Startnotitie maatschappelijk vastgoed

Startnotitie maatschappelijk vastgoed Onderweg naar morgen

2012

Postadres Postbus 200, 6585 ZK Mook Concept 23 oktober 2014

Bezoekadres Raadhuisplein 6, Mook Telefoon Tel. 024-6969111 E-mail [email protected] Internet www.mookenmiddelaar.nl

Inhoudsopgave Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 1 INLEIDING ................................................................................................................................................ 3 Leeswijzer ............................................................................................................................................ 3 HOOFDSTUK 1: Waar vandaan en waar naartoe..................................................................................... 4 1.1. Historische context ....................................................................................................................... 4 1.2. Beleidsnotitie 2001....................................................................................................................... 4 1.3. Onderzoek Rekenkamercommissie .............................................................................................. 5 1.4. Maatschappelijk belang en doel................................................................................................... 5 1.5. Regie ............................................................................................................................................ 6 HOOFDSTUK 2: Partners .......................................................................................................................... 7 2.1. Inventarisatie ruimten .................................................................................................................. 7 2.1.1. MFC De Koppel in Middelaar (ingevuld door Destion) .......................................................... 7 2.1.2. Gemeenschapshuis 'De Wieken' ........................................................................................... 7 2.1.3. Gemeenschapshuis Mook ..................................................................................................... 7 2.1.4. Adalbertbasisschool .............................................................................................................. 7 2.1.5. De Staaij Middelaar ............................................................................................................... 8 2.1.6. Brede school Molenhoek....................................................................................................... 8 2.1.7. Kandinsky-college .................................................................................................................. 8 2.1.8. Scouting Don Bosco ............................................................................................................... 8 2.1.9. Wooncomplex Maasstaete.................................................................................................... 8 2.1.10. Tennisvereniging 'De Wiekslag' ........................................................................................... 8 2.1.11. Sint Sebastianusgilde ........................................................................................................... 8 2.1.12. Schuttersgilde St. Antonius Abt ........................................................................................... 8 2.1.13. R.K.S.V. Eendracht ............................................................................................................... 8 2.1.14. Astrantia SV ......................................................................................................................... 8 2.1.15. Kerkbestuur MMM .............................................................................................................. 9 2.1.16. Tennisvereniging ‘De Mookerheide’ ................................................................................... 9 2.1.17. Conclusie ............................................................................................................................. 9 2.2. Maatschappelijk draagvlak en integraliteit .................................................................................. 9 2.3. Kernpartners............................................................................................................................... 10 Hoofdstuk 3: Bouwstenen ..................................................................................................................... 11 3.1. ‘Kennisbank Voorzieningenscan, Van Mensen naar Meters’ (maart 2012) van STIPO .............. 11 3.2. Primo-nh, Tracé-organisatieadvies............................................................................................. 11 3.3. Bouwstenen voor Sociaal ........................................................................................................... 12 3.4. CBS cijfers horeca ....................................................................................................................... 13 3.5. Beleid omliggende gemeenten................................................................................................... 13 3.5.1. Gemeente Gennep .............................................................................................................. 13 3.5.2. Gemeente Groesbeek.......................................................................................................... 14 3.5.3. Gemeente Heumen ............................................................................................................. 14 3.6. Publicatie ‘Dorpshuizenbeleid op maat’ van de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen (LVKK) ................................................................................................................................................ 14 3.7. Conclusie: bouwstenen zijn nog geen huis ................................................................................ 15 Hoofdstuk 4: Elementen voor nieuw beleid.......................................................................................... 16 4.1. Volume ....................................................................................................................................... 16 4.2. Exploitatie en beheer ................................................................................................................ 17 4.2.1. Model 1 - Maximaal faciliteren in huisvesting .................................................................... 18 4.2.2. Model 2 - Gemeente als eigenaar ....................................................................................... 19 4.2.3. Model 3 - Minimale rol gemeente....................................................................................... 19 4.3. Paracommercie en horeca.......................................................................................................... 20 1

4.4. Gemeentelijke financiering ........................................................................................................ 22 4.4.1. Wettelijke kaders................................................................................................................. 22 4.4.2. Gemeentelijk uitgangspunt ................................................................................................. 23 4.5. Samenwerking ............................................................................................................................ 23 HOOFDSTUK 5: Uitgangspunten ............................................................................................................ 24 5.1. Algemeen.................................................................................................................................... 24 5.2. Volume ....................................................................................................................................... 26 5.3. Exploitatie en beheer ................................................................................................................. 26 5.4. Subsidiebeleid ............................................................................................................................ 27 5.5. Maatschappelijk draagvlak en samenwerking ........................................................................... 27 5.6 Overeenkomsten ......................................................................................................................... 28 Hoofdstuk 6: Proces .............................................................................................................................. 29 6.1. Draagvlak bij maatschappelijk partners ..................................................................................... 29 6.2. Begrippenkader .......................................................................................................................... 29 6.3. Relatie met overig beleid ........................................................................................................... 29 6.3.1. Recreatie en toerisme ......................................................................................................... 29 6.3.2. Wet maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg (transities) ........................................ 30 6.4. Tijdspad ...................................................................................................................................... 30 BIJLAGEN ............................................................................................................................................... 31 BIJLAGE 1: Samenstelling kapitaallasten gemeenschapshuizen per 1 januari 2014 (bron: beheersbegroting 2014-2017, bijlagen) ............................................................................................ 31 BIJLAGE 2: Beleidsregels Beleidsnotitie 2001.................................................................................... 32

2

INLEIDING Voor u ligt een startnotitie maatschappelijk vastgoed. Op dit moment is nog steeds de 'beleidsnotitie gemeenschapshuizen' uit 2001 van kracht. In de 13 jaren daarna zijn beleid en praktijk uit elkaar gaan lopen. Het college is daarom van oordeel dat het beleid ten aanzien van de gemeenschapshuizen aan een herziening toe is. Ook de Rekenkamercommissie heeft begin 2013 dit advies gegeven. Wij hebben dit ter hand genomen, waarbij wij voor de opgave zijn gesteld om één uniform beleidskader te formuleren voor drie gemeenschapshuizen, die in omvang, leeftijd, organisatie en exploitatie sterk van elkaar verschillen. De realisatie van het MFC in Middelaar in 2012 en het inmiddels al lang lopende overleg over renovatie en verbouwing van het gemeenschapshuis in Mook zijn daarbij elementen die zwaar wegen. Niet in de laatste plaats wordt het proces mede beïnvloed door actuele ontwikkelingen, die deze richting opnieuw kunnen beïnvloeden en snel om een duidelijke koers vragen. Dat laat onverlet, dat toch de nodige zorgvuldigheid in acht genomen moet worden. De context waarbinnen het MFC in Middelaar is gebouwd, is inmiddels volledig gewijzigd. Het MFC is gerealiseerd om de leefbaarheid binnen die kern ook voor de toekomst te waarborgen, daarin het beleid volgend zoals dat o.a. ook in de gemeente Bergen zichtbaar was (realisatie MFC’s in Well en Siebengewald). Het is ook gerealiseerd in een tijd, dat de economische crisis zich nog niet zo nadrukkelijk aftekende als op dit moment en ook de betrokken woningcorporatie zich nog kon manifesteren als ontwikkelaar van maatschappelijk vastgoed. Voor de kern Mook keerde het tij zich ten nadele. Plannen voor een soortgelijke nieuwbouw met sporthal zijn in die kern wel het slachtoffer geworden van de economische crisis en in Molenhoek bleek het geen haalbare kaart om het gemeenschapshuis bij de bouw van de Brede school te betrekken. Toch blijft de gemeente het belang van huisvesting voor maatschappelijke doeleinden onderschrijven. Verenigingen en andere lokale maatschappelijke organisaties zijn het hart binnen het sociale leven, en dat willen wij ook kloppend houden. Deze startnotitie heeft echter niet tot doel om een kant en klare, uniforme oplossing te bieden. Wij willen een aanzet geven tot het realiseren van een evenwichtig niveau aan huisvesting voor maatschappelijke doeleinden, dat recht doet aan de behoefte per kern en de gemeente in zijn geheel. Daarbij is maatwerk nodig, waarbij de maatschappelijke betrokkenheid van de bevolking en organisaties binnen die kernen een belangrijke voorwaarde is. In eerste instantie is daarbij de medewerking van de verschillende eigenaren en exploitanten noodzakelijk. Zij verdienen respect, omdat zij door de jaren heen met bescheiden middelen de gemeenschapshuizen overeind hebben kunnen houden. Wij willen niet de verwachting wekken dat de gemeente haar subsidiebeleid hierin drastisch gaat wijzigen. Zij wil echter wel een stimulerende bijdrage leveren aan een nieuwe opzet en bedrijfsvoering van de gemeenschapshuizen. Daarvoor zijn nieuwe beleidskaders nodig, die door alle partijen gerespecteerd worden. Wij hebben daarom niet gekozen voor het schrijven van een nieuwe beleidsnotitie, maar een startnotitie. Op basis van interactie met partners binnen het maatschappelijk veld willen wij op die manier vorm gaan geven aan nieuw beleid. De startnotitie is bedoeld om daarin mogelijke richtingen te laten zien, maar ook de grenzen van het gemeentelijk beleid aan te geven.

Leeswijzer In hoofdstuk 1 gaan wij in op de achtergronden van deze startnotitie en de rol van de gemeente. Hoofdstuk 2 benoemt wie de gemeente als haar kernpartners beschouwt, met een korte schets van de resultaten uit een in juni 2014 gehouden inventarisatie van de gebouwen. In hoofdstuk 3 geven wij een samenvatting van landelijk en regionaal vergelijkingsmateriaal. Hoofdstuk 4 gaat in op de belangrijkste elementen die bij het formuleren van het accommodatiebeleid een rol spelen. In hoofdstuk 5 wordt aangegeven op basis van welke uitgangspunten de gemeente de beleidsvorming met maatschappelijke partners zal aangaan, en in hoofdstuk 6 tenslotte wordt op een aantal procesmatige elementen ingegaan.

3

HOOFDSTUK 1: Waar vandaan en waar naartoe 1.1. Historische context Onze gemeente heeft al tientallen jaren in elke dorpskern een gemeenschapshuis. Zij zijn bedoeld voor sociaal-culturele en recreatieve activiteiten voor de inwoners van de dorpen. De gemeente heeft bij de instandhouding van de gemeenschapshuizen geen onbelangrijke rol gespeeld, niet in de laatste plaats door het financieren van de bouw resp. verbouwingen. In de gemeentebegroting zijn deze investeringen deels nog zichtbaar in de vorm van jaarlijkse kapitaallasten. Deze staan vermeld onder de post 6.630.10/61000 en zijn voor 2014 € 16.531,00 groot. Voor een nadere specificatie verwijzen wij naar bijlage 1. Meer dan een weergave van nog resterende lasten is dit echter niet. Het is zeker geen weerspiegeling van de feitelijke investeringen in b.v. het MFC. In de kapitaallasten zijn nog de stichtingskosten van het reeds gesloopte oude gemeenschapshuis verdisconteerd, terwijl de investeringen in het MFC daar niet zichtbaar in zijn. Deze zijn namelijk afgedekt door een aantal grondverkopen. Het is gebruikelijk dat een subsidiegever ook voorwaarden verbindt aan de verstrekking van financiële middelen. Gemeenten sluiten daartoe in veel gevallen subsidieovereenkomsten/budgetovereenkomsten met de betrokken organisaties, waarin afspraken worden gemaakt over de door de instelling te leveren prestaties/producten en financiële middelen die de gemeente verstrekt. De subsidieontvanger wordt min of meer in de rol van 'aannemer' geplaatst. De gemeente Mook en Middelaar heeft reeds in 1981 zulke overeenkomsten met de gemeenschapshuizen in Mook resp. Molenhoek gesloten. Deze zijn in 2001 vernieuwd en nog steeds van kracht. De overeenkomsten dragen met name een financieel en beheersmatig karakter en hebben duidelijk tot doel gehad om van gemeentewege te kunnen bewaken dat de middelen overeenkomstig het daarmee beoogde doel zouden worden gebruikt. In de praktijk is in de loop van de jaren de naleving van een aantal bepalingen verwaterd. Daar is de gemeente nadrukkelijk door de Rekenkamercommissie op gewezen. Dit doet niets af aan het feit, dat de formele relatie tussen de gemeenschapshuizen en de gemeente, zoals die voortvloeit uit voornoemde documenten, ongewijzigd is gebleven. Het ontbreekt de overeenkomsten echter ook aan een werkbaar handhavingsmiddel. De boeteclausules zijn dermate zwaar, dat zij als handhavingsmiddel voor kleinere omissies zoals het niet indienen van jaarstukken buiten alle proporties zouden zijn. Gelet op de financiële draagkracht van de gemeenschapshuizen zou de toepassing daarvan ook gelijk een bedreiging voor het voortbestaan zijn geweest. De overeenkomsten zijn zodoende een vrij krachteloos instrument gebleven .

1.2. Beleidsnotitie 2001 De beleidsnotitie uit 2001 beoogde vooral het subsidiebeleid te reguleren. De bepalingen m.b.t. het gronduitgiftebeleid en gebouwenbeleid dienden er met name toe om zogenaamde ‘verkapte’ subsidies uit te sluiten. Door het inbrengen van grond of gebouwen onder de marktwaarde zou de gemeente immers indirect financiële steun aan de gemeenschapshuizen kunnen bieden. Dat werd ongewenst geacht, omdat dit ten koste zou gaan van de transparantie van de uitgaven die de gemeente ten behoeve van de gemeenschapshuizen deed. Het in de beleidsnotitie 2001 uitgewerkte subsidiebeleid is zeer terughoudend geformuleerd. Hoewel het belang van de gemeenschapshuizen werd onderschreven, bood het beleid nauwelijks ruimte om de gemeenschapshuizen financieel te ondersteunen. Uitgangspunt was, dat de gemeenschapshuizen financieel zelfstandig moesten kunnen draaien. De praktijk in de jaren daarna deed geen recht aan de uitgangspunten van de beleidsnotitie. De gemeente verstrekte weliswaar geen structurele subsidies in de exploitatie, maar in Molenhoek en Middelaar heeft zij wel de daar gedane investeringen mee gefinancierd. Ofschoon het daarbij verbouwing, uitbreiding resp. nieuwbouw betrof, is bij die gelegenheden ook het achterstallig onderhoud meegenomen en zijn daarmee financiële problemen ten gevolge van te plegen onderhoud voorkomen.

