naar Euro tegen de koers per balansdatum. Deze


39

waardering is onderdeel van de waardering tegen reële

Per einde 2009 zijn de TV vanwege nieuwe inzichten op het

waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in

gebied van levensverwachting extracomptabel verhoogd

vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per

met 4,1%. Dit opslagpercentage is bepaald op grond van

transactiedatum.

de zogenaamde CBS 2008 overlevingstafels, uitgaande van dezelfde correctie voor het verschil tussen werkende en

Waardering

gehele bevolking.

Aandelen

Daarnaast dient er een toereikende voorziening voor toe-

De ter beurze genoteerde aandelen zijn gewaardeerd

komstige kosten te zijn. De voorziening is vastgesteld op

tegen de beurswaarde. Niet ter beurze genoteerde fondsen

2% van de TV.

worden gewaardeerd tegen de actuele waarde, zijnde de intrinsieke waarde.

De voorziening is gebaseerd op de volgende actuariële grondslagen:

Obligaties De obligaties worden gewaardeerd tegen de beurswaarde.

Intrest Conform de rentetermijnstructuur van de actuele nominale

Algemene reserve

marktrente zoals gepubliceerd door DNB.

Aan de algemene reserve wordt het jaarresultaat toegevoegd.

Sterfte Volgens de Prognosetafel 2005-2050 (zoals gepubliceerd

Technische voorziening

door het AG). Voorts wordt rekening gehouden met het

De technische voorziening eigen rekening (TV) is gelijk

verschil in overlevingskansen tussen de werkende en de

aan de –op basis van prudente grondslagen– vastgestelde

totale bevolking.

contante waarde van de tijdsevenredige pensioenaanspraken. Voor arbeidsongeschikte deelnemers is de voorziening

Leeftijdsverschil

pensioenverplichtingen gesteld op de contante waarde

Het leeftijdsverschil tussen man en vrouw is op 3 jaar

van de volledig te bereiken aanspraken.

gesteld (man ouder dan vrouw).

In 2009 is bij de vaststelling van de TV onder andere reke-

Uitkeringen

ning gehouden met de door DNB gepubliceerde termijn-

De uitkeringen zijn continu betaalbaar verondersteld.

structuur van de actuele nominale marktrente. Gemiddeld, gewogen met de TV kwam de nominale rente eind 2009

Kosten

voor dit fonds ongeveer overeen met een vaste rekenrente

In de voorziening pensioenverplichtingen is een kosten-

van 3,9% (2008: 3,5%).

voorziening begrepen van 2% van de netto voorziening. Als onderdeel van de voorziening pensioenverplichtingen

Voorts is bij de vaststelling van de TV ook rekening gehou-

is tevens een invaliditeitsvoorziening opgenomen ter

den met de voorzienbare trend in overlevingskansen. Bij

dekking van toekomstige stijgingen van de voorziening

de vaststelling van de overlevingskansen is uitgegaan van

pensioenverplichtingen als gevolg van arbeidsongeschikt

de door het Actuarieel Genootschap (AG) gepubliceerde

heid.

‘Prognosetafel 2005-2050’. Daarbij is een correctie op de overlevingskansen toegepast, om het verschil tussen de overlevingskansen van de beroepsbevolking en de gehele bevolking in aanmerking te nemen. Deze correctie is leeftijdsafhankelijk.

40

Resultaatbepaling

Het technisch resultaat is het verschil in sterfte, leeftijdsverwachting, partnerkeuze, etcetera, ten opzichte van de

Algemeen

uitgangspunten. De bij de bepaling van de voorziening

De lasten en baten worden zoveel mogelijk toegerekend

pensioenverplichtingen gekozen prudente uitgangs-

aan het jaar waarop ze betrekking hebben.

punten zijn weergegeven in de toelichting bij deze post. De technische resultaten worden in de toelichting op de


balans en de staat van baten en lasten verder uitgewerkt.

Onder directe beleggingsopbrengsten wordt bij vast

De actuaris toetst op basis van statistische methoden op de

rentende waarden verstaan de rente-opbrengst ver-

uitgangspunten en de voorziening op toereikendheid. De

minderd met de kosten; bij de zakelijke waarden wordt

verklaring van de actuaris is toegevoegd onder de overige

hieronder verstaan het bruto-dividend, voor aftrek van

gegevens.

dividendbelasting, verminderd met de kosten. De intresten van overige activa en passiva worden opgenomen op basis

Het kostenresultaat betreft het verschil tussen kostenop-

van nominale bedragen.

slagen in de premie en de daadwerkelijke kosten van het pensioenfonds. Het kostenresultaat wordt in de toelichting


uitgewerkt.

Onder de indirecte beleggingsopbrengsten worden de volgende resultaten opgenomen:

Bewaking van risico’s

–– gerealiseerde koersverschillen bij verkopen van aan

Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’ heeft het vermogens-

delen en obligaties; –– gerealiseerde koersverschillen bij (af )lossingen van obligaties; –– valutaverschillen met betrekking tot obligaties

beheer uitbesteed aan BlackRock Advisors. Met deze partij is een vermogensbeheerovereenkomst gesloten, waarin de beleggingsrestricties zijn uitgewerkt. Deze beleggingsrestricties zijn een gedetailleerde en

en bankrekeningen in buitenlandse valuta en

concrete uitwerking van de verder in deze paragraaf

valutatermijntransacties;

genoemde restricties. De vermogensbeheerder bewaakt

–– niet-gerealiseerde koersverschillen inzake aandelen en obligaties.

middels haar risicomanagementsysteem de beleggingsportefeuille zodat deze steeds voldoet aan bedoelde restricties.

Bestemming van het saldo Het saldo van baten en lasten wordt toegevoegd aan de

Het bestuur van de stichting toetst op basis van de rap-

algemene reserve.

portages van de vermogensbeheerder of voldaan wordt aan de overeengekomen beleggingsrestricties. Het bestuur

Financiële risico’s

bewaakt tevens het voldoen aan weten regelgeving.

De activiteiten van Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’ brengen financiële risico’s van verscheidene aard met

De beleggingsrisico’s bestaan voornamelijk uit koers

zich mee. Deze risico’s vertonen in het algemeen een

risico, renterisico, kredietrisico en valutarisico. Het door het

samenhang met de post pensioenverplichtingen voor

bestuur van de stichting gevoerde beleid ten aanzien van

eigen rekening. De toereikendheid voor de dekking van de

deze risico’s wordt hierna verder uiteengezet.

pensioenverplichtingen is afhankelijk van de mate waarin de werkelijke ontwikkelingen van het verzekerdenbestand

Koersrisico

aansluiten op de uitgangspunten die de basis vormen van

De waarde van de beleggingen fluctueert met de koers

de actuariële bepaling van deze post. Deze afwijkingen

wijzingen van de effecten waarin wordt belegd.

kunnen worden ingedeeld in de volgende drie categorieën:

Dit risico neemt toe bij een beperking van de spreiding van

–– technisch resultaat;

effecten in de portefeuille.

