Stadsgewest Haaglanden: Veolia-vervoer onwenselijk en ontoelaatbaar in stad van vrede en recht Van:
- United Civilians for Peace (samenwerkingsverband van Cordaid, ICCO, IKV Pax Christi, Oxfam Novib) - Een Ander Joods Geluid
Voor: - Stadsgewest Haaglanden Betreft: - Feitendossier Veolia Datum: - 19 april 2012
1.
Inleiding
De Franse multinational Veolia Environnement1 (‘Veolia’) is mogelijk medeverantwoordelijk aan overtreding van internationaal recht inclusief de Geneefse Conventies en discrimineert Palestijnen voor wat betreft haar activiteiten in Israël / de bezette Palestijnse gebieden, zoals aangetoond wordt in het hiernavolgende feitenrelaas en bijbehorende juridische opinie.2 Op grond hiervan dient Veolia uitgesloten te worden van deelneming aan de aanbestedingsprocedure voor de concessie ‘openbaar vervoer bus Haaglanden-stad.’
2. 2.1
Veolia: De feiten Jerusalem Light rail project (JLR)
Het Jerusalem Light Rail project verbindt West-Jeruzalem met een aantal joodse nederzettingen in en rond Palestijns bezet (en illegaal geannexeerd) Oost-Jeruzalem. Het vestigen van nederzettingen is illegaal onder internationaal recht. De JLR maakt deel uit van het "Jerusalem Transportation Master Plan" opgesteld door de Israëlische overheid in maart 1996.3 Het City Pass Consortium bestaat uit Veolia (Veolia Transport Israel), Alstom, twee Israëlische bedrijven en de Israëlische banken Hapaolim en Leumi. Dit Consortium won in 2002 de 1
Veolia Environnement is de naam van het moederbedrijf en heeft 4 divisies: Transport, Water, Energy en Environmental Services. In maart 2011 is Veolia Transport gefuseerd met Transdev in Veolia Transdev, wat nog steeds een divisie van Veolia Environnement is. Zie Bijlage 1: Juridische opinie 3 http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/1990_1999/1998/6/Jerusalem%20Urban%20Development%20%20Urban%20Projects%20and%20F 2
1
aanbesteding van de Israëlische overheid voor bouw, onderhoud en exploitatie van de JLR, alsook de productie van de tramwagons en signalering. In 2005 tekende Veolia haar contract met Citypass, waarbij het een aandeel van 5% in het City Pass Consortium verwierf, naast het recht op exploitatie van de JLR voor 27 jaar vanaf het moment dat de JLR operationeel zou worden in 2011. Als exploitant is Veolia volledig verantwoordelijk voor de exploitatie (het dagelijks functioneren van de JLR inclusief klantenservice, onderhoudsplanning, ticket verkoop, spoorcontrole, etc.) Voormalig premier Ariel Sharon zei in zijn toespraak tijdens de ceremonie rondom de ondertekening van dit contract in juli 2005 dat de sneltram “Jeruzalem voor eeuwig als hoofdstad van het joodse volk zal behouden, de onverdeelde hoofdstad van de staat Israël”.4 In 2009 probeerde Veolia 49% van haar contract met het City Pass consortium om de sneltram te exploiteren, te verkopen aan het Israëlische transportbedrijf Dan Bus. De deal ging niet door. In oktober 2010 bereikte Veolia in principe een overeenkomst met het Israëlische transportbedrijf Egged betreffende de verkoop van haar aandelen in het City Pass contract en haar aandeel van 79% in Connex Jerusalem, het Veolia dochterbedrijf dat de Jerusalem sneltram exploiteert. De Jerusalem public transportation authorities hebben deze deal in januari 2012 afgekeurd omdat Egged in hun ogen niet de benodigde expertise heeft om een sneltram te exploiteren.5 Veolia blijft dus volledig verantwoordelijk voor de exploitatie van de sneltram. De eerste van de in totaal 6 geplande tramlijnen is op 19 augustus 2011 voor beperkt publiek en per 1 december 2011 volledig geopend, en verbindt de joodse nederzettingen Pizgat Zeev en French Hill met West-Jeruzalem.6 Een station op Ammunition Hill (bezet Palestijns gebied) zal functioneren als overstapstation voor het verkeer van en naar Ma'aleh Adumim, een grote joodse nederzetting op de Westelijke Jordaanoever, en de joodse nederzettingen in de bezette Jordaanvallei. Een onderhouds- en opslag depot voor de tramwagons is gebouwd op een terrein van 40.000 m2 bij de joodse nederzetting French Hill.7 Het is de bedoeling dat het systeem wordt uitgebreid om ook de joodse nederzettingen Neve Yaacov en Gilo te verbinden met WestJeruzalem.8 De sneltram versterkt het definitieve karakter van deze joodse nederzettingen9 en draagt bij aan de uitbreiding ervan.10 10 van de 23 tramhaltes liggen in bezet Oost Jeruzalem.11 Alle joodse nederzettingen die bediend gaan worden door de sneltram liggen aan de Israëlische kant van de afscheidingsmuur. Deze muur is grotendeels gebouwd op de Westelijke Jordaanoever en daarom illegaal volgens het Internationaal Gerechtshof.12 De muur scheidt de joodse