A
gemeente Eindhoven
Versie 20140522
Gebiedsverkenning Maatschappelijk Vastgoed Doornakkers
April 2014
April 2014
Gebiedsverkenning Doornakkers -
Colofon
Uitgave Gemeente Eindhoven Datum april 2014
gemeente Eindhoven
A
gemeente Eindhoven
Inhoudsopgave
Colofon------------------------------------------------------------------------------------2 Inhoudsopgave -------------------------------------------------------------------------3 1 1.1 1.2 1.3 1.4
Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------4 Inleiding gebiedsverkenningen ------------------------------------------------------4 Het gebied van deze verkenning: Doornakkers -----------------------------------4 Leeswijzer---------------------------------------------------------------------------------4 Verantwoording -------------------------------------------------------------------------5
2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.2
Gebiedsschets ---------------------------------------------------------------------------5 De buurten in Doornakkers------------------------------------------------------------6 Doornakkers als geheel ----------------------------------------------------------------6 Doornakkers-Oost -----------------------------------------------------------------------7 Doornakkers -West ----------------------------------------------------------------------8 Tongelresche Akkers--------------------------------------------------------------------9 Rol van de gemeente -------------------------------------------------------------------9
3
Bouwstenen voor Doornakkers --------------------------------------------------- 11
4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2
Gebiedsverkenning ------------------------------------------------------------------ 11 Activiteiten en gemeentelijk maatschappelijk vastgoed---------------------- 11 Wat is er in Doornakkers ------------------------------------------------------------- 12 Activiteiten ----------------------------------------------------------------------------- 12 Maatschappelijk vastgoed----------------------------------------------------------- 13
5
Constatering gemeente Eindhoven ---------------------------------------------- 15
6 6.1 6.2
Kansen en bedreigingen ------------------------------------------------------------ 16 Kansen ----------------------------------------------------------------------------------- 16 6.2 Bedreigingen ---------------------------------------------------------------------- 17
7 7.1 7.2
Proces: realiseren gebiedsvisie---------------------------------------------------- 18 Co-creatie: wat is dat en met wie doe je dat? ------------------------------------ 18 Co-creëren in Doornakkers ---------------------------------------------------------- 18
8
Tot slot ---------------------------------------------------------------------------------- 19
9
Bijlagen --------------------------------------------------------------------------------- 19
April 2014
Gebiedsverkenning Doornakkers -
1
Inleiding
1.1
Inleiding gebiedsverkenningen
De gemeente Eindhoven wil graag haar beleidsdoelstellingen realiseren op het terrein van onderwijs, jeugd, cultuur, sport en welzijn. En op het gebied van maatschappelijke activiteiten. De gemeente streeft daarom naar een optimale mix van voorzieningen op gebiedsniveau door gemeentelijk maatschappelijk vastgoed gericht in te zetten, in samenhang met het vastgoed van samenwerkingspartners. Hiervoor is een actueel en volledig beeld nodig van de maatschappelijke activiteiten die er in een gebied al zijn, de maatschappelijke activiteiten waaraan behoefte is en de huisvesting van deze activiteiten. Deze gebiedsverkenningen dragen bij aan een beter inzicht in zowel de financiële als maatschappelijke ontwikkelingen in relatie tot het (gemeentelijk) maatschappelijk vastgoed. Alle sectoren die betrokken zijn bij de totstandkoming van deze gebiedsverkenning hebben minder (financiële) middelen. Daarom wil de gemeente maatschappelijk vastgoed zo effectief en efficiënt mogelijk inzetten en afstemmen op de behoefte in een gebied.
1.2
Het gebied van deze verkenning: Doornakkers
Per wijk brengt de gemeente de maatschappelijke activiteiten (vraag) en het maatschappelijk vastgoed (aanbod) in kaart. Hierbij worden ook sportactiviteiten betrokken, omdat de gemeente de sportparticipatie wil verhogen om bij te dragen aan het gezondheidsniveau. Deze verkenning gaat over de wijk Doornakkers in het stadsdeel Tongelre. We hebben de bij ons bekende gegevens verzameld en waar mogelijk met elkaar verbonden. Deze informatie is vervolgens vertaald naar een gemeentelijk beeld van het gebied en van de rol die de gemeente zou kunnen spelen in de samenwerking met de externe partijen. Deze verkenning is een eerste aanzet.
1.3
Leeswijzer
In hoofdstuk 2 leest u enkele kerngegevens Doornakkers. Ook gaat het hoofdstuk in op de rol die de gemeente voor zichzelf ziet bij deze wijk. Hoofdstuk 3 gaat over de bouwstenen in Doornakkers die kunnen dienen als uitgangspunt voor de co-creatie. Vervolgens komt in hoofdstuk 4 het proces van de gebiedsverkenning aan de orde: Welke informatie hebben we verzameld en hoe verhoudt deze zich tot het gemeentelijke beleid? De huidige situatie brengen we volledig in beeld. In hoofdstuk 5 geven we onze constateringen over het gebied. Hoofdstuk 6 laat de kansen en bedreigingen van het gebied zien. In hoofdstuk 7 leest u hoe we komen tot een gezamenlijke invulling van de gewenste situatie. 4
gemeente Eindhoven
A 1.4
gemeente Eindhoven
Verantwoording
De gemeente nam het initiatief voor deze integrale gebiedsverkenning en verzamelde eerst alle interne informatie over het gebied. De sectoren Grond en Vastgoed, Gebiedsontwikkeling, Mens en Maatschappij, Sport en Bewegen en Economie en Cultuur verzamelden de andere relevante gegevens. Daarna volgde een toets van de interne gebiedsverkenning, met aanvullingen uit het gebied zelf. Dit leidde tot een totaalbeeld van wat er is, wat er zou moeten zijn en hoe we met elkaar kunnen zorgen dat het er komt. Daarbij is de gemeente slechts één van de stakeholders in de stad naast samenwerkingspartners zoals wijk- en bewonersorganisaties, besturen van VTA’s (vrijetijdsaccommodaties), SPIL-centra (een alomvattend concept voor peuterwerk, kinderopvang, basisonderwijs en jeugdgezondheidszorg), corporatiebesturen, school- en sportverenigingsbesturen en welzijnspartners.
