Gebiedsverkenning Maatschappelijk Vastgoed Erp

A

gemeente Eindhoven

versie 20140522

Gebiedsverkenning Maatschappelijk Vastgoed Erp

April 2014

April 2014

Gebiedsverkenning Erp -

Colofon

Uitgave Gemeente Eindhoven Datum april 2014

gemeente Eindhoven

A

gemeente Eindhoven

Inhoudsopgave

Colofon------------------------------------------------------------------------------------2 Inhoudsopgave -------------------------------------------------------------------------3 1 1.1 1.2 1.3 1.4

Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------4 Inleiding gebiedsverkenningen ------------------------------------------------------4 Het gebied van deze verkenning: Erp -----------------------------------------------4 Leeswijzer---------------------------------------------------------------------------------4 Verantwoording -------------------------------------------------------------------------5

2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.1.6 2.2

Gebiedsschets ---------------------------------------------------------------------------5 Buurten in Erp ----------------------------------------------------------------------------6 Woensel-West ----------------------------------------------------------------------------6 Kronehoef---------------------------------------------------------------------------------7 Mensfort-----------------------------------------------------------------------------------9 Rapenland ------------------------------------------------------------------------------ 10 De Barrier ------------------------------------------------------------------------------- 11 Vredeoord------------------------------------------------------------------------------- 12 Rol van de gemeente in Erp --------------------------------------------------------- 12

3

Bouwstenen voor Erp ---------------------------------------------------------------- 13

4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2

Gebiedsverkenning ------------------------------------------------------------------ 14 Activiteiten en gemeentelijk maatschappelijk vastgoed---------------------- 14 Wat is er in Erp? ------------------------------------------------------------------------ 15 Activiteiten ----------------------------------------------------------------------------- 15 Maatschappelijk vastgoed----------------------------------------------------------- 15

5

Constatering gemeente Eindhoven ---------------------------------------------- 18

6 6.1 6.2

Kansen en bedreigingen ------------------------------------------------------------ 19 Kansen ----------------------------------------------------------------------------------- 19 Bedreigingen --------------------------------------------------------------------------- 20

7 7.1 7.2

Proces: realiseren gebiedsvisie---------------------------------------------------- 21 Co-creatie: wat is dat en met wie doe je dat? ------------------------------------ 22 Co-creëren in Erp ---------------------------------------------------------------------- 22

8

Tot slot ---------------------------------------------------------------------------------- 22

9

Bijlagen --------------------------------------------------------------------------------- 23

April 2014


1

Inleiding

1.1

Inleiding gebiedsverkenningen

De gemeente Eindhoven wil graag haar beleidsdoelstellingen realiseren op het terrein van onderwijs, jeugd, cultuur, sport en welzijn. En op het gebied van maatschappelijke activiteiten. De gemeente streeft daarom naar een optimale mix van voorzieningen op gebiedsniveau door gemeentelijk maatschappelijk vastgoed gericht in te zetten, in samenhang met het vastgoed van samenwerkingspartners. Hiervoor is een actueel en volledig beeld nodig van de maatschappelijke activiteiten die er in een gebied al zijn, de maatschappelijke activiteiten waaraan behoefte is en de huisvesting van deze activiteiten. Deze gebiedsverkenningen dragen bij aan een beter inzicht in zowel de financiële als maatschappelijke ontwikkelingen in relatie tot het (gemeentelijk) maatschappelijk vastgoed. Alle sectoren die betrokken zijn bij de totstandkoming van deze gebiedsverkenning hebben minder (financiële) middelen. Daarom wil de gemeente maatschappelijk vastgoed zo effectief en efficiënt mogelijk inzetten en afstemmen op de behoefte in een gebied.

1.2

Het gebied van deze verkenning: Erp

Per wijk brengt de gemeente de maatschappelijke activiteiten (vraag) en het maatschappelijk vastgoed (aanbod) in kaart. Hierbij worden ook sportactiviteiten betrokken, omdat de gemeente de sportparticipatie wil verhogen om bij te dragen aan het gezondheidsniveau. Deze verkenning gaat over de wijk Erp in het stadsdeel Woensel-Zuid. We hebben de bij ons bekende gegevens verzameld en waar mogelijk met elkaar verbonden. Deze informatie is vervolgens vertaald naar een gemeentelijk beeld van het gebied en van de rol die de gemeente zou kunnen spelen in de samenwerking met de externe partijen. Deze verkenning is een eerste aanzet.

1.3

Leeswijzer

In hoofdstuk 2 leest u enkele kerngegevens Erp. Ook gaat het hoofdstuk in op de rol die de gemeente voor zichzelf ziet bij deze wijk. Hoofdstuk 3 gaat over de bouwstenen in Erp die kunnen dienen als uitgangspunt voor de co-creatie. Vervolgens komt in hoofdstuk 4 het proces van de gebiedsverkenning aan de orde: Welke informatie hebben we verzameld en hoe verhoudt deze zich tot het gemeentelijke beleid? De huidige situatie brengen we volledig in beeld. In hoofdstuk 5 geven we onze constateringen van het gebied. Hoofdstuk 6 laat de kansen en bedreigingen van het gebied zien. In hoofdstuk 7 leest u hoe we komen tot een gezamenlijke invulling van de gewenste situatie. 4

gemeente Eindhoven

A 1.4

gemeente Eindhoven

Verantwoording

De gemeente nam het initiatief voor deze integrale gebiedsverkenning en verzamelde eerst alle interne informatie over het gebied. De sectoren Grond en Vastgoed, Gebiedsontwikkeling, Mens en Maatschappij, Sport en Bewegen en Economie en Cultuur verzamelden de andere relevante gegevens. Daarna volgde een toets van de interne gebiedsverkenning, met aanvullingen uit het gebied zelf. Dit leidde tot een totaalbeeld van wat er is, wat er zou moeten zijn en hoe we met elkaar kunnen zorgen dat het er komt. Daarbij is de gemeente slechts één van de stakeholders in de stad naast samenwerkingspartners zoals wijken bewonersoverleggen, besturen van VTA’s (vrijetijdsaccommodaties), SPIL-centra (een alomvattend concept voor peuterwerk, kinderopvang, basisonderwijs en jeugdgezondheidszorg), corporatiebesturen, school- en sportverenigingsbesturen en welzijnspartners.

