Den Haag internationale stad van vrede en recht

Den Haag internationale stad van vrede en recht Economische impact internationale organisaties Actualisering 2010/2011

OPGESTELD IN OPDRACHT VAN: Gemeente Den Haag

OPGESTELD DOOR:

Adres:

Valkenburgerstraat 212 1011 ND Amsterdam

Telefoon:

020 – 67 00 562

Fax:

020 – 47 01 180

E-mail:

[email protected]

Website:

www.decisio.nl

TITEL RAPPORT: Den Haag internationale stad van vrede en recht – Economische impact internationale organisaties Actualisering 2010/2011

STATUS RAPPORT: Eindrapport

DATUM: 9 Juni 2011

OPDRACHTGEVER: Gemeente Den Haag, Bureau Internationale Zaken Geert Dijkstra ([email protected])

PROJECTTEAM DECISIO: Projectverantwoordelijk partner Kees van Ommeren ([email protected]) Projectleider Dorien Blikman ([email protected])

Den Haag internationale stad van vrede en recht

Inhoud Samenvatting

ii

S1

De totale impact ....................................................................................................................... ii

S2

Aanleiding en opzet onderzoek ................................................................................................ ii

S3

Den Haag als vestigingslocatie ................................................................................................ v

Summary

vi

S1

The total impact ........................................................................................................................vi

S2

Occasion and research structure .............................................................................................vi

S3

The Hague as the business location ........................................................................................ ix

1

2

3

Inleiding

1

1.1

Aanleiding en onderzoeksvragen ............................................................................................. 1

1.2

Opzet onderzoek ....................................................................................................................... 2

1.3

Economische effecten .............................................................................................................. 3

1.4

Leeswijzer.................................................................................................................................. 5

Internationale organisaties in Den Haag en regio

7

2.1

Korte geschiedenis ................................................................................................................... 7

2.2

Typen internationale organisaties ......................................................................................... 11 2.2.1

Intergouvernementele organisaties ......................................................................... 13

2.2.2

Europese organisaties .............................................................................................. 13

2.2.3

Non-gouvernementele organisaties ......................................................................... 14

2.2.4

Internationale kennisinstellingen ............................................................................. 14

2.2.5

Internationaal onderwijs ........................................................................................... 14

2.2.6

Cultuur ....................................................................................................................... 14

2.2.7

Ambassades en consulaten ..................................................................................... 14

2.2.8

Nieuwe internationale organisaties ......................................................................... 16

2.2.9

Belang internationaal cluster in de werkgelegenheid............................................. 16

Economische betekenis internationale organisaties 3.1

Inleiding ................................................................................................................................... 17 3.1.1

3.2

3.3

3.4

17

Introductie economische effecten ........................................................................... 17

Directe economische effecten ............................................................................................... 20 3.2.1

Directe werkgelegenheid .......................................................................................... 20

3.2.2

Direct bestedingseffect internationale organisaties ............................................... 29

Indirecte economische effecten internationale organisaties ............................................... 31 3.3.1

Directe consumptie-effecten expats ........................................................................ 31

3.3.2

Indirecte consumptie-effecten internationale werknemers (tweede orde) ............ 38

3.3.3

Achterwaartse effecten............................................................................................. 40

Totale effecten (direct en indirect) internationale organisaties ........................................... 43


3.5

4

4.2

6

Totale productie, toegevoegde waarde en werkgelegenheid .................................43

3.4.2

Verhoudingen tussen directe en indirecte effecten ................................................ 45

3.4.3

Economische effecten internationale organisaties in Haags perspectief ............. 45

Conclusie .................................................................................................................................47

Ontwikkeling economische effecten 2004 – 2007 – 2010 4.1

5

3.4.1

49

Ontwikkelingen in de afgelopen 6 jaar .................................................................................. 49 4.1.1

Ontwikkeling directe werkgelegenheid naar type organisatie ................................ 49

4.1.2

Ontwikkeling totale werkgelegenheid ...................................................................... 52

Verwachtingen voor de toekomst .......................................................................................... 53

NGO‟s

55

5.1

NGO‟s en huisvesting ............................................................................................................. 55

5.1

Economisch kengetal kleine NGO‟s ....................................................................................... 57

Den Haag en regio als vestigingsplaats

59

6.1

De keuze voor Den Haag en regio ......................................................................................... 59

6.2

Belang en waardering verschillende vestigingsplaatsfactoren ............................................ 60 6.2.1

Personeel en kantoorruimte ..................................................................................... 60

6.2.2

Bereikbaarheid.......................................................................................................... 61

6.2.3

Woning, woonomgeving en voorzieningen............................................................... 62

6.2.4

Ondersteuning van de gemeente, samenwerking en veiligheid ............................. 63

6.3

Diensten gemeente Den Haag ............................................................................................... 64

6.4

Conclusie Den Haag als vestigingsplaats .............................................................................. 65

Bijlage 1 Internationale organisaties

67

B1.1 Intergouvernementele organisaties .............................................................................. 67 B1.2 Europese organisaties ................................................................................................... 68 B1.3 Internationale kennisinstellingen ................................................................................. 70 B1.4 Non-gouvernementele organisaties.............................................................................. 71 B1.5 Internationale onderwijsinstellingen ............................................................................ 78 B1.6 Culturele instellingen ..................................................................................................... 79

Bijlage 2 Enquête

81

Bijlage 3 Intergouvernementele organisaties

91

Bijlage 4 Productie en toegevoegde waarde 2e orde en achterwaarts effect

93

Bijlage 5 Sectorale verdeling effecten

95

Bijlage 6 Locatiefactoren

97


Bijlage 7 Organigrammen en kaartweergaves internationale organisaties

99

B7.1 Organigram internationaal cluster in Den Haag en regio ............................................ 99 B7.2 Organigram en kaartweergave intergouvernementele organisaties ........................ 100 B7.3 Organigram en kaartweergave non-gouvernementele organisaties ........................ 102 B7.4 Organigram en kaartweergave ambassades en consulaten .................................... 105 B7.5 Kaartweergave internationale scholen en kennisinstellingen ................................. 108



i

Samenvatting S1 De totale impact De werkgelegenheid bij internationale organisaties in Den Haag en regio bedroeg in 2010 afgerond 18.173 arbeidsplaatsen. Indirect (via consumptieve bestedingen van internationale werknemers en de inkoop van producten en diensten van de internationale organisaties) leveren de internationale organisaties landelijk nog eens ruim 17.500 banen op, voornamelijk in de gemeente Den Haag en de omliggende regio. De internationale organisaties zijn -met ruim 35.500 banen- een internationale banenmotor voor Den Haag en regio.

S2 Aanleiding en opzet onderzoek De gemeente Den Haag profileert zich als internationale stad van vrede en recht en zet in op het aantrekken van internationale organisaties. In vervolg op de onderzoeken naar de economische impact van internationale organisaties in Den Haag en regio in 2005 en 2008 heeft Decisio in opdracht van de gemeente Den Haag de economische impact van de internationale organisaties in 2010 in beeld gebracht. Hiermee kan Den Haag de ontwikkelingen in deze sector monitoren. Definitie en type internationale organisaties De definitie van internationale organisaties die we in het onderzoek hebben gehanteerd, luidt: nonprofit organisaties met een internationale scope die zich uit in een missie gericht op internationale samenwerking op het gebied van bestuur, kennis, onderwijs, cultuur, welzijn, veiligheid, rechtvaardigheid en vrede. Aantal organisaties en banen In 2010 waren er in totaal 199 internationale organisaties en 111 ambassades en consulaten bekend in Den Haag en regio met een totale werkgelegenheid van 18.173 banen. In 2005 was dit aanzienlijk minder. Toen waren er 72 internationale organisaties en 95 ambassades bekend in de regio. Deze stijging in het aantal organisaties wordt deels verklaard doordat het cluster internationale organisaties steeds beter in beeld komt, deels ook door een toename van het aantal internationale organisaties. In 2005 bedroeg de directe werkgelegenheid 12.000 arbeidsplaatsen, in 2007 14.000 arbeidsplaatsen en in 2010 ruim 18.000 arbeidsplaatsen. De stijging tussen 2007 en 2010 zit voor ongeveer 30% in organisaties die in 2007 ook in het onderzoek waren opgenomen. Deze zijn in de afgelopen drie jaar met 8,3 procent gegroeid en voegen 1.200 banen toe. In de afgelopen jaren zijn er 2.800 banen bijgekomen door internationale organisaties die zich in de afgelopen drie jaar hebben gevestigd in de gemeente Den Haag of internationale organisaties die tijdens het vorige onderzoek nog niet bekend waren.


ii

Figuur S1 Ontwikkeling werkgelegenheid bij internationale organisaties, naar type organisatie 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Ambassades en consulaten

Cultuur

Onderwijs

NGO

Kennis

Intergouvernem enteel / VN

Europees

2004 2007 2010

De Europese organisaties zijn verantwoordelijk voor een derde van de totale directe werkgelegenheid bij internationale organisaties. Gevolgd door Intergouvernementele organisaties (IGO‟s) en organisaties van de Verenigde Naties (VN) en ambassades met 19 en 18 procent (zie figuur S2). Figuur S2 Aantal banen naar type organisatie 2010

18%

19%

Intergouvernementeel / VN Europees

1%

Kennis NGO

12%

Onderwijs 33%

13%

Cultuur Ambassades en consulaten

4%

Directe werkgelegenheid  In 2010 waren er 18.173 banen bij internationale organisaties in de regio Den Haag.  Van deze banen zit 68 procent bij organisaties in de gemeente Den Haag, en 32 procent bij internationale organisaties in de regio Den Haag.  Per saldo is de werkgelegenheid met 8,3 procent toegenomen (exclusief organisaties die nieuw in het onderzoek zijn opgenomen).  Europese organisaties leveren een derde van de totale werkgelegenheid.  Ongeveer 39 procent van de banen (7.200) wordt ingevuld door Nederlanders en 61 procent door internationale werknemers (10.800).


iii

 Ongeveer 65 procent van de werknemers is hoogopgeleid (11.688 banen). Van de internationale werknemers is 70 procent hoogopgeleid en van de Nederlandse werknemers is 56 procent hoogopgeleid.  Bijna de helft (48 procent) van de werknemers bij internationale organisaties woont in Den Haag en 32 procent woont in de regio Den Haag. Indirecte werkgelegenheid door bestedingen internationale werknemers Internationale werknemers gaven in 2010 een kleine € 700 miljoen uit aan goederen en diensten. Dit leverde ruim 5.000 banen op in andere sectoren. Bijna de helft van deze arbeidsplaatsen bevindt zich in de gemeente Den Haag en ruim een derde in de regio Den Haag. Voor de regionale spreiding van deze banen per type organisatie zie figuur S3. Figuur S3 Regionale spreiding arbeidsplaatsen gerelateerd aan consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar type organisatie. 100% 80% 60% 40% 20% 0%

Den Haag Ambassades en consulaten

Onderwijs

NGO

Kennis

Europees

Intergouvernemen teel / VN

Regio Den Haag Gebied overig ZH

Buiten ZH

Het tweede orde effect (bestedingen van bedrijven waar internationale werknemers inkopen doen) is goed voor nog eens 2.100 banen, waarvan bijna de helft neerslaat buiten de provincie Zuid-Holland. Zowel in Den Haag als in de regio Den Haag slaat 19 procent van deze banen neer. Indirecte werkgelegenheid door bestedingen internationale organisaties. In 2010 hebben de internationale organisaties voor bijna € 1,3 mld. aan goederen en diensten ingekocht bij derden. Deze bestedingen zijn verantwoordelijk voor ruim 10.000 banen in voornamelijk Den Haag en regio (43 procent) en buiten de provincie Zuid-Holland (43 procent). De totale directe en indirecte werkgelegenheid die gerelateerd is aan de internationale organisaties in Den Haag en regio is weergegeven in tabel S1.


iv

Tabel S1 Regionale spreiding directe en indirecte werkgelegenheid, naar type organisatie, 2010 Type organisatie

Den Haag % 62 22 59 52 75 79 48

Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs Ambassades en consulaten Totaal

Regio Den Haag % 17 53 23 15 14 6 29

Gebied overig ZH % 5 7 5 8 5 5 6

Buiten ZH % 15 19 13 25 7 10 17

Totaal Abs. 6.827 14.078 1.044 5.723 2.870 4.949 35.491

S3 Den Haag als vestigingslocatie Organisaties kiezen om verschillende redenen voor Den Haag. Soms omdat ze vanwege de aard van hun organisatie en werkzaamheden in de regeringsstad gevestigd moeten zijn, maar regelmatig vanwege de aanwezigheid van andere internationale organisaties en de samenwerkingsmogelijkheden die dit met zich meebrengt. De mogelijkheid tot samenwerking is dan ook de belangrijkste locatiefactor voor de internationale organisaties. Uit het onderzoek komt ook naar voren dat de bereikbaarheid van Den Haag en regio via Rotterdam The Hague Airport van groter belang is voor de organisaties dan de bereikbaarheid via Schiphol. Ook de waardering voor het Rotterdam The Hague Airport is bovengemiddeld hoog. De diensten van de gemeente Den Haag worden goed gewaardeerd. Het The Hague International Centre (THIC), dat diensten aanbiedt aan expats, is ondanks haar jonge bestaan (november 2010) onder de meerderheid van de internationale organisaties bekend (74 procent). Van deze organisaties geeft ruim de helft aan dat hun internationale werknemers gebruik maken van de website www.thehague.com, en bijna de helft geeft aan dat hun internationale werknemers gebruik maken van het Xpatdesk.


v

Summary S1 The total impact In 2010 the international organisations located in The Hague and its surrounding region provided in total 18,173 jobs. Indirectly (through international employees‟ consumer spending and the acquisition of products and services by the international organisations) and at the national level, the international organisations provided yet another 17,500 jobs, most of which are based within the municipality of The Hague and the surrounding region. This basically means that these organisations (provinding over 35,500 jobs) make the international employment a thriving contributing force for The Hague and its surrounding region.

S2 Occasion and research structure The identity the municipality of The Hague projects to the rest of the world, is that of an international city of peace and justice dedicated to attracting international organisations. Following studies into the economic impact of the international organisations in The Hague and environs back in 2005 and 2008 Decisio, on behalf of the municipality of The Hague, have mapped the economic impact of these organisations in 2010. This should help The Hague efficiently monitor the developments that are taking place within this sector. Definition and type of international organisations In this research „international organisations‟ are defined as: non-profit organisations with an international scope that is expressed in a mission aimed at international cooperation in terms of knowledge, culture, welfare, safety, justice, peace and/or expats‟ integration in the Netherlands. Number of organisations and jobs In 2010 The Hague and environs were home to 199 international organisations and 111 embassies and consulates, providing 18,173 jobs in total which is a considerable increase compared to the year 2005. Back then the region welcomed no more than 72 international organisations and 95 embassies. This rise partly follows from the fact that the cluster of international organisations is mapped better and better, and partly due to the rising number of international organisations. In 2005 the direct employment involved 12,000 jobs, compared to 14,000 jobs in 2007 and more than 18,000 jobs in 2010. About 30% of this rise that presented itself between 2007 and 2010 is caused by those organisations that were included in the research conducted back in 2007. In the past three years they have increased by 8.3 percent adding 1,200 jobs. In recent years 2,800 new jobs were created due to the international organisations opting for the municipality of The Hague in the past three years or because of international organisations that were yet unknown during the previous research.


vi

Figure S1 Employment development at the international organisations, according to type of organisation 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Ambassades en consulaten

Cultuur

Onderwijs

NGO

Kennis

Europees


2004 2007 2010

European organisations are responsible for one-third of the total direct employment at the international organisations. Followed by the intergovernmental organisations (IGOs) and organisations that belong to the United Nations as well as embassies at 19 and 18 percent (see figure S2). Figure S2 Number of jobs according to type of organisation in 2010

18%

19%


1% Kennis NGO

12%

Onderwijs 33%

13%


4% . Direct employment  In 2010 the international organisations in The Hague region provided 18,173 jobs.  68 percent of these jobs exist at organisations within the municipality of The Hague; 32 percent at the international organisations located in the Hague region.  On balance employment increased by 8.3 percent (exclusive of organisations that were now included in the research).  European organisations are worth one-third of the total employment.  Approximately 39 percent of the jobs are carried out by Dutch staff (7,200); 61 percent by international staff (10,800).


vii

 Approximately 65 percent of the staff are highly educated (11,688 jobs), compared to 70 percent of the international staff and 56 percent of Dutch employees.  Almost half (48 percent) the staff who are engaged at international organisations live in The Hague; 32 percent lives in The Hague region. Indirect employment based on international staff‟s spending In 2010 international employees spent some € 700 million on goods and services. This created over 5,000 jobs in other sectors. Almost half of these jobs exist within the municipality of The Hague while one-third is created in The Hague region. Figure S3 represents the regional spread of these jobs according to type of organisation. Figure S3 Regionally spread jobs related to international staff’s consumer spending, according to type of organisation. 100% 80% 60% 40% 20% 0%


Onderwijs

NGO

Kennis

Europees


Regio Den Haag

Gebied overig ZH Buiten ZH

The second order effect (spending by companies at which international staff make acquisitions) is worth yet another 2,140 jobs, almost half of which exist outside the province of South Holland; 19 percent of these jobs exist in both The Hague and The Hague region. Indirect employment based on international organisations‟ spending In 2010 the international organisations spent almost € 1.3 billion on third parties‟ goods and services. This spending is worth more than 10,000 jobs particularly in The Hague and environs (43 percent) and also outside the province of South Holland (43 percent). The total direct and indirect employment which is related to the international organisations in The Hague and environs is shown in table S1.


viii

Table S1 Regional spread of direct and indirect employment, according to type of organisation in 2010

Type of organisation Intergovernmental / UN European Knowledge NGO Education Embassies and consulates Total

The Hague % 62 22 59 52 75 79 48

The Hague region % 17 53 23 15 14 6 29

Other region in South Holland % 5 7 5 8 5 5 6

Outside South Holland % 15 19 13 25 7 10 17

Total Abs. 6,827 14,078 1,044 5,723 2,870 4,949 35,491

S3 The Hague as the business location Organisations opt for the city of The Hague for different reasons. Sometimes because the nature of their organisation and activities urges those companies to operate from the government city, but on a regular basis due to the existence of other international organisations and the joint venture opportunities this might involve. Therefore, the possibility to join hands is the main location factor for most international companies. Research has also shown that the accessibility of The Hague region through Rotterdam The Hague Airport is considered more significant than the accessibility through Shiphol Airport. In fact, the appreciation expressed for the Rotterdam The Hague Airport is above average. The services rendered by the municipality of The Hague are highly valued. Despite its brief existence (November 2010), the comfortable majority of the international organisations (74%) are familiar with The Hague International Centre (THIC) which is providing a special service to expats. More than half of these organisations state their international staff are visiting the website www.thehague.com; almost half of them confirm their international workers are using the Xpatdesk.


ix

1 Inleiding 1.1 Aanleiding en onderzoeksvragen Den Haag positioneert zich als internationale stad van vrede en recht. Den Haag is een vestigingsplaats voor vele internationale organisaties, ambassades, internationale scholen en kennisinstellingen en non-gouvernementele organisaties (NGO‟s). In het vervolg van het rapport worden deze organisaties gezamenlijk aangeduid als: internationale organisaties. De gemeente is zich ervan bewust dat deze internationale organisaties een belangrijke impuls geven aan de Haagse economie. Het vestigingsklimaat voor (nieuwe) internationale organisaties in Den Haag, is gunstig mede door de aanwezigheid van het grote aantal internationale organisaties. De economische betekenis van het internationale cluster in Den Haag en regio is in het verleden in beeld gebracht voor de jaren 2004 en 2007. Uit cijfers van de gemeente blijkt dat het aantal internationale organisaties blijft groeien. Ook de economische impact van deze sector op de regio groeit daardoor. Daarmee bestaat de behoefte aan een onderzoek naar de economische betekenis van het cluster voor de gemeente Den Haag en regio. Het voorliggende onderzoek heeft de economische betekenis van het cluster in kaart gebracht voor het jaar 2010. De onderzoeksvragen die de gemeente bij de voorgaande onderzoeken in 2005 en 2008 heeft gesteld zijn vanwege de hierboven geschetste situatie nog steeds actueel. In verband met de vergelijkbaarheid van de onderzoeksresultaten en het identificeren van eventuele trends zijn de onderzoeksvragen onveranderd. In onderstaand kader zijn de onderzoeksvragen voor dit onderzoek beschreven. Daarnaast zijn er enkele aanvullende onderzoeksvragen opgenomen. Centrale onderzoeksvraag: 

Wat zijn de economische effecten van de anno 2010 in Den Haag en regio gevestigde internationale organisaties?