2
Gebiedsschets
De wijk Doornakkers ligt in het stadsdeel Tongelre ingesloten tussen het Eindhovensch Kanaal, de spoorlijn naar Maastricht en de ring. De wijk bestaat uit de buurten Doornakkers-Oost, Doornakkers-West en Tongelresche Akkers. Woonbedrijf ontwikkelt de nieuwbouwbuurt Tongelresche Akkers op het voormalige Burgemeester van Engelandsportpark. Er zijn inmiddels 275 van de geplande 900 eengezinswoningen gebouwd of in aanbouw. De wijkvernieuwing heeft de negatieve spiraal van verloedering in Doornakkers omgekeerd. De inwonersenquête laat zien dat in 2013 in Doornakkers 57 procent van de bewoners sportte; in heel Eindhoven was dat 68 procent. De norm gezond bewegen
April 2014
Gebiedsverkenning Doornakkers -
wordt gehaald door 58 procent (gemiddelde Eindhoven 72 procent). Doornakkers is een van de gebieden die het laagste scoort op sportparticipatie en gezond bewegen. Leefstijlen Eindhoven karakteriseert de bewoners van Doornakkers als energiek en nuchter, een kleiner percentage als sociaal en open.
2.1
De buurten in Doornakkers
De verkenning van Doornakkers richt zich op alle buurten in het gebied. DoornakkersOost en Doornakkers-West zijn actiegebieden die ook van 2015-2018 extra aandacht van de gemeente krijgen. De activiteiten en het maatschappelijk vastgoed in Doornakkers zijn te vinden in multifunctioneel gebouw De Toeloop, het Stadshobbycentrum en speeltuin St. Joseph. 2.1.1
Doornakkers als geheel
Het oude Doornakkers is een bijna helemaal intact gebleven naoorlogse wederopbouwwijk. Daar ontleent de wijk veel cultuurhistorische kwaliteiten aan. Extra kwaliteit bieden ook het kanaal en het groene buitengebied met vele recreatiemogelijkheden, zoals de Urkhovense Zeggen en de Collse watermolen. Daarnaast ligt de wijk op korte afstand van het centrum, met een prachtige zichtlijn vanaf het kanaal. De buurt telt 7.147 inwoners en er staan 3.253 woningen, waarvan 61 procent huurwoningen (in heel Eindhoven is dat 51 procent). Doornakkers maakt gebruik van winkelcentrum Haagdijk aan de overkant van het kruispunt Tongelresestraat-ring en van de discountsupermarkten op ’t Karregat en aan de Pagelaan. De wijk is verder te verdelen in kleinere leefgebieden met een aparte onderlinge samenhang, vaak ontstaan door de historische opbouw van de buurten of door de eigendomsverhoudingen van corporaties. Sociale samenhang is er vaak op kleinere schaal dan de wijk en buurt. De meeste inwoners zijn vooral betrokken bij hun straat en woonblok. Daar kun je niet anoniem zijn en is sociale samenhang van belang. Van oudsher zijn er in Doornakkers altijd natuurlijke scheidslijnen geweest tussen Oost en West. Aandachtsgebied Ondanks de kwaliteiten is Doornakkers al jaren een aandachtsgebied door sociale problematiek, een werkloosheid van 8,6 procent (Eindhoven 6,2 procent, 2010), veel bewoners met een laag opleidingsniveau (29 procent in 2009), schooluitval, integratieproblemen bij migranten en woonwagenbewoners en bovengemiddeld veel kwetsbare groepen. Door al deze problemen kwam de buurt in een neerwaartse spiraal. De gezondheid van de inwoners van Doornakkers is slechter dan in de rest van Eindhoven. Er zijn veel mensen met overgewicht (42 procent), rokers (30 procent), langdurige zieken (29 procent) en een lage gezondheidsbeleving (16 procent). Wat betreft de leefomgeving spelen vooral het economisch verval van het voorzieningenniveau, de herontwikkeling van een aantal leegstaande schoolpanden en de transformatie van de bedrijvenstrook langs het kanaal. 6
gemeente Eindhoven
A
gemeente Eindhoven
In Doornakkers zal de bevolkingssamenstelling in de nabije toekomst veranderen: minder oorspronkelijke bewoners en allochtone inwoners van de eerste generatie, meer hoogbejaarde ouderen, migranten van de tweede en derde generatie en jonge, nieuwe stedelingen. Ruim een kwart van de inwoners van Doornakkers is een nietwesterse allochtoon. Iets meer dan helft daarvan heeft een Turkse achtergrond. Relatief veel mensen in het oude Doornakkers wonen alleen. 2.1.2
Doornakkers-Oost
In Doornakkers-Oost wonen 2.909 mensen. 21 procent is jonger dan twintig en 17 procent is 65 jaar of ouder. Samen vormen ze 1.540 huishoudens, waarvan 51 procent een eenpersoonshuishouden. Doornakkers-Oost is een gemêleerde buurt met een derde niet-westerse allochtonen. Er staan 1.396 woningen (waarvan 78 procent huur), meestal goedkope huurwoningen van Woonbedrijf. De huurwoningen aan het Hefveld onderscheiden zich door een hogere prijsklasse. Een aparte eenheid vormt het cluster Oostenrijkse woningen, op een enkele uitzondering na houten koopwoningen in particulier eigendom. Ze behoren tot het cultuurhistorisch wederopbouwerfgoed in de wijk. De score op de buurtthermometer steeg de afgelopen vier jaar met een half punt, vooral door verbetering op ruimtelijk gebied. Maar de buurt scoort slecht op economisch gebied. Er wonen veel mensen met een WWB-uitkering en niet-werkende werkzoekenden. Veel huishoudens moeten het doen met een laag huishoudinkomen, gemiddeld 23.700 euro per jaar.