2

Gebiedsschets

Het gebied Erp in het stadsdeel Woensel-Zuid bestaat uit de buurten Woensel-West, Kronehoef, Mensfort, Rapenland, De Barrier en Vredeoord. Erp is ruim opgezet met relatief veel grondgebonden woningen. Het is een populair woongebied met grote woningen. Woonbedrijf renoveerde en herbouwde in De Barrier rond de ‘Eendjesvijver’ ongeveer 500 woningen. In Kronehoef, Mensfort en Rapenland zorgt de multiculturele samenstelling van de bevolking voor problemen. De inwonersenquête laat zien dat in 2013 in Erp 61 procent van de bewoners sportte; in heel Eindhoven was dat 68 procent. De norm gezond bewegen wordt gehaald door 63 procent, het gemiddelde in Eindhoven is 72 procent.

April 2014


Leefstijlen Eindhoven karakteriseert bewoners van Kronehoef en Mensfort als serieus en nuchter, die van De Barrier en Rapenland als sociale en open mensen en van Woensel-West als energieke mensen, maar ook sociaal en open.

2.1

Buurten in Erp

De verkenning voor Erp richt zich op alle buurten in het gebied. Woensel-West, Kronehoef, Mensfort en Rapenland zijn actiegebieden in 2014. Ook van 2015 - 2018 krijgen deze buurten extra aandacht van de gemeente. In alle buurten behalve Rapenland en Vredeoord staan voorzieningen en is maatschappelijk vastgoed te vinden. 2.1.1

Woensel-West

Woensel-West was achtereenvolgens probleemcumulatiegebied, impulsbuurt en krachtwijk. Nu is het een actiegebied. In al die jaren is er veel gebeurd in de buurt. De prostitutie is geconcentreerd op het Baekelandplein en de buurt heeft met het nieuwe VoltaGalvani een frisse uitstraling gekregen. De bouw en vestiging van SPILcentrum Boschdijk heeft de buurt een impuls gegeven. Zo was basisschool ´t Palet jarenlang een zwakke school - in 2013 de beste basisschool van Brabant, met een gemiddeld Cito-resultaat van 9,1. Door een ouderinitiatief wordt ’t Palet bovendien steeds meer een buurtschool voor iedereen. Stichting Trudo heeft in Woensel-West de meeste huurwoningen. Deze corporatie investeert niet alleen in de stenen maar ook in de emancipatie van huurders. In Woensel-West wonen 4.140 mensen. 21 procent daarvan is jonger dan twintig en 7 procent is 65 jaar of ouder. Van de 2.415 huishoudens is 61 procent een eenpersoonshuishouden. Er staan 1.834 woningen, waarvan 74 procent huurwoningen. De gemiddelde WOZ-waarde is 150.000 euro.

De score op de buurtthermometer is de afgelopen vier jaar iets gestegen. Woensel-West scoort slecht op economisch gebied. De buurt telt veel werkzoekenden en mensen met een WWB-uitkering. Er zijn weinig bewoners die werken of studeren. Het gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen is 23.800 euro per jaar. In de buurt 6

gemeente Eindhoven

A

gemeente Eindhoven

wonen relatief veel allochtonen (32,1 procent; in heel Eindhoven ligt dat rond de 17 procent) en eenoudergezinnen. Relatief veel bewoners zeggen een matige tot slechte gezondheid te hebben. De bewoners zijn ontevreden over het onderhoud van de buurt en klagen vaak over verkeersoverlast. Uit de politiecijfers blijkt dat het de laatste jaren veiliger is geworden in WoenselWest. Er zijn minder inbraken of meldingen van (jongeren) overlast. Maar de veiligheidsbeleving loopt hier nog niet mee in de pas. Buurtbewoners voelen zich vaak nog onveilig. Relatief veel buurtbewoners klagen over hondenpoep en over drank- en drugsoverlast. De bewoners geven hun buurt dan ook een laag rapportcijfer voor zowel veiligheid als leefbaarheid. Integraal wijkvernieuwingsgebied In 2000 is Woensel-West aangewezen als integraal wijkvernieuwingsgebied. De gemeente koos voor een organische of natuurlijke wijkvernieuwing die uitgaat van kansen en kwaliteiten die de buurt zelf biedt. Er was dus geen grootschalige aanpak die de sociale structuur zou kunnen verstoren. De sociale en ruimtelijke toekomstvisie is op grote lijnen uitgewerkt in ‘Omdat smaken verschillen’ en concreter gemaakt in ‘Focus op emancipatie in een ander decor’. De verandering van het decor is te zien aan de nieuwe appartementen aan de Marconilaan boven het bedrijfsverzamelgebouw. In juli 2010 opende het SPIL-centrum de deuren. Onlangs is VoltaGalvani gerealiseerd, de vervangende nieuwbouw van Trudo en ook Woonbedrijf heeft haar woningen gerenoveerd. In 2014 start Trudo met de sloop en vernieuwing van de 400 woningen rond het Celsiusplein. Dat gebeurt in vier fases, waarvan de laatste in 2019 klaar zal zijn. Tegelijkertijd wordt ook de Edisonstraat opgeknapt. Om de slagkracht in de buurt te vergroten is in 2009 de Buurtonderneming WoenselWest opgezet (gehuisvest in het SPIL-centrum). Dat is een werkorganisatie van Trudo, gemeente en bewoners die vooral emancipatiedoelen moet realiseren. De activiteiten (huiswerkbegeleiding, muziek- en danslessen, sport, mentormaatje en Woordenschat) worden georganiseerd door buurtbewoners zelf. Daarom verhuurt Trudo een aantal woningen aan mensen die iets toevoegen aan de buurt. Ze krijgen een lagere huur maar moeten als tegenprestatie wel tien uur vrijwilligerswerk per maand doen. De SPIL-straat is een veilige route naar school die het SPIL-centrum verbindt met de nieuwe speelvoorzieningen aan de Groenewoudseweg, zoals een Cruyff Court en basketbalveld. Ook de groenstructuur is hier versterkt; die zal nog verder worden doorgetrokken in de buurt. 2.1.2

Kronehoef

Vanuit de Kruisstraat de ring over kom je in Kronehoef. De buurt ligt aan de Kronehoefstraat/Pastoriestraat, ingeklemd tussen de Europalaan, de Dr. Berlagelaan, de Barrierweg, Montgomerylaan en Boschdijk. In Kronehoef wonen 3.861 mensen