4

De beleidsnotitie van 2001 is ook geschreven tegen de achtergrond van een discussie rondom paracommerciële activiteiten binnen de gemeenschapshuizen. Dit werd gezien als een mogelijkheid om de financiën van de gemeenschapshuizen op orde te houden of te krijgen. Probleem daarbij was echter dat de vergunningen dat niet toelieten. In Mook en Middelaar is er daarom voor gekozen om een commerciële uitbater in het gemeenschapshuis te zetten waartoe in beide gevallen een b.v. werd opgericht.

1.3. Onderzoek Rekenkamercommissie Terugkijkend heeft de beleidsnotitie uit 2001 in de praktijk niet altijd de juiste vertaling gekregen. Begin 2013 is door de Rekenkamercommissie (RKC) een onderzoek gedaan naar de subsidieverlening aan gemeenschapshuizen. Daarbij is door de RKC geconstateerd dat de organisatie, het college van B&W en de gemeenteraad zich bij de subsidieverlening en uitvoering van de afspraken met de beheerders van de gemeenschapshuizen niet gehouden hebben aan de beleidsnotitie ‘gemeenschapshuizen’ uit 2001, noch inhoud hebben gegeven aan de met de beheerders van de gemeenschapshuizen afgesloten overeenkomsten. Feitelijk is er volgens de RKC jarenlang onvoldoende aandacht geweest voor het financiële beheer van de gemeenschapshuizen. De RKC heeft op basis van het verrichte onderzoek de volgende adviezen aan de gemeenteraad gegeven: • Actualiseer de beleidsnotitie ‘gemeenschapshuizen 2001’. Durf hierbij na te denken over de noodzaak/haalbaarheid van ‘iedere kern een dorpshuis?’. • Verlang als gemeenteraad de onderliggende beleidsuitgangspunten bij investeringsbeslissingen. • Overweeg of een actualisering van de overeenkomsten met de exploitanten van de gemeenschapshuizen wenselijk is. Hierbij is van belang dat voor ieder van de ondertekenaars realistische en controleerbare afspraken worden gemaakt. • Maak met het college van B&W de afspraak hoe en met welke frequentie uw raad geïnformeerd wordt omtrent de (financiële) ontwikkelingen van de dorpshuizen.

1.4. Maatschappelijk belang en doel Huisvesting voor maatschappelijke doeleinden is een belangrijke voorwaarde voor het sociale leven in de lokale samenleving. Van oudsher functioneren de gemeenschapshuizen hierbij als een basisvoorziening voor het maatschappelijk leven. Daarbij zijn zij ook vangnet voor activiteiten geweest waarvoor geen andere geschikte accommodaties beschikbaar zijn. Dit laatste kan zijn reden hebben in de afwezigheid van alternatieve accommodaties (b.v. reguliere horeca), zoals in een kleine kern als Middelaar, of omdat zij niet interessant zijn voor de commerciële markt resp. onvoldoende draagkracht bezitten om daar gebruik van te kunnen maken. Deze functies willen wij ook in stand houden. De invalshoek van de gemeente is daarbij, dat er voldoende en passende accommodaties aanwezig moeten zijn om ruimte te bieden voor ontmoeting en te kunnen voldoen aan de behoefte van de lokale maatschappelijke organisaties. De gemeentelijke aandacht richt zich daarbij met name op die activiteiten, waarvoor zij op grond van wet- en regelgeving, zoals de Wet maatschappelijke ondersteuning, een directe verantwoordelijkheid heeft. Dit impliceert dat de gemeenschapshuizen ook gedragen moeten worden door de lokale samenleving en organisaties. De rol die de gemeente wil vervullen zal in deze startnotitie nog verder aan de orde komen. Het beleid ten aanzien van gemeenschapshuizen is dus accommodatiebeleid in brede zin, bekeken vanuit het belang voor de plaatselijke leefbaarheid. Doel: Gelet op het hierboven omschreven maatschappelijk belang is het ons doel om ten behoeve van ontmoeting van burgers en maatschappelijke, niet commercieel uitvoerbare activiteiten bij te dragen aan voldoende en geschikte huisvesting.

5

1.5. Regie Deze startnotitie is geschreven om tot een open dialoog te komen met de eigenaren, beheerders en gebruikers van maatschappelijk vastgoed in onze gemeente. De gemeente is bereid om daar een regierol in te voeren. Zij voelt dit ook als haar plicht vanuit haar doelstelling en in het verleden gedane inspanningen om deze doelstellingen te verwezenlijken. Daar waar in het verleden accommodaties zijn gerealiseerd met behulp van gemeentelijke financiering, dan wel later bouwkundige aanpassingen (uitbreiding/renovatie) hebben plaatsgevonden, zal zij ook moeten blijven toezien op de naleving van subsidievoorwaarden en het maatschappelijk rendement van deze investeringen. Deze verantwoordelijkheid beperkt zich niet tot de gemeenschapshuizen alleen. De omstandigheden waarin het maatschappelijk vastgoed in het verleden is gerealiseerd zullen in een aantal gevallen zijn gewijzigd. Dat kan tot een spanningsveld leiden tussen het belang van een individuele accommodatie en het algemeen maatschappelijk belang. De gemeente staat voor het laatste.

6

HOOFDSTUK 2: Partners 2.1. Inventarisatie ruimten Om een beeld te krijgen waar we in de gemeente Mook en Middelaar staan met onze gemeenschapshuizen en het maatschappelijk vastgoed in het algemeen, is in juni 2014 aan de bekende eigenaren/beheerders van accommodaties met een maatschappelijke functie een formulier toegezonden met het doel om het bestaande gebruik te inventariseren en mogelijke leegstand in beeld te krijgen. De aangeschreven organisaties hebben op één na het formulier teruggestuurd. Voor een groot deel zijn de formulieren echter onvolledig en onnauwkeurig ingevuld. De leesbaarheid en het informatieve gehalte is daardoor beperkt. Wij geven u een kort overzicht van de geïnventariseerde accommodaties, onder vermelding van de belangrijkste conclusies. 2.1.1. MFC De Koppel in Middelaar (ingevuld door Destion) De openingstijden van de Koppel zijn van 8.30 uur tot 21.00 uur. Op weekbasis zijn dat 87,5 openingsuren. Het aantal verhuurbare ruimten is (excl. opslag) 9. Dat zou betekenen dat er voor 787 uren per week verhuurbare ruimte aanwezig is. De opgegeven verhuur is 63 uur. De bezettingsgraad komt daarmee op 8%. Hierbij is geen rekening gehouden met de bingoactiviteiten en open inloop. 2.1.2. Gemeenschapshuis 'De Wieken' De opgegeven openingstijden van 'De Wieken' zijn van 20.00 tot 24.00 uur en voor het overige op afspraak. De Wieken heeft de verhuur opgegeven in het aantal dagdelen dat een organisatie op jaarbasis een ruimte huurt. Ten behoeve van de vergelijkbaarheid is dit omgerekend naar een aantal uren per week. Daarbij is ervan uitgegaan, dat een dagdeel bestaat uit 4 uren. Het totaal aantal uren verhuur zou dan op 188 komen. Daarin is de fulltime verhuur (op basis van 12 uur per dag) van het jeugdhonk meegenomen. Het feitelijk gebruik van deze ruimte ligt beduidend lager. Het totaal aantal verhuurbare ruimten bedraagt 8. Uitgaande van 12 uur verhuurbaarheid per dag (dat is dus meer dan de officiële openingstijden, maar een half uur minder per dag dan waarmee bij de Koppel is gerekend), is er voor 672 uren per week ruimte beschikbaar. Gelet op de feitelijke verhuur is de bezettingsgraad dan ongeveer 28%. De Wieken komt in een eigen berekening op een bezettingsgraad van 32%. Het verschil heeft vermoedelijk te maken met het gebruik van de bar, dat op meerdere dagdelen 100% is. Niet duidelijk is, of de verhuur per dagdeel ook daadwerkelijk 4 uren beslaat. De berekeningen zijn dus mogelijk ook nog aan de gunstige kant. 2.1.3. Gemeenschapshuis Mook Het gemeenschapshuis uit Mook heeft het formulier blanco teruggestuurd. In het begeleidend schrijven wordt gesteld, dat het bestuur (in oprichting) van oordeel is geen binding te hebben met de gemeente en zich daarom niet verplicht voelt om de gevraagde informatie te verstrekken. Op grond van eerdere gegevens gaan wij uit van een bezettingsgraad van 29%. Daarbij is aangegeven dat dit per dagdeel is onderzocht. Wanneer een ruimte binnen een dagdeel een uur wordt verhuurd, dan levert dat voor dat dagdeel 100% dekking op. Het berekende percentage is dus gebaseerd op de meest gunstige berekening.

2.1.4. Adalbertbasisschool De Stichting Katholiek Onderwijs Maas en Niers heeft geen gespecificeerde opgave gedaan. Aangegeven wordt, dat er ca. 15 lokalen zijn, die in onderling overleg op basis van goede afspraken ook na 17.00 uur voor passende doeleinden verhuurd kunnen worden. Op dit moment wordt al ca. 300m² (dat komt incl. verkeersruimten neer op 3 lokalen) verhuurd aan KION t.b.v. kinderopvang.

7

2.1.5. De Staaij Middelaar Hiervoor geeft de Stichting Katholiek Onderwijs Maas en Niers hetzelfde aan, met dien verstande dat er 9 lokalen zijn en er 200m² (2 lokalen) is verhuurd aan 'Varkentje lief' (Kinderopvang). 2.1.6. Brede school Molenhoek Nog te ontvangen. 2.1.7. Kandinsky-college Het Kandinsky-college geeft de sportzaal als verhuurbare ruimte op. Op dit moment is deze voor 7 uur (naast het onderwijsgebruik) verhuurd. Er is geen opgave gedaan over nog beschikbare uren. 2.1.8. Scouting Don Bosco De scouting geeft 6 verhuurbare ruimten op. Er is geen inzicht in de kwantiteit van de verhuur, omdat er geen sprake is van vaste verhuur, maar uitsluitend losse verhuur voor scoutingactiviteiten of daarmee verwante zaken. Om diezelfde reden is er ook geen inzicht in nog beschikbare capaciteit. Verhuur vindt plaats op basis van aanmelding en beschikbaarheid. 2.1.9. Wooncomplex Maasstaete Van dit complex zijn nog geen gegevens beschikbaar. De gemeente heeft indertijd een subsidie verstrekt voor de realisatie van de wintertuin (ca. 600 m²) met als voorwaarde, dat deze een openbaar karakter dient te behouden. Daarnaast is er ongeveer 400m² aan kantoorruimte, die door Pantein wordt gehuurd en doorverhuurd. Pantein is voornemens de huur op termijn te beëindigen. Eigenaar van het gebouw is Woonzorg Nederland. 2.1.10. Tennisvereniging 'De Wiekslag' De tennisvereniging geeft aan, dat zij geen verhuurbare ruimten heeft. De accommodatie staat dus uitsluitend ten dienste van de vereniging zelf. 2.1.11. Sint Sebastianusgilde Het gilde geeft aan, dat zij geen verhuurbare ruimten heeft. De accommodatie complex staat dus uitsluitend ten dienste van de vereniging zelf. 2.1.12. Schuttersgilde St. Antonius Abt Het gilde geeft aan, dat zij geen verhuurbare ruimten heeft. De accommodatie staat dus uitsluitend ten dienste van de vereniging zelf. 2.1.13. R.K.S.V. Eendracht De voetbalvereniging geeft aan, dat de kantine en vergaderruimten verhuurbaar zijn, maar koppelt dat wel aan de tijdstippen waarop sportactiviteiten plaatsvinden. Het aantal ruimten/beschikbare ruimten wordt niet gekwantificeerd. Op dit moment huurt het Kandinsky-college sportvelden, deels bekostigd door de gemeente, en in het verleden heeft ook KION ruimte gehuurd t.b.v. de buitenschoolse opvang. 2.1.14. Astrantia SV De sportvereniging Astrantia geeft aan, dat zij geen verhuurbare ruimten heeft. De accommodatie staat dus uitsluitend ten dienste van de vereniging zelf.

8

2.1.15. Kerkbestuur MMM Het kerkbestuur heeft opgegeven, dat de kerken in Mook en in Middelaar uitsluitend voor kerkdiensten worden gebruikt. In de kerk van Molenhoek worden ook tentoonstellingen en concerten georganiseerd, onder meer door de Stichting CAM. In Mook en in Middelaar worden de pastorieën ook deels voor vergaderingen gebruikt, en in Molenhoek wordt de sacristie met bovenruimten gebruikt voor vergaderingen, cursussen, lezingen en kleinere bijeenkomsten, eveneens voor een deel door de Stichting CAM. 2.1.16. Tennisvereniging ‘De Mookerheide’ De tennisvereniging heeft niet op de inventarisatie gereageerd, ook niet na een eenmalige herinnering. 2.1.17. Conclusie Uit de inventarisatie komt niet naar voren dat de eigenaren/beheerders zelf knelpunten ervaren of om nieuwe huurders verlegen zitten. In beginsel zijn zij ook autonoom op het gebied van de exploitatie en het beschikkingsrecht betreffende hun accommodatie. Wat heeft ons deze inventarisatie gebracht? De informatieve waarde van de terug ontvangen gegevens is nog erg beperkt. Zij geven geen scherp beeld van een mogelijk efficiënter ruimtegebruik van accommodaties in onze gemeente. De respons geeft ons een teleurstellend beeld van de betrokkenheid van diverse organisaties. Mogelijk leeft het onderwerp onvoldoende bij de eigenaren/beheerders, of herkent men hierin geen eigen belang. Deels lijkt er hier en daar een voorzichtige houding te bestaan, voortkomend uit waakzaamheid voor de autonomie m.b.t. de eigen accommodatie. Het is daarom voor de gemeente van belang om primair deze betrokkenheid toch te stimuleren, duidelijk te maken dat deze ook nodig is voor een vruchtbare samenwerking en verwezenlijking van het doel waarvoor de maatschappelijke accommodaties bestemd zijn.

