Stichting PCBO Apeldoorn Strategisch Meerjarenbeleidsplan 2011-2015
Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
1
Colofon samenstelling: fotografie:
vormgeving: drukken:
Raad van Bestuur Stichting PCBO Apeldoorn
Jeroen Jazet Maura van Wermeskerken
Algrafo
Kinderen Centraal
spannend
spelen en leren
van bekend naar nieuw
creëren
vol verwachting
kennis en
vol vertrouwen
vaardigheden
op basis van aandacht
zelf actief en betrokken
zij hebben mij gekend mijn naam op school
talent voor talent
elke dag genoemd
tot aan de grenzen van kennen en kunnen
aandacht voor mij als kind
samen plezier in leren
als mens kleine mens in de groei
een schoolleven vol verhalen
op maat voor mij
over Leven en Licht
uitgedaagd
over betekenis van mens zijn
om te doen wat ik kan
op aarde
vol te houden, door te gaan samen met anderen
kinderen om me heen
geborgen, dienstbaar
ik voor de ander
grenzen aan mijn doen en laten
de ander met mij met vertrouwen vol van verwachting op weg naar de toekomst
Schilderij: Loes de Haan Gedicht: Stichting PCBO Apeldoorn
Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
3
Inhoudsopgave
6
Voorwoord 1 Ambitie, motto en missie
9
PCBO Apeldoorn wil een aantrekkelijke, christelijke onderwijsorganisatie zijn, een gedegen vernieuwer, met ondernemende, deskundige medewerkers die onze kinderen kwalitatief goed funderend onderwijs op maat bieden vanuit het motto ‘Kinderen Centraal’ 2 Kwaliteit
11
Iedere PCBO school staat garant voor goed onderwijs en een optimaal rendement van dit onderwijs
3 Schoolprofiel
13
Iedere PCBO school zorgt voor een duidelijk schoolprofiel/schoolconcept. PCBO stimuleert en faciliteert scholen die het onderwijs anders willen organiseren
4 De directeur als ondernemer
Als ‘ondernemer’ krijgt de directeur, zoveel als mogelijk en verantwoord is, de ruimte, om daarmee optimale condities te creëren voor zijn/haar resultaatverantwoordelijkheid naar de Raad van Bestuur
4
Strategisch Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 PCBO Apeldoorn
15
17
5 De leerkracht centraal
De leerkracht vervult een centrale rol in het organiseren van het onderwijs en in de opbrengsten daarvan en legt hierover naar de leidinggevende verantwoording af 19
6 Ontwikkeling van personeel
Het personeel van PCBO Apeldoorn ontwikkelt zich doorlopend, met als doel hoogwaardige professionaliteit als individu en als organisatie. Daarbij wordt sterk ingezet op het benutten van kennis die in de organisatie zelf aanwezig is
21
7 Identeit
De christelijke identiteit is en blijft, in al zijn verscheidenheid, een wezenskenmerk van de scholen van PCBO Apeldoorn. Dit vraagt van de scholen op dit punt een actief beleid, naar buiten en naar binnen
23
8 School en maatschappij
De school is actief in de maatschappij, vanuit de visie dat de samenleving zich in de school manifesteert 25
9 Bedrijfsvoering
PCBO Apeldoorn maakt zich sterk voor een zo efficiënt mogelijke bedrijfsvoering, passend bij de eerder gedane richtinggevende uitspraken
Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
5
Voorwoord Een strategisch meerjarenbeleidsplan van een
Dat betekent niet dat deze zelfstandigheid
organisatie moet uitspraken doen die richting
tot willekeur gaat of mag leiden. Vrijheid van
geven aan een ieder die beroepsmatig deel
handelen vooronderstelt een groot gevoel
uit maakt van deze organisatie. Dat betekent
van verantwoordelijkheid. In de eerste plaats
niet dat er beschreven staat hoe dit alles precies
verantwoordelijkheid voor het doel van dit
wordt uitgevoerd. Integendeel, de richting
‘ondernemen’, namelijk het bieden van goed
is vastgelegd, maar de weg waarlangs, de
onderwijs. Wat ‘goed onderwijs’ is definieert
routekaart, kan per situatie en per school heel
iedere school zelf, maar vanuit de Raad van
verschillend zijn. De ene school is in haar
Bestuur van PCBO Apeldoorn worden hier
ontwikkeling soms verder dan de andere, of
wel een beperkt aantal kaderstellende en
kiest een andere invulling, en wat voor de ene
richtinggevende doelen voor geformuleerd,
school de kortste weg is, kan voor de ander
waar vervolgens in de gesprekken met de
een te lange zijn.
schooldirecteuren ook op wordt gestuurd. Op schoolniveau handelt de directeur op dezelfde
Met deze uitspraak is één beleidsvoornemen al
manier naar zijn/haar teamleden. Alles vanuit
vastgelegd. PCBO Apeldoorn wil de komende
het perspectief van verdiend vertrouwen.
jaren, nog sterker en vooral consequenter
In de tweede plaats is er verantwoordelijkheid
dan in de afgelopen jaren het geval is ge-
van het deel (iedere medewerker van PCBO)
weest, sturen op hoofdlijnen en op basis van
naar het geheel (de school en PCBO
duidelijke kaders. Daarbinnen wordt ruimte
Apeldoorn). Binnen de school en binnen de
geboden aan de scholen en de professionals
organisatie is er ruimte voor kritisch mee-
op de scholen. Dit beleidsvoornemen is in lijn
denken en wordt dit op prijs gesteld. Naar
met het leidende principe dat in 2007, bij
buiten is er, in woord en gedrag, ten alle tijde
de herijking van de organisatiestructuur van
loyaliteit aan de organisatie.