Subvragen: 

Om hoeveel internationale organisaties gaat het en welke functionaliteiten en/of typologieën zijn te onderscheiden?



Welke economische effecten hebben deze organisaties?



Hoeveel expats hebben de organisaties in dienst, wat is hun economische kracht, de aard van hun dienstverband en gezinssituatie en welke behoeften hebben zij met betrekking tot voorzieningen in Den Haag?



Welke overwegingen zijn van belang met betrekking tot de vestigingsplaatskeuze van de organisaties, en wat zijn eventueel concurrerende steden en regio‟s?



Welke NGO‟s op het gebied van recht en vrede zijn gevestigd in de omgeving van Den Haag?


1

Aanvullende vragen: 

Wat is de toegevoegde waarde van verzamelgebouwen voor NGO‟s in Den Haag?



Kunnen er vuistregels opgesteld worden mede op basis van fte‟s/financiële kengetallen voor het economische effect van kleine NGO‟s?

 Hoe groot is de bekendheid met het The Hague International Centre (THIC)/Xpat Desk en het daarbij aangeboden internationale dienstverleningspakket in het stadhuis van Den Haag?

De aanvullende vragen in het onderzoek van 2010 zijn opgenomen om meer inzicht te krijgen in de economische effecten van kleine NGO‟s (tot 10 fte) en de effecten van verzamelgebouwen op het vestigingsklimaat van Den Haag voor internationale organisaties. De gemeente Den Haag neemt een toename waar van het aantal kleine NGO‟s en wil daarom dat de economische betekenis van deze internationale organisaties op betrouwbare wijze in het onderzoek wordt meegenomen. De definitie van internationale organisaties die wij in dit onderzoek hanteren is gelijk aan de definitie in de voorgaande studies: Internationale organisaties zijn organisaties met een internationale missie (gericht op meerdere landen), gefinancierd met geldstromen uit meerdere landen en met een internationale directie en internationaal personeelsbestand. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen ondermeer intergouvernementele verdragsorganisaties en niet-gouvernementele organisaties.

1.2 Opzet onderzoek De onderzoeksmethode sluit aan bij de gebruikte methode voor de onderzoeken van 2005 en 2008. Dit houdt in dat alle internationale organisaties in de regio Den Haag schriftelijk een enquête hebben ontvangen met een begeleidende brief van de wethouder van Cultuur, Binnenstad en Internationaal Marjolein de Jong. Naast de schriftelijke enquête is de organisaties de mogelijkheid geboden om op verzoek per e-mail een link te ontvangen waarmee de respondenten toegang krijgen tot een webbased enquête. De enquêtevragen zijn gelijk aan de vragen zoals in eerder edities zijn gesteld, met daarnaast enkele aanvullende vragen om de bekendheid met het The Hague International Centre (THIC) en de waardering van NGO verzamelgebouwen te toetsen. De enquête (zie bijlage 2) is uitgezet in de periode januari–maart 2011. Als basis zijn dezelfde organisaties uit 2008 ondervraagd, voor zover deze nog in steeds in Haaglanden gevestigd waren. Dit bleek voor bijna alle organisaties het geval te zijn. Daarnaast hebben meer organisaties in 2011 een enquête ontvangen. De gemeente Den Haag beschikte over een verder uitgebreide lijst met internationale organisaties, als gevolg van acquisitie, relatiebeheer, en een betere registratie van de in de gemeente gevestigde internationale organisaties. Aanvullend is webresearch verricht om eventueel nog andere internationale organisaties in de regio Haaglanden op te sporen. De organisaties die in 2011 een enquête hebben ontvangen, zijn dus niet allemaal nieuwe organisaties die zich tussen 2008 en 2010 in Den Haag hebben gevestigd. Het grootste deel bestond in 2008 ook al.


2

De uiteindelijke respons van de enquête was 51 procent van het aantal internationale organisaties, en 73 procent wanneer we kijken naar het aantal werknemers dat bij de internationale organisaties werkzaam is. De organisaties die niet op de brief hebben gereageerd (het merendeel), zijn in de maanden februari en maart nagebeld. Hierdoor is vaak alsnog de enquête ingevuld en aan ons geretourneerd. Om verschillende redenen hebben niet alle organisaties deelgenomen aan het onderzoek. De reden hiervoor was vaak tijdgebrek, vertrouwelijkheid van gegevens, of het feit dat informatie opgevraagd moest worden bij verschillende afdelingen. Dit leidde soms tot vertraging of kostte dusdanig veel tijd dat een organisatie afzag van deelname. Ook zijn daardoor enkele niet volledig ingevulde enquêtes geretourneerd. Deze vragenlijsten hebben wij zoveel als mogelijk meegenomen in het onderzoek. Op basis van de enquêteresultaten en op basis van de twee voorgaande studies is het totale economische effect berekend dat voortkomt uit de internationale organisaties in Den Haag en regio. Er is voor gekozen om voor het berekenen van de indirecte economische effecten en de regionale spreiding van deze effecten uit te gaan van de verhoudingen zoals in het onderzoek van 2008 zijn gebleken. In 2008 is daarvoor gebruik gemaakt van interregionale input-output tabellen. De enquêteresultaten zijn tevens gebruikt om een vuistregel te ontwikkelen waarmee op basis van fte‟s (full-time equivalent) de economische betekenis van kleine NGO‟s (< 10 fte) bij benadering kan worden vastgesteld. Het betreft een groep internationale organisaties waarvan de gemeente een toenemend belang observeert.

1.3 Economische effecten Het onderzoek richt zich op de economische effecten van internationale organisaties in (de regio) Den Haag. In dit onderzoek kijken we met name naar de baten in termen van directe en indirecte effecten, vertaald naar (directe en indirecte) werkgelegenheid, productie en toegevoegde waarde in het jaar 2010. Waar mogelijk wordt onderscheid gemaakt tussen economische effecten op stedelijk, regionaal, provinciaal en landelijk niveau. Ook splitsen we effecten uit voor de volgende verschillende economische clusters:  Juridisch;  Ontwikkelingssamenwerking;  Veiligheid;  Vrede;  Water.


3

Voor zover internationale organisaties worden gefinancierd met buitenlandse middelen kunnen alle economische effecten als „additioneel effect‟ voor Nederland worden beschouwd. We nemen in het onderzoek alleen de effecten mee die geheel aan de aanwezigheid van de internationale organisaties zijn toe te kennen. Dit zijn de volgende directe en indirecte effecten, waarmee we aansluiten bij de voorgaande studies: Directe economische effecten:  Werkgelegenheid bij de internationale organisaties zelf in 2010, weergegeven in fte of arbeidsjaar;  Bestedingen van de internationale organisaties (totale uitgaven 2010 aan personeel, producten en diensten);  Toegevoegde waarde van de internationale organisaties (verschil tussen budget en inkopen van goederen en diensten). Indirecte economische effecten:  Consumptie-effecten: de bestedingen van internationale werknemers uitgedrukt in de productiewaarde van de producten en diensten die ze kopen. Uitgaande van de toegevoegde waarde van deze producten en diensten kunnen we de werkgelegenheid die hiermee samenhangt berekenen;  Indirecte consumptie-effecten (tweede orde effecten): De bedrijven waar internationale werknemers producten en diensten inkopen, kopen op hun beurt ook weer goederen en diensten in. Dit levert werkgelegenheid op bij deze toeleveranciers. Wederom kan door middel van de toegevoegde waarde het aantal banen berekend worden dat hieraan gekoppeld is;  Achterwaartse effecten: Het totale bedrag dat internationale organisaties uitgeven aan diensten en producten van derden (dus anders dan salarissen voor werknemers). De toegevoegde waarde van deze producten en diensten geeft zicht op hoeveel banen dit met zich meebrengt. De bestedingen van Nederlandse werknemers worden niet meegenomen, omdat zij zonder de aanwezigheid van de internationale organisaties (andere baan, uitkering) deze uitgaven grotendeels ook hadden gedaan. Naast het inzichtelijk maken van de omvang van de economische effecten brengen we in kaart waar de economische effecten neerslaan (regionaal, bovenregionaal of nationaal). De aanwezigheid van internationale organisaties heeft naast bovengenoemde effecten ook minder tastbare effecten zoals een impuls voor het imago van Den Haag als vestigingsplaats voor internationale organisaties en bedrijven. Dit effect en andere niet te monetariseren effecten zijn kwalitatief meegenomen in het onderzoek mede op basis van enquêteresultaten.


4

1.4 Leeswijzer In hoofdstuk twee wordt een beknopte beschrijving gegeven van de historie van de stad Den Haag en haar ontwikkeling tot internationale stad van vrede en recht. Ook gaat het hoofdstuk in op de verschillende typen internationale organisaties die in het onderzoek worden onderscheiden. Hoofdstuk drie beschrijft de directe en indirecte economische effecten die gegenereerd worden door de aanwezigheid van internationale organisaties in Den Haag en regio. In hoofdstuk vier worden de belangrijkste resultaten uit de onderzoeken in 2005, 2008 en 2011 naast elkaar gezet, om ontwikkelingen te duiden en grafisch weer te geven. Hoofdstuk vijf gaat in op NGO‟s en het beleid van de gemeente Den Haag om deze groep internationale organisaties te faciliteren. Ook is er aandacht voor de NGO-kantoorverzamelgebouwen. Hoofdstuk zes beschrijft Den Haag en regio als vestigingslocatie voor internationale organisaties.


5


6

2 Internationale organisaties in Den Haag en regio 2.1 Korte geschiedenis Den Haag is al een aantal eeuwen een internationale stad en een centrum van juridische wetenschap. Sinds de late zestiende eeuw, toen het landsbestuur van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden er werd gevestigd, biedt de stad onderdak aan buitenlandse diplomaten. De periode aan het eind van de 19e eeuw luidt voor Den Haag het begin in van het cluster van internationale organisaties dat zich in de jaren erna verder uitbouwt, en tot op heden groeit. In 1893 richt Tobias Asser (later nobelprijswinnaar) de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht op en wordt in 1899 de eerste Vredesconferentie georganiseerd in Den Haag om de algemene staat van de internationale betrekkingen te bespreken. Hierop volgt de oprichting van het Permanent Court of Arbitration; een intergouvernementele organisatie die optreedt in geschillen tussen landen die de Haagse Conventies hebben ondertekend en zich richt op conflictbemiddeling tussen internationale organisaties en tussen staten en internationale organisaties. Voor de huisvesting van dit hof wordt het vredespaleis gebouwd; nog altijd een belangrijke icoon voor de stad Den Haag en haar imago als internationale stad van vrede en recht. Tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog is de juridische afdeling van de Volkenbond (voorloper van de Verenigde Naties) in het vredespaleis gevestigd, het Permanente Hof van Justitie. Na de Tweede Wereldoorlog volgt de oprichting en vestiging van het internationaal gerechtshof in Den Haag. Dit is de hoogste juridische organisatie van de Verenigde Naties. Van de ruim dertig intergouvernementele organisaties in Nederland is het overgrote deel in Den Haag gevestigd. Sommige organisaties vestigen zich in Den Haag, omdat het van belang is dat zij in de regeringsstad van een land gevestigd zijn, andere organisaties vestigen zich in Den Haag vanwege de aanwezigheid van andere internationale organisaties. Sinds 2005 is er een gestage groei van tientallen internationale organisaties. Ook het aantal ambassades is in de afgelopen 8 à 10 jaar met ongeveer een twintigtal toegenomen tot een honderdtal ambassades. In 2010 zijn er in Den Haag (en regio) ruim 300 internationale organisaties 1 gevestigd. In figuur 2.1 zijn in een tijdlijn de belangrijkste ontwikkelingen van Den Haag (en regio) als internationale stad weergegeven. Figuur 2.2 laat de recente vestigingen van ambassades zien en figuur 2.3 geeft de vestiging van internationale scholen in Den Haag en regio weer.

1 Dit is inclusief internationale onderwijsinstellingen en culturele instellingen


7

Figuur 2.1 Tijdlijn internationale organisaties in Den Haag en regio2

2 Tijdlijn is samengesteld op basis van beschikbare informatie in december 2010


8

Figuur 2.2 Tijdlijn recent gevestigde ambassades vanaf 1998 in Den Haag


9

Figuur 2.3 Tijdlijn vestiging internationale scholen in Den Haag en regio


10

2.2 Typen internationale organisaties Er zijn verschillende typen internationale organisaties te onderscheiden. In dit onderzoek definiëren wij internationale organisaties als non-profit organisaties met een internationale oriëntatie. Deze internationale scope uit zich in een missie gericht op internationale samenwerking op het gebied van bestuur, kennis, onderwijs, cultuur, welzijn, veiligheid, rechtvaardigheid en vrede. Met deze definitie sluiten we aan bij de gehanteerde definitie in de onderzoeken van 2005 en 2008. Voor een overzicht van de internationale organisaties die zijn meegenomen in het onderzoek, zie bijlage 1. In Bijlage 7 is een aantal organigrammen en kaartbeelden opgenomen om de samenstelling en locatie van de verschillende typen internationale organisaties te verhelderen. Definities Binnen de groep internationale organisaties zijn twee categorieën te onderscheiden, namelijk: Internationale gouvernementele (verdrags)organisaties (IGO’s) Een internationale gouvernementele organisatie is een resultante van een samenwerkingsverband tussen staten op basis van (en gericht op het effectueren van) een verdrag dat zij hebben gesloten. Niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) Niet-gouvernementele organisaties zijn het resultaat van private initiatieven en opereren onafhankelijk van landsbesturen (en zijn niet ontstaan door intergouvernementele overeenkomsten). De leden van NGO‟s kunnen zowel private als publieke partijen zijn. Daarnaast onderscheiden we ook ambassades en consulaten in dit onderzoek, omdat deze organisaties internationaal georiënteerd zijn en worden gefinancierd met buitenlands geld. De internationale (non-profit) organisaties zijn onderverdeeld in de volgende groepen (zie tabel 2.1) Tabel 2.1 aantallen internationale organisaties naar type Type organisatie Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs3 Cultuur Totaal

Aantal organisaties 15 26 16 116 20 6 199

Ambassades en consulaten

111

3 Hieronder vallen de internationale scholen en hoger onderwijsinstellingen met internationaal georiënteerde studies of studierichtingen


11

Naast dit onderscheid zijn er ook enkele uitsnedes gemaakt. Deze uitsnedes zijn op thema ingedeeld. Het juridische cluster is in beide voorgaande onderzoeken meegenomen en gaat dwars door de in tabel 2.1 genoemde verdeling heen. In dit cluster zitten zowel IGO‟s, NGO‟s als kennisinstellingen. Daardoor zijn de resultaten vergelijkbaar met het onderzoek uit 2008. Daarnaast onderscheiden we in dit onderzoek internationale organisaties gericht op ontwikkelingssamenwerking, organisaties met een missie gericht op veiligheid of op vrede, en organisaties die zich bezighouden met water. In deze uitsnedes zijn alleen NGO‟s opgenomen4. Voor deze vier nieuwe NGO clusters zijn de volgende definities gehanteerd: Ontwikkelingssamenwerking Organisaties met een missie gericht op het terugdringen van armoede in andere staten door middel van ondersteuning of het bieden van praktische hulp op het gebied van armoedebestrijding, onderwijs, lokaal ondernemerschap en/of gezondheidszorg. Veiligheid Organisaties met een missie gericht op bevordering van de veiligheid in eigen land of in andere staten door het ontwikkelen van strategieën, wetenschappelijk onderzoek, het bevorderen van kennisontwikkeling en -deling ten aanzien van externe dreiging (voortkomend uit conflicten of natuurdreiging). Vrede Organisaties met een missie gericht op conflictbeheersing en het voorkomen van conflicten tussen staten als ook tussen bevolkingsgroepen binnen staten door het organiseren van praktische hulp, internationale coalities en internationale samenwerking, of door het opkomen voor de rechten van de mens in het algemeen of groepen in het bijzonder (kinderen, vrouwen, etc.). Watermanagement Organisaties met een missie om in eigen land of in andere staten de (drink)waterkwaliteit te beheren, (drink)watervoorzieningen aan te leggen, en/of kennis te delen over (drink)watermanagement, kwaliteit en -voorzieningen.