2.2. Maatschappelijk draagvlak en integraliteit Dat eigenaren en beheerders aan de eigen autonomie hechten is begrijpelijk. Zij hebben de verantwoordelijkheid voor een eigen accommodatie en proberen die zo goed mogelijk en vaak met beperkte middelen waar te maken. Het gemeentelijk accommodatiebeleid kenmerkte zich in het verleden ook door bilaterale afspraken met eigenaren/beheerders van accommodaties, veelal ad hoc. De beleidsnotitie gemeenschapshuizen uit 2001 heeft mogelijk ook een hang naar autonomie gestimuleerd, omdat daarin in belangrijke mate de zelfstandigheid van de gemeenschapshuizen werd benadrukt. Bij de bouw van de Brede school in Molenhoek en het MFC in Middelaar zijn voor het eerst aanzetten gedaan om tot een verbinding van voorzieningen en accommodaties te komen. De gemeente wil deze trend verder doorzetten en hierin een duidelijke koers gaan varen. Zij kan dat echter niet zonder de medewerking van alle betrokkenen, of dat nu de eigenaren en beheerders van de accommodaties zijn, of de gebruikers ervan. Veel van de aanwezige accommodaties zijn in het verleden tot stand gekomen met (financiële) medewerking van de gemeente. Sinds lang behelst het gemeentelijk beleid, dat de exploitatie van deze accommodaties de verantwoordelijkheid is van de eigenaren en in het verlengde daarvan de gebruikers. De gemeente is daar niet altijd consequent in geweest en heeft op gezette tijden activiteiten gefinancierd, die mede de verlenging van de levensduur van de accommodaties tot doel hadden. Voor de toekomst zal het voor alle accommodaties duidelijk moeten zijn, wat men van de gemeente te verwachten heeft. Wij willen daarbij ook duidelijk maken wat wij van de lokale samenleving zelf verwachten. Grondbeginselen zijn daarbij in ieder geval openheid, de bereidheid tot samenwerking en afstemming en een proactieve houding.

9

2.3. Kernpartners De kernpartners bij het opstellen van accommodatiebeleid zijn primair de organisaties die met de exploitatie van de accommodaties belast zijn. Wij kunnen daarbij een onderscheid maken in doelgebonden accommodaties en niet-doelgebonden accommodaties, waarbij al gauw geconstateerd kan worden, dat het verschil hiertussen niet meer absoluut is en mogelijk in de nabije toekomst aan een herdefinitie toe is. Niet-doelgebonden accommodaties zijn de gemeenschapshuizen, waar in principe maatschappelijke activiteiten van allerlei aard kunnen plaatsvinden, en zelfs een vermenging met commerciële activiteiten plaatsvindt. Onder doelgebonden accommodaties verstaan wij die gebouwen die primair voor één of twee specifieke soorten activiteiten zijn gebouwd, zoals de scholen of sportaccommodaties. Met name bij de scholen zien wij om ons heen een geleidelijke versmelting van doelgebonden en nietdoelgebonden accommodaties. De scholen in onze gemeente hebben in een bepaalde mate ook het karakter van een 'brede school' gekregen, waarmee wij dan een combinatie met andere functies bedoelen (kinderopvang; bibliotheekvoorziening). In deze notitie duiden wij met 'brede school' overigens alleen het multifunctioneel gebruik van (school)gebouwen en laten wij de inhoudelijke samenwerking tussen organisaties, buiten de accommodatiegerichte aspecten, buiten beschouwing. Kijkend naar onze gemeente beschouwen wij, mede op grond van de gehouden inventarisatie, de volgende organisaties als de belangrijkste kernpartners:

• • • • • •

Stichting Gemeenschapshuis 'De Wieken; Stichting Gemeenschapshuis Mook; Destion i.c.m. Stichting Gemeenschapshuis Middelaar; Stichting Katholiek Onderwijs Maas- en Niers (basisscholen); Woonzorg Nederland; Stichting Scholengroep Nijmegen (Kandinsky).

In de tweede schil kan daar ook de Stichting Sportcomplex Maasvallei aan worden toegevoegd. Van de overige respondenten kan worden aangenomen, dat de betreffende accommodaties dermate doelgebonden zijn, dat zij niet geschikt zijn voor een multifunctionele inzet.

10

Hoofdstuk 3: Bouwstenen Bij het opstellen van deze startnotitie is naar bruikbaar vergelijkingsmateriaal gezocht. Niet helemaal tot onze verrassing bleek daarbij al snel dat het beeld van buurt- resp. dorpshuizen, gemeenschapshuizen, wijkcentra, multifunctionele centra resp. accommodaties in Nederland verre van homogeen is. Eenduidige richtgetallen voor de hoeveelheid en omvang van dit soort accommodaties zijn er niet. Alles duidt erop, dat er op dit terrein sprake is van sterk historisch en lokaal gebonden beleid. De meest in het oog springende publicaties zijn:

3.1. ‘Kennisbank Voorzieningenscan, Van Mensen naar Meters’ (maart 2012) van STIPO (Vindplaats: http://www.stipo.nl/documenten/931_mensen_meters/2012-05_Stipo_Kennisbank_voorzieningenscan.pdf)

STIPO is een interdisciplinair team, actief in ontwikkeling van steden, wijken en regio’s. In de publicatie van STIPO ‘Kennisbank Voorzieningenscan, Van Mensen naar Meters’ van maart 2012 kunnen op pagina 13 een aantal kengetallen m.b.t. het volume aan dorpshuizen gevonden worden. Omdat er geen landelijke statistiek van buurt- en wijkcentra beschikbaar is en normgetallen schaars zijn, baseert STIPO zich daarbij op gegevens van de website buurthuizen (inmiddels niet meer bestaand). Stedelijke gemeenten gaan soms uit van één buurthuis van circa 800 m2 per 8.000 inwoners of één wijkcentrum van 1.200 m2 per 20.000 inwoners. In landelijke gebieden komen dorpshuizen frequenter voor, maar deze zijn over het algemeen kleiner van omvang. Indicatief wordt hiervoor landelijk gemiddeld uitgegaan van één buurthuis, dorpshuis of wijkcentrum per 8.000 inwoners. Dat is 0,12 buurthuis, dorpshuis of wijkcentrum per 1.000 inwoners. Ten aanzien van de oppervlakte wordt indicatief uitgegaan van gemiddeld 70 m2 in wijkcentra, buurtof dorpshuizen per 1.000 inwoners. Bij één dorpshuis per 8.000 inwoners zou gemiddeld een wijkcentrum, buurt- of dorpshuis 560 m2 beslaan. STIPO zegt niets over de aanwezigheid van horeca en/of sportfaciliteiten binnen deze accommodaties.

3.2. Primo-nh, Tracé-organisatieadvies (Vindplaats: http://www.wmowonen-nh.nl/files/2008/benchmark-dorpshuizen)

In 2009 is door de Noord-Hollandse adviesorganisatie Primo nh een benchmark opgesteld (bijlage 3) op basis van een enquête onder 8 dorpshuizen. Deze geeft eveneens een zeer gevarieerd beeld te zien. De opvallendste constateringen zetten we hierbij op een rij: Gebouwomvang Er is geen relatie tussen de gebouwomvang en het aantal inwoners. Wel is het zo dat het vloeroppervlak per inwoner toeneemt naarmate de kern waarin het dorpshuis gevestigd is, kleiner is. Twee verklaringen hiervoor zijn: • Ieder dorpshuis heeft een minimumomvang. In de benchmark van Primo nh is dat 300m²; • In een kleinere kern zijn minder voorzieningen aanwezig. In het dorpshuis worden dan vaak meer functies verenigd. Kleinere kernen hebben daarom vaak verhoudingsgewijs een groter dorpshuis dan grotere kernen. Horeca De horecaomzet is afhankelijk van het karakter van de dorpshuizen en kan daarom niet zonder meer onderling vergeleken worden. Een belangrijkere indicator is de behaalde brutomarge, omdat die beïnvloed kan worden door inkoop- en prijsbeleid. De brutomarge (verschil tussen verkoopprijs en inkoop) op de horecaomzet loopt uiteen van 63% tot 79%. Een factor bij de onderzochte dorpshuizen is het verschil in consumptieprijzen, dat tot 35% oploopt.

11

Een verbetering van de brutomarge zou voor laag scorende dorpshuizen in de benchmark een extra netto inkomst van € 10.000 tot € 20.000 kunnen opleveren. De verschillen in omzet per inwoner zeggen niet veel over de exploitatie, eerder over de lokale omstandigheden zoals aanwezigheid van andere horeca, omvang van het dorp en onderlinge binding. De omzet per m² is significanter, waarbij grotere wijkcentra slechter scoren door de aanwezigheid van extra functies die geen of verhoudingsgewijs minder omzet genereren. Verhuur In de huuropbrengsten zitten grote verschillen. Voor een deel zijn die te verklaren vanuit het verschil in opzet van de dorpshuizen. Daar waar sprake is van permanente verhuur aan derden zijn de opbrengsten hoger. Het verschil in opbrengst per m² is echter hoog, met als laagste bedrag € 27 en als hoogste € 91.

3.3. Bouwstenen voor Sociaal (Vindplaats: http://www.bouwstenen.nl/fileswijkplaats/20130712%20Opzet%20rapport%20huurtarieven%202.0.pdf)

‘Bouwstenen voor Sociaal’ is een in 2005 opgericht platform, aanvankelijk gefinancierd door vier verschillende ministeries, met als doel om het maatschappelijk vastgoed als werkveld neer te zetten en te professionaliseren. Sinds 2009 wordt het platform in stand gehouden door verschillende partners, waaronder de VNG, Aedes, de PO-raad en de MO-groep. In juli 2013 heeft ‘Bouwstenen’ een onderzoeksrapport gepubliceerd over de hoogte van de huurtarieven van (vergader) zalen in sociale en commerciële accommodaties (bijlage 4). Ivo Schalkwijk, student Bouwtechnische Bedrijfskunde aan de Hogeschool Utrecht, heeft het onderzoek uitgevoerd. Er is onderscheid gemaakt tussen accommodaties in de sociale sector, zoals wijkcentra en multifunctionele accommodaties, en accommodaties in de commerciële sector, zoals professionele vergadercentra. In de onderstaande tabel is te zien dat de verschillen tussen deze typen accommodaties aanzienlijk zijn. De sociale tarieven in de sociale sector liggen op 15% van wat in de commerciële sector gangbaar is. Tarief per dagdeel (incl. BTW) publieke sector sociaal tarief

zakelijk tarief

private sector

zakelijk tarief

Tarief in euro’s % commerciële sector Tarief in euro’s % commerciële sector Tarief in euro’s % totaal

25 m2 € 20,13%

50 m2 € 27,13%

100 m2 € 44,13%

200 m2 € 69,11%

€ 40,26%

€ 49,24%

€ 69,21%

€ 167,26%

€ 153,100%

€ 205,100%

€ 324,100%

€ 645,100%

Een goede vergelijking met de tarieven in onze gemeente is niet goed te maken, omdat de daarvoor aangeleverde informatie te summier is. Van sommige huurders, vooral de ‘grotere’ zijn alleen de totaalbedragen bekend. Daardoor is niet zichtbaar hoeveel er wordt gehuurd en wat het tarief per dagdeel is. Het is echter vrij duidelijk dat de gemeenschapshuizen vrijwel nooit het zakelijke tarief hanteren, zoals dat in de tabel voor de publieke sector wordt genoemd, en soms zelfs behoorlijk onder het sociale tarief blijven. De afwezigheid van ‘zakelijke’ opbrengsten heeft er mogelijk mee te maken, dat de huurders maatschappelijke organisaties zijn, al wordt de kinderopvang toch in de regel ook als een bedrijfsmatige activiteit gezien. Niet zichtbaar is, of de gemeenschapshuizen een zakelijk tarief hebben voor gevallen waarin dat aan de orde is.

12

3.4. CBS-cijfers horeca (Vindplaats: http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=80346NED&D1=a&D2=a&HD=1002251845&HDR=G1&STB=T)

Ten aanzien van de consumptieprijzen geldt ook, dat deze ruim onder de in de horeca gebruikelijke tarieven liggen. Het prijspeil is van oktober 2013. Prijs consumpties in euro’s De Wieken Molenhoek

MFC Middelaar De Koppel

Gemeenschapshuis Mook

Koffie 1,50 1,40/1,55* Niet bekend Glas bier 1,80 1,90 Niet bekend Glas wijn 1,90 2,10 Niet bekend * gedifferentieerde prijzen voor verenigingen en particulieren.