PCBO Apeldoorn, is geformuleerd: ‘Heldere kaders, met duidelijke doelen en resultaataf-
In het Strategisch Meerjarenbeleidsplan
spraken en wederzijdse verantwoording, en
2011-2015 zijn strategisch richtinggevende
daarbinnen een vrij speelveld’. Er is ruimte
uitspraken geformuleerd. De beleidsuitspraken
voor ‘ondernemen’, voor profilering van de
hebben consequenties voor bijvoorbeeld de
eigen school en een eigen inrichting van het
besturing van de organisatie, de toewijzing
onderwijs en de rol en positie van de profes-
van financiële en personele middelen, de
sionals in de school, met alles wat daarvoor
professionalisering, het aangaan van verplich-
nodig is. Deze ruimte vergroot het werkplezier
tingen, de keuze van en samenwerking met
en daagt uit tot de inzet en het vergroten van
ketenpartners, de verhouding tussen school
ieders professionaliteit, talent en creativiteit.
en samenleving, etc. Jaarlijks worden deze richtinggevende strategische beleidsuitspraken in kaderbrieven uitgewerkt, met uiteraard duidelijke doelstellingen en omschreven resultaten. Dit geldt zowel voor de scholen als voor het Bureau PCBO.
6
Strategisch Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 PCBO Apeldoorn
Ter voorbereiding op het strategisch meerjaren
Wij bedanken iedereen die aan het tot stand
beleidsplan 2011-2015 hebben wij als
komen van ons nieuwe strategisch meer
Raad van Bestuur in het voorjaar van 2010
jarenbeleidsplan een bijdrage heeft geleverd.
gesprekken gevoerd met vele geledingen
Degene die de komende jaren aan de reali-
binnen PCBO Apeldoorn en ook met externe
sering ervan gaan werken wensen we veel
belanghebbenden, belangenorganisaties en
succes, ondernemingszin, inspiratie, resultaat,
samenwerkingspartners.
volharding en samen plezier in leren toe en het gevoel dat het ertoe heeft gedaan en dat
Al deze gesprekken zijn erg inspirerend en
het onderwijs aan de kinderen er beter van is
informatief geweest. Ze hebben ons geholpen
geworden.
om richting te kiezen, rode lijnen uit te zetten voor de komende jaren. Daarnaast hebben de
Raad van Bestuur PCBO Apeldoorn
gesprekken ons inzicht gegeven in veel operationele zaken, die in de komende planperiode
Drs. G. Nijmeijer en drs. W. Ytsma
verbeterd kunnen worden in de dagelijkse
29 juni 2010
werkprocessen en in de bedrijfsvoering van de scholen en/of het Bureau PCBO. Uit alle gesprekken en bijdragen hebben wij als Raad van Bestuur de volgende thema’s geselecteerd: organisatiebewustzijn; opbrengstgerichtheid; profilering van de school en merkenbeleid; anders organiseren van onderwijs; besturing van de organisatie; kennismanagement, kennisdeling en kennis creatie; identiteit; school en maatschappij; efficiënte bedrijfsvoering. In de inleiding, in het hoofdstuk over motto en mission statements en in de richtinggevende uitspraken in de hoofdstukken 2 t/m 9 komen de negen genoemde thema’s op de een of andere manier aan de orde. Ieder hoofdstuk begint met een richting gevende uitspraak.
Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
7
8
Ambitie, motto en missie
1
PCBO Apeldoorn wil een aantrekkelijke, christelijke onderwijsorganisatie zijn, een gedegen vernieuwer, met ondernemende, deskundige medewerkers die onze kinderen kwalitatief goed funderend onderwijs op maat bieden vanuit het motto ‘Kinderen Centraal’
De organisatie PCBO Apeldoorn
belangstelling staan. Het gaat erom dat PCBO
Stichting PCBO Apeldoorn beheert in totaal
Apeldoorn een organisatie is om kinderen
29 basisscholen, met circa 6500 leerlingen
te onderwijzen en te vormen en die haar
en 550 personeelsleden. Bestuurlijk gezien
bestaan dankt aan het feit dat er ouders zijn
is de Stichting PCBO Apeldoorn ingericht
die hun kinderen hiervoor aan de scholen van
volgens het Raad van Toezichtmodel, met
PCBO toevertrouwen. Zij hebben daar goede
het Policy Governance Model als basis én
redenen voor.
als uitwerking. De algehele leiding van de
PCBO Apeldoorn ambieert professionele, be-
organisatie ligt in handen van de Raad van
trokken medewerkers en waardeert hen zeer,
Bestuur. De Raad van Toezicht houdt toezicht
maar zij kunnen slechts ‘medewerker’ zijn als
hoe de Raad van Bestuur de doelen van de
er kinderen zijn. De scholen van PCBO doen
organisatie realiseert. De Raad van Bestuur
er alles aan om het vertrouwen van ouders
geeft leiding aan de schooldirecteuren en het
waar te maken. Zij hebben daar echter wel
Bureau PCBO. De schooldirecteur is verant-
het commitment en medewerking nodig van
woordelijk voor het realiseren van de visie
de ouders. Er worden daarom met de ouders
en de doelen van de school en legt hierover
duidelijke afspraken gemaakt over wat weder-
rechtstreeks verantwoording af aan de Raad
zijds van elkaar verwacht wordt.
van Bestuur. PCBO Apeldoorn hanteert als principieel uitgangspunt dat iedere school
De mission statements
verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van
Om de ambities uit het motto waar te kunnen
een geheel eigen schoolconcept, passend
maken gaat PCBO Apeldoorn uit van drie
binnen de centrale mission statements van de
centrale mission statements. Zij drukken uit
stichting.
‘waar PCBO Apeldoorn voor gaat en voor staat’. Iedereen die bij PCBO werkt commit-
Onze ambitie en ons motto
teert zich hier aan, voelt zich hier door aan-
De ambitie van PCBO Apeldoorn staat
gesproken en wordt hier op aangesproken:
verwoord in de richtinggevende uitspraak aan het begin van dit hoofdstuk. Het motto ‘Kinderen Centraal’ is in de afgelopen jaren ons leidend motief geweest, en zal dit ook in de planperiode zijn.
• Eén doel: Kwalitatief goed christelijk onderwijs aan zoveel mogelijk kinderen; • Samen plezier in ‘leren’ hebben, voor een optimaal rendement; • Kwaliteit maak je zelf, maar niet alleen.
