Stichting Pensioenfonds ANWB

Stichting Pensioenfonds ANWB

Stichting Pensioenfonds ANWB Wassenaarseweg 220 2596 EC Den Haag Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 40408890

Verslag over het boekjaar 1-1-2012 t/m 31-12-2012

2

Inhoud

Pagina Voorwoord van de voorzitter

5

Bestuur en organisatie

7

Meerjarenoverzicht

11

Bestuursverslag Profiel van Het Pensioenfonds

13

Algemene pensioenontwikkelingen

13

Fondsspecifieke ontwikkelingen

17

Overige te melden zaken vanuit het bestuur

23

Ontwikkelingen in 2013

23

Pensioenparagraaf 24 Beleggingenparagraaf 28 Financiële paragraaf

36

Actuariële paragraaf

39

Risicoparagraaf 40 Toekomstparagraaf 42 Verslag van het Verantwoordingsorgaan Reactie Bestuur:

48

Verslag van het Intern Toezicht (Auditcommissie) 49 Verslag van de Deelnemersraad

55

Jaarrekening Balans per 31 december

58

Staat van baten en lasten

60

Kasstroomoverzicht 62 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

63

Toelichting op de balans per 31 december

68

Toelichting op de staat van baten en lasten

74

Risicoparagraaf 79

Stichting Pensioenfonds ANWB Jaarverslag 2012

3

Pagina Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum

87

Resultaatbestemming 87

4

Actuariële verklaring

88

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

90

Voorwoord van de voorzitter

Het bestuur van de Stichting Pensioenfonds ANWB, hierna het fonds, geeft in dit jaarverslag inzage in de werkzaamheden, het beleid en de pensioenontwikkelingen in het jaar 2012. Het verslagjaar was voor de financiële positie van het fonds verdeeld gunstig. Er werd een goed beleggingsrendement behaald op de beleggingsportefeuille, terwijl ook de extra herstelmaatregelen, die begin 2012 waren overeengekomen extra middelen voor het fonds hebben opgeleverd. De verplichtingen stegen echter ook. O.a. door de toegenomen levensverwachtingen en een hogere kostenvoorziening, maar ook door de gedaalde rente. In 2012 was 50% van het risico van een rentedaling afgedekt met swaps. Een gunstig effect op de verplichtingen heeft de korting van 1,1% op de opgebouwde aanspraken van de gewezen deelnemers en pensioengerechtigden gehad. Deze korting is per 1 april 2013 doorgevoerd en al in de voorziening ultimo 2012 verwerkt. Aldus is de dekkingsgraad in 2012 gestegen van 90,4% naar 96,4%. Ook voor 2014 wordt een korting voorzien, nu van 1,7% en wel van de opgebouwde aanspraken van alle deelnemers aan het fonds. Het bestuur heeft in 2012 de beleggingsrisico’s verder verminderd door 50% van de beleggingen in aandelen af te dekken voor het risico van koersdalingen. Hierdoor wordt een sterke daling van de dekkingsgraad in geval van sterk dalende beurskoersen beperkt. Het jaar 2012 stond voor het bestuur verder in het teken van de selectie van een nieuwe fiduciair manager. Eind 2012 is gekozen voor ING Investment Management, die per 1 januari 2013 is gestart met de implementatie. Hiermee vervalt de rol van Stichting Beheer ANWB, die namens het fonds het beheer over het vermogen uitvoerde binnen de Besloten Fondsen voor Gemene Rekening (BFGR) van de ANWB, waar het fonds in deelneemt. In de loop van 2013 zal besloten worden of het vermogen via de BFGR belegd blijft worden. In 2012 is ook de Balans Risico Advies Commissie (BRAC) ontwikkeld, die in 2013 zal optreden als opvolger van de Beleggings Advies Commissie (BAC). Waar bij de BAC de aandacht meer richting beleggingen ging, zal de BRAC meer aandacht geven aan de beleggingen in relatie tot de verplichtingen van het fonds. Ook zal de BRAC meer verbonden zijn met het bestuur dan de BAC doordat de voorzitter tevens bestuurslid is van het fonds. Communicatie is in 2012 een speerpunt geweest voor het bestuur. In 2012 is het bestuur gestart met een nieuwsbrief voor de actieve deelnemers en de pensioengerechtigden. Deze zal twee maal per jaar verschijnen. Daarnaast is het fonds het land in gegaan om meer voorlichting te geven over pensioenen. Verder is besloten in de communicatie meer aandacht te richten op de financiële positie van het fonds en op de beleggingsrisico’s. In 2012 is ook een begin gemaakt met de thema’s deskundigheid en zelfevaluatie. Het bestuur is tevreden over de huidige deskundigheid binnen het bestuur. Desalniettemin is het beschikbaar hebben van potentiële nieuwe bestuurders een punt van zorg. Het bestuur zal hieraan aandacht besteden in 2013. Ten slotte dankt het bestuur eenieder, die in het verslagjaar heeft bijgedragen aan het goed functioneren van het fonds.

drs. F.J. van Bruggen

Voorzitter


5

6

Bestuur en organisatie

Per 31 december 2012

Bestuur

Namens werkgever


drs. R.J.X. Wanders

ing. J. Groen

Namens werknemers

mw. mr. P.C.M.W. Willemssen

mw. drs. E.A. van der Velde AAG

voorzitter plv. voorzitter

secretaris

vacature Verantwoordingsorgaan

Namens werkgever

mr. J.P. Rijnveld

dhr. T. Joosse

Namens deelnemers

dhr. G.J. Vogel

dhr. J.C. de Wever RC

Namens gepensioneerden

ing. A.L. Groenewege

dhr. L. Schouten

secretaris

mw. mr. S.M.A.J. den Ouden - Huigen

voorzitter

drs. K.G. den Heijer

mr. H.T.M. Vaessen

voorzitter

Intern toezicht


7

Deelnemersraad

Namens deelnemers

dr. P.E. Staal

dhr. E. Lequin

dhr. K. de Regt

dhr. M. Schmidt

drs. E.P.H. de Jonge

dhr. G. Vogel

dhr. A. Wentzel

dhr. J.C. de Wever RC

Namens OR Unigarant

dhr. H. Boonstra

Namens gepensioneerden

ing. A.L Groenewege

ing. B. Koens

dhr. L. Schouten

voorzitter

secretaris

Organisatie

Uitvoering

drs. G.J. Nollen

directeur

mw. M.G.M. Goosen

coördinator pensioenen

Accountant

Ernst & Young Accountants LLP, Zwolle

Adviserend actuaris

AZL NV, Heerlen

Risico Management

Cardano Risk Management BV, Rotterdam

Adviseur

8

Waarmerkend actuaris

AON Consulting Nederland cv, Eindhoven

Administrateur

AZL NV, Heerlen

Herverzekeraar

Nationale-Nederlanden Levensverzekeringsmij N.V., Rotterdam

Bestuursondersteuning

Fiduciair Manager

Derivatenuitvoering

AZL NV, Heerlen Stichting Beheer ANWB, den Haag Cardano Structuring BV, Rotterdam

Beleggingsadviescommissie

prof. dr. J. Koelewijn

drs. R.J.X. Wanders

voorzitter vice-voorzitter

vacature

drs. M.B.A. Sanders RBA

Geschillen- en klachtencommissie

namens bestuur

dhr. J. Luijben

mr. J.P. Rijnveld

namens deelnemersraad

ing. B. Koens

dr. P.E. Staal

voorzitter

Compliance officer vacature


9

10

Meerjarenoverzicht

2012 2011 2010 2009 2008

Aantallen Actieve deelnemers

4.507 4.625 4.667 4.641 4.625

Gewezen deelnemers

5.119 4.568 4.129 3.880 3.524

Pensioengerechtigden

1.574 1.464 1.533 1.494 1.434

Totaal

11.200 10.657 10.329 10.015 9.583

Financiële gegevens (in duizenden euro) Beleggingen voor risico pensioenfonds Belegd vermogen

989.989 852.367 793.111 679.474 570.497

Beleggingsopbrengsten

102.613 40.645 72.888 70.422 -129.281

Rendement exclusief rentehedge (in %)

8,4

-2,6

7,7

13,4

-22,5

Rendement inclusief rentehedge (in %) Rendement benchmark exclusief rentehedge (in %)

11,6

5,1

10,9

12,1

-18,7

11,0

-0,2

5,8

14,8

-16,6

Reserves Algemene reserve Reserve toeslagen Reserve technisch resultaat Totaal reserves

-37.825 -90.462 -2.717 -3.878 -70.441 262 275 271 272 255 0

0

0

8.785

5.724

-37.563 -90.187 -2.446 5.179 -64.462

Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds

1.037.242 937.416 785.359 669.491 629.211

Premiebijdragen van werkgevers en werknemers

75.805

Pensioenuitkeringen

24.300 20.988 18.753 17.725 16.450


45.923

57.257

59.753

36.549

11

2012 2011 2010 2009 2008

Dekkingsgraad Vereiste dekkingsgraad Dekkingsgraad

116,0% 121,6% 121,7% 122,3% 123,6% 96,4% 90,4% 99,7% 100,8% 89,8%

Indexaties per 1-1 Indexaties actieven Pensioenregeling A, B ,C en MAA

1,25

Pensioenregeling Unigarant

1,75 1,60% 1,30% 2,50% 2,50%

0,00%

3,30%

4,50%

2,75%

Pensioenregeling Logicx

1,00 1,50% 1,00% 1,75% 1,60%

Indexaties inactieven Pensioenregeling A, B ,C en MAA

0,00

0,00%

0,00%

0,00%

1,03%

Pensioenregeling Unigarant Periode 1991-2000 *

1,49 0,87% 1,85% 3,00% 2,74%

Periode 2000-2004

0,00 0,00% 0,00% 0,00% 2,24%

Periode vanaf 2004

0,00 0,00% 0,00% 0,00% 1,48%

Pensioenregeling Logicx 1)

0,00 0,00% 0,00% 0,00% 1,29%

Per 1 april 2013 zijn de aanspraken van gewezen deelnemers en pensioengerechtigden gekort met 1,1%. Deze korting is reeds verwerkt in de voorziening pensioenverplichtingen ultimo 2012.

1)

12

Deze indexatie wordt gefinancierd vanuit een gesepareerd depot

Bestuursverslag

Profiel van Het Pensioenfonds Stichting Pensioenfonds ANWB, statutair gevestigd te ‘s-Gravenhage is opgericht op 31 januari 2007. Het betreft een omzetting van de vereniging “Pensioenfonds voor het personeel van de ANWB”, opgericht op 1 december 1931. De laatste statutenwijziging was op 1 januari 2008 als gevolg van de inwerkingtreding van de nieuwe Pensioenwet. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 40408890. Het fonds is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij het OPF/Pensioenfederatie. Het fonds heeft tot doel uitvoering te geven aan het pensioenreglement, zoals dat geldt voor de aangesloten ondernemingen en is verantwoordelijk voor de correcte uitvoering van de pensioenafspraken die gemaakt zijn tussen werkgever en werknemers. Bij het beheer van de pensioenen is het pensioenreglement uitgangspunt. Het vertrouwen bij de deelnemers over de (uiteindelijke) pensioenuitkering, het maximaal inzetten op waardevastheid en een heldere communicatie met alle pensioenbelanghebbenden zijn leidend in het handelen van het pensioenfondsbestuur. Gelet op de beperkte omvang van het fonds geldt voor wat betreft de werkzaamheden “uitbesteding tenzij…”. De tekst van een uitbestedingsovereenkomst is zodanig dat het bestuur van het pensioenfonds zijn volledige verantwoordelijkheid te allen tijde kan waarmaken.

Algemene pensioenontwikkelingen Pensioenakkoord van de baan, pensioenhervormingen niet Algemeen Het invoeren van een nieuw type pensioencontract, althans het wettelijke faciliteren van het reële pensioencontract als alternatief voor de huidige nominale contracten, laat op zich wachten. Deze situatie veranderde in het verslagjaar nauwelijks nadat demissionair minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) zijn Hoofdlijnennota Herziening FTK publiceerde. Deze nota ging vergezeld van de resultaten van drie onderzoeken. De juridische mogelijkheden van het invaren van oude pensioenrechten werden onderzocht, alsmede de effecten van het nieuwe contract op de intergenerationele solidariteit. Voorts werden de hoofdkenmerken van het reële pensioencontract getoetst aan de Europese pensioenwetgeving. Niettemin laat ook de Hoofdlijnennota vitale onderdelen onuitgewerkt, waardoor het bestuur nog steeds niet verder komt dan oriëntatie op en analyse van de beperkt beschikbare informatie. Dit ondanks het feit dat de toezichthouders, De Nederlandsche Bank (DNB) en Autoriteit Financiële Markten (AFM), in december de pensioensector oproepen om alvast ‘aan de slag te gaan’. De huidige situatie stimuleert opvattingen dat binnen het bestaande nominale kader maatregelen mogelijk zijn die de toekomstbestendigheid en financiële houdbaarheid van de aanvullende pensioenregelingen bevorderen. Het zogenaamde Septemberpakket van demissionair staatssecretaris van SZW, de heer De Krom, is hiervan een illustratie. Kortings- en premievoorschriften op basis van de huidige Pensioenwet en FTK kunnen –zonder nadere wetgeving– worden vervangen door


13

maatregelen die min of meer vooruit lopen op het reële pensioencontract, zoals een eerdere verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. Invaren oude pensioenrechten Invoering van het reële pensioencontract maakt het wenselijk om de in het verleden opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane pensioenen in het nieuwe regime in te passen. Anders zijn de beoogde effecten van het reële kader te gering. Dit gevoelige onderwerp heeft inmiddels voor veel maatschappelijke onrust gezorgd en mobiliseert diverse belanghebbende groeperingen. Organisaties verdedigen namens de ouderen dan wel jongeren hun deelbelangen. Het heeft er alle schijn van dat, hoe de materiële uitkomsten van een reëel pensioencontract ook moge zijn, de ontevreden doelgroep(en) de gang naar de rechter zal (zullen) maken. Voor het bestuur is dit een onderwerp, dat tot voorzichtigheid maant. Dit onderwerp is in ieder geval met juridische risico’s omgeven. De Stichting van de Arbeid (STAR) heeft het kabinet dan ook om meer wettelijke bescherming gevraagd. Deze bescherming zou een bevestiging kunnen betekenen van de politieke noodzaak tot herziening van het aanvullende pensioenstelsel. Vooralsnog worden de risico’s bij sociale partners en fondsbesturen neergelegd, iets waar het bestuur niet blij mee is. Een apart aspect in dit verband is de conversie van oude pensioenaanspraken, thans nog met een ingangsdatum op de 65-jarige leeftijd, naar 67 jaar. Een en ander op collectieve basis en zonder noodzakelijke individuele instemming van de rechthebbenden. Om deze mogelijkheid is door de pensioenfondsen gevraagd. Dit zal de pensioenadministratie aanmerkelijk vereenvoudigen. Staatssecretaris Klijnsma van SZW acht onder voorwaarden deze mogelijkheid al aanwezig en is van oordeel dat daaraan geen wettelijke grondslag hoeft te worden gegeven. De Pensioenfederatie vindt deze conclusie echter voorbarig. Communicatierapport en uitstel Na de publicatie van de hiervoor genoemde Hoofdlijnennota volgde in juni nog een rapport over de communicatieaspecten van het nieuwe pensioencontract. Het is vooral op dit terrein dat naar de mening van de toezichthouders alvast voorbereidingen kunnen worden getroffen. Dit mede in reactie op de beslissing van staatssecretaris Klijnsma om de herziening van het FTK met een jaar uit te stellen tot 1 januari 2015. Hierdoor worden sociale partners en fondsbesturen met een extra overgangsjaar 2014 geconfronteerd, waarin mogelijk –in navolging van het Septemberpakket– aanvullende maatregelen van overheidswege zullen worden getroffen. Gelet op het bovenstaande neemt het bestuur voorlopig een afwachtende houding aan. Daarbij is ook van belang welke keuzes de verbonden werkgevers maken met werknemersorganisaties en respectievelijke ondernemingsraden. Nieuw kabinet en regeerakkoord Ondertussen kwamen in het verslagjaar een nieuw kabinet en regeerakkoord tot stand en bleek het kabinet-Rutte II nog enige andere maatregelen voor de pensioensector in petto te hebben die de aanvullende pensioenen raken. Deze maatregelen liggen onder meer op het terrein van de AOW, Anw en de fiscale facilitering van de pensioenopbouw (het ‘Witteveenkader’). Versnelde verhoging van de AOW-pensioengerechtigde leeftijd De bestaande synchronisatie tussen de AOW en de aanvullende pensioenregelingen staat onder druk. In het verslagjaar is met ingang van 1 april de ingangsdatum van het AOW-pensioen gewijzigd van de eerste dag van de maand, waarin de 65-jarige leeftijd wordt bereikt, naar de verjaardag zelf. Voorts is met het verhogen van de pensioenleeftijd een geheel eigen traject en tempo gevolgd, terwijl de aanvankelijke plannen tot vervroeging en verlate ingang van de AOW (flexibilisering) zijn geschrapt. Tenslotte wil het nieuwe kabinet de verhoging van de AOW-leeftijd nog versnellen en het Leeftijdsaanpassingsmechanisme (LAM) pas introduceren, nadat de 67-jarige leeftijd is bereikt. De eigen koers met de AOW stelt het fonds, strevend naar gelijktijdige uitbetaling van AOW en aanvullend pensioen, voor uitvoeringstechnische problemen. De verbonden werkgevers hebben nog geen maatregelen genomen om het gat tussen de ingang van het aanvullende pensioen en de AOW te dichten.

14

Naast de kabinetsvoornemens met betrekking tot de AOW heeft het voorstel tot een inperking van de uitkeringsduur in de Anw mogelijk gevolgen voor het nabestaanden- en Anw-hiaatpensioen. De concretisering van dit voorstel zal moeten worden afgewacht. Krimpend Witteveenkader De overheid is de pensioensector tegemoet gekomen om niet in twee maar in één stap de fiscale begeleiding van de aanvullende pensioenopbouw aan te passen aan de gewenste verhoging van de pensioeningangsleeftijd. Twee stapjes in 2013 (naar 66 jaar) en 2015 (naar 67 jaar) werden tot één stap in 2014 (van 65 naar 67 jaar) teruggebracht. Hierdoor kan de aanpassing van de diverse pensioenregelingen en administratie beperkt blijven tot één operatie. Dit voordeel lijkt overigens te verdwijnen als het kabinet-Rutte II met ingang van 2015 besluit tot een nog verdergaande beperking van de maximale jaarlijkse pensioenopbouw. De Tweede Kamer heeft het kabinet om een rapportage van de effecten voor de diverse generaties gevraagd. Daarnaast bestaat het voornemen om de fiscale facilitering te beperken tot inkomens tot € 100.000 (aftopping). Het bestuur wacht de ontwikkelingen af. Een verbonden werkgever, Unigarant NV, heeft per 1 januari 2013 de stap gezet naar een nieuwe pensioenregeling met pensioenrichtleeftijd van 67 jaar. ANWB BV heeft hier ook pogingen toe ondernomen, maar is dit (nog) niet overeen kunnen komen met de werknemersorganisaties. In een duidelijk slinkende tweede pijler doet het kabinet evenwel, meer dan ooit, een beroep op pensioenfondsen en spreekt hen aan op hun maatschappelijke functie ofwel hun bereidheid om te investeren in Nederlandse bedrijfssectoren zoals de woningmarkt, infrastructuur, duurzame energie en het MKB. Met de nieuwe fiduciair manager, ING IM, zal het bestuur het Maatschappelijk Verantwoord Beleggen beleid van het fonds verder uitwerken. Evaluatie van de herstelplannen en het Septemberpakket De bestaande korte- en lange termijn herstelplannen moeten nog langs de weg van huidige regels en aanwijzingen worden uitgevoerd. Het vorenstaande neemt niet weg dat DNB in het begin van het verslagjaar eraan twijfelde of de te hanteren rentetermijnstructuur (RTS) op maandbasis nog een juiste weergave was van de prijsvorming op de (verstoorde) interbancaire swapmarkt. Met ingang van het jaar mocht daarom worden gerekend met een gemiddelde RTS over de periode van 1 oktober tot en met 31 december 2011. Hoewel de toezichthouder het tijdelijke karakter van deze maatregel benadrukte, mocht deze middeling gedurende het gehele boekjaar worden toegepast. Voorts werd per ultimo september de Ultimate Forward Rate (UFR) ingevoerd voor de berekening van de pensioenverplichtingen. De UFR maakt die berekening minder gevoelig voor schommelingen en mogelijk verstorende omstandigheden op de financiële markten. Onder de methodiek van de UFR wordt de rentetermijnstructuur tot looptijden van twintig jaar gebaseerd op de swaprente en wordt voor looptijden langer dan twintig jaar een rentestructuur geconstrueerd op basis van enerzijds de marktrente en anderzijds een vaste forwardrente na 60 jaar. Deze UFR maakte onderdeel uit van het reeds genoemde Septemberpakket. Dit pakket bevatte enkele voorwaarden waaronder pensioenfondsen hun aangekondigde kortingen mochten mitigeren (uitsmeren over een langere periode) en/of hun premie voor 2013 lager konden vaststellen. Het pensioenfonds ANWB maakt hier geen gebruik van. In het verslagjaar heeft landelijk een kort onderzoek plaatsgevonden naar premieterugstortingen naar de sponsorende ondernemingen in het verleden. Dit naar aanleiding van een door de Tweede Kamer aangenomen motie van het CDA-kamerlid Omtzigt. De huidige herstelposities van pensioenfondsen worden weleens mede verklaard met de omstandigheid dat die terugstortingen destijds ten onrechte hebben plaatsgevonden. Staatssecretaris Klijnsma heeft de Tweede Kamer voorgesteld om na de pilot geen breder onderzoek hiernaar te doen. Het is moeilijk om het verleden volledig te achterhalen, terwijl de onderzoekskosten hoog zouden zijn. De algemene conclusie werd getrokken dat de terugstortingen juridisch correct en met instemming van alle betrokkenen plaatsvonden. Bij ons fonds is dit niet anders geweest. In het verslagjaar moesten alle pensioenfondsen uiterlijk 1 mei bij DNB een financieel crisisplan indienen. Ook het fonds heeft een financieel crisisplan opgesteld dat is opgenomen als bijlage bij de ABTN. Doel van een financieel crisisplan is om, los van concrete


15

herstelplannen, beter voorbereid te zijn op een eventuele volgende financiële crisis. DNB heeft inmiddels de financiële crisisplannen geëvalueerd en is tot de conclusie gekomen dat de kwaliteit kan worden verbeterd. Het bestuur heeft AZL gevraagd het financieel crisisplan op de opmerkingen van DNB te beoordelen. Governance De governance van pensioenfondsen liet in het onderhavige verslagjaar enkele nieuwe ontwikkelingen zien. Wet Koser Kaya/Blok In het verslagjaar is de Eerste Kamer akkoord gegaan met voorstellen tot vergroting van de medezeggenschap van gepensioneerden bij pensioenfondsen. Deze voorstellen zijn voortgekomen uit een initiatief van de Tweede Kamerleden Koser Kaya (D66) en Blok (VVD). De inwerkingtreding is vervolgens door staatssecretaris Klijnsma bepaald op 1 juli 2013, waarbij een invoeringstermijn geldt van een jaar. In de ogen van het kabinet biedt de onderhavige wet evenwel slechts een oplossing op een deelterrein en worden de eigen voorstellen van het kabinet(zie hieronder) als een integrale benadering van de problematiek beschouwd. Wet versterking bestuur pensioenfondsen Het wetvoorstel tot versterking van het bestuur van pensioenfondsen gaat niet alleen in op de hierboven bedoelde positie van de gepensioneerden (het fonds heeft hier al wel op geacteerd door in het bestuur, met goedkeuring van de deelnemersraad, plaats te maken voor een gepensioneerde). Het kabinet wil namelijk de deskundigheid van fondsbesturen bevorderen, het intern toezicht versterken en de diverse organen en taken stroomlijnen. Onderdeel is het aanbieden van alternatieve bestuursmodellen voor het bestaande paritaire model. Eén van de beweegredenen voor deze modellen is dat straks over de invoering van het reële pensioencontract kan worden beraadslaagd door deskundiger fondsbesturen, waarin de onderscheiden doelgroepen onderling beter vertegenwoordigd zijn. Het ligt in het voornemen van staatssecretaris Klijnsma om ‘haar’ wetsvoorstel eerder in werking te laten treden dan de Wet Koser Kaya/Blok. Door de inwerkingtreding van de Wet Koser Kaya/Blok te bepalen op 1 juli 2013 dwingt de staatssecretaris zichzelf haar wetsvoorstel voor die datum tijdig door het parlement te loodsen. Code Pensioenfondsen In het verband van de governance wordt tot slot van deze paragraaf aangegeven dat de Pensioenfederatie werkt aan een herziening van de STAR-principes voor goed pensioenfondsbestuur. Deze zullen naar verwachting in het komende jaar hun beslag krijgen. Toezicht DNB voerde in het onderhavige verslagjaar weer enige themaonderzoeken uit. Onderzocht werden onder meer de risico’s van commercieel vastgoed en uitbesteding, alsmede de effectiviteit van het bestuur. Ook de AFM verricht naast zijn toezichttaken onderzoek. Een en ander komt op een tijdstip dat de toezichtkosten en dus de uitvoeringskosten van pensioenfondsen omhoog gaan, terwijl de overheid heeft aangekondigd zich te zullen terugtrekken uit de financiering van de toezichtkosten. De pensioensector maakt zich al jaren zorgen over de stijging van de laatstgenoemde kosten. Europese ontwikkelingen De Europese Commissie wil een heffing opleggen over financiële transacties, de Financial Transaction Taks (FTT). Deze heffing maakt onderdeel uit van een pakket maatregelen als reactie op de wereldwijde financiële crisis. Het kabinet-Rutte II heeft inmiddels zijn steun hieraan gegeven, maar een uitzondering bepleit voor pensioenfondsen. De Pensioenfederatie heeft voorgerekend wat een dergelijke heffing betekent in pensioenlasten. De individuele pensioenen zouden hierdoor wel eens ruim 5% lager kunnen uitvallen. De sector voelt zich bovendien ook niet verantwoordelijk voor het ontstaan van de financiële crisis.