April 2014


waarvan 15 procent jonger is dan twintig en 31 procent 65 jaar of ouder. Van de 2.310 huishoudens is 60 procent een eenpersoonshuishouden. Er staan 2.163 woningen; 67 procent is een huurwoning. De score van Kronehoef op de buurthermometerscore is de afgelopen jaren iets gestegen, vooral op ruimtelijk en sociaal gebied. De buurt scoort niet beneden het gemiddelde, maar de situatie op economisch en sociale gebied is wel zorgwekkend. De buurt telt veel niet-werkende werkzoekenden. In Kronehoef zijn veel sociale problemen (schulden, depressies, huiselijk geweld), multi-probleemgezinnen en kwetsbare mensen. Relatief veel bewoners zeggen dat ze een matige tot slechte gezondheid hebben. Ze zijn ontevreden over het onderhoud van de buurt en over het schoonhouden van de straat. Ze klagen ook vaak over verkeersoverlast (te hard rijden en agressief verkeersgedrag).

Volgens politiecijfers is de wijk veiliger geworden, maar de veiligheidsbeleving laat te wensen over. Ook klagen relatief veel buurtbewoners over overlast zoals lastiggevallen worden op straat en rondhangende jongeren. De bewoners geven hun buurt daarom een laag rapportcijfer voor veiligheid en leefbaarheid. Kronehoef wordt verdeel in drie delen: Kronehoef-West, Midden en Oost. Kronehoef-West In Kronehoef-West staan vooral grondgebonden sociale huurwoningen. Er wonen relatief veel mensen van niet-westerse afkomst en mensen met een verstandelijke beperking. Die laatsten krijgen begeleiding van Lunetzorg op Pluspunt, het kleinschalige ontmoetings- en eetpunt. Onlangs bouwde Lunetzorg ook een nieuw woonbegeleidingscentrum. De laatste tijd zijn er bovendien seniorencomplexen gebouwd rondom de Jan Duikerlaan en aan de Boschdijk. Het park aan de Van Vorststraat is een centrale groene ruimte en sluit aan op de privéruimte van de etagewoningen. Oorspronkelijk waren er veel voorzieningen in Kronehoef. Nu zijn in de strook langs de Berlagelaan en de Europalaan nog steeds de meeste bovenwijkse voorzieningen te vinden, zoals scholen en kantoren. De scholen met regionale functie 8

gemeente Eindhoven

A

gemeente Eindhoven

zorgen voor veel extra drukte in de buurt. Een deel van het voormalig ROC aan de Van Vorststraat staat inmiddels leeg. Kronehoef-Midden In dit deel van Kronehoef zijn gevestigd de Islamitische basisschool Tarieq Ibnoe Ziyad (Frankrijkstraat) en de Al Fourqaan Moskee (Otterstraat), die beide een regionale functie vervullen. De school wordt binnenkort gesloopt en op dezelfde plaats herbouwd. Verder zijn er straten met grondgebonden sociale huur- en koopwoningen en een modern wooncomplex. Aan de Kloosterdreef en langs de Kronehoefstraat liggen (horeca)bedrijven. De huurders in Kronehoef-Midden hebben geen gevoel van saamhorigheid. Er is sprake van een gemengde en multiculturele bewonerspopulatie, die niet samenwerkt om zich voor de buurt in te zetten. Kronehoef-Oost In Kronehoef-Oost liggen een aantal woon- en zorgcomplexen voor senioren, huurwoningen, grondgebonden koopwoningen en gestapelde bouw van voor de jaren zeventig. De Rooi Pannen aan de Kaakstraat is een scholengemeenschap voor vmbo en mbo met beroepsopleidingen in de sectoren als handel, horeca en toerisme/recreatie. Aan de Scheerderstraat staat nieuwbouwcomplex ’t Hof Eindhoven, met een steunpunt en ontmoetingsruimte. In tegenstelling tot de andere twee deelgebieden in Kronehoef is in Oost de sociale cohesie van huurders groot. Ook is er samenwerking met de vereniging van de koopwoningen. Zo gaan ze samen buurtpreventie oppakken. 2.1.3

Mensfort

Mensfort is ruim opgezet en heeft een groene uitstraling. De buurt wordt omsloten door de 1e Lieven de Keylaan, de Dr. Cuyperslaan, de Europalaan en de Dr. Berlagelaan. Er wonen 3.030 mensen waarvan 18 procent jonger is dan 20 en 17 procent 65 jaar of ouder. Samen vormen ze 1.660 huishoudens. Het aandeel nietwesterse allochtonen is ongeveer 30 procent. Er staan 1.577 woningen, waarvan 60 procent huurwoningen. Mensfort is een jarenzestigbuurt met overwegend laagbouw. Er zijn drie woningcorporaties actief: Woonbedrijf (met de meeste huurwoningen en verschillende huurdersverenigingen), Stichting Trudo en Woonstichting ‘thuis. Trudo is van plan het grootste deel van het woningbezit te verkopen onder het Slimmer Kopen®-label. Het deel met huurwoningen wordt steeds multicultureler. Het samenleven wordt dan ook bemoeilijkt door taalproblemen. De leefstijlen van de nieuwe huurders (allochtoon en autochtoon) botsen met die van de oudgedienden. Die willen een nette woonomgeving met opgeruimd tuintje, terwijl de nieuwelingen daar weinig om geven. De buurt is behoorlijk kinderrijk. De jeugd maakt goed gebruik van de voorzieningen. Van oudsher zijn hier stevige bewonersorganisaties zoals Stichting Leefbaarheid Mensfort. Er liggen een aantal appartementencomplexen aan de Tonnaerstraat en de Willem de Bruinstraat. Hier wonen veel senioren. In het midden van de buurt is veel groen te

April 2014


vinden. In het hart van de wijk ligt ook het winkelcentrum aan het Judas Taddeusplein, dat te kampen heeft met leegstand. Het kleine bedrijventerrein met gemengde bedrijvigheid rond de De Greefstraat en Willem verloedert steeds meer.