Het motto betekent niet dat alles erop gericht is om het de kinderen zo goed mogelijk naar
De uitwerking van deze mission statements
de zin te maken of dat zij, als prinsjes en
komt terug bij de verschillende richting
prinsesjes, voortdurend in het centrum van de
gevende uitspraken. Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
9
10
Kwaliteit
2
Iedere PCBO school staat garant voor goed onderwijs en een optimaal rendement van dit onderwijs
Kwaliteit van onderwijs in relatie
schijnlijke datum) moeten de opbrengsten hier
tot het schoolconcept
ook aan voldoen.
Wat ‘goed onderwijs’ is definieert iedere
Gezien de leerlingenpopulatie in Apeldoorn
school voor een groot deel zelf. De onderwijs-
worden resultaten verwacht die op of boven
en vormingselementen die de school biedt, als
het landelijk gemiddelde liggen. De normen
specifieke kenmerken van het eigen onderwijs-
van de inspectie zijn minimumnormen voor
concept, worden doelbewust gekozen vanuit
kwaliteit. PCBO Apeldoorn wil beter presteren
de veronderstelling dat deze bijdragen aan
dan deze minimumnormen. Ouders moeten
of noodzakelijk zijn voor de vorming van het
hier ook van uit kunnen gaan.
kind en de voorbereiding op de maatschappij, nu en in de toekomst.
Maatschappelijke en sociale relevantie van het onderwijs
Randvoorwaarden en kaders van
Dit alles laat onverlet dat scholen, ook zonder
PCBO Apeldoorn
hoge opbrengsten, een grote maatschappe-
Naast de vrije keuze van de school stelt de
lijke relevantie hebben. Wie de leerling wordt
Raad van Bestuur een aantal randvoorwaar-
als mens en hoe hij of zij deel gaat uitmaken
den en kaders voor goed onderwijs en de
van de samenleving, wordt maar voor een
resultaten die dat moet opleveren. De Raad
deel gekenmerkt door de kennis en toepassing
van Bestuur vraagt van de schooldirecteur
ervan die de leerling in de school opdoet.
verantwoording over de resultaten van het
School betekent veel meer voor een leerling.
onderwijs. In de eerste plaats wordt gekeken
De sociale cultuur, het horen bij een schoolge-
naar de eindopbrengsten. Verder tellen de
meenschap, is als zodanig voor jonge mensen
prestaties op rekenen, taal en begrijpend le-
van eminent belang. School is een waarde in
zen, zowel bij de tussen- als bij eindopbreng-
zich. In die zin is het zo dat zelfs qua output
sten, zwaar mee in de beoordeling van de
zwakke scholen van grote betekenis kunnen
resultaten. Dat is vanzelfsprekend, want geen
zijn voor onze leerlingen. Wat scholen (leer-
kind zal succesvol in de samenleving zijn zon-
krachten en directeuren) weer niet ontslaat
der een adequate scholing in deze vakken.
van de verplichting en opgave om te zorgen
De taal is immers het voertuig van het denken
voor zo hoog mogelijke opbrengsten.
en voorwaarde voor sociaal verkeer. Zelfs het effectief kunnen rekenen vooronderstelt een
Optimaal rendement
goed taalgevoel. En rekenen op zichzelf is
Optimaal betekent dat, binnen de grenzen
uiteraard een noodzakelijke voorwaarde om
van de mogelijkheden, het beste uit de kinde-
goed te kunnen functioneren.
ren wordt gehaald. Daarom stellen we hoge
Vanaf augustus 2010 moeten basisscholen
eisen aan de scholen en aan de leerlingen
wettelijk gezien in hun onderwijs en opbreng-
en focussen we op een opbrengstgerichte
sten rekening houden met de referentieniveaus
benadering. We vragen van de leerkrachten
voor rekenen en taal. Uiterlijk 2014 (waar-
om hun leerlingen te volgen, trendanalyses te Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
11
maken ten behoeve van de verbetering van
Verder verwachten wij van de scholen goede
de resultaten en in te grijpen waar dit nodig
scores bij tevredenheidspeilingen bij ouders
is. Dit vereist verder het kunnen werken met
en leerlingen en een leerlingenaantal dat
groepsplannen en kennis van de leerlijnen
enerzijds verklaarbaar is op grond van de
bij taal, lezen en rekenen. Scholen moeten
demografische ontwikkelingen in de wijk en
goed onderbouwd kunnen aantonen dat het
anderzijds kan concurreren met het leerlingen-
optimale rendement ook daadwerkelijk wordt
aantal bij de omliggende scholen.
gehaald. Schoolplan en jaarplan Onderwijs op maat van het kind
Scholen maken, afgeleid van het schoolplan,
Goed onderwijs betekent ook onderwijs
waarin de richtinggevende uitspraken van het
op maat, waarin alle leerlingen zich opti-
SMP zijn verwerkt en rekening houdend met
maal kunnen ontwikkelen op basis van hun
de jaarlijkse kaderbrieven, hun jaarplannen
mogelijkheden en talenten. Ondermeer door
en vertalen deze in concrete en zoveel moge-
de 1-zorgroute ontwikkelt iedere school een
lijk toetsbare resultaten. Dat geldt zowel voor
brede basis van onderwijsmogelijkheden en
inhoudelijke afspraken als de financiële rand-
onderwijszorg. Hierdoor is in principe iedere
voorwaarden. Om goede resultaten te halen
leerling op iedere school welkom, tenzij een
moeten directeuren de vrijheid hebben die
school met een goede onderbouwing aan-
keuzes te maken die noodzakelijk zijn voor
nemelijk kan maken dat de school dit in de
hun bedrijfsvoering. Daarbij geldt wederom
praktijk en gedurende de schoolloopbaan van
vrijheid binnen de kaders, met grote verant-
het kind niet waar kan maken.
woordelijkheden en toetsbare resultaten.
De school draagt zorg voor onderwijs op maat voor leerlingen die moeite hebben om het reguliere programma te volgen én voor meer- en hoogbegaafde leerlingen. Om het onderwijs op die manier in te richten hebben de scholen de betrokkenheid en medewerking nodig van de ouders. Er worden met de ouders duidelijke afspraken gemaakt over wat wederzijds van elkaar wordt verwacht en over de grenzen aan hetgeen de school kan bieden. Scholen zijn samen verantwoordelijk voor passend onderwijs, binnen de beschikbare financiële middelen. Dat betekent, dat er grenzen zijn aan de mogelijkheden van gebruik van en verwijzing naar specifieke onderwijsvoorzieningen.
