Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Gelderland

Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Gelderland

Arnhem, Bethlehemkerk. Ingang naar de kerkzaal van de Protestantse Wijkgemeente Presikhaaf

JAARVERSLAG 2013 INLEIDING: Tot vorig jaar konden wij schrijven: ‘Voor u ligt het jaarverslag over ….’ Vanaf dit verslagjaar schrijven wij: ‘Ons jaarverslag kunt u inzien op onze website’. Wat hetzelfde blijft is de onveranderd grote hoeveelheid werk dat in het verslagjaar door het bouwbureau is uitgevoerd. In het verslagjaar zijn weer meerdere onderhoudsplannen gemaakt waarmee de kerkrentmeesters naar hun kerkelijke gemeente kunnen aangeven wat de te verwachten kosten voor de instandhouding van de kerkelijke gebouwen in de komende jaren zullen zijn. Zoals u weet zijn wij vanaf 1 januari 2011 als stichting belastingplichtig voor de BTW. Wanneer een subsidieregeling voor monumenten van toepassing is, dan is ook de berekende BTW subsidiabel. Op bestuurlijk niveau is met de Provincie Gelderland overleg gevoerd over de instandhouding van het religieus cultureel erfgoed. Daaruit voortgekomen is onze acceptatie tot partner op het gebied van restauratie. Het geheel van 2013 overziende voelen wij ons bevoorrecht ons steentje te hebben kunnen bijdragen aan het BEHOUD van onze kerkelijke gebouwen.

SAMENWERKING: Om duidelijkheid te geven in de contractuele verplichtingen van de Stichting en een opdrachtgever, zijn er vaste Regels en Tarieven met een bijbehorend Opdracht-formulier. Elk jaar wordt nagegaan of deze aanpassing behoeven. Het bestuur heeft in haar laatste vergadering van 2013 besloten enkele aanpassingen aan te brengen in de ‘Regels’ die gelden per 1 januari 2014. In een veranderende maatschappij moet dit regelmatig plaatsvinden. De samenwerking met de SBKG Overijssel en Flevoland verloopt tot wederzijdse tevredenheid en zal ook in 2014 worden voortgezet. In 2013 was de inzetbaarheid van het bouwbureau voor onze stichting 39,7%; voor het jaar 2014 gaan wij uit van een tijdsverdeling van 50% voor de SBKG Gelderland en 50% voor de SBKG in Overijssel en Flevoland. Wij hopen aan de groeiende vraag naar ondersteuning door het bouwbureau te kunnen voldoen. Regelmatig krijgen we aanvragen om een College van Kerkrentmeesters te bezoeken; hierbij worden de gebouwen met hun inventaris bezichtigd, de bevindingen doorgesproken en wordt vrijblijvend advies gegeven. Een eerste gesprek is voor donateurs gratis. De PKN-kerken moeten een beleidsplan hebben; onderdeel daarvan vormt het onderhoudsplan voor de gebouwen. Hierbij kan ons bouwbureau het College van Kerkrentmeesters uitstekende diensten bewijzen. Nog steeds geldt: Voor een puike kerk doen wij het werk.

In het verslagjaar zijn met de navolgende beheerders van kerkelijke gebouwen plannen gemaakt, gesprekken gevoerd en adviezen verstrekt: Aalst HK Angerlo HK Apeldoorn HK Beekbergen HK Brakel HK Buurmalsen HK Deil HK Dinxperlo HK Enspijk HK Epe HK Gameren HK Geldermalsen HK Gendringen PK Heesselt HK Hoevelaken HK Horssen HK IJzendoorn HK Loenen HK Loenen HK Megchelen HK Meteren HK Nederhemert-N. HHK Nederhemert-Z. HHK Nijkerk HK Nijmegen HK Oene HK Oldebroek HK Ommeren HK Ophemert HK Opijnen HK Poederoijen HK Rumpt HK Ruurlo HK Steenderen HK Terborg PK Terwolde PK Vaassen HK Varik HK Veessen HK Waardenburg HK Warnsveld HK Wilp HK Winterswijk DG Winterswijk HK Winterswijk Synagoge Zevenaar PK Zoelen HK