Volgens politiecijfers scoort de buurt gemiddeld op veiligheidsgebied, maar de veiligheidsbeleving is lager. Aan de Jan van Riebeecklaan ligt een verouderde winkelstrip. Aan de kop van die straat staat het vrijgekomen schoolpand van St. Franciscus. Daaraan grenst woonzorgcentrum Vitalis Berckelhof, dat is uitgebreid met zorgwoningen op maat (inclusief wijkgezondheidscentrum). De verkeer- en parkeerdruk is hier groot, vooral vanwege het vele sluipverkeer vanuit Geldrop/Nuenen.
April 2014
Gebiedsverkenning Doornakkers -
Doornakkers-Oost heeft ook speeltuin St. Joseph, door vrijwilligers gesticht (1945), onderhouden en beheerd. Daar hoort een speeltuingebouwtje bij dat ook voor samenkomst en ontmoeting van buurtbewoners gebruikt wordt, bijvoorbeeld om te biljarten. 2.1.3
Doornakkers -West
Doornakkers-West is een gemengde buurt aan weerszijden van de Tongelresestraat. Die straat is een van de cultuurhistorische linten die de vroegere dorpen verbonden met Eindhoven. Je vindt er een mix van wonen, winkels, horeca en ander midden- en kleinbedrijf. Kenmerkend is verder de oude parochiestructuur van de gesloopte St. Josephkerk (nu een appartementencomplex van Woonbedrijf), de uitgestrekte, parkachtige begraafplaats en de bedrijvigheid op De Kade aan het kanaal. In Doornakkers-West wonen 3.536 mensen. 20 procent is jonger dan twintig en 11 procent is 65 jaar of ouder. Ze vormen samen 1.935 huishoudens. In DoornakkersWest staan 1.553 woningen, waarvan 49 procent koopwoningen. Met DoornakkersWest gaat het iets beter dan met Doornakkers-Oost. De gemeente heeft de ambitie om het oude Doornakkers te verbinden met de nieuwbouwwijk Tongelresche Akkers. Voor deze verbinding gebruikt de gemeente de ruimtelijke, stedenbouwkundige structuren in de wijk zoals de oude parochiestructuur. Op de scheidingslijn van oud en nieuw ligt het nieuwe multifunctionele wijkcentrum De Toeloop. Omgeving St. Joseph wordt een tweede centrale plek. Met de twee centrale plekken die elkaar aanvullen en versterken ontstaat de verbinding die we De Omloop noemen en die bewegen, ontmoeten en genieten stimuleert.
Doornakkers-West is het afgelopen jaar op de buurtthermometer gestegen naar een gemiddelde score. Dit komt vooral door positieve ruimtelijke en sociale ontwikkelingen. Alleen op economisch gebied scoort de buurt nog beneden het gemiddelde. Er wonen relatief veel niet-werkende werkzoekenden en mensen met lage inkomens. Het gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen is 26.000 euro, dat is aanmerkelijk lager dan de gemiddelde 31.000 euro in heel Eindhoven. De veiligheidsbeleving is er niet zo goed als je op basis van de objectieve politiecijfers
8
gemeente Eindhoven
A
gemeente Eindhoven
zou mogen verwachten. Er zijn verkeersproblemen als agressief rijgedrag, te hard rijden en parkeerproblemen. 2.1.4
Tongelresche Akkers
De nieuwbouwbuurt Tongelresche Akkers is in ontwikkeling op het voormalige Burgemeester van Engelandsportpark en het voormalige Doolplein. Hier zijn ongeveer 275 van de geplande 900 eengezinswoningen (in jarendertigstijl) gebouwd of in aanbouw. De wijkvernieuwing heeft de verloedering tot staan gebracht, doordat er een mix van huur- en koopwoningen ontstaat in verschillende prijsklassen. Maar door de economische crisis stagneert de voortgang van de nieuwbouw. Inmiddels heeft Woonbedrijf met de bouw van 74 huurwoningen in het hoge segment weer beweging in Tongelresche Akkers gebracht. Het is belangrijk dat dit initiatief vervolg krijgt. Het nieuwe gebied kent een variatie aan voorzieningen, bijvoorbeeld in buurtcentrum De Toeloop. De bouw van dit centrum betekende een metamorfose: een nieuw winkelcentrum met supermarkt, een multifunctionele accommodatie met een compleet SPIL-centrum (Boschakker), sportzaal, buurtontmoetingsruimte, buurtinfowinkel en jongerencentrum en de uitbreiding van woonzorgcentrum Vitalis Berckelbos met onder andere een gezondheidscentrum. Ook de verplaatsing van de woonwagenlocatie aan de Joost de Momperstraat naar het Orgelplein is onderdeel van Tongelresche Akkers. Gezinnen met kinderen (53%) hebben de overhand in Tongelresche Akkers; slechts 5 procent is 55+. In het oude Doornakkers is dat 23 tot 26 procent.