12
Strategisch Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 PCBO Apeldoorn
Schoolprofiel
3
Iedere PCBO school zorgt voor een duidelijk schoolprofiel/schoolconcept. PCBO stimuleert en faciliteert scholen die het onderwijs anders willen organiseren
Schoolprofiel en schoolkeuze
werkers – op het gebied van pedagogiek,
Ouders kiezen steeds bewuster voor een
didactiek, organisatie en bedrijfsvoering te
school. De nabijheid van de school is een
innoveren. Innovatie is een belangrijk element
belangrijk keuzecriterium, maar steeds minder
in de ontwikkeling van het onderwijs. De
doorslaggevend. Het gaat ouders om kwali-
samenleving verandert, de scholen dus ook.
teit, een veilig schoolklimaat, de sfeer die de
Veel leerkrachten hebben aangegeven dat ze
school uitstraalt, de manier waarop ze door
graag meer handen in de klas willen. Met alle
de leiding en het personeel van de school
ontwikkelingen rond Passend Onderwijs is dit
worden benaderd. Daarbij is ook de identiteit
ook een logische en terechte vraag. Door de
van de school voor veel ouders een punt van
toenemende bezuinigingen en de verande-
betekenis, omdat dit veelal, bijna automatisch,
rende omgeving moeten we in het onderwijs
wordt gekoppeld aan aandacht voor waar-
innovatief zijn. Scholen moeten proberen uit
den en normen, kwaliteit en degelijkheid. Het
de bestaande kaders te treden en nieuwe
is belangrijk om deze koppeling in de praktijk
concepten te ontwikkelen, waarbinnen er
waar te blijven maken.
ruimte is om een grote diversiteit aan kinderen optimaal onderwijs te geven, met zoveel mo-
Volgens de jongste prognoses van de ge-
gelijk handen in de school. Dit vooronderstelt
meente Apeldoorn loopt het totaal aantal
flexibiliteit en creativiteit, maar ook het goed
leerlingen in het basisonderwijs de komende
doordenken van datgene wat er wordt veran-
25 jaar terug. PCBO Apeldoorn streeft ernaar
derd. Het is belangrijk om op een zodanige
het huidige marktaandeel (percentueel) te
manier te ontwikkelen en te vernieuwen dat er
behouden en zo mogelijk te vergroten. Wij
aantoonbare verbetering door wordt bereikt
willen de pluriformiteit binnen PCBO stimuleren
(het zogenaamde evidence based werken).
en scholen vragen zich te profileren in hun
Dit is van belang, om zo effectief en efficiënt
uniciteit. We vragen aan directeuren om hun
mogelijk om te gaan met kostbare tijd, ener-
markt te verkennen en te onderzoeken wat de
gie en geld.
mogelijkheden zijn om hun onderwijs voor het voetlicht te brengen en daar een eigen kleur
Een zekere mate van ondernemerschap hoort
aan te geven. Wij stimuleren dat iedere school
hierbij. Van ondernemerschap in letterlijke
herkenbaar is aan haar eigen profiel. Goede
zin is binnen het onderwijs uiteraard geen
en tijdige communicatie met de ouders, in alle
sprake. Scholen hebben nu eenmaal geen
vormen waarin deze kan bestaan, volgt hieruit.
winstdoelstelling en kunnen evenmin vrijelijk ‘omzet’ halen. Toch willen wij in randvoor-
Schoolontwikkeling, innovatie en
waardelijke zin, zoveel als mogelijk is, scho-
ondernemerschap
len de ruimte geven, zodat zij zich naar eigen
Wij stimuleren iedereen – leidinggevenden
wensen en mogelijkheden kunnen ontplooien.
op de scholen, leerkrachten en (staf)medeVerantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
13
14
De directeur als ‘ondernemer’
4
Als ‘ondernemer’ krijgt de directeur, zoveel als mogelijk en verantwoord is, de ruimte om daarmee optimale condities te creëren voor zijn/haar resultaatverantwoordelijkheid naar de Raad van Bestuur
Zelfstandigheid en zelfverantwoordelijkheid
Wanneer op PCBO niveau beleid wordt ont-
De directeur heeft te maken met doelen en
wikkeld dat impact heeft op de zelfstandige
opbrengsten die de school zichzelf stelt,
verantwoordelijkheidspositie van de directeur
vanuit het schoolplan en de daaruit afgelegde
of de scholen, gebeurt dit pas na overleg met
jaarplannen, én met de doelen en opbreng-
directeuren en ook hier zoveel mogelijk op
sten die door PCBO worden vastgesteld.
maat.
De directeur van de school is zelfstandig en
Ondernemerschap en leiderschap
zelfverantwoordelijk in het uitvoeren van de
Kunnen ‘ondernemen’ vraagt veel van de
functie. Zelfstandig betekent dat de directeur
managerscapaciteiten van de directeur. De
binnen de gestelde functie-eisen een hoge
managementvaardigheden en het onder-
mate aan handelingsvrijheid heeft om op een
nemerschap hebben een scherpe focus. Ze
eigen manier de doelen en opbrengsten te
moeten gericht zijn op (het verbeteren van) de
realiseren. Om de verantwoordelijkheden van
kwaliteit van het onderwijs, om zo te zorgen
de functie waar te kunnen maken is er vrijheid
voor een optimaal rendement van dit onder-
en ruimte van ‘ondernemen’ nodig (zie hier-
wijs en een zo groot mogelijke aantrekkelijk-
voor ook de vorige beleidsuitspraak), vanuit
heid voor ouders en kinderen. Dit vraagt van
goed onderbouwde plannen of redeneringen.
directeuren dat zij in staat zijn tot en gericht
Dat betekent voor de aansturing vanuit de
zijn op leiding en richting geven aan onder-
leiding van de organisatie ook ruimte géven.
wijsontwikkeling; evidence based werken, door voortdurende professionalisering, kennis
Zelfstandigheid impliceert ook gebondenheid.
van onderzoeksgegevens over ‘wat werkt’,
Ieder mens, ongeacht de plek of positie in
kennis van buiten naar binnen brengen en
de organisatie, beweegt zich in bepaalde
gegevens vanuit de organisatie kunnen inter-
kaders. De ruimte die er is voor ondernemer-
preteren en daar gevolg aan geven; verant-
schap is afhankelijk van de impact op PCBO
woording vragen aan medewerkers en daar
of andere scholen van PCBO, specifieke
sterk op sturen.