Mensfort scoort slecht op economisch, sociaal en veiligheidsgebied. De score op de buurtthermometer is de afgelopen jaren iets afgenomen. Op ruimtelijk gebied ging het afgelopen jaar beter. De buurt telt veel WWB-gerechtigden, en niet-werkende werkzoekenden. Veel huishoudens moeten het doen met een laag huishoudinkomen en hebben schulden. Relatief veel bewoners zeggen een matige tot slechte gezondheid te hebben. Volgens politiecijfers scoort de buurt gemiddeld, maar het gevoel van onveiligheid is groot. De bewoners geven hun buurt daarom een laag rapportcijfer voor veiligheid en leefbaarheid. 2.1.4

Rapenland

Rapenland ligt ingeklemd tussen de Dr. Cuyperslaan, de Montgomerylaan, de Winston Churchilllaan en de Europalaan. In deze buurt wonen 2.203 mensen. 19 procent is jonger dan twintig en 11 procent is 65 jaar of ouder. Samen vormen ze 1.180 huishoudens. Ruim een derde (34 procent) van de buurtbewoners is nietwesterse allochtoon. Er staan 1.142 woningen waarvan 53 procent huurwoningen. De buurt bestaat grofweg uit drie delen. Het noordelijke grenst aan het Catharinaziekenhuis en politiebureau Woensel. Dit is redelijk ruim van opzet en bestaat grotendeels uit grondgebonden koopwoningen. Er is een opvangvoorziening van Lunetzorg. Het middengedeelte van Rapenland bestaat uit een bedrijventerrein met gemengde bedrijvigheid en woningen. Rapenland-Zuid is een woonbuurt met een zogenaamde bloemkoolstructuur met hofjes. Hier zijn niet veel voorzieningen, maar die zijn de directe omgeving van de buurt wel voldoende aanwezig. RapenlandZuid huisvest mensen uit uiteenlopende culturen: 58 procent niet-westerse allochtonen. Het gemiddelde inkomen is laag, er is veel werkloosheid en er maken nogal wat mensen gebruik van de WWB. Het is een kinderrijke buurt en er wonen relatief veel jongvolwassenen (20-35) en mensen van middelbare leeftijd (veertigplussers).

10

gemeente Eindhoven

A

gemeente Eindhoven

Rapenland doet het slecht op economisch en vooral veiligheidsgebied. De score op de buurtthermometer is de afgelopen vier jaar licht gedaald (met 0,3 punt). Op ruimtelijk en sociaal gebied ging het iets beter. Veel bewoners zeggen dat ze een matige tot slechte gezondheid hebben. Bewoners zijn ontevreden over het schoonhouden van de straat en ze klagen relatief veel over overlast van rondhangende jongeren. Ze geven hun buurt dan ook een laag rapportcijfer voor veiligheid en leefbaarheid. Ook in deze buurt botsen de leefstijlen van nieuwe en oude huurders. Sommige huurders in Rapenland wonen ‘anoniem’ en voelen zich niet verantwoordelijk voor hun buurt. In Rapenland-Zuid is wel een leefbaarheidsteam dat aan de weg timmert met activiteiten zoals een Halloweenoptocht en rommelmarkten. 2.1.5

De Barrier

De Barrier ligt ingeklemd tussen de Barrierweg, de Dr. Berlagelaan, de 1e Lieven de Keylaan en de Boschdijk. Het woningbedrijf van Philips startte er in 1929 met de bouw van zo’n vijfhonderd woningen voor fabrieksarbeiders. De afgelopen twaalf jaar sloopte en renoveerde Woonbedrijf haar woningbezit. Van de nieuwe woningen is 30 procent koop en 70 procent huur, waarvan 65 procent sociale huur. De wijk is gemêleerd van samenstelling. Er wonen mensen van middelbare leeftijd, ouderen en er zijn veel jonge gezinnen komen wonen. Aan de Barrierweg ligt het Instroom/Doorstroomhuis van Neos (voorheen Nachtopvang) waar dak- en thuislozen zelfstandig leren worden. De overlast is hier steeds minder omdat er nu geen beweging meer is van en naar de stad. Er is een SPIL-centrum gehuisvest aan de Pieter Poststraat, met een nieuwgebouwde (leegstaande) ruimte voor ontmoeting, sporten en bewegen. Deze buurtvoorziening ligt echter in de buurt Prinsejagt I. De omgeving van het Pastoor van Arsplein maakte geen onderdeel uit van de wijkvernieuwing. Het plein wordt omringd door een aantal (horeca)bedrijven met daarboven woningen, grondgebonden koopwoningen en de kerk met pastorie. De kerk heeft onder de naam Elf13 een nieuwe functie gekregen. Hier is Combinatie

April 2014


Jeugdzorg gehuisvest, net als een huisartsenpost, tandartsenpraktijk en sociaalmaatschappelijke bedrijfjes. 2.1.6

Vredeoord

Het gebied Vredeoord wordt bijna in zijn geheel in beslag genomen door psychiatrisch ziekenhuis De Grote Beek. Dat is een uitgestrekt complex met een markant hoofdgebouw (1918), paviljoens en dienstwoningen. De ‘Gebakken Peer’ is een publiek toegankelijke lunchroom waar het beheer en bediening wordt verzorgd door cliënten. Het terrein is inmiddels vrij toegankelijk en het is studiegebied voor het aanbrengen van verbindingen onder de spoorlijn met het Philips de Jongh wandelpark. Op het voormalige Philipscomplex aan de Pieter Zeemanstraat heeft Trudo gepland.

2.2

Rol van de gemeente in Erp

De rol van de overheid en dus ook van de gemeente Eindhoven verschuift van alles bepalen (government) naar beleid ontwikkelen (governance). Bij governance staat de gebruiker, de burger dus, centraal. In een coalitie kan de gemeente verschillende rollen aannemen. Binnen coalities in het domein van maatschappelijke voorzieningen onderscheidt Van Leent (2012) vier rollen voor de gemeente. Ze zijn geordend naar twee dimensies, te weten ‘hardware’ (hoe actief stuurt de gemeente op het vastgoed?) en ‘software’ (hoe actief stuurt de gemeente op programma’s en subsidies?).