2.2
Rol van de gemeente
De rol van de overheid en dus ook van de gemeente Eindhoven verschuift van alles bepalen (government) naar beleid ontwikkelen (governance). Bij governance staat de gebruiker, de burger dus, centraal. In een coalitie kan de gemeente verschillende rollen aannemen. Binnen coalities in het domein van maatschappelijke voorzieningen onderscheidt Van Leent (2012) vier rollen voor de gemeente. Ze zijn geordend naar twee dimensies, te weten ‘hardware’ (hoe actief stuurt de gemeente op het vastgoed?) en ‘software’ (hoe actief stuurt de gemeente op programma’s en subsidies?).
April 2014
Gebiedsverkenning Doornakkers -
Leidinggevende gemeente: vervult een actieve rol. Ze initieert, coördineert en selecteert partijen om mee samen te werken. De gemeente kan de leidende rol zelf ambiëren of opgelegd krijgen: burgers en maatschappelijke partners gaan er vanuit dat gemeente deze rol oppakt onder het motto: ‘daar hebben we de overheid toch voor?’. Voorwaardenscheppende gemeente: staat haaks op de leidinggevende gemeente en initieert en coördineert juist niet, maar laat dat over aan bedrijven, instellingen en particulieren. Ondersteunen kan de gemeente hierin wel, door ‘slapende’ initiatieven en ambities wakker te maken en waar mogelijk met elkaar te verbinden. Accommoderende gemeente: hier ontstaat de overeenkomst met de openbare ruimte. De gemeente zoekt binnen iedere wijk naar aantrekkelijke plekken waar burgers, instellingen en bedrijven elkaar kunnen treffen voor uiteenlopende activiteiten. Ze laat de verantwoordelijkheid voor activiteiten en programma’s bij de partijen zelf. Programmerende gemeente: deze staat tegenover de accommoderende gemeente en concentreert zich op programma’s en activiteiten. Een instrument hiervoor is bijvoorbeeld de subsidieverordening, waarmee de gemeente de meest geschikte partij selecteert en afspraken maakt om haar maatschappelijke doelen te bereiken. Voor de gebiedsverkenningen zoekt de gemeente samenwerking met haar partners in het gebied, in dit geval Doornakkers. De gemeente ziet voor zichzelf in Doornakkers-Oost en -West en Tongelresche Akkers een leidinggevende rol weggelegd. 10
gemeente Eindhoven
A 3
gemeente Eindhoven
Bouwstenen voor Doornakkers
De gemeente maakt op tal van terreinen beleid voor de stad. Ze wil dat dit beleid op een goede manier handen en voeten krijgt. Hoe zorg je voor een goede uitvoering van het beleid in de wijk Doornakkers? De gebiedsschets vormt daarbij het uitgangspunt, samen met een overzicht van wat er al in de wijk aanwezig is en wat er nog ontbreekt (hoofdstuk 4). -
-
-
4
De gemeente ziet voor zichzelf met partners in de actiegebieden een leidinggevende rol weggelegd en in Tongelresche Akkers een leidinggevende in combinatie met een voorwaardenscheppende rol. Tongelre (met name Villapark, Lakerlopen en Doornakkers) was een van de eerste stadsdelen waarin WIJeindhoven werd uitgerold. Medewerkers van WIJeindhoven zijn zichtbaar in de wijk aanwezig en gaan onder meer op signalen af. Het WIJteam bekijkt wat een huishouden nodig heeft op het gebied van werk, wonen, onderwijs, samenleven in buurten en wijken, zorg en ontspanning. Een gezin krijgt één contactpersoon met één plan van aanpak. Bewoners spelen zelf een belangrijke rol in het proces. WIJeindhoven heeft een belangrijke rol in het verbeteren van het leefklimaat van bewoners. De gemeente nodigt sportverenigingen uit om de maatschappelijke focus nog verder te verbreden naar en voor hun (directe) omgeving, in het verlengde van hun kernactiviteiten. Het komend jaar beginnen we met die sportverenigingen die zélf aangeven daaraan toe te zijn om het vervolgens op langere termijn (vraaggericht) uit te breiden naar alle sportverenigingen.
Gebiedsverkenning
De gemeente heeft veel informatie over gebieden, wijken en buurten, deze gegevens zijn echter over de hele organisatie verspreid. De eerste stap is dus om beschikbare informatie uit de organisatie op te halen en deze te bundelen. Vervolgens wordt beoordeeld of de informatie actueel en compleet is.