16

Fondsspecifieke ontwikkelingen Organisatie van het fonds Per 30 september 2012 is de heer W.C.J. van Vliet teruggetreden uit het bestuur. In de vacature zal begin 2013 worden voorzien door een vertegenwoordiger vanuit de kring van gepensioneerden, die hiermee in het bestuur vertegenwoordigd zullen worden. Het aantal vertegenwoordigers in het bestuur vanuit de deelnemers wordt hiermee verlaagd tot twee. De deelnemersraad heeft hier in december haar instemming aan verleend. De functie van compliance officer is ook vacant geworden in 2012. De invulling van deze functie staat voor 2013 op de agenda. De invulling van de vacature in de beleggingsadviescommissie is opgepakt in relatie tot de omvorming van deze commissie (zie Vermogensbeheerstructuur op pagina 36). Jaarverslag 2011 Het jaarverslag over 2011 is in de vergadering van 11 juni 2012 door het bestuur goedgekeurd. De deelnemersraad heeft het jaarverslag met het bestuur besproken in de vergadering van 21 juni 2012 en van een positief advies voorzien. Financiële ontwikkeling en ALM beleid In 2012 bedragen de baten € 178,4 miljoen en de lasten € 125,8 miljoen, zodat er een batig saldo is van € 52,6 miljoen. Hierdoor kon de dekkingsgraad in 2012 stijgen van 90,4% naar 96,4%. Dit is een verbetering ten opzichte van eind 2011 van 6,0% punt. De beleggingsbate bedraagt € 102,6 miljoen, deels door een rendement van 8,4% op de beleggingsportefeuille en deels door een resultaat van 3,2% uit derivaten, die defensief worden aangehouden. De premiebate bedraagt €75,8 miljoen. Daartegenover zijn de verplichtingen gestegen door de oprenting, de inkoop van nieuwe aanspraken en de daling van de rente (van 2,74% eind 2011 naar 2,47% eind 2012) op basis waarvan de verplichtingen worden gewaardeerd. In het percentage van eind 2012 is rekening gehouden met de toepassing van de Ultimate Forward Rate (UFR), die per eind september van toepassing is geworden. Verder zijn de verplichtingen gestegen met 0,9% doordat eind 2012 een extra voorziening is opgenomen voor de gestegen levensverwachtingen en met 0,5% voor de aan te houden kostenvoorziening. Op grond van voorgeschreven waarderingsregels is de korting van 1,1% per 1 april 2013 op de opgebouwde aanspraken van gewezen deelnemers en pensioengerechtigden ook in de verplichtingen per eind 2012 verwerkt, waardoor de verplichtingen zijn gedaald met 0,5%. De totale last van al deze mutaties in de verplichtingen bedraagt € 100,1 miljoen. De overige lasten van € 26 miljoen bestaan voor € 24,3 miljoen uit uitkeringen en voor € 1,4 miljoen uit uitvoeringskosten. Hieronder zijn de ontwikkelingen in beeld gebracht van de 4 belangrijkste parameters voor het inzicht in de financiële ontwikkeling in 2012. Ontwikkeling kerngegevens Pensioenfonds ANWB (31-12-2011 = 100 %) 2012 dec-11

Jan

Febr

Maart

April

Mei

Juni

Juli

Aug

Sept *

Okt

Nov

Dec

120,0% 115,0% 110,0% 105,0% 100,0% 95,0% 90,0% dekkingsgraad 85,0% 80,0%

VPV beleggingen rente VPV

75,0%


17

In onderstaande tabel wordt de ontwikkeling van de dekkingsgraad in 2012 nader toegelicht.

Pensioen-

vermogen voorziening dekkingsgraad

Technische

Aanwezige

2012 Primo

847.229 937.416

90,4%

Premie

63.219 34.180

3,3%

Uitkeringen

-24.300 -24.257

-0,3%

Toeslagverlening

5.084 -165 0,5%

Rentetermijnstructuur

0 61.580

Rendement

102.613

Benodigde interesttoevoeging Overige mutaties Ultimo

-5,6%

0 10,9%

0

14.860

-1,4%

5.834

13.628

-1,4%

999.679 1.037.242

96,4%

In de 2e helft van 2012 is een ALM studie afgerond, op basis waarvan het bestuur in principe voor 3 jaren de beleidsuitgangspunten voor het fonds heeft bepaald. Uit de mogelijke beleidsvarianten heeft het bestuur gekozen voor een variant, die qua risico binnen het herstelplan past. Vertrekkend vanaf 1-1-2012 verwacht het bestuur –– een ontwikkeling van de dekkingsgraad in 15 jaar naar 128,2% en –– een gemiddeld indexatie resultaat voor de gewezen deelnemers en pensioengerechtigden van 18,2% (dit is het deel van de inflatie dat naar verwachting gemiddeld jaarlijks kan worden gecompenseerd), Het bestuur vindt dit indexatieresultaat een laag resultaat, maar hierin zijn de verwachte kortingsmaatregelen van 2012 en 2013 (als negatief indexatieresultaat) verwerkt. Bij deze variantkeuze hoort een strategische asset allocatie van 52,5% in aandelen en 47,5% in vastrentende waarden, gecombineerd met een renteafdekking van 50% (middels swaps) en een zakelijke waarden afdekking van 50% (middels putopties). Sinds februari 2012 heeft het fonds zijn zakelijke waarden voor 50% afgedekt. Premie- en toeslagenbeleid Het premiebeleid is in 2012 gebaseerd geweest op de zuivere kostendekkende premie. Toeslagen worden verleend aan actieve deelnemers, die worden betaald uit de premie. Deze toeslagen zijn gebaseerd op de overeengekomen cao- of algemene loonsverhoging in het jaar ervoor. Toeslagen aan gewezen deelnemers en pensioengerechtigden worden verleend afhankelijk van de financiële positie van het fonds en meer in het bijzonder van de dekkingsgraad. Onder een dekkingsgraad van 110% worden geen toeslagen verleend. Deze zijn dan ook niet verleend in 2012. Herstelplan 2009 – 2013 De dekkingsgraad is in 2012 onder de kritische dekkingsgraad uitgekomen. De kritische dekkingsgraad is de dekkingsgraad, van waaronder het fonds zelf niet in staat is de vereiste dekkingsgraad aan het eind van een bepaalde periode, in dit geval van het herstelplan, te bereiken. Dit, ondanks het feit dat de volgende extra herstelmaatregelen in 2012 zijn uitgevoerd: De werkgevers hebben extra aan het herstel bijgedragen door de bijdrage van twee keer € 7,2 miljoen (de 1e en 2e van 3 tranches) in boekjaar 2012. De eerste tranche is betaald in 2012. De tweede tranche is betaald begin 2013. Beide bijdragen zijn verwerkt in boekjaar 2012.

18

De deelnemers hebben extra bijgedragen door een verlaagde opbouw van hun pensioenaanspraken. –– van 2,25% naar 2,05% voor pensioenregelingen C, Logicx en Unigarant 2006 –– van 1,75% naar 1,60% voor pensioenregelingen A en B –– van 2,00% naar 1,80% voor pensioenregeling Unigarant 2000 De premie was wel gebaseerd op een volledige opbouw, zodat hierdoor de premie bijdroeg aan het financiële herstel van het fonds. Als gevolg van de te lage dekkingsgraad per eind 2012 heeft het bestuur moeten besluiten de pensioenaanspraken van de gewezen deelnemers en pensioengerechtigden per 1 april 2013 te verlagen met 1,1% zoals in 2012 al in het vooruitzicht was gesteld. DNB heeft hiervoor toestemming gegeven en de Deelnemersraad heeft hierover positief geadviseerd, maar daarbij wel opgemerkt, dat deze maatregel als pijnlijk wordt ervaren. In de jaarrekening 2012 is deze verlaging van de pensioenaanspraken reeds verwerkt. Op basis van de dekkingsgraad per eind 2012 dient door de werkgever in 2013 ook de 2e tranche betaald te worden (€ 7,2 miljoen). Deze tweede tranche is in 2013 ook betaald door de werkgever en reeds verwerkt in boekjaar 2012. In 2013 kan nog een 3e tranche ontvangen worden, afhankelijk van de dekkingsgraad in 2013, van € 7,1 miljoen. In 2012 is onderzocht of er een bijstortplicht bestaat voor de werkgever uit hoofde van de uitvoeringsovereenkomst tussen het fonds en de werkgevers. Er is geen bijstortplicht. Ondanks al deze extra maatregelen en het verwachte beleggingsrendement van 5,8% in 2013 heeft het bestuur begin 2013 toch een voorgenomen besluit moeten nemen om alle opgebouwde pensioenaanspraken per 1 april 2014 te korten met 1,7% om zodoende een dekkingsgraad te bereiken van 104,4% (Minimaal Vereiste Eigen Vermogen) per eind 2013. Beleggingen Het beleggingsbeleid is in 2012 in strategische zin niet aangepast. Wel is in februari het risico op zakelijke waarden voor 50% afgedekt middels een 4-tal dakpansgewijze putopties met een looptijd van 2 tot 5 jaar. In het jaar 2012 werd een rendement van 8,4% behaald op de beleggingsportefeuille. Het beleggingsrendement lag daarmee 2,4% onder de benchmark (11%). De grootste oorzaak hiervan was gelegen in de lage duratie van de vastrentende waarden (ca. 2,5 jaar). Op de hierop aangepaste renteafdekking, waardoor deze toch 50% afdekte van de gevoeligheid van de verplichtingen voor de rente, en op de afdekking van het zakelijke waarden risico voor 50% van deze categorie beleggingen werd een positief rendement behaald van 3,2%, zodat het totaal rendement voor het fonds over het gemiddeld belegd vermogen uitkwam op 11,6%. Het beleggingsresultaat lag ruim boven het verwachte beleggingsrendement van 5,8%, dat was meegenomen in het bijgestelde herstelplan van eind 2011. Uitvoeringskosten 2012 In november 2011 heeft de Pensioenfederatie de Aanbevelingen uitvoeringskosten gepresenteerd. Hierin worden de pensioenfondsen opgeroepen om de kosten van het pensioenbeheer, vermogensbeheer en transactiekosten te publiceren. Deze kosten moeten naar de mening van de Pensioenfederatie volledig bekend zijn binnen het pensioenfonds en beschikbaar zijn voor deelnemers. De aanbevelingen luiden als volgt: –– Rapporteer de kosten van pensioenbeheer in euro per deelnemer. –– Rapporteer de kosten van het vermogensbeheer in % van het gemiddeld belegd vermogen. –– Rapporteer separaat (eventueel geschatte) transactiekosten in % van het gemiddeld belegd vermogen. Het fonds deelt de mening van de Pensioenfederatie en wenst volledige transparantie te realiseren ten aanzien van deze kosten. Dit gaat dus verder dan alleen de direct in de jaarrekening te verantwoorden kosten. Het transparant maken van alle kosten en mogelijk afzetten tegen een benchmark is daarbij een middel om de kosten verder te beheersen. Met onderstaand overzicht geeft het fonds gevolg aan de aanbevelingen van de Pensioenfederatie.


19

Kostenoverzicht 2012 2011 Pensioenuitvoeringskosten Kosten in euro per deelnemer 1) 233,- 201,Vermogensbeheerskosten Kosten in % van het gemiddeld belegd vermogen 2) 0,538 0,642 Transactiekosten in % van het gemiddeld belegd vermogen

Niet beschikbaar

Niet beschikbaar

Pensioenuitvoeringskosten In 2012 zijn de uitvoeringskosten, die verder zijn gespecificeerd op pagina 74, vooral gestegen door de uitvoering van de ALMstudie en Continuïteitsanalyse (eens per 3 jaar), hogere administratiekosten door gestegen aantallen deelnemers, de kosten voor het strategisch risicomanagement met ingang van 2012 en de gestegen communicatiekosten (nieuwsbrief en communicatie inzake het herstelplan en de kortingen). Vermogensbeheerkosten De vermogensbeheerkosten zijn in % van het gemiddeld belegd vermogen gedaald door verlaging van de kosten in basispunten in de 4 Beleggingsfondsen voor Gemene Rekening: –– Aandelen Fonds: 50 bp (2011: 71 bp) –– Vastrentende Waarden Fonds: 20 bp (2011: 28 bp) –– Complementaire Waarden Fonds: 83 bp (2011: 92 bp) –– Geldmarkt Fonds: 14 bp (2011: 14 bp) De verlagingen van deze kosten zijn het gevolg van het heronderhandelen van de managerskosten en het vereenvoudigen van de beleggingsstructuur (minder funds of funds). In de gepresenteerde vermogensbeheerkosten zijn geen transactiekosten opgenomen. Deze zitten binnen de aangehouden beleggingsfondsen binnen de FGR en zijn nog niet apart zichtbaar. Daarnaast zijn hierin ook niet de kosten van het beheer van de derivaten opgenomen. Deze zijn verwerkt in de resultaten op de derivaten. Voor 2012 waren deze kosten € 360.000,- (2011: € 275.000,-). De toename in 2012 wordt veroorzaakt door het opnemen van de putopties in de derivaten en het dagelijks beheer van het onderpand in verband met het tegenpartijrisico. Vermogensbeheerstructuur In de organisatie van het pensioenfonds zijn in 2012 grote veranderingen voorbereid, die begin 2013 geëffectueerd zijn. De Beleggings Advies Commissie (BAC) is omgevormd tot een Balans Risico Advies Commissie (BRAC). De BRAC is de adviseur van het bestuur van het fonds op het gebied van de activa en passiva, vermogensbeheer, beleggingen en risicomanagement. De BRAC bezit specialistische kennis op deze terreinen. De BRAC adviseert het bestuur op eigen initiatief indien de feiten en omstandigheden daartoe aanleiding geven, en tevens op verzoek van het bestuur. De BRAC bereidt beleid op voormelde

1)

De kosten per deelnemer zijn berekend conform de aanbeveling van de Pensioenfederatie: kosten / de som van het aantal actieve deelnemers en pensioengerechtigden.

(€ 1.416.000/6.081 ; 2011: € 1.221.000/6.075)

2)

Kosten van het vermogensbeheer kunnen in twee categorieën worden onderscheiden. De eerste categorie betreft de kosten zoals die in de jaarrekening zijn verwerkt. Daaronder

vallen de beheervergoeding van de vermogensbeheerder(s) en overige beheervergoedingen. Dit betreft een bedrag van € 155.000,- (2011: € 64.000,-). De tweede categorie betreft

kosten die rechtstreeks ten laste van het beleggingsrendement zijn gebracht. Deze kosten zijn dus niet inbegrepen in de kosten van de vermogensbeheerder(s) zoals opgenomen

in de jaarrekening en zijn zo zuiver mogelijk berekend op € 4.909.000,- (2011: € 5.251.000). De totale kosten vermogensbeheer komen daarmee uit op circa € 5.064.000,- (2011: circa

€ 5.315.000,-).

20

terreinen voor ten behoeve van het bestuur. De kwartaal beleggingsrapportages worden door de BRAC voorzien van commentaar en advies. In de BRAC zitten minimaal twee externe specialisten op het gebied van beleggingen en verplichtingen en twee bestuursleden. Het voorzitterschap van de BRAC zal worden vervuld door een bestuurslid, waarmee de relatie met het bestuur wordt geborgd. Per 1 januari 2013 is het beheer van de totale beleggingsportefeuille en de hiermee samenhangende derivaten door Stichting Beheer ANWB overgedragen aan ING Investment Management. De nieuwe fiduciair manager heeft de rol van Stichting Beheer ANWB overgenomen en breidt deze uit door incorporatie van risicomanagement onderwerpen in haar adviezen. Deze aanpassingen zijn in lijn met de afspraken die gemaakt waren met DNB in het kader van het themaonderzoek “Pension Funds Governance en Gedrag en Cultuur” uit 2011. Risicomanagement Eind 2012 heeft het bestuur een start gemaakt met de evaluatie van (het beheer van) de risico’s, die het fonds onderkent, mede als vervolg op de risicomatrix, die in 2011 is opgesteld. Het bestuur heeft daarbij enerzijds de invalshoek van alle processen (op hoofdlijnen) en anderzijds van de functies van het fonds gekozen. In 2013 zal deze analyse verder worden uitgewerkt en waar nodig worden omgezet in aanvullende maatregelen. Van de risico’s, die in 2011 zijn onderkend, waren de beleggingsrisico’s aangewezen als top risico’s, met een grote kans van optreden en een grote impact. Op grond van de analyse in 2011 heeft het bestuur begin februari 2012 besloten om naast de bestaande renteafdekking van 50% een afdekking op het aandelenrisico in te voeren via putopties op aandelen ter grootte van 50% van de strategische belegging in aandelen en complementaire waarden. Deze putopties zijn, op advies van Cardano, de adviseur op het gebied van strategisch risicomanagement, op 17 februari 2012 aangeschaft, met vier verschillende looptijden oplopend tot 5 jaar, allen van gelijke omvang. Met deze twee afdekkingen is het fonds, naar de mening van het bestuur, goed afgedekt voor de genoemde risico’s. Cardano heeft ieder kwartaal een risicorapportage uitgebracht en besproken met de BAC en het bestuur. Het bestuur had het plan de risicobereidheid van de deelnemers in 2012 nader in kaart te brengen. Deze inventarisatie is verschoven naar medio 2013 in verband met de benodigde voorbereidingen ervoor. Financieel crisisplan Per 1 mei is een financieel crisisplan opgesteld, waarover de Deelnemersraad positief heeft geadviseerd. Het Financieel Crisisplan is een in 2012 door DNB geïntroduceerd nieuw beleidsdocument. Het bevat een beschrijving van maatregelen die het fonds op korte termijn zou kunnen inzetten indien de dekkingsgraad zich bevindt of zeer snel beweegt richting kritische waarden, waardoor het realiseren van de doelstellingen van het fonds in gevaar komt. Communicatie Begin 2012 heeft het fonds alle deelnemers moeten informeren over de extra herstelbijdragen, die nodig waren en waarover tussen sociale partners overeenstemming was bereikt om de dekkingsgraad per eind 2013 weer op het juiste niveau te krijgen. Medio 2012 zijn de Uniforme pensioenoverzichten (UPO) voor actieve deelnemers verstuurd en eind 2012 zijn de gepensioneerden aangeschreven over het niet doorgaan van de indexatie van hun pensioen per 1 januari 2013 en over de tegemoetkoming in de Inkomensafhankelijke bijdrage in de Zorgverzekering vanaf 2013, die ANWB BV verstrekt. Nieuw in 2012 is de nieuwsbrief, die vier pagina’s beslaat en twee maal per zal verschijnen. In de eerste uitgave, die in september is verschenen, is aandacht besteed aan de toen nog steeds matige financiële positie van het fonds. Daarnaast is een deelnemer geïnterviewd over “Reorganisatie en je pensioen”.


21

In september heeft het fonds meegedaan aan de Pensioendriedaagse, georganiseerd door Wijzer in Geldzaken. Gedurende deze dagen hebben vele deelnemers gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot individuele toelichting op hun pensioensituatie. Daarnaast zijn er ook allerlei voorlichtingsbijeenkomsten gehouden in het land met name voor groepen ouderen, op weg naar hun pensioen. Gedurende het jaar is ook maandelijks de dekkingsgraad gepubliceerd en halfjaarlijks verslag gedaan van de beleggingsresultaten. Met al deze informatievoorziening probeert het bestuur de deelnemers meer en meer te informeren over hun pensioenaanspraken, de ontwikkelingen bij het fonds en in Nederland in het algemeen op het gebied van pensioenen. Daarbij is besloten in de communicatie meer aandacht te richten op de financiële positie van het fonds en op de beleggingsrisico’s. Het bestuur vindt het van groot belang dat de communicatie met de deelnemers hen dichter bij hun pensioen brengt en inzicht geeft in het beleid en de gang van zaken van het pensioenfonds. ABTN In 2012 is een aangepaste actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN) opgesteld. Hierin zijn de beleidsaanpassingen opgenomen, die zijn voortgevloeid uit de in 2012 uitgevoerde ALM studie. Daarnaast zijn de premieafspraken met de werkgevers verhelderd. De ABTN werd wederom aan het eind van het jaar opgesteld om zodoende rekening te kunnen houden met de uitkomsten van de ALM studie. De deelnemersraad heeft een positief advies afgegeven op de ABTN, maar tegelijk verzocht om een vroegtijdiger oplevering in 2013. Herverzekering Het risico van kort leven en arbeidsongeschiktheid heeft het pensioenfonds herverzekerd bij Nationale- Nederlanden met een eigen risico ter hoogte van de normaliter bij de werkgever in rekening te brengen premie (fictieve risicopremies maal de risicokapitalen). Deze verzekering heeft een looptijd van vijf jaar tot eind 2015 en dekt de bovenmatige schade over deze vijf jaren. Deskundigheidsbevordering Het voltallige bestuur heeft een tweetal kennissessies gehouden. In de eerste sessie is aandacht besteed aan de governance binnen het fonds en meer in het bijzonder de governance ter zake het vermogensbeheer. Hieruit is de ontwikkeling van de Balans Risico Advies Commissie (BRAC) voortgekomen. Daarnaast zijn toen ook de grondslagen voor het financieel crisisplan besproken. In de tweede sessie is het wetsontwerp Versterking Bestuur aan de orde geweest. Dit heeft er toe geleid dat eind 2012 is besloten de vacature in het bestuur te vervullen vanuit de groep van gepensioneerden. Pension Fund Governance Het fonds kent een Deelnemersraad (DR) , een Verantwoordingsorgaan (VO) en een Auditcommissie (AC). Het VO heeft haar oordeel gegeven over het door het bestuur in 2012 gevoerd beleid en de Auditcommissie heeft haar bevindingen over 2012 gegeven. Elders in dit bestuursverslag zijn deze verslagen en de reactie daarop van het bestuur opgenomen. In dit jaarverslag is voor de tweede keer een verslag opgenomen van de Deelnemersraad. Hiermee wordt beoogd dat alle drie de organen zich direct kunnen presenteren en verantwoorden.