4 Hierbij is uitgegaan van de gehanteerde indeling in de „Guide to International Organisations in The Hague 2010/11‟.


12

Tabel 2.2 Aantal organisaties naar uitsnede Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Vrede Veiligheid Water Totaal

Aantal organisaties 39 19 10 4 7 83

Een aantal internationale organisaties dat in dit onderzoek wordt beschouwd, heeft wel een internationaal karakter maar is volgens de definitie in het kader niet volledig als „internationaal‟ te definiëren. Toch zijn er voldoende redenen om hen als internationale organisatie in dit onderzoek op te nemen. Dat heeft te maken met het feit dat Den Haag wil investeren in een internationaal vestigingsklimaat voor een brede groep internationaal georiënteerde organisaties. Daartoe horen bijvoorbeeld ook de ambassades: internationale organisaties (niet voor en door meerdere landen), maar wel met overwegend niet-Nederlandse werknemers en met veel relaties met internationale partijen. Andere voorbeelden zijn Nederlandse NGO‟s en kennisinstellingen die een internationale missie hebben, sterk op internationale partijen gericht zijn en ook samenwerken met internationale partijen. The International Society of City and Regional Planners (NGO) en Clingendael zijn hiervan voorbeelden. In de volgende paragrafen worden de verschillende typen internationale organisaties geïntroduceerd. Ten behoeve van de leesbaarheid zijn de volledige lijsten met de betreffende organisaties, inclusief een beschrijving van de activiteiten per organisatie, in bijlage 1 opgenomen. Hierin wordt ook aangegeven welke organisaties er in 2011 aan de enquête hebben meegewerkt en waarvan nieuwe gegevens zijn verzameld. 2.2.1

Intergouvernementele organisaties

In Den Haag en regio is een aantal VN en andere organisaties gevestigd; bijvoorbeeld het Joegoslavië-tribunaal, Iran-United States Claims Tribunal (IUSCT) en de OPCW. Ook zijn er minder bekende organisaties gevestigd, zoals bijvoorbeeld NATO C3, waar wordt gewerkt aan ontwikkeling van communicatie-, informatie-, controle- en commandotechnologie voor NAVO landen. De gemeente Den Haag hanteert een bredere definitie van IGO‟s dan het ministerie van Buitenlandse Zaken. De tabel in bijlage 3 geeft weer welke IGO‟s ook door het ministerie als IGO worden gedefinieerd. 2.2.2

Europese organisaties

Sommige Europese organisaties hebben directe werkverbanden met de Europese Unie, andere werken op Europees schaalniveau voor Europese partijen. De werkvelden van de Europese organisaties zijn divers: van misdaadbestrijding (Europol) tot geschiedenisonderwijs en het bibliotheekwezen. Ook de aantallen werknemers en bestede budgetten lopen sterk uiteen.


13

2.2.3

Non-gouvernementele organisaties

Veel NGO‟s houden zich bezig met internationale belangenbehartiging voor een bepaalde beroepsgroep en/of organiseren kennisuitwisseling tussen leden van deze beroepsgroep (waarvan een flink aantal op juridisch terrein). Zij organiseren daartoe bijvoorbeeld bijeenkomsten en cursussen voor buitenlandse vakgenoten en treden op als vertegenwoordigende organisatie op bijeenkomsten in het buitenland. Ook zijn er NGO‟s die zich in de „slipstream‟ van de grote VN-organisaties richten op thema‟s als vrede en verzoening. De NGO‟s zijn zeer divers. Vaak zijn het kleine organisaties die relatief weinig te besteden hebben, maar er zijn ook enkele grote NGO‟s met aanzienlijke budgetten. Vooral deze groep is veel groter dan in 2005 en 2008, dankzij de inspanningen van de gemeente Den Haag met betrekking tot de acquisitie, relatiebeheer en registratie van de organisaties. Daarnaast zijn in dit onderzoek ook NGO‟s op het gebied van internationale samenwerking meegenomen. Hieronder vallen enkele relatief grote NGO‟s die in de eerdere onderzoeken niet zijn betrokken. 2.2.4

Internationale kennisinstellingen

In Den Haag is een aantal internationale instituten gevestigd dat zich in een internationale context (samenwerkend met buitenlandse organisaties) bezighoudt met onderzoek en kennisuitwisseling op verschillende terreinen. Een aantal instituten heeft een inhoudelijke link met de grote internationale organisaties in Den Haag die zich met rechtspraak bezighouden. Andere thema‟s zijn economische en sociale ontwikkeling en watermanagement. 2.2.5

Internationaal onderwijs

Aansluitend op de internationale gemeenschap in Den Haag zijn er vele vormen van internationaal onderwijs, met name basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Bij de internationale scholen zijn zowel internationale werknemers als Nederlanders werkzaam. Daarnaast bestaan er bij de hoger onderwijsinstellingen in Den Haag ook internationaal georiënteerde studierichtingen, daarom zijn deze instellingen meegenomen in het onderzoek. 2.2.6

Cultuur

Hoewel er over kan worden getwist in hoeverre culturele instellingen in de definitie van internationale organisaties passen, is er toch voor gekozen om deze in het onderzoek mee te nemen. Deze keuze is met name ingegeven door het relatief grote belang dat werknemers van internationale organisaties hechten aan dit culturele aanbod. 2.2.7


De volgende ambassades en consulaten zijn in Den Haag en regio gevestigd en meegenomen in dit onderzoek.


14

Ambassades en consulaten Afghanistan Honduras Albanië Hongarije Algerije Ierland Argentinië India Armenië* Indonesië Australië Irak Azerbeidjaan Iran Bangladesh Israel Barbados* Italië België Ivoorkust* Bhutan* Japan Bolivia Jemen Bosnië-Herzegovina Jordanië Brazilië Kameroen Bulgarije Kazakstan Canada Kenia Chili Koeweit China Korea Colombia Kosovo* Costa Rica Kroatië Cuba Lesotho Cyprus Letland Denemarken Libanon Dominicaanse Republiek Libië Duitsland Litouwen* Ecuador Luxemburg Egypte Macedonië El Salvador Malawi** Eritrea Maleisië Estland Malta Filippijnen Marokko Finland Mexico Frankrijk Monaco Georgië Nicaragua Ghana Nieuw-Zeeland Griekenland Niger Guatemala Nigeria * Nieuwe ambassades en consulaten in dit onderzoek ** Gevestigd in Wassenaar

Noorwegen Oekraïne Oman Oostenrijk Pakistan Palestina Peru Polen Portugal Qatar Roemenie Rusland Rwanda* Saoedi-Arabië Servië Slovenië Slowakije Soedan Spanje Sri Lanka Suriname Syrië Thailand Tsjechië Tunesië Turkije Uruguay Vaticaan Venezuela Verenigd Koninkrijk Verenigde Arabische Staten Verenigde Staten van Amerika Vietnam Wit-Rusland Zuid-Afrika Zweden Zwitserland

Vanwege de aard van de werkzaamheden van ambassades waren velen niet bereid gedetailleerde informatie te verstrekken voor het onderzoek. Voor gegevens over de ambassades hebben we daarom gebruik gemaakt van cijfers van het ministerie van Buitenlandse Zaken waar het aantal internationale werknemers bij de ambassades in Den Haag bekend is. Voor het aantal Nederlandse werknemers bij ambassades en consulaten is uitgegaan van inschattingen van de gemeente Den Haag en het ministerie van Buitenlandse Zaken.


15

2.2.8

Nieuwe internationale organisaties

Tijdens het onderzoek zijn enkele internationale organisaties naar voren gekomen in Den Haag en regio die (nog) niet zijn opgenomen in de database van de gemeente Den Haag. Deze organisaties zijn niet meegenomen in het onderzoek, maar behoren wel tot de doelgroep. Tabel 2.3 Nieuwe internationale organisaties Naam organisatie Stichting Child at Venture

Vestigingslocatie Den Haag

Doel organisatie Ondersteunen van jongeren in ontwikkelingslanden met ondernemerschapsambities en -talent bij het realiseren van hun plannen.

Stichting Horizon Holland

Den Haag

Biedt kleinschalige medische en maatschappelijke ontwikkelingshulp om de leefomstandigheden van de lokale bevolking te verbeteren in ontwikkelingslanden.

Joho Foundation

Den Haag

De wereld toleranter, duurzamer en verdraagzamer maken door talent verder te ontwikkelen in zowel Nederland en het buitenland en d.m.v. kennisdeling. Mensen kunnen via Joho vrijwilligerswerk doen en zich inzetten voor ontwikkelingshulpprojecten.

2.2.9

Belang internationaal cluster in de werkgelegenheid

De overheid en internationale instellingen zijn verantwoordelijk voor 21 procent van de werkgelegenheid in Den Haag. Met de overheidsbezuinigingen in het vooruitzicht blijft de werkgelegenheid bij de overheid gelijk of neemt af. De omvang van het internationale cluster in Den Haag en regio blijft groeien, ook in termen van werkgelegenheid. Het relatieve belang van de internationale organisaties voor de werkgelegenheid in Den Haag zal hierdoor naar verwachting toenemen. Het belang van de overheidsinstellingen en internationale organisaties blijkt uit figuur 2.4. Figuur 2.4 Aantal banen naar cluster in Den Haag, 2010 5 Banen in Den Haag naar cluster, 2010 Onderwijs, kunst en cultuur 14%

Primaire sector, delfstoffen, nuts 1% Industrie, bouw, vervoer 11%

Zorg 14%

Overheid en internationale instellingen 20%

Handel 16%

Zakelijke diensten 24%

Bron: Werkgelegenheidsregister Haaglanden, 2010

5 Den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling, 2010


16

3 Economische betekenis internationale organisaties 3.1 Inleiding 3.1.1

Introductie economische effecten

Kenmerkend voor de economische betekenis van internationale organisaties is dat zij in het algemeen grotendeels worden gefinancierd met buitenlands geld (m.n. publieke middelen). Bestedingen door internationale organisaties en hun internationale werknemers kunnen daarom grotendeels als „generatief effect‟ voor Nederland worden beschouwd. In dit hoofdstuk beschrijven we de economische effecten van de internationale organisaties in het jaar 2010 zoals schematisch is weergegeven in figuur 3.1. Alleen de effecten die geheel aan de aanwezigheid van internationale organisaties zijn toe te rekenen, worden meegenomen. Zonder de aanwezigheid van de internationale organisaties zouden deze effecten niet optreden. De loonkosten voor Nederlandse werknemers en de bestedingseffecten daarvan worden daarom apart benoemd en niet in de totale economische effecten van internationale organisaties meegerekend. De overweging hierbij is dat --wanneer er geen internationale organisaties in Den Haag waren-- deze mensen andere inkomsten zouden hebben (andere baan of uitkering). Figuur 3.1. Conceptueel kader economische effecten


17

In dit onderzoek worden dezelfde economische effecten berekend als in de onderzoeken in 2005 en 2008. De beschrijving van de effecten, zoals hieronder puntsgewijs is opgenomen, sluit daarom aan bij de uitleg in de eerdere onderzoeken. Directe economische effecten (uitgewerkt in paragraaf 3.2) 

Werkgelegenheid bij de organisaties zelf in 2010 (inclusief informatie over opleidingsniveau en woonplaats werknemers). Deze wordt weergegeven in fulltime equivalent (fte) of „arbeidsjaar‟.



Bestedingen van de internationale organisaties. Dit zijn de totale uitgaven van de organisaties in het jaar 2010, bijvoorbeeld aan personeel, computers en IT-diensten, meubilair, catering, onderhoud van het gebouw, et cetera.



Toegevoegde waarde van de internationale organisaties. Dat is het verschil tussen het budget van de internationale organisaties en hun inkopen van goederen en diensten, zie ook de uitleg over toegevoegde waarde en productie in het kader op de volgende pagina.

Indirecte effecten (uitgewerkt in paragraaf. 3.3) 

Consumptie-effecten. De bestedingen van internationale werknemers6 worden weergegeven als productie. Dit is de productiewaarde van de goederen en diensten die zij kopen 7. Bij deze bestedingen wordt aangegeven welk deel daarvan ‘toegevoegde waarde‟ is. Dat is het verschil tussen de omzet en inkoop van goederen en diensten bij bedrijven die leveren aan de expats. Op basis daarvan is uitgerekend hoeveel banen dit behelst.



Indirecte consumptie-effecten (tweede orde effecten). De bedrijven waar internationale werknemers inkopen doen, kopen op hun beurt goederen en diensten in bij andere bedrijven en instellingen. Dit levert bij de betreffende bedrijven ook weer werkgelegenheid op die er zonder de aanwezigheid van internationale organisaties (buitenlandse geldstromen) niet zou zijn geweest. Daarom is het geoorloofd dit effect op te nemen. Bij deze bestedingen wordt aangegeven welk deel daarvan ‘toegevoegde waarde‟ is. Op basis daarvan is uitgerekend hoeveel banen dit behelst.



Achterwaartse effecten. Het totale bedrag dat de internationale organisaties uitgeven aan producten en diensten van derden (dus anders dan aan salarissen voor werknemers). Voorbeelden: IT-diensten, vertaaldiensten, catering, onderhoud gebouw, meubilair, computers. Dit wordt weergegeven als „productie‟, de productiewaarde van hetgeen is ingekocht. Daarbij wordt aangegeven welk deel daarvan „toegevoegde waarde‟ is. Op basis daarvan is uitgerekend hoeveel banen dit behelst.

6 Hiervoor is net als in 2005 en 2008 aangenomen dat internationale werknemers gemiddeld 80% van hun bruto inkomen besteden in Nederland. Dit percentage ligt hoog omdat een deel van de expats geen belasting hoeft te betalen en ook omdat het overgrote deel hier langdurig verblijft (vaak met gezin). Deze inschatting is gebaseerd op diverse gesprekken die zijn gevoerd in 2005. Deze belastingregel geldt echter niet voor NGO‟s. 7 Bestedingen werknemers betreffen bijvoorbeeld: huisvesting, voedsel, kleding, auto‟s, witgoed, meubilair, persoonlijke verzorging (kapper, pedicure), reparaties, verhuisdiensten.


18

Alleen de bestedingen van internationale werknemers zijn in dit onderzoek meegenomen, omdat deze bestedingen additioneel zijn. Bestedingen van Nederlandse werknemers worden niet meegenomen omdat zij in een ander geval (andere baan, uitkering) deze bestedingen grotendeels ook gedaan hadden. Internationale werknemers worden in dit onderzoek gedefinieerd als werknemers die niet de Nederlandse nationaliteit hebben. Toegevoegde waarde en productie De toegevoegde waarde is de marktwaarde van de omzet (bij internationale organisaties het jaarlijks bestede budget of jaarlijkse uitgaven) minus de waarde van de gekochte en verbruikte grond- en hulpstoffen (huisvesting, computers, kantoorbenodigdheden, catering). Om ervoor te zorgen dat bij het meten van de productie in een land zaken niet dubbel worden geteld, worden alleen de toegevoegde waarden opgeteld. Niet alleen bedrijven produceren goederen en diensten, ook de overheid doet dit. Bij het bepalen van de waarde daarvan stuiten we op het probleem dat sommige door de overheid geproduceerde zaken zoals rechtspraak, bestuur en defensie „geen prijs‟ hebben, terwijl andere goederen en diensten bewust onder de kostprijs worden aangeboden (bijvoorbeeld onderwijs). Daarvoor is als oplossing gevonden dat de toegevoegde waarde van de overheid gelijk wordt gesteld aan de lonen en salarissen van het overheidspersoneel. De optelling van de toegevoegde waarden van bedrijven en overheid geeft het bruto binnenlands product (BBP).

Bij de onderzoeken in 2005 en 2008 is voor het berekenen van de toegevoegde waarde en de indirecte economische effecten samengewerkt met Bureau Louter. In dit vervolgonderzoek is ervoor gekozen om de economische effecten te berekenen door gebruik te maken van de verhoudingen die in het onderzoek van 2008 naar voren zijn gekomen. Met behulp van deze verhoudingen is ook een regionale verdeling gemaakt van waar de indirecte effecten neerslaan. Hierbij zijn de volgende regio‟s onderscheiden; Den Haag, regio Den Haag8, ZuidHolland en overig Nederland. De directe en indirecte effecten worden in paragraaf 3.4 opgeteld en uitgedrukt in banen. Figuur 3.2 toont Den Haag en de regio waarin de internationale organisaties gevestigd zijn die in de onderzoekspopulatie vallen en zijn benaderd voor deelname aan het onderzoek.

8 De regio Den Haag bevat in dit onderzoek drie COROP-gebieden; Agglomeratie Den Haag, Delft / Westland en agglomeratie Leiden / Bollenstreek.


19

Figuur 3.2 Den Haag en regio Den Haag

3.2 Directe economische effecten 3.2.1

Directe werkgelegenheid

Absolute werkgelegenheid Internationale organisaties zorgen voor een aanzienlijke werkgelegenheid in Den Haag en regio. Met name enkele Europese organisaties zijn grote werkgevers in de regio, bijvoorbeeld het European Patent Office en ESA/ESTEC. Hierdoor is het aandeel van Europese organisaties in de werkgelegenheid het grootst. In totaal is de werkgelegenheid binnen het cluster internationale organisaties 18.173 banen in 20109.