–– kostenresultaat;

De risico’s kunnen verder toenemen wanneer gebruik

–– beleggingsresultaat.

gemaakt wordt van geschreven optieposities, indien


41

belegd wordt met geleend geld of indien waardepapieren worden verkocht die het fonds niet bezit (short selling). Het beleggingsbeleid van de stichting sluit het beleggen met geleend geld in principe uit evenals het verkopen van waardepapieren die de stichting niet bezit. Evenmin staat het beleggingsbeleid het schrijven van opties toe, tenzij het call opties betreft en deze gedekt worden door onderliggende activa. De samenstelling van de beleggingen is weergegeven in de toelichting op de balans. Renterisico De waarde van de beleggingen in vastrentende waarden kan fluctueren als gevolg van de verandering in marktrentes. In dit verband wordt de duration van de portefeuille gestuurd. Kredietrisico Dit risico wordt ook wel aangeduid als debiteurenrisico. De waarde van beleggingen in vastrentende waarden wordt ondermeer beïnvloed door de ontwikkeling van de kredietwaardigheid van de effectenuitgevende instellingen. Met name de door beleggers gemaakte inschatting van de waarschijnlijkheid van het tijdig voldoen van renteen aflossingsverplichtingen door de debiteur is hierbij bepalend. Ter beperking van het kredietrisico gelden binnen het fonds restricties voor de samenstelling van de vastrentende portefeuilles met beperking tot geografische spreiding, verdeling over verschillende debiteurencategorieën, de minimale kwaliteit van de debiteur (‘rating’) en voor de omvang van de beleggingen per debiteur. Valutarisico De waarde van beleggingen in aandelen en vastrentende waarden wordt beïnvloed door de ontwikkelingen van de valutakoersen waarin de betreffende beleggingen luiden.

42

Toelichting op de balans per 31 december (in duizenden euro) Activa [1]

Mutaties van de beleggingen voor risico fonds

Niet-

Stand

ultimo

verstrek-

Verkopen/

koers-

koers-

ultimo

2008

kingen

(af)lossingen

verschillen

verschillen

2009

11.565

2.753

0

0

3.822

18.140

Categorie

Zakelijke waarden

Aandelen beleggingsfondsen

Aankopen/ Gerealiseerde gerealiseerde

Stand

Vastrentende waarden 35.142

1.100

0

0

1.203

37.445

46.707

3.853

0

0

5.025

55.585

Niet-

Vastrentende beleggingsfondsen

Totaal beleggingen

voor risico pensioenfonds

[2]

Mutaties van de beleggingen voor risico deelnemers

Stand

ultimo

verstrek-

Verkopen/

koers-

koers-

ultimo

2008

kingen

(af)lossingen

verschillen

verschillen

2009

22

-14

-1

0

4

11

441

65

0

0

179

685

Categorie

Onroerende zaken

Vastgoed beleggingsfondsen

Zakelijke waarden

Aandelen beleggingsfondsen

Aankopen/ Gerealiseerde gerealiseerde

Stand


Vastrentende beleggingsfondsen

Totaal beleggingen

voor risico deelnemers

689

246

0

0

29

964

1.152

297

-1

0

212

1.660


43

[3]

2009

Vorderingen en overlopende activa

Vorderingen op aangesloten ondernemingen

48

48

Vorderingen op deelnemers van het pensioenfonds

0

1

Rekening-courant herverzekeraar Zwitserleven

1.159

6

Lopende intrest en nog te ontvangen dividend

– Banken

0

5

Subtotaal lopende intrest en nog te ontvangen dividend

0

5

Overige vorderingen

0

42

[4]

2008

Totaal vorderingen en overlopende activa

1.207

102

Liquide middelen ING Bank N.V.

341

199

341

199

Passiva [5]

Stichtingskapitaal en reserves

Algemene reserve

Stand per 1 januari

1.670

13.285

Saldobestemming boekjaar

8.759

-11.615

Stand per 31 december

10.429

1.670

Het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt

105,0%

105,0%

Het vereist eigen vermogen bedraagt

120,3%

116,0%

De dekkingsgraad is

122,4%

103,7%

De dekkingsgraad is vastgesteld als het totaal vermogen gedeeld door het totaal technische voorzieningen

44

[6]

2009

Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds Stand per 1 januari

44.174

29.151

Pensioenopbouw

2.633

1.659


-2

816

Rentetoevoeging

1.179

1.443


-461

-377


-9

-8

Wijzigen marktrente

-3.853

11.497


322

73


-233

-80


1.833

0


De voorziening pensioenverplichtingen

voor risico pensioenfonds is als volgt opgebouwd

45.583

Actieve deelnemers

36.104

35.282

Gewezen deelnemers

5.099

4.910


4.380

3.982

45.583

44.174

[7]

2008

44.174

Voorziening pluspensioen en spaarjaren

Stand per 1 januari

938

837

Mutatie via staat van baten en lasten

22

101


960

938

Totaal technische voorzieningen

46.543

45.112

[8]

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers

Stand per 1 januari

1.152

1.039

Stortingen

297

381

Onttrekkingen t.b.v. inkoop rechten

0

-1

Onttrekkingen t.b.v. waardeoverdracht

-1

-21

Rendement

212

-246



1.660

1.152

45

[9]

2009

Kortlopende schulden en overlopende passiva

Schulden uit hoofde van waardeoverdrachten

0

138

Belastingen en sociale premies

14

12

Schulden inzake kosten van vermogensbeheer

18

15

Schulden inzake pensioenuitvoerings- en administratiekosten

129

61

46

2008

161

226

Toelichting op de staat van baten en lasten (in duizenden euro) Bezoldiging bestuursleden De bestuursleden van Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’ hebben in 2009 geen bezoldiging ontvangen. Personeel Gedurende het boekjaar 2009 had Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’ geen personeel in dienst.

Baten en lasten [10]

2009

Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds Directe beleggingsopbrengsten

Banken

6

27

Verzekeringsmaatschappijen

-2

1

Waardeoverdrachten

-4

1

Totaal directe beleggingsopbrengsten

0


Gerealiseerde resultaten


0

400

0

400

Zakelijke waarden

3.822

-6.161


1.203

5.248

5.025

-913

29

Ongerealiseerde resultaten

2008

Totaal indirecte beleggingsopbrengsten

5.025

-513


Beheerloon

-76

-67

Totaal kosten vermogensbeheer

-76

-67

Totaal beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds

4.949

-551


47

[11]

2009

Beleggingsopbrengsten voor risico deelnemers


Ongerealiseerde resultaten

Onroerende zaken

4

-12

Zakelijke waarden

179

-260


29

26

Totaal indirecte beleggingsopbrengsten

212

-246

[12]

2008

Totaal beleggingsopbrengsten voor risico deelnemers

212

-246


Pensioenpremie werkgevers

5.245

5.000

Premies pensioensparen pluspensioen en spaarjaren

13

25

Inkoopsommen

1

0

Bijdrage FVP-regeling

1

6

5.260

5.031

De premiebijdragen van werkgevers en werknemers bedragen in totaal 26,5% (2008 26,5%) van de pensioengrondslag. De aan het boekjaar toe te rekenen feitelijke premie is als bate verantwoord.