Gem. horeca (2013 bron: CBS) 2,19 2,20 2,92

3.5. Beleid omliggende gemeenten Bij de gemeenten Gennep, Groesbeek en Heumen zijn beleidsnotities opgevraagd om te bekijken hoe daar het beleid ten aanzien van gemeenschapshuizen/maatschappelijk vastgoed is omschreven. 3.5.1. Gemeente Gennep De gemeente Gennep is momenteel ook bezig met een herziening van het gemeentelijk accommodatiebeleid, dat van 2008 dateert. Het programma ‘Ontmoeten, Meedoen & Ondersteunen’ (OMO) vormt daarbij het strategisch kader voor de visie op maatschappelijke voorzieningen. Op basis van dit programma worden een aantal basisfuncties benoemd: ontmoeten, leren, (ver)zorgen, sporten, wonen, recreëren/ontspannen, welzijn en cultuur. Voor deze basisfuncties zijn ook basisvoorzieningen nodig, die primair bijdragen aan de zelfredzaamheid van inwoners, de sociale cohesie en de leefbaarheid. Accommodaties zijn een middel om deze voorzieningen fysiek onderdak te verschaffen. De gemeente Gennep wil daarbij toe naar een gebiedsgerichte aanpak, waarbij gelet wordt op spreiding en bereikbaarheid van maatschappelijke voorzieningen. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen centrumdorpen en woondorpen, waarbij aandacht blijft voor de leefbaarheid in elke kern. Door het bureau ‘Metrum’ is een inventarisatie verricht en een notitie met bevindingen opgesteld. Inmiddels is er een startnotitie opgesteld om richting te geven aan het toekomstig beleid. De gemeente Gennep verwacht daarbij, dat de drie decentralisaties tot een veranderende huisvestingsvraag zullen leiden. De discussie in de gemeente Gennep beperkt zich niet tot de dorpshuizen, maar strekt zich uit over alle maatschappelijke accommodaties. Daarbij wordt geconstateerd, dat er veel geld wordt besteed aan het maatschappelijk vastgoed, maar dat de sturing hierop niet dienovereenkomstig is. De conclusie is dan ook, dat het vastgoedbeheer beter vormgegeven moet worden. Daarnaast vraagt de gemeente Gennep zich af, of alle welzijnsaccommodaties gemeentelijk bezit dienen te zijn, of dat een deel van de behoefte ook opgevangen zou kunnen worden door commerciële zaalhouders. Hierover is nog geen definitief standpunt ingenomen. Bijzondere aandachtspunt in de gemeente Gennep zijn de scholen. Ten gevolge van dalende leerlingenaantallen zal vermoedelijk ruimte voor medegebruik ontstaan.

13

3.5.2. Gemeente Groesbeek De nota accommodatiebeleid van de gemeente Groesbeek uit 2011 is vooral gericht op een efficiënter gebruik van accommodaties. Uitgangspunt daarbij blijft, dat er in elke kern tenminste één ontmoetingspunt aanwezig is. De gemeente Groesbeek wil vooral sturen op: • medegebruik, waarbij medegebruik van zogenaamde functionele accommodaties, zoals scholen en sportaccommodaties, prioriteit heeft. Kinderopvang en peuterspeelzalen wil men generiek aan de basisscholen koppelen; • een bezettingsgraad van gebouwen van tenminste 50%; • uniformeren van het onderhoud door overdracht van verantwoordelijkheden. De gemeente Groesbeek wil uitvoerende taken afstoten en hierin alleen nog een regierol hebben, met behoud van een strategische grondpositie. Dat betekent onder andere, dat zij zicht wil houden op de uitvoering van het onderhoud en daarvoor kwaliteitseisen wil ontwikkelen; • subsidies koppelen aan beleidsdoelen en maatschappelijke effecten en niet aan accommodaties. De gemeente hecht aan de leerbaarheid van de kernen en wil dat deze 'ouderenproof' zijn. 3.5.3. Gemeente Heumen De gemeente Heumen heeft in 2006 beleid uitgewerkt voor sociaal-culturele centra. Hierin wordt maatwerk bepleit voor de onderscheidenlijke dorpshuizen, waarbij met name het verschil tussen de (drie) dorpshuizen in de kleinere kernen en het sociaal-cultureel centrum het meest in het oog springt. De thema’s van het beleid zijn herkenbaar: huur- en consumptieprijzen die moeten aansluiten bij de markt, met uitzondering van de huren voor maatschappelijke activiteiten en sociaal zwakkere groepen, en het verhogen van de bezettingsgraad (streefpercentage 50%). In financiële zin ziet de gemeente Heumen voor zichzelf ook een rol, met name op het gebied van het groot onderhoud. Indien noodzakelijk is ook een subsidie in de exploitatie niet uitgesloten, maar daarbij wordt gekeken naar de noodzaak. Deze laatste subsidievorm wordt thans heroverwogen, hetgeen ook uit het coalitieakkoord van de gemeente Heumen blijkt. Hierin is vastgelegd dat: de gemeente de dorpshuizen in alle kernen als belangrijke basisvoorziening ondersteunt. Dorpshuizen bieden onderdak aan verenigingen, bewonersbijeenkomsten, maatschappelijke voorzieningen en tal van activiteiten. Zij zijn zelf verantwoordelijk voor een gezonde en sluitende exploitatie. De gemeente zet het beleid voort dat zij, indien nodig, renovaties en groot onderhoud mede financiert. De dorpshuizen zelf zijn verantwoordelijk voor een gezonde en sluitende exploitatie.

3.6. Publicatie ‘Dorpshuizenbeleid op maat’ van de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen (LVKK) (Vindplaats: http://www.lvkk.nl/256-brochure-dorpshuizenbeleid)

In de publicatie wordt de term ‘dorpshuizen’ gebruikt als verzamelnaam voor alle accommodaties die, afhankelijk van de regio waarin ze staan, Kultuurhus, gemeenschapshuis, multifunctioneel centrum, buurthuis etc. genoemd worden. De publicatie omschrijft dorpshuizen als een voorziening met een sociaal-culturele functie. Het zijn openbare ontmoetingsplaatsen voor de dorpsbewoners. Ze bieden onderdak aan het verenigingsleven. Ook dragen ze bij aan de sociale cohesie in dorpen waar ze soms nog de enig overgebleven voorziening zijn. Kenmerk van dorpshuizen is dat ze multifunctioneel zijn, waardoor een breed scala aan functies en activiteiten mogelijk is. Daarom worden dorpshuizen wel de spiegel van de plattelandssamenleving genoemd. Functies komen en functies gaan, al naar gelang de behoeften van de gebruikers en de actuele thema’s in de samenleving. De omzet van de bar en het verhuren van ruimten zijn het fundament voor de exploitatie.

14

De Landelijke Vereniging van Kleine Kernen stelt ten aanzien van de exploitatie van de dorpshuizen dat de draagkracht van de primaire doelgroepen (verenigingen, ouderen, jongeren en initiatiefgroepen) een puur commerciële uitbating van dorpshuizen onmogelijk maakt. In de regel kunnen zij niet voldoende reserveren voor grote uitgaven als verbouw, renovatie of calamiteiten. De LVKK vindt dat hier een rol voor gemeenten is weggelegd. De publicatie richt zich erop dat gemeenten, maar ook de besturen van de gemeenschapshuizen, hun rol definiëren en daarover goede afspraken met elkaar maken, en reikt daartoe een lijst met aandachtspunten aan.

3.7. Conclusie: bouwstenen zijn nog geen huis De geraadpleegde publicaties lijken vanuit het perspectief van onze gemeente een vrij willekeurige greep uit praktijksituaties elders in den lande. Ook de actualiteit varieert. De uitkomsten vertonen ook geen homogeen beeld van dorpshuizen (of synoniemen daarvan), waaruit uit ‘modeldorpshuis’ zou kunnen worden afgeleid. De publicaties laten wel zien dat dorpshuizen elders in het land met soortgelijke vraagstukken kampen als de dorpshuizen in onze gemeente, en dat de praktijkproblemen weliswaar in omvang en intensiteit verschillen, maar op zich vaak wel toespitsen op dezelfde vraagstukken. In dat opzicht zijn onze gemeenschapshuizen, welke van de drie dan ook, niet uniek en doen zij het zeker niet slechter of beter dan vele andere. Uit de publicaties kan echter ook worden afgeleid, dat er gezocht wordt naar een herijking van de rol van gemeenschapshuizen, het beleid van de gemeenten in deze, wat moet leiden tot nieuwe vormen van exploitatie. Wat zich uitkristalliseert is het vraagstuk hoe het spanningsveld tussen onrendabele (maatschappelijke) activiteiten en een bedrijfseconomisch verantwoorde exploitatie van een dorpshuis in een gezonde verhouding tot elkaar gebracht kunnen worden. Geen enkele publicatie biedt daarvoor een blauwdruk, wat betekent dat gemeenten zelf huiswerk moeten doen en maatwerk moeten leveren. Terecht ook, want het tot stand brengen van die gezonde verhouding is sterk afhankelijk van de accenten binnen het gemeentelijk beleid en kan dus ook op verschillende manieren plaatsvinden. Ook geen antwoord dus op hoe het in de gemeente Mook en Middelaar opgepakt zou moeten worden, maar wel handvatten om onszelf de goede vragen te stellen.

15

Hoofdstuk 4: Elementen voor nieuw beleid In de voorgaande hoofdstukken zijn een aantal elementen naar voren gekomen, die bepalend zijn voor het functioneren van de gemeenschapshuizen en het maatschappelijk vastgoed in zijn algemeenheid. Wij bedoelen dan: • Het individuele en gezamenlijke volume; • De exploitatie; • Paracommercie en horeca; • Rol van de gemeente: subsidiebeleid; • Samenwerking: autonomie versus maatschappelijk belang. In de onderstaande paragrafen zullen wij op deze elementen ingaan. In hoofdstuk 5 zullen wij op grond van de beschouwingen in dit hoofdstuk een aantal gemeentelijke uitgangspunten formuleren.

4.1. Volume Het volume aan maatschappelijk vastgoed in de gemeente Mook en Middelaar is verhoudingsgewijs groot. Elke kern heeft een gemeenschapshuis met sportzaal. De bezettingsgraad is in alle gevallen minder dan 30%, in Middelaar zelfs minder dan 10%. Hierbij tekenen wij aan, dat de berekening hiervan niet op gelijke wijze heeft plaatsgevonden en heeft kunnen plaatsvinden. De verstrekte gegevens lieten dat niet toe. Het lijkt er echter op dat dat eerder tot een gunstige dan ongunstige uitkomst leidt. Er is ook een basisschool in elke kern. Basisscholen maken momenteel een sterke krimp door. Het leerlingenaantal daalt in hoog tempo en dat leidt tot leegstand. In Mook en Middelaar wordt dit deels opgevangen door het onderbrengen van de kinderopvang in de school. In Molenhoek is bij de bouw van de brede school ook gebouwd ten behoeve van de kinderopvang. Voor een deel heeft dit ook gevolgen voor de gemeenschapshuizen, die eerder ruimten aan kinderopvangorganisaties verhuurden, m.u.v. Middelaar. De scholen zijn dus een concurrerende factor voor de gemeenschapshuizen aan het worden. Daar speelt voor een deel ook een verschil in kwaliteit van gebouwen in mee. Een accommodatiebeleid vanuit een concurrentiepositie van accommodaties vinden wij ongewenst. Voor de gemeente weegt hierin niet het belang van individuele eigenaren en exploitanten, maar het maatschappelijk belang. Een integrale benadering, gericht op een goede afstemming tussen het beschikbare volume en de maatschappelijke behoefte, staat hierbij voorop. Door de Rekenkamercommissie is al gesuggereerd om erover na te denken, of er wel in elke kern een gemeenschapshuis nodig is. Op grond van de kengetallen van STIPO zou in onze gemeente één gemeenschapshuis van ca. 800m² mogelijk voldoende moeten zijn. Zo eenvoudig ligt het niet. De uitspraak van de Rekenkamercommissie en de getallen van STIPO zijn voldoende om ons aan het denken te zetten, maar een vertaling daarvan naar de praktijk stelt ons toch al gauw voor fundamentele vraagstukken: • In welke kern handhaven wij een gemeenschapshuis? • Wat betekent dat voor de leefbaarheid van de andere kernen? • Wat betekent dat voor reeds gedane investeringen (kapitaalvernietiging)? In het recente verleden is ingezet op de realisatie van het MFC in Middelaar. De exploitatieproblemen van het MFC in de eerste twee jaren ten spijt, zijn wij van oordeel dat een dorpshuis in Middelaar essentieel is voor de leefbaarheid in die kern. Tegelijkertijd zien wij het niet als een reële optie dat het MFC als hét gemeenschapshuis voor de hele gemeente kan functioneren.

16

In Mook wordt al meer dan 10 jaar gesproken over renovatie, verbouwing of nieuwbouw van het gemeenschapshuis. Zou de economische crisis er niet zijn geweest, dan had er eveneens een MFC gestaan. Het zou niet van realiteitszin getuigen om hier nog langer op in te zetten. Dat laat onverlet, dat Mook voor onze gemeente de centrumkern is, waarin wij zoveel mogelijk onze maatschappelijke voorzieningen willen concentreren. Gelet op de ouderdom, de onderhoudsstaat en de functionaliteit van het huidige gebouw is het daarom wel noodzakelijk gebleven om na te denken over de toekomstige invulling van het begrip ‘gemeenschapshuis’. En ook de kern Molenhoek, die qua bevolkingsomvang de grootste van de drie kernen is, zal niet zonder adequate maatschappelijke huisvesting kunnen. De volumevraag kan dus niet beantwoord worden door het wegstrepen van twee gemeenschapshuizen, maar door een kritische bezinning op hoe we de komende jaren invulling geven aan het begrip gemeenschapshuis en voor iedere kern daarin maatwerk leveren. Het nadenken daarover is alleen mogelijk, wanneer eigenaren en beheerders hun autonome positie durven los te laten en vanuit een bredere blik naar de positie van hun maatschappelijke vastgoed durven kijken. Dat kan interessante win-win situaties opleveren, waarin niet de handhaving van een specifiek gebouw centraal staat, maar bijvoorbeeld opbrengsten van een gebouw kunnen worden aangewend voor het optimaliseren en nieuw creëren van maatschappelijk vastgoed passend bij de lokale behoefte.