22

Overige te melden zaken vanuit het bestuur Geschillen- en Klachtenregeling In 2012 is er 1 klacht ingediend, die door het bestuur tot tevredenheid is afgehandeld, waardoor deze niet aan de Geschillen- en Klachtencommissie behoefde te worden voorgelegd. Gedragscode Pensioenfondsen moeten voldoen aan de bepalingen van de Nadere Regeling gedragstoezicht effectenverkeer 2002 en/of de Regeling gedragscode pensioenen spaarfondsen 2004. Aangezien het fonds het vermogensbeheer heeft uitbesteed is effectentypisch gedragstoezicht voor het fonds niet vereist. De gedragscode die voor het pensioenfonds ANWB is opgesteld, is 2012 geactualiseerd. Personen op wie de gedragscode van toepassing is hebben begin 2012 (opnieuw) een verklaring tot naleving van de code ter ondertekening aangeboden gekregen en ondertekend.

Ontwikkelingen in 2013 De ontwikkelingen in het eerste kwartaal van 2013 hebben voor het fonds weer een financieel herstel opgeleverd, een gelijk patroon aan dat van 2012. De geraamde dekkingsgraad per eind maart 2013 is uitgekomen op 100,0%, boven de dekkingsgraad (97,3%) van het bijgestelde herstelpad, dat is voortgekomen uit de evaluatie van het herstelplan per eind 2012. De korting van 1,1% op de opgebouwde aanspraken van gewezen deelnemers en pensioengerechtigden is per 1 april 2013 doorgevoerd. Tevens is een reductie doorgevoerd op de opbouw van aanspraken van alle actieve deelnemers in 2012 en 2013, waardoor een evenwichtige belangenafweging is gemaakt over alle categorieën betrokkenen. De bij De Nederlandsche Bank in februari ingediende evaluatie van het herstelplan per eind 2012 laat een planmatig herstel zien van de dekkingsgraad naar het benodigde niveau van 104,4% per eind 2013. Dit herstel is overigens alleen mogelijk door per 1 april 2014 nogmaals te korten op de opgebouwde pensioenaanspraken, maar nu van alle betrokkenen en wel met 1,7%. ING Investment Management (ING IM) is op 1 januari 2013 als fiduciair manager gestart met het beheer van de beleggingen, als opvolger van Stichting Beheer ANWB. ING IM heeft daarbij direct de uitwerking van de Strategische Asset Allocatie (de beleggingsmix op basis van het lange termijn beleid op grond van de uitgevoerde ALM studie in 2012) ter hand gepakt. Dit heeft geleid tot een nieuw beleggingsplan, waarmee het bestuur de doelstellingen van het fonds hoopt te realiseren. In het proces van advisering van het bestuur heeft de Balans Risico Advies Commissie (BRAC) in de loop van het eerste kwartaal van 2013 de Beleggings Advies Commissie (BAC) vervangen (zie pagina 35) Tenslotte zijn twee van de drie aangesloten werkgevers (ANWB BV en Unigarant NV) een nieuwe pensioenregeling overeengekomen met hun werknemersvertegenwoordigers. De aanpassing in de regelingen heeft hoofdzakelijk betrekking op de pensioenrichtleeftijd, die is gestegen van 65 naar 67 jaar. Daarnaast zijn ook de franchises en de opbouwpercentages aangepast. Beide pensioenregelingen worden met ingang van 1 januari 2013 van kracht.


23

Pensioenparagraaf Kenmerken pensioenreglement en -regeling Het pensioenfonds voert ten behoeve van de aangesloten ondernemingen een zevental pensioenregelingen uit. Alle hebben het karakter van een uitkeringsovereenkomst in de zin van artikel 1 van de Pensioenwet. Regeling A is van toepassing op werknemers die geboren zijn vóór 1 januari 1951 en krachtens een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd op 31 december 1999 in dienst waren van de ANWB of gebruik maakte van de ANWB-regeling inzake vrijwillig vervroegd uittreden. Regeling A is een eindloonregeling waarin toezeggingen worden gedaan voor levenslang ouderdomspensioen ingaande op leeftijd 65, levenslang nabestaandenpensioen. Regeling B is op 1 januari 2000 in werking getreden én geldt voor de werknemer die in dienst van de ANWB is getreden ná 31 december 1999 én voor de werknemer die in dienst van de ANWB is getreden vóór 1 januari 2000, maar geboren is ná 31 december 1950. Per 1 januari 2006 blijven in de regeling opgenomen de werknemers geboren vóór 1 januari 1950. De regeling voorziet op basis van een pensioenrichtleeftijd van 61 jaar in een levenslang ouderdomspensioen, een overbruggingspensioen, een (tijdelijk) nabestaandenpensioen en een wezenpensioen. Regeling C is van toepassing op werknemers die zijn geboren na 31 december 1949 en deelnamen aan pensioenregeling B of aan de pensioenregeling Medical Air Assistance (MAA) en voor werknemers die in dienst zijn getreden na 31 december 2005. Regeling C is een middelloonregeling waarin toezeggingen worden gedaan voor levenslang ouderdomspensioen ingaande op leeftijd 65, levenslang nabestaandenpensioen en wezenpensioen. Regeling MAA is gelijk aan regeling C, zoals hierboven beschreven, en van toepassing voor medewerkers van MAA en specifiek helikopter piloten geboren ná 31 december 1949 of in dienst getreden na 31 december 2005. MAA is Medical Air Assistance B.V., een in verband met de pensioenregeling aangewezen dochteronderneming van de ANWB B.V. Er is ook een gesloten regeling MAA, waarin alleen premievrijere rechten zijn opgenomen, specifiek voor helikopterpiloten geboren vóór 1 januari 1950 in dienst van MAA. Deze pensioenregeling voor helikopterpiloten is gelijk aan regeling B, met uitzondering van de pensioenrichtleeftijd en de periode waarin het overbruggingspensioen wordt opgebouwd. De pensioenrichtleeftijd in deze regeling MAA is 60 jaar. Regeling Unigarant 2000 is van toepassing op het vóór 1 januari 1950 geboren en vóór 1 januari 2006 in dienst zijnde personeel van Unigarant, een in verband met de pensioenregeling aangewezen dochteronderneming van de ANWB B.V. De regeling voorziet op basis van een pensioenrichtleeftijd van 63 jaar in een levenslang oudedagspensioen, een tijdelijk oudedagspensioen, een nabestaandenpensioen en een wezenpensioen. Regeling Unigarant 2006 is van toepassing op het ná 31 december 1949 geboren personeel dat deelnam aan pensioenregeling Unigarant 2000 en voor personeel dat in dienst is getreden ná 31 december 2005. Regeling Unigarant 2006 is een middelloonregeling waarin toezeggingen worden gedaan voor levenslang ouderdomspensioen ingaande op leeftijd 65, levenslang nabestaandenpensioen en wezenpensioen. Regeling Logicx is van toepassing op het personeel van Logicx Mobiliteit dat in dienst is getreden ná 31 december 2006 en vanaf 1 januari 2007 op de medewerkers die reeds op die datum in dienst waren. Het betreft een middelloonregeling waarin toezeggingen worden gedaan voor levenslang ouderdomspensioen ingaande op leeftijd 65, levenslang nabestaandenpensioen en wezenpensioen.

24

De specifieke inhoud van deze regelingen is te vinden op www.pensioenfondsanwb.nl. Voor de diverse regelingen gold in 2012 een korting op het opbouwpercentage. Deze kortingen zijn het resultaat van afspraken tussen de sociale partners in het kader van het herstel van de financiële positie van het fonds, gemaakt in januari 2012. De kortingen staan vermeld in paragraaf Evaluatie Herstelplan 2012 op pagina 39. De pensioenregelingen zijn in 2012 niet aangepast, behalve op het punt van de tijdelijk lagere opbouw, die inmiddels ook van toepassing zijn voor 2013. De indexatie van het ingegane en premievrije pensioen is voorwaardelijk. Dit betekent dat het bestuur van het pensioenfonds jaarlijks besluit of er wel of geen indexatie van deze pensioenen plaatsvindt. Dit bestuursbesluit is afhankelijk van de financiële positie van het fonds. Als in enig jaar een indexatie is verleend, is het niet zeker of en in hoeverre in de toekomst ook wordt geïndexeerd. Er wordt geen geld gereserveerd voor indexatieverlening en er wordt geen premie voor betaald. Actieve deelnemers en arbeidsongeschikte deelnemers met een arbeidsovereenkomst (onvoorwaardelijke toeslagregelingen) Het bestuur stelt jaarlijks de hoogte van het percentage vast waarmee de opgebouwde pensioenaanspraken van de actieve deelnemers en arbeidsongeschikte deelnemers met een arbeidsovereenkomst per 1 januari worden geïndexeerd. Deze toeslag op opgebouwde aanspraken is onvoorwaardelijk en wordt gefinancierd uit de premie. Het percentage is voor de middelloonregelingen B, C, Unigarant 2000, Unigarant 2006, MAA en Logicx en voor eindloonregeling A gelijk aan de algemene loonontwikkeling binnen de aangesloten werkgevers. De toeslagverlening wordt, zoals aangegeven, ook toegepast voor de arbeidsongeschikte deelnemers met premievrijstelling waarvoor de arbeidsovereenkomst met de werkgever nog bestaat. Hun pensioenaanspraken alsmede pensioengrondslag waarover de premievrije voortzetting bij arbeidsongeschiktheid wordt berekend, worden tijdens de duur van de premievrije voortzetting en voortzetting arbeidsovereenkomst, in dezelfde mate verhoogd als de pensioenaanspraken voor actieve deelnemers. Het toeslagenbeleid van het Fonds voor actieve deelnemers en arbeidsongeschikte deelnemers met een arbeidsovereenkomst (op de opgebouwde pensioenaanspraken wordt onvoorwaardelijk toeslag verleend) is te typeren conform de indexatie-categorie F van de toeslagenmatrix (juli 2008). Gepensioneerden, gewezen deelnemers en arbeidsongeschikte deelnemers zonder arbeidsovereenkomst (voorwaardelijke toeslagregelingen) Het bestuur stelt jaarlijks de hoogte van het percentage vast waarmee de ingegane en premievrije pensioenen alsmede de pensioengrondslag van arbeidsongeschikten met premievrije voortzetting van de pensioenopbouw worden geïndexeerd. Deze toeslagverlening is voorwaardelijk en wordt met één uitzondering gefinancierd uit het beleggingsrendement. Indien het bestuur besluit tot toeslagverlening, geldt eenzelfde toeslagverlening voor de volgende aanspraken en rechten: a. De verzekerde pensioenrechten van de pensioengerechtigden. b. De verzekerde pensioenaanspraken van de gewezen deelnemers. c. De verzekerde pensioenaanspraken van de deelnemers met premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid zonder arbeidsovereenkomst. d. De verevende aanspraken op ouderdoms- en partnerpensioen in verband met einde huwelijk of samenwoning. e. De pensioengrondslag van deelnemers met premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid zonder arbeidsovereenkomst. Het Fonds heeft de volgende voorwaardelijke toeslagregelingen: Regelingen A,B,C,MAA en Logicx Het percentage toeslag is voor de regelingen A, B, C, MAA en Logicx gebaseerd op de stijging van de afgeleide Consumenten Prijsindex voor alle huishoudens, over de periode juli voorgaand jaar en juli van het lopende jaar, met een maximum stijging van 4%. Een toegekende toeslag gaat in per 1 januari van enig jaar.


25

Op de pensioenrechten en pensioenaanspraken wordt jaarlijks toeslag verleend van maximaal de hiervoor omschreven maatstaf. Het bestuur beslist evenwel jaarlijks in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve gevormd en wordt geen premie betaald. De toeslagverlening wordt uit beleggingsrendement gefinancierd. Het toeslagbeleid van het Fonds voor deze regelingen is te typeren conform categorie D1 van de toeslagenmatrix (juli 2008). Regelingen Unigarant i. Voor ingegane gewezen deelnemers en pensioenen tijdens de periode 1991 t/m 1999 De pensioenaanspraken en –rechten voor de verzekerden waarvoor de actieve deelname vóór 1 januari 2000 is geëindigd worden jaarlijks op 1 juli verhoogd met het percentage van de algemene loonontwikkeling, gepubliceerd door het CBS, met als referentieperiode januari vorig jaar tot januari lopend jaar, met een maximum van 3%. Deze toeslagverlening wordt niet gefinancierd uit het beleggingsrendement. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is een reserve (“reserve toeslagen”) gevormd, waaraan geen financiële middelen meer worden toegevoegd. De toeslag zal ieder jaar wordt verleend zolang deze reserve daar toereikend voor is. Het toeslagbeleid van het Fonds voor deze regeling is te typeren conform categorie D4 van de toeslagenmatrix (juli 2008). ii. Voor ingegane gewezen deelnemers en pensioenen tijdens de periode 2000 t/m 2003 De pensioenaanspraken en –rechten voor de verzekerden onder deze regeling, waarvoor de actieve deelname tussen 1 januari 2000 en 31 december 2003 is geëindigd worden jaarlijks op 1 januari verhoogd met het percentage van de algemene loonontwikkeling, gepubliceerd door het CBS, met als referentieperiode oktober van het voorgaande jaar tot oktober van het lopende jaar (direct voorafgaande aan de maand januari van toeslagverlening). Deze toeslagverlening wordt gefinancierd uit het beleggingsrendement. Het toeslagbeleid van het Fonds voor deze regeling is te typeren conform categorie D1 van de toeslagenmatrix (juli 2008). iii. Voor alle ingegane gewezen deelnemers en pensioenen op of na 1 januari 2004 De pensioenaanspraken en –rechten voor al deze verzekerden worden jaarlijks op 1 januari verhoogd met de stijging van de afgeleide Consumenten Prijsindex voor alle huishoudens, over de periode oktober voorgaand jaar en oktober van het lopende jaar (direct voorafgaande aan de maand januari van toeslagverlening), met een maximum stijging van 4%. Deze toeslagverlening wordt gefinancierd uit het beleggingsrendement. Het toeslagbeleid van het Fonds voor deze regeling is te typeren conform categorie D1 van de toeslagenmatrix (juli 2008). Franchises De franchise is dat deel van het salaris dat voor de pensioenopbouw buiten beschouwing blijft vanwege de AOW. De franchise bedroeg in 2012: Regeling

Franchise gekoppeld aan

2012

A

ontwikkeling van de AOW

€ 23.178,-

B

de loonontwikkeling

€ 14.520,-

MAA

de loonontwikkeling

€ 14.520,-

C

fiscaal minimale franchise

€ 13.062,-

Unigarant 2000

de loonontwikkeling

€ 14.184,-

Unigarant 2006

fiscaal minimale franchise

€ 13.062,-

Logicx

fiscaal minimum franchise

€ 13.062,-

26

Verzekerdenbestand

Stand per 31 december 2011

Actieve

Gewezen

Pensioen-

deelnemers deelnemers gerechtigden 4.625

4.568

1.464

Totaal 10.657

Mutaties door: Nieuwe toetredingen

722 0 0 722

Ontslag met premievrije aanspraak

-748

Waardeoverdracht Ingang pensioen

659

0

-89

0 -1 0 -1 -99

-60

185

26

Overlijden

-7

Afloop

0 -35 -13 -48

Andere oorzaken

-9 -52 -68

14

-3

-10

1

-118

551

110

543

4.507

5.119

1.574

11.200

Specificatie pensioengerechtigden

2012

2011

Mutaties per saldo Stand per 31 december 2012

Ouderdomspensioen 1.166 1.061 Nabestaandenpensioen 375 366 Wezenpensioen 33 37 Totaal 1.574 1.464 De actieve deelnemers bevatten 199 deelnemers met een (gedeeltelijke) vrijstelling van premiebetaling.


27

Beleggingenparagraaf Algemene ontwikkelingen 2012 In 2012 vond een verdere daling van de rente plaats. De verklaring voor de rentedaling moet worden gezocht in een tweetal belangrijke ontwikkelingen. Op de eerste plaats waren daar de problemen met de Europese economie. Die belandde, als gevolg van de aanhoudende eurocrisis en een tanend consumentenvertrouwen, eind 2011 in een recessie. Deze ontwikkeling zette in 2012 door als gevolg van tegenvallende macro-economische ontwikkelingen en een verbreding en verdieping van de euro-crisis (waarbij Zuid-Europese landen als Griekenland, Spanje en Italië het beeld bepaalden).Een tweede belangrijke factor was de staatsschuld in de VS. Het eerder in 2011 bereikte akkoord over een verhoging van het ‘schuldplafond’ bleek in 2012 in de ogen van kredietbeoordelaars onvoldoende, waardoor deze zich genoodzaakt zagen om de rating van de VS te verlagen. Als gevolg van beide factoren namen beleggers hun toevlucht tot beleggingen in risicovrije (in het bijzonder Duitse en Nederlandse) staatsleningen. De Duitse rente daalde daardoor eind mei even onder 1,2% en kortlopende obligaties konden zelfs worden uitgeschreven met negatieve couponrentes. De vorming (in juni 2012) van een Griekse coalitieregering was een grote opluchting voor beleggers. Wat bijdroeg aan de positievere stemming, was het feit dat de Europese regeringsleiders eind juni stappen zetten in de richting van verdergaande economische en politieke integratie van de 17 landen in de eurozone. Zo werd de weg vrijgemaakt voor directe steun aan kwetsbare banken, buiten de begroting van de betreffende overheid om. Een ander belangrijk gegeven voor de markten was de uitspraak van Mario Draghi, president van de ECB, eind juni 2012. De ECB gaf aan er alles aan te doen om de euro te redden. In augustus en september 2012 volgden details over de aanpak. Afgesproken werd dat de ECB landen steun zou geven, mits deze formeel om steun zouden vragen en mits zij zich bereid zouden verklaren om aan de, door de ECB gestelde eisen te voldoen. Door deze beleidsverandering verminderde het systeemrisico in de eurozone significant. De nieuwe aanpak van de ECB wierp meteen zijn vruchten af. Vanaf juli daalden de risicopremies van landen als Spanje en Italië fors zonder dat de Europese centrale bank feitelijk steun hoefde te verlenen. Spanje, voor de markten al enige tijd kandidaat voor een formele steunaanvraag, kon in 2012 zelfs afzien van het doen van een steunaanvraag. Toch bleven beleggers in de tweede helft van 2012 nog geruime tijd de voorkeur geven aan “veilig” geachte obligaties. Nederlandse en Duitse staatsleningen bleven daardoor zeer in trek. Eind december 2012 leverden 10-jaars Nederlandse staatsleningen nog maar een rendement op van 1,5%. Zonder meer een historisch laagterecord. Pas toen, eind 2012, de reële economie eerste tekenen van herstel vertoonde, konden aandelenkoersen wereldwijd aan een stijging beginnen (+14% in euro). Wereldwijde vastgoedaandelen (+28%) en aandelen van ‘financials’ (+27%) wonnen binnen deze categorie het meest. Maar ook (hoogrentende) bedrijfsleningen en schuldpapier van opkomende markten lieten in 2012 een prima rendement zien.

28

Aandelen Indices 1) 2012 MSCI World

14,0%

S&P Composite

14,2%

Nasdaq 14,1% DJ Europe Stoxx 50

13,8%

AEX 14,1% Topix (Japan)

5,9%

MSCI Emerging Markets

16,8%

Bron: Thomson Reuters Datastream Vooruitzichten Wereldwijde economie In de VS trekken de consumentenbestedingen, de duurzame orders en de huizenmarkt aan. Voor 2013 verwachten wij op basis hiervan voor de VS een gematigde groei. In de eurozone verwachten wij een stabilisatie van de economie. De aantrekkende groei in de VS en China, het beleid van de ECB en een afnemende bezuinigingsdrang van (centrale) overheden zouden hier kunnen leiden tot een traditioneel, aan de export gerelateerd, herstel. Mede dankzij deze exportgroei zou de eurozone aan een recessie moeten kunnen ontkomen. Ondanks tekenen van herstel blijft de wereldeconomie kwetsbaar voor schokken. De rol van de centrale banken en van de politici blijft vooralsnog cruciaal voor een voortzetting van het gematigde economische herstel. De wereldwijde economische groei kan in 2013 op of iets onder het langjarige gemiddelde uitkomen. Rente Het aanhoudend ruime beleid van de centrale banken, het naar verwachting gematigde herstel en de nog steeds voortdurende overcapaciteit in de volwassen economieën zal leiden tot aanhoudend lage rentes van staatsleningen in landen als de VS, Duitsland en Nederland. Wel kunnen de rentes, vanaf extreem lage niveaus, iets oplopen. Aandelen Mede op basis van de extreem lage rentes en de relatief hoge dividendrendementen gaan wij uit van een positieve waardeontwikkeling op de wereldwijde aandelenmarkten. Gunstig is dat de balansen van de bedrijven nog steeds relatief gezond zijn en veel bedrijven ruimte hebben om eigen aandelen in te kopen en dividenden te verhogen. Het beperkte economische herstel in de verzadigde economieën (VS, Europa, Japan) zal echter druk gaan uitoefenen op de (historisch hoge) winstmarges. Daardoor zal er niet of nauwelijks ruimte zijn voor winstgroei. De prestaties van wereldwijde aandelen zullen dan ook moeten voortkomen uit hogere waarderingen. Valutamarkten Het systeemrisico in de eurozone is weliswaar sterk afgenomen, maar is nog niet definitief van de baan. Bovendien is de economie van de eurozone relatief zwak. Daardoor blijft de euro kwetsbaar ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Daarom verwachten wij dat de ECB het officiële rentetarief verder zal verlagen. 1)

¹ total return indices (in euro)


29

Fondsspecifieke ontwikkelingen Beleggingsbeleid Het fonds participeert in vier besloten beleggingsfondsen voor gemene rekening (BFGR), die tot en met 2012 werden beheerd door Stichting Beheer ANWB. Stichting Beheer ANWB werd in 2012 geadviseerd door UBS Nederland. Elke BFGR belegt in een specifieke asset klasse. In haar beleggingsplan heeft het pensioenfonds haar strategische portefeuille verdeling (norm) beschreven. Daarnaast is in dit plan de minimale en maximale weging van elke FGR binnen de portefeuille opgenomen. In onderstaande tabel worden de werkelijke verdeling per ultimo 2012, de strategische verdeling en de toegestane bandbreedtes van de portefeuille weergegeven.

Ultimo BFGR

2012 Norm Min Max

Aandelen

42,8% 42,5% 32,5% 52,5%

Rentende Waarden

37,1% 47,5% 37,5% 57,5%

Complementaire Waarden

18,5% 10,0% 0,0% 20,0%

Geldmarkt

1,6% – - –

Het bestuur heeft in februari 2012 besloten tot een tactische overweging van het Complementaire Waarden Fonds (+10%) en een onderweging van de beleggingen in het Rentende Waarden Fonds (-10%). Naast de beleggingen in de BFGR en de derivatenportefeuille (renteswaps en putopties op aandelen) heeft het fonds een lening op schuldbekentenis zijnde een 4%-annuïtaire lening aan Nationale Nederlanden. Resultaten van de beleggingen De beleggingsresultaten in de 4 BFGR zijn als volgt en leiden tot het getoonde totale Portefeuille resultaat.