nederzettingen van de rest van de Westelijke Jordaanoever en de Palestijnse bevolkte gebieden van Oost-Jeruzalem. De sneltram draagt zo in belangrijke mate bij aan het proces van ruimtelijke integratie / annexatie van de nederzettingen en van delen van bezet Palestijns gebied tussen de afscheidingsmuur en de groene lijn (= bestandslijn) met Israël ‘proper’ (dwz. Israël binnen de bestandslijn van 5 juni 1967).13 Bovendien vervaagt op deze wijze het besef dat de sneltram van Israël (Jeruzalem) van en naar bezet gebied rijdt, waardoor de bezetting wordt ‘genormaliseerd’. Voor de aanleg van de sneltram wordt bovendien Palestijns land geconfisqueerd. In Shuafat is het station gebouwd op twee vierkante kilometer grond toebehorende aan de Palestijn Mahmoud alMashni. Nog meer van zijn land is geconfisqueerd voor de parkeerplaats naast dit station. Van andere Palestijnse families is ook eigendom geconfisqueerd. De hoofdweg van Shuafat en Beit Hanina, zijnde de drukke verbindingsweg tussen Oost Jeruzalem en Ramallah, is gebruikt voor aanleg van de rails waardoor deze 3-baans weg op bezet Palestijns gebied de facto versmald is tot 4
http://www.pmo.gov.il/PMOEng/Archive/Current+Events/2005/07/event170705.htm http://www.veolia.com/en/medias/focus-on/jlrt.htm 6 http://en.wikipedia.org/wiki/File:Karte_der_Stra%C3%9Fenbahn_Jerusalem_(topographisch).png. Zie ook bijlage 3. 7 http://en.wikipedia.org/wiki/Jerusalem_Light_Rail 8 http://en.wikipedia.org/wiki/Jerusalem_Light_Rail 9 Zie juridische opinie voor toelichting waarom joodse nederzettingen illegaal zijn 10 Zie bijlage 2: schematische kaart van routes van de sneltram. 11 http://en.wikipedia.org/wiki/File:Karte_der_Stra%C3%9Fenbahn_Jerusalem_(topographisch).png. Vertrekkend van Mount Herzl overschrijdt de sneltram tussen de 13e en 14e halte de bestandslijn (‘groene lijn’) en loopt verder in bezet Palestijns gebied. 12 http://www.icj-cij.org/docket/index.php?pr=71&code=mwp&p1=3&p2=4&p3=6&ca Zie ook de juridische opinie (bijlage 1) 13 Kaart met route afscheidingsmuur: http://www.btselem.org/Download/Separation_Barrier_Map_Eng.pdf 5
2
een eenbaansweg met alle gevolgen van dien voor de mobiliteit van Palestijnen en luchtvervuiling.14 In een rapport over de situatie in de Palestijnse gebieden dat in 2008 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties is aangenomen, wordt de confiscatie van land in eigendom voor aanleg van deze sneltram veroordeeld.15 Tijdens zijn 13e sessie van 14 april 2010 heeft de Human Rights Council van de Verenigde Naties zich gekeerd tegen ‘het Israëlische besluit om een sneltram aan te leggen en te exploiteren tussen West-Jeruzalem en de joodse nederzetting Pisgat Zeev, een besluit dat een duidelijke overtreding is van internationaal recht en relevante VN resoluties’16 De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO heeft, als wettelijk vertegenwoordiger van het Palestijnse volk in het buitenland, vanaf het begin bezwaar gemaakt tegen de sneltram en Veolia's betrokkenheid bij het project, en heeft in juli 2001 een persverklaring uitgegeven waarin ze haar standpunt hierover kenbaar maakt.17 In een persverklaring van oktober 2007 verklaarde de PLO dat het project ‘de Palestijnse bevolking en haar rechten op zelfbeschikking schaadt.’ De PLO waarschuwde Veolia in 2005 zich te distantiëren van de sneltram en in 2007 heeft de PLO, samen met de Association France Palestine Solidarité (AFPS), Veolia voor de Franse rechter gedaagd, waarbij annulering van Veolia’s contract met het City Pass consortium wordt geëist.18 Deze rechtszaak loopt nog. In november 2009 riep Dr Rafiq Husseini, Directeur-Generaal van het kantoor van de president van de Palestijnse Autoriteit, de Arabische staten op niet langer zaken te doen met de bedrijven die betrokken zijn bij de sneltram.19 Ook de Arabische Liga veroordeelde de illegale aanleg van de Jerusalem sneltram tijdens haar top in Khartoum, maart 2006.20 In een brief aan het Russell Tribunal on Palestine in november 201021 stelt Veolia dat het ‘te allen tijde het internationale recht probeert te gehoorzamen.’ Al in mei 2006, als reactie op kritiek van derden op Veolia’s betrokkenheid bij de sneltram verklaarde Veolia dat zij op zoek zou gaan naar een onafhankelijke juridische opinie. Veolia contracteerde Ove Bring, gerespecteerd emeritus hoogleraar Internationaal Recht van de Universiteit van Stockholm en het Zweedse National Defense College, voor advies. Bring informeerde Veolia dat het, als gevolg van Israëls illegale bezetting, aangenomen kan worden dat het Jerusalem Light Rail project ook illegaal is.22 Een belangrijk advies, daar deze specialist door Veolia zèlf is ingehuurd.