Kostendekkende premie

4.122

3.355

Feitelijke premie

5.557

5.412

De kostendekkende premie is als volgt samengesteld:

Actuarieel benodigd

2.979

2.124


297

381

Opslag in stand houden vereist vermogen

477

567

Opslag voor uitvoeringskosten

369

283

4.122

3.355

[13]

48

Premiebijdragen voor risico deelnemers Premies pensioensparen

297

381

[14]

2009

Saldo van overdrachten van rechten

Overgenomen pensioenverplichtingen

270

493

Overgedragen pensioenverplichtingen

-295

-365

[15]

-25

Onttrekkingen t.b.v. inkoop rechten

0

-1

Onttrekkingen t.b.v. waardeoverdracht

-1

-21

-1

Pensioenen

Ouderdomspensioen

-412

-330

Partnerpensioen

-21

-21

Wezenpensioen

0

0

Invaliditeitspensioen

-3

-3

Subtotaal

-436

-354

Andere uitkeringen

Afkoopsommen

0

0

ANW-Hiaat pensioen

-12

-12

Subtotaal

-12

-12

[17]

-22

Pensioenuitkeringen

128

Onttrekking beleggingen voor risico deelnemers

[16]

2008

Totaal pensioenuitkeringen

-448

-366

Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds

Pensioenopbouw

-2.633


2

-816

Rentetoevoeging

-1.179

-1.444


461

377


9

8

Wijzigen marktrente

3.853

-11.497


-322

-73


233

81


-1.833

0


-1.659

-1.409

-15.023

49

[18] [19]

Mutatie voorziening pluspensioen en spaarjaren

2008

-22

-101

Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers Mutatie pensioensparen

-508

[20]

2009

-113

-508

Herverzekering

Premies herverzekering

-316

-465

Resultaatdeling

1.151

0

[21]

835

-465

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

Administratie

-187

-122

Accountant (controle van de jaarrekening)

-26

-29

Actuaris

-142

-97

Contributies en bijdragen

-7

-6

Overige kosten

-16

-12

-113

Totaal Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

-378

-266

Overige baten en lasten

-3

-2

Saldo van baten en lasten

8.759

-11.615

2009

2008

[22]

Actuariële analyse van het saldo

Wijziging rentetermijnstructuur

3.950

-11.497

Beleggingsopbrengsten

3.770

-1.994

Premies

2.300

3.090

Waardeoverdrachten

-24

55

Kosten

-72

25

Uitkeringen

14

11

Kanssystemen

794

-539

Toeslagverlening

0

-816

Overige oorzaken

-1.973

50

50

8.759

-11.615

Risicoparagraaf In de risicoparagraaf binnen het bestuursverslag is het beleid rond risicobeheersing uiteengezet. Hierna wordt een aantal specifieke risico’s nader toegelicht en gekwantificeerd. Solvabiliteitsrisico Het belangrijkste financieel risico voor het Pensioenfonds is het niet kunnen nakomen van de pensioentoezeggingen. Een belangrijke maatstaf hiervoor is het aanwezig Eigen vermogen. Wettelijk is een gestandaardiseerde methode vastgelegd om te kunnen toetsen of het aanwezig Eigen vermogen voldoende is om een aantal specifieke risico’s op te kunnen vangen (het standaardmodel). Jaarlijks vindt toetsing plaats aan de hand van dit standaardmodel. De verschillende risicofactoren hierin worden benoemd onder de noemer S1 tot en met S6. Tevens wordt rekening gehouden met onderling compenserende effecten (diversificatie effect). Hierna zijn de uitkomsten weergegeven voor de verschillende risicocategorieën:

2009

€

%

2008

€

%

Renterisico (S1)

5.653

12,1

4.041

9,0

Zakelijke waarden risico (S2)

4.200

9,0

3.241

7,2

Valutarisico (S3)

2.496

5,4

2.593

5,7

Grondstoffenrisico (S4)

0

0,0

0

0,0

Kredietrisico (S5)

164

0,4

169

0,4

Verzekeringstechnisch risico (S6)

3.138

6,7

2.394

5,3

Diversificatie-effect

-6.194

-13,3

-5.198

-10,2

Vereist eigen vermogen

9.457

20,3

7.240

16,0

Aanwezige dekkingsgraad

122,4

103,7

Minimaal vereiste dekkingsgraad

105,0

105,0

Vereiste dekkingsgraad

120,3

116,0

De dekkingsgraad wordt berekend door het totaal van de activa voor risico van het Pensioenfonds (minus de passiefposten Kortlopende schulden en overlopende passiva en Herverzekeringsdeel technische voorzieningen) te delen door de Voorziening pensioenverplichtingen (plus Overige technische voorzieningen). Het afgelopen jaar is deze, op grondslagen van het Pensioenfonds, toegenomen van 103,7% (2008) tot 122,4% (2009). Renterisico Het Pensioenfonds kent een langere looptijd voor pensioenverplichtingen dan voor de looptijd van de beleggingen. Het renterisico wordt veroorzaakt, doordat de rentegevoeligheid van de verplichtingen afwijkt van de rentegevoeligheid van de beleggingen. De stijging van de rentestanden die worden gehanteerd bij de berekeningen van de Voorziening pensioenverplichtingen (eind 2009: 3,9% ten opzichte van eind 2008: 3,5%) leidt tot een daling van de Voorziening pensioenverplichtingen (in 2009: 3,95 miljoen euro).


51

De beleggingen, gewaardeerd tegen marktwaarde, zijn in meer of mindere mate gerelateerd aan ontwikkelingen van de rentestanden. Door de periodieke afstemming van beide ontwikkelingen wordt de dekkingsgraad nauwgezet gemonitord. Deze rentegevoeligheid is één van de factoren bij de bepaling van de (strategische) assetallocatie en de duratie van de portefeuilles. Duratie van de bedrijfsobligaties 4,1 Duratie van de staatsobligaties en hypotheken 17,9 Duratie van de pensioenverplichtingen 22,0 Zakelijke waarden risico Mogelijke waardedalingen van beleggingen voor het vastgoed en de aandelen zijn in het hiervoor genoemde standaardmodel begrepen. Hiervoor wordt een gedifferentieerde berekening naar categorieën van markten en beleggingen uitgevoerd. Ter zake van het zakelijke waarden risico worden risico-inschattingen aan de hand van de in de markt gebruikelijke risicoparameters gemaakt. In het beleggingsbeleid wordt met dergelijke risico’s rekening gehouden door ondermeer een toepassing van voldoende spreiding in de beleggingsportefeuille naar categorieën, markten en dergelijke. De volatiliteit van de marktwaarden (prijsrisico’s) van beleggingen wordt periodiek geëvalueerd en kan leiden tot bijstellingen in het vermogensbeheer.

2009

2008

€

%

€

%

Verdeling zakelijke waarden per categorie:

Ontwikkelde markten (Mature markets)

5.445

30,0%

3.519

30,4%

Private equity, hedge funds en multimanagerfondsen

12.695

70,0%

8.046

69,6%

18.140

100,0%

11.565

100,0%

Valutarisico De pensioenverplichtingen luiden in euro’s, de mogelijke risico’s als gevolg van valutakoersontwikkelingen komen daarom alleen bij de beleggingen tot uitdrukking. Het valutarisico wordt niet afgedekt.