2012 Benchmark Beleggingen

Relatief

Aandelen Fonds 15,2% 15,3% +0,1% Rentende Waarden Fonds 8,6% 4,1% -4,5% Complementaire Waarden Fonds 3,3% 2,1% -1,2% Geldmarkt Fonds

0,30%

-0,1%

-0,4%

Portefeuille pensioenfonds

11,0%

8,4%

-2,6%

In het rendement Beleggingen van 8,4% is 0,3% rendement op valuta afdekking gerealiseerd. De valuta afdekking vindt plaats binnen het Aandelen Fonds en het Rentende Waarden Fonds. Resultaten van de besloten beleggingsfondsen voor gemene rekening (BFGR) nader verklaard Aandelenfonds Binnen het Aandelen Fonds zijn de beleggingen conform de richtlijnen van het fonds verdeeld over 4 regio’s in de wereld. De regio’s zijn Europa, Noord-Amerika, Pacific en Opkomende Markten. Noord-Amerika bestaat uit de Verenigde Staten en Canada. De regio Pacific bestaat uit de landen Australië, New Zeeland, Hong Kong, Japan en Singapore. Opkomende markten bestaan uit 21 landen verdeeld over 3 subcategorieën, Latijns-Amerika, Verre Oosten en EMEA (Europa, Midden-Oosten en Afrika).

30

De werkelijke verdeling per eind 2012, de normverdeling en bandbreedtes voor de onderscheiden beleggingscategorieën zijn als volgt:

Ultimo Beleggingscategorie

2012 Norm Min Max

Aandelen Europa

37,5% 50,0% 25,0% 75,0%

Aandelen Noord-Amerika

46,9% 35,0% 17,5% 52,5%

Aandelen Pacific

10,3% 10,0% 5,0% 15,0%

Aandelen Opkomende Markten

4,8%

5,0%

2,5%

7,5%

Eind 2011 is door Stichting Beheer ANWB besloten om de regio Europa sterk te onderwegen ten gunste van de overige regio’s. Medio 2012 is besloten om de onderweging van de regio Europa in stand te houden, maar de overweging van de regio’s Pacific en Opkomende Markten te verlagen naar neutraal en de overweging van de regio Noord-Amerika te vergroten. De beleggingen behaalden in alle regio’s positieve rendementen, waarbij alleen Pacific achterbleef op de benchmark. De tabel hieronder toont de resultaten:

2012 Rendementen Regio

Benchmark

Europa

MSCI Europa in €

15,4%

16,6%

1,2%

Noord-America

MSCI Noord-Amerika in €

13,5%

14,3%

0,8%

Pacific

MSCI Pacific in €

18,4%

14,8%

-3,6%

Opkomende Markten

MSCI Opkomende Markten

16,4%

18,8%

2,4%

15,2%

15,3%

0,1%

Aandelen Fonds

Benchmark Beleggingen

Relatief

In 2011 zijn door Stichting Beheer ANWB in de regio Europa de beleggingen in banken en verzekeraars sterk onder wogen. Gedurende 2012 is deze positionering behouden vanwege de aanhoudende instabiliteit in de regio in combinatie met de implementatie van strengere solvabiliteitsregels voor banken en verzekeraars. Rentende Waarden Fonds Binnen het Rentende Waarden Fonds zijn de beleggingen verdeeld over beleggingscategorieën Staatsleningen (rating AAA), Bedrijfsobligaties (Credits) en High Yield. Daarnaast is circa 5% van het Fonds belegd in het Deep Value Bond mandaat (DVB). Onder de categorie Staatsleningen vallen obligaties uitgegeven door centrale overheden binnen de EMU, supranationale instellingen (bv Wereldbank) en debiteuren die direct zijn gerelateerd aan overheden binnen de EMU, allen met een AAA rating. De categorie Bedrijfsobligaties bestaat uit obligaties van bedrijven met een solide kredietwaardigheid (Investment Grade, BBB+ en hoger) in Europa. De categorie High Yield belegt wereldwijd en bestaat uit bedrijfsobligaties met een kredietkwaliteit lager dan Investment Grade (BBB en lager).


31

Het DVB mandaat is ontstaan in 2008 toen delen van de portefeuille door een sterk verminderde verhandelbaarheid op de markten zeer laag gewaardeerd werden. Besloten is om deze gestructureerde leningen te houden en koersherstel af te wachten. Van de oorspronkelijke 33 obligaties in 2008 zijn er eind 2012 nog een tweetal in portefeuille, waarvan de geschatte herstelwaarde nihil is. De werkelijke verdeling per eind 2012, de normverdeling en bandbreedtes voor de onderscheiden beleggingscategorieën zijn als volgt:


2012 Norm Min Max

Staatsleningen

74,4% 80,0% 70,0% 100,0%

Bedrijfsobligaties

20,3% 15,0% 0,0% 20,0%

High Yield

5,3% 5,0% 0,0% 10,0%

Vanwege de aanhoudende politieke en economische problemen in Europa is de categorie Staatsleningen onderwogen (-5%) en de categorie Bedrijfsobligaties overwogen (+5%). Onderstaande tabel toont de rendementen van het RWF en haar categorieën in 2012 afgezet tegen de benchmark. Regio

Benchmark

Staatsleningen

Citigroup Euro Big AAA

7,1%

2,5%

-4,6%

Bedrijfsobligaties

Barclays Euro Corporate

13,6%

7,5%

-6,1%

High Yield

ML Global High Yield in €

18,2%

17,5%

-0,7%

Deep Value Bond Mandaat

1-maand euribor

0,3%

3,0%

2,4%

8,6%

4,1%

-4,5%

Rentende Waarden Fonds


Relatief

In reactie op aanhoudende politieke onrust binnen het Euro gebied is in 2011 door het bestuur en de overige participanten in de BFGR in overleg met Stichting Beheer ANWB besloten de benchmark voor de categorie staatsleningen aan te passen naar een benchmark bestaande uit Europese AAA landen. Daarnaast is om defensieve redenen besloten de looptijd van de staatsleningen in de portefeuille te halveren ten opzichte van de benchmark (2,8 jaar t.o.v. 5 jaar), om zodoende het risico van het fonds voor rentestijgingen te verlagen. Dit heeft in 2012 negatief heeft bijgedragen aan het relatieve rendement. Het bestuur heeft tegenover de maatregel van verlaging van de looptijd van de staatsleningen in het Rentende Waarden Fonds de renteafdekking van de verplichtingen verhoogd door uitbreiding van de renteswaps. Hiermee werd het vergrote risico van een rentedaling gecompenseerd. Binnen de categorie bedrijfsobligaties is door Stichting Beheer ANWB besloten om de diversificatie te vergroten. In afwachting van de selectie van een manager met een wereldwijd mandaat, is besloten om tijdelijk obligaties van Amerikaanse bedrijven met een rating gelijk of hoger dan BBB- (investment grade) en een kortere duration dan de benchmark (Europese bedrijfsobligaties) toe te voegen. Deze toevoeging heeft in 2012 negatief bijgedragen aan het relatieve rendement. Binnen de categorie bedrijfsobligaties wordt in de regio Europa niet belegd in obligaties van financiële instellingen. Dit heeft in 2012 negatief bijgedragen aan het relatieve rendement.

32

Complementaire waarden fonds Het Complementaire Waarden Fonds bevat de volgende drie categorieën: Rente & Valuta:

Bevat strategieën welke beleggen in rentende waarden en valuta met een wereldwijde focus. Het valutarisico wordt niet afgedekt.

Aandelen & Markten:

Bevat niet traditionele beleggingsstrategieën, zoals macro en volatiliteits strategieën, welke in stijgende en dalende markten een positief rendement proberen te behalen.

Grondstoffen:

Bevat strategieën welke beleggen in aandelen van grondstofgerelateerde bedrijven en derivaten op grondstoffen.

De werkelijke verdeling per eind 2012, de normverdeling en bandbreedtes zijn als volgt:


2012 Norm Min Max

Rente & Valuta

44,9% 40,0% 30,0% 50,0%

Aandelen & Marktstrategieën

45,4% 40,0% 30,0% 50,0%

Grondstoffen

9,6% 20,0% 10,0% 30,0%

Onderstaande tabel toont de rendementen van het CWF en haar categorieën in 2012 afgezet tegen de benchmark. Regio

Benchmark

Rente & Valuta

Barclays Capital Multiverse 60%

JPMorgan EM-GBl

40%

Aandelen en Marktstrategieën

HFRX Absolute Return

50%

HFRX Macro

50%

Grondstoffen

Dow jones UBS Commodity 70%

DAX Global Agribusiness

15%

S&P Natural Resources

15%

Complementaire Waarden Fonds


Relatief

7,9%

7,3%

-0,6%

0,4%

-0,2%

-0,6%

-0,1%

-5,7%

-5,6%

3,4%

2,1%

-1,2%

Het negatieve (relatieve) resultaat voor de categorie Grondstoffen wordt veroorzaakt door negatieve prestaties van de geselecteerde managers. Deze bleken niet in staat om de specifieke benchmark van de categorie te kunnen volgen. Geldmarktfonds De beleggingen in het Geldmarkt Fonds worden om liquiditeitsredenen aangehouden (ten behoeve van een mogelijke liquiditeitsbehoefte van uit de swap posities). De resultaten in het Geldmarkt Fonds waren als volgt:


33

Regio

Benchmark

Geldmarktfondsen

ML Euro LIDIB 1 maands

0,3%

0,2%

-0,1%

Deposito Rabobank

EONIA

0,2%

0,2%

0,0%

Geldmarktfonds


Relatief

0,3% -0,1% -0,4%

Het belegde vermogen in het Geldmarkt Fonds is in 2012 gering, waardoor het behaalde rendement de kosten van het fonds niet goed hebben kunnen maken. Het Fonds bestaat voor 100% uit geldmarkt beleggingen. Liquiditeit Verschillende categorieën beleggingen hebben verschillende kenmerken, zoals de mate van verhandelbaarheid en de frequentie van waardering. De Nederlandsche Bank heeft een onderverdeling naar “levels” gemaakt. In onderstaande tabel worden de beleggingen van het pensioenfonds onderverdeeld naar de levels 1, 2 en 3.

Pensioenfonds

level 1

level 2

level 3

GMF 25,1% 74,9% 0,0% AF 23,2% 76,8% 0,0% RWF 80,0% 20,0% 0,0% CWF 0,0% 100% 0,0% Totaal 40,0% 60,0% 0,0% Level 1:

Directe beleggingen, Beursgenoteerde beleggingen, vastgoed gewaardeerd middels onafhankelijke taxaties

Level 2:

Afgeleide marktnotering. Over het algemeen betreft dit fondsbeleggingen. Deze fondsen zijn dan niet beursgenoteerd.

Level 3:

Beleggingen gewaardeerd middels waarderingsmodellen en technieken. Aan de waardering van deze beleggingen ligt geen beurskoers ten grondslag. Een vermogensbeheerder berekent middels een model de marktwaarde van de beleggingen. Een andere vermogensbeheerder zou op basis van een ander correct model op een iets afwijkende waardering uit kunnen komen.

Renteswaps Gedurende 2012 werd de gewenste afdekking van 50% voor meer dan 80% via de renteswaps en voor het overige via de beleggingen in vastrentende waarden bereikt. Dit houdt verband met het feit dat de duratie van het staatsleningen deel binnen het Rentende Waarden Fonds is teruggebracht tot ca 2,5 (zie voorgaande beschrijving RWF). Om de gewenste afdekking te behouden is de dekking via renteswaps uitgebreid. De renteswaps worden defensief ingezet. Voor het tegenpartijrisico uit hoofde van de renteswaps wordt dagelijks collateral management (storting van benodigd onderpand) toegepast.

34

In 2012 heeft de portefeuille van renteswaps afgezet tegen het totaal belegd vermogen, als gevolg van een rentedaling, een positief resultaat behaald van +4,4% (2011: +7,75%). Elk kwartaal wordt het afdekkingspercentage van de renteswaps en de vastrentende beleggingen bepaald. Wanneer dit percentage buiten de afgesproken bandbreedte van 48-52% komt wordt de portefeuille van renteswaps aangepast, zodat weer een afdekkingspercentage van 50% wordt bereikt. In mei is vooruitlopend op de verwachte invoering door DNB van de Ultimate Forward Rate (UFR) (in september) een begin gemaakt met een verkorting van de renteswaps tot een 20 jaar looptijd vanwege het verwachte wegvallen van de rentegevoeligheid van de verplichtingen na het 20e jaar door toepassing van de UFR. Daarbij is het uitgangspunt gehandhaafd dat de economische afdekking 50% zou moeten blijven bedragen. Uiteindelijk is er vlak na het 20e jaar ook nog een rentegevoeligheid in de verplichtingen gebleven onder de UFR en heeft begin 2013 de laatste aanpassing van de renteafdekking hierop plaatsgevonden. De economische afdekking van het renterisico heeft zich gedurende 2012 zo goed als binnen de hierboven aangegeven bandbreedte bewogen. Putopties In 2012 heeft het bestuur besloten 50% van de strategische allocatie van zakelijke waarden af te dekken door middel van putopties. Dit besluit is voortgekomen uit een serie analyses en discussies over situaties waarvan het fonds te allen tijde wil voorkomen, dat ze er in terecht komt, omdat de betrokkenen bij het fonds (deelnemers en sponsoren) deze niet geacht worden te kunnen dragen. In het bijzonder heeft het bestuur gesproken over het beschermen van een nominale dekkingsgraad van 80%. In de analyses naar deze pijngrens is de nadruk gelegd op de twee grootste marktrisico’s, die er voor kunnen zorgen dat de dekkingsgraad door deze pijngrens wegzakt, te weten het aandelen- en renterisico. Met behulp van scenarioanalyses ten aanzien van diverse extreme economische ontwikkelingen is het percentage afdekking van 50% van de strategische allocatie naar zakelijke waarden vastgesteld. De invulling van de afdekking heeft plaatsgevonden door de aanschaf van een viertal putopties, oplopend met een looptijd van 2 naar 5 jaar, waarbij een basket van (continentale) benchmarks is gebruikt om de strategische benchmark zo goed mogelijk vast te stellen. Er is gebruik gemaakt van z.g. Quanto-opties, waardoor het valuta risico volledig is afgedekt: het lokale rendement wordt in euro’s uitbetaald. De putopties zijn over-the-counter afgesloten en het kredietrisico wordt afgedekt door dagelijks collateral management (storting van benodigd onderpand). Voor de aanschaf van de putopties is in februari 2012 een bedrag van € 33,3 miljoen besteed. Het rendement op de putopties heeft in 2012 -1,2% bedragen afgezet tegen het totaal belegd vermogen. De putopties hebben de gewenste bescherming geboden, waarvan gelukkig geen gebruik gemaakt hoefde te worden. De putopties hebben in 2012 geleid tot een licht betere performance dan wanneer het aandelenrisico was beperkt door het reduceren van de beleggingen in aandelen en andere zakelijke waarden. Beleggingsadviescommissie (BAC) Het bestuur is in haar beleggingsbeleid terzijde gestaan door de BAC. Naast de beleggingsresultaten zijn met name de volgende onderwerpen zijn aan de orde geweest. Risicorapportages Door Cardano, de strategisch risicomanager, is per kwartaal een risicorapportage uitgebracht aan het bestuur, die vooraf zijn besproken binnen de BAC. Rente- en aandelenrisico Begin 2012 heeft het bestuur op advies van de BAC een pijngrens benoemd voor de dekkingsgraad (dekkingsgraad waar het fonds niet onder wil komen: 80%). Op grond van de resultaten van een aantal extreme economische scenario’s heeft het bestuur daarna besloten


35

de renteafdekking te houden op 50% van de verplichtingen inclusief afdekking binnen het Rentende Waarden Fonds (RWF), maar wel het aandelenrisico op de strategische belegging in aandelen voor 50% af te dekken middels putopties. De BAC heeft daarbij het bestuur geadviseerd met de deelnemers goed de hoogte van het risicoprofiel van het fonds te communiceren. Het bestuur heeft dit advies in zijn communicatieplan meegenomen. Medio 2012 is de aanpassing van de renteafdekking aan de (in september verwachte en uiteindelijk ook door DNB toegepaste) de Ultimate Forward Rate (UFR) methodiek onderwerp van bespreking geweest. De UFR methodiek maakt de verplichtingen na het 20e jaar (nagenoeg) 0ngevoelig voor renteontwikkelingen. Het bestuur heeft op grond van adviezen van de BAC de rentehedge, vooruitlopend op het besluit hierover van DNB in september, hierop aangepast. De economisch renteafdekking is hierbij op 50% gehouden. ALM studie De BAC heeft geadviseerd over de uitgangspunten voor de in 2012 uitgevoerde ALM studie alsmede over de door het bestuur gekozen beleidsvariant (zie paragraaf Financieel Beleid, pagina 17). Vermogensbeheerstructuur De toekomstige vermogensbeheerstructuur is, in vervolg op de studie van Montae hierover in 2011, uitgebreid aan de orde geweest. Onderwerpen waren de overgang van de beheerfunctie van Stichting Beheer ANWB naar een nieuwe fiduciair manager, de voortzetting van de Fondsen voor Gemene Rekening, structuur en de omvorming van de BAC naar een BRAC (Balans Risico Advies Commissie). De BAC heeft in deze o.a. aandacht gevraagd voor een goede beschrijving van de governance, de investment beliefs en de kostenstructuur. Uiteindelijk heeft dit in november wat betreft invulling van het fiducair management geleid tot de keuze door het bestuur voor ING Investment Management (ING IM). De BAC heeft geparticipeerd in het selectietraject. In de discussie van de omzetting van de BAC in een BRAC is het bestuur leidend geweest. Het bestuur heeft de werkzaamheden verbreed van meer beleggingen georiënteerd naar meer balans georiënteerd (zie paragraaf Organisatie Pensioenfonds, pagina 24).

Financiële paragraaf Samenvatting van de financiële positie van het fonds en ontwikkelingen gedurende het jaar

technische

eigen

voor- dekkings-

vermogen zieningen

graad

€ € % Stand per 31 december 2011 Resultaat boekjaar Stand per 31 december 2012

(90.187)

937.416.

90,4%

52.624 -37.563

1.037.242

96,4%

De stijging van de dekkingsgraad heeft plaatsgevonden ondanks de forse toename van de contante waarde van de toekomstige verplichtingen door de gedaalde rente (waarin al verwerkt het 3% dalingseffect op de verplichtingen van de Ultimate Forward Rate, geïntroduceerd door DNB in september), de gestegen levensverwachtingen en de inkoop van nieuwe aanspraken. De goede

36

beleggingsopbrengsten, ontvangen premies en overige resultaten hebben een stevig tegenwicht geboden aan de fors hogere kosten, die geboekt moesten worden. Dekkingsgraad / solvabiliteitseisen De financiële positie van het pensioenfonds komt vooral tot uitdrukking in de dekkingsgraad. Dat is de verhouding tussen bezittingen en verplichtingen. Deze geeft aan of het fonds in de toekomst aan haar verplichtingen kan voldoen. De actuaris van het pensioenfonds berekent de dekkingsgraad als onderdeel van de jaarlijkse toereikendheidstoets. Deze toets voldoet aan de regels van De Nederlandsche Bank. De dekkingsgraad ultimo jaar (op basis van de jaarrekening) heeft zich de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld:

Dekkingsgraad ultimo (%)

2012 2011 2010 2009 2008 96,4 90,4 99,7 100,8 89,8

Eind 2012 bedraagt de dekkingsgraad 96,4% op basis van de FTK-toets (eind 2011: 90,4%). In de dekkingsgraad per eind 2012 is op basis van de voorschriften vanuit de jaarverslaggevingsregels de geplande korting van 1,1% op de opgebouwde aanspraken van gewezen deelnemers en pensioengerechtigden reeds verwerkt. Zonder deze verwerking zou de dekkingsgraad 95,9% bedragen hebben. Ultimo 2012 is er een negatief eigen vermogen van € 37.563. Het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt € 45.331; het vereist eigen vermogen bedraagt € 166.325. Per 31 december 2012 is er dus nog steeds sprake van een reservetekort en een dekkingstekort. Door het bestuur van het fonds is hiervan in november 2008 al melding gedaan aan de toezichthouder DNB. Dientengevolge is in 2009 een korte termijnen lange termijnherstelplan, samen Herstelplan 2009 – 2023, opgesteld. Herstelplan 2009 -2023 Het fonds heeft in 2009 gebruik gemaakt van de eenmalige mogelijkheid die de Minister toen heeft geboden om het korte termijn herstel te realiseren binnen 5 jaar (in plaats van 3 jaar; dus uiterlijk op 31 december 2013); om het minimaal vereist eigen vermogen te mogen bereiken per eind 2013. Het herstelplan is opgesteld met inachtneming van de uitgangspunten zoals die door DNB zijn voorgeschreven. Inherent aan de modelmatige aanpak is het herstelplan een benadering van de werkelijkheid. Dit betekent dat de werkelijke ontwikkeling van de dekkingsgraad in positieve of negatieve zin kan afwijken van het verwachte herstelpad, waardoor de financiële positie van het fonds zich sneller of langzamer kan herstellen dan voorzien. De volgende beleidsmaatregelen maakten destijds onderdeel uit van dit herstelplan. Premiebeleid 1. ANWB BV stelt vanaf 2009 een doorsneepremie van 15,1% (i.p.v. 14,3%) van de loonsom beschikbaar (oorspronkelijk beoogd niveau 2010), en aanvullend daarop; 2. een bijdrage tot de vereiste kostendekkende premie, 3. alsmede een jaarlijkse extra herstelbijdrage van € 2 miljoen; ( dit tot een dekkingsgraad van 105% is bereikt over maximaal de periode 2010 t/m 2013). Unigarant NV en Logicx Mobiliteit BV zullen gedurende de periode 2009 - 2013 naar rato aan het herstel van de dekkingsgraad van het pensioenfonds bijdragen.