PCBO regels, wettelijke richtlijnen, risico’s. De ruimte is ook afhankelijk van competenties en verdiend vertrouwen en daarmee op maat.
Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
15
Goed leiderschap en ondernemerschap bij
• Een sterke omgevingsgerichtheid;
de schooldirecteuren van PCBO Apeldoorn
• Voortdurende professionalisering;
kenmerkt zich door:
• Proactiviteit en het durven nemen van
• Het uitdragen van een duidelijke visie en missie; • Een sterke doel- en resultaatgerichtheid; • Het monitoren van vernieuwingen en verbeteringen; • Een sterke betrokkenheid bij wat in de klassen gebeurt; • Het laten blijken van waardering voor alle mensen die bij de school betrokken zijn; • Vaardigheid in de communicatie en goed kunnen luisteren;
16
verantwoorde risico’s; • Zakelijk management en goede bedrijfsvoering.
De leerkracht centraal
5
De leerkracht vervult een centrale rol in het organiseren van het onderwijs en in de opbrengsten daarvan en legt hierover naar de leidinggevende verantwoording af
De leerkracht doet ertoe
Vanaf 1992, het begin van Weer Samen
Uit allerlei internationaal onderzoek is aan-
Naar School, heeft de interne begeleider op
getoond wat het effect is van een school op
nagenoeg alle scholen een belangrijke positie
het leren en presteren van een leerling. Ruim
gekregen als regisseur van de zorg en van de
tweederde deel van het effect wordt veroor-
opbrengsten van de school. Die regierol moet
zaakt door de leerkracht. De leerkracht maakt
weer komen te liggen waar die hoort en dat
dus het verschil en vormt dé basis voor de
is bij de leerkracht zelf. Die is zelf verant-
kwaliteit van het onderwijs van de school en
woordelijk voor de toegevoegde waarde die
de opbrengsten die daarbij worden gerea-
hij/zij als professional heeft (gehad) voor de
liseerd. Het gaat daarbij met name om drie
groep leerlingen waar hij/zij verantwoordelijk
factoren: de didactische aanpak, klassenma-
voor is en legt daarover verantwoording af
nagement en sturen op- en (her)ontwerpen van
aan de leidinggevende. De focus ligt niet bij
het onderwijsprogramma.
het kind dat een probleem heeft, maar bij de
Ruwweg een derde deel van het effect is ge-
leerkracht zelf. De leerkracht moet zichzelf
baseerd op de organisatie van de gang van
ten doel stellen het onderwijsaanbod zo in
zaken op school, met als belangrijkste factor
te richten dat alle kinderen in de groep zich
daar weer in: de kwaliteit van het leider-
optimaal (kunnen) ontwikkelen. ‘Kwaliteit
schap, de directeur.
maak je zelf ...’ Deze eigen verantwoordelijkheid van de leer-
Verantwoordelijkheid en regie
kracht is fundamenteel voor het onderwijs.
Dit legt een grote verantwoordelijkheid bij de leerkracht. De leerkracht moet wéten wat
De leerkracht als ondernemer
de opbrengsten van zijn/haar werk zijn en
Net als de directeur is ook de leerkracht, bin-
daarin hoge doelen stellen aan zichzelf;
nen de kaders van het (beoogde) schoolcon-
opbrengsten kunnen analyseren en op basis
cept, met recht een ‘ondernemer’. De leer-
daarvan groepsplannen maken; leerlijnen
kracht is voortdurend op zoek naar nieuwe
kennen van rekenen, taal en lezen; ontwik-
mogelijkheden en stelt zichzelf de vraag
kelingsperspectieven van kinderen kunnen
hoe het nog beter kan, richt proeftuintjes in
vaststellen, het onderwijsaanbod daarop
en experimenteert, kijkt bij een ander om te
afstemmen en beoordelen of de perspectie-
ontdekken welke oplossingen die ander heeft
ven daadwerkelijk worden gerealiseerd. De
gevonden voor het probleem of de vraag
vakdidactische kennis en kwaliteiten van de
waar de leerkracht zelf mee zit. Daarmee
leerkracht en de effecten daarvan in de klas
is de leerkracht tegelijkertijd leerling in een
zijn voor een belangrijk deel bepalend voor
voortdurend leerproces. Om dit leerproces
de pedagogische kwaliteiten die de leerkracht
te faciliteren, ontwikkelen wij binnen PCBO
moet aanwenden om het groepsproces goed
Apeldoorn mogelijkheden voor structurele
te laten verlopen.
uitwisseling van kennis en vaardigheden. Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
17
Mobiliteit als stimulans voor leren en ontwikkelen Mobiliteit kan een sterke stimulans zijn om nieuwe vaardigheden op te doen, nieuwe perspectieven te ontwikkelen, nieuwe kennisbronnen aan te boren en eigen talenten in te zetten. Wij willen deze mobiliteit stimuleren en beter faciliteren.
18
Ontwikkeling van personeel
6
Het personeel van PCBO Apeldoorn ontwikkelt zich doorlopend, met als doel hoogwaardige professionaliteit als individu en als organisatie. Daarbij wordt sterk ingezet op het benutten van kennis die in de organisatie zelf aanwezig is
De wereld verandert
die de scholen hiervoor hebben zijn beperkt.
Dat de wereld verandert zal niemand ontgaan
Er ligt op dit punt een duidelijke eigen verant-
noch ontkennen. We zien dit dagelijks om ons
woordelijkheid bij de medewerkers zelf.
heen tijdens een wandeling, in de kranten, via de televisie en in gesprekken met vrienden.