2009

2008

€

%

€

%

Euro

4.711

26,0%

11.565

100%

Amerikaanse dollar

6.106

33,7%

0

0,0%

Engelse pond

3.046

16,8%

0

0,0%

Overige

4.277

23,5%

0

0,0%

18.140

100,0%

11.565

100,0%

52

2009

2008

€

%

€

%

Euro

37.445

100,0%

35.142

100,0%

37.445

100,0%

35.142

100,0%

2009

2008

Vastrentende waarden naar valuta

€

%

€

%

Euro

42.156

75,8%

46.707

100%

Amerikaanse dollar

6.106

11,0%

0

0,0%

Engelse pond

3.046

5,5%

0

0,0%

Overige

4.277

7,7%

0

0,0%

55.585

100,0%

46.707

100,0%

Derivaten Het Pensioenfonds maakt geen gebruik van derivaten. Kredietrisico Voornamelijk wordt belegd via fondsen die aan de hand van mandaten gemanaged worden. Een van de aspecten daarbij is het beheersen van kredietrisico’s. Bij het kredietrisico dient het effect van de kredietwaardigheid van de partijen, waarin belegd wordt, tot uitdrukking te komen. Het kredietrisico komt tot uitdrukking in de zogenaamde creditspread. Deze creditspread is het verschil tussen de uitkering die afhangt van de kredietwaardigheid van de tegenpartij en een uitkering die met volledige zekerheid (risicovrij) tot uitkering zal komen. Het kredietrisico verbonden aan derivatentransacties wordt beheerst door het afsluiten van standaardovereenkomsten met tegenpartijen, het beoordelen van de kredietwaardigheid van tegenpartijen, het spreiden van het transactievolume over verschillende tegenpartijen, het eisen van voldoende onderpand en een adequate monitoring met betrekking tot de gestelde eisen inzake het onderpand.


53

De portefeuille Vastrentende waarden bevat ook rechtstreekse beleggingen waarbij het kredietrisico mede met behulp van de Standard & Poor’s rating wordt gemonitord. Bij de balanspost Vastrentende waarden is een nadere toelichting opgenomen waaruit de verdeling van de portefeuille blijkt.

2009

2008

€

%

€

%

Rating vastrentende waarden:

AAA

0

0,0%

0

0,0%

AA

11.462

30,6%

16.005

45,5%

A

6.667

17,8%

0

0,0%

BBB

0

0,0%

0

0,0%

Lager dan BBB

0

0,0%

0

0,0%

Geen rating

19.316

51,6%

19.137

54,5%

37.445

100,0%

35.142

100,0%

2009

2008

€

%

€

%

Verdeling vastrentende waarden naar looptijd

Resterende looptijd 1 <> 5 jaar

6.667

17,8%

6.074

17,3%

Resterende looptijd >= 5 jaar

30.778

82,2%

29.068

82,7%

37.445

100,0%

35.142

100,0%

Verzekeringstechnisch risico Binnen het verzekeringstechnische risico worden in principe alleen risico’s meegenomen die verband houden met sterfte. Het omvat de risico’s als gevolg van afwijkingen ten opzichte van de verwachte sterfte en afwijkingen van de verwachte sterftetrend (langleven risico). Tot het verzekeringstechnische risico worden gerekend: procesrisico, risico-opslag voor afwijkingen ten opzichte van de sterfte trend en negatieve stochastische afwijkingen van de verwachtingswaarde. Deze drie risico’s bedragen een percentage van de op actuele waarde berekende technische voorziening. Het procesrisico neemt af naarmate het deelnemersbestand toeneemt, omdat het sterfteproces dan beter kan worden geschat. De beide andere risicofactoren houden respectievelijk rekening met de onzekerheid in de sterftetrend en met de negatieve stochastische afwijkingen. In verband met het langlevenrisico wordt aanvullend boven het hanteren van de prudente grondslagen, de Voorziening toekomstige sterfteontwikkeling gevormd.

54

Concentratierisico Concentratierisico’s kunnen optreden bij een concentratie van de portefeuille in regio’s, economische sectoren of tegenpartijen. De spreiding van de portefeuille is in de toelichting op de balans nader toegelicht. Ook “grote posten” zijn aan te duiden als een vorm van concentratierisico. Om te bepalen welke posten hieronder vallen moeten per beleggingscategorie alle instrumenten met dezelfde debiteur worden gesommeerd In het standaardmodel is de gevoeligheid van het eigen vermogen voor concentratierisico (S8) gelijkgesteld aan 0%.

Zakelijke waarden

2009

2008

€

%

€

%

Verdeling zakelijke waarden per regio:

Europa

5.445

30,0%

3.519

30,4%

Private equity, hedge funds en multimanagerfondsen

12.695

70,0%

8.046

69,6%

18.140

100,0%

11.565

100,0%

2009

2008


€

%

€

%

Europa

37.445

100,0%

35.142

100,0%

37.445

100,0%

35.142

100,0%

Verdeling vastrentende waarden per regio:

Grote posten vastrentende waarden van eenzelfde uitgevende instelling groter dan 5% van de totale beleggingen in vastrentende waarden:

2009

2008

€

%

€

%

BlackRock Liability Solutions Fund Euro HICPx 2020-2024

4.821

12,9%

4.292

12,2%

BlackRock Liability Solutions Fund Euro Fixed 2040-2049

5.284

14,2%

6.074

17,2%

BlackRock Ireland Euro Corporate Bond Index Fund

6.667

17,9%

6.300

17,9%

BlackRock Liability Solutions Fund Euro HICPx 2025-2034

9.072

24,3%

8.667

24,6%

BlackRock Euro Government Bond Index Fund Flexible Euro Share

11.462

30,7%

9.931

28,2%

Er zijn geen beleggingen in Loders Croklaan en de aan haar gelieerde ondernemingen.


55

56

Overige gegevens

Gebeurtenissen na balansdatum

Resultaatverdeling

De geraamde dekkingsgraad ultimo maart 2010 voor het

Het bestuur heeft besloten het resultaat over het boekjaar

pensioenfonds bedraagt 121,0%. Verder hebben zich geen

2009 als volgt te verdelen:

belangrijke gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan.


2009

x € 1.000,-

In het pensioenakkoord van Loders Croklaan met de vakbonden is afgesproken dat met ingang van

Algemene reserve

8.759

1 januari 2006 een beschikbare premieregeling van kracht

_______

8.759

is geworden. De salarisgrens hiervoor bedraagt € 56.079 per 1 april 2008 (geldend tot 1 april 2009) en € 57.631 per 1 april 2009 tot 1 april 2010.

Financiering

Uitvoering

De werkgever is gehouden jaarlijks bij de stichting de

De bevoegdheden van het bestuur zijn vastgesteld in de

bijdrage te storten ter financiering van de aanspraken, zoals

statuten en in het reglement van Stichting Pensioenfonds

deze voortvloeien uit het pensioenreglement en berekend

‘De Fracties’. De administratie van Stichting Pensioenfonds

naar de grondslagen zoals beschreven in de actuariële- en

‘De Fracties’ is opgedragen aan AZL N.V. te Heerlen. Het

bedrijfstechnische nota. De financiering geschiedt op basis

vermogensbeheer wordt uitgevoerd door BlackRock

van een doorsneepremie.

Advisors te Londen. De DC-regeling wordt uitgevoerd door

Per 1 januari 2009 bedraagt de doorsneepremie 26,5%. Met

ING Investment Management.

ingang van 1 januari 2010 zal de premie eveneens 26,5%

De controle van de jaarrekening is uitgevoerd door

bedragen. Mocht de premie in enig jaar niet toereikend zijn,

KPMG Accountants N.V. te Utrecht. De verantwoordelijk-

dan zal de werkgever in overleg met vakbonden treden

heid voor juistheid van de vaststelling van de voorziening

hoe dit effect gecompenseerd zal worden. Daartoe zal bij

pensioenverplichtingen berust bij Towers Watson te

toekomstige CAO-verhogingen de gevolgen van de te ver-

Amsterdam, actuaris van het pensioenfonds.

wachten pensioenkosten vooraf in beeld worden gebracht door het pensioenfonds.