12

gemeente Eindhoven

A

gemeente Eindhoven

Leidinggevende gemeente: deze vervult een actieve rol. Ze initieert, coördineert en selecteert partijen waarmee ze samen wil werken. Ze kan de leidende rol zelf ambiëren of kan deze opgelegd krijgen (burgers en maatschappelijke partners gaan er vanuit dat gemeente deze rol oppakt) onder het motto “daar hebben we de overheid toch voor?”. Voorwaardenscheppende gemeente: staat haaks op de leidinggevende gemeente en initieert en coördineert juist niet, maar laat ze over aan de bedrijven, instellingen en particulieren. Ondersteunen kan de gemeente hierin wel. ‘Slapende’ initiatieven en ambities worden losgemaakt en waar mogelijk met elkaar verbonden. Accommoderende gemeente: hier ontstaat de overeenkomst met de openbare ruimte. De gemeente zoekt binnen iedere wijk naar aantrekkelijke plekken waar burgers, instellingen en bedrijven elkaar kunnen treffen voor uiteenlopende activiteiten. Ze laat de verantwoordelijkheid voor activiteiten en programma’s bij de partijen zelf. Programmerende gemeente: deze staat tegenover de accommoderende gemeente en concentreert zich op programma’s en activiteiten. Instrument hiervoor is bijvoorbeeld de subsidieverordening, waarmee de gemeente de meest geschikte partij selecteert en afspraken maakt om haar maatschappelijke doelen te bereiken. Voor de gebiedsverkenningen zoekt de gemeente samenwerking met haar partners in het gebied, in dit geval Erp. De gemeente ziet voor zichzelf in Woensel-West een leidinggevende rol weggelegd, voor Rapenland, Mensfort en Kronehoef een accommoderende rol. Voor de andere buurten een voorwaardenscheppende rol.

3

Bouwstenen voor Erp

De gemeente heeft op verschillende onderwerpen beleid voor de stad. De gemeente wil dit beleid op een goede wijze vertaald krijgen in de wijk. Hoe zorg je voor een goede uitvoering van het beleid in de wijk Erp? De hiervoor gegeven gebiedsschets dient daarbij als uitgangspunt, samen met een overzicht wat er al in de wijk aanwezig is en wat er nog ontbreekt (hoofdstuk 4). -

-

De gemeente wil een netwerk van ontmoetingsplaatsen voor sociaalmaatschappelijke activiteiten over de hele stad. Dit betekent niet dat er automatisch in elke buurt een ontmoetingsplaats moet zijn. De gemeente nodigt sportverenigingen uit om de maatschappelijke focus nog verder te verbreden naar en voor hun (directe) omgeving, in het verlengde van hun kernactiviteiten. Komend jaar beginnen we met die sportverenigingen die zélf aangeven daaraan toe te zijn om het vervolgens op langere termijn (vraaggericht) uit te breiden naar alle sportverenigingen.

April 2014


4

Gebiedsverkenning

De gemeente heeft veel informatie over gebieden, wijken en buurten, deze gegevens zijn echter over de hele organisatie verspreid. De eerste stap is dus om beschikbare informatie uit de organisatie op te halen en deze te bundelen. Vervolgens wordt beoordeeld of de informatie actueel en compleet is.

4.1

Activiteiten en gemeentelijk maatschappelijk vastgoed

Per gebied brengen we activiteiten in kaart en welke maatschappelijk vastgoed in het gebied zitten. De gemeente onderscheidt 5 type activiteiten. Elke activiteit draagt bij aan een of meerdere gemeentelijke doelstellingen: 1 2 3 4 5

sociaal-maatschappelijke activiteiten: gericht op meedoen en participeren sportactiviteiten: bevorderen van sport en bewegen economische activiteiten (niet meegenomen in deze verkenningen, hebben geen rol in maatschappelijk vastgoed) culturele activiteiten: dragen bij aan culturele participatie en educatie van bewoners leefbaarheidsactiviteiten: behouden en verbeteren van de leefbaarheid in een gebied

NB. Ondernemers welke commerciële doelstellingen nastreven en hun activiteiten hierop afstemmen, ook al zijn deze op sociaal-maatschappelijk gebied (zorgen kinderopvang) komen in eerste instantie niet in aanmerking voor huisvesting in gemeentelijke (maatschappelijke) accommodatie en worden daarom verwezen naar de vrije markt. Voordat we tot de inventarisatie overgaan is het goed om ook het begrip maatschappelijk vastgoed duidelijk te definiëren: Maatschappelijk vastgoed is verwant aan het begrip publiek vastgoed. Deze termen komen vaak in het spraakgebruik met elkaar overeen, maar hebben nader beschouwd in de kern een verschillende betekenis. Van Leent (2012) geeft aan dat onder het begrip publiek vastgoed het vastgoed met een publieksfunctie moet worden verstaan. De financiering met betrekking tot het vastgoed speelt hierbij eveneens een belangrijke rol om de scheiding tussen publiek en maatschappelijk vastgoed te duiden. Publiek vastgoed (zoals een bakkerij) wordt ‘particulier’ gefinancierd, terwijl maatschappelijk vastgoed (zoals scholen) via collectieve middelen worden gefinancierd.

14

gemeente Eindhoven

A

gemeente Eindhoven

Uiteindelijk is de definitie die door Van Leent (2012) gegeven kan worden aan het begrip maatschappelijk vastgoed “het vastgoed dat nodig is om collectief gedefinieerde doelen te realiseren. Dat vastgoed kan een publieksfunctie hebben, zoals bij een school, maar kan ook privaat van aard zijn, zoals bij sociale woningbouw”. Daarmee is de definitie primair een beleidsmatig en bestuurskundig vraagstuk, waarbij de verhouding tussen de in te zetten middelen en de te realiseren effecten zo goed mogelijk afgestemd moet worden.

4.2

Wat is er in Erp?

4.2.1

Activiteiten

De buurten in Erp organiseren verschillende activiteiten. De gemeente bracht in kaart of een activiteit op buurt/wijk, gebied, stad of regionaal/landelijk georiënteerd is. 4.2.2

Maatschappelijk vastgoed

De ontmoetingsplekken van de wijk vindt u op de ontmoetingskaart van Erp.

Fig. Ontmoetingskaart Erp, maatschappelijk vastgoed gemeente Eindhoven

Eigendom gemeente Een deel van de activiteiten vindt of vond plaats in maatschappelijk vastgoed van de gemeente Eindhoven.