Niet alleen leerkrachten, ook leidinggeven-
De economie verandert, de morele codes,
den moeten voortdurend hun professionaliteit
het gedrag van leerlingen en de culturele
op peil houden om kennis en informatie van
uitingen. Die beweging om ons heen is er
buiten naar binnen te halen en om te kunnen
voortdurend, dat is voor sommigen een
blijven werken aan innovatie en doelmatig-
vreugde voor anderen een pijn. Als de wereld
heid.
verandert en je verandert zelf niet mee, pas je
Samen leren staat centraal. Een training is
daar soms niet meer in. Datgene wat je dan
niet louter individueel, maar moet ten dien-
aan intellectuele bagage en ervaringen in je
ste staan van heel PCBO. We managen de
rugzak hebt zitten, is soms niet meer datgene
kennis binnen de organisatie en delen deze.
waar de omgeving om vraagt.
Het faciliteren van het leren verplicht tot het doorgeven van kennis en vaardigheden aan
Persoonlijke professionele ontwikkeling, in
anderen.
relatie tot veranderingen in de omgeving Juist leerkrachten moeten in beweging blijven
Samenwerkend leren vooronderstelt ook dat
om de eisen van de maatschappij te volgen,
onze medewerkers over heel veel vaardighe-
om zich bewust te zijn van de veranderingen
den en kennis beschikken die tot op heden
in het kindbeeld en kennis te hebben van de
onbenut zijn. Soms omdat men de kans niet
achtergronden van gedrag van hun leerlingen.
gekregen heeft of misschien omdat veel latent
Ook moeten ze weten welke nieuwe didacti-
aanwezig is. We willen graag en ten volle
sche hulpmiddelen en visies ontwikkeld zijn.
de talenten van onze medewerkers benutten
Dat is de paradoxale situatie van de leer-
vanuit de gedachte dat dit leidt tot ontwikke-
kracht die de leerling moet voorbereiden op
ling van de medewerker en van PCBO. We
de samenleving, die hij vaak zelf niet meer
kiezen ervoor om als lerende organisatie te
ten volle kent.
leren aan, met en door elkaar.
PCBO Apeldoorn streeft naar hoogwaardige
De durf om uit te blinken en te stralen en
professionaliteit van de leerkracht. PCBO is
om blijvend te ontwikkelen
een lerende organisatie, waarbinnen alle me-
We streven niet naar uniformiteit en een gelijk
dewerkers de kans krijgen goed toegerust te
maaiveld, maar geven mensen de gelegen-
zijn voor hun vak. Dat betekent overigens niet
heid om uit te blinken. We bieden mogelijk-
dat PCBO alle scholing betaalt. De budgetten
heden aan personeel dat wil doorgroeien, Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
19
in verticale dan wel horizontale richting.
in de school’ en een goede en professionele
Mobiliteit in brede zin hoort hierbij, maar ook
begeleiding van startende en tijdelijke leer-
effectieve differentiatie in taakprofielen binnen
krachten.
de functies, waardoor medewerkers hun kwaliteiten beter kunnen benutten en excellentie bevorderd wordt. De kwaliteit van de medewerkers en het rendement hiervan voor de organisatie kan worden bevorderd door bij de start van hun dienstverband al in hun ontwikkeling te investeren, op een zodanige manier dat de toekomstige en nieuwe medewerkers goed worden ingeleid in de cultuur, werkwijze en professionele standaarden van PCBO. Dat betekent dat wordt ingezet op goede contacten met de opleidingsinstituten, ‘opleiden
20
Identiteit
7
De christelijke identiteit is en blijft, in al zijn verscheidenheid, een wezenskenmerk van de scholen van PCBO Apeldoorn. Dit vraagt van de scholen op dit punt een actief beleid, naar buiten en naar binnen
Ontkerkelijking en behoefte aan
geldt voor het beeldmerk. Daar zijn we zuinig
zingeving
op. Prominent en centraal in dat beeldmerk
Enerzijds is in de maatschappij een tendens
is de C van christelijk. Een allesomvattend
zichtbaar naar individualisering, ontzuiling en
symbool, dat de organisatie en het logo
ontkerkelijking en het losmaken van religieuze
op een stevige en warme manier kleurt en
activiteiten en beleving van instituties. Ander-
kenmerkt en de kracht en geborgenheid ervan
zijds is er juist hernieuwde belangstelling voor
weergeeft. Alhoewel de letter ‘P’ niet meer
en behoefte aan spiritualiteit, gemeenschap-
inhoudelijk van betekenis is, blijft deze vanwe-
pelijk gedeelde waarden, zingeving en vaste
ge het sterke (beeld)merk nog wel in het logo
grond onder de voeten. Uit gesprekken met
en de organisatienaam aanwezig.
ouders blijkt dat identiteit nog steeds een be-
De C is tevens een open letter, die symboli-
langrijke rol speelt bij de keuze van de school
seert dat de scholen van PCBO open scholen
(zie ook uitspraak 3).
zijn. Alle ouders die de identiteit van de
In die zin kan het christelijk onderwijs een
school en de activiteiten die daaruit voort-
belangrijke rol vervullen, door kinderen vroeg-
vloeien respecteren, zijn van harte welkom
tijdig te laten zien, horen en ervaren hoe met
om hun kind of kinderen aan te melden.
deze zingevingsvraagstukken kan worden omgegaan en welke verhalen in de christelijke
De kenmerkende openheid van de C is er niet
traditie hierover worden verteld. Daarnaast
alleen naar buiten, ook naar binnen, naar de
vormt de gemeenschappelijke christelijke ach-
eigen medewerkers. Met nieuwe medewerkers
tergrond van de leerkrachten, hoe divers ook,
komt in het sollicitatiegesprek nadrukkelijk de
een sterke (meer)waarde die op veel scholen
vraag aan de orde wat het geloof voor deze
merkbaar aanwezig is en wellicht voor een
medewerkers betekent en hoe deze zelf vorm
belangrijk deel debet is aan een veilig en
en inhoud zouden willen geven aan de C bij
goed schoolklimaat, waar ouders zo buiten-
het lesgeven aan en het omgaan met de kin-
gewoon veel waarde aan hechten. Ook in die
deren, bij het deel uitmaken van het team en
zin vervult PCBO Apeldoorn een belangrijke
bij het meedenken over en mede vormgeven
functie en meerwaarde in het Apeldoornse
aan het schoolconcept als christelijke school.