Resultaatbestemming Bepalingen omtrent de resultaatbestemming Conform hoofdstuk 3.4 van de ABTN dienen de jaarresultaten te worden toegevoegd aan de algemene reserve.


57

Actuariële verklaring

heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aange-

Opdracht

gane verplichtingen kan nakomen, mede in aanmerking

Door Stichting Pensioenfonds De Fracties te Wormerveer

nemend het financieel beleid van het pensioenfonds.

is aan Towers Watson B.V. de opdracht verleend tot het

De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan

afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de

zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel

Pensioenwet over het boekjaar 2009.

Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn

Gegevens

oordeel.

De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoor-

Oordeel

delijkheid van het bestuur van het pensioenfonds.

De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de

Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoor-

beschreven berekeningregels en uitgangspunten, als

deling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op

geheel bezien, toereikend vastgesteld.

de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening.

Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de

In overeenstemming met de richtlijn “Samenwerking

balansdatum ten minste gelijk aan het wettelijk vereist

tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van

eigen vermogen. Gemeten naar de wettelijke maatstaf is

verantwoordingen van verzekeringsinstellingen” heeft de

ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balans-

accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over

datum, sprake van een toereikende solvabiliteit.

zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en

Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan

de volledigheid van de administratieve basisgegevens en

overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met

de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming

140 van de Pensioenwet.

van belang zijn.

De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds De Fracties is naar mijn mening voldoende.

Werkzaamheden

Daarbij is in aanmerking genomen dat de mogelijkheden

Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of

tot het realiseren van de beoogde toeslagen toereikend

is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de

zijn.

Pensioenwet. De door het pensioenfonds verstrekte administratieve

Amstelveen, 8 juni 2010

basisgegevens en de bevindingen van de accountant ten aanzien hiervan zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt voor mijn beoordelingswerkzaamheden heb

Drs. R. Westhoff, AAG

aanvaard.

verbonden aan Towers Watson B.V.

Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: –– heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en –– heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogens positie van het pensioenfonds. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik

58

Aan: Het bestuur van Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’

opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen

Accountantsverklaring

maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel

Verklaring betreffende de jaarrekening

hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het

Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2009

interne beheersingssysteem van de stichting. Tevens omvat

van Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’ te Wormerveer

een controle onder meer een evaluatie van de aanvaard-

bestaande uit de balans per 31 december 2009 en de

baarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële

staat van baten en lasten over 2009 met de toelichting

verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die

gecontroleerd.

het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.

Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-

opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het

informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons

resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het

oordeel.

opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat

Oordeel

onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld

van een intern beheersingssysteem relevant voor het

van de grootte en de samenstelling van het vermogen van

opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening

Stichting Pensioenfonds ‘De Fracties’ per 31 december 2009

van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkin-

en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met

gen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten

Titel 9 Boek 2 BW.

bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schat-

Verklaring betreffende andere w ettelijke

tingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.

v oorschriften en/of voorschriften van r egelgevende instanties

Verantwoordelijkheid van de accountant

Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel

artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag,

over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij

voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met

hebben onze controle verricht in overeenstemming met

de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit

Utrecht, 8 juni 2010

te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

KPMG Accountants N.V. W. Teeuwissen RA

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het


59

60

Bijlagen

Samenvatting Rapport Bevindingen Visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds De Fracties

aantal gepensioneerden is vertegenwoordiging ook niet verplicht. Wij geven evenwel in overweging om het verloop van het aantal gepensioneerden te volgen en tijdig maat regelen te nemen.

Intern toezicht Het intern toezicht heeft betrekking op het kritisch beoor-

De visitatiecommissie onderschrijft het oordeel van het

delen van het functioneren van (het bestuur van) het pen

bestuur dat de procedures en processen met betrekking

sioenfonds door onafhankelijke deskundigen.

tot beleid en bestuur van hoge kwaliteit zijn.

Het bestuur van het Fonds heeft besloten om voor de invulling van het interne toezicht een visitatiecommissie te

Het bestuur maakt voor de uitvoering van de pensioen

benoemen. Daartoe heeft zij een overeenkomst gesloten

regelingen gebruik van uitvoeringsorganisatie AZL.

met VCHolland voor het uitvoeren van een visitatie. De visi-

De visitatiecommissie heeft begrepen dat het bestuur

tatie is uitgevoerd door de heren G.W. Euverman, H. Klein

tevreden is over de wijze waarop aan de uitvoering

Overmeen en A.J.A. Ringelberg, allen leden van VCHolland.

invulling wordt gegeven. De service level agreement zal door het bestuur evenwel kritisch worden bekeken,

De visitatiecommissie heeft op 8 april 2010 haar rapportage

hetgeen de visitatiecommissie onderschrijft. Ten aanzien

met het bestuur besproken. Hieronder volgen samengevat

van de administratieve organisatie beveelt de visitatie

de belangrijkste bevindingen van de visitatie.

commissie aan om de controle van de SAS70-rapportages van AZL jaarlijks vast te leggen.

Algemeen De algemene indruk van de visitatiecommissie is dat het

De checks & balances en de interne beheersingsmaatrege-

bestuur op goede wijze het Fonds bestuurt en anticipeert

len in de besturing en uitvoering van de pensioenregeling

op de voor het Fonds relevante ontwikkelingen. Zo is de

zijn voldoende toereikend. De dienstverlening aan het

implementatie van de nieuwe Pensioenwet inclusief de

fonds door externe partijen, zoals de vermogensbeheer-

invoering van het FTK voortvarend ter hand genomen.

ders en de uitvoerder van de pensioenregelingen, wordt

Het Fonds heeft zich eveneens actief opgesteld om de

door het bestuur geëvalueerd.

Principes voor Goed Pensioenfonds Bestuur binnen het Fonds te implementeren. Dit blijkt uit het bestaan van een

De middelloonregeling kent een voorwaardelijke indexatie

deskundigheidsplan en aandacht voor het onderwerp

bepaling voor actieven (loonindex) en voor inactieven

zelfevaluatie. Daarenboven heeft de visitatiecommissie

(prijsindex). Het bestuur beslist jaarlijks over de toe te

geconstateerd dat het bestuur de aansturing van het Fonds

kennen toeslagen, waarbij de stand van de dekkingsgraad

heeft heroverwogen. Onder meer heeft dit geresulteerd in

een belangrijke factor is. In het geformuleerde beleid valt

de introductie van een commissiestructuur.

op dat er van inhaalindexatie pas sprake is indien de dekkingsgraad meer bedraagt dan de premiekortinggrens. De

Specifiek

visitatiecommissie beveelt aan de grenzen in dit toeslag

De visitatiecommissie heeft geconstateerd dat er momen-

beleid nog eens te bezien.

teel geen sprake is van vertegenwoordiging van gepen sioneerden in de diverse fondsorganen. Gezien het huidig


61

De visitatiecommissie is verder van oordeel dat de naleving door de individuele bestuursleden van de gedragscode van het fonds in orde is, maar constateert wel dat er nadere afspraken worden gemaakt met de aangestelde com pliance officer over zijn taken en bevoegdheden. Het fonds verstrekt middels een uitvoerig jaarverslag op zeer goede wijze informatie over de gang van zaken binnen het fonds. In deze verslaggeving wordt naar het oordeel van de visitatiecommissie op toereikende wijze aandacht besteed aan de aansturing en aan de risico’s van het fonds. Ten aanzien van het risicobeheer heeft de visitatiecommissie echter wel geconstateerd dat er nog geen sprake is van een integrale benadering. De visitatie commissie beveelt aan hierin wel stappen te ondernemen in 2010. Wij geven het bestuur in overweging om naast de nominale dekkingsgraad ook periodiek de reële dekkingsgraad te laten berekenen. Voor de discontering wordt dan niet de nominale rentetermijnstructuur gehanteerd, maar de reële rentetermijnstructuur. Zo’n reële dekkingsgraad geeft inzicht in hoeverre ook de voorwaardelijke verplichtingen, zoals toekomstige toeslagen, zijn afgedekt.