9 In verband met een beperkt aantal metingen bij culturele instellingen is alleen de werkgelegenheid bekend. Verdere uitsplitsingen van de werkgelegenheid naar bijvoorbeeld nationaliteit en woonregio, zoals in het overige rapport worden gemaakt, zijn daarom voor de culturele instellingen niet opgenomen in de rapportage. De totale werkgelegenheid in het internationale cluster komt uit op 17.920 banen exclusief de culturele instellingen.


20

Tabel 3.1 Werkgelegenheid per type organisatie, 2010 Type organisatie Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs Cultuur Ambassades en consulaten10 Totaal

Banen (abs) 3.487 5.983 695 2.392 2.163 253 3.200 18.173

Banen (%) 19 33 4 13 12 1 18 100

Figuur 3.3 Werkgelegenheid per type organisatie, 2010

18%

19%


1% Kennis NGO

12%

Onderwijs 33%

13%


4%

Bijna 70 procent van de werkgelegenheid zit bij internationale organisaties die in de gemeente Den Haag gevestigd zijn, de overige werkgelegenheid bevindt zich in de regio (zie tabel 3.2). Tabel 3.2 Werkgelegenheid naar bronregio, 2010 Werkgelegenheid naar bronregio Den Haag Overig regio Den Haag Totaal

Banen (abs) 12.422 5.751 18.173

Banen (%) 68 32 100

10 Inschatting gemeente Den Haag en het ministerie van Buitenlandse Zaken.


21

De uitsnedes die in dit onderzoek zijn onderscheiden zijn in totaal verantwoordelijk voor ruim 28 procent van de werkgelegenheid binnen het cluster internationale organisaties. De juridische uitsnede is ook in 2008 uitgelicht. Toen was dit cluster verantwoordelijk voor ruim 2.700 banen, 20 procent van de werkgelegenheid. Het aantal banen in het juridische cluster is toegenomen naar 3.446 banen, en het relatieve belang van de juridische uitsnede voor de werkgelegenheid is bijna gelijk gebleven met 19 procent (zie tabel 3.3). Tabel 3.3 Werkgelegenheid per uitsnede, 2010 Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

Banen (abs) 3.446 1.260 39 51 292 5.088

Banen (%) 19,0 6,9 0,2 0,3 1,6 28,0

Opleidingsniveau Ongeveer 65 procent van de werkgelegenheid bij internationale organisaties betreft functies voor hoogopgeleide mensen. In vergelijking met het opleidingsniveau in Nederland is dit percentage hoog. 34 procent van de werkzame beroepsbevolking in Nederland heeft hoger onderwijs gevolgd11. Tabel 3.4 Werkgelegenheid internationale organisaties naar opleidingsniveau (banen), 2010 Type organisatie Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs Ambassades en consulaten Totaal

Hoog opgeleiden Abs. % 2.072 59 4.164 70 434 62 1.789 75 1.331 62 1.899 59 11.688 65

Middelbaar en laag opgeleiden Abs. % 1.415 41 1.818 30 261 38 604 25 832 38 1.301 41 6.232 35

11 CBS: Beroepsbevolking; Geslacht en leeftijd, 2010


22

Figuur 3.4 Werkgelegenheid internationale organisaties naar opleidingsniveau, 2010 100% 80% 60% 40% 20%

Middelbaar en laag opgeleiden Ambassades en consulaten

Onderwijs

NGO

Kennis

Intergouvernemente el / VN

Europees

0%

Hoog opgeleiden

Met name bij de Europese organisaties en NGO‟s zijn relatief veel functies voor hoger opgeleiden, respectievelijk 70 en 75 procent. De Europese organisaties scoren bovengemiddeld hoog. Enkele grote Europese organisaties zijn in de regio gevestigd wat deels verklaart waarom de werkgelegenheid bij internationale organisaties in de regio relatief vaker functies voor hoger opgeleiden betreft (zie tabel 3.5). Tabel 3.5 Werkgelegenheid internationale organisaties naar opleidingsniveau (banen), 2010 Naar bronregio

Hoog opgeleid Abs. % 7.554 62 3.993 71 11.547 64

Den Haag Overig regio Den Haag Totaal

Middelbaar en laag opgeleid Abs. % 4.713 38 1.660 29 6.373 36

Afgezien van de werkgelegenheid in het cluster „water‟ is in de overige clusters een meerderheid van de werkgelegenheid ingevuld door hoger opgeleide werknemers. De clusters „ontwikkelingssamenwerking‟, „veiligheid‟ en „vrede‟ scoren 80 procent of hoger (zie tabel 3.6). Tabel 3.6 Werkgelegenheid internationale organisaties naar opleidingsniveau (banen), 2010 Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

Abs. 1.967 1.010 34 43 111 3.165

Hoog opgeleid % 57 80 87 84 38 62

Middelbaar en lager opgeleid Abs. % 1.479 43 250 20 5 13 8 16 181 62 1.923 38


23

Uit de enquêteresultaten komt naar voren dat bijna de helft van de werknemers bij de internationale organisaties woonachtig is in de gemeente Den Haag en 32 procent in de regio Den Haag (zie tabel 3.7). Bij de IGO‟s en NGO‟s is ook een beperkt aantal mensen in dienst die in het buitenland wonen. Dit zijn mogelijk mensen die woonachtig zijn in het buitenland, maar een Nederlands arbeidscontract hebben. Ook bleek regelmatig uit gesprekken tijdens het afnemen van de enquête dat internationale werknemers een woning in Den Haag hebben voor de dagen/weken dat ze in Nederland zijn, maar daarnaast ook een woning aanhouden in het moederland (zie kader). Pied à terre Een kleine organisatie met 7 werknemers gaf aan dat van de werknemers er 4 officieel woonachtig zijn in het buitenland. Ze werken met een contract dat deze internationale werknemers de mogelijkheid biedt om drie weken in Nederland te werken en vervolgens een week in het moederland te verblijven. Bijna allen hebben ervoor gekozen een Pied à terre te huren in Den Haag, maar ze wonen „officieel‟ in het buitenland. Tabel 3.7 Werkgelegenheid bij internationale organisaties onderverdeeld naar woongebied werknemers, naar type organisatie, 2010 Type organisatie

Woongebied Den Haag % 57 33 41 39 36 84 48


Regio Den Haag % 31 41 28 29 47 9 32

Elders in Nederland % 8 25 30 27 17 6 18

Buitenland % 4 1 0 5 0 1 2

Figuur 3.5 Werkgelegenheid bij internationale organisaties onderverdeeld naar woongebied werknemers, naar type organisatie, 2010

100% 80% 60% 40% 20% 0%

Den Haag


Onderwijs

NGO

Kennis

Europees


Regio Den Haag Elders in Nederland Buitenland


24

Van de werknemers bij internationale organisaties in de gemeente Den Haag woont een meerderheid in Den Haag. 28 procent woont in de regio Den Haag en 14 procent woont elders in Nederland. Van de werknemers bij internationale organisaties in de regio woont 41 procent in de regio en 30 procent in Den Haag. 27 procent woont elders in Nederland (zie tabel 3.8). Tabel 3.8 Werkgelegenheid bij internationale organisaties onderverdeeld naar woongebied werknemers, naar bronregio, 2010 Bronregio

Woongebied Den Haag % 57 30 48


Regio Den Haag % 28 41 32

Elders in Nederland % 14 27 18

Buitenland % 2 3 2

Figuur 3.6 Werkgelegenheid bij internationale organisaties onderverdeeld naar woongebied werknemers, naar bronregio, 2010

100% 80% 60%

Den Haag

40%

Regio Den Haag

20%

Elders in Nederland Buitenland

0% Den Haag

Overig regio Den Haag

De werknemers werkzaam bij juridische organisaties wonen gemiddeld vaker in Den Haag dan de werknemers bij de andere clusters. Werknemers bij organisaties gericht op ontwikkelingssamenwerking wonen bijna even vaak elders in Nederland (Utrecht, Brabant, etc.) als in de gemeente Den Haag (zie tabel 3.9).


25

Tabel 3.9 Werkgelegenheid bij internationale organisaties onderverdeeld naar woongebied werknemers, 2010 Uitsnede NGO‟s

Woongebied Den Haag % 58 36 36 43 42 51

Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

Regio Den Haag % 32 24 13 20 28 30

Elders in Nederland % 8 34 49 29 25 16

Buitenland % 2 6 3 8 5 3

De woonlocatie van internationale en Nederlandse werknemers verschilt in die zin dat internationale werknemers vaker in de gemeente Den Haag wonen ten opzichte van Nederlandse werknemers (respectievelijk 45 en 35 procent). Nederlandse werknemers wonen daarentegen vaker elders in Nederland (28 procent) dan internationale werknemers (14 procent). Nationaliteit en opleidingsniveau Ongeveer 70 procent van de internationale werknemers is hoogopgeleid. Van de Nederlandse werknemers ligt dit met 56 procent aanzienlijk lager. Het verschil is het grootst bij de kennisinstellingen, waar 85 procent van de internationale werknemers en 59 procent van de Nederlandse werknemers hoogopgeleid is. Tabel 3.10 en figuur 3.7 laten de verdeling zien naar nationaliteit en opleidingsniveau per type organisatie. Tabel 3.10 Werkgelegenheid internationale organisaties verdeeld naar nationaliteit en opleidingsniveau, naar type organisatie, 2010 Type organisatie


Internationale werknemers Middelbaar en Hoog opgeleid lager opgeleid % % 47 24 52 16 12 2 12 1 37 16 54 34 43 18

Nederlandse werknemers Middelbaar en lager Hoog opgeleid opgeleid % % 12 17 18 14 50 35 62 24 24 23 5 7 22 17


26

Figuur 3.7 Werkgelegenheid internationale organisaties verdeeld naar nationaliteit en opleidingsniveau, naar type organisatie, 2010 100% 80% 60% 40% 20% 0%

Nederlandse werknemers hoog opgeleid


Onderwijs

NGO

Kennis

Europees

Intergouvernement eel / VN

Nederlandse werknemers middelbaar en lager opgeleid Internationale werknemers hoog opgeleid Internationale werknemers middelbaar en lager opgeleid

Bij de internationale organisaties in de regio Den Haag ligt het opleidingsniveau van de internationale werknemers gemiddeld hoger dan bij de internationale organisaties in de gemeente Den Haag (zie tabel 3.11 en figuur 3.8). Tabel 3.11 Werkgelegenheid internationale organisaties verdeeld naar nationaliteit en opleidingsniveau, naar bronregio, 2010 Bronregio


Internationale werknemers Middelbaar en Hoog opgeleid lager opgeleid % % 36 19 55 16 42 18

Nederlandse werknemers Middelbaar en lager Hoog opgeleid opgeleid % % 27 18 16 13 23 17


27

Figuur 3.8 Werkgelegenheid internationale organisaties verdeeld naar nationaliteit en opleidingsniveau, naar bronregio, 2010 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Nederlandse werknemers hoog opgeleid Nederlandse werknemers middelbaar en lager opgeleid Internationale werknemers hoog opgeleid Den Haag


Internationale werknemers middelbaar en lager opgeleid

Bij de juridische organisaties worden naar verhouding veel functies ingevuld door internationale werknemers, waarvan 62 procent hoogopgeleid is. Dit percentage is in verhouding tot de andere clusters laag. Ook al zijn de andere uitsnedes in omvang kleiner, de werkgelegenheid voor internationale werknemers betreft voornamelijk functies voor hoogopgeleiden. Alleen het cluster water heeft voornamelijk functies die bekleed worden door middelbaar of lager opgeleide Nederlandse werknemers (zie tabel 3.12). Tabel 3.12 Werkgelegenheid internationale organisaties verdeeld naar nationaliteit en opleidingsniveau, 2010 Uitsnede NGO‟s

Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

Internationale werknemers Hoog Middelbaar en opgeleid lager opgeleid % % 39 24 10 1 8 0 27 2 14 2 30 17

Nederlandse werknemers Middelbaar en Hoog opgeleid lager opgeleid % % 18 19 70 19 79 13 57 14 24 60 32 21

Gemiddelde bruto inkomens bij internationale organisaties De lonen bij de internationale organisaties liggen relatief hoog. Met name de internationale werknemers verdienen een ruim salaris, in bijna alle gevallen ruimer dan hun Nederlandse collega‟s. Alleen bij de kennisinstellingen ligt het salaris van de Nederlandse werknemers hoger dan het salaris van de internationale werknemers (zie tabel 3.13). Mogelijk kan dit verklaard worden doordat bij kennisinstellingen vaak opleidingsplaatsen worden aangeboden voor studenten/starters uit het buitenland.


28

Tabel 3.13 Gemiddeld bruto inkomen per internationale werknemer, per type organisatie, 2010 (€) Gemiddeld inkomen internationale werknemers 2007 2010

Type organisatie Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs Ambassades en consulaten Totaal gemiddeld (gewogen)

70.000 102.000 44.000 45.000 52.000 44.000 77.000

72.000 120.000 41.000 51.000 55.000 42.000 79.500

Gemiddeld inkomen Nederlandse werknemers 2010 65.000 109.000 50.000 48.000 46.000 x12 54.000

Toelages en belasting Veel internationale organisaties hebben behoefte aan hooggekwalificeerde specialisten. Deze specialisten moeten de organisaties vaak werven uit het buitenland; uit landen die zijn gelieerd aan de organisatie. Om deze specialisten aan te trekken worden regelmatig bovenop het salaris toelages betaald (hardship-allowances) voor het woon-, en bestedingspatroon in het buitenland. Ook worden er vaak vergoedingen betaald voor periodiek verlof, onderwijstoelages voor de kinderen, etc. Dit maakt de groep internationale werknemers een kapitaalkrachtige groep consumenten in Den Haag en regio.

Een deel van de internationale werknemers die werken in diplomatieke dienst voor een ambassade, consulaat of internationale organisatie zijn zogeheten „geprivilegieerden‟. Vanwege hun status „geprivilegieerd‟ hoeven zij geen (gemeentelijke) belasting te betalen13. Dit draagt bij aan de kapitaalkrachtigheid van deze internationale werknemers.

3.2.2

Direct bestedingseffect internationale organisaties

In termen van directe bestedingen en toegevoegde waarde is het belang van de Europese organisaties en de NGO‟s groot. Beide groepen zijn verantwoordelijk voor 32 tot 33 procent van de bestedingen en toegevoegde waarde van het gehele cluster internationale organisaties (zie tabel 3.14). In 2008 waren de bestedingen en toegevoegde waarde van de Europese organisaties nog ongeveer de helft van het totaal. Absoluut gezien zijn de bestedingen en de toegevoegde waarde gestegen, maar door de groei van het aantal NGO‟s dat in het onderzoek is meegenomen is het relatieve aandeel van de Europese organisaties afgenomen.

12 Niet beschikbaar 13 Vereniging van Nederlandse Gemeenten, 2010


29

Tabel 3.14 Directe effecten: bestedingen naar type internationale organisaties, ook in toegevoegde waarde, naar type organisatie, 2010 Type organisatie

Bestedingen Abs. (mln €) % 497 19 866 32 83 3 881 33 146 5 198 7 2.671 100


Toegevoegde waarde Abs. (mln €) % 301 19 482 30 53 3 536 33 115 7 120 7 1.606 100

Figuur 3.9 Bestedingen en toegevoegde waarde naar type organisatie (mln. €) 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Ambassades en consulaten

Onderwijs

NGO

Kennis

Europees

Intergouvernementeel / VN

Bestedingen Toegevoegde waarde

Als we kijken naar de bronregio van de bestedingen dan is het aandeel van de bestedingen dat wordt gegenereerd in Den Haag ruim tweederde van het totaal (zie tabel 3.15). Daarmee is het aandeel van de bronregio Den Haag gegroeid ten opzichte van 2008. Toen was het aandeel van Den Haag 52 procent. Dit is mede te verklaren doordat het aantal internationale organisaties (met name NGO‟s) in Den Haag sterker is gegroeid dan het aantal internationale organisaties in de regio. Tabel 3.15 Directe effecten: bestedingen internationale organisaties naar bronregio, ook in toegevoegde waarde, naar bronregio, 2010 Bronregio Den Haag Overig regio Den Haag Totaal

Bestedingen Abs. (mln €) 1.811 860 2.671

% 68 32 100


Toegevoegde waarde Abs. (mln €) 1.117 489 1.606

% 70 30 100

30

Figuur 3.10 Bestedingen en toegevoegde waarde, naar bronregio, 2010 100% 80% 60%

Overig regio Den Haag Den Haag

40% 20% 0% Bestedingen

Toegevoegde waarde

De bestedingen van de juridische organisaties zijn ten opzichte van 2008 relatief gezien wat afgenomen. Destijds was deze uitsnede verantwoordelijk voor 19 procent van de bestedingen, nu is het verantwoordelijk voor 16 procent van de totale bestedingen. De uitsnede ontwikkelingssamenwerking heeft met 23 procent een relatief groot aandeel in de totale bestedingen van internationale organisaties. Tabel 3.16 Directe effecten: bestedingen internationale organisaties naar uitsnede, ook in toegevoegde waarde, 2010 Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

Abs. (mln €) 426 603 5 5 39 1.079

Bestedingen % 16 23 0 0 1 40

Toegevoegde waarde Abs. (mln €) % 255 16 366 23 3 0 3 0 25 2 652 41

3.3 Indirecte economische effecten internationale organisaties 3.3.1

Directe consumptie-effecten expats

Afgaande op inschattingen uit het onderzoek in 2005, besteden de internationale werknemers bij internationale organisaties zo‟n 80% van hun inkomen in Nederland 14. Dit is vrijwel het hele bruto salaris omdat een grote groep internationale werknemers geen belasting hoeft te betalen (zie ook kader toelages en belasting in paragraaf 3.2.1)15. Juist met betrekking tot internationale organisaties zijn de bestedingen van werknemers van belang aangezien de lonen van de medewerkers van internationale organisaties (veelal) vanuit het buitenland worden betaald. Hierdoor is het uiteindelijke netto-effect op het Bruto Binnenlands Product groter dan bij Nederlandse bedrijven. 14 De rest sparen zij en/of besteden zij in het land van herkomst (aanhouden huis, giften aan familie). 15 Dit geldt echter niet voor NGO‟s.