onderwijsaanbod, een meerwaarde die de
Resultaten uit het verleden zijn echter geen
scholen helder en eigentijds voor het voetlicht
garantie voor de toekomst. Persoonlijke
moeten brengen.
ontwikkeling is een wezenskenmerk van een mens. Het geloof van mensen en de uitwer-
PCBO Apeldoorn; merkidentiteit en de
king daarvan in het dagelijks leven is niet van
christelijke identiteit
deze ontwikkeling uitgesloten. In verschillende
PCBO Apeldoorn is een sterk merk. Dat bleek
fasen van het leven speelt het geloof ook een
ook tijdens de panelgesprekken ter voorberei-
verschillende rol. Dit kan variëren van een ‘ze-
ding op het meerjarenbeleidsplan. Datzelfde
ker weten’, tot een leven vanuit de christelijke Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
21
waarden en normen en traditie, zonder dat
medewerker zich afvraagt op welke manier
hier nog sprake is van wat wij in het dage-
hij of zij aan dat karakter een positieve en
lijkse spraakgebruik ‘geloven’ noemen. Wij
actieve bijdrage levert. Want één ding blijft
accepteren de gevolgen van deze persoon-
overeind, namelijk dat deze bijdrage er moet
lijke ontwikkeling als een gegeven.
zijn.
Bezinning, activiteiten en individuele betrokkenheid Om met recht een christelijke school te kunnen zijn en om ook op dit punt het schoolconcept levend en actueel te houden, verwachten wij dat er met regelmaat en op verschillende manieren in het schoolteam aandacht is voor de manier waarop de school vorm en inhoud geeft aan het christelijke karakter van het onderwijs. Deze bezinning moet ook plaatsvinden op individueel niveau, waarbij iedere
22
School en maatschappij
8
De school is actief in de maatschappij, vanuit de visie dat de samenleving zich in de school manifesteert
De school midden in de samenleving
de grenzeloosheid van de zich opdringende
Een school staat niet op zichzelf, maar maakt
samenleving. Het gaat erom die keuzes te ma-
deel uit van de wereld om haar heen. Die
ken die relevant zijn voor de ontwikkeling van
wereld betreft in eerste instantie de wijk waar
de leerlingen. PCBO heeft hierin een positief
de school zich in bevindt met al haar karakte-
kritische taak. Zo zijn we terughoudend als
ristieken, zoals bijvoorbeeld de achtergrond
het gaat om het labelen van kinderen, gaan
van de bevolking, de oorsprong van de wijk
we voorzichtig om met de dreigende medicali-
zelf en de toekomstige vergrijzing. Maar de
sering en willen we ‘normaal’ omgaan met de
samenleving is groter dan dat. Geen enkele
kinderen op onze scholen. Vandaar dat we
school ontkomt aan de ontwikkelingen in
scholen stimuleren en faciliteren om bewust en
Nederland, Europa of de wereld. Ook de
zorgvuldig om te gaan met de eisen van de
school wordt geconfronteerd met de effecten
gemeente, de landelijke overheid of diverse
van milieurampen, economische ontwikkelin-
belangengroepen.
gen, secularisatie of het politieke toneel. De verscheidenheid van de Nederlandse bevol-
Kwalificeren en socialiseren
king met al haar kenmerken manifesteert zich
Wij onderschrijven de visie van de Onderwijs-
onontkoombaar in de school. De leerlingen en
raad die zegt dat een school als maatschap-
hun ouders nemen hun culturele en historische
pelijk instituut twee hoofdfuncties heeft, name-
erfenis en hun dagelijkse besognes mee in het
lijk kwalificeren en socialiseren: ‘Elke school
klaslokaal. Kortom de school staat niet alleen
dient leerlingen voor te bereiden op vervolg-
midden in de samenleving, de samenleving
onderwijs en/of toekomstige arbeid, door de
staat ook midden in de school.
daarvoor benodigde kennis en vaardigheden over te dragen. Scholen vervullen daarnaast
Verantwoordelijkheden en grenzen
een socialiserende functie: zij zijn immers ook
Onderwijs kan niet meer plaatsvinden op een
opgericht om leerlingen voor te bereiden op
traditionele, geïsoleerde manier. Daarvan zijn
deelname aan de samenleving, door hen te
de PCBO scholen zich al jaren bewust. De
vormen in waarden, normen en attitudes die
taak van de school heeft zich in de loop der
daarvoor nodig zijn.’
jaren verbreed van een zuiver onderwijskun-
De eisen die aan het ‘afleveringsniveau’
dige tot een algemeen onderwijskundige en
worden gesteld zijn volgens de Onderwijs-
pedagogische. Er is een voortdurende wis-
raad overigens per definitie flexibel, vanwege
selwerking tussen het ‘van binnen naar buiten
de maatschappelijke functie die de scholen
denken’ en het ‘van buiten naar binnen den-
vervullen. De Onderwijsraad stelt vervolgens
ken’. Een kind is niet meer louter in de school
dat alle taken, die niet direct voortvloeien uit
om kennis op te doen, maar om volwaardig
of samenhangen met taken die nodig zijn om
mens te worden in de samenleving. Veel taken
beide hoofdfuncties tot een zeker basisniveau
zijn daarbij op het bordje van de leerkracht
te vervullen, in beginsel aanvullend zijn.
terecht gekomen. We zijn ons bewust van
‘Daarvoor geldt dat scholen idealiter bewust Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
23
en zorgvuldig moeten nadenken of en in
activiteiten op alle scholen die leiden tot een
hoeverre zij deze taken oppakken’. Wij zijn
actieve participatie in de wijk met als doel de
van mening dat bij deze afweging het school-
gezonde ontwikkeling van de leerlingen.
concept een doorslaggevende rol speelt. Belangrijk is ook hoe de school erin slaagt om
Een belangrijke recente ontwikkeling is de
de maatschappij in de school te halen door
zorgplicht van het onderwijs voor voor- en na-
kennis, ervaring en vaardigheden die in de
schoolse opvang. PCBO Apeldoorn stimuleert
maatschappij voorhanden zijn een rol te laten
scholen die, op wat voor manier dan ook, toe
spelen in het curriculum.
willen werken naar een sterkere verbinding van de buitenschoolse opvang en de school.