Utrecht, 8 april 2010

62

Begrippenlijst

Actuele waarde De actuele waarde is voor beleggingen waarvoor dagelijks

ABTN

openbare prijzen worden vastgesteld, zoals aandelen en

Afkorting voor actuariële en bedrijfstechnische nota. In de

obligaties, de beurswaarde. Voor andere vastrentende

ABTN wordt door het bestuur van een pensioenfonds uit-

waarden, zoals onderhandse leningen en hypotheken,

eengezet welke actuariële en bedrijfstechnische opzet ten

wordt de actuele waarde benaderd als de contante waarde

grondslag ligt aan een fonds. De ABTN (ook wel bedrijfs-

van de toekomstige netto kasstromen. Als actuele waarde

plan genoemd) gaat nader in op de organisatie van het

van de beleggingen in niet-beursgenoteerde vastgoed-

fonds, de inhoud van de pensioenregeling, de financiële

fondsen wordt de intrinsieke waarde gehanteerd. Voor

opzet waaronder grondslagen, het beleidskader (premie-,

direct onroerend goed wordt de taxatiewaarde als actuele

toeslagen beleggingsbeleid) en de sturingsmiddelen, de

waarde gehanteerd.

hoofdlijnen van het interne risicobeheersingssysteem alsmede de hoofdlijnen van de uitvoeringsovereenkomst.

ALM Deze studie geeft inzicht in de toekomstige ontwikkelin-

Accounting standaarden

gen van een pensioenfonds en biedt een pensioenfonds

Raamwerk van verslaggevingsregels voor het opstellen

bestuur de mogelijkheid diverse beleidsvariabelen (zoals

van een jaarrekening en jaarverslag. Met ingang van het

beleggingsbeleid, premiebeleid en toeslagbeleid) in hun

verslagjaar 2005 moeten alle beursgenoteerde onder-

onderlinge samenhang te evalueren.

nemingen, banken en verzekeringsmaatschappijen hun geconsolideerde jaarrekening volledig inrichten op basis

Beleggingsmix

van International Accounting Standards (IAS), door de IAS

Verdeling van de beleggingen over verschillende beleg-

Board omgedoopt in International Financial Reporting

gingscategorieën, zoals zakelijke en vastrentende waarden.

Standards (IFRS). Het doel van IFRS is om de transparantie en internationale vergelijkbaarheid van de externe finan-

Benchmark

ciële verslaggeving te verbeteren. Niet beursgenoteerde

Vooraf vastgestelde, objectieve maatstaf voor de prestatie

rechtspersonen hebben de keuze om of IFRS toe te passen,

van (de beheerder van) een beleggingsportefeuille of pen-

of de Nederlandse Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving.

sioenfonds. Een beursindex bijvoorbeeld.

Actuariële grondslagen

Beurskoers

Dit zijn de veronderstellingen die de actuaris gebruikt bij

Marktprijs van een aandeel, obligatie of andere

de vaststelling van de pensioenverplichtingen en de pen-

waardepapieren.

sioenpremie. Deze veronderstellingen hebben onder meer betrekking op de gehanteerde rekenrente, de kansstelsels

Contante waarde

en de kostenopslagen.

De waarde die op dit moment aanwezig moet zijn om, rekening houdend met rente-aangroei (rekenrente) en

Actuaris

eventuele andere actuariële grondslagen, toekomstige

Een actuaris combineert economische en wiskundige

pensioenbetalingen te kunnen verrichten.

technieken ten behoeve van de vaststelling van de benodigde koopsommen of premies en de verplichtingen van

Continuïteitanalyse

het fonds (vaststelling voorziening pensioenverplichtin-

Analyse in het kader van het FTK waarbij de financiële opzet

gen). Tevens verricht de actuaris risicoanalyses en studies

en positie van het pensioenfonds voor de lange termijn

met betrekking tot het afstemmen van verplichtingen en

wordt beoordeeld. Bij de continuïteitsanalyse wordt onder

beleggingen.

andere rekening gehouden met toekomstige pensioenopbouw en premie-inkomsten. De analyse heeft hiermee een lange termijn karakter. Ook andere variabelen zoals het beleggingsbeleid en het bijbehorende risicomanagement,


63

het toeslagbeleid, het wijzigen van de beleggings

De Nederlandsche Bank

portefeuille, etc wordt hierin betrokken. Er kan worden

Bij wet ingesteld toezichthoudend orgaan, dat onder

geanalyseerd of er inconsistentie is tussen de financiering,

andere het naleven van de Pensioenwet bewaakt.

het toeslagen het beleggingsbeleid. Op grond van de Regeling Pensioenwet moet in de communicatie aange-

Derivaten

geven worden welke lange termijnverwachting blijkt uit

Financiële contracten waarvan de waarde afhankelijk is

de continuïteitsanalyse met betrekking tot een eventueel

van een of meer onderliggende activa, referentieprijzen of

(voorwaardelijk) toegezegde toeslagverlening. Dit wordt

indices. Voorbeelden van derivaten zijn opties, termijncon-

gedaan door middel van het toeslagenlabel.

tracten en renteen valutaswaps.

Dekkingsgraad


Een maat voor de solvabiliteit van een pensioenfonds.

Onder de directe beleggingsopbrengsten worden ver-

De dekkingsgraad is de verhouding tussen het aanwezig

staan: huur-, dividend- en rente-opbrengsten van de

vermogen (AV) en de verplichtingen van het fonds (VPV),

beleggingen.

uitgedrukt in een percentage: Duration Dekkingsgraad = AV / VPV x 100%

Aanduiding van de koersgevoeligheid van vastrentende waarden als gevolg van veranderingen in de rentestand.