BRIM-begeleiding BRIM-begeleiding Gemeentelijke subsidie aanvragen BRIM-begeleiding BRIM-begeleiding opstellen BRIM-plan opstellen BRIM-plan BRIM-begeleiding opstellen BRIM-plan onderhoud glas-in-lood opstellen BRIM-plan opstellen instandhoudingsplannen BRIM-begeleiding opstellen BRIM-plan advisering opstellen BRIM-plan advisering BRIM-begeleiding instandhouding kerkhofmuur BRIM-begeleiding BRIM-begeleiding Provinciale subsidie BRIM aanvragen opstellen BRIM-plan advisering opstellen BRIM-plan opstellen BRIM-plan opstellen BRIM-plan opstellen BRIM-plan BRIM-begeleiding BRIM-begeleiding BRIM-begeleiding opstellen BRIM-plan BRIM-begeleiding opstellen BRIM-plan opstellen BRIM-plan advisering opstellen BRIM-plan opstellen BRIM-plan BRIM-begeleiding fondsenwerving BRIM-begeleiding Provinciale subsidie BRIM aanvragen opstellen BRIM-plan BRIM-begeleiding opstellen BRIM-plan advisering BRIM-begeleiding

Wij wijzen de eigenaren van niet-monumentale kerkelijke gebouwen erop dat zij volledig gebruik kunnen maken van onze bouwkundige en financiële advisering en expertise. Werkzaamheden aan deze gebouwen komen in sommige gevallen ook in aanmerking voor subsidie van de Solidariteitskas, alsook van andere fondsen. De reden dat wij veel met beheerders van monumentale gebouwen werken is hierin gelegen dat de regelgeving vanuit de burgerlijke overheid vaak gecompliceerd is, zeker voor iemand die niet dagelijks met deze materie werkt. De SBKG Gelderland kan u als deskundig partner terzijde staan. Verder zijn er mogelijke subsidieregelingen waardoor vanuit Rijksgelden voor onze advisering wordt meebetaald, zodat de beheerders voordeliger uit zijn. Voor Gemeentelijke Monumenten is er een regeling van de gemeentelijke overheid. Meestal is dit een potje waar weinig geld in zit. In 2013 werd het subsidiebedrag van de burgerlijke gemeente vaak met eenzelfde bedrag aangevuld door de Provincie Gelderland.

Ruurlo:

Hervormde Kerk (St. Willibrord)

Restauratie historische luidklok uit 1609

In oorsprong is dit een14e eeuwse kerk voorzien van een toren. De gotische noordelijke zijbeuk is in 1844 vervangen door een nieuw zijschip. In de toren bevinden zich twee luidklokken aan stalen tuimelassen; zij hangen in een stalen A-frame als klokkenstoel. De monumentale klok is gegoten door Arent van der Put te Deventer omstreeks 1609. Deze klok werd op 28 januari 1943 uitgenomen en naar Tilburg getransporteerd. Na de oorlog is ze teruggekomen. De grootste klok, uit 1609, is vanwege schade en achterstallig onderhoud sinds een aantal jaren stil gelegd om vervolgschade te voorkomen. Kern van het onderhoud was het herstellen van de gebroken kroontak; hiervoor diende de klok uit de toren gehaald te worden. Voor deze kerk is een BRIM-plan gemaakt. Om voor subsidie in aanmerking te komen zijn er twee gescheiden plannen ingediend, dus zowel één voor de toren en één voor de kerk. In het najaar van 2013 is, in samenwerking met de klokkenadviseur de heer Kuipers en de RCE, voorbereiding getroffen om de klok te kunnen herstellen. Samenvatting uitgevoerde werkzaamheden. Herstel van de beschadigde slagrand. De slagrand had nogal wat schade opgelopen door het langdurig luiden met een uitgezakte klepel en het te hoog opluiden met een slingerende klepel. Herstel van de kroonarm. Het geheel opnieuw afstellen van de ophanging. In het verleden is de klok zijdeling verschoven waardoor eveneens schade aan de uurslaghamer is ontstaan.