24
Brede School en buitenschoolse opvang
Dit geldt ook voor de verbinding van het
Op dit moment participeren 11 PCBO scholen
voor- en naschoolse leren met het schoolse
in een Brede School. Deze projecten hebben
leren. PCBO onderzoekt ook wat de moge-
tot doel om de scholen in lokale samenwer-
lijkheden en consequenties zijn wanneer de
kingsverbanden met organisaties op het ge-
buitenschoolse opvang in eigen beheer wordt
bied van welzijn, sport en cultuur te laten ope-
georganiseerd. Waar mogelijk en wenselijk
reren. Als organisatie ondersteunen we die
worden hierin stappen gezet.
Bedrijfsvoering
9
PCBO Apeldoorn maakt zich sterk voor een zo efficiënt mogelijke bedrijfsvoering, passend bij de eerder gedane richtinggevende uitspraken
PCBO Apeldoorn als onderneming
krijgt moet ook de mogelijkheden hebben om
PCBO Apeldoorn is een grote organisatie
deze te kunnen dragen. Vandaar de noodza-
met veel scholen, medewerkers en leerlingen.
kelijke scholing en training.
PCBO kunnen we ook zien als een onderneming met een resultaatverantwoordelijkheid
Bedrijfsvoering heeft per definitie een zake-
en als een bedrijf waar geld binnenkomt van-
lijke kant, geld speelt daarin een belangrijke
uit het ministerie en geld uitgegeven wordt om
rol. Immers de financiële mogelijkheden of
goed onderwijs te verzorgen. PCBO is een
onmogelijkheden dwingen tot het maken van
bedrijf waar per jaar bijna 30 miljoen euro
keuzes en dus het nemen van beslissingen.
in omgaat; dat schept verantwoordelijkheden,
Voor veel directeuren is deze financieel-
maar geeft ook bijbehorende bevoegdheden.
economische kant van de bedrijfsvoering
Belangrijk is uiteraard dat het kind centraal
lastig en misschien zelfs een spookbeeld. Voor
staat, want daar doen we het allemaal voor,
sommigen is het juist een uitdagende nieuwe
maar dan wel binnen de kaders van verant-
kant in hun werk. Desalniettemin kiest PCBO
woord ondernemen.
er voor om directeuren de komende jaren, daar waar dit mogelijk en verantwoord is,
Ondernemend werken, volgens de
meer financiële verantwoordelijkheden met
principes van zelfstandigheid en
bijbehorende bevoegdheden te geven. Dat
verantwoording
heeft als logische consequentie dat wij ook
Voor alle medewerkers van PCBO Apeldoorn
scholingsprogramma’s zullen aanbieden op
geldt dat ze ondernemend moeten werken
dit terrein.
volgens de principes van zelfstandigheid en verantwoording. Het woord medewerkers
‘Slimme’ bedrijfsvoering en regelreductie
moeten we in dezen ruim zien: directeuren,
Randvoorwaardelijk creëren we condities
leerkrachten, ondersteunend personeel,
die noodzakelijk zijn voor een optimaal
stafleden en medewerkers van het Bureau
functionerende kennisdeling, voor informatie-
PCBO en bestuurders. Allemaal hebben we
voorziening en financieel beheer en we kijken
de plicht om zorgvuldig om te gaan met de
voortdurend waar we kosten- en efficiëntie-
middelen die we hebben. Dat vraagt om een
voordelen kunnen bereiken. We ontwikkelen
goede bedrijfsvoering en dan hebben we het
instrumenten voor de verbetering van inkoop,
niet alleen over geld. Dit betekent ook helder
opleidingen en financieel economische rap-
en duidelijk leidinggeven, kaders stellen,
portages en planningen. We zoeken daarbij
afspraken maken en mensen daarop durven
de samenwerking met andere organisaties.
aanspreken. Uitgangspunt van beleid is dat
Bij alle zaken wordt steeds een grondige
iedere medewerker een eigen set aan verant-
afweging gemaakt van nut, noodzaak en
woordelijkheden heeft en daarmee zelfstandig
financiële consequenties.
handelt. Wie deze verantwoordelijkheden Verantwoord ‘Ondernemen’ voor Goed Onderwijs
25
We houden administratieve handelingen en regels, die niet meer zinvol zijn, kritisch tegen het licht. Als het even kan schrappen we overbodige en te tijdrovende processen en procedures, behalve wanneer zij verplicht of noodzakelijk zijn wegens wet- en regelgeving. Bij de uitzonderingsgevallen wordt ook hier gekeken naar mogelijkheden om op maat te werken. Overleg en alternatieven; werken met ken- en stuurgetallen Aangezien we de verantwoordelijkheden laag in de organisatie leggen zal beleidsontwikkeling ook veel meer plaatsvinden na overleg met de directeuren. Participatie wordt dan ook voorondersteld. Verder zijn de beleidsactiviteiten op maat en bieden ze, zo mogelijk, een keuze uit meerdere alternatieven of (invoerings)momenten, al naar gelang de behoefte en de capaciteiten van de school. Dat betekent ook dat we meer gaan werken met gevarieerde stuurgetallen, waarbij de karakteristiek en uniciteit van de school niet uit het oog verloren wordt.
26
Strategisch Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 PCBO Apeldoorn
Stichting PCBO Apeldoorn Postbus 328, 7300 AH Apeldoorn bezoekadres:
Jean Monnetpark 27, Apeldoorn telefoon:
28
(055) 5 22 44 77
website:
www.pcboapeldoorn.nl
e-mail:
[email protected]
Strategisch Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 PCBO Apeldoorn