2.2
Veolia busdiensten naar nederzettingen
Naast de betrokkenheid van Veolia in het Jerusalem Light rail project, exploiteert Connex Israel, een volle dochteronderneming van Veolia Transdev, zes busroutes (lijn 7, 19, 109, 110, 422 en 425) die Israëlische gemeenschappen in Israël verbindt met joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Op dezelfde manier als de sneltram, versterken de busroutes het proces van integratie van de joodse nederzettingen, illegaal onder het internationaal recht, met Israël.23 Het resultaat is annexatie van Palestijns land. Lijn 724 opereert van en naar de joodse nederzettingen Hashmona en Kfar Haoranim (o.a. via snelweg 446); lijn 1925 bedient de nederzetting Mevo Horon, allen gelegen op de bezette westelijke 14
http://en.wikipedia.org/wiki/Beit_Hanina Report of the Committee on the Exercise of the Inalienable Rights of the Palestinian People, note 35 http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/CC511BB12179A0F5852574F7005C8EA7 16 http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/37BF1829818D0B788525770D00536076 Item 5G 17 http://www.orienthouse.org/press/Release/July11.01.html 18 http://electronicintifada.net/content/veolia-whitewashes-illegal-light-rail-project/9001 19 http://www.haaretz.com/hasen/spages/1128773.html, http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=161130 20 http://gulfnews.com/news/gulf/saudi-arabia/company-in-saudi-rail-project-linked-to-israel-1.2089 21 Zie http://www.russelltribunalonpalestine.com/en/sessions/london-session voor alg. informatie over het tribunaal en de brief van Veolia 22 http://electronicintifada.net/content/veolia-whitewashes-illegal-light-rail-project/9001 23 Zie juridische opinie voor toelichting 24 Zie voor lijst met haltes, tijden en kaart van lijn 7: http://bus.co.il/otobusim/Front2007/LinePlaces.asp?CompanyID=41&LineCode=2_7&Design=2007&LanguageID=20 15
3
Jordaanoever en dus illegaal.26 Lijn 110 bedient de nederzettingen Beit Horon, Giv’at Ze’ev (West Bank) en Ramot Alon (Oost-Jeruzalem) 27,28; lijn 10929 bedient ook deze nederzettingen en begint (of eindigt) bovendien in de nederzetting Mevo Horon. Beide lijnen gebruiken hiervoor snelweg 443 en 404. Daarnaast won Veolia in november 2010 de concessie voor de exploitatie van drie buslijnen (lijn 422, 425 en 427) tussen Bnei-Brak en Jeruzalem voor de Haredim gemeenschap, een ultraorthodoxe gemeenschap waar vrouwen en mannen alleen strikt gescheiden in de bussen mogen reizen, door sommigen vergeleken met de rassenscheiding in bussen in de VS in de jaren ’60, en veroordeeld door de Israëlische Hoge Raad.30 Daarnaast gaan lijn 42231 en lijn 42532 grotendeels door de bezette westelijke Jordaanoever gebruikmakend van snelweg 443 en 436, en bedienen daar o.a. de nederzettingen Giv’at Ze’ev en Ramot Polin.33 Een belangrijk punt hierbij is dat Veolia / Connex de diensten exploiteert op een discriminerende basis, omdat alleen Israëli's gebruik kunnen maken van de busdiensten. Palestijnen die op de Westelijke Jordaanoever wonen is het verboden om grote delen van deze routes te gebruiken omdat deze rijden over zg. ‘settler roads’ 44334, 404 en 436 waar alleen Israëliërs over mogen rijden.35,36,37 Daarnaast komt de bus in gebieden die volledig verboden zijn voor Palestijnen met een Palestijnse ID, zoals West-Jeruzalem (Israel), Mevo Horon (illegale joodse nederzetting) en gebieden in de groene lijn / bestandslijn (‘no man’s land’) zoals Modi'in-Maccabim-Re'ut. Geïnspireerd door de zogenoemde ‘freedom riders’ die in de jaren ‘60 in de VS de rassenscheiding en ongelijkheid in het openbaar vervoer aan de kaak stelden, stapten op 15 november 2011 Palestijnse freedom riders op een Veolia-bus richting Jeruzalem, die normaliter alleen joodse Israëliërs vervoert van de nederzettingen Psagot en Kokhav Yaakov naar Jeruzalem en terug. Zij deden dit om de ongelijkheid en discriminatie die Palestijnen ondergaan als gevolg van Israëls bezetting van de Palestijnse gebieden en het daaraan gekoppelde nederzettingenbeleid openlijk aan de kaak te stellen. Alle Palestijnen zijn uit de bus verwijderd door het Israëlische leger en gearresteerd.38
2.3
Tovlan stortplaats in de Palestijnse Jordaanvallei
De Tovlan stortplaats is gelegen naast de Jordaan rivier op de bezette Westelijke Jordaanoever. 39 TTM – Integrated Recycling Services, een dochteronderneming van Veolia Environmental Services, is eigenaar en exploitant van deze stortplaats. Naast TTM heeft ook TTM’s dochteronderneming Y.R.A.V Sherutei Noy 1985 een licentie om afval te storten op deze stortplaats. Het eigendomscontract, het contract voor exploitatie van de stortplaats en de licenties
25
Zie voor lijst met haltes, tijden en kaart van lijn 19: http://bus.co.il/otobusim/Front2007/LinePlaces.asp?CompanyID=41&LineCode=2_19&Design=2007&LanguageID=20 http://www.whoprofits.org/sites/default/files/the_activities_of_veolia_in_israel_-_an_update.pdf 27 Zie kaart lijn 110: http://australiansforpalestine.com/wp-content/uploads/2010/08/connex-line-no-110-map-2.jpg 28 Zie voor lijst met haltes, tijden en kaart van lijn 110: http://bus.co.il/otobusim/Front2007/LinePlaces.asp?CompanyID=41&LineCode=2_110&Design=2007&LanguageID=20 29 Zie voor lijst met haltes, tijden en kaart van lijn 109: http://bus.co.il/otobusim/Front2007/LinePlaces.asp?CompanyID=41&LineCode=2_109&Design=2007&LanguageID=20 30 http://en.wikipedia.org/wiki/Mehadrin_bus_lines#cite_note-RFriedman2-3 31 Zie voor lijst met haltes, tijden en kaart van lijn 422: http://bus.co.il/otobusim/front2007/LinePlaces.asp?CompanyID=41&LineCode=12_422&Design=2007&LanguageID=20 32 Zie voor lijst met haltes, tijden en kaart van lijn 425: http://bus.co.il/otobusim/front2007/LinePlaces.asp?CompanyID=41&LineCode=12_425&Design=2007&LanguageID=20 33 http://www.whoprofits.org/sites/default/files/the_activities_of_veolia_in_israel_-_an_update.pdf 34 Zie kaart: http://australiansforpalestine.com/wp-content/uploads/2010/08/Road_443_Map_17-6-09-copy.jpg 35 http://www.btselem.org/English/Freedom_of_Movement/Road_443.asp 36 http://www.btselem.org/English/Freedom_of_Movement/Forbidden_Roads_table.pdf 37 http://www.haaretz.com/print-edition/opinion/who-ll-want-to-drive-on-route-443-1.292475 38 http://mondoweiss.net/2011/11/follow-the-freedom-rides.html 39 Zie bijlage 3: Kaart Tovlan stortplaats 26
4