31

Er moet daarbij een onderscheid worden gemaakt tussen werknemers uit het buitenland (expats/internationale werknemers) en Nederlandse werknemers. Bestedingen door buitenlanders in Nederland kunnen volledig als generatief effect voor Nederland worden beschouwd; voor bestedingen door Nederlanders geldt dat slechts voor een klein deel. Immers, deze werknemers hadden zonder internationale organisaties op een andere wijze loon verdiend. In 2008 zijn op basis van input-output tabellen en informatie over pendel- en koopstromen de bestedingseffecten bepaald en „vertaald‟ naar arbeidsplaatsen. In het voorliggende onderzoek is gewerkt met de verhoudingen die in 2008 op basis van input-output tabellen naar voren zijn gekomen. De extra bestedingseffecten van Nederlandse werknemers zijn naar verwachting laag vergeleken met de bestedingseffecten van de internationale werknemers. Dit hangt met de volgende factoren samen: 

De gemiddelde inkomens van de Nederlanders zijn lager dan die van internationale werknemers.



Het extra inkomen indien men bij de internationale organisaties werkt (en dat dus als extra bestedingseffect zou kunnen worden opgevoerd), vormt slechts een deel van het totaal inkomen. Anders zou men namelijk een uitkering hebben of elders werken.



Het aantal Nederlandse werknemers bij internationale organisaties is gemiddeld ruim minder dan het aantal internationale werknemers bij die organisaties. Alleen bij NGO‟s en onderwijsinstellingen is het aantal Nederlandse werknemers groter dan het aantal internationale werknemers.

Voor het berekenen van de indirecte effecten is aangesloten bij de gebruikte uitgangspunten in 2005 en 2008. Alleen de bestedingen van internationale werknemers nemen we mee als economische input (bestedingsimpuls: 80% van de bruto salarissen). De te maken stappen Teneinde de economische betekenis van de directe consumptie-effecten te kunnen bepalen, worden er drie stappen gezet: Stap 1: De eerste stap is om te bepalen wat de waarde is van de goederen en diensten die zijn aangeschaft/betaald door buitenlandse werknemers, zoals bijvoorbeeld: auto‟s, meubilair, de kapper en de schoonmaker. Deze waarde noemen we „productie‟(waarde). Hiervoor is uitgegaan van 80% van het bruto inkomen van de internationale werknemers. Stap 2: De tweede stap is op basis van de vastgestelde productiewaarde (bestedingen van internationale werknemers) aan te geven wat daarvan de „toegevoegde waarde‟ is. De toegevoegde waarde is het verschil tussen de omzet (productie) en inkoop van goederen en diensten bij bedrijven die leveren aan expats.


32

Stap 3: Vanuit de toegevoegde waarde wordt in de derde en laatste stap berekend om hoeveel banen dit bedrag gaat. Stap 1: Van bestedingen naar productie De eerste stap is om te bepalen wat de waarde is van de goederen en diensten die zijn aangeschaft/betaald door internationale werknemers. De waarde van de bestedingen is een kleine 700 miljoen euro. Uit tabel 3.17 blijkt dat het grootste deel van de productie neerslaat in Den Haag (47 procent) en de regio Den Haag (35 procent). De rest (17 procent) is ongeveer gelijk verdeeld over overig Zuid-Holland en de rest van Nederland. Tabel 3.17 Regionale verdeling productie door consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar type organisatie, 2010 Type organisatie

Den Haag % 60 38 55 38 42 68 47


Regio Den Haag % 26 45 15 12 30 17 35


Buiten ZH % 7 10 15 12 12 7 9

Totaal Abs. (mln €) 142 391 3 13 45 94 689

Figuur 3.11 Regionale verdeling productie door consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar type organisatie, 2010 100% 80% 60% 40% Den Haag

20%

Regio Den Haag Ambassades en consulaten

Onderwijs

NGO

Kennis

Europees


0%


De regionale verdeling van waar de productie door consumptieve bestedingen van internationale werknemers neerslaat is relatief gelijkmatig verdeeld wanneer we onderscheid maken tussen de bronregio‟s. Wel is de productie in de regio Den Haag grotendeels gegenereerd door de consumptie-


33

ve bestedingen van internationale werknemers in de regio, en in mindere mate door de internationale werknemers in de gemeente Den Haag (zie tabel 3.18). Tabel 3.18 Regionale verdeling productie door consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar bronregio, 2010 Bronregio

Den Haag % 55 39 47



Gebied overig ZH % 10 7 8

Buiten ZH % 9 10 9

Totaal Abs. (mln €) 323 367 689

Figuur 3.12 Regionale verdeling productie door consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar bronregio, 2010 100% 80% Den Haag

60%

Regio Den Haag

40%

Gebied overig ZH

20%

Buiten ZH

0% Den Haag


Het belang van het juridische cluster is met 20 procent relatief groot en licht gegroeid ten opzichte van 2008 (18 procent). Dit komt met name doordat in het juridische cluster bijna twee keer zoveel internationale werknemers werken als Nederlandse werknemers. In het cluster ontwikkelingssamenwerking werken echter relatief weinig internationale werknemers, waardoor er weinig productie door consumptieve bestedingen van internationale werknemers in dit cluster wordt gegenereerd (zie tabel 3.19). Tabel 3.19 Productie door consumptieve bestedingen internationale werknemers naar uitsnede (mln. €), 2010 Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

Den Haag % 23 1 0 0 0 24

Regio Den Haag % 18 0 0 0 0 19

Gebied overig ZH % 18 4 0 0 0 23


Buiten ZH % 18 1 0 0 0 20

Totaal Abs. (mln €) 142 6 0 1 2 150

34

Stap 2: Van productie naar toegevoegde waarde De regionale verdeling van de door aankopen van internationale werknemers gegenereerde toegevoegde waarde is ongeveer hetzelfde als bij de productie (waarde van aangeschafte goederen en diensten). Zie voor een overzicht tabel 3.20 en figuur 3.13. Tabel 3.20 Regionale verdeling toegevoegde waarde door consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar type organisatie (mln. €), 2010 Type organisatie

Den Haag % 61 39 53 40 42 69 48


Regio Den Haag % 26 46 16 11 32 17 36


Buiten ZH % 6 9 16 11 11 7 8

Totaal Abs. (mln €) 86 232 2 8 26 57 412

Figuur 3.13 Regionale verdeling toegevoegde waarde door consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar type organisatie, 2010

100% 80% 60% 40% 20% 0%


Onderwijs

NGO

Kennis

Europees


Regio Den Haag Gebied overig ZH Buiten ZH

De toegevoegde waarde wordt net als de productie voor het grootste deel in de regio Den Haag gegenereerd (tabel 3.21). Tabel 3.21 Regionale verdeling toegevoegde waarde door consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar bronregio, 2010 Bronregio Den Haag Overig regio Den Haag Totaal

Den Haag % 56 40 48



Buiten ZH % 8 8 8


Totaal Abs. (mln €) 194 218 412

35

Figuur 3.14 Regionale verdeling toegevoegde waarde door consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar bronregio, 2010 100% 80% Den Haag

60%

Regio Den Haag 40%


20% 0% Den Haag


Het juridische cluster blijft zowel voor de totale productie als voor de totale toegevoegde waarde in het cluster internationale organisaties van relatief groot belang. Een vijfde van de productie en toegevoegde waarde wordt binnen dit cluster gegenereerd (zie tabel 3.22). Tabel 3.22 Toegevoegde waarde door consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar uitsnede (mln. €), 2010 Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

Den Haag % 23 1 0 0 0 24



Buiten ZH % 18 1 0 0 0 20

Totaal Abs. (mln €) 85 4 0 1 1 91

Stap 3 Van toegevoegde waarde naar banen De totale consumptieve bestedingen van internationale werknemers creëren ruim 5.000 banen in Nederland. Meer dan de helft van deze banen wordt gecreëerd door consumptieve bestedingen van internationale werknemers bij Europese organisaties. Van deze banen wordt 83 procent gecreëerd in de gemeente Den Haag of in de regio Den Haag (zie tabel 3.23).


36

Tabel 3.23 Regionale spreiding arbeidsplaatsen (banen) gerelateerd aan consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar type organisatie, 2010 Type organisatie

Regio Den Haag % 26 45 9 7 31 17 36

Den Haag % 60 38 72 26 41 67 47



Buiten ZH % 7 10 9 19 14 8 10

Totaal Abs. 1.071 2.947 35 66 310 717 5.145

Figuur 3.15 Regionale spreiding arbeidsplaatsen (banen) gerelateerd aan consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar type organisatie, 2010 100% 80% 60% 40% Den Haag

20%

Regio Den Haag Ambassades en consulaten

Onderwijs

NGO

Kennis

Europees


0%


Ruim de helft van de banen (54 procent) wordt gecreëerd door internationale werknemers bij organisaties in de regio (zie tabel 3.24). Dit komt doordat er enkele grote Europese organisaties met veel internationale werknemers in de regio gevestigd zijn. Tabel 3.24 Arbeidsplaatsen (banen) gerelateerd aan consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar bronregio, 2010 Bronregio Den Haag Overig regio Den Haag Totaal

Den Haag % 56 39 47




Buiten ZH % 9 10 10

Totaal Abs. 2.377 2.768 5.145

37

Figuur 3.16 Arbeidsplaatsen (banen) gerelateerd aan consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar bronregio, 2010 100% 80% 60%

Den Haag

40%

Regio Den Haag Gebied overig ZH

20%

Buiten ZH

0% Den Haag


Van de totale werkgelegenheid die wordt gecreëerd door consumptieve bestedingen van internationale werknemers wordt 22 procent gecreëerd door consumptieve bestedingen in de vijf verschillende clusters. Het juridische cluster is hierin bepalend. Dit cluster is verantwoordelijk voor maar liefst 20 procent van de totale werkgelegenheid (zie tabel 3.25). Tabel 3.25 Arbeidsplaatsen (banen) gerelateerd aan consumptieve bestedingen internationale werknemers, naar uitsnede, 2010 Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

3.3.2

Den Haag % 24 0 0 0 0 25



Buiten ZH % 18 1 0 0 0 19

Totaal Abs. 1.067 30 1 8 17 1.122

Indirecte consumptie-effecten internationale werknemers (tweede orde)

De bedrijven waar internationale werknemers inkopen doen, kopen op hun beurt goederen en diensten in bij andere bedrijven. Dit levert bij de betreffende bedrijven ook werkgelegenheid op die er zonder de aanwezigheid van internationale organisaties (buitenlandse geldstromen) niet zou zijn geweest. Daarom wordt ook dit effect opgenomen. Dit effect wordt berekend aan de hand van indirecte consumptieve bestedingen en de toegevoegde waarde van deze bestedingen. In totaal gaat het om 2.140 arbeidsplaatsen als gevolg van de indirecte consumptie-effecten (zie tabel 3.26), waarvan bijna de helft gegenereerd wordt buiten de provinciegrenzen van Zuid-Holland. Voor een overzicht van de productie en toegevoegde waarde, zie tabel A en B in bijlage 4.


38

Tabel 3.26 Regionale spreiding werkgelegenheid door bestedingen van internationale werknemers bij bedrijven die leveren aan internationale werknemers (banen), naar type organisatie, 2010 Type organisatie

Den Haag % 21 17 25 7 17 21 19


Regio Den Haag % 18 20 8 7 17 17 19

Gebied overig ZH % 13 13 17 29 15 13 14

Buiten ZH % 47 49 50 57 51 49 49

Totaal Abs. 441 1.220 12 28 131 308 2.140

De werkgelegenheid die wordt gecreëerd door de indirecte consumptie effecten van internationale werknemers wordt voor bijna 78 procent gegenereerd door de bestedingen van de internationale werknemers bij IGO‟s en Europese organisaties. Bij beide type organisaties werken relatief veel internationale werknemers, en daarnaast hebben deze internationale werknemers gemiddeld een goed salaris uiteenlopend van 2 tot bijna 4 keer modaal. Figuur 3.17 Werkgelegenheid naar regio door bestedingen van internationale werknemers bij bedrijven die leveren aan internationale werknemers, naar type organisatie, 2010 100% 80% 60% 40% 20% 0%


Onderwijs

NGO

Kennis

Europees



Het relatieve belang van de aankopen door internationale werknemers bij kennisinstellingen, NGO‟s en onderwijsinstellingen is laag (bij elkaar 8 procent), vanwege het gemiddeld lagere salaris en het lagere aandeel internationale werknemers bij dit type organisaties. Van alle banen die worden gerealiseerd door indirecte consumptieve bestedingen van internationale werknemers, wordt 47 procent gegenereerd door internationale organisaties gevestigd in Den Haag en 53 procent door internationale organisaties in de regio Den Haag (zie tabel 3.27).


39

Tabel 3.27 Regionale spreiding werkgelegenheid door bestedingen van internationale werknemers bij bedrijven die leveren aan internationale werknemers (banen), naar bronregio, 2010 Den Haag % 20 18 19

Bronregio Den Haag Overig regio Den Haag Totaal



Buiten ZH % 49 49 49

Totaal Abs. 1.000 1.140 2.140

Het aandeel van de onderscheiden clusters in het tweede orde-effect is met 23 procent iets kleiner dan het aandeel in de werkgelegenheid door directe consumptie-effecten (zie tabel 3.25 en 3.28). Tabel 3.28 Werkgelegenheid door bestedingen van internationale werknemers bij bedrijven die leveren aan internationale werknemers (banen), 2010 Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

3.3.3

Den Haag % 22 0 0 0 1 23



Buiten ZH % 20 1 0 0 0 21

Totaal Abs. (mln €) 439 12 0 3 7 461

Achterwaartse effecten

De waarde van de goederen en diensten die de internationale organisaties bij bedrijven aanschaften bedroeg in 2010 ruim € 1.267 miljoen (bestedingen exclusief salarissen). De activiteiten die het meest worden uitbesteed zijn diensten gerelateerd aan: IT, communicatie, financiële zaken, vertalen, salarisadministratie, catering, onderhoud gebouw, schoonmaak en beveiliging. Daarnaast worden onder meer uitgaven gedaan voor computers, meubilair, wagenpark en kantoorbenodigdheden. Net als in de vorige subparagrafen worden bij de achterwaartse effecten op basis van de verhoudingen in het onderzoek van 2008 de bestedingen aan goederen en diensten door internationale organisaties bepaald en wat de toegevoegde waarde van die bestedingen is. Op basis daarvan is uitgerekend hoeveel banen worden gegenereerd door achterwaartse effecten (zie tabel 3.29). Ruim 10.286 banen zijn er gerealiseerd door de aankopen van internationale organisaties bij derden (bedrijven die producten en diensten aan hen leveren). Deze banen zouden er niet zijn geweest als de internationale organisaties niet in de regio Den Haag gevestigd waren. Deze werkgelegenheid wordt voor ongeveer 43% gerealiseerd in de gemeente en regio Den Haag. Ongeveer een zelfde deel (43%) wordt gerealiseerd in overig Nederland en een kleiner deel (14%) in de provincie Zuid-Holland (exclusief gemeente Den Haag en regio Den Haag).


40

De Europese internationale organisaties doen naar verhouding de grootste uitgaven, hetgeen in een groot deel van de hieraan gekoppelde werkgelegenheid resulteert (38 procent). De NGO‟s doen na de Europese organisaties de grootste uitgaven en creëren hiermee 31 procent van de werkgelegenheid die is gekoppeld aan de bestedingen van de internationale organisaties in Den Haag en regio. Het aandeel van de uitgaven door ambassades beslaat 7 procent van de werkgelegenheid. De kennisinstellingen en onderwijsinstellingen genereren 6 procent van deze werkgelegenheid (zie tabel 3.29). Voor een overzicht van de productie en toegevoegde waarde, zie tabel C en D in bijlage 4. Tabel 3.29 Arbeidsplaatsen door bestedingen van internationale organisaties aan goederen en diensten van derden (banen), naar type organisatie, 2010 Type organisatie

Den Haag % 29 14 27 20 25 24 20


Regio Den Haag % 19 28 16 24 17 16 23

Gebied overig ZH % 10 14 14 13 28 17 14

Buiten ZH % 42 44 43 42 31 42 43

Totaal Abs. 1.828 3.928 302 3.237 267 725 10.286

Figuur 3.18 Arbeidsplaatsen naar regio door bestedingen van internationale organisaties aan goederen en diensten van derden (banen), naar type organisatie, 2010 100% 80% 60% 40% 20% 0%


Onderwijs

NGO

Kennis

Europees




41

De internationale organisaties in Den Haag genereren het grootste deel van de werkgelegenheid (64 procent) die voortkomt uit hun bestedingen bij derden (zie tabel 3.30). Tabel 3.30 Regionale spreiding arbeidsplaatsen door bestedingen van internationale organisaties aan goederen en diensten van derden (banen), naar bronregio, 2010 Bronregio

Den Haag % 23 15 20





Totaal Abs. 6.532 3.754 10.286

Figuur 3.19 Regionale spreiding arbeidsplaatsen door bestedingen van internationale organisaties aan goederen en diensten van derden (banen), naar bronregio, 2010 100% 80% Den Haag %

60%

Regio Den Haag % 40%

Gebied overig ZH % Buiten ZH %

20% 0% Den Haag


De bestedingen van ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties genereren meer werkgelegenheid dan de bestedingen van de juridische organisaties. Het aandeel van de andere drie clusters is met in totaal 4 procent gering (zie tabel 3.31). Tabel 3.31 Arbeidsplaatsen door bestedingen van internationale organisaties aan goederen en diensten van derden (banen), naar uitsnede, 2010 Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