Hierbij is het aanwezig vermogen (AV): het totaal van de

Daarbij geldt: hoe langer de looptijd van een obligatie,

activa minus de kortlopende schulden minus de contante

hoe gevoeliger de koers van die obligatie voor rentever-

waarde van de in de toekomst nog te ontvangen uitkerin-

anderingen. Indien men een daling van de rente verwacht

gen in verband met herverzekering (activa balanspost).

is het profijtelijk een obligatie met een zo lang mogelijke duration te kopen, aangezien de koers daarvan het meest

Hierbij zijn de verplichtingen (VPV): de (nominale) voor

zal oplopen.

ziening pensioenverplichtingen eigen rekening. Financieel Toetsingskader (FTK) Er is sprake van onderdekking als het aanwezig vermogen

Benaming van het nieuwe toezichtregime dat vanaf

minder bedraagt dan het minimaal vereist eigen ver

1 januari 2007 van toepassing is op de financiële positie en

mogen. Het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt

het financiële beleid van pensioenfondsen. Het Financieel

voor een gemiddeld Nederlands pensioenfonds 105% van

Toetsingskader (FTK) heeft de Actuariële Principes

de (nominale) voorziening pensioenverplichtingen eigen

Pensioenfondsen (APP) vervangen. Het FTK is opgenomen

rekening.

in de op 1-1-2007 in werking getreden Pensioenwet.

Er is sprake van een reservetekort als het aanwezig ver

Franchise

mogen minder bedraagt dan het vereist eigen vermogen.

In veel pensioenregelingen is een bepaald drempelbedrag

Het vereist eigen vermogen wordt zodanig vastgesteld

opgenomen waarover geen pensioenopbouw plaatsvindt

dat met een zekerheid van 97,5% wordt voorkomen

omdat de AOW geacht wordt hierover pensioen te verle-

dat het aanwezige vermogen van het fonds binnen een

nen. Dit bedrag is veelal afgeleid van de uitkeringen krach-

periode van een jaar minder bedraagt dan de (nominale)

tens de AOW en wordt dan ‘franchise’ genoemd.

voorziening pensioenverplichtingen eigen rekening. Het vereist eigen vermogen wordt door de actuaris van het

FVP-bijdragen

fonds vastgesteld met behulp van de door de DNB vast-

Bijdragen die een pensioenfonds onder bepaalde voor-

gestelde standaardmethode, ook wel aangeduid met de

waarden kan ontvangen voor gewezen deelnemers

“wortelformule”.

die onvrijwillig werkloos zijn geworden. Deze bijdragen worden aangewend voor de aankoop van (extra) pensioenaanspraken conform de zogenaamde FVP-regeling van de

64

Stichting Financiering Voortzetting Pensioenverzekering.

Middelloonregeling

De FVP-regeling is in principe bedoeld voor de opbouw van

Pensioensysteem waarbij aan het einde van de deelneming

pensioenaanspraken tijdens de werkloosheidsperiode van

toe te kennen pensioen is gerelateerd aan de gemiddelde

onvrijwillige werkloze werknemers van 40 jaar en ouder. De

pensioengrondslag over de gehele periode van deel

instroom van werklozen in deze Stichting wordt beëindigd

neming aan de pensioenregeling.

per 1 januari 2011. Nabestaandenpensioen Gedragscode

Verzamelnaam voor weduwe-, weduwnaars- en partner-

De gedragscode bevat voorschriften voor bestuurders

pensioen, en wezenpensioen.

en eventuele medewerkers van het pensioenfonds ter voorkoming van belangenconflicten en van misbruik en

Ouderdomspensioen

oneigenlijk gebruik van de bij het fonds aanwezige, ver-

Pensioen, bestemd voor de financiële verzorging van

trouwelijk informatie. Deze informatie betreft voor een

de gerechtigde, nadat deze de in de pensioenregeling

belangrijk deel de beleggingstransacties namens het fonds.

omschreven pensioenleeftijd heeft bereikt.

Herverzekering

Overlevingstafel

Het door een pensioenfonds geheel of gedeeltelijk onder-

Zie het begrip sterftetafel.

brengen van een pensioenregeling in een levensverzekeringsovereenkomst en/of het door een pensioenfonds

Over/onderweging

onderbrengen van extra hoge risico’s bij een levensverzeke-

Een hoger of lager belang in een beleggingscategorie

raar, zoals overlijden- en invaliditeitsrisico’s van deelnemers.

dan overeenkomt met de normverdeling van het pensioenfonds.

Indexatie Een nadere toelichting is opgenomen in het begrip

Overrente

“toeslag”.

Het positieve verschil tussen het rendement van het fonds en de rekenrente.

Indirecte beleggingsopbrengsten Onder de indirecte beleggingsopbrengsten vallen de

Partnerpensioen

gerealiseerde verkoopresultaten inclusief valutaresultaten

Pensioen dat wordt uitgekeerd aan de (huwelijks) partner

en de niet-gerealiseerde herwaarderingsresultaten.

en eventuele ex-partner na het overlijden van de deel nemer, gewezen deelnemer of gepensioneerde.

Kansstelsels Dit zijn veronderstellingen met betrekking tot sterfte

Pensioengrondslag

kansen, invalideringskansen, ontslag, gehuwdheid en

Het bedrag waarover pensioen wordt toegekend. Vaak is dit

individuele loontontwikkeling.

het voor pensioen meetellende salaris minus de franchise.

Koopsom

Pensioenregister

Een koopsom is een eenmalige betaling die aan de uitvoer-

Een register dat het burgers mogelijk maakt om via één

der van de pensioenregeling is verschuldigd en waarvoor

ingang een totaaloverzicht te krijgen van alle bij pen

een bepaalde pensioenaanspraak wordt ingekocht. In

sioenfondsen en pensioenverzekeraars in collectieve

beginsel is een koopsom dus een eenmalige betaling en

regelingen opgebouwde pensioenaanspraken alsmede

een premie een periodieke betaling. Zowel premies als

de AOW-uitkering. Het register laat bovendien zien waar

koopsommen dienen hetzelfde doel, namelijk de financie-

het pensioen is opgebouwd en waar de burger terecht kan

ring van de pensioenen.

voor meer informatie. De bedoeling is dat in de toekomst ook derde pijler producten (levensverzekeringen gericht op pensioen) zichtbaar worden in het pensioenregister. Het


65

pensioenregister dient uiterlijk op 1 januari 2011 operatio-

ziening pensioenverplichtingen) wordt uitgegaan. In het

neel te zijn.

Financieel Toetsingskader wordt de rekenrente bepaald op basis van de rentetermijnstructuur (marktwaarde).

Pension Fund Governance De manier waarop het pensioenfonds is georga-

Rendement

niseerd (structuur) en de verantwoordelijkheden

Het positieve of negatieve resultaat dat een pensioen-

worden uitgevoerd (processen). In het kader van

fonds behaalt met de belegging van daartoe beschikbare

Pension Fund Governance heeft eerst de Stichting voor

middelen.

Ondernemingspensioenfondsen (OPF) en later de Stichting van de Arbeid aanbevelingen gedaan voor goed pensioen-

Rentetermijnstructuur

fondsbestuur. Deze waarborging voor goed bestuur (princi-

De rentetermijnstructuur, of yield curve, is een grafiek die

pes voor goed pensioenfondsbestuur) is verankerd in de op

het verband weergeeft tussen de looptijd van een vast-

1 januari 2007 in werking getreden Pensioenwet.

rentende belegging enerzijds en de daarop te ontvangen marktrente anderzijds. Een normale rentetermijnstructuur

Performance

heeft een stijgend verloop. Als iemand zijn geld voor een

Het rendement dat is behaald met de beleggingen.

langere periode uitleent, eist hij normaliter een hogere vergoeding dan bij een lening over een korte termijn.