4.2. Exploitatie en beheer Voor de afzonderlijke organisaties kan een belangrijke reden om naar het volume te kijken de exploitatie zijn. Van de gemeenschapshuizen weten wij, dat de exploitatie regelmatig onder druk heeft gestaan of nog staat. Op diverse manieren is men erin geslaagd om het hoofd boven water te houden. De achilleshiel daarbij is het (groot) onderhoud van de accommodaties. In Mook blijkt uit een inspectie dat de onderhoudstoestand van het gebouw slecht is en grote delen verouderd zijn. De stichting heeft geen eigen middelen voor renovatie. In Middelaar was de situatie vóór de bouw van het MFC niet veel anders. Na de realisatie van het MFC zijn de onderhoudskosten van het gebouw door de eigenaar, de woningcorporatie Destion, in de huur van het gebouw doorberekend, zodat dit onderhoud ook adequaat kan worden opgepakt. De exploitatieproblemen in de eerste twee jaar van het MFC maken duidelijk dat de exploitatie hier nog geen gelijke tred mee kan houden. De laatst bekende cijfers van de Wieken in Molenhoek duiden op een in ieder geval sluitende exploitatie. De reservering voor onderhoud is € 33.565,- groot. Op dat punt lijkt de ‘Wieken’ derhalve kwetsbaar. In het verleden is het onderhoudsprobleem van de gemeenschapshuizen deels ondervangen door verkoop van eigen onroerend goed, of het wegwerken van achterstallig onderhoud bij een verbouwing en/of renovatie, waarvoor dan diverse subsidiebronnen werden aangeboord, o.a. van de gemeente. Dit geldt ook voor de bouw van het MFC in Middelaar. De gemeente wil hier vanaf. Voor zowel de gemeente als ook de onderscheidenlijke organisaties is het van belang om bedrijfsmatig, en dat wil dus ook zeggen planmatig, te werken. Ad hoc financiering dient daarbij te worden vermeden, tenzij het echt om niet voorzienbare kosten gaat. Daar valt onderhoud in ieder geval niet onder, omdat dit planmatig op te pakken is. De belangrijkste componenten binnen de exploitatie van de gemeenschapshuizen zijn personeel, klein onderhoud en schoonmaak, energielasten en de inkoop. Verkoop en verhuur zijn de belangrijkste inkomstenbronnen. In dit rijtje is het groot onderhoud nog niet genoemd. Ofschoon dit een zeker net zo belangrijke component is, essentieel voor de instandhouding van de accommodatie, blijkt deze post toch vaak het struikelblok. De exploitatie biedt hiervoor in de regel te weinig marge, zodat onvoldoende hiervoor wordt gereserveerd met als gevolg achterstallig onderhoud. De

17

gemeenschapshuizen kennen ook geen kapitaallasten, uitgezonderd een enkele met een hypotheek gefinancierde bouwactiviteit. Dat heeft zijn reden daarin, dat bouw, verbouwingen en renovaties in de regel met subsidies zijn gerealiseerd of, zoals in Mook, met de opbrengsten van een deel van de accommodatie. Over de exploitatie van de andere maatschappelijke accommodaties zijn geen gegevens bekend. De gemeente heeft nooit subsidies in de exploitatie verstrekt. Dat wil niet zeggen dat er geen gemeentelijke financieringen hebben plaatsgevonden of nog zullen gaan plaatsvinden. Vanuit de doelstelling die het mogelijk moet maken dat maatschappelijke activiteiten tegen een verminderd tarief van maatschappelijke accommodaties gebruik kunnen maken, is het ook in het verleden noodzakelijk geweest, dat de gemeente dit op enigerlei wijze faciliteert. Dat zal waarschijnlijk ook in de toekomst niet anders kunnen. Anders dan voorheen willen wij dat dit zoveel mogelijk planmatig gebeurt. Dat betekent dat de gemeente moet nadenken over haar financieel beleid ten aanzien van toekomstige (vervangende) nieuwbouw en moderniseringsactiviteiten. Het zal voor maatschappelijke accommodaties niet haalbaar zijn om hiervoor voldoende voorzieningen te treffen, terwijl er aan de andere kant verlaagde tarieven berekend dienen te worden. Onder verlaagd verstaan wij dan: minder dan de integrale kostprijs. Het groot onderhoud is daarbij het primaire aandachtspunt. Aan de ene kant verwachten wij dat er nog mogelijkheden zijn voor de maatschappelijke accommodaties om de kosten te verlagen en de opbrengsten te verhogen. Welke ruimte dit zal opleveren voor de financiering van het groot onderhoud is niet in te schatten. De gemeente zal zelf nadenken hoe zij hiervoor waarborgen kan inbouwen, zodat zij ad hoc investeringsvragen in de toekomst kan voorkomen en regie kan krijgen op een voldoende kwalitatieve instandhouding van de accommodaties. Hieronder treft u een omschrijving aan van drie modellen voor beheer en exploitatie, die mogelijk niet alleen toepasbaar zijn op de gemeenschapshuizen maar eventueel ook op ander maatschappelijk vastgoed. Per model onderscheidt het bureau vier taken/rollen:  Beheer en exploitatie: dagelijks bedrijfsvoering in het gemeenschapshuis;  Groot onderhoud: in stand houden van het gemeenschapshuis;  Eigendom opstal;  Eigendom grond.

4.2.1. Model 1 - Maximaal faciliteren in huisvesting In dit model zorgt de gemeente voor de volledige facilitering in huisvesting van de activiteiten in het gemeenschapshuis. Voor beheer en exploitatie wordt een exploitant ingeschakeld. Eigendom Het volledige eigendom ligt bij één partij: de gemeente. Beheer en exploitatie De verantwoordelijkheid voor beheer en exploitatie van het gemeenschapshuis ligt volledig bij de exploitant. De gemeente heeft geen directe invloed op de verhuur en activiteiten in de accommodatie. Indirect subsidieert zij wel organisaties die gebruik maken van de accommodatie. De exploitant dient zich als ondernemer op te stellen, omdat hij volledig verantwoordelijk is voor het financiële resultaat. De gemeente kan randvoorwaarden stellen aan bijvoorbeeld de tariefstelling, maar dient zich ervan bewust te zijn dat dit het vrije ondernemerschap kan belemmeren. Overeenkomsten De gemeente sluit een exploitatieovereenkomst met de exploitant die laatstgenoemde het recht geeft de accommodatie voor een bepaalde termijn te beheren en exploiteren.

18

Financiële stromen Partijen zijn financieel verantwoordelijk voor hun eigen onderdelen. De gemeente subsidieert organisaties die gebruik maken van het gemeenschapshuis. Kanttekeningen De nadelen van dit model hebben betrekking op de grotere verantwoordelijkheden die de gemeente gaat krijgen bij de accommodatie. Een optimalisatie kan zijn om een derde partij te betrekken die het groot onderhoud verzorgt (vastgoedbeheerder of woningcorporatie). 4.2.2. Model 2 - Gemeente als eigenaar Algemeen In dit model beperkt de gemeente zich tot het eigendom van grond en opstal. De exploitant van het gemeenschapshuis wordt behalve voor beheer en exploitatie ook verantwoordelijk voor het groot onderhoud van de accommodatie. Eigendom Het volledige eigendom ligt bij één partij: de gemeente. Beheer en exploitatie De verantwoordelijkheid voor beheer en exploitatie van de accommodatie ligt volledig bij de exploitant. Daarnaast is de exploitant verantwoordelijk voor het groot onderhoud van de accommodatie. Aangezien de gemeente inzicht wenst in de opgebouwde onderhoudsreserve van de exploitant, kan dit in de afspraken meegenomen worden. De exploitant dient zich als ondernemer op te stellen, omdat hij volledig verantwoordelijk is voor het financiële resultaat. De gemeente kan randvoorwaarden stellen aan bijvoorbeeld de tariefstelling, maar dient zich ervan bewust te zijn dat dit het vrije ondernemerschap kan belemmeren. Overeenkomsten De gemeente sluit een exploitatieovereenkomst met de exploitant die laatstgenoemde het recht geeft de accommodatie voor een bepaalde termijn te beheren en exploiteren en het groot onderhoud van de accommodatie te verzorgen. Financiële stromen De verwachting is dat de exploitant de kosten voor beheer en exploitatie kan dekken uit de verhuur van ruimten en horecaopbrengsten. Voor aanvullende kosten (zoals groot onderhoud) is dan geen dekking beschikbaar. De gemeente dient hierdoor een exploitatiebijdrage te leveren aan de exploitant; dit zal een algemene bijdrage zijn, niet specifiek gericht op het groot onderhoud. De gemeente kan uiteraard wel voorwaarden stellen aan de bijdrage. Kanttekeningen De vraag is of het onderbrengen van de verantwoordelijk voor het groot onderhoud bij de exploitant gewenst is. Voor een succesvol beheer en een gezonde exploitatie van maatschappelijk vastgoed zijn andere competenties vereist dan voor vastgoedbeheer. Voordelen Nadelen Voordelen Nadelen 4.2.3. Model 3 - Minimale rol gemeente Algemeen In dit model is de rol van de gemeente minimaal; alleen de grond onder de accommodatie wordt eigendom van de gemeente. De exploitant wordt eigenaar van de opstal, verantwoordelijk voor de instandhouding (met name groot onderhoud) en voert het beheer en de exploitatie van het gemeenschapshuis uit. Eigendom Het eigendom van de grond komt bij de gemeente te liggen, het eigendom van de opstal bij de exploitant.

19

Beheer en exploitatie De verantwoordelijkheid voor beheer en exploitatie van het gemeenschapshuis ligt volledig bij de exploitant. Daarnaast is de exploitant verantwoordelijk voor het groot onderhoud van de accommodatie. Aangezien de gemeente inzicht wenst in de opgebouwde onderhoudsreserve van de exploitant, kan dit in de afspraken meegenomen worden. De gemeente heeft geen directe invloed op de verhuur en activiteiten in de accommodatie. De exploitant dient zich als ondernemer op te stellen, omdat hij volledig verantwoordelijk is voor het financiële resultaat. De gemeente kan voorwaarden stellen aan bijvoorbeeld de tariefstelling, maar dient zich ervan bewust te zijn dat dit het vrije ondernemerschap kan belemmeren. Overeenkomsten Indien de grond in eigendom is van de gemeente en de exploitant eigenaar is van de opstal, dient een recht van opstal verleend te worden. Een alternatief is dat de gemeente de grond in erfpacht uitgeeft; hier dient dan een erfpachtovereenkomst voor opgesteld te worden. Financiële stromen De verwachting is dat de exploitant de kosten voor beheer en exploitatie kan dekken uit de verhuur van ruimten en horecaopbrengsten. Voor aanvullende kosten (zoals groot onderhoud) is dan geen dekking beschikbaar. De gemeente dient hierdoor een exploitatiebijdrage te leveren aan de exploitant; dit zal een algemene bijdrage zijn, niet specifiek gericht op het groot onderhoud. De gemeente kan uiteraard wel voorwaarden stellen aan de bijdrage.

4.3. Paracommercie en horeca De Drank- en Horecawet (verder: DHW) stamt uit 1964. Deze wet schept randvoorwaarden voor een verantwoorde distributie van alcohol in de samenleving en bevat speciale regels voor alcoholverstrekkers en overheden. De DHW is na 1990 een aantal malen aangepast. De eerste wijziging had betrekking op 1 paracommercialisme . Vanaf 1991 zijn gemeenten verplicht om nieuwe vergunningaanvragen van 2 paracommerciële instellingen te toetsen op oneerlijke mededinging met de reguliere horeca. Dit leidde ertoe dat aan de vergunningen voor paracommerciële instellingen beperkende voorwaarden zijn gekoppeld, zoals bijvoorbeeld het verbod om alcohol te verstrekken tijdens bijeenkomsten van persoonlijke aard en het verbod om openlijk bijeenkomsten van persoonlijke aard aan te prijzen en zijn schenktijden gekoppeld aan de activiteit (één uur voor-, tijdens-, en één uur na de activiteit). Per 1 januari 2013 is de Drank- en Horecawet (hierna DHW) gewijzigd. Deze wijziging bracht o.a. met zich mee dat de gemeente per 1 januari 2014 verplicht is om in de verordening regels vast te stellen ter voorkoming van de oneerlijke mededinging van paracommerciële rechtspersonen. In verband daarmee is op 28 mei 2014 de afdeling 8A Drank en Horeca toegevoegd aan de Algemene Plaatselijke Verordening (hierna: APV) van onze gemeente. De DHW biedt de gemeente ruimte om in deze verordening rekening te houden met de lokale omstandigheden. Het lokale maatwerk is dan ook terug te zien in de verordening. Zo wordt onderscheid gemaakt naar aard van de inrichting, waardoor voor paracommerciële rechtspersonen die zich voornamelijk richten op het organiseren van activiteiten van sociaal-culturele aard (zoals gemeenschapshuizen) ruimere bevoegdheden gelden dan voor de overige paracommerciële rechtspersonen (sportkantines e.d.). Zo mogen gemeenschapshuizen acht persoonlijke bijeenkomsten houden - of bijeenkomsten die niet gericht zijn op personen - die niet of niet rechtstreeks bij de activiteiten van de desbetreffende rechtspersoon betrokken zijn. Ook de schenktijden zijn iets ruimer dan voor de andere paracommerciële instellingen.

1

Het ontplooien van (semi) commerciële activiteiten door een stichting of vereniging buiten de statutaire doelstelling van de stichting of vereniging om, bestaande uit het aanbieden van horecadiensten aan het publiek. 2 Paracommerciële instellingen zijn rechtspersonen niet zijnde een naamloze vennootschap of besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, die zich naast activiteiten van recreatieve, sportieve, sociaal-culturele, educatieve, levensbeschouwelijke of godsdienstige aard richt op de exploitatie in eigen beheer van een horecabedrijf.