Den Haag % 20 22 0 0 2 44

Regio Den Haag % 14 22 0 0 1 38


Buiten ZH % 16 21 0 0 1 39


Totaal Abs. 1.648 2.214 19 20 144 4.045

42

3.4 Totale effecten (direct en indirect) internationale organisaties 3.4.1

Totale productie, toegevoegde waarde en werkgelegenheid

De hiervoor gepresenteerde tabellen geven inzicht in de directe en indirecte effecten. Om het totaal effect van de internationale organisaties in beeld te brengen worden de totaalcijfers voor productie, toegevoegde waarde en werkgelegenheid bij elkaar opgeteld. Dit zijn de directe effecten van de internationale organisaties, hun uitgaven aan producten en diensten van derden en de uitgaven van de internationale werknemers van de organisaties. De aanwezigheid van internationale organisaties in Den Haag en regio zorgt direct en indirect voor ongeveer 35.500 banen (zie tabel 3.32). Het aantal banen bij de internationale organisaties betreft met meer dan 18.000 ruim de helft hiervan (51 procent). Op basis hiervan kan geconcludeerd worden dat een baan bij een internationale organisatie een baan (fte.) daarbuiten oplevert, gebaseerd op werkgelegenheid die wordt gecreëerd door de (in)directe consumptie-effecten en achterwaartse effecten. Bijna de helft van de directe en indirecte werkgelegenheid die samenhangt met de aanwezigheid van de internationale organisaties in Den Haag en regio slaat neer in de gemeente Den Haag (tabel 3.32). Ruim een kwart slaat neer in de Haagse regio (28 procent), de overige 24 procent van de werkgelegenheid wordt gerealiseerd in de rest van de provincie Zuid-Holland en daarbuiten. Tabel 3.32 Totaal directe en indirecte werkgelegenheid, naar type organisatie, 2010 Type organisatie Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs Ambassades en consulaten Totaal

Den Haag % 62 22 59 52 75 79 48

Regio Den Haag % 17 53 23 15 14 6 29


Buiten ZH % 15 19 13 25 7 10 17


Totaal Abs. 6.827 14.078 1.044 5.723 2.870 4.949 35.491

43

Figuur 3.20 Regionale verdeling totale werkgelegenheid, naar type organisatie, 2010 100% 80% 60% 40% 20% 0%


Onderwijs

NGO

Kennis

Europees



De intergouvernementele organisaties en de ambassades en consulaten gezamenlijk genereren de helft van de directe en indirecte werkgelegenheid in de gemeente Den Haag. De Europese instellingen zijn daarentegen verantwoordelijk voor ruim 70 procent van de directe en indirecte werkgelegenheid in de regio Den Haag. Dit is mede verklaarbaar doordat er een paar grote organisaties (in termen van werkgelegenheid) in de regio gevestigd zijn. Het aandeel van de Europese organisaties in de directe en indirecte werkgelegenheid in de rest van de provincie Zuid-Holland en daarbuiten, is ook het grootst. Op de tweede plaats staan de NGO‟s die verantwoordelijk zijn voor ruim 20 procent van de directe en indirecte werkgelegenheid buiten de regio Den Haag. Van de directe en indirecte werkgelegenheid wordt 62 procent (ongeveer 22.000 banen) gegenereerd door de internationale organisaties die zijn gevestigd in de gemeente Den Haag (zie figuur 3.33). Tabel 3.33 Totaal directe en indirecte werkgelegenheid naar bronregio, 2010 Bronregio Den Haag Overig regio Den Haag Totaal

Den Haag % 69 14 48




Totaal Abs. 22.078 13.413 35.491

Het juridische cluster neemt met 19 procent een aanzienlijk deel van de directe en indirecte werkgelegenheid in het internationale cluster voor haar rekening. Dit aandeel is onveranderd ten opzichte van het onderzoek in 2008. De uitsnede ontwikkelingssamenwerking neemt 9 procent voor haar rekening. Het aandeel van de clusters veiligheid, vrede en water is met gezamenlijk 2 procent laag.


44

Tabel 3.34 Totaal directe en indirecte werkgelegenheid naar uitsnede, 2010 Uitsnede NGO‟s Juridisch Ontwikkelingssamenwerking Veiligheid Vrede Water Totaal

3.4.2

Den Haag % 24 10 0 0 1 35



Buiten ZH % 17 16 0 0 1 34

Totaal Abs. 6.600 3.516 60 82 460 10.717

Verhoudingen tussen directe en indirecte effecten

De directe werkgelegenheid is ongeveer even groot als de indirecte werkgelegenheid zoals blijkt uit tabel 3.35 waar de totale werkgelegenheid is vermeld. De toegevoegde waarde die wordt gerealiseerd door de internationale organisaties is met 57 procent meer dan de toegevoegde waarde die wordt gegenereerd bij derden vanwege de bestedingen van de internationale organisaties. Tabel 3.35 Verhouding tussen de directe en indirecte effecten, 2010

Directe effecten internationale organisaties Directe consumptie effecten Indirecte consumptie effecten Achterwaartse effecten Totaal

Toegevoegde waarde Abs. (mln €) % 1.606 57 412 15 137 5 643 23 2.798 100

Werkgelegenheid Abs. % 17.920 50 5.145 14 2.140 6 10.286 29 35.491 100

In bijlage 5 is een overzicht opgenomen van de sectorale verdeling van de effecten. Per sector is aangegeven hoeveel toegevoegde waarde er wordt gecreëerd en hoeveel werkgelegenheid vanwege de aanwezigheid van de internationale organisaties in Den Haag en regio. 3.4.3

Economische effecten internationale organisaties in Haags perspectief

In 2010 omvatte de totale werkgelegenheid in de gemeente Den Haag ongeveer 237.500 banen (uitgedrukt in fte)16. Wanneer we dit afzetten tegen de directe en indirecte werkgelegenheid die door de internationale organisaties in Den Haag en regio wordt gecreëerd, dan blijkt dat 7,3 procent van de werkgelegenheid in de gemeente Den Haag door de aanwezigheid van internationale organisaties wordt gegenereerd. Tabel 3.36 Economische betekenis internationale organisaties in economie Den Haag (banen)

Arbeidsjaren % van totaal

Direct 12.422 5,2

Indirect 4.844 2,0

Totaal direct en indirect 17.266 7,3

Totale economie Den Haag 237.609

16 CBS, Nationale rekeningen 2009; Arbeidsrekeningen. Bewerking Decisio


45

In de regio Den Haag (inclusief de gemeente Den Haag) is het aandeel van de werkgelegenheid dat direct of indirect gerelateerd is aan de aanwezigheid van de internationale organisaties lager dan in de gemeente Den Haag, namelijk 4,5 procent (zie tabel 3.37) Tabel 3.37 Economische betekenis internationale organisaties in economie regio Den Haag (banen) Direct 18.173 2,9

arbeidsjaren % van totaal

Indirect 9.486 1,5


Totale economie regio Den Haag 616.885

Ongeveer de helft van de indirecte werkgelegenheid die de aanwezigheid van de internationale organisaties met zich meebrengt slaat neer buiten de regio. Dit deel van de werkgelegenheid is in bovenstaande tabel uiteraard niet meegerekend. Wel blijkt uit de gegevens dat Den Haag een internationale banenmotor is voor de stad en de regio De toegevoegde waarde die de internationale organisaties creëren in Den Haag maakt een kleine 11 procent uit van de totale toegevoegde waarde die in de economie van de gemeente Den Haag wordt gecreëerd (zie tabel 3.38). Dit percentage ligt hoger dan het percentage werkgelegenheid in tabel 3.37, omdat de lonen (een belangrijk onderdeel van de toegevoegde waarde) bij internationale organisaties relatief hoog liggen. Tabel 3.38 Economische betekenis internationale organisaties in economie Den Haag (Toegevoegde Waarde in mln. €) Direct 1.117 8,3

Toegevoegde waarde % van totaal

Indirect 349 2,6


Totale economie Den Haag 13.528

Voor de regio Den Haag is het aandeel van de internationale organisaties in de totale toegevoegde waarde lager. 1,8 procent van de toegevoegde waarde is direct of indirect gerelateerd aan de internationale organisaties in de regio. Tabel 3.39 Economische betekenis internationale organisaties in economie regio Den Haag (Toegevoegde Waarde in mln. €)

Toegevoegde waarde % van totaal

Direct Indirect 489 1,1

Totale economie Totaal direct en indirect regio Den Haag 329 818 45.216 0,7 1,8


46

3.5 Conclusie Hieronder worden de belangrijkste conclusies met betrekking tot de internationale organisaties, ambassades, internationale scholen en NGO‟s opgesomd voor Den Haag en de regio Haaglanden:  Het aantal banen bij internationale organisaties is toegenomen van 14.205 in 2007 naar 18.173 in 2010. Dit is een sterke groei van 3.968 banen. Deze groei komt deels door de groei van organisaties die in 2008 al meededen aan het onderzoek. Deze organisaties zijn in drie jaar van 14.205 naar 15.383 banen gegroeid. Een groei van 8,3 procent.  Indirect (via consumptieve bestedingen van internationale werknemers en de inkoop van producten en diensten van de internationale organisaties) leveren de internationale organisaties landelijk nog eens ruim 17.500 banen op.  In totaal creëren de internationale organisaties ruim 35.500 banen in Den Haag en regio, de provincie Zuid-Holland en overig Nederland.  Het grootste deel van de groei in werkgelegenheid komt door de organisaties die door relatiebeheer en registratie van de gemeente nieuw aan dit onderzoek zijn toegevoegd. Deze organisaties zijn verantwoordelijk voor ongeveer 2.800 banen.  Met name enkele Europese organisaties zijn grote werkgevers (European Patent Office, ESA/ESTEC), waardoor het aandeel van de Europese organisaties in de werkgelegenheid het grootst is (33 procent). De intergouvernementele organisaties dragen 19 procent bij aan de werkgelegenheid en de ambassades en consulaten dragen 18 procent hieraan bij.  Gelijk aan voorgaande onderzoeken is apart gelet op het juridische cluster. Dit cluster is met 3.446 banen verantwoordelijk voor 19 procent van de werkgelegenheid bij internationale organisaties.  Onder de non-gouvernementele organisaties zijn organisaties onderscheiden op de thema‟s ontwikkelingssamenwerking, veiligheid, vrede en water(management). De werkgelegenheid in het cluster ontwikkelingssamenwerking telt 1.260 banen, 6,9 procent van de totale werkgelegenheid bij internationale organisaties. De NGO-clusters veiligheid, vrede en water zijn met in totaal 382 banen klein. Zij creëren 2,1 procent van de totale werkgelegenheid bij de onderzochte organisaties.  Van de werknemers bij internationale organisaties is 61 procent (10.800) een internationale werknemer en 39 procent (7.200) een Nederlandse werknemer. Voornamelijk bij intergouvernementele en Europese organisaties is een ruime meerderheid van de werknemers niet Nederlands. Bij non-gouvernementele organisaties en kennisinstellingen is een meerderheid van de werknemers van Nederlandse komaf.  Het grootste deel (65 procent) van de totale werkgelegenheid bij internationale organisaties betreft functies voor hoogopgeleiden. Met name onder internationale werknemers is het opleidingsniveau hoog. 70,3 procent van hen is hoog opgeleid (university degree), tegenover 57,4 procent van de Nederlandse werknemers.  Bijna de helft (48 procent) van de werknemers bij internationale organisaties woont in de gemeente Den Haag en 32 procent woont in de regio Den Haag.  Het gemiddelde inkomen van internationale werknemers bij internationale organisaties is € 79.500. De Nederlandse werknemers verdienen gemiddeld € 54.000 op jaarbasis.


47

De belangrijkste conclusies met betrekking tot de directe en indirecte bestedingseffecten zijn:  De totale bestedingen (omzet) van internationale organisaties in Den Haag bedragen € 1,8 miljard en in de regio € 0,9 miljard. Samen is dit € 2,7miljard. In 2007 bedroegen de totale bestedingen voor Den Haag en regio nog € 1,7 miljard wat een groei impliceert van ruim 60 procent.  De totale toegevoegde waarde van de internationale organisaties bedroeg in 2010 ruim € 1,6 miljard. Een stijging van € 0,6 miljard ten opzichte van 2007 toen de toegevoegde waarde ruim een miljard euro bedroeg.  De bestedingen van internationale werknemers leveren direct en indirect 7.285 banen op. Van deze banen wordt 57 procent gecreëerd door bestedingen van internationale werknemers bij Europese organisaties. Van de werkgelegenheid door consumptie-effecten slaat ruim 38 procent in de gemeente Den Haag neer en 31 procent in de regio Den Haag.  De inkoop van producten en diensten van de internationale organisaties bij derden creëert in totaal 10.286 banen. 43 procent van deze werkgelegenheid wordt buiten de provincie ZuidHolland gecreëerd, 20 procent in de gemeente Den Haag en 23 procent in de regio Den Haag. De inkoop van Europese organisaties bij derden levert met 38 procent de grootste bijdrage.  Het juridische cluster is in termen van directe en indirecte werkgelegenheid (consumptie-effecten internationale werknemers en inkoop bij derden) verantwoordelijk voor 19 procent van de totale werkgelegenheid die gerelateerd is aan de aanwezigheid van internationale organisaties. Het NGO-cluster ontwikkelingsamenwerking creëert 10 procent van de totale werkgelegenheid.  Voor de gemeente Den Haag groeit het belang van het internationale cluster. 7,3 procent van de werkgelegenheid in Den Haag is direct of indirect gerelateerd aan de internationale organisaties. In de regio Den Haag is 4,5 procent van de werkgelegenheid direct of indirect gerelateerd aan de aanwezigheid van de internationale organisaties.


48

4 Ontwikkeling economische effecten 2004 – 2007 – 2010 4.1 Ontwikkelingen in de afgelopen 6 jaar Voor de derde keer zijn de economische effecten van de internationale organisaties in kaart gebracht. Wanneer we de resultaten van de drie onderzoeken op een rij zetten blijkt dat de economische betekenis van de internationale organisaties groeit. Echter, de resultaten van de onderzoeken zijn niet een op een vergelijkbaar. Bij elk onderzoek is het aantal benaderde organisaties aanzienlijk toegenomen (zie tabel 4.1). Dit komt niet zozeer doordat het aantal internationale organisaties in de regio in dezelfde mate toenam, maar omdat de gemeente Den Haag door effectief (acquisitie) beleid het cluster internationale organisaties steeds beter in kaart brengt. Anno 2011 heeft de gemeente naar verwachting een zeer goed beeld van de internationale organisaties die zich in de gemeente en in de regio bevinden. 4.1.1

Ontwikkeling directe werkgelegenheid naar type organisatie

In 2007 was het aantal in de onderzoeksgroep opgenomen organisaties gestegen met ruim 42 procent ten opzichte van 2004. De stijging in 2010 ten opzichte van 2007 bedraagt ruim 30 procent (zie tabel 4.1). De totale stijging tussen 2004 en 2010 van het aantal internationale organisaties dat was opgenomen in het onderzoek bedraagt in totaal 86 procent. Tabel 4.1 Aantal internationale organisaties in 2004, 2007 en 2010 Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs Cultuur17 Ambassades en consulaten Totaal % t.o.v. voorgaande meting

2004 10 15 8 23 14 x 97 167

2007 12 19 18 66 16 x 107 238 42,5

2010 15 26 16 116 20 6 111 310 30,3

17 Bij de onderzoeken in 2005 en 2008 maakten de culturele instellingen geen onderdeel uit van de onderzoekpopulatie.


49

Figuur 4.1 Aantal internationale organisaties in 2004, 2007 en 2010 140 120 100 80 60 40 20 0 Ambassades en consulaten

Cultuur

Onderwijs

NGO

Kennis

Europees


2004 2007 2010

Tabel 4.2 Aantal banen bij internationale organisaties in 2004, 2007 en 2010 2004 2.278 5.543 482 181 1.020 x 2.964 12.468

Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs Cultuur Ambassades en consulaten Totaal % t.o.v. voorgaande meting

2007 3.158 5.473 606 302 1.590 x 3.076 14.205 13,9

2010 3.487 5.983 695 2.392 2.163 253 3.200 18.173 27,9

Er is met name een groei te zien in het NGO segment. Ook hier geldt dat de resultaten van de onderzoeken in 2005, 2008 en 2011 niet een op een vergelijkbaar zijn. In 2005 en 2008 zijn NGO‟s in het onderzoek meegenomen die zich onder andere richten op de thema‟s recht, mensenrechten, vrede, veiligheid en watermanagement. Voor het onderzoek in 2011 is er methodologisch voor gekozen ook de internationale samenwerkingsorganisaties mee te nemen in de onderzoekspopulatie. Deze groep organisaties bevat enkele grote organisaties (in termen van werkgelegenheid), waardoor zij een impuls geven aan de totale werkgelegenheid in het NGO segment. De organisaties die in 2008 ook deel uitmaakten van het onderzoek zijn desondanks verantwoordelijk voor een deel van de groei. Waar de werkgelegenheid bij deze organisaties in 2007 nog ruim 300 banen betrof is dit in 2010 ongeveer verdubbeld richting de 700 banen.


50

Figuur 4.2 Aantal banen bij internationale organisaties in 2004, 2007 en 2010 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

2007 Ambassades en consulaten

Cultuur

Onderwijs

NGO

Kennis

Europees


2004

2010

De directe werkgelegenheid is met de toename van het aantal organisaties ook sterk toegenomen. Als we de jaren naast elkaar zetten is de werkgelegenheid bij de internationale organisaties in 2010 gestegen met 45,7 procent (14 procent in 2007 ten opzichte van 2004, en 28 procent in 2010 ten opzichte van 2007, zie tabel 4.2). De toename van de werkgelegenheid is daarmee minder sterk dan de toename van het aantal internationale organisaties. Dit komt mede door de toename van kleine NGO‟s (< 10 fte) die de gemeente Den Haag de afgelopen jaren signaleert. De groei van de werkgelegenheid bij internationale organisaties tussen 2007 en 2010, komt voor een belangrijk deel door de groei van bestaande internationale organisaties. De organisaties die zowel in 2008 als in 2011 voor het onderzoek zijn benaderd waren in 2007 verantwoordelijk voor 14.205 banen. In 2010 zijn deze organisaties verantwoordelijk voor 15.383 banen. Een stijging van 8,3 procent (in 2008 was de groei van de organisaties die ook in 2005 deel uitmaakten van de onderzoekspopulatie 7,6 procent). Deze stijging komt met name door enkele Europese organisaties die een behoorlijke groei hebben doorgemaakt. De internationale organisaties die in dit onderzoek voor het eerst zijn meegenomen zijn verantwoordelijk voor ongeveer 2.800 banen. Van deze organisaties hebben minimaal 12 zich in de periode 2008-2010 nieuw in Den Haag gevestigd. Deze organisaties brachten een werkgelegenheid mee van ongeveer 160 banen. Uit het onderzoek blijkt dat de werkgelegenheid in Den Haag als internationale stad van vrede en recht wordt gekenmerkt door vier hoofdzuilen: intergouvernementele organisaties, ambassades, internationale scholen en NGO's. De huidige resultaten uit de actualisering van internationale organisaties geven aan dat in de afgelopen jaren de groei van het aantal organisaties bij NGO's voorop loopt in verhouding tot de andere typen internationale organisaties. Wat hierbij opvalt is dat in de afgelopen meetperioden de groei voornamelijk te vinden is bij NGO's op het gebied van recht en mensenrechten, vrede, maar ook op het gebied van watermanagement, veiligheid en duurzaamheid.