37

Toeslag De voorwaardelijke toeslagverlening is in beginsel pas weer aan de orde als de dekkingsgraad hoger is dan 110%; een en ander conform de indexatiestaffel. Herstelplan op korte termijn (5 jaar horizon) Uit het herstelplan 2009 – 2013 bleek herstel kracht. Bij het tot stand komen van het herstelplan werd voldaan aan de wettelijke eisen en was, zoals reeds opgemerkt, evenwichtige belangenbehartiging het uitgangspunt. De herstelkracht was voldoende krachtig om na 5 jaar (op 31 december 2013) een dekkingsgraad te bereiken die ten minste gelijk is aan 105%. Herstelplan op lange termijn (15 jaar horizon) Uit het herstelplan 2009 – 2023) bleek ook dat het fonds binnen 15 jaar kon voldoen aan de wettelijke eisen ten aanzien van het vereist eigen vermogen (VEV). De effecten van het korte termijnen lange termijnherstelplan zagen er als volgt cijfermatig uit:

effect op DG (in %)

korte lange termijn termijn Dekkingsgraad per 31 december 2008 resp. 31 december 2013 Sturingsmiddelen

Premie

89,8

108,9

De werkgever betaalt kostendekkende premie en extra bijdrage;

werknemers betalen premieopslag

6,9

-12,7

Toeslagen

Geen toeslagverlening in de periode 2009-2013

0,0

-5,2

Beleggingen

Verschil tussen behaald rendement en oprenting van

pensioenverplichtingen 11,7 19,4

Rentetermijnstructuur

Aanpassing van de rentecurve vanaf 2014 met toestemming

van DNB (forward rates)

0,9

8,9

Overige

Uitkeringen en overige, inclusief prognose voor langlevenrisico

-0,4

7,9

Dekkingsgraad per 31 december 2013 resp. 31 december 2023

108,9

127,2

MVEV per 31 december 2013 resp. VEV per 31 december 2023

105,0

121,3

0,0

0,0

Korting op aanspraken en rechten

Uiterlijk 31 december 2012 effectueren

Evaluatie Herstelplan 2012 Eind 2012 is het herstelplan 2009 – 2013 geëvalueerd. Met een dekkingsgraad van 96,4% ultimo 2012, waarin de korting van 1,1% per 1 april 2013 is verwerkt, ligt het herstel 5,8 procentpunt achter op het herstelpad uit het herstelplan. Het pensioenfonds heeft eind 2012 ook de verwachting voor het toekomstig herstel bij ongewijzigd beleid vastgesteld. Daarbij is rekening gehouden met de rentetermijnstructuur van ultimo 2012 en het te verwachten beleggingsrendement van 5,8% uit het herstelplan. Hieruit bleek dat het pensioenfonds eind 2013 een vermogenstekort zou hebben van € 17,5 miljoen. Op grond hiervan zijn de werkgevers wederom, net als begin 2012, gevraagd om een extra bijdrage te leveren in de oplossing van dit tekort. De werkgevers hebben hierop negatief

38

gereageerd. Ook vanuit de werknemersorganisaties resp. de betrokkende ondernemingsraden zijn geen aanvullende bijdragen ter beschikking gesteld. Wel zijn de extra herstelmaatregelen, die begin 2012 overeengekomen waren, voor het jaar 2013 bekrachtigd. De resterende extra herstelbijdragen zien er voor 2013 als volgt uit: –– de werkgevers storten (in twee termijnen en afhankelijk van de dekkingsgraad) maximaal € 14,3 miljoen extra; € 7,2 miljoen hiervan is begin 2013 gestort en reeds in boekjaar 2012 in de premies verwerkt. –– de pensioenopbouw van werknemers daalt in 2013: •

met 0,2% voor de pensioenregeling van ANWB, Logicx en Unigarant

•

van 1,75% naar 1,60% voor pensioenregelingen A en B

•

van 2,00% naar 1,80% voor pensioenregeling Unigarant 2000

Het bestuur heeft per 31 december 2012 bij De Nederlandsche Bank (DNB) een “Evaluatie 2012” van het herstelplan ingediend. Hieruit kwam naar voren dat de 1,1% korting, per 1 april 2013, op de opgebouwde aanspraken van gewezen deelnemers en pensioengerechtigden nog steeds noodzakelijk was en dat per 1 april 2014 mogelijk een korting van 1,7% op alle opgebouwde aanspraken van alle deelnemers nodig is. Aan DNB is aangetoond dat bij de besluitvorming over de 1,1% korting een evenwichtige belangenafweging heeft plaatsgevonden, waarna DNB haar goedkeuring heeft verleend aan genoemde korting. Hierna heeft ook de deelnemersraad positief geadviseerd over deze korting. DNB heeft de “Evaluatie 2012” akkoord bevonden. Alle betrokkenen zijn via een brief en via de websites van het fonds en de werkgevers tijdig op de hoogte gesteld van de genomen besluiten en bevindingen op grond van de “Evaluatie 2012”.

Actuariële paragraaf Actuariële analyse De actuariële analyse van het saldo van baten en lasten kan als volgt worden weergegeven:

2012 2011 € € Premieresultaat Premiebijdragen 70.157 45.923 Pensioenopbouw (34.465) (35.012) Indexering en overige toeslagen

(5.084)

–

Pensioenuitvoeringskosten (1.569) (1.011) 29.039 9.900


39

2012 2011 € € Intrestresultaat Beleggingsresultaten 102.613 40.645 Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen

(14.860)

(10.493)

Wijziging marktrente

(61.580)

(125.240)

26.173 (95.088) Overige resultaten Wijziging actuariële grondslagen (inclusief sterftetrend, inclusief mutatie in excassoreserve)

(8.053)

–

mutatie in excassoreserve)

5.249

(292)

Resultaat op uitkeringen

(43)

49

Resultaat op waardeoverdrachten (inclusief mutatie in excassoreserve)

(32)

(39)

Technisch resultaat boekjaar (inclusief mutatie in excassoreserve)

3.232

(16)

Overige mutaties (inclusief mutatie in excassoreserve)

(2.941)

(-2.266)

Indexering en overige toeslagen (niet uit premie, inclusief

-2.588 (2.564) Totaal saldo baten en lasten

52.624

(87.752)

Uitkomsten van de solvabiliteitstoets De vermogenspositie van het pensioenfonds kan worden gekarakteriseerd als dekkingstekort en reservetekort. Voor de berekening van het vereiste eigen vermogen wordt gebruik gemaakt van het standaard model met aanpassing van de berekening van het aandelenrisico voor actief beheer. Oordeel van de externe actuaris over de financiële positie De financiële positie van het pensioenfonds is naar de mening van de actuaris slecht, vanwege een dekkingstekort. De maatregelen, genomen tot het herstel van de financiële positie, zijn daarbij betrokken.

Risicoparagraaf Risicomanagement Het bestuur heeft zijn risicomanagementbeleid verwoord in de ABTN. In 2011 heeft het bestuur heeft alle relevante risico’s van het pensioenfonds geïdentificeerd naar waarschijnlijkheid en impact en de aanwezige beheersingsniveau’s geclassificeerd en beoordeeld welke additionele beheersingsmaatregelen gewenst zijn. De volgende risicocategorieën zijn onderscheiden: Financiële risico’s:

Niet financiële risico’s:

Marktrisico

Strategisch/omgevingsrisico

40

Verzekeringstechnisch risico

Operationeel risico

Matching-/renterisico Uitbestedingsrisico Kredietrisico IT-risico Integriteitsrisico

Juridisch risico

Dit heeft geleid tot een Risk Map voor financiële en niet financiële risico’s. De uitvoeringsorganisatie van het pensioenfonds ondersteunt het bestuur in het risicomanagement door: –– het faciliteren en (doen) uitvoeren van risico-inventarisaties; –– het formuleren van aanbevelingen en doen van voorstellen inzake te nemen beheersmaatregelen; –– het doorvoeren van door het bestuur vastgestelde beheersmaatregelen; –– het monitoren van de werking van de beheersmaatregelen en het rapporteren hierover. Algemene leidraad voor het uitvoeren van de beheertaken van het bestuur is risicomijdend operationeel management. De volgende risico´s hebben in 2012 nadrukkelijk op de agenda gestaan van het bestuur in verband met haar balansmanagement taak/beheersing van het solvabiliteitsrisico: –– Marktrisico –– Verzekeringstechnisch –– Matching-/renterisico Het bestuur beschikt over een aantal beleidsinstrumenten ten behoeve van het beheersen van deze risico’s. Deze beleidsinstrumenten betreffen: –– Beleggingsbeleid; –– Hedgingbeleid; –– Herverzekeringsbeleid;. Hieronder wordt beschreven hetgeen in 2012 is gebeurd op het punt van deze risico. Marktrisico Het bestuur heeft begin 2012 haar onderzoek afgerond naar meerdere extreme scenario’s met hun mogelijk positieve, maar mogelijk ook negatieve invloed op de vermogenspositie van het fonds. Het bestuur heeft deze mogelijke ontwikkelingen afgezet tegen door haar vastgestelde pijngrens voor de dekkingsgraad. Onder pijngrens wordt daarbij een niveau van dekkingsgraad verstaan, van waaruit het herstel van de financiële positie van het fonds nog net mogelijk is met de uiterste inspanningen resp. bijdragen van alle betrokkenen. Om te voorkomen dat het fonds onder de pijngrens terecht zou komen heeft het bestuur begin 2012 besloten dat een afdekking van het aandelenrisico op het niveau van 50% van de strategische belegging in aandelen en complementaire waarden noodzakelijk is. Deze afdekking is geïmplementeerd middels putopties. Deze putopties zijn op 17 februari 2012 aangeschaft, met vier verschillende looptijden oplopend tot 5 jaar, allen van gelijke omvang.


41

Verzekeringstechnische risico’s In 2012 heeft het Actuarieel Genootschap een nieuwe Prognosetafel, te weten AG 2012-2062 opgesteld. Deze tafel wijst respectievelijk op een verdere toename van de levensverwachtingen en de verdisconteerde sterftetrend. Het bestuur past deze tafel toe met ingang van eind 2012. De Technische Voorziening ultimo 2012 is hierdoor met 0,9% verhoogd. Overige relevante verzekeringstechnische risico’s zijn het overlijdensrisico (kortleven risico) en het arbeidsongeschiktheidsrisico. Deze zijn in 2011 via een nieuwe stop-loss verzekering voor 5 jaar afgedekt. Matching-/Renterisico Het fonds is gevoelig voor wijzigingen in de marktrente omdat de duratie van de beleggingen en de verplichtingen niet gelijk zijn. Bij de bepaling van het beleggingsbeleid weegt het bestuur zorgvuldig de voordelen (meer zekerheid) en nadelen (minder rendement) van meer of minder duratie matching af ten opzichte van alternatieve strategieën. Bij deze afweging is het fonds op korte termijn gevoelig voor grote schommelingen in de marktrente. Met name resulteert dit in veranderingen in de dekkingsgraad. Teneinde dit risico binnen de maatstaven van de ABTN te hanteren is medio 2008 besloten het renterisico voor 50% statisch met renteswaps af te dekken. In 2010 is besloten de afdekking van 50% per bucket (looptijdcategorie) door te voeren en de afdekking automatisch te herstellen, indien deze uit een bandbreedte loopt van 48 – 52%. Eind 2011 is de duratie van de beleggingen in vastrentende waarden verlaagd van ca 5,5 naar 2,8. Deze beslissing is genomen door Stichting Beheer ANWB in overleg met de participanten op grond van de volgende overweging “De (bestuurlijke) impasse rond de oplossing van de Europese schuldencrisis heeft geleid tot zeer lage rentes. Zowel bij een positieve oplossing als bij een escalatie van het probleem zullen naar verwachting de rentestanden in AAA landen stijgen. De lagere looptijd beperkt het risico’s op koersdalingen als gevolg van hogere rentes”. Het fonds heeft zijn risicoafdekking via renteswaps verhoogd om toch weer op een afdekking van 50% te komen. De 50% afdekking van het renterisico wordt nu voor meer dan 80% via renteswaps bereikt. In de tweede helft van 2012 is de 50% afdekking van het renterisico op de gehele rentecurve omgezet naar een afdekking van de rentegevoeligheid van de verplichtingen met kortere looptijden, grotendeels tot 20 jaar naar aanleiding van de invoering van de Ultimate Forward Rate in september 2012 door DNB. Hierbij is hoogte van de renteafdekking gehouden op 50% van de economische gevoeligheid van de verplichtingen voor de renteontwikkelingen.

Toekomstparagraaf Of het beoogde herstel tot 104,4%, het nieuw berekende Minimaal Vereist Eigen Vermogen per eind 2013, dan gehaald wordt is nog alleszins onzeker. De financiële markten blijven volatiel. Economische groei is enigszins zichtbaar in de Verenigde Staten, maar nog niet in Europa. Ook de werkloosheid blijft hoog. Dit betekent dat het risico overeind blijft van een groeivertraging door uitblijvende consumentenbestedingen. Daarnaast worden we telkens weer geconfronteerd met landen, die hun schuldpositie niet op orde hebben en een beroep moeten doen op de ECB, het IMF en de Europese Unie. Alles overziend zijn de vooruitzichten voor 2013 nog niet gunstig. Ook de ontwikkelingen inzake het pensioenstelsel in Nederland blijven ook onzeker. Sociale partners worden gevraagd uiterlijk 1 januari 2015 gekozen te hebben voor een nominale dan wel een reële pensioenregeling. Het Financieel Toetsings Kader voor het nominale stelsel zal waarschijnlijk worden aangescherpt met hogere buffervereisten. Hoe het FTK er voor het reële stelsel uit zal zien is nog onzeker. Ten aanzien van de pensioenrichtleeftijd heeft het kabinet aangegeven dat deze per 1 januari 2015 naar 67 jaar moet. Dit heeft er al wel toe geleid dat twee werkgevers (ANWB BV en Unigarant NV), die om redenen van kosten hun pensioenregeling wilden versoberen, per 1 januari 2013 een tijdelijk nieuwe, nominale pensioenregeling hebben afgesproken met hun werknemersorganisatie, waarbij wordt uitgegaan van de hogere pensioenleeftijd van 67 jaar. De invoering van deze twee regelingen zal in 2013 een behoorlijke inspanning vragen van de uitvoeringsorganisatie.

42

Het bestuur stelt vast dat er op veel beleidsterreinen forse ontwikkelingen zijn ingezet, waarvan de implementatie in 2013 de nodige inspanningen vergt. Het gaat hier om het beleggingsbeleid en het fiduciair management, de besturing van het fonds met daarin de nieuwe rol van de BRAC, de communicatie met de deelnemers mede in relatie tot het risicobeleid etc.. Het bestuur ervaart een steeds grote betrokkenheid bij alle, bij het fonds betrokken partijen om de pensioenproblematiek en zijn uitdagingen aan te pakken en ziet mede daarom het jaar 2013 met vertrouwen tegemoet.

Den Haag, 6 juni 2013

Het bestuur van de Stichting Pensioenfonds ANWB


mevr. mr. P.C.M.W. Willemssen

voorzitter secretaris


43

44

Verslag van het Verantwoordingsorgaan

Inleiding Het Verantwoordingsorgaan (VO) is op grond van artikel 3 van het Reglement Verantwoordingsorgaan Pensioenfonds ANWB bevoegd jaarlijks een algemeen oordeel te geven over: –– het handelen van het bestuur aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening en andere relevante informatie, waaronder: –– het door het bestuur uitgevoerde beleid in het afgelopen verslagjaar –– de beleidskeuzes die op de toekomst betrekking hebben. Werkwijze Het VO heeft het handelen van het bestuur getoetst aan de hand van het de beschikbare stukken waaruit het door het bestuur in 2012 gevoerde beleid blijkt. Ter voorbereiding op het overleg met het bestuur heeft het VO op 8 februari 2013 schriftelijke vragen gesteld. De vragen zijn door het bestuur schriftelijk beantwoord op 21 maart 2013. Vervolgens hebben vertegenwoordigers van het bestuur en het VO op 2 april 2013 de ontvangen antwoorden besproken. De schriftelijke vragen en antwoorden zijn op verzoek te verkrijgen bij het Pensioenbureau. Deze schriftelijke en mondelinge contacten vormen mede de basis voor dit verslag. De pensioenregelingen “Het invoeren van een nieuw type pensioencontract, althans het wettelijke faciliteren van het reële pensioencontract als alternatief voor de huidige nominale contracten, laat op zich wachten. Deze situatie veranderde in het verslagjaar nauwelijks”. Met dit citaat begint de paragraaf ‘algemene pensioenontwikkelingen’ in het bestuursverslag. Het VO tekent hierbij aan dat deze stagnatie ook van invloed is op de besluitvorming binnen het fonds. Daarnaast speelt in het verslagjaar ook de (trage) voortgang van het cao-overleg een rol om tot enige aanpassing in bestaande regelingen te komen. Aanbeveling Het VO herhaalt de aanbeveling aan het bestuur bij de sponsor alert en krachtig de belangen van het fonds, zijn deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden te bepleiten om tot een verantwoorde, blijvend goede, uitvoerbare en toekomstbestendige pensioenregeling te komen. Uitgangspunten voor de beoordeling Het VO heeft het door het bestuur in 2012 gevoerde beleid, de gemaakte beleidskeuzes en de naleving van de principes voor goed pensioenfondsbestuur beoordeeld. Belangrijk is steeds, of genomen besluiten op een evenwichtige wijze rekening houden met de belangen van alle belanghebbenden. De keuze van de onderwerpen is de volgende: a) Governance b) Communicatie c) Kosten van het fonds d) Keuze fiduciair manager e) Beleggingsresultaten


45

a. Governance In 2011 heeft DNB aanbevelingen gedaan over de governance en in dat spoor heeft ook de auditcommissie en de accountant in de loop van 2012 gevraagd om beschrijving van de processen. Er zijn op dat punt stappen gezet door het bestuur, maar de doorlooptijd is aan de lange kant. In 2012 is een strategisch risicoadviseur aangesteld en per 1 januari 2013 is een geheel nieuwe opzet van het vermogensbeheer geïmplementeerd met een nieuwe externe fiduciair manager. Aanbeveling Op inzichtelijke wijze de taken/ verantwoordelijkheden/ bevoegdheden van alle betrokken bij de pensioenregeling en/of het fonds vast te leggen. Kort gezegd: wie doet wat en is waarvoor verantwoordelijk? b.

Communicatie

De communicatie met de deelnemers is verbeterd. Het VO vroeg zich af, of de aandacht voor een optimale communicatie voldoende geborgd is bij het bestuur. Vastgesteld is, dat er thans een communicatiecommissie functioneert, bestaande uit twee bestuursleden, AZL en de beide leden van het bestuursbureau die werkt op basis van een communicatieplan. Het beleggen van bijeenkomsten in het land zoals door HRM en de VGA (Vereniging van Gepensioneerden ANWB) zijn opgezet in samenwerking met het bestuursbureau, voorziet in een behoefte. Aanbeveling Het VO onderschrijft het voornemen van het bestuur de communicatie op de aspecten beleggingsbeleid, kosten en risico’s -hoe complex ook- ter hand te nemen. Wellicht moet daartoe de frequentie van de Nieuwsbrief worden opgevoerd. Het betrekken van de deelnemersraad bij het beoordelen van de effecten van de communicatiemiddelen wordt aanbevolen. c.

Kosten van het fonds

Het beheersen van de kosten van beleggingen en van het fonds heeft de voortdurende aandacht van het VO. Het bestuur geeft aan dat: I. inzicht in de kosten, maar ook de beheersing en mogelijk ook verlaging daarvan, een belangrijk aandachtsgebied is; II. transactiekosten en kosten die onderdeel vormen van de koers van de beleggingsfondsen moeilijk inzichtelijk te krijgen zijn en afhankelijk is van de openheid van vermogensbeheerders. Aanbeveling Een scherpe beoordeling van de kosten in relatie tot het rendement, zowel in totalen als per deelnemer via benchmark met fondsen van vergelijkbare grootte blijft zeer gewenst. d.

Keuze fiduciair manager

Het VO heeft kennis genomen van het verloop van het selectieproces voor een fiduciair manager, waarbij bestuursleden, directie en leden van de deelnemersraad van het fonds betrokken waren. Ook van de selectiecriteria werd kennis genomen. Belangrijk hierbij was, dat de (rendements)voordelen van de BFGR-structuur behouden blijven. Het VO constateert een zorgvuldig doorlopen proces. e. Beleggingsresultaten Uit het rendement op beleggingen in de vier Besloten Fondsen voor Gemene Rekening blijkt dat dit resultaat met 8,4% achterblijft bij de benchmark van rond 11%. Dat verschil is te vinden in de component ‘vastrentend’, ontstaan door durationverschillen bij de beleggingen binnen de Fondsen voor gemene rekening (FGR).

46

Aanbeveling Het VO steunt het voornemen van het bestuur de beleggingsbelangen van het fonds binnen de BFGR te versterken door de looptijden van vastrentende waarden te verlengen. Oordeel Het VO stelt vast, dat het bestuur in 2012 duidelijk meer grip heeft gekregen op de processen van de beleggingen en risico’s die voor het fonds van groot belang zijn. Het VO vertrouwt er op dat de inzichtelijke procesbeschrijvingen (wie doet wat en is waarvoor verantwoordelijk) in de loop van 2013 worden gerealiseerd.

Mr. J. P. Rijnveld, voorzitter

L. Schouten, secretaris

27 april 2013


47

Reactie Bestuur: Het Verantwoordingsorgaan richt zich in haar aanbevelingen als eerste op de ontwikkelingen inzake het pensioenstelsel in Nederland en, als afgeleide hiervan, op de ontwikkelingen in deze bij het fonds. Daarnaast komt een viertal onderwerpen van bedrijfsvoering door het fonds aan de orde. Het bestuur volgt nauwgezet de ontwikkelingen van een nieuw pensioenstelsel in Nederland. Hoewel deze nog niet volledig uitgekristalliseerd zijn, wordt met name vanuit het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid maar ook vanuit DNB aan de pensioenfondsen gevraagd zich nadrukkelijk voor te bereiden op de nieuwe ontwikkelingen. Het bestuur prijst zich gelukkig dat twee werkgevers de pensioenregeling in 2013 al op onderdelen hebben aangepast, n.l. op de nieuwe pensioenrichtleeftijd van 67 jaar en een verlaagde opbouw. Hiermee wordt gestreefd naar een robuustere, houdbaarder pensioenregeling. De werkgevers hebben aangegeven dat deze nieuwe pensioenregelingen van tijdelijke aard zijn, mede gelet op de verdere vormgeving van het pensioenstelsel in 2014/2015 vanuit de overheid. Het bestuur zal samen met de werkgevers (en indirect met de vertegenwoordigende werknemersorganisaties) vanaf de tweede helft van 2013 overleggen, wat dit voor concrete maatregelen en aanpassingen met zich mee kan brengen. Het zal daarbij praktische oplossingsrichtingen meenemen, die intussen in de markt worden ontwikkeld door andere pensioenfondsen en de grote adviesbureau’s. In de eerste helft van 2013 wordt de aandacht gericht op een goede implementatie van de twee nieuwe pensioenregelingen voor 2013. Het bestuur neemt met belangstelling kennis van de overige vier aanbevelingen. De mate waarin deze zullen en kunnen worden uitgevoerd zal door het bestuur worden bekeken. De communicatie met de deelnemers over het beleggings- en risicobeleid heeft het bestuur al op korte termijn op haar agenda staan. De aanpassing van de duratie van vastrentende waarden wordt met de fiduciair manager en de BRAC, het adviesorgaan van het bestuur, zorgvuldig bestudeerd en beoordeeld. Het bestuur bedankt het Verantwoordingsorgaan voor haar inzet en de geleverde kwaliteit van beoordeling van het gevoerde beleid.



Drs. F.J. van Bruggen



48

Verslag van het Intern Toezicht (Auditcommissie) Verslag onderzoek 2012 van de thema’s: “lange termijn visie”, “governance; bestuurlijke effectiviteit” en de follow up aanbevelingen Audit Commissie 2009-2011 Inleiding Het pensioenbestuur van de Stichting Pensioenfonds ANWB heeft in 2008 de Audit Commissie ingesteld met het verzoek het functioneren van het pensioenbestuur kritisch te bezien. De Audit Commissie hanteert een thematische aanpak. In overleg met het pensioenbestuur is er dit jaar voor gekozen om de komende drie jaar de toetsingswerkzaamheden te doen aan de hand van de navolgende kernonderwerpen: lange termijn visie, governance, financieel toetsingskader, beheerste en integere bedrijfsvoering en uitbesteding. Afgelopen jaar (2012) is het kernonderwerp “lange termijn visie” en “governance (onderdeel bestuurlijke effectiviteit)” aan de orde gekomen. Voorts is de Audit Commissie nagegaan hoe het pensioenbestuur de aanbevelingen van de Audit Commissie uit 2009-2011 heeft opgevolgd. Tenslotte is ook aandacht besteed aan enkele actuele ontwikkelingen zoals de wijze waarop het pensioenbestuur de belangen heeft afgewogen om te komen tot een evenwichtig kortingsbesluit en de communicatie daarover en hoe het pensioenbestuur omgaat met de transitie naar het nieuw pensioenstelsel. 1.