20

Ondanks de verruiming van de mogelijkheden blijven paracommerciële instellingen uiteindelijk beperkt in hun alcoholverstrekking, in die zin dat zij nu eenmaal niet gelijk zijn aan reguliere horeca. Voor gemeenschapshuizen biedt het organiseren van commerciële activiteiten, zoals bruiloften en partijen, dan wel het langer doorschenken na afloop van de activiteiten, een manier om de lage bezettingsgraad en de lage prijs- en tariefstelling voor met name de maatschappelijke activiteiten te compenseren. De drie gemeenschapshuizen hebben hier in het verleden al in meer of mindere mate op ingezet. De gemeenschapshuizen in Mook en Middelaar hebben naast de Stichting een besloten vennootschap (verder: b.v.) opgericht om commerciële activiteiten binnen de gemeenschapshuizen mogelijk te maken. Deze b.v.’s zijn voornamelijk opgericht om aan de beperkingen van de DHW te kunnen ontkomen. Door middel van het schenken van alcoholhoudende dranken tijdens bijeenkomsten van persoonlijke aard, met name bruiloften en partijen, wordt meer omzet gegenereerd. Ook het commercieel verhuren van zalen draagt daaraan bij. Dit betekent dat voor de gemeenschapshuizen in Mook en in Middelaar een dranken horecavergunning met beperkingen is verleend aan de Stichting en een reguliere vergunning aan de opgerichte b.v.’s “Centrum Mook B.V.” resp. “B.V. ’t Dörpshuus”. Dit betekent dat deze gemeenschapshuizen op de reguliere vergunning alcoholhoudende drank kunnen verstrekken buiten activiteiten van sociaal-culturele aard en dus niet gebonden zijn aan de beperkingen uit de APV. In Molenhoek is een dergelijke b.v. niet opgericht, omdat het gemeenschapshuis nog beschikte over een vergunning (van vóór 1991) zonder beperkende voorwaarden. Het gemeenschapshuis in Molenhoek kan binnen de wettelijke en lokale regelgeving haar exploitatie voeren. Voorlopig is er geen noodzaak voor het oprichten van een b.v. Ook de recente APV wijziging biedt voor dit gemeenschapshuis voldoende ruimte om alcoholhoudende drank te verstrekken op de gewenste momenten. In de regel is aan de overige paracommerciële instellingen (van sportieve, recreatieve, godsdienstige aard) die alcoholhoudende drank wensen te vertrekken ten tijde van de activiteiten, een drank- en horecavergunning met beperkingen verleend. Ter voorkoming van oneerlijke mededinging zijn voor deze instellingen in de APV geen mogelijkheden opgenomen voor het organiseren van bijeenkomsten van persoonlijke aard of bijeenkomsten die niet gericht zijn op personen die niet of niet rechtstreeks bij de activiteiten van de desbetreffende rechtspersoon betrokken zijn. Opgemerkt wordt dat bijvoorbeeld ledenfeesten, zoals kampioenschappen, hier niet onder vallen. Met de inwerkingtreding van de onderhavige verordening zijn de voorschriften en beperkingen die op grond van het oude artikel 4 van de DHW verbonden zijn aan de (huidige) vergunning, vervallen. Vanaf dit moment gelden de nieuwe gemeentelijke bepalingen uit de verordening rechtstreeks. N.B. De DHW ziet toe op het verstrekken van alcoholhoudende drank in een horecabedrijf. Op maatschappelijke instellingen die geen alcoholhoudende drank verstrekken, is het bovenstaande niet van toepassing. Bijeenkomsten van persoonlijke aard, waarbij geen alcoholhoudende drank wordt verstrekt , vallen ook niet onder de beperkingen uit de DHW en APV. Dit betekent bijvoorbeeld dat een sportkantine een bruiloftsfeest kan houden, mits er geen alcoholhoudende drank wordt verstrekt. De (para)commerciële speelruimte van de gemeenschapshuizen, maar ook ander maatschappelijk vastgoed, is door de gemeentelijke verordening duidelijk omlijnd. Dat neemt niet weg dat bij het formuleren van beleid voor het maatschappelijk vastgoed nagedacht moet worden, welke commerciële activiteiten wij naar aard en omvang passend vinden bij accommodaties met een primair maatschappelijke bestemming. Tot dusver hebben de (para)commerciële activiteiten van de gemeenschapshuizen nog niet het resultaat opgeleverd waarop men wellicht gehoopt had. De vraag is of bij een verzakelijking en intensivering van de horeca de maatschappelijke bestemming niet wordt ondergesneeuwd. Daarnaast zal gelet moeten worden op de positionering van de maatschappelijke accommodaties ten opzichte van de reguliere horeca; is er sprake van oneerlijke concurrentie en hoe kan dat worden vermeden.

21

4.4. Gemeentelijke financiering 4.4.1. Wettelijke kaders Bij het verlenen van subsidies dient de gemeente rekening te houden met: 1. De Algemene wet bestuursrecht (Awb); 2. Aanvullend op de Awb heeft onze gemeente een Algemene subsidieverordening en een Deelsubsidieverordening Leefomgeving; 3. De VWEU (artikel 107, lid 1), zie punt 4.4.4.3 4. De Mededingingswet 5. De Wet markt en overheid

4.4.4.1 Algemene wet bestuursrecht De Awb bevat naast een omschrijving van het begrip ‘subsidie’ voorschriften voor het aanvragen, verlenen en vaststellen van subsidies. De wet bevat geen voorschriften die het subsidiëren van maatschappelijk vastgoed beperken, ook niet indien dit commercieel van aard is.

4.4.4.2 Gemeentelijke subsidieverordeningen Bij gemeentelijke subsidiëring van maatschappelijk vastgoed, of dat nou in de investeringssfeer of in de exploitatie is, zijn naast de hogere regelgeving de Algemene subsidieverordening en de Deelsubsidieverordening Leefomgeving van toepassing. Deze subsidieverordeningen verzetten zich niet tegen de subsidieverlening aan gemeenschapshuizen. Artikel 3, onder b schept de mogelijkheid om ook subsidies te verlenen voor de instandhouding van maatschappelijk vastgoed. Het bestaan van de mogelijkheid betekent echter ook niet, dat dit dwingend het geval is. Hierin kan de gemeente beleidskeuzes maken. Artikel 6 biedt ook de mogelijkheid om subsidie te verlenen t.b.v. investeringen. Lid 5 van dat artikel behelst een beperking, nl. dat een subsidie voor materialen en attributen maximaal 50% van de kosten kan bedragen.

4.4.4.3 Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU) 3 Op grond van deze wet is subsidieverstrekking aan ondernemingen niet toegestaan wanneer er sprake is van staatssteun. Subsidie is staatssteun wanneer wordt voldaan aan de volgende cumulatieve vereisten uit artikel 107 lid 1 van deze wet: 1. de subsidie wordt door of met staatsmiddelen (waaronder een gemeentelijke subsidie) bekostigd; 2. de subsidie komt ten goede aan bepaalde ondernemingen; 3. de subsidie levert een onderneming voordeel op dat deze niet langs de normale weg zou hebben verkregen; 4. de subsidie vervalst de mededinging of dreigt deze te vervalsen; 5. de subsidie heeft een ongunstige invloed op het handelsverkeer tussen lidstaten. Gelet op deze bepalingen is het niet aannemelijk dat deze wet op enig moment beperkingen met zich mee zal brengen bij de subsidiëring van maatschappelijk vastgoed.

4.4.4.4 Wet Markt en Overheid (onderdeel van art. 25g tot en met 25m Mededingingswet) Het doel van de Wet Markt en Overheid is het creëren van gelijke concurrentie tussen overheden en particuliere ondernemers. In de Wet Markt en Overheid staan vier gedragsregels waar overheden zich aan moeten houden. De Wet Markt en Overheid is volgens de Autoriteit Consument & Markt niet van toepassing wanneer oneerlijke concurrentie plaatsvindt door subsidieverstrekking aan een privaat

3

Onderneming: elke eenheid die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd’.

22

bedrijf. Wanneer de gemeente subsidie verstrekt aan een overheidsbedrijf kan de Wet Markt en Overheid mogelijk wel van toepassing zijn. Alle maatschappelijke accommodaties zijn private bedrijven, waardoor de Wet Markt en Overheid niet van toepassing is bij de subsidieverstrekking. Overigens komt per 1 juli 2017 de Wet Markt en Overheid te vervallen, aangezien deze reeds integraal is opgenomen in de artikelen 25g tot en met 25m van de Mededingingswet.

4.4.2. Gemeentelijk uitgangspunt Afgezien van wettelijke bepalingen is het voor de gemeente een onwrikbaar uitgangspunt dat zij bedrijfsmatig commerciële activiteiten binnen het maatschappelijk vastgoed niet financieel wil en zal ondersteunen. Bij de exploitatie van maatschappelijk vastgoed kan daarbij onduidelijkheid ontstaan, wanneer een accommodatie (deels) geëxploiteerd wordt door een commercieel uitbater. Ofschoon deze geen rechtstreekse subsidies zal ontvangen, zou hij in theorie toch indirect kunnen profiteren van gemeentelijke subsidies. In de toekomst zal daarom altijd aantoonbaar moeten zijn dat gemeentelijke subsidies louter en alleen aan de maatschappelijke doeleinden van een accommodatie ten goede komen. Hiervoor dient een subsidiebeleid ontwikkeld te worden, dat hiervoor voldoende waarborgen biedt. Het moet uitgesloten worden dat gemeentelijke subsidiemiddelen worden aangewend voor horeca of andere commerciële doeleinden. Maatschappelijke accommodaties die voor een subsidie in aanmerking willen komen, zullen dit moeten aantonen, bijvoorbeeld door een gedegen kostprijsberekening waaruit blijkt dat voor commerciële activiteiten minimaal kostendekkende of zelfs winstgevend tarieven resp. prijzen in rekening worden gebracht.

4.5. Samenwerking Eerder is al geconstateerd, dat de gemeenschapshuizen onafhankelijk van elkaar opereren. Dat geldt in feite ook voor de andere maatschappelijke accommodaties. Voor de doelgebonden accommodaties lijkt dat geen gespreksonderwerp. De niet-doelgebonden accommodaties, in het bijzonder de gemeenschapshuizen, lijken meer moeite te hebben met de exploitatie en in het verlengde daarvan het onderhoud. De beperkte bezetting plaatst hen zelfs in een concurrentiepositie. Er zijn geen tekenen dat dit zo gevoeld wordt, zij het dat het kennelijk ook niet uitnodigt om gezamenlijk naar de programmering en de profilering van de accommodaties te kijken. De activiteiten die op dit moment in de gemeenschapshuizen en soms in andere maatschappelijke accommodaties plaatsvinden zijn voornamelijk van lokale aard. De gemeenschapshuizen zijn niet of nauwelijks in beeld voor externe organisaties. Een meer externe gerichtheid zou juist nog enige opbrengst kunnen bewerkstelligen. De uitstraling van de huidige gebouwen, de generieke overcapaciteit en de concurrentie ook van andere zalencomplexen in de omgeving zijn daarbij wel factoren die de verwachtingen dienaangaande in een reëel perspectief moeten plaatsen. Dat noodzaakt ertoe om de gemeenschapshuizen en overig maatschappelijk vastgoed in onderlinge samenhang te gaan bezien en samenwerking tot stand te brengen. Voor een doelmatige benutting en exploitatie van de gemeenschapshuizen en overig maatschappelijk vastgoed is het nodig dat de visievorming daarop ontkokerd wordt en de betrokken besturen en/of eigenaren gaan samenwerken. Daarbij zal niet het in stand houden van welk gebouw dan ook het primaire doel zijn, maar de afstemming van vraag en aanbod op gemeentelijk niveau. Dat zal een groeiproces zijn, omdat men op dit moment vooral op de vraagstukken van de eigen accommodatie gericht is. Maar uiteindelijk zal er een overall-view moeten komen, waarbij het probleem van het ene gemeenschapshuis het probleem is van allemaal.

23

HOOFDSTUK 5: Uitgangspunten 5.1. Algemeen Het maatschappelijk vastgoed in onze gemeente is momenteel in eigendom van verschillende stichtingen en verenigingen. De gemeente heeft hier in het verre of nabije verleden subsidies voor verstrekt resp. zelf in deze accommodaties gerealiseerd. De afspraken over gebruik, verhuur, onderhoud enz. zijn zeer uiteenlopend. Voor het onderwijs volgt de bekostiging van de gebouwen een wettelijk vastgelegd regime. Daarbuiten heeft de gemeente geen juridische en/of financiële verplichtingen meer ten aanzien van de instandhouding van accommodaties waarvan zij niet de eigendom heeft. Een aantal eigenaren van accommodaties hebben wel nog contractuele verplichtingen ten opzichte van de gemeente. Waarom dan toch een startnotitie, nu het maatschappelijk vastgoed in grote mate geprivatiseerd lijkt? Zoals wij hebben vastgesteld verloopt de exploitatie van het maatschappelijk vastgoed niet in alle gevallen zonder problemen en geven de toekomstverwachtingen (ontgroening en vergrijzing) reden tot de aanname, dat deze problemen kunnen toenemen. Gelet op de gemeentelijke doelstelling zien wij het daarom als onze taak om hiervoor met alle betrokken partijen een strategie voor de toekomst op te zetten. De gemeente heeft daarbij het algemeen belang te dienen. Er kan sprake zijn van een spanningsveld tussen dit algemeen belang en de belangen van individuele organisaties die maatschappelijke accommodaties exploiteren. Wij willen voorshands niet onder stoelen of banken steken, dat een kern-overstijgende discussie en visie vanuit het algemeen belang onontkoombaar is. Aan de andere kant willen wij daarbij lokale aspecten niet over het hoofd zien en zal rekening gehouden moeten worden met plaatsgebonden activiteiten. Voor de leefbaarheid van elke afzonderlijke kern vinden wij het van belang, dat er ook in elke kern een ontmoetingspunt voor jong en oud behouden blijft. De vorm waarin dat gebeurt hoeft in onze ogen echter niet dwingend de bestaande vorm te zijn. De interactieve beleidsvorming zal daarom geen discussie worden over de vraag hoe individuele accommodaties ten koste van alles overeind gehouden kunnen worden. De uitkomst hiervan zou ook te voorspelbaar zijn en uitmonden in de verwachting dat de gemeente financiële injecties doet om dit doel te bereiken. Gelet op de overcapaciteit, de deels slechte toestand van de accommodaties en de dientengevolge noodzakelijke investeringen om deze in stand te houden, zou dat maatschappelijk onverantwoord en ook onbetaalbaar zijn. De discussie zal dus moeten gaan over een gemeentebrede programmering, waarbij wij de kernfunctie 'ontmoeten' naast andere lokaal gebonden activiteiten per kern kunnen waarborgen, maar tegelijkertijd het volume kunnen inkrimpen, zodat een kostendekkende exploitatie in ieder geval dichterbij kan komen. Voor de gemeente betekent dat ook een herbezinning op haar rol ten aanzien van het maatschappelijk vastgoed. In het verleden is sterk ingezet op verzelfstandiging en privatisering van accommodaties. Daar lag ook de visie aan ten grondslag dat organisaties als direct belanghebbende en betrokkene het beste het goed huisvaderschap konden borgen. Anno 2014 is duidelijk dat organisaties hierin ook vaak overvraagd zijn. Het exploiteren en in stand houden van een accommodatie vergt specifieke deskundigheid op het gebied van gebouwbeheer en bedrijfsvoering. Besturen, die veelal uit vrijwilligers bestaan, hebben niet altijd de middelen en mogelijkheden om hierin te voorzien. Het exploiteren van met name niet-doelgebonden accommodaties vergt ondernemerschap, omdat zeker bij een schommelende of zelfs neergaande conjunctuur ook externe markten aangeboord moeten worden. Ook de gemeente ziet een dergelijke rol niet voor zich weggelegd. Dat leidt tot de conclusie, dat het maatschappelijk exploiteren alléén geen realistische optie meer is, maar dat dit gecombineerd zal moeten worden met commercieel ondernemerschap. Dit leidt tot een spanningsveld.