51

De beleidsruimte van de gemeente is bij dit werkgelegenheidssegment relatief groot en effectief benut in de afgelopen jaren. Bij IGO's, ambassades en internationale scholen wordt namelijk het beleid mede bepaald door betrokken natiestaten, betrokken Haagse ministeries en/of andere rijksinzet. Dit leidt in sommige gevallen tot langere doorlooptijden van besluitvormingsprocessen en/of huisvestingsaangelegenheden. Een verdere intensivering van beleid en uitvoering op het gebied van NGO's zou kunnen leiden tot verdere imagovoordelen van de stad en vervolgeffecten op het gebied van toekomstige werkgelegenheid. De beleidseffectiviteit is hier groter en ook relatief sneller te behalen voor de gemeente Den Haag. 4.1.2

Ontwikkeling totale werkgelegenheid

In tabel 4.3 is de totale werkgelegenheid weergegeven die samenhangt met de aanwezigheid van de internationale organisaties voor de jaren 2004, 2007 en 2010. Hieruit blijkt dat in alle jaren een baan bij een internationale organisatie ongeveer één baan daarbuiten oplevert. De totale werkgelegenheid die is gerelateerd aan de aanwezigheid van de internationale organisaties is tussen 2004 en 2010 met bijna 54 procent gestegen. Tabel 4.3 Directe en indirecte werkgelegenheid in banen in 2004, 2007 en 2010 Directe werkgelegenheid Indirecte werkgelegenheid Totale werkgelegenheid % t.o.v. voorgaande meting

2004 12.000 12.000 24.000

2007 14.000 14.000 28.000 16,7

2010 18.000 17.500 35.500 26,8

De mate waarin het cluster internationale organisaties direct en indirect bijdraagt aan de totale werkgelegenheid in de gemeente Den Haag is gegroeid van 3,5 procent in 2004 naar 7,1 procent in 2010 (zie tabel 4.4). Het aandeel in de totale werkgelegenheid in Den Haag is daarmee meer dan verdubbeld. Dit is een sterkere toename dan de toename van het aantal internationale organisaties (86 procent) en de werkgelegenheid bij deze organisaties (56 procent). Daarmee groeit het belang van de organisaties voor de werkgelegenheid in de gemeente Den Haag niet alleen in absolute zin, maar ook in relatieve zin. De internationalisering van de werkgelegenheid neemt in de stad Den Haag versterkt toe. Tabel 4.4 Aandeel directe en indirecte werkgelegenheid internationale organisaties in Den Haag Den Haag Totale werkgelegenheid Den Haag Directe en indirecte werkgelegenheid internationale organisaties Betekenis internationale organisaties

2004

2007

2010

222.709 8.710 3,9

228.473 12.999 5,7

237.609 17.266 7,3

Het aandeel van de toegevoegde waarde in de gemeente Den Haag dat direct of indirect aan de aanwezigheid van internationale organisaties is gerelateerd is groter geworden. Van 5,9 procent in 2004, naar 10,8 procent in 2010 (zie tabel 4.5). Het belang van de internationale organisaties voor de Haagse economie is daarmee aanzienlijk toegenomen.


52

Tabel 4.5 Aandeel directe en indirecte Toegevoegde Waarde in de economie van Den Haag (mln. €) Den Haag Totale Toegevoegde Waarde Directe en indirecte Toegevoegde Waarde Belang internationale organisaties

2004

2007

2010

12.210 717 5,9

13.307 855 6,4

13.528 1.466 10,8

4.2 Verwachtingen voor de toekomst De internationale organisaties is in de enquête gevraagd naar hun verwachtingen voor de toekomst. De meeste organisaties verwachten een bescheiden groei van het aantal werknemers en van het budget. Daarnaast zijn er ook enkele organisaties die vanwege het wegvallen van subsidies in de toekomst moeten krimpen. Slechts een enkeling heeft zeer positieve verwachtingen voor de toekomst en voorziet een verdubbeling van het aantal werknemers (voornamelijk kleinere organisaties). Voor het jaar 2012 is de gemiddelde verwachte groei een kleine 5 procent in aantallen werknemers ten opzichte van 2010. Als we verder in de toekomst kijken verwachten de organisaties die een verwachting voor 2016 hebben uitgesproken gemiddeld een groei van 28 procent in hun personeelsbestand ten opzichte van 2010. Vooral kleine organisaties verwachten een behoorlijke groei in personeel. Bijna alle organisaties die in 2008 onderdeel uitmaakten van de onderzoeksgroep zijn wederom meegenomen in het huidige onderzoek. Een enkele organisatie heeft Nederland verlaten, zoals het United Nations Environment Programme. Daarnaast is een enkele organisatie samengegaan met een andere organisatie. In 2009 is bijvoorbeeld het Centre for Justice and Reconciliation opgegaan in Justitia et Pax. Tegenover de enkele organisatie die wordt opgeheven of samengaat met een andere organisatie, staat een groter aantal nieuwe organisaties en ook organisaties die naar Den Haag verhuizen. In totaal zijn in dit onderzoek 70 nieuwe organisaties meegenomen ten opzichte van het onderzoek in 2008. Dit zijn niet allemaal nieuw in Den Haag en regio gevestigde organisaties, maar ook organisaties die al langer in de regio aanwezig zijn, maar niet zijn meegenomen in de eerdere onderzoeken. Den Haag weet zich inmiddels als internationale stad van vrede en recht goed te profileren en is daarmee een stad die voor veel internationale organisaties een aantrekkelijk profiel heeft. Het actieve beleid en de inspanningen van de gemeente Den Haag om internationale organisaties (blijvend) te faciliteren geeft een positieve verwachting van de ontwikkeling van het internationale cluster in Den Haag. De rol en versterking van de internationale zone speelt hierin ook een belangrijke rol, zie kader.


53

Den Haag: Internationale Zone De Internationale Zone is de benaming van het gebied dat ligt tussen de Haagse binnenstad, Scheveningen, de Waalsdorpervlakte en de Oostduinen. Deze zone, waar reeds diverse internationale organisaties gevestigd zijn, is aangewezen door de gemeente Den Haag als een gebied waar zich in de toekomst meer internationale instellingen kunnen vestigen. Door voortgaande investeringen in de openbare ruimte, goede bereikbaarheidsvoorzieningen en de aanwezigheid van een internationaal aantrekkelijke en natuurlijke ligging nabij zee, is de Internationale Zone een attractieve voor

vestigingslocatie

grote

internationale

organisaties. In onderstaand overzicht diverse

zijn

schematisch

toonaangevende

internationale weergegeven

organisaties naar

huidige

vestigingsdatum én de geplande situatie in 201518.

Den Haag: Internationale Zone 2010-2015 Eurojust Europol ICC ICJ/Vredespaleis ICTY NAVO C3 OPCW

2010

2015

X

X X X X

X X X X

X X

18 Gemeente Den Haag, 2011. Bron figuur: Gemeente Den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling: Nota van Uitgangspunten Internationale Zone.


54

5 NGO’s 5.1 NGO‟s en huisvesting Om NGO‟s optimaal te accommoderen heeft de gemeente Den Haag twee verzamelgebouwen geselecteerd waarin NGO‟s samengebracht kunnen worden. De basis hiervoor lag al in het beleidsakkoord 2002-2006, waarin het toenmalige college als prioriteit formuleerde: “het met elan voortzetten van de wervings- en acquisitie-inspanningen voor nieuwe internationale organisaties”. In 2007 constateert de gemeente dat het werven van internationale organisaties aanzienlijk vlotter verloopt door het huisvestingsaanbod in een NGO-kantoorverzamelgebouw, namelijk Laan van Meerdervoort 70. Inmiddels is er ook een NGO-kantoorverzamelgebouw aan de Zeestraat 100. Deze NGOkantoorverzamelgebouwen worden effectief als acquisitie-instrument ingezet19. In het onderzoek is gebleken dat het aantal NGO‟s in de stad snel is toegenomen. Er is vooral sprake van een toename van kleine NGO‟s (<10 fte.), de doelgroep voor NGO-kantoorverzamelgebouwen. Om inzicht te krijgen in de ervaringen van de NGO‟s die in deze gebouwen gehuisvest zijn, zijn enkele vragen toegevoegd aan de enquête. Uit de antwoorden op deze vragen blijkt dat de NGOverzamelgebouwen hoog worden gewaardeerd en dat deze acquisitie-inspanningen van de gemeente dus zinvol zijn. De NGO‟s konden in de enquête het nut van bepaalde kenmerken van een NGOkantoorverzamelgebouw voor hun eigen organisatie beoordelen. Daarnaast konden ze aangeven in welke mate de beschikbaarheid van kantoorruimte in een NGO-kantoorverzamelgebouw een rol heeft gespeeld bij hun keuze voor Den Haag. In totaal hebben 19 NGO‟s de vragen beantwoord over het NGO-kantoorverzamelgebouw waarin zij gevestigd zijn. Ze hebben voor vier kenmerken van het verzamelgebouw aangegeven in welke mate deze nuttig zijn voor hun organisatie. Figuur 5.1 geeft hiervan een overzicht.

19 Raadsvoorstel RIS172639_18-mei-2010: Bijdrage bestemmingsreserve internationale stad voor NGOkantoorverzamelgebouw Laan van Meerdervoort 70 (5e etage)


55

14 12 10 8 6 4 2 0

12

11

10

8

9 9

8 6

Zeer nuttig Gedeelde faciliteiten (keuken, vergaderzaal, receptie)

Netwerkmogelijkheden

Diensten aangeboden door het Interne Diensten Centrum (IDC)

Nuttig Omringd zijn door andere NGO's

Aantal NGO's

Figuur 5.1 Beoordeling nut kenmerken NGO-kantoorverzamelgebouw (in absolute aantallen, N=19)

Niet nuttig N.v.t.

Figuur 5.1 laat zien dat de kenmerken van een verzamelgebouw voor NGO‟s door bijna alle NGO‟s als nuttig of zeer nuttig worden ervaren. Slechts één NGO geeft aan dat de netwerkmogelijkheden die een verzamelgebouw met zich meebrengt niet van nut zijn. Ook de gedeelde faciliteiten worden door 12 van de 19 NGO‟s als zeer nuttig beoordeeld. Figuur 5.2 Mate waarin de beschikbaarheid van kantoorruimte in een NGO-verzamelkantoorgebouw een rol speelde bij de locatiekeuze voor Den Haag 9

8

8 Aantal NGO's

7

6

6 5 4

3

3

2

2 1 0 Grote rol

Bescheiden rol

Minimale rol

Geen rol


56

Nog overtuigender is dat van de 19 NGO's 8 NGO's aangeven dat de beschikbaarheid van ruimte in een specifiek NGO verzamelgebouw een grote rol heeft gespeeld bij de locatiekeuze voor Den Haag. Nog eens 6 NGO‟s geven aan dat dit een bescheiden rol heeft gespeeld (zie figuur 5.2). Slechts 5 van de bevraagde kleine NGO's geven aan dat dit een minimale of geen rol heeft gespeeld. De NGO‟s onderschrijven dus het nut van een NGO-kantoorverzamelgebouw. En ook de gemeente Den Haag ervaart dat de NGO-kantoorverzamelgebouwen een positief effect hebben op het aantrekken van kleinschalige NGO‟s.

5.1 Economisch kengetal kleine NGO‟s De in Den Haag en regio gevestigde NGO‟s verschillen sterk qua omvang. Zo zijn er vooral veel kleinschalige NGO‟s met maximaal 10 medewerkers en een paar grootschalige NGO‟s waar enkele honderden mensen werkzaam zijn. Ruim driekwart van de NGO‟s heeft maximaal 10 werknemers (fte). Een kwart van de NGO‟s zijn NGO‟s met meer dan tien werknemers. Deze 25 procent van de NGO‟s is goed voor 86,5 procent van de totale werkgelegenheid bij NGO‟s in Den Haag en regio. Het segment kleinschalige NGO‟s is het segment waarin de gemeente Den Haag de laatste jaren een gestage groei waarneemt. Om een beeld te krijgen van het economisch belang van deze kleinere NGO's is op basis van de enquêteresultaten een inschatting gemaakt van de budgetten die kleinschalige NGO‟s gemiddeld per werknemer ter beschikking hebben voor kantoorruimte en werknemers en van de bedragen die zij gemiddeld per werknemer uitbesteden aan het lokale/Nederlandse bedrijfsleven. Deze inschatting is indicatief, omdat niet alle NGO‟s de verdeling van hun budget hebben ingevuld in de enquête. Op basis van de ingevulde enquêtes van de kleine NGO's hebben we wel een uitsplitsing kunnen maken tussen NGO‟s met maximaal 5 werknemers (fte) en NGO‟s met minimaal 6 en maximaal 10 werknemers. Het gemiddelde budget (exclusief het geld dat wordt ingezet voor projecten in het buitenland) van NGO‟s met maximaal 5 werknemers komt uit op € 63.500 per werknemer. De NGO‟s met tussen de 6 en 10 werknemers hebben gemiddeld een budget van € 77.500 per werknemer. De kleinste NGO‟s besteden gemiddeld een groter deel van hun budget aan werknemers (61 procent) dan de NGO‟s met 6 tot 10 werknemers (50 procent), hoewel de absolute hoogte van deze bedragen nauwelijks verschilt. Het verschil tussen de twee categorieën NGO's zit vooral in de bedragen van de uitbestedingen aan het bedrijfsleven. De grotere NGO‟s besteden jaarlijks bijna € 25.000 per medewerker uit aan het lokale bedrijfsleven, de kleinste zo'n € 10.000 minder (dit is respectievelijk 31 procent en 23 procent van het totale budget). Ook besteden de grotere NGO's per medewerker circa € 5.000 meer aan huur van een kantoor en de aanschaf van kantoorbenodigdheden dan de kleinere NGO‟s (zie tabel 5.1).


57

Tabel 5.1 Gemiddelde bestedingen van kleinschalige NGO’s per werknemer (vuistregels) Aantal werknemers Werknemers Kantoor Uitbesteed Totaal

1 t/m 5 werknemers (fte) € % 39.000 61 10.000 16 14.500 23 63.500 100

6 t/m 10 werknemers (fte) € % 38.500 50 15.000 19 24.000 31 77.500 100

Gemiddeld € 39.000 12.000 19.000 69.500

Het verschil in uitgaven aan kantoorruimte (bijna 50 procent) maakt duidelijk dat de beschikbaarheid van betaalbare kantoorruimte van groot belang is voor het aantrekken van kleine NGO‟s; zij hebben een beperkter budget voor huisvesting. Dit blijkt ook wanneer we het gemiddelde budget van alle internationale organisaties voor kantoorruimte en –artikelen ernaast zetten. Gemiddeld hebben internationale organisaties een budget van € 17.000 per werknemer hiervoor beschikbaar; € 7.000 meer dan de kleine NGO‟s met maximaal 5 werknemers. In de enquête is de internationale organisaties gevraagd de regionale spreiding aan te geven van de organisaties waaraan zij diensten uitbesteden. Het overgrote deel (ongeveer 64 procent) van de diensten die worden uitbesteed door de NGO‟s met 5 werknemers of minder, wordt in de gemeente Den Haag uitbesteed. Ongeveer 17 procent wordt uitbesteed in de provincie Zuid-Holland en de rest (19%) elders in Nederland. Het lokale karakter van de uitbestedingen van NGO‟s met niet meer dan 5 werknemers, geeft aan dat deze uitbestedingen grotendeels ten goede komen aan de lokale Haagse economie. Ook de NGO‟s met 6 tot 10 werknemers besteden voornamelijk uit bij het bedrijfsleven in Den Haag en elders in Nederland (verdeling is ongeveer 50/50). Hoewel de budgetten van de kleine NGO's relatief bescheiden zijn, blijkt uit de regionale spreiding van de uitbestede diensten dat kleinschalige NGO‟s toch een duidelijke impuls geven aan de lokale economie van Den Haag.


58

6 Den Haag en regio als vestigingsplaats 6.1 De keuze voor Den Haag en regio Veel internationale organisaties hebben de keuze voor Den Haag (en regio) gemaakt omdat de aard van de organisatie of van de werkzaamheden vraagt om een locatie in de regeringsstad. Voor deze organisaties speelden dan ook geen andere locatiefactoren mee, en is het feit dat de regering in Den Haag zetelt doorslaggevend. Niet alleen de regering heeft een aantrekkende kracht op internationale organisaties, maar ook het imago van Den Haag als internationale stad van vrede en recht. De gemeente zet zich sterk in voor het ontwikkelen en uitnutten van het imago van Den Haag als „Internationale Stad van Vrede en Recht‟. Uit de enquête blijkt dat dit imago ervoor zorgt dat de organisaties die hiermee geassocieerd willen worden Den Haag als aantrekkelijke vestigingsplaats zien. Een aantal organisaties geeft aan dat de aanwezigheid van een aantal internationaal toonaangevende organisaties de keuze voor Den Haag vervolgens definitief maakt. Figuur 6.1 geeft schematisch weer welke effecten de gemeente Den Haag toekent aan het zijn van „Internationale Stad van Vrede en Recht‟. Figuur 6.1 Spin-offeffecten van het imago ‘Internationale Stad van Vrede en Recht’

Een groot aantal organisaties waarvoor het niet noodzakelijk is om zich in de regeringsstad te vestigen geeft aan dat met name de aanwezigheid van andere internationale organisaties de doorslag heeft gegeven. De mogelijkheden voor samenwerking zijn hierdoor groot en de organisatie kan „meeliften‟ op het imago en de netwerkkracht van Den Haag en de grotere instellingen zoals de verschillende tribunalen, het internationaal gerechtshof, Europol, et cetera.