April 2014


Adres Alard du Hamelstraat 31 Barrierweg 180 Cornelis Dankertstraat 2 Frankrijkstraat 79 Galileïstraat 2 Hendrik Staetslaan 54 Hendrik Staetslaan 56 Jan Heynslaan 4 Kronehoefstraat 30/A Otterstraat 3 ?? Van der Werffstraat 14 Wattstraat 70 Wenckenbachstraat 42 Woenselsestraat 316

Accommodatie Wissellocatie/bruikleengebouw Wissellocatie/bruikleengebouw V.O.J. Basisschool Tarieq Ibnoe Ziyad Ateliers /werkruimte School Antoon Schellens Gymzaal Stichting Carte Blanche (voormalig school) De reis van Brandaan De Regenboog Lumensgroep de Werf LEEG (verkoop) SPIL Boschdijk Wisselschool

BVO M2 Ca. 1.329 m2 Ca. 709 m2 Ca. 1.329 m2 Ca. 850 m2 Ca. 2.432 m2 Ca. 458 m2 Ca. 1.447 m2 Ca. 1.729 m2 Ca. 770 m2 Ca. 792 m2 Ca. 816 m2 Ca. 5.737 m2 Ca. 1.592 m2

Accommodaties en voorzieningen Woensel-West In SPIL-centrum Boschdijk aan Wenckenbachstraat 42 huizen basisschool ’t Palet, kinderopvang, Zuidzorg, de buurtinfowinkel en sinds kort de Buurtonderneming Woensel-West. Hier zijn veel emancipatie-activiteiten als huiswerkbegeleiding en Woordenschat. Wijksportclub Woensel-West organiseert in de gymzaal sportactiviteiten. In het oude schoolgebouw op Galileïstraat 2 zit de creatieve Broedplaats Baz met kunstenaars en ontwerpers. Rapenland Woenselsestraat 316 is een wisselschool. Deze locatie blijft ook voorlopig wisselschool in het kader van de zorgplicht die de gemeente heeft om in tijdelijke huisvesting te voorzien. Dit pand is van een geschikte omvang om scholen tijdelijk in te huisvesten. Kronehoef Aan de Barrierweg (tussen het Pastoor van Arsplein en de buurt Kronehoef) liggen voormalige scholen die nu maatschappelijke functies hebben: de dak- en thuislozenopvang van Neos (Doorstroomhuis), Islamitische basisschool Tarieq Ibnoe Ziyad. Kronehoefstraat 30A (en 30A bis) is een basisschool voor speciaal onderwijs De reis van Brandaan en Otterstraat 3 herbergt een vestiging van Vrije School De Regenboog. Barrier Op Cornelis Dankertstraat 2 ligt V.O.J. De speeltuin (met gebouw) tussen de H. de Keyzerlaan, Steenwinkelstraat en Corn. Dankertstraat.

16

gemeente Eindhoven

A

gemeente Eindhoven

Alard du Hamelstraat 31, een voormalige school is nu wissellocatie en bruikleengebouw. Ook Barrierweg 180 is wissellocatie/bruikleengebouw. In het IHP (integraal huisvestingsplan) PO worden in de business cases beide panden meegenomen ter beoordeling van de uiteindelijke functie van beide gebouwen. Mensfort Wijkgebouw De Werf aan de Van der Werffstraat 14 wordt beheerd door Lumens. Ook het jongerencentrum Energy huist daar. Er zijn veel participatie-activiteiten zoals Nederlandse les, een gymclub, een muziek- en kaartclub, het vadercomité, stijldansen en Steunpunt Mensfort. PSV, de gemeente en Lumens zijn in de buurt actief om met voetbalclub Mensfort United jongeren van de straat te houden en normen en waarden bij te brengen. Ook is er een meidenclub en breakdance. Op de Hendrik Staetslaan 54 (met op nr. 56 een gymzaal) ligt het Antoon Schellenscollege voor vmbo voor leerlingen met leer- en gedragsproblemen. SPILcentrum Mensfort ligt aan de Barrierweg 1. Hier werkt basisschool Atalanta samen met Korein Kinderplein en kinderdagverblijf 't Parelbos. Het voormalige schoolgebouw Jan Heynslaan 4 wordt nu gebruikt door Carte Blanche om mensen met een verstandelijke beperking de ruimte te geven hun talenten te ontwikkelen. Er worden ook theatervoorstellingen geproduceerd en gespeeld. De bruikleenovereenkomst loopt tot 31 maart 2015 en loopt van rechtswege af. Carte Blanche dient met ingang van de bruikleenovereenkomst (d.d. 1 april 2010) actief op zoek te gaan naar permanente huisvesting elders. Maatschappelijk vastgoed derden Voor zover we informatie hebben over het maatschappelijk vastgoed van derden, is dit opgenomen in de ontmoetingskaart. In de co-creatie met de partners in de stad is een van de eerste stappen om het overzicht aan te vullen en te actualiseren. Woensel-West Het wijkrestaurant In de Voortuin Celsiusplein 28 (Trudo, Chainworks en Lumens) heeft een maatschappelijke betekenis waarbij 'leren, werken en meedoen' centraal staat. Wattstraat 70, vroeger het adres van wijkcentrum Woensel-West, heeft 1 januari 2014 de deuren gesloten. Buurtontmoeting gebeurt nu in andere panden zoals het SPIL-centrum. Het gebouw is momenteel in bruikleen gegeven aan de creatieve organisatie Opus 28, waarbij het object verkocht zal worden aan Trudo. Celsius 360 (Trudo) is een voormalige winkel en woonhuis aan het Celsiuspleuin 18/19 waarin veel buurtactiviteiten georganiseerd worden, zoals (pop)muziek- en taallessen en een kinderhuiskamer. Ook is er steunpunt De Tulp voor kwetsbare mensen zoals ex-psychiatrische patienten, Edisonstraat 65 (Trudo) huisvest de Turkse Stichting Turan. De Barrier