24

Afgezien van wettelijke voorschriften zullen daarom goede inhoudelijke afwegingen gemaakt moeten worden bij de vormgeving van de verbinding tussen maatschappelijke doeleinden en commerciële exploitatie. Dat dit elkaar niet hoeft te bijten mag duidelijk zijn. In de marktsector vinden wij deze verbinding veelvuldig terug. Kroegen en eetcafé’s met een leestafel, en tal van activiteiten op het gebied van muziek en theater. Andersom werkt het dus al: culturele activiteiten die klanten moeten aanspreken en dus ondersteunend zijn aan de horeca. Niet alle maatschappelijke activiteiten zijn echter commercieel aantrekkelijk, en daar dient toch ook een plek voor te zijn. De vraag is dus niet of het kan, maar hoe gewaarborgd kan worden dat de maatschappelijke activiteiten hun plek krijgen en niet op enig moment secundair worden aan de commerciële activiteiten. Voor de gemeente is het primair van belang om de positie van de maatschappelijke activiteiten gewaarborgd te zien, en daarmee ook het maatschappelijk rendement van de door haar gepleegde investeringen. Met de beleidsnotitie uit 2001 heeft de gemeente zich enigszins op afstand geplaatst. Op het gebied van subsidies is een nullijn gehanteerd, behoudens in geval van 'maatschappelijke ontwikkelingen'. Bij de gemeenschapshuizen kwam daardoor een grote eigen verantwoordelijkheid te liggen en werd de autonome positie benadrukt. De praktijk liep daar niet altijd mee in de pas, zoals ook de Rekenkamercommissie heeft geconstateerd. In de loop der jaren werden de gemeenschapshuizen toch direct of indirect met gemeentelijke middelen ondersteund. De positionering van gemeente en gemeenschapshuizen ten opzichte van elkaar is daardoor onduidelijk geworden. Enerzijds is door de gemeenschapshuizen een beroep gedaan op gemeentelijke middelen, anderzijds is daarbij ook regelmatig de eigen autonomie benadrukt. Deze verhouding dient in de toekomst weer scherper omlijnd te zijn. Er kan geen twijfel over bestaan dat wanneer de gemeente in accommodaties of activiteiten investeert, deze ook aan het gemeentelijk beleid dienen te voldoen. De lijn tussen gemeentelijk beleid en autonomie van subsidieontvangers dient daarom weer goed zichtbaar te worden. Bij toekomstige investeringen wil de gemeente haar eigen rol ook weer meer manifest maken. De investeringen in maatschappelijk vastgoed dienen voor de lange termijn geborgd te zijn. Primair wil de gemeente daarvoor een strategische grondpositie houden of verkrijgen waar dat niet het geval is. Dat betekent dat bij het investeren in maatschappelijk vastgoed de gemeente de grond in eigendom wenst te behouden of te verkrijgen. Dat laatste kan ook gewaarborgd zijn door een toekomstige verkrijging op basis van een contractueel vastgelegd claimrecht. Daarnaast is het van belang om ook een adequaat, doelmatig beheer voor de langere termijn te waarborgen. Maatschappelijk rendement kan op termijn ook alleen behaald worden, indien de accommodatie aan de eisen van de gebruiker blijft voldoen. Naast een eigentijdse uitstraling is daarbij een goede staat van onderhoud van belang, wil de accommodatie uitnodigend blijven voor potentiële gebruikers. De gemeente zal, ook intern, de discussie voeren op welke wijze dit het beste gewaarborgd kan worden en welke partij daarvoor het meest geschikt is. Het is niet verstandig om het groot onderhoud bij de exploitant neer te leggen. Deze dient zich te kunnen concentreren op de bedrijfsvoering. De gemeente is hiervoor zelf nadrukkelijker in beeld, waarbij zij zou kunnen kiezen om zelf eigenaar te worden van de opstallen, ofwel vergelijkbaar als bij het MFC in Middelaar een derde partij voor het beheer van het vastgoed in te schakelen. Ofschoon de gemeente haar positie ten aanzien van het maatschappelijk vastgoed weer wil versterken, is het verwerven van de algehele eigendom volledig tegenovergesteld aan het proces van privatisering van de afgelopen jaren. Wij hebben al vastgesteld dat dit proces mogelijk ook te drastisch is doorgevoerd, maar dat laat onverlet dat erover nagedacht moet worden of de gemeentelijke organisatie geschikt is om vastgoedbeheer op zich te nemen. Op dit moment is de vastgoedportefeuille nog maar zeer beperkt en eerder gericht op afstoten dan op aantrekken. De gemeente zal daarom op korte termijn een keuze uit de drie gepresenteerde beheervormen moeten maken, op basis waarvan zij in de toekomst met de gemeenschapshuizen en het maatschappelijk vastgoed wil omgaan. Dat sluit overigens niet uit, dat dit ook nog per geval verschillend kan zijn.

25

De vraag die in alle gevallen overeind zal blijven is, of het mogelijk zal zijn om het maatschappelijk vastgoed dusdanig te exploiteren, dat ook voldoende reserveringen voor het groot onderhoud gedaan kunnen worden. In het verlengde daarvan zal ook de vraag aan de orde komen, in hoeverre de toekomstige lasten van renovatie en/of vervangende nieuwbouw in de tarieven en prijzen doorberekend kunnen worden. Deze vraag geldt met name ten aanzien van de commerciële activiteiten binnen de accommodatie. Gelet op de ervaringen tot dusver mogen wij niet uitsluiten dat het reserveren voor genoemde doeleinden ten laste van de exploitatie niet geheel behaald zal kunnen worden. De gemeente zal hier alsdan een standpunt over moeten innemen, hetgeen ook behelst of zij zelf reserveringen binnen de gemeentebegroting zal doen, resp. de eigenaren van maatschappelijk vastgoed hierin faciliteert door middel van een subsidie. Aan een dergelijke afweging zal echter een goed bedrijfsplan ten grondslag moeten liggen, dat ook voldoet aan de gemeentelijke uitgangspunten ten aanzien van volume, prijs- en tariefstelling. Wij willen de komende tijd hier met alle betrokken maatschappelijke partijen beleid in gaan vormen. Dit proces is tegen de geschetste achtergrond niet vrij van een aantal basisgegevens, die voor ons het vertrekpunt vormen. Hieronder treft u een opsomming daarvan aan. Deze uitgangspunten zijn niet limitatief en absoluut. Wij vinden het echter noodzakelijk om deze te benoemen om aan de ene kant duidelijk te maken waar de gemeente staat en anderzijds ook om richting te kunnen geven aan de discussie.

5.2. Volume Ten aanzien van het gebouwvolume hanteren wij de volgende uitgangspunten. a) Gemeentebreed is het volume aan maatschappelijke huisvesting te groot. Een inzet op vermeerdering van het aantal activiteiten is gewenst, maar zal in onze optiek de noodzaak tot een inperking van het volume niet geheel kunnen wegnemen. b) De gemeente streeft naar een adequaat voorzieningenniveau van maatschappelijke huisvesting in elke kern, met minimaal een eigen ontmoetingspunt voor jong en oud. Zij ziet daarbij de aanwezigheid van een volwaardig gemeenschapshuis in elke kern niet als absolute noodzaak. c) Voor een adequaat huisvestingsbeleid is het nodig om een onderscheid te maken tussen kerngebonden en niet-kerngebonden activiteiten. d) De kern Mook is als centrum voor maatschappelijke voorzieningen in onze gemeente aangewezen.. Daar waar nieuwe algemene huisvestingsvoorzieningen nodig zijn, zal de kern Mook prioriteit krijgen, tenzij in een van de andere kernen hier reeds volume voor aanwezig is. e) Het volume dient van een dusdanige omvang te zijn dat een minimale bezettingsgraad van 60% haalbaar is op basis van openingstijden van 12 uur per dag gedurende 7 dagen per week.

5.3. Exploitatie en beheer a) De gemeente heeft en neemt geen rol in de exploitatie van het maatschappelijk vastgoed. Zij zal wel op basis van degelijke bedrijfsplannen haar rol op het gebied van groot onderhoud, renovatie en/of nieuwbouw opnieuw omschrijven. b) Maatschappelijk gebruik/verhuur heeft het primaat. c) De instandhouding van een zelfstandig gemeenschapshuis op puur maatschappelijke basis is niet haalbaar. Het combineren van het maatschappelijk doel met commercieel uitbaten beschouwen wij als een noodzaak. Het maatschappelijk gebruik blijft voorrang hebben. d) Paracommerciële en volledig commerciële activiteiten dienen op basis van kostendekkende prijzen en tarieven uitgevoerd te worden. e) Voor maatschappelijke activiteiten dient een maatschappelijk huurtarief te worden vastgesteld en afgesproken. Overige prijzen dienen eveneens marktconform te zijn. f) De commerciële exploitatie moet dusdanig rendement opleveren, dat daarmee de exploitatie van de accommodatie, incl. in ieder geval een deel van het groot onderhoud geborgd is. g) Daarnaast dient de commerciële exploitatie ook voor de exploitant commercieel/economisch voldoende interessant zijn; h) Het vastgoedbeheer dient op professionele wijze gewaarborgd te zijn.

26

5.4. Subsidiebeleid De instandhouding van maatschappelijk vastgoed is geen taak van de gemeente alleen. Zij heeft met financiële bijdragen de realisatie van diverse accommodaties mogelijk gemaakt, teneinde de lokale samenleving faciliteiten te bieden voor ontmoeting en allerlei activiteiten op het sociaal-culturele vlak. De invulling hiervan ligt bij de lokale samenleving zelf. Zij alleen kan ervoor zorgen, dat een gebouw leeft door het zich eigen te maken en zich er actief voor in te zetten. Het is de scheidslijn tussen faciliteren en in stand houden, die vaak onvoldoende scherp is en waardoor de verwachtingen over en weer tussen burger en overheid onvoldoende op elkaar zijn afgestemd. Wij willen daarom ons subsidiebeleid opnieuw onder de loep nemen, echter wel op basis van een aantal richtinggevende uitgangspunten: a) Het belangrijkste beginsel is, dat de gemeente primair activiteiten subsidieert. b) De gemeente verleent derhalve geen subsidies in de exploitatie van maatschappelijk vastgoed. Dat sluit niet uit dat eigenaren of beheerders van maatschappelijk vastgoed specifieke activiteiten organiseren, die wel voor een subsidie in aanmerking kunnen komen. c) De gemeente ziet voor zichzelf wel een faciliterende rol en sluit daarom niet per definitie uit, dat (gedeeltelijke) financiering van groot onderhoud, renovatie en/of nieuwbouw in de toekomst mogelijk is of blijft. d) De beoordeling of gemeentelijke financiering in de toekomst nodig is, zal aan de hand van realistische bedrijfsplannen van de accommodaties plaatsvinden. Bij de beleidsvorming willen wij met de organisaties een aantal uitgangspunten uitwerken m.b.t.:  Risico onderbezetting doorberekenen in tarieven  Maatschappelijk en commercieel huurtarief  Horecaprijzen  Vorming voorzieningen en reserves  Planmatig onderhoud. e) Voor financiële deelneming van de gemeente geldt te allen tijde, dat er waarborg verschaft dient te worden in de vorm van het hebben/verkrijgen van een eigendomstitel. Dit kan qua vorm de directe eigendom van ondergrond en mogelijk de opstallen zijn, of een claimrecht voor de toekomst. f) Er dienen ook waarborgen verschaft te worden, dat de gemeentelijke subsidie uitsluitend ten bate komt van maatschappelijke activiteiten. Dat behelst, dat er geen enkele zakelijke of personele verstrengeling dient te bestaan tussen de gesubsidieerde accommodatie en de commerciële uitbater.