voor het storten van vuil zijn getekend / afgegeven door de regionale nederzettingenraad en het Israëlische ministerie van milieu. De stortplaats valt onder hun jurisdictie. De Tovlan site werd geopend in 1999 en bedient ten minste vijf joodse nederzettingen, waaronder Tomer en Beqaot. Daarnaast wordt ook afval uit de gebieden van HaSharon, Sgula, Haifa en Afula en van Hirya (ten zuidoosten van Tel Aviv), alle gelegen in Israel, gestort op de Tovlan stortplaats. Ook het vuiltransport uit Israel en de vuilophaaldienst bij deze nederzettingen wordt uitgevoerd door de dochterondernemingen van Veolia. Veolia Environmental Services heeft verklaard dat het ook de Palestijnse stad Nablus bedient. Dit feit ontneemt geenszins het illegale karakter aan de genoemde activiteiten. Bovendien is het gebruik van de stortplaats ten behoeve van Nablus in werkelijkheid zeer beperkt / nihil door het aantal Israëlische controleposten die gepasseerd moeten worden om bij de stortplaats te kunnen komen, en door de hoge tarieven om hier afval te storten.40 Veolia profiteert hier direct van haar diensten aan joodse nederzettingen en aan Israëlische burgers in Israël middels exploitatie van land en natuurlijke hulpbronnen in bezet Palestijns gebied, waarmee het medeverantwoordelijk gehouden kan worden voor de doorlopende schending van de Vierde Geneefse Conventie door Israël. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties roept voorts uitdrukkelijk in resolutie 63/201 uit 2009 Israël op te stoppen met het dumpen van afval in de bezette Palestijnse gebieden.41 In augustus 2011 heeft Y.R.A.V Sherutei Noy 1985, via TTM een dochteronderneming van Veolia, een aanbesteding gewonnen, uitgeschreven door het Israëlische ministerie van Defensie, om afval op te halen van Israëlische legerbases in de Jordaanvallei, bezet Palestijns gebied.42 Veolia laat naar aanleiding van de kritiek al geruime tijd weten dat het de Tovlan site zou gaan verkopen of zelfs verkocht zou hebben. Nota bene aan de nabij gelegen joodse nederzetting. Dat is nog niet het geval. Het Israëlische departement van milieu en de regionale nederzettingenraad, die gaan over de Tovlan vuilstort, zeggen geen kennis te hebben van het voornemen van Veolia om haar contract te willen verkopen. Het stelt zelfs dat verkoop contractbreuk zou betekenen van het contract dat Veolia heeft met deze autoriteiten.43
2.4
Afvalwaterzuivering voor joodse nederzetting
Op haar website44 schrijft Veolia Water Israël dat haar Ayalon afvalwaterzuiveringsinstallatie afvalwater zuivert voor verschillende gemeenschappen, waaronder de joodse nederzetting Modi’in Illit. Modi’in Illit ligt tussen Jeruzalem en Tel Aviv op de bezette westelijke Jordaanoever, en is dus een illegale nederzetting. Veolia Water Israël is een volle dochter van Veolia Environnement. Ook hierdoor kan Veolia mogelijk medeverantwoordelijk gehouden worden voor doorlopende schending van de Vierde Geneefse Conventie door Israël.
2.5
Discriminatie van Palestijnen
Volgens de bij dit feitenrelaas gevoegde juridische opinie, ondersteunen en faciliteren Veolia's activiteiten in de bezette Palestijnse gebieden discriminatie, omdat zij daartoe gelegenheid en middelen verschaffen. Veolia verstrekt immers vrijwel uitsluitend diensten aan Israëli’s binnen en buiten Israël, in de bezette Palestijnse gebieden, maar niet aan de Palestijnen zelf die daar onder de Israëlische bezetting leven.
40
http://corporateoccupation.wordpress.com/2010/01/28/veolias-dirty-business-the-tovlan-landfill http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/023EB658DD2AC18E85257562006F0CFA http://www.whoprofits.org/content/veolias-involvement-occupied-jordan-valley-%E2%80%93-update 43 Informatie verkregen door Who Profits, na telefonisch contact met de betreffende autoriteiten. 44 http://www.veoliawater.co.il/he/services/Waterandsewage/ayalon/ 41 42
5
De hierboven genoemde buslijnen bieden gelegenheid tot discriminatie omdat deze in de praktijk alleen voor Israëli’s toegankelijk zijn en niet voor Palestijnen. De sneltram houdt geen rekening met mogelijke behoeften van het Palestijnse volk, omdat deze ontworpen is om hoofdzakelijk de joodse kolonisten te dienen. Uit verklaringen van City Pass Consortium woordvoerder Ammon Elian is gebleken dat het JLR-project de status-quo situatie van segregatie zal versterken. Hij vertelde Belgisch onderzoekster Karolien Van Dyck in april 2009 “Als de Palestijnen gebruik zouden willen maken van de sneltram, zullen beide groepen elkaar niet ontmoeten in de sneltram, vanwege hun verschillende levenspatronen.” Volgens Elian is integratie van Palestijnse gebruikers in de sneltram 'overbodig', vanwege het bestaan van een door Palestijnen gebruikt netwerk van bussen.45 De prijzen van vervoer met de sneltram zullen aanzienlijk hoger liggen dan voor de lokale Palestijnse buslijnen. Het tarief is in shekels het equivalent van ongeveer 1 dollar 70. Het tarief voor de door de Palestijnen gebruikte bussen daarentegen, is gelijk aan ongeveer 1 dollar 32.46 In de praktijk zal hierdoor het overgrote deel van de Palestijnen de sneltram niet (kunnen) benutten en de bus blijven gebruiken. Op één halte na zijn alle haltes in bezet Palestijns gebied gepland op de route naar illegaal gekoloniseerde ‘Israëlische gebieden’. Die ene halte stopt bij het Palestijnse dorp Shuafat, en heeft als zodanig dus weinig waarde voor Palestijnen; ze kunnen niet terecht in de joodse nederzettingen en hebben weinig relevante zaken of relaties in Israëlisch West-Jeruzalem. Het discriminerende beleid van het City Pass consortium (waarin Veolia participeert) bleek uit de aard van een enquête onder inwoners van Jeruzalem. City Pass vroeg bewoners of ze zich er gemakkelijk bij voelen als het haltes in de Palestijnse wijken van het bezette Oost-Jeruzalem in de lijn opneemt, en of zij er last van hebben als zowel Joden als Arabieren vrij op kunnen stappen "zonder het ondergaan van een veiligheidscontrole." Israëlische functionarissen beschreven de vragen als "racistisch".47 Veolia's wervingsbeleid voor de sneltram is een ander voorbeeld van discriminatie van Palestijnse Israëliërs: een advertentie voor nieuw personeel, uitgezonden op de Israëlische televisie in augustus 2010, noemde voltooiing van de Israëlische militaire dienst en kennis van het Hebreeuws en Engels als functie-eisen. Deze criteria betekenen in de praktijk dat Palestijns Israëlische werkzoekenden uitgesloten worden, omdat het Palestijnse Israëli's niet toegestaan is om te dienen in het Israëlische leger. Bovendien is Arabisch, hoewel een officiële taal in Israël, niet opgenomen als een eis.48 Dit discriminerende werkgelegenheidsbeleid is volgens de Israëlische wet verboden. Veolia werd hiervoor bekritiseerd en stopte de televisiereclame onmiddellijk, maar deze bleef nog wel geruime tijd staan op de Hebreeuwse website van Veolia. Gezien deze uitgangspositie is het de vraag of het wervings- en selectiebeleid ook in de prakrijk door Veolia zal worden aangepast.