Lange termijn visie

De lange termijn visie en besturingsfilosofie van een Pensioenfondsbestuur is van groot belang voor de soliditeit en integriteit van het Pensioenfonds en daarmee voor het veilig stellen van de aanspraken van (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. De Audit Commissie heeft in 2012 gekeken naar de wijze waarop het pensioenbestuur haar visie op de toekomst vorm geeft. Bevindingen Is er sprake van een lange termijn visie? De Audit Commissie heeft geconstateerd dat er, voor wat betreft de lange termijn visie, duidelijk stappen zijn gemaakt op het financieel economisch terrein maar dat bij het Pensioenfonds nog niet zichtbaar en op systematische wijze een integrale lange termijn visie ten aanzien van de bestendigheid van de pensioenen is/wordt ontwikkeld en gemonitord. Het pensioenbestuur heeft haar prioriteit vooralsnog gelegd bij het op orde krijgen van de basis. Daarbij gaat het vooral om het inrichten van adequaat risicobeheer, het ontwikkelen van investmentsbeliefs, een goed beleggingsplan, de aanstelling van een nieuwe vermogensbeheerder, het verbeteren van de communicatie met de verschillende stakeholders en het aanpassen van het bestuursmodel. Daarnaast is er een financieel lange termijn beleid ontwikkeld op basis van een driejaarlijkse ALM studie. Hoe worden trends en ontwikkelingen gevolgd? Voor wat betreft de monitoring door het Pensioenfonds van trends en ontwikkelingen in pensioenland (o.a. weten regelgeving), heeft de Audit Commissie de indruk dat AZL daar een hele belangrijke rol in heeft. Er wordt niet op inzichtelijke wijze input verkregen van de ANWB-groep. Een van de belangrijkste ontwikkelingen is het nieuwe financieel toetsingskader(FTK) dat per 1 januari 2015 ingaat. Het


49

is de Audit Commissie gebleken dat het Pensioenfonds zich nog niet nadrukkelijk heeft bezig gehouden met de consequenties van dit FTK omdat het onduidelijk is hoe het kader er definitief uit gaat zien. Hoe verloopt de afstemming met de ANWB-Groep? De afstemming van het bestuur van het Pensioenfonds met de sponsoren m.b.t. de lange termijn visie kan nog verbeterd worden. In theorie is het zo dat de werkgever verantwoordelijk is voor de pensioenregeling en het Pensioenfonds voor de uitvoering van die regeling. Maar in de praktijk is er duidelijk sprake van een sterke wisselwerking onderling. De Audit Commissie heeft geconstateerd dat het Pensioenfonds een duidelijk gedragen integrale visie bij de ANWB-groep mist over wat men nu eigenlijk wil met de pensioenregeling op de korte en langere termijn en wat de visie is ten aanzien van het zelf hebben van een Pensioenfonds of het uitbesteden van de uitvoering van de pensioenregeling aan een derde partij. Het bestuur van het Pensioenfonds is onvoldoende zichtbaar en slechts informeel via de directeur aangesloten op de gang van zaken bij de ANWB rondom de (toekomstige) pensioenregeling. Het is van belang voor het Pensioenfonds om binnen de ANWB-groep een duidelijk aanspreekpunt te hebben waarmee afgestemd kan worden over toekomstige uitvoerbare regelingen. Aanbevelingen De Audit Commissie adviseert het bestuur zich meer structureel bezig te houden met de ontwikkeling en de monitoring van een lange termijn visie via de cyclus: SWOT analyse, scenario ontwikkeling, strategie, realisatie, monitoring en evaluatie. Ondanks het feit dat er nog geen definitieve FTK ligt, is het volgens de Audit Commissie verstandig er nu al mee aan de slag te gaan en na te gaan wat deze nieuwe regeling voor het Pensioenfonds allemaal kan betekenen (zie speciale editie AFM nieuwsbrief december 2012). De Audit Commissie beveelt daarnaast aan om bij de ontwikkeling van die lange termijn visie, deze nauw af te stemmen met de ANWB-groep. Welke pensioenregeling de ANWB-groep vaststelt is van directe invloed op de mogelijkheden voor het Pensioenfonds (uitvoerbaarheid). Bovendien vormen de kaders die voor de uitvoerbaarheid van de pensioenregelingen gelden, tegelijk de kaders bij het ontwerpen van de pensioenregeling door de ANWB-groep. Het Pensioenfonds zou in dit verband ook nadrukkelijk bij de ANWB-groep moeten pleiten voor de ontwikkeling van een duidelijke toekomstvisie op de pensioenregeling en de uitvoering ervan. Daarbij zal ook het Pensioenfonds zelf meer dan tot nu toe haar eigen verantwoordelijkheid moeten nemen en steeds ook heel duidelijk over haar visie op de toekomst en de grenzen van de uitvoerbaarheid moeten zijn. 2.

Bestuurlijke effectiviteit (cultuur, houding en gedrag)

Bestuurlijke effectiviteit is een randvoorwaarde voor een goed functionerend Pensioenfonds. Hierin speelt de interactie tussen enerzijds bestuursleden onderling en anderzijds de dynamiek tussen bestuur, bestuursondersteuning en de andere fondsorganen een doorslaggevende rol. Bij bestuurlijke effectiviteit spelen drie begrippen een rol: leiderschap, besluitvorming en communicatie. In haar interviews heeft de Audit Commissie vragen gesteld welke verband houden met genoemde onderwerpen. Bevindingen Hoe is invulling gegeven aan het leiderschap? Het Pensioenfonds heeft een op pensioengebied ervaren bestuursvoorzitter die nauwgezet stuurt om tot samenwerking en resultaten te komen. De bestuursvoorzitter is helder in zijn rollen en spreekt duidelijk uit welke pet hij op heeft tijdens een bespreking. In 2012 is binnen het bestuur een heldere taakverdeling gemaakt. Daarnaast constateert de Audit Commissie dat ook de overige bestuursleden zich steeds rekenschap geven van de gemeenschappelijke doelen ten aanzien van het Pensioenfonds en dat zij daar een actieve bijdrage leveren en elkaar op die bijdrage laten aanspreken. Bestuurders maken daarbij bewust gebruik van elkaars talenten en kwaliteiten en bespreken die ook met elkaar, om te zorgen voor een goede ontwikkeling.

50

Op welke manier komt het bestuur tot een keuze? Besluitvorming binnen het pensioenbestuur wordt vastgelegd in notulen, waaruit bij belangrijke onderwerpen duidelijk blijkt hoe het besluitvormingsproces is verlopen en wat de afwegingen zijn geweest. Dit is ten opzichte van eerdere jaren sterk verbeterd. Voorts constateert de Audit Commissie dat blijkens de notulen, ieders inbreng duidelijk is en iedereen wordt gehoord alvorens belangrijke besluiten te nemen. Wat de Audit Commissie als positief heeft gezien in de notulen is dat bijvoorbeeld bij het onderwerp balansmanagement er duidelijk is gekozen voor een vorm van getrapte besluitvorming. Zo worden oordeelsvorming en uiteindelijke besluitvorming uit elkaar getrokken. Daarnaast wordt bij belangrijke besluiten het BAC betrokken, zoals bij het onderwerp investmentbeliefs. Een en ander bevordert een gewenste, evenwichtige belangenafweging. Wel is aangegeven dat de voorbereiding van de stukken soms te wensen overlaat waardoor vooraf niet altijd duidelijk is waarover besluitvorming moet komen en dus nog een nader verbeterpunt. Ook is vaak in de notulen niet na te gaan wat de behandeling van de managementrapportage heeft opgeleverd (mening bestuur en tot wat voor acties e.e.a. leidt). Is de communicatie binnen het pensioenbestuur effectief? Uit de interviews is gebleken dat bestuursleden weten wat men van elkaar kan verwachten. Uit gehouden interviews is niet gebleken dat een bestuurslid zich tekort gedaan voelt tijdens bestuursvergaderingen. Door dit onderlinge vertrouwen en daarmee bespreekbaarheid, verlopen besluitvormingsprocessen volgens de Audit Commissie dan ook constructief. Wat betreft de communicatie met de organen is de Audit Commissie in haar onderzoek gebleken dat de communicatie nog wat actiever mag worden met name daar waar het betreft de communicatie met de Deelnemersraad. Aanbevelingen De Audit Commissie adviseert in het kader van bestuurlijke effectiviteit nog het navolgende: a. Nu de deskundigheidseisen toenemen en het moeilijker is mensen te vinden voor bestuursfuncties, zorg dat deze op een adequate wijze kan worden voorgesorteerd; b. Plan jaarlijks, in het kader van de zelfevaluatie sessie met het pensioenbestuur, ook het onderwerp bestuurlijke effectiviteit (groepsdynamiek) in en formuleer eventuele verbeterpunten; c. Zorg ook steeds voor een goede communicatie met de diverse organen binnen het Pensioenfonds; d. Zorg voor voldoende aandacht voor de inhoud van de managementrapportages tijdens de bestuursvergaderingen en voor actielijsten en voortgangsrapportages; e. Tenslotte beveelt de Audit Commissie aan, aandacht te besteden aan vaste en terugkerende onderwerpen, zoals bijvoorbeeld evaluatie effectiviteit hedge, zelfevaluatie van het pensioenbestuur en evaluatie van uitbestedingscontracten. Voorts beveelt de Audit Commissie aan dergelijke onderwerpen strakker aan te sturen en periodiek zichtbaar via een jaaragenda en voortschrijdende actielijst op de agenda van het pensioenbestuur terug te laten komen. 3.

Follow Up van eerdere aanbevelingen

Met genoegen heeft de Audit Commissie geconstateerd dat de door haar gedane aanbevelingen naar aanleiding van de eerder onderzochte thema’s, grotendeels zijn opgepakt. Maar ze zijn helaas nog niet allemaal afgerond. Het is bovendien ook onduidelijk wanneer dat wel het geval zal zijn. Blijvende aandacht verdient in het bijzonder nog de achterstand in de verankering en inbedding van het risicomanagement, het volgens een vaste jaaragenda evalueren door het pensioenbestuur van het functioneren van door hen ingeschakelde externe partijen en een gestructureerdere aandacht voor het opvolgen en afronden van de aanbevelingen van de Audit Commissie; zo vinden we in de notulen niet terug wat de uitgezette acties zijn ten aanzien van de opvolging van de aanbevelingen uit eerdere jaren. 4.

Gang van zaken rondom kortingsbesluit

De Audit Commissie heeft vastgesteld dat voor wat betreft de besluitvorming en communicatie omtrent het kortingsbesluit, de stappen voor 1 april 2013 zijn doorlopen zoals door DNB aangegeven. De Audit Commissie meent wel dat extra informatie over


51

eventuele toekomstige ontwikkelingen aan de (gewezen) deelnemers en gepensioneerden kan worden gegeven, waaronder de verwachte ontwikkelingen en de effecten daarvan met betrekking tot beperkingen in de indexeringen.

De Audit Commissie,

Mr. S.M.A.J. den Ouden-Huijgen (voorzitter) Drs. K.G. den Heijer Mr. H.T.M. Vaessen

18 april 2013

52

Reactie Bestuur: Zoals de Audit Commissie aangeeft zijn in 2012 inderdaad forse verbeteringen aangebracht in de organisatie en werkwijze van het fonds. Dit geldt o.a. het bestuur zelf, het beleggingsproces, de communicatie, maar ook de beleids- en besluitvorming. Op basis van een extra ALM studie, de vorige dateert uit 2010, is afgelopen jaar een nieuw strategisch lange termijnbeleid geformuleerd, dat vertaald is in een concreet risico- en beleggingsbeleid en daarna beleggingsplan om de lange termijn doelen te bereiken. Het bestuur zal hierover nader communiceren richting alle stakeholders. Ten aanzien van het toekomstige pensioenstelsel volgt het bestuur de, zich overigens telkens wijzigende, ontwikkelingen nauwgezet. De werkgevers zijn het afgelopen jaar vooral in gesprek geweest met de werknemersvertegenwoordigingen om tot een betaalbare pensioenregeling te komen. Dit heeft er toe geleid dat er in het eerste kwartaal van 2013 twee nieuwe, (gelet op de ontwikkelingen in pensioenenland) tijdelijke pensioenregelingen (met pensioenleeftijd 67 jaar en een lagere opbouw per jaar) tot stand zijn gekomen (voor ANWB en Unigarant). De aandacht van het bestuur gaat eerst uit naar een goede implementatie van deze twee regelingen. Ondertussen zal aandacht gegeven worden aan een structureel overleg met de werkgevers over de toekomst van de pensioenregelingen en de rol van het pensioenfonds daarin. Het bestuur is de Audit Commissie verder erkentelijk voor de overige aanbevelingen en zal deze meenemen in haar beleidsuitvoering.


Het bestuur van de Stichting Pensioenfonds ANWB.

Drs. F.J. van Bruggen




53

54

Verslag van de Deelnemersraad

Het opnemen van een jaaroverzicht van de Deelnemersraad (DR) in het Jaarverslag van het fonds heeft mede tot doel verantwoording van zijn handelen af te leggen aan de (gewezen) deelnemers en gepensioneerden. De DR heeft in 2012 twee maal met het bestuur vergaderd. Daarnaast zijn er enkele eigen vergaderingen gehouden om de onderwerpen die in de gezamenlijke vergadering met het bestuur aan de orde komen goed door te spreken. Een belangrijke taak is het uitbrengen van adviezen aan het bestuur. In het reglement van de DR is opgenomen over welke onderwerpen dat moet gebeuren. De volgende adviezen zijn uitgebracht: 1. Op 26 april werd een positief advies uitgebracht over het crisisplan, nadat enige opmerkingen om de tekst te verduidelijken zijn gehonoreerd. 2. Op 21 juni is over het jaarverslag 2011 een positief advies uitgebracht, voorzien van de volgende aantekeningen: De DR –– spreekt waardering uit voor de inzet van het bestuur om structurele verbeteringen te realiseren in de aansturing van het fonds; –– volgt met belangstelling de ingezette weg die moet leiden tot tijdige besluitvorming over de belangrijke onderwerpen voor het fonds; –– onderschrijft de opmerking van de Auditcommissie over de deskundigheid en beschikbare capaciteit en wacht met belangstelling het onderzoek af dat tot verbetering moet leiden; –– adviseert aandacht te geven aan de communicatie met de deelnemers, meer dan alleen in het jaarverslag en de website en de DR te betrekken bij de daartoe ingestelde commissie. 3. Op 21 december is een positief advies uitgebracht over de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN), jaargang 2012. De DR merkte hierbij op, het noodzakelijk te vinden dat aanpassingen van deze nota zo vroeg mogelijk in het jaar waarin deze van kracht wordt, ter advisering voor te leggen. Een vijftal leden van de DR neemt deel aan tijdelijke werkgroepen onder leiding van het bestuursbureau. Hierbij komen de volgende aandachtsgebieden in beeld: selectie fiduciair manager, communicatie, risicomanagement en risicobereidheid van de deelnemers. In de samenstelling van de DR is één mutatie te melden. Door het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd moest de heer W.W. Huisman tussentijds per 1 juli zijn zetel opgeven, onder dank voor zijn inbreng die hij vanaf 2009 leverde. De eerst kandidaat op de reservelijst na de verkiezingen van 2011, de heer M. Schmidt, volgde hem op. Voor de leden van de DR zijn enige cursussen gegeven om meer en beter met de pensioenmaterie vertrouwd te raken. Voor het fonds was 2012 een moeilijk jaar. De crisis houdt onverminderd aan. Op wereldschaal is nauwelijks het hoe en wat daarvan te bevatten. Maar voor het fonds zijn en worden de gevolgen merkbaar, alsook voor de individuele (gewezen) deelnemer en gepensioneerde. Zekerheden wankelen, ook die van het pensioen voor nu of later. De pensioenopbouw voor actieve deelnemers is tijdelijk verlaagd. Het al jarenlang achterblijven van de indexatie voor gewezen deelnemers en gepensioneerden is voelbaar in de koopkracht en dat wordt versterkt door een –vooralsnog bescheiden– afstempeling van de ingegane pensioenen, niet alleen in 2013 maar waarschijnlijk ook in 2014.


55

Tegelijkertijd is er het begrip dat voor de toekomst de pensioenregelingen tegen het licht moeten worden gehouden op financiële haalbaarheid. In dit verband betreurt de DR de trage voortgang in het overleg tussen de sociale partners en ANWB om tot nieuwe en verantwoorde Cao-afspraken te komen. Dat overleg kwam aan het einde van 2012 nagenoeg stil te liggen. Daarom heeft de DR de stap gezet, om alle partners bij het Caooverleg per brief (gedateerd 15 januari 2013) met “klem op te roepen hun verantwoordelijkheid te nemen, de onderhandelingen te hervatten en op korte termijn tot een passende pensioenovereenkomst te komen”. Deze oproep steunt mede op ontvangen signalen uit de achterban van onze raad.

Dr. P.E. Staal, voorzitter

56

L. Schouten, secretaris

Jaarrekening


57

Balans per 31 december (na resultaatverdeling; in duizenden euro)

Activa 2012 2011 Beleggingen voor risico pensioenfonds [1] Zakelijke waarden

577.032

505.006

Vastrentende waarden

364.955

324.109

Overige beleggingen

59.302

30.330

1.001.289 859.445 Vorderingen en overlopende activa [2]

7.280

3.223

Liquide middelen [3]

5.016

1.105

Totaal activa

1.013.585

863.773

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal

58

onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.

Passiva 2012 2011 Reserves Vrije reserve [4] Toeslagensreserve [5]

-37.825

-90.462

262

275

-37.563 -90.187 Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds [6]

1.037.242

937.416

1.037.242 937.416 Langlopende schulden [7]

1.609

7.935

Kortlopende schulden en overlopende passiva [8]

12.297

8.609

Totaal passiva

1.013.585

863.773

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal

onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.


59

Staat van baten en lasten (in duizenden euro)

2012 2011 Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds [9] Directe beleggingsopbrengsten Indirecte beleggingsopbrengsten Kosten van vermogensbeheer

1.533

5.249

101.235

35.460

-155

-64

102.613 40.645 Premiebijdragen van werkgevers en werknemers [10]

75.805

45.923

Saldo van overdrachten van rechten [11]

44

-129

Pensioenuitkeringen [12] -24.300 -20.988 Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds [13] Pensioenopbouw Indexering en overige toeslagen

-34.180 -30.349 165

-292

Rentetoevoeging

-14.860 -10.493

Onttrekking voor pensioenuitkeringen

24.257

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten

21.037

-5.260

-107

Wijzigen marktrente

-85.235

-157.810

Aanpassing 3-maandsgemiddelde

-11.517

32.570

Aanpassing UFR

35.172

0

Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten

-76

90

Reguliere mutaties en kanssystemen

3.766

-364

Wijziging actuariële grondslagen

-8.053

0

Overige mutaties voorziening pensioenverplichtingen

-4.005

-6.339

-99.826 -152.057 Herverzekering [14]

-285

81

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten [15]

-1.415

-1.221

Overige baten en lasten [16]

-12

-6

Saldo van baten en lasten

52.624

-87.752

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de staat van baten en lasten, die een

60

integraal onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.

2012 2011 Bestemming van het saldo Algemene reserve Toeslagenreserve

52.637

-87.745

-13 -7

52.624 -87.752


61

Kasstroomoverzicht (in duizenden euro)

2012 2011 Pensioenactiviteiten Ontvangsten Premiebijdragen van werkgevers en werknemers

65.084

40.529

Overgenomen pensioenverplichtingen

44

91

Overige

60 22

65.188 40.642 Uitgaven Uitgekeerde pensioenen Overgedragen pensioenverplichtingen Premies herverzekering Pensioenuitvoerings- en administratiekosten Overige

-24.267

-20.543

0

-220

-257

-1.699

-1.590

-1.068

0 -1.832

-26.114 -25.362 Beleggingsactiviteiten Ontvangsten Directe beleggingsopbrengsten Verkopen en aflossingen beleggingen

1.341

5.453

97.848

198.353

99.189 203.806 Uitgaven Aankopen beleggingen Kosten van vermogensbeheer

-134.197

-221.327

-155

-64

-134.352 -221.391 Mutatie liquide middelen

3.911

-2.305

Saldo liquide middelen 1 januari

1.105

3.410

Saldo liquide middelen 31 december

5.016

1.105

62

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen Het doel van Stichting Pensioenfonds ANWB, statutair gevestigd te ‘s-Gravenhage (hierna “het fonds”) is het nu en in de toekomst verstrekken van uitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden ter zake van ouderdom en overlijden; tevens verstrekt het fonds uitkeringen aan arbeidsongeschikte deelnemers. Het fonds geeft invulling aan de uitvoering van de pensioenregeling van de aangesloten ondernemingen. Alle bedragen zijn vermeld in duizenden euro’s, tenzij anders is aangegeven. Voor vergelijkingsdoeleinden is de presentatie van de vergelijkende cijfers op enkele plaatsten aangepast. Dit heeft geen effect gehad op de waarde van het vermogen of het resultaat van voorgaand boekjaar. Toepassing richtlijnen voor de jaarverslaglegging De Jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen zoals deze zijn opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW en met inachtneming van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Schattingswijzigingen DNB heeft per eind september 2012 de methodiek voor het vaststellen van de nominale rentetermijnstructuur aangepast. Hierbij gaat het om een aanpassing van de rentetermijnstructuur voor looptijden vanaf 20 jaar. Voor looptijden tot en met 20 jaar blijft de rente gelijk aan de driemaands gemiddelde rente. Voor looptijden vanaf 20 jaar wordt de rente zodanig aangepast dat deze toegroeit naar de zogenoemde Ultimate Forward Rate (UFR). Dit wordt gezien als een schattingswijziging. In onderstaand overzicht is het effect van de middeling en de UFR op de voorziening en de dekkingsgraad weergegeven.

Op basis van de

Op basis van

zuivere marktrente

rentemiddeling en UFR

Voorziening voor pensioenverplichtingen

1.093.467

1.037.242

Dekkingsgraad 91,4% 96,4% De aanpassing van de rentetermijnstructuur met de UFR heeft een effect van 35.172 op het resultaat gehad (bate). Dit heeft een effect op de dekkingsgraad van 3,2%. Verder heeft in 2012 de Commissie Overlevingstafels van het AG een herziening van de AG-prognosetafel 2010-2060 gepubliceerd, zijnde de AG-prognosetafel 2012-2062 en heeft het fonds besloten over te gaan op deze nieuwe overlevingstafel. Ultimo 2012 is de technische voorziening verhoogd met 8.053 als gevolg van deze schattingswijziging. Het effect van de schattingswijziging op de technische voorziening is als mutatie in het resultaat verwerkt. Het effect van deze aanpassing voor toekomstige jaren kan niet geschat worden en is derhalve niet toegelicht. Als laatste wijziging heeft het fonds besloten om de voorziening excassokosten in 2 stappen te verhogen tot 2,0%. In 2012 is de eerste stap genomen van 0,5% en de voorziening verhoogd tot 1,5%. In 2013 zal de voorziening excassokosten nogmaals met 0,5% verhoogd worden tot 2,0%. De verhoging van de excassokosten in 2012 als gevolg van deze schattingsaanpassing bedraagt 5.136. Het effect van de verhoging van de schatting naar 2% op basis van de voorziening ultimo 2012 bedraagt 5.186. Het effect van deze aanpassing voor toekomstige jaren kan niet geschat worden en is derhalve niet toegelicht.