4.1
Activiteiten en gemeentelijk maatschappelijk vastgoed
Per gebied brengen we activiteiten in kaart en welke maatschappelijk vastgoed in het gebied zitten. De gemeente onderscheidt 5 type activiteiten. Elke activiteit draagt bij aan een of meerdere gemeentelijke doelstellingen: 1
sociaal-maatschappelijke activiteiten: gericht op meedoen en participeren
April 2014
Gebiedsverkenning Doornakkers -
2 3 4 5
sportactiviteiten: bevorderen van sport en bewegen economische activiteiten (niet meegenomen in deze verkenningen, hebben geen rol in maatschappelijk vastgoed) culturele activiteiten: dragen bij aan culturele participatie en educatie van bewoners leefbaarheidsactiviteiten: behouden en verbeteren van de leefbaarheid in een gebied
Ondernemers die commerciële doelstellingen nastreven, komen in eerste instantie niet in aanmerking voor huisvesting in gemeentelijke (maatschappelijke) accommodaties, ook al zijn hun activiteiten op sociaal-maatschappelijk gebied (zorgen kinderopvang). De gemeente verwijst hen naar de vrije markt. Voordat we tot de inventarisatie overgaan is het goed om ook het begrip maatschappelijk vastgoed duidelijk te definiëren: Maatschappelijk vastgoed is verwant aan het begrip publiek vastgoed. Deze termen komen vaak in het spraakgebruik met elkaar overeen, maar hebben nader beschouwd in de kern een verschillende betekenis. Van Leent (2012) geeft aan dat onder het begrip publiek vastgoed het vastgoed met een publieksfunctie moet worden verstaan. De financiering met betrekking tot het vastgoed speelt hierbij eveneens een belangrijke rol om de scheiding tussen publiek en maatschappelijk vastgoed te duiden. Publiek vastgoed (zoals een bakkerij) wordt ‘particulier’ gefinancierd, terwijl maatschappelijk vastgoed (zoals scholen) via collectieve middelen worden gefinancierd. Uiteindelijk is de definitie die door Van Leent (2012) gegeven kan worden aan het begrip maatschappelijk vastgoed “het vastgoed dat nodig is om collectief gedefinieerde doelen te realiseren. Dat vastgoed kan een publieksfunctie hebben, zoals bij een school, maar kan ook privaat van aard zijn, zoals bij sociale woningbouw”. Daarmee is de definitie primair een beleidsmatig en bestuurskundig vraagstuk, waarbij de verhouding tussen de in te zetten middelen en de te realiseren effecten zo goed mogelijk afgestemd moet worden.
4.2
Wat is er in Doornakkers
4.2.1
Activiteiten
In Doornakkers zijn bewonerswerkgroepen actief die verschillende activiteiten voor de hele wijk organiseren. De gemeente bracht in kaart of een activieit op buurt/wijk, gebied, stad of regionaal/landelijk georiënteerd is
12
gemeente Eindhoven
A 4.2.2
gemeente Eindhoven
Maatschappelijk vastgoed
De ontmoetingsplekken van de wijk vindt u op de ontmoetingskaart van Doornakkers.
Fig. Ontmoetingskaart Doornakkers, maatschappelijk vastgoed gemeente Eindhoven
Eigendom gemeente Een deel van de activiteiten vindt of vond plaats in maatschappelijk vastgoed van de gemeente Eindhoven.
Accommodatie Buurtkantoor Doornakkers Stichting Ruimte Geen wisselschool (n.t.b) Speeltuin Stichting Stadshobbycentrum
Adres Bloemfonteinstraat 62 Bloemfonteinstraat 64 Jan van Riebeecklaan 2 St Josephlaan 1 (hoofdgebouw) Paul Krügerlaan 55
BVO m2 Ca. 1.154 m2 Ca. 384 m2 Ca. 1.015 m2 Ca. 1.060 m2
Accommodaties en voorzieningen Buurtkantoor Bloemfonteinstraat 62, beschikt over een flexwerkplek voor zzp’ers. De accommodatie wordt sinds september 2011 gehuurd door Stichting Ruimte. Speeltuin St. Joseph is door vrijwilligers gesticht en wordt door hen onderhouden en beheerd. Het speeltuingebouwtje wordt ook gebruikt voor samenkomst en ontmoeting van buurtbewoners. Thuiszorgorganisatie Ayganzorg Bloemfonteinstraat 64, is gespecialiseerd in thuiszorg voor anderstaligen vooral mensen van Turkse en Marokkaanse afkomst. Stichting Stadshobbycentrum, Paul Krugerlaan 55 wordt gedragen door vrijwilligers. Het Stadshobbycentrum en Educatief 55+ bestaan sinds 1991 en hebben nu
April 2014
Gebiedsverkenning Doornakkers -