2.6
Corruptie en people, planet, profit
Veolia top-managers en bestuurders zijn beschuldigd van en veroordeeld voor omkoping / corruptie.49 In maart 2011 probeerde Veolia de uitzending van een Franse documentaire ‘Water makes Money’ tegen te houden omdat het Veolia’s corruptie aan de kaak stelde.50 Ook heeft Veolia
45
Public transport and political control: empirical study of the CityPass project on the West Bank, Karolien van Dijck, University of Gent, 2008-2009 (Unpublished). 46 http://electronicintifada.net/blog/adri-nieuwhof/veolia-tries-sugar-coat-its-complicity-israeli-violations-international-law 47 http://www.haaretz.com/print-edition/news/officials-slam-racist-jerusalem-light-rail-survey-1.309620 48 http://www.diakonia.se/sa/node.asp?node=1653&nd_view=view_pressrelease&nd_ukey=9528ed226275dfabdc1c2b0ea9da63ff&nd_nr_of_items=5&nd_id=458051 Vertaling: http://www.alternativenews.org/english/index.php/topics/jerusalem/2829-veolia-publishes-discriminatory-ad-for-jerusalem-light-rail 49 http://www.powerbase.info/index.php?title=Veolia 50 http://www.europalestine.com/spip.php?article5971
6
een bedenkelijk track record op het gebied van milieu en komt eigen belang (‘profit’) vóór belang van de gemeenschap (‘people’, ‘planet’).51
2.7
Veolia is één bedrijf
Veolia Environnement is de naam van het moederbedrijf en heeft 4 divisies: Transport, Water, Energy en Environmental Services. In 2005 heeft het bedrijf haar vier divisies allemaal dezelfde naam gegeven: ‘Veolia’. Op de website van het bedrijf staat dat ‘dit uitdrukking gaf aan de wens van het gehele bedrijf om de Veolia divisies op een samenhangende manier met elkaar te verbinden en haar zichtbaarheid te vergroten’.52 Veolia berekent haar inkomsten en winst over het geheel. In 2011 bedroegen Veolia’s inkomsten 29,6 miljard Euro53 en had het ongeveer 317.000 werknemers in dienst.54 Veolia Environnement is genoteerd op de beurs van Parijs en New York. In haar verslagen beschouwt Veolia haar dochterondernemingen als divisies van haar bedrijf55, en contracten van de dochters als eigen contracten. Het mobiliteitsbeleid van Veolia geldt voor alle dochterondernemingen.56 Al deze kenmerken tonen aan dat Veolia, Veolia Transport, Veolia Water, Veolia Energie en Veolia Environmental Services als een enkele eenheid moeten worden behandeld. Begin maart 2011 is Veolia Transport (een van de vier divisies van Veolia Environnement) gefuseerd met Transdev in VeoliaTransdev, waarbij zowel Veolia Environnement als Caisse des Dépôts (beide moederbedrijven) voor 50% eigenaar zijn. De CEO van moederbedrijf Veolia Environnement (Antoine Frérot) is nu ook bestuursvoorzitter van VeoliaTransdev geworden.57 Dit betekent dat Veolia als organisatie nog steeds verantwoordelijkheid draagt voor en aanspreekbaar is op de activiteiten van wat voorheen Veolia Transport heette, en nu tevens verantwoordelijkheid is gaan dragen voor de activiteiten van (de dochterorganisaties van) wat voorheen Transdev heette. In Nederland zijn Connexxion (dochterorganisatie van Transdev) en Veolia Transport Nederland (dochterorganisatie Veolia) nu zusterbedrijven geworden.58 Dit betekent ook dat Connexxion en haar dochterondernemingen Hermes en Novio gezien moeten worden als onderdeel van Veolia Transdev. Zij zouden derhalve gezien moeten worden als onderdeel van het moederbedrijf Veolia Environnement.