63

Waardering Beleggingen en pensioenverplichtingen worden gewaardeerd op actuele waarde. Overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop deze betrekking hebben. Schattingen en veronderstellingen De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de Pensioenwet vereist dat het bestuur oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende andere factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis voor het oordeel over de boekwaarde van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien indien de herziening alleen voor die periode gevolgen heeft. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode van herziening en toekomstige perioden indien de herziening gevolgen heeft voor zowel de verslagperiode als toekomstige perioden. Opname van een actief of een verplichting Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar het pensioenfonds zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten worden in de rekening van baten en lasten opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met betrekking tot een actief of een verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. Dit betekent dat transacties worden verwerkt op handelsdatum en niet op afwikkelingsdatum. Als gevolg hiervan kan sprake zijn van een post “nog af te wikkelen transacties”. Deze post kan zowel een actief als een passief zijn. Saldering van een actief en een verplichting Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesaldeerd als nettobedrag in de balans opgenomen indien sprake is van een wettelijke of contractuele bevoegdheid om het actief en de verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te wikkelen en bovendien de intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen. De met de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële verplichtingen samenhangende rentebaten en rentelasten worden eveneens gesaldeerd opgenomen. Verwerking van waardeveranderingen van beleggingen Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen gerealiseerde en ongerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen. Alle waardeveranderingen van beleggingen, inclusief valutakoersverschillen, worden als beleggingsopbrengsten in de rekening van baten en lasten opgenomen.

64

Vreemde valuta Activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omgerekend naar euro’s tegen de koers per balansdatum. Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen reële waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum. Beleggingen Algemeen In overeenstemming met de Pensioenwet worden beleggingen gewaardeerd op actuele waarde. Participaties in beleggingsinstellingen, die gespecialiseerd zijn in een bepaald soort beleggingen worden gerubriceerd en gewaardeerd volgens de grondslagen voor dat soort beleggingen. Aandelen Hieronder worden begrepen de participaties in het ANWB Aandelenfonds en de participaties in het ANWB Complementaire Waarden Fonds. Aandelen worden gewaardeerd op actuele waarde. De waardering van ter beurze genoteerde aandelen en participaties in beleggingsinstellingen die in aandelen beleggen vindt plaats tegen de per balansdatum geldende beurskoers. Participaties in nietgenoteerde beleggingsinstellingen worden gewaardeerd tegen de door de beheerder van deze beleggingsinstelling gerapporteerde intrinsieke waarde (zijnde de marktwaarde van de participaties op basis van de onderliggende intrinsieke waarden). Vastrentende waarden Hieronder worden begrepen de participaties in het ANWB Rentende Waarden Fonds en de participaties in het ANWB Geldmarktfonds. Obligaties en andere vastrentende waarden (zoals staatsleningen) worden gewaardeerd op actuele waarde. De waardering van ter beurze genoteerde obligaties, staatsleningen en participaties in beleggingsinstellingen die in vastrentende waarden beleggen vindt plaats tegen de per balansdatum geldende beurskoers. Participaties in niet-genoteerde beleggingsinstellingen worden gewaardeerd tegen de door de beheerder van deze beleggingsinstelling gerapporteerde intrinsieke waarde (zijnde de marktwaarde van de participaties op basis van de onderliggende intrinsieke waarden). Deposito’s De deposito’s worden gewaardeerd op de nominale waarde, inclusief lopende intrest tot aan de balansdatum. Derivaten Derivaten worden gewaardeerd op marktwaarde, te weten de relevante marktnoteringen of, indien niet aanwezig zijn, de waarde die wordt bepaald met behulp van marktconforme en toetsbare waarderingsmodellen. De uitwisseling van rentebedragen wordt verantwoord als directe beleggingsopbrengsten; de ontwikkeling van de marktwaarde (zowel gerealiseerd als niet gerealiseerd) wordt verantwoord als indirecte beleggingsopbrengsten. Het pensioenfonds maakt gebruik van de volgende derivaten: Swaps: dit betreft met individuele banken afgesloten contracten waarbij de verplichting wordt aangegaan tot het uitwisselen van vaste en variabele rentebetalingen en -ontvangsten over een nominale hoofdsom. Door middel van swaps kan het pensioenfonds de rentegevoeligheid van de portefeuille beïnvloeden. Putopties: dit betreft afgesloten contracten die worden aangegaan om het koersrisico op zakelijke waarden te beperken. De putopties beschermen het fonds tegen een daling van de beurskoersen. Herverzekeringen Uitgaande herverzekeringspremies worden verantwoord in de periode waarop de herverzekering betrekking heeft. Vorderingen uit hoofde van winstdelingsregelingen in herverzekeringscontracten worden verantwoord op het moment van toekenning door de herverzekeraar.


65

Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen De voorziening pensioenverplichtingen betreft de toekomstige pensioenverplichtingen berekend volgens de netto methode; deze berekening is per 31 december 2012 uitgevoerd op basis van de rentermijnstructuur zoals per die datum gepubliceerd door DNB. Dit kwam ultimo 2012 overeen met een vaste rekenrente van 2,47% (2011: 2,74%). De gehanteerde sterftekansen zijn ontleend aan de AG Prognosetafel 2012-2062, starttafel 2013. Hierbij wordt voor zowel mannen als vrouwen rekening gehouden met de correctietabel “HoogMidden” voor verzekerdensterfte. De contante waarde van de toeslagen voor slapers en gepensioneerden per 1 januari na de balansdatum is in de voorziening pensioenverplichtingen opgenomen. Voorziening excassokosten Voor excassokosten is de overeenkomstige voorziening gesteld op 1,5% van de voorziening pensioenverplichtingen. Vanaf boekjaar 2012 is de excassovoorziening opgenomen in de Voorziening pensioenverplichtingen. In 2013 zal de voorziening excasso nogmaals verhoogd worden met 0,5% tot 2,0%. Reserves Vrije reserve De resultaten worden toegevoegd voor zover zij niet benodigd zijn voor de vorming of instandhouding van de toeslagenreserve Toeslagenreserve De toeslagenreserve betreft het per 31 december 2004 door Unigarant N.V. ingebrachte indexatiedepot. Uit deze reserve worden de pensioenen uit hoofde van het Unigarant-pensioenreglement van het pensioenfonds, ingegaan of premievrij gemaakt vóór 1 januari 2000, geïndexeerd. Met ingang van 1 januari 2005 wordt jaarlijks rendement toegevoegd of onttrokken aan deze reserve op basis van het beleggingsrendement van het pensioenfonds. De jaarlijkse indexatielasten van de pensioenen welke zijn ingegaan of premievrij gemaakt vóór 1 januari 2000 worden aan deze reserve onttrokken, voorzover de stand van de reserve dat toelaat. Er zullen verder geen overige dotaties aan de reserve worden gedaan. Reservering technisch resultaat Het resultaat op sterfte en arbeidsongeschiktheid werd tot ultimo 2010 jaarlijks toegevoegd of onttrokken aan de voorziening technisch resultaat (met uitzondering van het technisch resultaat op de Unigarant-deelnemers waarvoor vóór 1 januari 2001 vrijstelling van premiebetaling wegens arbeidsongeschiktheid bestond; het technisch resultaat op deze pensioenen is geheel voor rekening van Nationale-Nederlanden en werd tot en met 2010 met het pensioenfonds afgerekend). Met ingang van boekjaar 2007 werd het resultaat op sterfte niet langer aan deze reservering toegevoegd of onttrokken, maar direct in het resultaat verantwoord. Deze resultaten zijn vanuit de winstbestemming toegevoegd dan wel onttrokken aan de ‘reserve technisch resultaat’, waarbij deze reserve nooit negatief kon zijn. Indien het gecumuleerde technische resultaat op enig moment negatief zou worden, zou dit bedrag opgenomen worden als een latente vordering op de herverzekeraar. Het technisch resultaat op contracten met betrekking tot de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen komt aan het eind van de winstdelingsperiode niet ten gunste van het fonds, maar ten gunste van ANWB B.V. Deze technische resultaten blijven derhalve wel op de balans verantwoord als een reservering technisch resultaat. Indien deze resultaten aan het eind van de winstdelingsperiode positief zijn, zal het saldo van de reservering technisch resultaat vrij vallen ten gunste van ANWB B.V. met inachtneming van artikel 129 van de Pensioenwet. In boekjaar 2012 is deze reservering door ANWB B.V. aangewend als extra herstelpremie aan Stichting Pensioenfonds ANWB. Hiermee is deze schuld in boekjaar 2012 vervallen.

66

Depot aanvullingsregeling AO Dit betreft een depot welke tot en met 31 december 2006 onder het beheer van ANWB B.V. stond. Op verzoek van ANWB B.V. heeft het bestuur besloten om vanaf 1 januari 2007 dit depot in beheer te nemen. De betreffende middelen zijn begin 2007 door ANWB B.V. overgemaakt aan het fonds. Het depot heeft als doel het financieren van de aanvullingsregeling bij minder dan 35% arbeidsongeschiktheid. Deze regeling verzorgt een aanvulling op het maandinkomen van ANWB werknemers die door het UWV minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn verklaard en ten gevolge van hun medische situatie bij de ANWB minder dan 83,6% van hun oude maandinkomen kunnen verdienen. Jaarlijks vindt door de ANWB BV dotatie aan het depot plaats, ter grootte van 0,3% van het SV-loon onder aftrek van een franchise. Op grond van CAO-afspraken is bepaald dat de toevoeging voor boekjaar 2008 is bepaald op basis van de loonsom over de periode 1 januari 2008 tot en met 30 juni 2008; over het boekjaar 2010, 2011 en 2012 is, op grond van dezelfde afspraken, eveneens geen premie geheven. Uit het depot worden alleen uitkeringen gedaan voorzover de hoogte van het depot dit toestaat. Het depot wordt gevoed op basis van een beschikbare premie, alleen als deze beschikbaar gesteld zijn door ANWB B.V. Het pensioenfonds draagt geen risico inzake de uitkeringen; indien ANWB B.V. op enig moment een toezegging heeft gedaan welke niet meer uit het depot kan worden gefinancierd, zullen de betreffende kosten volledig ten laste van ANWB B.V. komen. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is conform de directe methode opgesteld. Dit houdt in dat alle ontvangsten en uitgaven ook als zodanig worden gepresenteerd. Onderscheid wordt gemaakt tussen kasstromen uit pensioenuitvoeringsactiviteiten en beleggingsactiviteiten. Alleen als deze beschikbaar gesteld zijn door ANWB B.V.


67

Toelichting op de balans per 31 december (in duizenden euro) Activa [1] Beleggingen voor risico pensioenfonds Niet Categorie

Stand

Aankopen/ Gerealiseerde gerealiseerde

Stand

ultimo Verstrek- Verkopen koers- koers- ultimo 2011

kingen aflossingen verschillen verschillen

2012

Zakelijke waarden Aandelen beleggingsfondsen

386.085

6.850

-46.000

-697

56.632

402.870

Complementaire waarden Fonds

118.921

53.400

0

0

1.841

174.162

505.006 60.250 -46.000 -697 58.473 577.032

Vastrentende waarden Vastrentende beleggingsfondsen Geldmarkt beleggingsfondsen Leningen op schuldbekentenis

308.218 27.500

0

0 13.191 348.909

14.147 13.110 -12.125

99 -107 15.124

1.744 0 -822 0 0 922 324.109 40.610 -12.947

99 13.084 364.955

Derivaten Rentederivaten Aandelenderivaten

23.291

0 -38.902 40.260 1.759 26.408

0 33.337

0

0 -11.743 21.594

23.291 33.337 -38.902 40.260 -9.984 48.002

Totaal beleggingen voor risico pensioenfonds

852.406 134.197 -97.849 39.662 61.573 989.989

Derivaten opgenomen onder kortlopende schulden en overige passiva

7.039

11.300

Totaal beleggingen voor risico pensioenfonds activazijde 859.445 1.001.289

Per ultimo 2012 heeft Stichting Pensioenfonds ANWB geen gestelde zekerheden (collateral) aan tegenpartijen verstrekt. Stichting Pensioenfonds ANWB heeft wel gestelde zekerheden ontvangen ter waarde van 51.280. Deze zekerheden zijn verstrekt in stukken en zijn derhalve off-balance verwerkt.

68

Stand ultimo Interestderivaten

Notional 2012

IRS REC 2026 SEP 2,640%

58.000

5.187

IRS REC 2029 FEB 2,650%

54.000

4.611

IRS REC 2031 DEC 3,031%

32.000

4.609

IRS REC 2049 SEP 2,545%

55.000

3.417

IRS REC 2041 DEC 2,850%

25.000

3.371

IRS REC 2031 NOV 2,940%

22.000

2.843

IRS REC 2021 DEC 2,763%

25.000

2.838

IRS REC 2032 JUL 2,305%

109.000

2.793

IRS REC 2034 SEP 2,340%

72.000

1.989

IRS REC 2033 SEP 2,335%

72.000

1.982

IRS REC 2027 JUL 2,250%

45.000

1.645

IRS REC 2041 NOV 2,856%

10.000

1.358

IRS REC 2035 SEP 2,640%

13.000

1.065

IRS PAY 2014 APR 1,825%

76.000

-1.382

IRS PAY 2016 SEP 1,840%

30.000

-1.389

IRS PAY 2014 DEC 1,714%

105.000

-2.661

IRS PAY 2025 FEB 3,500%

31.000

-5.868

26.408 ANWB Eq. Put Long Feb 2017 90%

56.000

7.168

ANWB Eq. Put Long Feb 2016 92%

56.000

6.272


56.000

4.956


56.000

3.198

21.594

Directe

markt-

Ultimo 2012 Zakelijke waarden Vastrentende waarden Derivaten


notering

Afgeleide

Overige

markt- waarderings- notering

methoden

93.457 483.498 283.057 0

80.976

Totaal

77 577.032 922

364.955

0 48.002 48.002

376.514 564.474 49.001 989.989

69

Ultimo 2011 Zakelijke waarden Vastrentende waarden Derivaten

Directe marktnotering

Afgeleide

Overige

markt- waarderings- notering

methoden

78.625 425.862 268.534

53.831

0

Totaal

519 505.006 1.744

324.109

0 23.291 23.291

347.159 479.693 27.259 852.406

2012 2011 [2] Vorderingen en overlopende activa Vorderingen op ANWB B.V. Vordering op Unigarant N.V. Vorderingen op Logicx mobiliteit B.V. vooruit gefactureerd bedrag

4.852

1.071

149

0

72

26

280

250

vooruit betaald bedrag

12

2

Overige debiteuren

16

168

Lopende intrest en nog te ontvangen dividend Rentederivaten Banken

1.899 1.705 0 1

Totaal vorderingen en overlopende activa

7.280

3.223

De vorderingen hebben naar verwachting een resterende looptijd van korter dan één jaar. [3] Liquide middelen Depotbanken ING Bank N.V.

94 87 4.922

1.018

5.016 1.105 Reserves [4] Algemene reserve Stand per 1 januari

-90.462

-2.717

Saldobestemming boekjaar

52.637

-87.745

Stand per 31 december

70

-37.825

-90.462

2012 2011 [5] Toeslagenreserve Stand per 1 januari

275

282

Saldobestemming boekjaar

-13

-7


262

275

-37.563

-90.187

De toeslagenreserve betreft het per 31 december 2004 door Unigarant N.V. ingebrachte indexatiedepot. Uit deze reserve worden de pensioenen uit hoofde van het Unigarant-pensioenreglement van het pensioenfonds, ingegaan of premievrij gemaakt voor 1 januari 2000, geïndexeerd. Met ingang van 1 januari 2005 wordt jaarlijks rendement toegevoegd of onttrokken aan deze reserve op basis van het beleggingsrendement van het pensioenfonds (2012: 32). De jaarlijkse indexatielasten van de pensioenen, welke zijn ingegaan of premievrij gemaakt voor 1 januari 2000, worden aan deze reserve onttrokken, voorzover de stand van de reserve dat toelaat (2012: 45). Er zullen verder geen overige dotaties aan de reserve worden gedaan. Totaal eigen vermogen Het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt Het vereist eigen vermogen bedraagt

45.331

4,4%

41.246

4,4%

166.325

16,0%

202.297

21,8%

96,4%

90,4%

De dekkingsgraad is De dekkingsgraad is vastgesteld als de vrije reserve plus de voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds, gedeeld door de voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds.

Als gevolg van de te lage dekkingsgraad per eind 2012 heeft het bestuur moeten besluiten de pensioenaanspraken van de gewezen deelnemers en pensioengerechtigden per 1 april 2013 te verlagen met 1,1%. Deze korting is verwerkt in de jaarrekening 2012. Afhankelijk van de stand van de dekkingsgraad per 31 december 2013 heeft het bestuur van het fonds een principebesluit genomen om alle opgebouwde pensioenaanspraken per 1 april 2014 te korten met 1,7% om zodoende een dekkingsgraad te bereiken van 104,4% (Minimaal Vereiste Eigen Vermogen) per eind 2013. Dit principebesluit zal, afhankelijk van de ontwikkeling van de dekkingsgraad over 2013, verwerkt worden in de jaarrekening 2013. Het fonds is op basis van het herstelplan met werkgever ANWB B.V. overeengekomen om vanaf 2009 tot en met 2013 jaarlijks een herstelpremie van € 2 miljoen te ontvangen mits het fonds in een situatie van reservetekort verkeerd. Deze regeling is eveneens van toepassing voor de werkgevers Unigarant N.V. en Logicx Mobiliteit B.V. waar de bijdrage naar rato wordt vastgesteld. In 2012 is het fonds met de werkgevers overeengekomen dat aanvullend een premie van € 7,2 miljoen in 2012 wordt betaald en afhankelijk van de ontwikkeling van de dekkingsgraad per 31 december 2012 en 31 december 2013 respectievelijk € 7,2 miljoen en € 7,1 miljoen wordt betaald. Op basis van de dekkingsgraad per 31 december 2012 ontvangt het fonds € 7,2 miljoen herstelpremie welke is verwerkt in de jaarrekening 2012. Deel uitmakend van de in 2012 met de werkgevers overeengekomen afspraken heeft het fonds in 2012 de aanspraken van gewezen deelnemers en pensioengerechtgden met 1,1% verlaagd. Dit heeft een verlaging van de voorziening van 5.292 tot gevolg


71

2012 2011 Technische voorzieningen [6] Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds Stand per 1 januari

937.416

785.359

Het verloop van de voorziening is als volgt: Pensioenopbouw Indexering en overige toeslagen

34.180 30.349 -165

292

Rentetoevoeging

14.860 10.493


-24.257


-21.037

5.260

107

85.235

157.810


11.517

-32.570

Aanpassing UFR

-35.172

0

Wijzigen marktrente


76

-90


-3.766

364


8.053

0


4.005

6.339


1.037.242

937.416

De korting van de aanspraken en rechten is verwerkt in de post Indexering en overige toeslagen en zorgt ervoor dat de voorziening daalt met 5.292. De Duratie van de voorziening bedraagt 17,5 (2011: 17,9) De voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds is als volgt opgebouwd –– Actieve deelnemers

555.896

535.986

–– Gewezen deelnemers

153.519

123.439

–– Pensioengerechtigden

327.827 277.991

1.037.242 937.416

De voorziening excassokosten is vastgesteld als 1,5% van de netto voorziening pensioenverplichtingen en bedraagt 15.329 (2011: 9.281). Vorig jaar was de voorziening excassokosten apart weergegeven. In 2013 zal de voorziening excasso nogmaals verhoogd worden met 0,5% tot 2,0%. Totaal technische voorzieningen

72

1.037.242

937.416

2012 2011 [7] Langlopende schulden Depot aanvullingsregeling AO Reservering technisch resultaat

1.609

1.609

0

6.326

1.609 7.935 De depot aanvullingsregeling AO betreft een depot welke tot en met 31 december 2006 onder het beheer van ANWB B.V. stond. De betreffende middelen zijn begin 2007 door ANWB B.V. overgemaakt aan het fonds. Uit het depot worden alleen uitkeringen gedaan voorzover de hoogte van het depot dit toestaat. Het depot wordt gevoed op basis van een beschikbare premie. Het pensioenfonds draagt geen risico inzake de uitkeringen. Indien ANWB B.V. op enig moment een toezegging heeft gedaan welke niet meer uit het depot kan worden gefinancierd, zullen de betreffende kosten volledig ten laste van ANWB B.V. komen. De reservering technisch resultaat kwam toe aan ANWB B.V. Het totale bedrag is vrijgevallen en door ANWB B.V. gebruikt als extra herstelpremie [8] Kortlopende schulden en overlopende passiva Beleggingen Derivaten Schuld aan Unigarant N.V.

23 0 11.300 7.039 0

420

Verzekeringsmaatschappijen

284 255

Belastingen en sociale premies

494

458

Schulden inzake pensioenuitvoerings- en administratiekosten

130

327

66

110

Overige schulden

12.297 8.609

Er zijn geen beleggingen uitgeleend en er zijn geen beleggingen in ANWB B.V. en de aan haar gelieerde ondernemeningen.


73

Toelichting op de staat van baten en lasten (in duizenden euro) Bezoldiging bestuursleden De bestuursleden van Stichting Pensioenfonds ANWB hebben in 2012 geen bezoldiging ontvangen. Personeel Gedurende het boekjaar 2012 had Stichting Pensioenfonds ANWB 1 werknemer in dienst. Daarnaast worden werkzaamheden verricht door werknemers die in dienst zijn van de werkgever. De kosten van de werknemers die in dienst zijn van de werkgever worden (deels) doorberekend.

Baten en lasten

2012

2011

[9] Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds Directe beleggingsopbrengsten Zakelijke waarden

317

455


103

102

Derivaten Banken

1.093 4.686 14 5

Herverzekeraar

3 -5

Waardeoverdrachten

3 1

Overige

0 5

Totaal directe beleggingsopbrengsten

1.533

5.249

Indirecte beleggingsopbrengsten Gerealiseerde resultaten Zakelijke waarden Vastrentende waarden

-697

-22.427

99

85

Derivaten

40.260 29.865

39.662 7.523

Ongerealiseerde resultaten Zakelijke waarden

58.473

-12.074


13.084

15.015

Derivaten

-9.984 24.996

61.573 27.937

Totaal indirecte beleggingsopbrengsten

74

101.235

35.460

2012 2011 Kosten van vermogensbeheer Beheerloon -155 -64 Totaal kosten vermogensbeheer

-155

-64

Totaal beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds

102.613

40.645

[10] Premiebijdragen van werkgevers en werknemers Pensioenpremie werkgevers en werknemers ANWB B.V.

54.602

40.350

3.726

2.734

748

537

16.400

2.000

260

260

Bijdrage herstelplan Logicx Mobiliteit B.V.

42

42

Inkoopsommen

27 0

Pensioenpremie werkgevers en werknemers Unigarant N.V. Pensioenpremie werkgevers en werknemers Logicx Mobiliteit B.V. Bijdrage herstelplan ANWB B.V. Bijdrage herstelplan Unigarant N.V.