ongeveer 500 leden/deelnemers. Het zit in een oude rooms-katholieke meisjesschool, enigszins verscholen achter een huizenrij. Het centrum is er voor alle 40-plussers uit Eindhoven die niet meer aan het arbeidsproces deelnemen. Ze kunnen vrijblijvend meedoen met activiteiten; van houtbewerken en boekbinden tot glas bewerken en sierraden maken. SPIL-centrum Tafelbergplein op Tafelbergplein 8 bestaat uit basisschool De Driesprong, Korein Kinderplein en de Mediatheek. SPIL-centrum Boschakker (met de gelijknamige basisschool) huist in De Toeloop. Sport Sportformule verzorgt bewegingsonderwijs op basisschool De Driesprong en basisschool Boschakker. Het bewegingsonderwijs en de naschoolse activiteiten vinden plaats in de gymzaal van De Toeloop. Op beide scholen wordt een dag per week bewegingsonderwijs verzorgd en driemaal naschoolse activiteiten waarbij geprobeerd wordt de koppeling met verenigingen in de buurt te maken om doorstroom te bevorderen. In De Toeloop (eigendom Woonbedrijf) huurt de gemeente een buurtontmoetingsruimte en sportzaal (Jozef Israëlslaan 2K en 2K) en de buurtinfowinkel. De buurtinfowinkel (onderdeel van Stichting Doornakkers) is een laagdrempelige inloop waar bewoners met vragen over van alles en nog wat terecht kunnen. Zoals voor ondersteuning en bewonersactiviteiten. Ook is er een politiespreekuur en spreekuur voor maatschappelijke ondersteuning (Wijeindhoven en Sociale Raadslieden). En niet onbelangrijk De Stamtafel, elke maandag t/m donderdag (10.00-12.00 uur) voor koffie en een praatje. De buurtontmoetingsruimte grenst aan de sportzaal. Sportbedrijf De Karpen verhuurt deze ruimte aan de exploitant (sociaal ondernemer) De sociaal ondernemer van de Inloop/buurtontmoetingsruimte is ook beheerder voor de avond- en weekenduren van de sportzaal. GBO/S&B en de exploitant hebben regelmatig overleg over de totale werking van het concept. Hier zijn activiteiten voor oud en jong, allochtoon en autochtoon: volksdansen, een breigroep, De Stamtafel, bewegen op afstand, koffiedrinken, kienen, bijeenkomsten voor Turkse senioren, breed wijkoverleg Doornakkers Praat, kindermiddagen van Sportformule, kindercarnaval en pittige koffiemeetings voor 55+ (Zilveren Kracht). Sportzaal Basisonderwijs, De Boschakker (zelfde pand onderwijs als sportzaal), De Driesprong, ‘t Karregat, JC de Toeloop/Jongerencentrum, Universiteit Wageningen, Basketbal Tantalus, Badminton Tongelre, PV TU/e badminton, De Zeeuw Sport (seniorengym), Almonte Basketbal, EHTS (Eindhovense harttrimstichting), Natal Badminton, EHV Basketbal Crew. De sportzaal zorgt voor de faciliteiten om scholen en verenigingen te laten sporten. Alle activiteiten die plaatsvinden in deze sportzaal dragen bij aan één of meerdere doelstellingen die de stad heeft op het gebied van sport. Activiteiten zijn, wettelijke taak, buurt/wijk en stedelijk georiënteerd. De maatschappelijk waarde is daarom naar 14
gemeente Eindhoven
A
gemeente Eindhoven
verwachting hoog. De kostendekkendheid van sportzaal Jozef Israelslaan is 107 procent. Door de herontwikkeling van ’t Karregat in Oud-Tongelre zit basisschool ’t Karregat vanaf januari 2014 met het bewegingsonderwijs in de sportzaal van De Toeloop. Vanaf het komend jaar moet daardoor een wijkactiviteit herplaatst worden, Het seizoen 2014-2015 is sportzaal De Toeloop overdag tijdens onderwijsuren volledig volgepland met de wettelijke taak bewegingsonderwijs. De huurders die overdag in de verdrukking komen zijn aangeschreven en worden persoonlijk benaderd voor een alternatief (1 jaar). Sportpark Tongelre Binnen Sportpark Tongelre zijn twee verenigingen actief. Tennisvereniging Doornakkers, zij beschikken over een eigen moderne nieuwe tenniskantine en zeven verlichte all-weather tennisbanen. Tennisvelden zijn 30 procent kostendekkend. Voetbal RKVV Tongelre beschikt ook over een eigen moderne nieuwe voetbalkantine op sportpark Tongelre. Voetbalvelden zijn 5 procent kostendekkend. Sinds oktober 2009 heeft RKVV een voetbalschool gestart voor jongens en meisjes van 6 t/m 14 jaar. Maatschappelijk vastgoed derden Voor zover we informatie hebben over het maatschappelijk vastgoed van derden, is dit opgenomen in de ontmoetingskaart. In de co-creatie met de partners in de stad is een van de eerste stappen om het overzicht aan te vullen en te actualiseren. De Toeloop is eigendom van de Vereniging van Eigenaren De Toeloop /Boschakkers. De gemeente huurt de school, de sportzaal en ruimte voor de buurtinfowinkel en buurtontmoetingsruimte (Jozef Israëlslaan 2a en 2f) van Woonbedrijf. De leerlingenprognose voor de school voorziet in een groei. De groei is een aandachtspunt in het IHP/PO. Wat betreft de buurtinfowinkel gaat het alleen om huur en variabele kosten. Investeringslasten zijn voor 40 jaar afgekocht. Op de hoek van Jeroen Boschlaan (een deel van de ring) met Tongelresestraat bij de entree van de wijk staat al lang een monumentale boerderij leeg. Een lokaal initiatief wil daar een maatschappelijke functie aan geven.