Tot slot een klankanalyse die zowel voor als na de restauratie is uitgevoerd om te kunnen vaststellen of de klok daadwerkelijk haar monumentale klankkarakter weer heeft teruggekregen. Tevens partieel herstel voegwerk en leibedekking toren. Tijdens een eerder uitgevoerde restauratie van kerk en toren is het klokkengat met beton afgedicht. Van oorsprong zijn de meeste torens voorzien van een klokkengat om verticaal transport mogelijk te maken ten behoeve van herstellingen en het vervoer van materialen, gereedschappen en natuurlijk klokken. Voor de verwijdering van de klok moest dus gebruik gemaakt van een kraan. De galmgaten in de vorm van kleine spitsboognissen bevinden zich aan alle vier de zijden; een gemetseld deelzuiltje deelt de opening in tweeën. Deze is aan de zuidzijde verwijderd om de klok voldoende doorgang te kunnen verlenen. Na het uitnemen is de klok voor het herstel van de kroonarm en de slagrand naar Duitsland (Nördlingen) vervoerd. Dit bedrijf is gespecialiseerd in het lassen van gescheurde klokken. In januari 2013 is bij een voorbeschouwing in de werkplaats van klokkenmaker Toine Daelmans in Helmond gebleken dat de uitkomst van de herstellingen en klankanalyse geheel aan de verwachtingen voldoet. In dezelfde maand is de klok herplaatst waardoor de monumentale klank weer tot ver in de omtrek hoorbaar is.

WERKWIJZE: Aanvragen voor een gesprek lopen in principe via het bouwbureau. Van daaruit wordt beoordeeld hoe de verdere aanpak het beste kan plaatsvinden. Ook bij het secretariaat komen regelmatig vragen binnen die dan worden doorgegeven aan en besproken met de bouwkundigen; indien nodig wordt een vervolgafspraak gemaakt.

DIENSTVERLENING SBKG GELDERLAND: De te verlenen diensten bestaan uit: het opmaken van een bouwkundig onderhoudsplan voor één of meerdere jaren; het begeleiden van de uitvoering van onderhoudsplannen; de projectbegeleiding van nieuwbouw, verbouw- en restauratieplannen, inclusief inventaris, waaronder orgels; het aanvragen van subsidies en werven van fondsen voor bovengenoemde plannen; het verstrekken van incidentele adviezen; advisering bij het aanvragen van vergunningen. Wilt u voor uw kerkelijke gebouwen een rapport als nul-situatie, dan kunnen wij dat voor u opstellen. Een dergelijk plan is nuttig om gestructureerd en planmatig onderhoud van de gebouwen op te voeren naar de achterban (kerkelijke gemeente). Het is ook een instrument dat bij fusie van gemeenten behulpzaam kan zijn bij het besluit welke gebouwen dienen te worden afgestoten. Kortom, een dergelijk rapport geeft meer transparantie en is waardevol voor de besluitvorming.

Rumpt, kroonluchter Hervormde Kerk

Nijkerk, orgel Hervormde Kerk

LANDELIJK EN PROVINCIAAL OVERLEG: Ook in 2013 zijn de provinciale Stichtingen twee maal bijeen geweest in het 'Overlegorgaan' (OVO) voor het uitwisselen van wederzijdse informatie en bespreking van actuele ontwikkelingen; onze Stichting was hierbij telkens vertegenwoordigd, waardoor wij de colleges van kerkrentmeesters nog adequater van dienst kunnen zijn. Op verzoek van de SBKG-en in Noord-Oost-Nederland is verder overleg gevoerd om tot meer samenwerking te komen. Met de SBKG Zuid Nederland is nog steeds de afspraak van kracht dat zij in geval van nood tijdelijk door het bouwbureau van onze SBKG zullen worden bijgestaan. Eenzelfde afspraak bestaat sinds enkele jaren met de SBKG in de Provincie Utrecht. De Provincie Gelderland heeft in 2013 een nieuwe regeling voor het samenwerken met organisaties in het monumentenveld: de Partnerregeling. In 2013 zijn wij door de Provincie Gelderland geaccepteerd als partner. Informatie is ook te vinden op de website: www.SBKG.nl; hier kan worden doorgelinkt naar andere partijen op het kerkelijk erf.