75.805 45.923 Feitelijke premie (regulier)

70.130

40.802

Kostendekkende premie

49.574

38.500

In de in bovenstaande overzicht verantwoorde feitelijke premie zijn tevens begrepen de aanvullende bijdragen vanuit het herstelplan 2009-2013 ter grootte van 2.302 (2011: 2.302) en de aanvullende bijdragen van 7.200 in 2012 en 2013. Deze aanvullende bijdragen dienen niet ter dekking van de kostendekkende premie, maar zijn bedoeld als bijdrage voor het herstel van het vermogen. De premie uit hoofde van de overgangsregeling (5.648) is hierop in mindering gebracht. De kostendekkende premie is als volgt samengesteld: –– Actuarieel benodigd

39.803

30.927

–– Opslag in stand houden vereist vermogen

8.597

6.562

–– Opslag voor uitvoeringskosten

1.174

1.011


49.574 38.500

75

2012 2011 [11] Saldo van overdrachten van rechten Overgenomen pensioenverplichtingen

45

91

Overgedragen pensioenverplichtingen

-1

-220

44 -129 [12] Pensioenuitkeringen Pensioenen Ouderdomspensioen Partnerpensioen

-18.675 -15.705 -4.180 -3.998

Wezenpensioen

-123 -102

Invaliditeitspensioen

-975 -1.021

Subtotaal

-23.953 -20.826

Andere uitkeringen Afkoopsommen

-91 -40

Overige

-256 -122

Subtotaal

-347 -162

Totaal pensioenuitkeringen -24.300 -20.988 [13] Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds Pensioenopbouw Indexering en overige toeslagen

-34.180 -30.349 165

-292

Rentetoevoeging

-14.860 -10.493


24.257

21.037


-5.260

-107

Wijzigen marktrente

-85.235

-157.810


-11.517

32.570

Aanpassing UFR

35.172

0

-76

90


3.766

-364


-8.053

0


-4.005

-6.339


-99.826 -152.057

76

2012 2011 De intresttoevoeging is gebaseerd op de 1-jaarsrente van 1,54% uit de DNB-rentetermijnstructuur primo boekjaar. De korting van de aanspraken en rechten is verwerkt in de post Indezering en overige toeslagen en zorgt ervoor dat de mutatie op de voorziening stijgt met 5.292. [14] Herverzekering Premies herverzekering Winstdeling herverzekering

-285

-261

0

342

-285 81 Het risico van kort leven en arbeidsongeschiktheid heeft het pensioenfonds herverzekerd bij Nationale- Nederlanden met een eigen risico ter hoogte van de normaliter bij de werkgever in rekening te brengen premie (fictieve risicopremies maal de risicokapitalen). Deze verzekering heeft een looptijd van vijf jaar tot eind 2015 en dekt de bovenmatige schade over deze vijf jaren. [15] Pensioenuitvoerings- en administratiekosten Administratie

-551 -520

Kosten management pensioenfonds

-258

-281

-54

-40

Accountantscontrole van de jaarrekening Actuaris Contributies en bijdragen Overige kosten

-132 -169 -86

-86

-334

-125

Totaal Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

-1.415

-1.221

[16] Overige baten en lasten

-12

-6

Saldo van baten en lasten

52.624

-87.752


77

2012 2011 Actuariële analyse van het saldo Wijziging rentetermijnstructuur

-76.440

Beleggingsopbrengsten

102.613 30.151

Premies Waardeoverdrachten Kosten Uitkeringen Kanssystemen Reguliere mutaties

-125.240

29.039 9.900 -32 -39 -5.106 0 -43 49 3.232 -16 534

-348

Incidentele mutaties voorzieningen

-7.548

-2.254

Overige oorzaken

6.375

45

52.624 -87.752

De incidentele mutaties voorzieningen in 2012 bestaan voornamelijk uit het resultaat op toeslagverlening (5.249) en het resultaat op VPL (1.138). In 2011wordt dit resultaat veroorzaakt door de conversie per 1 januari 2011.

78

Risicoparagraaf (in duizenden euro) In de risicoparagraaf binnen het bestuursverslag is het beleid rond risicobeheersing uiteengezet. Hierna worden een aantal specifieke risico’s nader toegelicht en gekwantificeerd. Conform de berekeningen van het Vereist eigen vermogen in het Actuarieel rapport is de risicoparagraaf gebaseerd op basis van het doorkijkbeginsel (lookthrough-principe) en wordt er rekening gehouden met recente ontwikkelingen zoals het gebruik van de UFR. Solvabiliteitsrisico Het belangrijkste financieel risico voor het Pensioenfonds is het niet kunnen nakomen van de pensioentoezeggingen. Een belangrijke maatstaf hiervoor is het aanwezig Eigen vermogen. Wettelijk is een gestandaardiseerde methode (standaardmodel) vastgelegd om te kunnen toetsen of het aanwezig Eigen vermogen voldoende is om een aantal specifieke financiële risico’s op te kunnen vangen en daarmee of aan de pensioentoezeggingen kan worden voldaan. De berekeningen van het vereist eigen vermogen zijn met name van belang voor de premiestelling en de evaluatie van het herstelplan van het fonds. Het Eigen vermogen van het Pensioenfonds is per 31 december 2012 kleiner dan het Minimaal Vereist Eigen Vermogen volgens het standaardmodel, waardoor het Pensioenfonds in een dekkingstekort verkeert. Jaarlijks vindt toetsing plaats aan de hand van dit standaardmodel. De verschillende standaard risicofactoren hierin worden benoemd onder de noemer S1 tot en met S6. Naast de standaard risicocomponenten (S-componenten) is in de bepaling van het vereist eigen vermogen ook rekening gehouden met actief risico. Het actief risico wordt verwerkt binnen de berekeningen van de S2 middels een extra verzwaring van de buffer. Hierna zijn de uitkomsten weergegeven voor de verschillende risicocategorieën op basis van het maximum van de feitelijke en strategische beleggingsmix (2012: feitelijk 16,0%; 2011: feitelijk 21,6%).

2012 2011 Renterisico (S1) Zakelijke waarden risico (S2) Valutarisico (S3) Grondstoffenrisico (S4) Kredietrisico (S5)

€ % € % 52.079 5,0 54.182 5,8 119.587

11,5

164.852

17,6

38.631 3,7 28.360 3,0 3.125 0,3 3.562 0,4 1.269 0,1 15.210 1,6

Verzekeringstechnisch risico (S6)

29.706

Diversificatie-effect

-78.072 -7,5 -92.709 -9,9

Vereist eigen vermogen

166.325

2,9

16,0

28.840

202.297

3,1

21,6

Aanwezige dekkingsgraad 96,4 90,4 Minimaal vereiste dekkingsgraad

104,4

104,4

Vereiste dekkingsgraad 116,0 121,6

De dekkingsgraad wordt berekend door het totaal van de activa voor risico van het Pensioenfonds (minus de passiefposten Kortlopende schulden en overlopende passiva en Herverzekeringsdeel technische voorzieningen) te delen door de Voorziening pensioenverplichtingen (plus Overige technische voorzieningen). Het afgelopen jaar is deze, op grondslagen van het Pensioenfonds, toegenomen van 90,4% (2011) tot 96,4% (2012).


79

Renterisico Het renterisico wordt veroorzaakt, doordat de rentegevoeligheid van de verplichtingen afwijkt van de rentegevoeligheid van de beleggingen. Het Pensioenfonds kent een langere looptijd voor pensioenverplichtingen dan voor de looptijd van de beleggingen. Onderstaande duratie cijfers geven meer inzicht. Duratie van de vastrentende waarden (inclusief rentederivaten) 12,0 Duratie van de pensioenverplichtingen 17,5 Voor de vaststelling van het renterisico bij het vereist eigen vermogen worden de kasstromen van de rentegevoelige beleggingen afgezet tegen de kasstromen van de voorziening pensioenverplichtingen. Vervolgens worden beide kasstromen afgezet tegen door DNB bepaalde renteschokken die per looptijd verschillen. Op basis van deze renteschokken kan de impact op de technische voorziening en de impact op alle rentegevoelige beleggingen worden berekend. Overeenkomstig kan een afdekkingspercentage worden berekend. Rentegevoeligheid is één van de belangrijkste factoren bij de bepaling van de (strategische) assetallocatie van de portefeuille.

Impact op technische voorziening voor risico fonds (A)

Feitelijke verdeling in €

Strategische verdeling

%

in €

%

104.817

104.817

Impact op de rentegevoelige beleggingen (B)

52.738

51.027

Renterisico

52.079 3,6 53.790 4,1

Afdekkingspercentage (B/A) 50,2 48,7 Derivaten Het renterisico is afgedekt door middel van renteswaps. Door deze swaps wordt de duratie van de portefeuille van vastrentende waarden verlengd van 2,8 naar 12,0 jaar. Met behulp van deze derivaten wordt het strategisch afdekkingspercentage vorm gegeven. Strategisch dekt het fonds volgens het beleggingsmandaat 50% van het renterisico van haar verplichtingen af. Hoogte buffer Op basis van de vereist eigen vermogen berekeningen bedraagt de buffer voor het feitelijk renterisico 52.079 (5,0%) en voor het strategisch renterisico 53.790 (5,2%) ultimo 2012. Zakelijke waarden risico Het pensioenfonds loopt het risico dat haar beleggingen in aandelen, vastgoed en alternatieve beleggingen in waarde dalen. In het beleggingsbeleid wordt met dergelijke risico’s rekening gehouden door ondermeer een toepassing van voldoende spreiding in de beleggingsportefeuille naar categorieën, markten en dergelijke. De volatiliteit van de marktwaarden (prijsrisico’s) van beleggingen wordt periodiek geëvalueerd en kan leiden tot bijstellingen in het vermogensbeheer. In onderstaande tabel wordt de verdeling naar de verschillende zakelijke waarden categorieën getoond.

80

2012 2011

€ % € %

Verdeling zakelijke waarden per categorie: Ontwikkelde markten (Mature markets) Opkomende markten (Emerging markets)

420.853

72,9

367.144

72,7

43.064

7,5

29.972

5,9

Overige

113.114 19,6 107.890 21,4

577.031 100,0 505.006 100,0

Derivaten Het zakelijke waarden risico is afgedekt door middel van aandelenderivaten (put-opties). Strategisch dekt het fonds 50,0% van haar zakelijke waarden risico af. Hoogte buffer Bij de berekening van het vereist eigen vermogen wordt voor het feitelijk en strategisch zakelijke waarden risico rekening gehouden met de door DNB voorgeschreven schokken die variëren overeenkomstig de risicograad van het type belegging. Deze standaardschokken zijn verder opgehoogd om zodoende rekening te houden met actief risico. De buffer voor het feitelijk zakelijke waarden risico bedraagt 119.587 (11,5%) en voor het strategisch zakelijke waarden risico 93.656 (9,0%). Valutarisico Het valutarisico wordt veroorzaakt, doordat de verplichtingen van het pensioenfonds in euro’s luiden terwijl veel van de beleggingen van het pensioenfonds in niet-euro luiden. Het pensioenfonds loopt het risico dat haar buitenlandse beleggingen dalen in waarde als gevolg van valutakoersontwikkelingen. Het pensioenfonds kiest er daarom voor om een gedeelte van haar buitenlandse valuta’s af te dekken. Zonder afdekking van valutarisico loopt het pensioenfonds risico bij een daling van vreemde valuta ten opzichte van de euro. Door meer dan 100% van het risico af te dekken loopt het fonds risico bij een stijging van vreemde valuta ten opzichte van de euro. Het valutarisico wordt berekend aan de hand van een scenario waarbij wordt uitgegaan van een waardedaling van de beleggingen in vreemde valuta van 20%. Het valutarisico is het totale negatieve effect op de waarde van alle beleggingen als gevolg van dit scenario. Afdekking van het valutarisico vindt plaats via derivatencontracten.


81

2012 2011

€ % € %

Zakelijke waarden naar valuta voor afdekking met derivaten Euro

135.907 23,6 122.368 24,2

Amerikaanse dollar

213.654 37,0 158.653 31,4

Britse pound sterling

52.492

9,1

55.248

10,9

Overige

174.979 30,3 168.737 33,5

577.032 100,0 505.006 100,0

Zakelijke waarden naar valuta na afdekking met derivaten Euro Amerikaanse dollar Britse pound sterling

424.556 73,6 398.061 78,8 44.515 7,7 21.954 4,3 1.739

0,3

6.022

1,2

Overige

106.222 18,4 78.970 15,7

577.032 100,0 505.007 100,0

2012 2011

€ % € %

Vastrentende waarden naar valuta voor afdekking met derivaten Euro Amerikaanse dollar Overige

345.266 94,6 308.166 95,1 19.689 5,4 15.943 4,9 0 0,0 0 0,0 364.955 100,0 324.109 100,0

Vastrentende waarden naar valuta na afdekking met derivaten Euro Amerikaanse dollar Overige

82

365.016 100,0 324.508 100,1 -62

0,0

-399

-0,1

0 0,0 0 0,0 364.955 100,0 324.109 100,0

2012 2011

€ % € %

Totaal beleggingen naar valuta voor afdekking met derivaten Euro

492.345 49,7 455.530 53,3

Amerikaanse dollar

241.772 24,4 174.596 20,4


52.509

5,3

55.248

6,5

Overige

203.363 20,5 168.737 19,8

989.989 100,0 854.111 100,0

Totaal beleggingen naar valuta na afdekking met derivaten Euro Amerikaanse dollar

435.666 69,7 747.565 87,5 52.944 8,5 21.555 2,5


1.756

0,3

6.022

0,7

Overige

134.606 13,6 78.970

9,3

989.989 100,0 854.112 100,0

De afdekking van de valutarisico’s geschiedt binnen de fondsen voor gemene rekening. Derivaten Ter afdekking van de valutarisico’s op de effectenportefeuille zijn er door de vermogensbeheerders valutatermijntransacties afgesloten. Strategisch dekt het fonds 85% van haar niet-euro beleggingen af. Hoogte buffer Bij de berekening van het vereist eigen vermogen wordt voor het feitelijk en strategisch valuta risico rekening gehouden met een door DNB voorgeschreven schok van 20% die berekend wordt op de niet-euro beleggingen na afdekking. De buffer voor het feitelijk valuta risico bedraagt 38.631 (3,7%) en voor het strategisch valuta risico risico 14.312 (1,4%). Grondstoffenrisico Het pensioenfonds belegt in grondstoffen en loopt daarmee het risico dat de waarde van deze beleggingen daalt als gevolg van marktontwikkelingen. Het pensioenfonds belegt niet direct in grondstoffen maar doet dit met behulp van derivaten. Voorbeelden van grondstoffenderivaten zijn indexfutures en indexderivaten die kunnen worden afgesloten op verschillende categorieën zoals landbouw en vee, metalen en energie. Grondstoffen zorgen van oudsher voor diversificatievoordelen binnen de beleggingsportefeuille. Binnen het standaardmodel wordt de correlatie naar andere risico’s op nul verondersteld. Naast diversificatievoordelen bewegen grondstoffen ook mee met stijgende prijzen waardoor ze een hedge vormen tegen koopkrachtontkrachting. Hoogte buffer Bij de berekening van het vereist eigen vermogen wordt voor het feitelijk en strategisch grondstoffenrisico rekening gehouden met een door DNB voorgeschreven schok van 30%. De buffer voor het feitelijk grondstoffenrisico bedraagt 3.125 (0,3%) en voor het strategisch grondstoffenrisico risico 14.129 (1,4%).


83

Kredietrisico Het pensioenfonds loopt het risico dat één of meerdere van haar tegenpartijen niet aan de voorafgesproken betalingen kan voldoen. Bij de berekening van het kredietrisico dient het effect van de kredietwaardigheid van de partijen, waarin belegd wordt, tot uitdrukking te komen. Het kredietrisico komt tot uitdrukking in de zogenaamde creditspread. Deze creditspread is het verschil tussen de uitkering die afhangt van de kredietwaardigheid van de tegenpartij en een uitkering die met volledige zekerheid (risicovrij) tot uitkering zal komen. Het kredietrisico verbonden aan derivatentransacties wordt beheerst door het afsluiten van standaardovereenkomsten met tegenpartijen, het beoordelen van de kredietwaardigheid van tegenpartijen, het spreiden van het transactievolume over verschillende tegenpartijen, het eisen van voldoende onderpand en een adequate monitoring met betrekking tot de gestelde eisen inzake het onderpand. Het kredietrisico binnen de vastrentende waarden portefeuille kan gemeten worden aan de hand van de creditspread. De gewogen gemiddelde credit spread van de rentegevoelige beleggingen van het fonds is 0,31%. Een andere indicator voor het aanwezige kredietrisico binnen de vastrentede waarden portefeuille van het fonds is de rating afgegeven door een kredietbeoordelaar. Een AAA rating impliceert dat de vastrentende waarden belegging geen krediterisico loopt. Daarentegen worden beleggingen die geclassificeerd staan onder ‘lager dan BBB’ als zeer risicovol beschouwd. Cash wordt als kredietrisicovrij beschouwd.

2012 2011

€ % € %

Rating vastrentende waarden: AAA

180.910 49,6 234.328 72,7

AA

90.165 24,7 3.726 1,2

A

35.269 9,7 17.991 5,6

BBB

41.223 11,3 18.435

5,7

Lager dan BBB

17.388

8,8

Overige

84

4,7

28.413

0 0,0 19.472 6,0 364.955 100,0 322.365 100,0

2012 2011

€ % € %

Verdeling vastrentende waarden naar looptijd: Resterende looptijd < 1 jaar

54.615

15,0

29.558

9,2

Resterende looptijd <> 5 jaar

226.478

62,1

292.807

90,8

Resterende looptijd >= 5 jaar

83.862

22,9

0

0,0

364.955 100,0 322.365 100,0

Hoogte buffer Binnen de berekening van het standaardmodel wordt een kredietrisico becijferd voor de rentegevoelige beleggingen die een creditspread groter dan 0% hebben. De creditspread wordt bepaald op basis van de rentegevoelige kasstromen van het fonds. Afgaande op de hierboven genoemde creditspread resulteert dit in een buffer voor het feitelijk kredietrisico van 1.269 (0,1%) en voor het strategisch kredietrisico van 1.918 (0,2%). Verzekeringstechnisch risico Binnen het verzekeringstechnische risico worden in principe alleen risico’s meegenomen die verband houden met sterfte. Het omvat de risico’s als gevolg van afwijkingen ten opzichte van de verwachte sterfte en afwijkingen van de verwachte sterftetrend (langlevenrisico). Tot het verzekeringstechnische risico worden gerekend: procesrisico, risico-opslag voor afwijkingen ten opzichte van de sterftetrend en negatieve stochastische afwijkingen van de verwachtingswaarde. Deze drie risico’s bedragen een percentage van de op actuele waarde berekende technische voorziening. Het procesrisico neemt af naarmate het deelnemersbestand toeneemt, omdat het sterfteproces dan beter kan worden geschat. De beide andere risicofactoren houden respectievelijk rekening met de onzekerheid in de sterftetrend en met de negatieve stochastische afwijkingen. In verband met het langlevenrisico wordt aanvullend boven het hanteren van de prudente grondslagen, de Voorziening toekomstige sterfteontwikkeling gevormd. Hoogte buffer De buffer voor het feitelijk verzekeringstechnisch risico bedraagt 29.706 (2,9%) en voor het strategisch verzekeringstechnisch risico 29.706 (2,9%). Concentratierisico Concentratierisico’s kunnen optreden bij een concentratie van de portefeuille in regio’s, economische sectoren of tegenpartijen. De spreiding van de portefeuille is in de toelichting op de balans nader toegelicht. Ook “grote posten” zijn aan te duiden als een vorm van concentratierisico. Om te bepalen welke posten hieronder vallen moeten per beleggingscategorie alle instrumenten met dezelfde debiteur worden gesommeerd.


85

Zakelijke waarden 2012 2011

€ % € %

Verdeling zakelijke waarden per regio: Europa

162.576 29,2 148.257 29,4

Noord-Amerika

202.448 36,3 160.225 31,7

Overige

192.007 34,5 196.525 38,9

557.031 100,0 505.007 100,0

Vastrentende waarden 2012 2011

€ % € %

Verdeling vastrentende waarden per regio: Europa

284.975 78,1 295.342 91,1

Noord-Amerika

38.852 10,6 28.767

Overige

41.128 11,3

0 0,0

364.955 100,0 324.109 100,0

Grote posten: vastrentende waarden en investeringen van eenzelfde uitgevende instelling groter dan 5% van de totale beleggingen in vastrentende waarden Staatsobligaties Frankrijk

39.952

8,1

Staatsobligaties Nederland

34.233

7,0

Staatsobligaties Duitsland

31.746

6,4

Er zijn geen beleggingen uitgeleend en er zijn geen beleggingen in ANWB B.V. en de aan haar gelieerde ondernemingen






86

8,9

Overige gegevens

Gebeurtenissen na balansdatum Als gevolg van de te lage dekkingsgraad per eind 2012 heeft het bestuur moeten besluiten de pensioenaanspraken van de gewezen deelnemers en pensioengerechtigden per 1 april 2013 te verlagen met 1,1%. Deze korting is verwerkt in de jaarrekening 2012. Afhankelijk van de stand van de dekkingsgraad per 31 december 2013 heeft het bestuur van het fonds een principebesluit genomen om alle opgebouwde pensioenaanspraken per 1 april 2014 te korten met 1,7% om zodoende een dekkingsgraad te bereiken van 104,4% (Minimaal Vereiste Eigen Vermogen) per eind 2013. Dit principebesluit zal, afhankelijk van de ontwikkeling van de dekkingsgraad over 2013, verwerkt worden in de jaarrekening 2013. Op basis van de dekkingsgraad 2012 ontvangt het fonds een herstelpremie van € 7,2 miljoen van de werkgevers zoals overeengekomen in 2012. Deze gebeurtenis na balansdatum is verwerkt in de jaarrekening 2012.

Resultaatbestemming Bepalingen omtrent de resultaatbestemming Ten aanzien van de bestemming van het saldo van baten en lasten is geen bepaling opgenomen in de statuten van het fonds. De bestemming is nader uitgewerkt in de ABTN. Resultaatbestemming 2012 Het bestuur heeft besloten het resultaat over het boekjaar 2012 als volgt te verdelen: 2012 Algemene reserves

x € 1.000 52.637

Toeslagenreserves -13 ______ 52.624


87

Actuariële verklaring Opdracht Door Stichting Pensioenfonds ANWB te ‘s-Gravenhage is aan Aon Consulting Nederland cv de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2012. Gegevens De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. In overeenstemming met de richtlijn “Samenwerking tussen accountant en actuaris terzake van de controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen” heeft de accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn. Werkzaamheden Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt van de door mij beoordeelde berekeningen heb aanvaard. Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: –– heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en –– heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan nakomen, mede in aanmerking nemend het financiële beleid van het pensioenfonds. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel. Oordeel De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend vastgesteld. Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een dekkingstekort. Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet, met uitzondering van de artikelen 131, 132 en 133. Dit voorbehoud vloeit voort uit de financiële positie van het pensioenfonds. Het pensioenfonds heeft het besluit genomen om de pensioenrechten van de pensioengerechtigden en de pensioenaanspraken van de gewezen deelnemers per 1 april 2013 te korten met 1,1%. Deze korting is in aanmerking genomen bij de vaststelling van de technische voorzieningen.

88

Het pensioenfonds heeft het voorgenomen besluit genomen om de pensioenrechten en de pensioenaanspraken per 1 april 2014 te zullen korten met 1,7%. Deze korting is niet in aanmerking genomen bij de vaststelling van de technische voorzieningen. De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds ANWB is naar mijn mening slecht, vanwege het dekkingstekort.

Eindhoven, 25 juni 2013

Ir. M.J.M. Pernot AAG verbonden aan Aon Consulting Nederland cv


89

Aan: het bestuur van Stichting Pensioenfonds ANWB

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2012 van Stichting Pensioenfonds ANWB te Den Haag gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2012 en de staat van baten en lasten over 2012 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Pensioenfonds ANWB per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Paragraaf ter benadrukking van aangelegenheden Wij vestigen de aandacht op pagina 18 en 19 van het bestuursverslag en pagina 71 van de jaarrekening, waarin het bestuur meldt besloten te hebben per 1 april 2013 over te gaan tot het korten van de opgebouwde aanspraken en rechten, alsmede besloten te hebben dat tenzij de dekkingsgraad op 31 december 2013 voldoende zal zijn verbeterd per 1 april 2014 over te gaan tot het korten van de opgebouwde aanspraken en rechten. Deze situatie doet geen afbreuk aan ons oordeel.

90

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Zwolle, 25 juni 2013

Ernst & Young Accountants LLP

w.g. drs. H. Elgersma RA


91

Stichting Pensioenfonds ANWB

Recommend Documents