Premieovereenkomst Een premieovereenkomst is een overeenkomst tussen

Risicoherverzekering

werkgever en werknemer waarbij primair een afspraak

Het herverzekeren door een pensioenfonds van

wordt gemaakt over de hoogte van de premie die periodiek

bepaalde risico’s die dat pensioenfonds niet zelf op een

ten behoeve van pensioen beschikbaar wordt gesteld.

verantwoorde wijze kan dekken. Hierbij gaat het vooral om risico’s die betrekking hebben op overlijden en

Premievrije aanspraken

arbeidsongeschiktheid.

Indien het deelnemerschap aan een pensioenregeling

Zie ook: herverzekering.

eindigt, anders dan door overlijden of het bereiken van de pensioenleeftijd, verkrijgt de gewezen deelnemer een

SAS70

premievrije aanspraak op ouderdoms- en (eventueel) nabe-

Een SAS70 is een audit, uitgevoerd door een auditor naar

staandenpensioen. Een andere vorm van premievrije aan-

de opzet, het bestaan en de werking van interne contro-

spraak is het bijzonder partnerpensioen dat de gewezen

lemaatregelen bij een uitvoeringsorganisatie. Een SAS70-

partner ontvangt bij scheiding/einde partnerschap.

verklaring kan de uitbestedende partij en de onafhankelijke accountants helpen meer zekerheid te verkrijgen met

Principes voor goed pensioenfondsbestuur

betrekking tot de effectiviteit van de controlemaatregelen

Aanbevelingen van de Stichting van de Arbeid voor de

van de uitvoeringsorganisatie. De SAS70-verklaring omvat

besturen van pensioenfondsen om te komen tot goed

alle processen die de financiële jaarrekening van een pen

pensioenfondsbestuur. De principes voor goed pensioen-

sioenfonds raken.

fondsbestuur zijn verankerd in de Pensioenwet en hebben betrekking op de onderdelen: zorgvuldig bestuur, trans-

Solvabiliteit

parantie, openheid en communicatie, deskundigheid en

Het vermogen om (op termijn) aan de financiële ver-

functioneren van het bestuur, verantwoording alsmede

plichtingen te kunnen voldoen. Zie ook het begrip

intern toezicht.

dekkingsgraad.

Rekenrente De rekenrente is het fictieve percentage dat het belegde vermogen wordt geacht op te brengen in de toekomst en waarvan bij de berekening van de contante waarden (voor-

66

Sterftetafels

Uniform pensioenoverzicht (UPO)

Geven aan wat de levens- en sterftekansen zijn van

Het format van het pensioenoverzicht waarin de uitkerin-

mannen en vrouwen in Nederland, afhankelijk van de

gen bij pensionering, overlijden en arbeidsongeschiktheid

bereikte leeftijd. Ze worden gebruikt bij de berekening van

eenduidig wordt gepresenteerd. De bedoeling is dat alle

de voorziening pensioenverplichtingen door de actuaris.

pensioenuitvoerders hetzelfde format hanteren waardoor de pensioenoverzichten eenvoudig naast elkaar te leggen

Toeslag

zijn en de (gewezen) deelnemers de bedragen uit de ver-

Een toeslag is een verhoging van een pensioen of een

schillende pensioenoverzichten bij elkaar op kunnen tellen

aanspraak op pensioen, welke is gebaseerd op een in het

en een duidelijk beeld van de financiële situatie bij pensio-

pensioenreglement omschreven regeling, dan wel op inci-

nering krijgen.

dentele basis wordt verleend. Valutarisico Toeslagenlabel

Het risico dat de waarde van een financieel instrument

Informatie over de toeslagverlening welke is uitgedrukt

zal fluctueren als gevolg van veranderingen in valuta

in een beeldende en kwalitatieve maatstaf. De (gewezen)

wisselkoersen.

deelnemer kan door middel van het toeslagenabel in één oogopslag zien hoe de toeslagregeling zich verhoudt tot

Valutatermijncontracten

de inflatie.

Dit is een contract voor het afdekken van valutarisico. In dit contract wordt vooraf afgesproken tegen welke prijs en op

Totaal rendement

welke datum de valutaposities worden verrekend.

Het totaal rendement (total return) van een belegging is samengesteld uit de koerswinst of het koersverlies


(indirecte beleggingsopbrengsten) over de beschouwde

Beleggingen met een vaste looptijd en een overeengeko-

periode, terwijl de directe beleggingsopbrengsten

men plan van rente en aflossing, zoals obligaties. Andere

(dividend, rente, huur en dergelijke uitkeringen) meteen

vormen van vastrentende waarden zijn onderhandse lenin-

worden herbelegd en tijdsgewogen in het totaal rende-

gen en hypotheken.

ment worden meegenomen. Het totaal rendement wordt uitgedrukt in een percentage ten opzichte van het tijds

Verantwoordingsorgaan

gewogen gemiddeld belegd vermogen.

Orgaan waaraan het bestuur van het pensioenfonds jaarlijks verantwoording moet afleggen. In dit orgaan zijn de

Uitvoeringsovereenkomst

actieve deelnemers, de pensioengerechtigden en de finan-

Overeenkomst tussen de werkgever en het pensioen-

cieel betrokken werkgever(s) vertegenwoordigd.

fonds omtrent de uitvoering en financiering van de pensioenovereenkomst. In de uitvoeringsovereenkomst is

Verzekeringstechnische analyse

onder meer vastgelegd: de wijze waarop en de termijnen

Ook wel actuariële analyse genoemd. In deze analyse wordt

waarin de verschuldigde premie moet worden voldaan,

door de actuaris de invloed verklaard van opgetreden ver-

de uitgangspunten en procedures met betrekking tot de

schillen tussen de gehanteerde actuariële grondslagen en

besluitvorming over vermogenstekorten en vermogen-

werkelijke ontwikkelingen.

overschotten dan wel winstdeling, de voorwaarden waaronder toeslagverlening plaatsvindt, de procedures bij het

Verzekeringstechnische risico’s

niet nakomen van de premiebetalingsverplichting door de

Bij het verzekeren van pensioenaanspraken loopt een

werkgever; en de wijze waarop de premie wordt vastge-

fonds een langlevenrisico voor het ouderdomspensioen

steld en het betalingsvoorbehoud van de werkgever.

als verzekerden langer leven dan volgens de gebruikte overlevingstafel wordt verwacht. Voor het nabestaandenpensioen loopt het fonds een kortlevenrisico als de verzekerden korter leven dan volgens de overlevingstafel wordt


67

verwacht. Ook kan het invaliditeitsrisico worden gerekend tot de verzekeringstechnische risico’s van fondsen. Visitatiecommissie De commissie die tenminste een keer in de drie jaar het functioneren van het bestuur zal beoordelen. Deze commissie wordt benoemd door het bestuur en bestaat tenminste uit drie onafhankelijke deskundigen. Wezenpensioen Een tijdelijke uitkering die wordt uitgekeerd aan de kinderen (tot een bepaalde leeftijd) na het overlijden van de (aspirant) deelnemer, gewezen deelnemer of gepensioneerde. Zakelijke waarden Aandelen en onroerende zaken. Onder onroerende zaken wordt verstaan beleggingen in onroerend goed, zoals kantoren, winkels en woningen. Deze kunnen zowel op directe wijze geschieden als op indirecte wijze door belegging in op dat terrein gespecialiseerde al dan niet beursgenoteerde beleggingsfondsen.

68

Stichting Pensioenfonds De Fracties

Recommend Documents