Winterwijk, Doopsgezinde Gemeente

Loenen, ingang begraafplaats achter de Protestantse kerk

DONATEURS: U kunt onze stichting benaderen voor advies en inlichtingen. Graag verwelkomen wij nieuwe donateurs voor de SBKG Gelderland. Het donateurschap kost per jaar € 50,00 per kerkelijke gemeente, ongeacht het aantal kerkelijke gebouwen. Voor donateurs is het eerste gesprek gratis. Per 31 december 2013 bedroeg het aantal donateurs 62. Het zijn de kerkbesturen van de gemeenten: Aalst Acqouy Almen Angerlo-Doesburg Asperen Barneveld Bemmel Beusichem-Zoelmond Brakel Bredevoort Bruchem Deil en Enspijk Echteld Eerbeek Elst Epe 'Grote Kerk' Geldermalsen Hall Harderwijk (Protestantse Gemeente) Hedel Heerde ’s-Heerenberg-Zeddam Heerewaarden Hengelo Herwijnen Hierden Hoevelaken Hoevelaken ‘De Eshof’ Horssen Kerkdriel Kerkwijk-Delwijnen

Kesteren Lent-Oosterhout-Ressen Nederhemert Nieuwaal Nijmegen Oene Ommeren Oosterbeek-Wolfheze Ophemert-Zennewijnen Opijnen Putten Rhenoy-Gellicum Rozendaal Ruurlo-Barchem Scherpenzeel Spankeren/Laag Soeren/Dieren N.O. Steenderen en Bronkhorst Tiel Tricht Tuil Varik en Heesselt Velp Vorden Waardenburg-Neerijnen Wadenoijen Wageningen Warnsveld-Leesten Well-Ammerzoden West Maas en Waal Wilp Zoelen

NIEUWSBRIEF: In mei en in november 2013 is een Nieuwsbrief uitgegaan met relevante informatie. Wij hopen dat u met de gegeven informatie uw voordeel kunt doen. Ten dienste van de kerkelijke gebouwen.

Duiven, Protestantse Kapel

Megchelen, Hervormde Kerk

VERGADERINGEN: In de verslagperiode kwam het bestuur vijf keer bijeen. De belangrijkste onderwerpen waren: Partnerschap met de Provincie Gelderland; BRIM-inventarisatie, en de daaruit voortvloeiende werkzaamheden; coördinerend en sturend toezicht op de schriftelijke rapportage van de bouwkundigen; beheersmatige bespreking m.b.t. de actuele financiële stand van zaken; besturenoverleg tussen SBKG Gelderland en SBKG Overijssel en Flevoland; certificering; harmonisatie van formulieren die bij beide Stichtingen in gebruik zijn. Voor onderwerpen die niet worden genoemd, maar wel in de vergaderingen van een kerkbestuur vragen oproepen die betrekking hebben op de gebouwen, kunt u gerust met ons contact opnemen. Wij kunnen u dan van advies dienen of doorverwijzen naar de juiste persoon of instantie. Hierbij is te denken aan ornamenten aan kerkgebouwen, gemeentelijke bemoeienis met het kerkgebouw, e.d. Onze vergaderlocatie is de Bethlehemkerk van de PKN-gemeente in Arnhem (wijk Presikhaaf). Wij danken hen voor het ter beschikking stellen van hun vergaderruimte. In het verslagjaar is de laatste vergadering van het jaar gehouden in Tricht (bij Geldermalsen). Oudkerkrentmeester, de heer F.A.G. Scheffel, heeft ons een leerzame rondleiding gegeven door de ‘Sint Pieter’. Verder is de SBKG op diverse bijeenkomsten vertegenwoordigd geweest, zoals: jaarvergadering afd. Gelderland van de VKB; jaarvergadering landelijke VKB in Nieuwegein; regiobijeenkomsten VKB afd. Gelderland. Op het congres van de landelijke VKB in Nieuwegein heeft de SBKG Gelderland, samen met de SBKG Overijssel en Flevoland, een stand ingericht. Onze mensen van het bouwbureau waren daar aanwezig om informatie aan de bezoekers te verstrekken. Tijdens de gesprekken is gebleken dat niet ieder College van Kerkrentmeesters op de hoogte is van de activiteiten van de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen.