3. Wereldwijde gevolgen van Veolia’s ongewenste activiteiten in bezet Palestijns gebied De verklaringen van Veolia dat het zich terugtrekt uit activiteiten in Israel / bezette Palestijnse gebieden waarmee Veolia mogelijk medeplichtig is aan schending van Internationaal recht inclusief de Geneefse Conventies zoals de Jerusalem Light Rail en de Tovan vuilstort zijn vooralsnog niet vervulde beloften. Zij lijken tot nu toe eerder bedoeld om critici zand in de ogen te strooien. Eerder genoemde feiten laten juist het tegenovergestelde zien: Veolia breidt haar activiteiten in Israel uit. Het verbaast dan ook niet dat dat in een ‘exclusief interview’ in de krant Ha’aretz59 van 16 januari 2012 Veolia Israel’s CEO Arnon Fishbein stelt: ‘not only does Veolia not intend on leaving Israel – 51
http://www.citizen.org/documents/Vivendi-USFilter.pdf http://www.veolia.com/en/group/history/today 53 http://www.finance.veolia.com/docs/Consolidated-financial-statements-for-2011_7-mars.pdf pagina 7 54 http://www.veolia.com/veolia/ressources/files/3/10918,Veolia_EN_ethics.pdf pagina 3. 55 Zie organigram op pagina 90 http://www.finance.veolia.com/docs/VE-DDR-2011-EN.pdf 56 http://www.veolia.com/veolia/ressources/files/1/2329,Mobility-of-personnel.pdf 57 http://www.veoliatransdev.com/en/press-room/press-realeases/2010-05-05,signing-veolia-transdev.htm 58 http://www.connexxion.com/actueel/383/definitief_akkoord_bereikt_fusie_veolia_transport_en_transdev/1726/ 59 http://www.whoprofits.org/content/interview-veolia-israels-ceo Dit is een engelse vertaling van het interview 52
7
but is also planning to stay here for many more years, it will invest billions of Shekels...’. En ‘Veolia Israel is the most profitable of all the Veolia branches in the world’. Als gevolg van Veolia’s ongewenste activiteiten in bezet Palestijns gebied, wordt er wereldwijd actie gevoerd tegen Veolia. Hierbij een kort overzicht van plaatsen waar actie gevoerd is tegen Veolia en waar Veolia contracten misgelopen is of uitgesloten is van contracten.60 Redenen hiervoor zijn overigens niet altijd expliciet benoemd door besluitvormers. * East Sussex (UK) In maart 2012 werd Veolia uitgesloten van de gemeenschappelijke aanbesteding voor afvalinzameling, recycling, straat- en strand schoonmaakdiensten voor 20 jaar voor de gemeenten Eastbourne, Hastings, Rother en Wealden van East Sussex.61 * Londen (UK) 8 februari 2012 bracht het Britse parlement een motie ter tafel, getekend door 71 parlementsleden, die stelde dat: “This House ... notes the UN Human Rights Council declaration that the Jerusalem Light Rail extension into East Jerusalem is in clear violation of international law and relevant United Nations Resolutions (Resolution 13/7 of 14 April 2010); and calls on the Government to facilitate and support effective EU legislation to ensure the cessation of EU finance for illegal Israeli settlements and that economic operators aiding and abetting the building, maintenance or servicing of illegal Israeli settlements be excluded from public contracts in the EU.”62 * Londen (UK) Op 24 december 2011 besluit de West London Waste Authority Veolia uit te sluiten voor een contract ter waarde van 485 miljoen Britse Ponden voor de verwerking van huishoudafval van 1,4 miljoen bewoners van de deelgemeenten Brent, Ealing, Harrow, Hillingdon, Hounslow en Richmond-upon-Thames.63 * Londen (UK) Op 3 augustus 2011 werd bekend dat Ealing Council (Londen) Veolia niet geselecteerd heeft voor de aanbesteding voor ophalen huishoudafval, schoonmaken van straten en onderhoud van parken. Dit contract heeft een waarde van ongeveer 300 miljoen Britse Ponden en een duur van 15 jaar. Dit terwijl Veolia al in bezit was van het huidige contract voor parkonderhoud.64 * East Hants/Winchester City (UK) In mei 2011 verloor Veolia het nieuwe gezamenlijke contract voor afvalophaal in East Hants / Winchester City.65 * Stockholm (Zweden) In april 2011 werd bekend dat de ethische raad van vier Zweedse pensioen fondsen (AP1, AP2, AP3, AP4; samen goed voor een totaal volume van bijna 100 miljard Euro) Alstom en Veolia oproepen om haar betrokkenheid met de Jerusalem Light Rail te beëindigen.66 * Londen (UK) Op 7 april 2011 werd bekend dat de South London Waste Partnership (SLWP), die 4 stadsregio’s omvat in Zuid Londen, Veolia heeft geschrapt van de shortlist van 3 kandidaten voor de bouw van een afvalverwerkinginstallatie. Een contract ter waarde van 990 miljoen Britse Ponden.67 60
http://gulfnews.com/news/region/palestinian-territories/timeline-of-opposition-of-jerusalem-light-rail-1.708699 http://www.australiansforpalestine.net/60592 62 http://www.parliament.uk/edm/2010-12/2717 63 http://mondoweiss.net/2011/12/bds-victory-veolia-loses-huge-waste-treatment-contract-in-london-boroughs.html 64 http://www.palestinecampaign.org/index7b.asp?m_id=1&l1_id=4&l2_id=24&Content_ID=2088 65 http://www.palestinecampaign.org/index7b.asp?m_id=1&l1_id=4&l2_id=24&Content_ID=1941&utm_medium=email&utm_campaign=P SC+Weekly+update+-+May+12th+2011+-+End+...&utm_source=YMLP&utm_term=click+here+for+more+details+on 66 http://www.responsible-investor.com/home/article/swedish_ap_funds_ethical_council/ 67 http://www.letsrecycle.com/news/latest-news/councils/veolia-out-of-running-for-south-london-waste-deal 61
8
* Richmond and Portsmouth (UK) Zowel in de plaatsen Richmond (februari 2011) als Portsmouth (maart 2011) heeft de gemeente besloten Veolia’s contract voor milieudiensten niet te verlengen.68 * Tower Hamlets Borough (UK) Op 2 februari 2011 heeft de Tower Hamlets Borough gemeenteraad een motie aangenomen waarin zij Veolia uitsluit van toekomstige aanbestedingen.69 De motie stelt onder andere dat: “This Council believes that --- (4) urgent steps should be taken to review all contracts with Veolia and not to place any more contracts with this company, (5) The Mayor should write to Veolia as soon as possible to communicate to them the contents of this motion and the council’s determination to terminate any relationship to Veolia.” * Edinburgh (UK) In December 2010 besluit de gemeenteraad van Edinburgh Veolia geen contract te gunnen voor milieudiensten in de stad, terwijl Veolia de grootste kanshebber was.70 * Caerphilly County Borough (UK) Op 23 november 2010 heeft Caerphilly County Borough de volgende motie aangenomen waarin Veolia uitgesloten wordt van toekomstige aanbestedingen: "RESOLVED that the notice of motion which calls upon the Leader and Chief Executive not to sign or allow to be signed any new contracts or renewal of any existing contracts with Veolia Environmental Services or any other company in breach of international law, so long as to do so would not be in breach of any relevant legislation be supported."71 * Lille (Frankrijk) In november 2010 besluit de gemeente Lille het contract voor het personenvervoer in de stad niet aan Veolia te gunnen.72 * Cork (Ierland) In oktober 2010 neemt de gemeenteraad van Cork een resolutie aan om geen contracten met Veolia te tekenen of te vernieuwen: „Cork City Council recognising 1. That Veolia is a leading partner in the consortium contracted to build a light railway system linking Israel to illegal settlements in occupied East Jerusalem. 