April 2014


Elf13 (Woonbedrijf) in een voormalige kerk heeft onder meer een buurtontmoetingsfunctie. Kronehoef Vitalis Kronehoef, Kloostersdreef 23 organiseert leefbaarheidsactiviteiten voor senioren. Pluspunt Lunetzorg, Van Thienenlaan 51-53 richt zich ook op de verbetering leefbaarheid. Ook is er een ondersteunings- en eetpunt voor mensen met een verstandelijk beperking. Ontmoetings- en steunpunt Mibosie (voor Surinaamse ouderen) Scheerdersstraat 62 (Woonbedrijf) en buurtpreventie Kronehoef- Oost. Rapenland Steunpunt de Raap, Thorvaldsenlaan 49 (Woonbedrijf) zorgt voor leefbaarheid met huiswerkbegeleiding, inloop bij leefbaarheidsteam Rapenland-Zuid, kinderactiviteiten, een multicultureel moedercomité en taallessen. Het Leger des Heils, heeft op Pisanostraat 47A een tweedehandskledingwinkel. Sport Sporthal: Grote Beek, is in eigen beheer bij de Grote Beek, Bezettingspercentage, en activiteiten (nog) niet bekend. Gymnastieklokalen: Wenckenbachstraat (Spil-Boschdijk), bewegingsonderwijs en diverse wijkactiviteiten in beheer bij Stichting Woensel- West), hebben samenwerkingsafspraken met sportbedrijf de Karpen betreffende gunstige inkoop van sportmaterialen/keuringen/onderhoud/schoonmaakonderhoud sportvloer. Barrierweg 1, schoolgebouw in gebruik bij Atalanta. En in beheer bij sport en bewegen is voor 97 procent kostprijsdekkendheid. Activiteiten als kinderfysio, volleybal, gevecht/conditiesport, Lunetzorg gymnastiek, badminton. Hendrik Staetslaan in beheer bij sport en bewegen. Kostprijsdekkendheid: 111 procent. Speciaal onderwijs Antoon Schellens vult overdag alle uren ook GBO huurt flink wat uren. Verder gevecht/conditiesport, De Zwaardkring, gymnastiekvereniging van Ars. De huisvesting van het Antoon Schellenscollege aan de Hendrik Staetslaan is sterk verouderd en niet geschikt om te transformeren. Conform Integraal Huisvestingsplan wordt voor deze school een ander gebouw/locatie gezocht. Na verhuizing komt dit gebouw, inclusief gymlokaal, vrij.

5

Constatering gemeente Eindhoven

Op basis van de kennis over de wijk, de geformuleerde bouwstenen, de inventarisatie van de activiteiten, het gemeentelijke maatschappelijk vastgoed en de rol die de 18

gemeente Eindhoven

A

gemeente Eindhoven

gemeente voor zichzelf in het gebied ziet, komt de gemeente tot de volgende propositie: -

-

6

Er is een goed beeld van de relatie tussen de activiteiten en accommodaties in het totale gebied. Daaruit blijkt dat er voldoende ruimte is voor alle in Erp gewenste maatschappelijke activiteiten (ontmoeting, ontspanning, ontplooiing). Ontmoetingsplekken op buurtniveau lijken het beste te passen bij de buurten in Erp. We stellen wel voor te bekijken waar mogelijk activiteiten slim geprogrammeerd kunnen worden. De gemeente ziet voor zichzelf met partners in het actiegebied Woensel-West, een leidinggevende rol weggelegd. Voor Rapenland, Mensfort en Kronehoef een accommoderende rol. Voor de andere buurten een voorwaardenscheppende rol.

Kansen en bedreigingen

De gemeente ziet kansen, en ook bedreigingen voor het gebied. Met haar partners in de stad wil zij alle kansen en bedreigingen aanvullend onderzoeken en gezamenlijk bepalen welke kansen gegrepen dienen te worden en hoe bedreigingen afgewenteld kunnen worden.

6.1

Kansen

Woensel-West - Trudo, de gemeente en bewoners hebben de handen ineen geslagen in Buurtonderneming Woensel-West. Zo doen sommige Trudohuurders vrijwilligerswerk in ruil voor een lagere huur. - Er worden goede vorderingen gemaakt bij het versterken van de zelfredzaamheid van jong en oud. De inzet van WIJeindhoven (dat in 2014 ook in Woensel van start gaat) zal dat nog versterken. - De sloop en vervangende nieuwbouw in vier fases rond het Celsiusplein biedt kansen. Kronehoef - De status actiegebied maakt het mogelijk om extra capaciteit in te zetten om bewoners te stimuleren en activeren voor vrijwilligerswerk. - Er is een sterke bewonerscommissie in Kronehoef-Oost. - Een stevig netwerk van instellingen zorgt voor meer samenwerking en afstemming rond sociale activiteiten (ontmoeting, ontspanning en ontplooiing). - De kleinschalige voorzieningen (ontmoetingsruimte Scheerderstraat en Pluspunt Van Thienenlaan) sluiten aan bij de behoefte aan buurtontmoeting. - Vrijwilligers zetten zich actief in voor sociale activiteiten in hun eigen buurt.

April 2014


Mensfort - De status actiegebied maakt het mogelijk om extra capaciteit in te zetten om bewoners te stimuleren en activeren voor vrijwilligerswerk. - Eer zijn relatief veel vrijwilligers die zich inzetten voor activiteiten voor de buurt: sporten en bewegen, tuinieren en de wijkbibliotheek. - Wijksportclub Mensfort United staat in de steigers en begint zich steeds verder te ontwikkelen. - De programmering van JC Energy krijgt steeds meer vorm; het sluit aan op behoefte van kinderen, tieners en jongeren uit de buurt. - De samenwerking met school (ook in het naschoolse activiteitenprogramma in en rond JC Energy) krijgt steeds meer vorm. - Bewoners hebben het initiatief genomen de wijkbibliotheek over te nemen. Rapenland - Het leefbaarheidsteam in Rapenland-Zuid timmert aan de weg bij het bereiken van sociale samenhang. - Er is behoefte aan kleinschalige ontmoetings- en ontplooiingsactiviteiten, onder meer voor kinderen (talentontwikkeling). - De status actiegebied maakt het mogelijk om extra capaciteit in te zetten om bewoners te stimuleren en activeren voor vrijwilligerswerk. De Barrier - Er zijn enkele kleinschalige bewonersinitiatieven voor leefbaarheid, ontmoeting en ontplooiing. - Er is een actieve speeltuinvereniging, die een groot deel van het jaar activiteiten organiseert voor kinderen, tieners en ouders/verzorgers. - Er is een schitterende buurtruimte aanwezig aan de Pieter Poststraat (Prinsenjagt) die leegstaat. - Elf13 biedt volop mogelijkheden om buurtinitiatieven te accommoderen. - Verbetering van de programmering en efficiënter ruimtegebruik in het maatschappelijk vastgoed zorgt voor een betere exploitatie van objecten. Niet langer gebruikte accomodaties kunnen dan vrij van huur en gebruik aangeboden worden aan de markt (voor bijvoorbeeld verkoop of structurele kostprijsdekkende verhuur).