5
Constatering gemeente Eindhoven
Op basis van de kennis over de wijk, de geformuleerde bouwstenen, de inventarisatie van de activiteiten, het gemeentelijke maatschappelijk vastgoed en de rol die de gemeente voor zichzelf in het gebied ziet, komt de gemeente tot de volgende propositie: -
Er is een goed beeld van de relatie tussen de activiteiten en accommodaties in het totale gebied. Daaruit blijkt dat er voldoende ruimte is voor alle in
April 2014
Gebiedsverkenning Doornakkers -
Doornakkers gewenste maatschappelijke activiteiten (ontmoeting, ontspanning, ontplooiing). In Doornakkers zijn activiteiten geconcentreerd in bijvoorbeeld De Toeloop, maar daarnaast zijn er buurtgerichte ontmoetingsplekken zoals het Stadshobbycentrum en de speeltuin St. Joseph. Aan beide soorten accommodaties is behoefte.
6
Kansen en bedreigingen
De gemeente ziet kansen, en ook bedreigingen voor het gebied. Met haar partners in de stad wil zij alle kansen en bedreigingen aanvullend onderzoeken en gezamenlijk bepalen welke kansen gegrepen dienen te worden en hoe bedreigingen afgewenteld kunnen worden.
6.1
Kansen
De gemeente ziet kansen en bedreigingen voor Doornakkers. Samen met partners in de stad wil de gemeente bepalen welke kansen te grijpen en welke bedreigingen af te wenden. -
-
-
-
De gemeente en Woonbedrijf zijn voor de wijkvernieuwing van Doornakkers een alliantie aangegaan. De samenwerkingsprocessen zijn de laatste jaren organisch gegroeid en daarna in structuur gezet en voorzien van labels: het alliantieteam (duaal leiderschap), het ontwerp- en stuurteam, het uitvoeringsteam, het brede wijkoverleg Doornakkers Praat en het InnovatieLab. Hiermee heeft het samenwerkingsverband handen en voeten gekregen. De ambities in de Visie Doornakkers (raadsbesluit oktober 2012) zijn om de komende 10-15 jaar oud en nieuw te verbinden, door het eigen karakter (cultuurhistorie) te behouden en te zorgen voor voldoende (gebruik van) voorzieningen en een levendige wijkeconomie. Nieuwe voorzieningen en activiteiten aan de centrale assen in de wijk gaan verbindende elementen vormen aan De Omloop in Doornakkers. De multifunctionele accommodatie De Toeloop van Woonbedrijf is een succes. Het SPIL-centrum ontwikkelt zich van zwart naar gemengd en het gebruik door wijkbewoners neemt toe. De beheerder van de sportzaal en buurtontmoetingsruimte ontwikkelt zich tot sociaal ondernemer, in samenwerking met Stichting Doornakkers die de buurtinfowinkel beheert en subsidies en verdeelt. Vitalis Berckelhof presenteert zich steeds meer als ankerpunt in de wijk met 24/7 dienstverlening, waaronder de voortzetting van een vrijwilligersbibliotheek. De kop van de Jan van Riebeecklaan wordt gerevitaliseerd. De verouderde winkelstrip en de winkelwoningen op de hoek worden opgewaardeerd met subsidies uit het SMB-fonds. Ook is er aandacht voor de verkeersafwikkeling en aansluiting van groen. De herontwikkeling van de schoollocatie St. Franciscus (nieuwe woonvormen voor Turkse senioren) geeft aan deze revitalisatie een extra 16
gemeente Eindhoven
A -
-
-
6.2 -
-
gemeente Eindhoven
stimulans. Dit is een initiatief van Woonbedrijf dat daarvoor het schoolgebouw gekocht heeft. De omgeving van St.Joseph, de oude parochiestructuur in Doornakkers-West wordt ontwikkeld tot tot een aantrekkelijke tweede centrale plek in De Omloop. Het accent ligt op het stimuleren van de wijkeconomie met een zzpbuurtcentrum (Stichting Ruimte) en het stadshobbycentrum in de oude scholen. Er moeten levendige publiekstrekkers en wonen gerealiseerd worden, onder meer in het klooster en de Finse school. Ook zullen de verborgen oude schoolpleinen en de kloostertuin als verlevendigde openbare ruimte aan de wijk teruggegeven worden. De gemeente en de partners werken toe naar beheer en ontwikkeling van activiteiten door een wijk(leer)bedrijf. Er is een lokaal initiatief voor maatschappelijk hergebruik van de leegstaande monumentale boerderij aan Jeroen Boschlaan: begeleid wonen, dagbesteding, ambachten en educatieve aandacht voor het leven op een boerenerf. De restauratie van de vervallen schuur is hiervoor een voorwaarde. In SPIL-centrum Tafelbergplein is een buurtontmoetingsruimte (in vier lokalen in het souterrain) die nog beter gebruikt kan worden. Verbetering van de programmering en efficiënter ruimtegebruik in het maatschappelijk vastgoed zorgt voor een betere exploitatie van objecten. Niet langer gebruikte accommodaties kunnen dan vrij van huur en gebruik aangeboden worden aan de markt (voor bijvoorbeeld verkoop of structurele kostprijsdekkende verhuur).