2. That the Irish government and the U.N. does not recognise Israel's annexation and occupation of East Jerusalem and have repeatedly stated their views that the Israeli settlements in East Jerusalem and the West Bank contravene international law. 3. That Veolia's involvement in the project is in contravention of the U.N.'s stated demand that Israeli settlement activities and occupation should not be supported. This Council calls on the City Manager not to sign any new or renew any existing contracts with Veolia as it would be in contravention of the wishes of this Council.”73 * Swansea (UK) Op 17 juni 2010 heeft de Swansea gemeenteraad een resolutie aangenomen waarin Veolia uitgesloten wordt van toekomstige contractering: “The UN not only does not recognise Israel’s annexationand occupation of East Jerusalem, but has repeatedly stated its view that the Israeli settlements in East Jerusalem and the West Bank contravene international law, and it has demanded that the Israeli settlement activities and occupation should not be supported. The international trading company, Veolia, is a leading partner in a consortium seeking to build a light railway system linking Israel to illegal 68
http://www.leedspsc.org.uk/?p=8288 Motie 24 op het einde van http://moderngov.towerhamlets.gov.uk/Published/C00000309/M00003040/$$$Decisions.doc.pdf http://www.alternativenews.org/english/index.php/topics/economy-of-the-occupation/3086-palestine-campaigners-claim-bds-successas-edinburgh-council-rejects-veolia71 http://globalexchange.org/sites/default/files/038723.pdf Item 15 op pagina 6 en 7. 72 http://www.nord-palestine.org/2010-11-06CroixduNord-Veolia.JPG 73 http://www.corkcity.ie/services/corporateaffairs/minutesofordinarymeetings/minutes2010/MinsCouncilMeeting111010.pdf, pag. 23 69 70
9
settlements in occupied East Jerusalem, a project that clearly not only contravenes UN demands but is in contradiction of international law. The Council therefore calls on the leader and chief executive not to sign or allow to be signed any new contracts or renewal of any existing contracts with Veolia or any other company in breach of international law, so long as to do so would not be in breach of any relevant legislation.”74 * Donegal (Ierland) In juni 2010 neemt de Donegal County Council een motie aan om geen contracten te vernieuwen met Veolia, vanwege Veolia’s activiteiten in Israël / Palestijnse gebieden. In een toelichting op zijn website laat de indiener van deze motie weten dat : ”Directive 2004/18/EC on the coordination of procedures for the award of public works, public supply and public service contracts provide that public bodies can reject bids where the organisation has committed acts of grave misconduct in the course of their business”´75 * Dublin (Ierland) In mei 2010 neemt de gemeenteraad van Dublin een resolutie aan om geen contracten met Veolia te tekenen of te vernieuwen, vanwege Veolia’s activiteiten in Israël / Palestijnse gebieden.76 * Victoria (Australië) In juni 2009 besluit de gemeenteraad van Victoria het contract met Veolia om Melborne’s treinen te exploiteren, niet te verlengen. In juli 2009 verliest Veolia het contract voor de bouw van een ontziltingsinstallatie ter waarde van 2,9 miljard US dollar.77 * Bordeaux (Frankrijk) In april 2009 verliest Veolia een contract ter waarde van 750 miljoen Euro in Bordeaux, betreffende de exploitatie van het grootste urbane openbaar vervoer netwerk van Frankrijk.78 * Galway (Ierland) In april 2009 stemt de gemeenteraad van Galway tegen het vernieuwen van Veolia's contract voor de exploitatie van Galway’s waterbeheer vanwege Veolia’s activiteiten in Israël / Palestijnse gebieden.79 * Sandwell (UK) In maart 2009 heeft de Sandwell Metropolitan Borough gemeenteraad Veolia niet opgenomen in de shortlist van kandidaten voor een contract voor een ‘afvalverbeteringsplan’ voor de gemeente. Contractwaarde: 1 miljard Britse Ponden over 20 jaar.80 * Stockholm (Zweden) Na 10 jaar exploitatie, verloor Veolia in januari 2009 een contract ter waarde van 3,5 miljoen Euro voor de exploitatie van de Stockholm metro.81 * Nanterre (Frankrijk) In februari 2007 is Association France-Palestine Solidarité (AFPS) met steun van de PLO een rechtzaak begonnen die de rechtmatigheid onder de Franse wet van contracten aangegaan met Veolia, Alstom en Alstom Transport als onderdeel van het Citypass Consortium aanvecht. Op 15 april 2009 accepteerde de rechtbank van Nanterre jurisdictie voor deze zaak. In hoger beroep bevestigde het Hof van Beroep van Versailles het besluit van de rechtbank van Nanterre. Alstom en Alstom Transport gingen weer in hoger beroep, maar op 4 februari 2010 oordeelde het Hof van Cassatie dat het hoger beroep het horen van de zaak door de rechtbank van Nanterre niet
74
http://swanseaactionforpalestine.blogspot.com/2010/07/swansea-city-council-ban-future.html http://thomaspringle.ie/?page_id=12 76 http://www.indymedia.ie/article/96594 inclusief volledige tekst van de resolutie 77 http://australiansforpalestine.com/4443 78 http://palsolidarity.org/2009/04/6165/ 79 http://www.indymedia.ie/article/92001 80 http://www.humanityvoice.net/news_details.php?id=2959 81 http://www.diakonia.se/sa/node.asp?node=2807 75
10
tegenhoudt.82 * Den Haag, Nederland In november 2006 verkoopt de ASN bank haar aandelen in Veolia, omdat haar activiteiten ”niet in lijn zijn met VN eisen om steun aan (kolonisatie-) activiteiten te stoppen”.83 * Ierland In augustus 2006 dwingt de Ierse vakbond Veolia af te zien van plannen om Israëlische bestuurders en ingenieurs te trainen in Ierland.84
4.