6.2

Bedreigingen

Woensel -West - Eventueel stoppen inplaatsingsproject. En geen geld meer beschikbaar voor huisvestingkosten van emancipatieactiviteiten als huiswerkbegeleiding, bijspijkeren en Woordenschat in SPIL-centrum Boschdijk. Kronehoef - Bewonersvereniging Kronehoef heeft geen draagvlak in de buurt. Het lukt de vereniging niet om als aanjager te fungeren van sociale activiteiten in de wijk. - In Kronehoef-West wonen veel kwetsbare wijkbewoners. 20

gemeente Eindhoven

A -

gemeente Eindhoven

Culturele verschillen in leefstijl en communicatieproblemen zorgen voor wrijving, vooral in West en een deel van Midden. Het lukt bijna niet om nieuwe vrijwilligers te werven die zich willen inzetten voor buurtactiviteiten.

Mensfort - Stichting Leefbaarheid Mensfort vergrijst en kan niet meer rekenen op een groot draagvlak in de buurt. - De buurt verandert van samenstelling en wordt multicultureler, met alle problemen van dien. - Het vrijwilligerspotentieel vergrijst en het kost veel moeite om nieuwe jongere vrijwilligers te krijgen. Rapenland - De uitvoeringskracht van het leefbaarheidsteam Rapenland-Zuid is nog klein. - De organisatiegraad van bewoners in andere delen van de buurt is laag. - Er bestaat nog weinig sociale samenhang in de verschillende buurtdelen. - Er is onvoldoende zicht op de sociale behoeften in Midden en Noord. - Bewoners voelen zich nog weinig eigenaar van hun buurt (de directe woonomgeving) en zijn overwegend passief. - In Rapenland-Zuid zijn zeer uiteenlopende leefstijlen en botsende culturen. De financiële draagkracht van veel gezinnen is laag. De Barrier - De buurt heeft een lage organisatiegraad. Behalve de buurtvereniging aan het Van Arsplein is er geen bewonersclub die activiteiten organiseert. - Het buurtontmoetingspunt bij het SPIL-centrum staat grotendeels leeg. Er is in de buurt geen animo voor activiteiten die hier onderdak zouden kunnen krijgen

7

Proces: realiseren gebiedsvisie

Niet langer is het de overheid die het maatschappelijk perspectief bepaalt, maar de burger met zijn vraag. En in het geval van deze gebiedsverkenning is dat de burger met een behoefte aan sociaal-maatschappelijke, culturele, sportieve en educatieve activiteiten. Waren sporten, spelen, onderwijs, vrijetijdsbesteding, zorg voor ouderen en jeugdbegeleiding voorheen gescheiden werelden, nu programmeren we gebiedsgericht. Daarbij wordt per buurt of wijk bekeken hoe sport-, beweeg- en vrijetijdsaccommodaties passen in het totale wijk- of buurtconcept. Daarbij kan en wil de gemeente als slechts een van de spelers in het veld niet alleen de visie op de stad en het gebied bepalen. Daarom zoekt zij de samenwerking met de bewoners en de partners in de stad.

April 2014


7.1

Co-creatie: wat is dat en met wie doe je dat?

Co-creatie is een vorm van samenwerking, waarbij alle deelnemers invloed hebben op het proces en het resultaat van dit proces, zoals een plan, advies of product. Kenmerken van co-creatie zijn dialoog, 'common ground', enthousiasme, daadkracht en focus op resultaat. Voorwaarden voor succesvolle co-creatie zijn gelijkwaardigheid van de deelnemers, wederkerigheid, openheid en vertrouwen. Voor de gebiedsverkenningen zoekt de gemeente de samenwerking met haar partners in het gebied.

7.2

Co-creëren in Erp

Doel van de co-creatie is om te komen tot gezamenlijk en gedragen beeld van het gebied en wat we met elkaar in het gebied willen, hoe we daar invulling aan geven, wanneer we dat doen en wie dat doet. Er is een inspanningsverplichting om met elkaar het beste voor de wijk te doen. Dat betekent dat zowel de partners als gemeente hun verantwoordelijkheid nemen om hier invulling aan te geven. Niet langer is het de gemeente die alleen bepaald en doet. De gemeente heeft daarom voor zichzelf in kaart gebracht hoe zij de wijk ziet, welke activiteiten er zijn en of deze activiteiten bijdrage aan de beleidsdoelstellingen, wat het gemeentelijk maatschappelijk vastgoed hier is en met welk maatschappelijk vastgoed zij kan deelnemen aan de volgende stap, de co-creatie. De gemeente vraagt haar partners in de eerste co-creatiestap om hetzelfde te doen voor het vastgoed van haar partners en ook om het overzicht met activiteiten compleet te maken. Zodat er een totaal overzicht komt van wat er op dit moment in de wijk aan activiteiten en maatschappelijk vastgoed is. Het beeld van de huidige situatie is de basis het co-creatieproces. Van hieruit werken we gezamenlijk aan de toekomst voor de wijk. Wat gaat er goed, wat kan beter? Waar liggen kansen en belemmeringen? Wat kan nu en wat kan later?

8

-

-

Tot slot

Deze verkenning is een momentopname. Wil dit instrument toegevoegde waarde voor de stad en de gemeente Eindhoven houden, dan moet de gebiedsverkenning een structurele plaats in de beleidsontwikkeling krijgen. Sommige beleidsterreinen krijgen vorm op stedelijk niveau, waarbij we kijken naar de inhoud, maar niet naar het gebied of buurt en wijk. Voor een goede gebiedsgerichte aanpak, is een heldere vertaling van stedelijk beleid naar gebiedsgericht beleid een must. 22

gemeente Eindhoven

A -

9

1 2

gemeente Eindhoven

De verbanden met parallel lopende ontwikkelingen moeten worden gecoördineerd en geborgd: Integraal Huisvestingsplan onderwijs (IHP), drie decentralisaties (jeugdzorg/AWBZ/Wmo), bibliotheek, WIJeindhoven. Dit valt buiten de scope van deze gebiedsverkenningen, maar heeft wel effect op activiteiten, vastgoed en partners in de stad.

Bijlagen

Buurt in cijfers: Erp; Leefstijlen in Eindhoven.

Gebiedsverkenning Maatschappelijk Vastgoed Erp

Recommend Documents