6.2 Bedreigingen Er zijn risico’s bij exploitatie en beheer door lokale initiatieven: boerderij, wijkbedrijf. Woonbedrijf heeft in het verleden hoge investeringen gedaan in het gebied Omgeving St. Joseph (aankoop van klooster, Finse school) en stelt financieel acceptabele haalbaarheid als voorwaarde voor herontwikkeling. Idem voor herontwikkeling van kop Jan van Riebeecklaan i.v.m. kopen van schoolgebouw St. Franciscus (gemeente) en bijbehorende kleuterschool (zusters). Verzelfstandigen van exploitatie; pilot zzp-buurtcentrum via vastgoedbedrijf Stichting Ruimte. De noodzakelijke bestemmingsplanwijzigingen. Zonder duidelijke uitgangspunten krijgen partners verkeerde verwachtingen van hun eigen rol en van wat er mogelijk is. Partners willen duidelijke uitgangspunten en uitspraken: Wat wil de gemeente doen met het leegstaande maatschappelijke vastgoed. Is het onduidelijk dat de gemeente dat wil verkopen, dan gaat hier veel energie in zitten.
April 2014
Gebiedsverkenning Doornakkers -
7
Proces: realiseren gebiedsvisie
Niet langer is het de overheid die het maatschappelijk perspectief bepaalt, maar de burger met zijn vraag. En in het geval van deze gebiedsverkenning is dat de burger met een behoefte aan sociaal-maatschappelijke, culturele, sportieve en educatieve activiteiten. Waren sporten, spelen, onderwijs, vrijetijdsbesteding, zorg voor ouderen en jeugdbegeleiding voorheen gescheiden werelden, nu programmeren we gebiedsgericht. Daarbij wordt per buurt of wijk bekeken hoe sport-, beweeg- en vrijetijdsaccommodaties passen in het totale wijk- of buurtconcept. Daarbij kan en wil de gemeente als slechts een van de spelers in het veld niet alleen de visie op de stad en het gebied bepalen. Daarom zoekt zij de samenwerking met de bewoners en de partners in de stad.
7.1
Co-creatie: wat is dat en met wie doe je dat?
Co-creatie is een vorm van samenwerking waarbij alle deelnemers invloed hebben op het proces en het resultaat daarvan, zoals een plan, advies of product. Kenmerken van co-creatie zijn dialoog, 'common ground', enthousiasme, daadkracht en focus op resultaat. Voorwaarden voor succesvolle co-creatie zijn gelijkwaardigheid van de deelnemers, wederkerigheid, openheid en vertrouwen. Voor de gebiedsverkenningen zoekt de gemeente de samenwerking met haar partners in het gebied.
7.2
Co-creëren in Doornakkers
Doel van de co-creatie is om te komen tot gezamenlijk en gedragen beeld van het gebied en wat we met elkaar in het gebied willen, hoe we daar invulling aan geven, wanneer we dat doen en wie dat doet. Er is een inspanningsverplichting om met elkaar het beste voor de wijk te doen. Dat betekent dat zowel de partners als gemeente hun verantwoordelijkheid nemen om hier invulling aan te geven. Niet langer is het de gemeente die alleen bepaald en doet. We hebben daarom voor onszelf in kaart gebracht hoe we de wijk zien, welke activiteiten er zijn en of deze activiteiten bijdragen aan de beleidsdoelstellingen. En ook welk gemeentelijk maatschappelijk vastgoed hier gevestigd is en met welk maatschappelijk vastgoed de gemeente kan deelnemen aan de volgende stap, de cocreatie. De gemeente vraagt haar partners in de eerste co-creatiestap om hetzelfde te doen voor hun vastgoed en ook hun overzicht met activiteiten compleet te maken. Zo ontstaat er een totaaloverzicht van wat er op dit moment in de wijk aan activiteiten en maatschappelijk vastgoed is. 18
gemeente Eindhoven
A
gemeente Eindhoven
Het beeld van de huidige situatie is de basis van het co-creatieproces. Van hieruit werken we gezamenlijk aan de toekomst voor de wijk. Wat gaat er goed, wat kan beter? Waar liggen kansen en belemmeringen? Wat kan nu en wat kan later?
8
-
-
-
9
1 2
Tot slot
Deze verkenning is een momentopname. Wil dit instrument haar toegevoegde waarde voor de stad en de gemeente Eindhoven houden, dan moet de gebiedsverkenning een structurele plaats in de beleidsontwikkeling krijgen. Sommige beleidsterreinen krijgen vorm op stedelijk niveau, waarbij we kijken naar de inhoud, maar niet naar het gebied of buurt en wijk. Voor een goede gebiedsgerichte aanpak, is een heldere vertaling van stedelijk beleid naar gebiedsgericht beleid een must. De verbanden met parallel lopende ontwikkelingen moeten worden gecoördineerd en geborgd: Integraal Huisvestingsplan onderwijs (IHP), drie decentralisaties (jeugdzorg/AWBZ/WMO), bibliotheek, WIJeindoven. Dit valt buiten de scope van deze gebiedsverkenningen, maar heeft wel effect op activiteiten, vastgoed en partners in de stad.
Bijlagen
Buurt in cijfers: Doornakkers; Leefstijlen in Eindhoven;