Tricht, Hervormde Kerk (de Sint Pieter)

BESTUURSSAMENSTELLING: Per 31 december 2013 bestond het bestuur uit de volgende, onbezoldigde, leden: B. Vries voorzitter P.A. van den Bogerd secretaris M. van Galen penningmeester J. van Delft lid J. Poldervaart lid en 2e voorzitter H. Nijland lid R.B. Vrieselaar lid en 2e secretaris Het bouwbureau is gevestigd in Vaassen. Bouwkundigen zijn de heren H. Bron en G.F. Tutert.

FINANCIËN: De financiële verantwoording over 2013 is in het bestuur besproken. Na aanmelding van het financieel verslag aan de Afdeling Gelderland van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer in de PKN zijn onze verplichtingen vervuld.

GIFTEN EN LEGATEN: Bij beschikking van 7 december 2007 is onze Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Gelderland door de Belastingdienst aangemerkt als 'Algemeen Nut Beogende Instelling' in de zin van de Wet Inkomstenbelasting 2001. Per 1 januari 2012 is de Geefwet in werking getreden. Vanaf die datum is de SBKG Gelderland gekwalificeerd als een ’Culturele ANBI-instelling’. Dit betekent dat giften en schenkingen door particulieren en bedrijven aan de SBKG Gelderland, volgens de daarvoor geldende regels, voor hen fiscaal aftrekbaar zijn. Ook brengt de vrijstelling mee dat de SBKG Gelderland in de toekomst geen schenkings- of successierecht verschuldigd is over ontvangen giften, legaten en erfenissen.

ANBI: Per 1 januari 2014 zijn de eisen die aan een ANBI worden gesteld verder aangescherpt. Wij hebben daarop tijdig kunnen anticiperen.

DOELSTELLING: De 'Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Gelderland' is in 1995 opgericht op initiatief van de Commissie Gebouwen en Monumenten van de (toenmalige) Vereniging van Kerkvoogdijen in de Nederlandse Hervormde Kerk. Volgens artikel 2 van de Statuten stelt de Stichting zich ten doel: 1. de leden van de Afdeling Gelderland van de ”Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer in de Protestantse Kerk in Nederland” behulpzaam te zijn en bij te staan in zaken van restauratie, herstel en onderhoud van gebouwen en tot die gebouwen behorende orgels, meubilair en verdere zaken; 2. andere eigenaren, zonodig bezitters van daarvoor in aanmerking komende gebouwen met bijbehorende zaken (zulks ter beoordeling van het bestuur der stichting), behulpzaam te zijn en bij te staan in zaken als onder ”1” van dit artikel vermeld; 3. faciliteiten aan burgerlijke gemeenten te verstrekken ten behoeve van de Monumentenzorg.

De stichting heeft geen winstoogmerk en dient, onverminderd het vorenstaande, het algemeen belang. Als bestuurslid van de Afdeling Gelderland van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) is de heer Poldervaart contactpersoon tussen hen en de 'Stichting Behoud'. Zodoende is de Stichting op die wijze steeds aanwezig op bijeenkomsten die worden georganiseerd door de Afdeling Gelderland van de VKB. De Stichting staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 410.52934. Het BTW-nummer is NL8160.48.472B01. Het IBAN-nummer is: NL53 RABO 0387 7534 00.

Nijkerkveen, Eben-Haëzerkerk

Spijk (bij Gorinchem), glasraam in de Hersteld Hervormde Kerk

NADERE INFORMATIE IS TE VERKRIJGEN BIJ: Bouwbureau SBKG Gelderland de heer Ing. H. Bron Vossenhoek 16 8172 AB Vaassen telefoon : 0578-570157 mobiel : 06.5068.8957 e-mail : [email protected] : [email protected] internet : www.sbkg.nl of bij:

en

de heer G.F. Tutert telefoon : 06.2112.4310 e-mail : [email protected]

Secretariaat SBKG Gelderland de heer P.A. van den Bogerd Meidijk 2 5305 VJ Zuilichem telefoon : 0418-672556 mobiel : 06.5134.0888 e-mail : [email protected]

Zuilichem, februari 2014