5.5. Maatschappelijk draagvlak en samenwerking Nieuw beleid voor de gemeenschapshuizen en overige maatschappelijke organisaties kan alleen vanuit een gemeentebreed perspectief gevormd worden. De uitvoerbaarheid is mede afhankelijk van het maatschappelijk draagvlak, de medewerking van de individuele organisaties en de onderlinge samenwerking daartussen. Vanuit de huidige situatie kan de gemeente dat niet afdwingen. Zij koestert echter wel duidelijke verwachtingen op dat gebied, die mede bepalend zullen zijn voor de gemeentelijke betrokkenheid bij de afzonderlijke accommodaties. Wij verwachten daarom: a) Voldoende inzet vanuit de lokale samenleving, in de vorm van vrijwilligers die zich vanuit betrokkenheid met de gemeenschap willen inzetten voor bruisende maatschappelijke organisaties. b) Een scheiding tussen belangen van individuele organisaties resp. personen en de exploitatie van de onderscheidenlijke accommodaties. Belangenverstrengeling of de schijn daarvan door het verlenen van privileges dient vermeden te worden. c) Duidelijke waarborgen van beheerders/eigenaren van accommodaties, dat er op het gebied van programmering en exploitatie onderlinge afstemming plaatsvindt. d) Sluitende bedrijfsplannen, in ieder geval individueel, doch bij voorkeur op basis van een samenwerking, bestuurlijke alliantie of zelfs fusie. e) Onderschrijven van het nieuw te formuleren gemeentelijk beleid. Daar waar partijen geen aansluiting wensen te hebben bij het gezamenlijk geformuleerde beleid zullen de bestaande juridische structuren en afspraken, indien van toepassing, van kracht blijven.

27

5.6. Overeenkomsten Op dit moment heeft de gemeente nog met alle gemeenschapshuizen (de stichtingen) een uit 2001 daterende overeenkomst. Door de Rekenkamer is vastgesteld dat deze niet consequent zijn nageleefd. Aan de andere kant stellen wij vast dat zij elementen bevatten die ter waarborging van het publieke belang in de gemeenschapshuizen ook belangrijk blijven. Wat willen we daarom doen met deze overeenkomsten? Ervan afgezien, dat de overeenkomsten aan actualiteitswaarde hebben ingeboet, is ook het formuleren van nieuw beleid aanleiding om opnieuw naar deze overeenkomsten te kijken. Gelet op de ervaringen in het verleden en de bevindingen van de Rekenkamer in deze streven wij voor de toekomst niet naar een intensief toezicht. Gelet op de voorgaande hoofdstukken willen wij wel goede waarborgen voor het maatschappelijk functioneren van het maatschappelijk vastgoed, passend bij de investeringen die van gemeentewege daarin zijn gedaan. Na afronding van het beleidsproces zullen daarom ook de overeenkomsten hierop aangepast moeten worden. Tot die tijd blijven deze onverminderd van kracht, hetgeen van de gemeente ook een actievere houding zal vergen wat de naleving van die overeenkomsten aangaat. Wij zullen ons daarbij echter concentreren op die elementen waar wij als gemeente ook een zinvolle en effectieve invloed op kunnen hebben. In Middelaar is de situatie overigens anders dan bij de twee andere gemeenschapshuizen. Met de bouw van het MFC zijn er nieuwe afspraken gemaakt door middel van een samenwerkingsovereenkomst met Destion en daaropvolgend een beheerovereenkomst tussen Destion, de b.v. ’t Dörpshuus, de Stichting Gemeenschapshuis Middelaar en de gemeente. De overeenkomst uit 2001 is daarmee feitelijk betekenisloos geworden omdat de partij waarmee deze is gesloten, te weten de Stichting Gemeenschapshuis Middelaar, geen eigenaar is van het huidige MFC. Deze overeenkomst is echter niet formeel ingetrokken. Inmiddels zijn de actuele ontwikkelingen ook aanleiding om de in 2012 gesloten beheerovereenkomst opnieuw onder de loep te nemen.

28

Hoofdstuk 6: Proces 6.1. Draagvlak bij maatschappelijke partners Om tot een nieuw beleid te komen zal er bij de maatschappelijke organisaties voldoende draagvlak moeten zijn om de discussie hierover te voeren. Deze nota geeft daartoe een aanzet, maar geeft tegelijkertijd ook de grenzen voor het gemeentelijk beleid aan. De betrokkenheid van de maatschappelijke organisaties schatten wij op dit moment voorzichtig in. Onze indruk is dat het thema niet bij alle eigenaren en beheerders van accommodaties leeft, en in enkele gevallen bespeuren wij zelfs enige weerstand. Wij hopen desalniettemin dat iedereen de discussie met ons wil aangaan. Hoe dan ook zal de gemeente haar beleid ten aanzien van maatschappelijk vastgoed bepalen, bij voorkeur op basis van een zo groot mogelijke consensus. Daar waar deze niet bereikt kan worden zal het beleid worden afgestemd op de feitelijke situatie.

6.2. Begrippenkader In de voorgaande hoofdstukken zijn een aantal begrippen voorbijgekomen, die mogelijk tot verschillende interpretaties bij de lezers zullen leiden. Wij hebben deze bewust nog niet nader gedefinieerd, omdat onze invulling hiervan niet per definitie het meest recht aan deze begrippen doet, maar juist de onderlinge discussie hierover tot een algemeen inzicht kan leiden. Voor het te formuleren beleid is het echter wel belangrijk om deze begrippen gedurende het proces beter te omlijnen. Als voorbeelden noemen wij: 

paracommercieel/commercieel



bezettingsgraad



looptijd onderhoudsplannen



exploitatie



groot/klein onderhoud



integrale kostprijs/kostendekkend

Deze opsomming is niet limitatief en daar waar nodig in het proces zullen ook andere begrippen op hun betekenis onder de loep worden genomen.

6.3. Relatie met overig beleid Gelet op onze doelstelling met betrekking tot het maatschappelijk vastgoed is de relatie van het beleid in deze met overige beleidsterreinen van groot belang. Gedurende het proces zullen deze relaties nader in beeld gebracht moeten worden. Dat betekent dat er naast een externe discussie ook een interne discussie binnen de gemeentelijke organisatie gevoerd zal worden. 6.3.1. Recreatie en toerisme Op 7 maart 2013 is de Structuurvisie Toerisme en Recreatie vastgesteld. Van de achttien projecten die hierin voor de komende tien jaar zijn opgenomen kan een viertal ook kansen bieden voor de gemeenschapshuizen. Het betreft: • Historische en hedendaagse kunst: het gaat hierbij om het realiseren van een of meer expositieen/of verkoopruimten voor zowel de historische kunstenaarskolonie als ook de hedendaagse professionele kunstenaars; • Niet economische hotspots: dit betreft het beschikbaar stellen van ruimten ten behoeve van een klein museum met als thema’s ‘Het Romeinse Rijk’, de ‘80-jarige oorlog’, maar ook t.b.v. collecties; • Evenementenkalender: initiatieven voor het organiseren van evenementen; • Promotie en marketing: het gaat hierbij niet alleen om verbale promotie, maar ook om maatregelen om toeristen te trekken (e-oplaadpunten; folderlocatie).

29

6.3.2. Wet maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg (transities) Met ingang van 2015 wordt de gemeente verantwoordelijk voor vormen van zorg die daarvoor nog door andere overheden bekostigd werden. Deze zorg zal deels vanuit, maar deels ook in maatschappelijke accommodaties geleverd worden. Op dit moment bestaat er nog geen inzicht welk volume dit zal vragen. De verwachting is, dat de vraag naar extra volume nihil of zeer beperkt zal zijn, omdat de betreffende activiteiten ook nu al plaatsvinden, zij het anders gefinancierd en deels anders opgezet. . Mocht de vraag naar extra volume in de loop van de tijd toch toenemen, dan verwachten wij niet dat er een volumeprobleem kan ontstaan, gelet op de bestaande overcapaciteit. Mogelijk dat er in de toekomst wel aanpassingen nodig zijn ten gevolge van veranderde functionaliteitseisen.

6.4. Tijdspad Het tijdspad na de vaststelling van de startnotitie door de raad is als volgt: 2014, week 51: Verzending van de startnotitie aan de maatschappelijke organisaties, te weten de eigenaren/beheerders van maatschappelijke accommodaties in de gemeente, de gebruikers en de horeca-brancheorganisatie. 2015, week 3: Informatie-/discussieavond: hiervoor worden diezelfde maatschappelijke organisaties uitgenodigd. Het doel van deze avond is een open discussie over de startnotitie, waarin de gemeente de startnotitie nogmaals toelicht, hierover vragen gesteld kunnen worden, en andere invalshoeken en meningen ingebracht kunnen worden. Deze avond wordt geleid door een externe gespreksleider. 2015, week 1 t/m week 5: Voor de maatschappelijke organisaties bestaat de gelegenheid om desgewenst ook schriftelijk te reageren. Uiterste indieningstermijn is 30 januari 2015. Reacties van na die datum worden niet meer verwerkt. 2015, week 6 en 7: Met de kernpartners (SKOMeN, Destion en gemeenschapshuizen) zullen ter aanvulling nog afzonderlijke gesprekken gevoerd worden. Doel hiervan is de verkenning van het draagvlak voor een gezamenlijke koers en het maken van praktische afspraken daarover. 2015, week 8/9/10: De reacties (discussieavond, schriftelijke reacties) en de resultaten van de gesprekken met de kernpartners zullen in een verslag verwerkt worden, met op basis daarvan een richtinggevende conclusie voor het uitwerken van een definitief beleidsplan. Het college van B en W zal op 10 maart 2015 een besluit hierover nemen. 2015, week 12/13/14: In deze periode wordt de beleidsnotitie verder uitgewerkt. Het vergaderschema van de raad voor 2015 is nog niet uitgewerkt. Gelet op het voortraject zal vaststelling van de beleidsnotitie in de maand mei of juni 2015 plaatsvinden. Over het traject na vaststelling van de beleidsnota kan nog niets gezegd worden. Dat is afhankelijk van de inhoud daarvan, die op zijn beurt ook weer afhankelijk is van de al dan niet bereikte gemeenschappelijke koers met de maatschappelijke organisaties, en in het bijzonder met de houders van de maatschappelijke accommodaties. Het hoeft geen betoog dat de gemeente voorstander is van een uitkomst die voldoende aanknopingspunten biedt voor een meerjarig uitwerkingsplan, waarin het beleid een concrete vertaling naar de praktijk krijgt.

30

BIJLAGEN

BIJLAGE 1: Samenstelling kapitaallasten gemeenschapshuizen per 1 januari 2014 (bron: beheersbegroting 2014-2017, bijlagen)

Voorziening

boekwaarde

kapitaallasten

154.505,00

41.883,00

7.120,00

Gemeenschapshuis Molenhoek: uitbreiding

42.725,00

13.475,00

2.104,00

Gemeenschapshuis Middelaar: stichting

76.007,00

11.534,00

3.403,00

Gemeenschapshuis Mook: uitbreiding

31.762,00

10.425,00

1.627,00

Gemeenschapshuis Mook: verbouwing

43.517,00

14.588,00

2.277,00

348.516,00

91.905,00

16.531,00

Gemeenschapshuis Molenhoek: stichting

Totaal

Oorspronkelijke investering

Noot: Dit overzicht bevat uitsluitend nog 'actieve' kapitaaluitgaven. Investeringen die reeds zijn afgeschreven dan wel in een keer ten laste van de gewone dienst resp. reserves zijn gebracht, zijn hierin niet zichtbaar.

31

BIJLAGE 2: Beleidsregels Beleidsnotitie 2001 • • • • •

• •

•

Het gronduitgiftebeleid/ gebouwenbeleid wordt strikt gescheiden gehouden van het subsidiebeleid. Bij verkoop van gronden resp. gebouwen aan organisaties in de welzijnssector vindt de bepaling van de verkoopprijs plaats aan de hand van een taxatie op basis van de beoogde bestemming, zijnde maatschappelijke doeleinden. Uitgifte van gronden resp. het afstoten van gebouwen anders dan bij wijze van verkoop geschiedt eveneens op basis van een taxatie gericht op de beoogde privaatrechtelijke vorm. De gemeenschapshuizen worden geacht in staat te zijn om voldoende inkomsten te verwerven, zodat zij zonder gemeentesubsidie een sluitende exploitatie kunnen realiseren. Er worden derhalve geen exploitatiesubsidies verstrekt. De gemeente verleent investeringssubsidies met inachtneming van de volgende restricties resp. voorwaarden: - de gemeente verleent geen subsidie voor het stichten van nieuwe gebouwen resp. het uitbreiden van het bestaande gebouwvolume; - de gemeente verleent geen subsidie voor het plegen van onderhoud aan het gebouw resp. het vervangen van inventaris; - de gemeente verleent subsidie voor aanpassingen aan accommodaties van gemeenschapshuizen, voor zover deze naar het oordeel van burgemeester en wethouders noodzakelijk geacht worden in verband met: * nieuwe wettelijke eisen; * maatschappelijke ontwikkelingen. - onder aanpassingen aan het gebouw worden mede begrepen de aard- en nagelvaste in dit gebouw aanwezige inventaris (vloeren, keuken, verlichting e.d.); - aanpassingen ten gevolge van maatschappelijke ontwikkelingen dienen naar het oordeel van burgemeester en wethouders een evidente functieverbetering van het gebouw met zich mee te brengen; - de aanvrager draagt zelf minimaal 25% bij in de kosten; - de aanvrager vraagt tevens subsidie aan bij minstens twee fondsen; - de subsidie bedraagt nooit meer dan de feitelijke kosten na aftrek van het eigen aandeel van de gemeenschapshuizen en de opbrengsten uit subsidies van derden. Gemeenschapshuizen worden beschouwd als faciliterende organisaties, die niet tot doel hebben om zelfstandig activiteiten op sociaal-cultureel terrein te organiseren. Aan gemeenschapshuizen worden derhalve geen evenementensubsidies verleend. In het geval dat aan een gemeenschapshuis subsidie wordt verleend, zullen de in deze notitie geformuleerde beleidsuitgangspunten vertaling krijgen in een (nieuw) te sluiten publiekrechtelijke subsidieovereenkomst.

32