Conclusie
Veolia heeft het VN Global Compact85 getekend, waarmee het zich committeert aan steun en respect voor de bescherming van de internationale mensenrechten en zich verbindt ervoor te zorgen dat de onderneming niet medeverantwoordelijk is voor mensenrechtenschendingen. Echter, de hierbij gevoegde juridische opinie toont aan dat: door het bouwen en onderhouden van de sneltram, door de exploitatie van buslijnen op de bezette Westelijke Jordaanoever voor alleen Israëli’s, door de exploitatie van de Tovlan stortplaats op de bezette Westelijke Jordaanoever, door het ophalen van afval van Israëlische legerbases in de Jordaanvallei en door de verzorging van afvalwaterzuivering voor een joodse nederzetting, Veolia Israëls overtredingen van de Vierde Geneefse Conventie faciliteert en het medeverantwoordelijk is voor de bestendiging van deze schendingen. Door Israëlische schendingen te faciliteren en te versterken is Veolia tevens medeverantwoordelijk voor Israëls schendingen van de Haagse Conventie (1907) die verbiedt dat een bezettende macht infrastructuur verandert in bezet gebied. Bovendien discrimineert Veolia Palestijnen bij het aanbieden van haar diensten. De Staten die partij zijn bij de Geneefse Conventies en bij extensie hun openbare organen, dus ook lagere overheden, zijn op grond van artikel 1 van de Vierde Geneefse Conventie verplicht ‘het huidige verdrag in alle omstandigheden te respecteren en respect hiervoor te verzekeren’ en op grond van artikel 146 (3) van de Vierde Geneefse Conventie alle maatregelen te nemen die nodig zijn voor het beteugelen van alle schendingen van dat verdrag.86 Bovendien zijn alle overheidsinstanties verantwoordelijk voor bescherming tegen mensenrechtenschendingen door multinationale ondernemingen en voor formulering van beleid dat garandeert dat multinationale bedrijven de mensenrechten respecteren. 87 De Nederlandse overheid vervult een pro-actieve rol voor wat betreft de naleving van de nieuwe OESO-richtlijnen, waarin respect voor mensenrechten expliciet vermeld wordt. In de aanbiedingsbrief aan de Tweede Kamer vermeldt de minster dat ‘de richtlijnen zijn geformuleerd als aanbevelingen voor bedrijven. Ze kunnen niet wettelijk worden afgedwongen maar de Nederlandse overheid beschouwd de richtlijnen wel als de referentie voor bedrijven voor fatsoenlijk internationaal ondernemen.’88 Ook stadsregio Haaglanden maakt deel uit van de Nederlandse overheid. Daarnaast is de Nederlandse staat nog steeds voor 33% mede-eigenaar van de Nederlandse Veolia Transdev-dochter Connexxion.89 82
http://www.veolia.com/en/medias/focus-on/jlrt.htm http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1493217/2006/12/03/ASN-stoot-bezittingen-af-wegens-VN-eisen.dhtml 84 http://www.labournet.net/world/0608/tram1.html 85 http://www.unglobalcompact.org/participant/9933-Veolia-Environnement 86 http://www.icrc.org/ihl.nsf/385ec082b509e76c41256739003e636d/6756482d86146898c125641e004aa3c5 87 Report of the Special Representative of the UN Secretary-General on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, Human Rights Council, A/HRC/8/5, 7 April 2008. 88 http://dev.oesorichtlijnen.nl/wp-content/uploads/kamerbrief_over_de_nieuwe_oeso_richtlijnen.pdf 89 http://nl.wikipedia.org/wiki/Transdev 83
11
Daarom zouden bedrijven die medeverantwoordelijk zijn voor mensenrechtenschendingen en schendingen van internationaal recht niet beloond mogen worden met overheidsopdrachten in Europa, ook niet in Nederland. Sterker nog: Stadsregio Haaglanden lijkt niet anders te kunnen, als zij stelt in haar bestek onder 2.2.1 ‘Uitsluitingscriteria’ punt 4 (pag. 20) ‘Van deelneming aan de aanbestedingsprocedure wordt iedere deelnemer door de concessie verlener uitgesloten: d. die in de uitoefening van zijn beroep een ernstige fout heeft begaan.’ Dit is een directe vertaling van Europese aanbestedingswetgeving, vertaald naar Nederlandse aanbestedingswetgeving: artikel 45 BAO, lid 3.d. Als medeplichtigheid aan schending van internationaal recht waaronder de Geneefse Conventies géén ernstige fout is (de Engelse term ‘grave professional misconduct’ dekt de lading beter), wat dan wel? Den Haag, als grootste gemeente van de stadsregio Haaglanden heeft een internationale reputatie hoog te houden als stad van vrede en recht. Naast het Internationale Gerechtshof, dat zetelt in het Vredespaleis, zijn in Den Haag nog gevestigd het Internationaal Strafhof, het Joegoslavië tribunaal, het Iran-VS Claims tribunaal en het Permanente Hof van Arbitrage. Daarnaast is in Leidschendam nog het Bijzonder Tribunaal voor Libanon gehuisvest. Tenslotte is Den Haag sinds maart 2012 de eerste ‘shelter city’ van Europa. ‘Shelter cities’ geven mensenrechten verdedigers in nood tijdelijk een veilig onderdak. 90 Bovengenoemde feiten en argumenten samen met de bijbehorende juridische opinie geven genoeg argumenten in handen om als stadsregio Haaglanden een juist besluit te nemen.
----------------------------------------------------
BIJLAGEN: 1. 2. 3. 4.
90
Juridische opinie betreffende Veolia Kaart Oost-Jeruzalem Schematische kaart van geplande routes van de sneltram Kaart Tovlan stortplaats
http://www.dichtbij.nl/den-haag/regionaal-nieuws/artikel/2295009/den-haag-wordt-shelter-city.aspx
12