59

Een aantal kleinere organisaties geeft aan te hebben gekozen voor Den Haag door de diensten en ondersteuning die de gemeente verleent (bijvoorbeeld het aanbieden van geschikte kantoorruimte, mogelijkheden voor het aanvragen van subsidies). Naast Den Haag geven veel organisaties aan ook een andere locatie te hebben overwogen. Met name België (Brussel), Luxemburg en Zwitserland worden relatief vaak genoemd. Andere genoemde steden zijn onder meer Salzburg, Londen, Utrecht, Groningen en Kopenhagen.

6.2 Belang en waardering verschillende vestigingsplaatsfactoren In het onderzoek is de internationale organisaties gevraagd aan te geven op een schaal van 1 tot 5 (1=niet belangrijk, 5= heel belangrijk) hoe belangrijk een aantal locatiefactoren is voor de locatiebeslissing. Daarnaast hebben ze aangegeven wat de waardering van deze locatiefactoren is op hun huidige vestigingsplaats in Den Haag of in de regio Den Haag (1= zeer slecht, 5= zeer goed). In de figuren 6.2 tot en met 6.5 is voor alle locatiefactoren de score aangegeven van het belang en van de waardering. In bijlage 6 zijn de totale tabellen opgenomen. Ook is er een onderscheid gemaakt tussen de volgende typen organisaties; IGO‟s, Europese organisaties en NGO‟s (zie bijlage 6). Indien er sprake is van opvallende verschillen tussen deze typen organisaties en hun waardering voor de locatiefactoren worden deze toegelicht. De gemiddelde score van het totaal van alle locatiefactoren is als volgt:  Gemiddelde belang dat aan een locatiefactor wordt gehecht: 3,6.  Gemiddelde waardering van de locatiefactoren op de huidige locatie: 3,7. 6.2.1

Personeel en kantoorruimte

Figuur 6.2 Belang en waardering van personeel en kantoorruimte 5

1= Ervaring lager opgeleid personeel

Waardering

4

2= Werkinstelling lager opgeleid personeel

2

1

4

5

3

3= Werkinstelling hoogopgeleid personeel

6

4= Ervaring hoogopgeleid personeel

7

5= Beschikbaarheid kantoorruimte

3

6= Kwaliteit kantoorruimte 7= Kosten kantoorruimte

2 1 1

2

3

4

5

Belang


60

De internationale organisaties hebben een relatief hoge waardering voor de ervaring en werkinstelling van het hoger en lager opgeleide personeel (rond de 4) ten opzichte van de totaal gemiddelde waarderingsscore van 3,7. Het belang van de ervaring en werkinstelling van het personeel wordt door de organisaties iets lager ingeschaald dan de waardering. De waardering is gemiddeld. De IGO‟s hechten bij een locatiekeuze minder belang aan de werkinstelling en ervaring van lager opgeleid personeel dan andere organisaties (2,8 tegenover 3,5 gemiddeld). De waardering is met een score van rond de 4 echter een stuk hoger. De locatiefactoren ten aanzien van kantoorruimte laten het tegenovergestelde zien. De internationale organisaties hechten relatief veel belang aan de beschikbaarheid, kwaliteit en kosten van kantoorruimte (ongeveer 4,0) terwijl de waardering rond het gemiddelde ligt. Het gaat echter om kleine verschillen. Wel zijn er enkele verschillen te zien tussen de typen organisaties. Met name de IGO‟s en Europese Organisaties hechten belang aan kosten en kwaliteit van kantoorruimte (scores tussen de 4,6 en 5,0). De waardering van deze factoren op de huidige vestigingslocatie is met een 3,7 tot een 4,0 lager (zie figuur 6.2), maar wel gemiddeld. 6.2.2

Bereikbaarheid

Het belang van verschillende modaliteiten en luchthavens voor de bereikbaarheid van de vestigingslocatie loopt uiteen (zie figuur 6.3). Opvallend is dat Rotterdam The Hague Airport van groter belang is bij de locatiebeslissing van internationale organisaties (4,1) dan Schiphol Amsterdam Airport (2,2). Ook wordt de aanwezigheid van Rotterdam The Hague Airport hoger gewaardeerd dan Schiphol (4,1 tegenover een 3,4). Met name voor IGO‟s en NGO‟s blijkt Schiphol geen belangrijke locatiefactor te zijn. Ze geven met een score van respectievelijk 2,2 en 1,7 een aanzienlijk lager belang aan dan de Europese organisaties met een score van 3,4. Aan de bereikbaarheid per trein hechten de internationale organisaties gemiddeld meer belang dan aan de bereikbaarheid via andere modaliteiten. De bereikbaarheid van Den Haag en regio per spoor wordt daarnaast bovengemiddeld gewaardeerd. Belang en waardering zijn beiden hoog, wat betekend dat de situatie in den Haag aansluit bij de behoeften van de internationale organisaties. Figuur 6.3 Belang en waardering bereikbaarheid via verschillende modaliteiten 5

1= Schiphol Amsterdam Airport

5 6 7 3 4

Waardering

4

2= Bereikbaarheid per auto 3= Fietsinfrastructuur

1

4= Bereikbaarheid per bus

2

3

5= Bereikbaarheid per tram 6= Rotterdam The Hague Airport

2

7= Bereikbaarheid per trein

1 1

2

3

4

5

Belang


61

6.2.3

Woning, woonomgeving en voorzieningen

In gesprekken met internationale organisaties bleek regelmatig dat de beschikbare woningen in Den Haag niet altijd voldoen aan de wensen van internationale werknemers. Wel blijkt het vinden van een woning in Den Haag relatief snel te gaan. Het belang van de kwaliteit en kosten van woonruimte scoort rond de 3,4. De waardering die de internationale organisaties geven voor de kwaliteit en kosten van woonruimte ligt wat lager. Met name de kosten worden met een 2,9 niet hoog gewaardeerd. In de onderzoeken in 2004 en 2007 zijn de relatief hoge woonkosten ook als een probleem naar voren gekomen. Een belangrijke oorzaak hiervoor ligt in de hypotheekrente aftrek. Internationale werknemers betalen in veel gevallen geen inkomstenbelasting in Nederland, zodat zij de hypotheekrente ook niet kunnen aftrekken. Daardoor zijn de woonkosten bij een koopwoning relatief hoog. De sociale huurmarkt is niet toegankelijk voor deze groep, en de vrije sector huren zijn (door de regulering van de Nederlandse woningmarkt) ook relatief hoog. Hierbij kan tevens in beschouwing worden genomen dat de respondenten de enquête hebben ingevuld namens hun organisatie en niet als werknemer. Ondanks dat de kosten en kwaliteit van woonruimte een lagere waardering krijgen dan het belang dat er aan wordt gehecht blijkt de woonomgeving wel een hogere waardering te krijgen. Hetzelfde geldt voor de kwaliteit van recreatieve voorzieningen. NGO‟s hechten gemiddeld genomen minder belang (3,1) aan de kosten en kwaliteit van woonruimte dan IGO‟s (4,4) en Europese organisaties (3,8 – 4,0). Dit is mede te verklaren doordat bij IGO‟s en Europese organisaties relatief veel internationale werknemers werken waarvoor het huisvestingsaanbod van belang is, omdat de internationale werknemers moeten verhuizen voor hun werk. Bij NGO‟s werken relatief veel Nederlandse werknemers, die voor hun werk niet of minder vaak hoeven te verhuizen en die gewend zijn aan de Nederlandse woonstandaard. Figuur 6.4 Belang en waardering van woning, woonomgeving en voorzieningen 5

1= Kwaliteit recreatieve voorzieningen 2= Kwaliteit onderwijs

Waardering

4

1

2

3= Attractiviteit woonomgeving

3

4= Beschikbaarheid woonruimte

4 5

3

5= Kwaliteit van woonruimte 6= Kosten voor woonruimte

6

2 1 1

2

3

4

5

Belang


62

6.2.4

Ondersteuning van de gemeente, samenwerking en veiligheid

De aanwezigheid van internationale organisaties bleek in paragraaf 6.1 voor sommige organisaties een reden te zijn om zich in Den Haag te vestigen. De mogelijkheid voor samenwerking met andere organisaties die het clustereffect van internationale organisaties met zich meebrengt wordt dan ook het belangrijkst beoordeeld van alle locatiefactoren. Gemiddeld vinden de organisaties de samenwerkingsmogelijkheden met een 4,3 bovengemiddeld belangrijk. De waardering van de samenwerkingsmogelijkheden met andere internationale organisaties scoort op de huidige vestigingsplaats ook bovengemiddeld met een 4,3. De IGO‟s hebben een bovengemiddeld hoge waardering (4,7) voor de samenwerkingsmogelijkheden. De overige organisaties wijken niet veel af van het gemiddelde beeld. De ondersteuning van de gemeente is ook een belangrijke locatiefactor voor internationale organisaties. Zij geven hier een 4,1 voor. De internationale organisaties geven met een 3,8 een goede waardering aan, al is de waardering lager dan het belang dat eraan wordt gehecht. Met name de IGO‟s en de Europese organisaties hechten belang aan de ondersteuning van de gemeente Den Haag bij hun locatiebeslissing (beide 4,4). Hun waardering voor de gemeentelijke ondersteuning is bijna gelijk met een 4,2 bij de IGO‟s en een 4,3 bij de Europese organisaties. De veiligheid blijkt met name voor IGO‟s een belangrijke locatiefactor te zijn. Het belang van veiligheid uitgedrukt in risico‟s geven ze een 4,7 en het belang van de veiligheid in termen van maatregelen geven zij een 4,5. NGO‟s geven hier bijna twee punten lager voor. De waardering van de IGO‟s voor de veiligheid in termen van risico‟s en maatregelen is met een 4,4 en een 4,2 bovengemiddeld, maar wel iets lager dan het belang dat eraan wordt gehecht. Figuur 6.5 Belang en waardering veiligheid, ondersteuning gemeente en samenwerking 5

1= Veiligheid uitgedrukt in risico

4 Waardering

2= Veiligheid uitgedrukt in maatregelen

4 1

3= Ondersteuning gemeente Den Haag

3

2

4= Samenwerking met organisaties

3 2 1 1

2

3

4

5

Belang


63

6.3 Diensten gemeente Den Haag De gemeente Den Haag heeft in november 2010 het The Hague International Centre (THIC) geopend. Bij het THIC kunnen expats en kennismigranten gebruik maken van de dienst om in een keer hun verblijfsvergunning, inschrijving bij de gemeentelijke basisadministratie en een burgerservicenummer te regelen. Dit kan in één keer geregeld worden doordat het Immigratiekantoor en de Immigratie- en Naturalisatiedienst bij het THIC gevestigd zijn. Ook het Xpatdesk (voor vragen over gemeentelijke zaken) en ACCESS (een organisatie voor en door expats die informatie verstrekt over wonen en werken in Den Haag en regio) zijn in het centrum gehuisvest. In de enquête zijn enkele vragen opgenomen om de bekendheid van het THIC onder internationale organisaties te toetsen en de mate waarin hun internationale werknemers gebruik maken van de diensten van het THIC. De bekendheid van het THIC is relatief groot. Namelijk 74 procent van de organisaties die de vraag heeft beantwoord (N=74) geeft aan bekend te zijn met het THIC. Van hen geeft bijna de helft (47 procent) aan dat hun internationale werknemers gebruik maken van de diensten van het THIC. Het feit dat het THIC bij 74 procent van de internationale organisaties bekend is geeft ook aan dat het initiatief van de gemeente Den Haag al een groot deel van haar doelgroep heeft bereikt, ondanks haar jonge bestaan. In tabel 6.3 is een overzicht gegeven van de diensten die door het THIC worden aangeboden en het percentage van de organisaties dat aangeeft dat hun internationale werknemers gebruik maken van de desbetreffende dienst. Tabel 6.3 Mate waarin diensten van het THIC worden gebruikt door internationale werknemers Dienst

%

Xpatdesk / ACCESS (welcome package, relocation, settling)

47,8

Welcome to The Hague Program

39,1

'The Hague Finder' international city directory

46,8

www.thehague.com (residents)

59,6

Een meerderheid van de internationale organisaties die bekend is met het THIC geeft aan dat hun internationale werknemers de website www.thehague.com gebruiken. Bij bijna de helft van de internationale organisaties die bekend zijn met het THIC maken de internationale werknemers gebruik van het Xpatdesk en de diensten van ACCESS. De aangeboden diensten bereiken ongeveer 40 procent van de werknemers bij internationale organisaties als we uitgaan van bovengenoemde percentages.


64

6.4 Conclusie Den Haag als vestigingsplaats Er zijn verschillende redenen voor een organisatie om zich in Den Haag te vestigen. Allereerst is er een groep organisaties (m.n. Europese organisaties) die vanwege de aard van de organisatie en werkzaamheden in de regeringsstad van een land moeten zitten. Indien dit niet speelt is de meest genoemde reden voor vestiging in Den Haag „de aanwezigheid van andere internationale organisaties‟. De vele internationale organisaties geven invulling aan het imago van Den Haag als „Internationale Stad van Vrede en Recht‟, en biedt nieuwkomers goede mogelijkheden om samen te werken met andere internationale organisaties. Deze samenwerkingsmogelijkheden blijken gemiddeld ook de belangrijkste locatiefactor te zijn voor de internationale organisaties. Met name Europese organisaties hechten hier bovengemiddeld aan. De waardering van de samenwerkingmogelijkheden is van gelijke hoogte. Het belang dat eraan wordt gehecht is gelijk aan de waardering die ervoor wordt gegeven. Dit betekend dat de samenwerkingsbehoefte van internationale organisaties ook daadwerkelijk verwezenlijkt wordt. Naast samenwerking met andere internationale organisaties zijn de locatiefactoren zoals de bereikbaarheid per trein en via Rotterdam The Hague Airport, en ook de werkinstelling van het Nederlandse personeel hoog gewaardeerd op de huidige vestigingslocatie. De kwaliteit van en kosten voor woonruimte kunnen volgens internationale organisaties nog wel verbeterd worden. Met name IGO‟s en Europese organisaties hechten belang aan de kwaliteit en kosten van woonruimte, maar de waardering is iets lager. De ondersteuning van de gemeente Den Haag wordt goed beoordeeld. Het blijkt ook dat een meerderheid van de organisaties bekend is met het THIC, ondanks haar jonge bestaan. Ongeveer 40 procent van de organisaties geeft aan dat hun werknemers daadwerkelijk gebruik maken van de diensten van het THIC.


65


66

Bijlage 1 Internationale organisaties In onderstaand overzicht zijn alle internationale organisaties opgenomen die zijn benaderd voor dit onderzoek. Daarnaast is per organisatie aangegeven of zij hebben deelgenomen aan het onderzoek en in welke uitsnede de organisatie eventueel is meegenomen. B1.1 Intergouvernementele organisaties Intergouvernementele en VN organisaties International Court of Justice (ICJ)

Werkveld, activiteiten

Respons Uitsnede

Voornaamste justitiële orgaan van de VN. Het beslist over onderlinge disputen tussen lidstaten en geeft adviserende mening.

Nee

Juridisch

International Criminal Court (ICC)

Permanent tribunaal voor oorlogsmisdaden.

Nee

Juridisch

International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia (ICTY)

VN rechtbank waar rechtszaken worden gehouden van individuen die worden beschuldigd van het plegen van oorlogsmisdaden tijdens de oorlogen in Joegoslavië in de jaren '90.

Nee

Juridisch

International Organization for Migration (IOM)

Organisatie gericht op wereldwijde migratievraagstukken.

Ja

Iran-United States Claims Tribunal (IUSCT)

Rechtspraak over wederzijdse publieke en private claims door Iran en de VS.

Ja

NATO C3 Agency

Ontwikkeling en aanbod communicatie-, informatie-, controle- en commandotechnologie voor NAVO landen.

Ja

Nederlandse Taalunie (NTU)

Beleidsorganisatie waarin Nederland, België en Suriname samenwerken op het gebied van de Nederlandse taal, taalonderwijs en letteren.

Nee

Netherlands National Commission for UNESCO

Nationale afdeling van UNESCO; gebruikt de werkterreinen onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie om de doelstellingen van de Verenigde Naties te realiseren.

Nee

Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW)

Naleving overeenkomsten m.b.t. gebruik chemische wapens.

Ja

Permanent Hof van Arbitrage

Vereenvoudigt het oplossen van internationale geschillen o.a. d.m.v. arbitrage, en het verrichten van onderzoek.

Ja

Juridisch

Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht

Wereldwijde unificatie van internationaal privaatrecht middels internationale conventies.

Ja

Juridisch


Juridisch

67

Intergouvernementele en VN organisaties United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR)


Respons Uitsnede

Leider in, en medeorganisator van, wereldwijde bescherming van vluchtelingen en oplossingen voor vluchtelingenproblematiek.

Nee

Special Court for Sierra Leone (SCSL)

Rechtbank opgezet door de VN en Sierra Leone voor het berechten van individuen betrokken bij oorlogsmisdaden in Sierra Leone.

Nee

Juridisch

Special Tribunal for Lebanon (STL)

Internationale rechtbank om de schuldigen van de moord op premier Rafiq Hairiri te berechten

Ja

Juridisch

UNICEF Netherlands

Wereldwijd ondersteunen en toezien op het respecteren van de rechten van het kind.

Ja

Ontwikkelingssamenwerking

B1.2 Europese organisaties EU - IGO Benelux Bureau Intellectueel Eigendom (BBIE)

Werkveld, activiteiten Officiële instantie van de drie Beneluxlanden voor de wettelijke bescherming van tekeningen of modellen en de registratie van merken.

Respons Ja

Eurojust

Internationale bundeling openbare aanklagers (openbaar ministeries).

Ja

Vertegenwoordiging Europese Commissie

Voorlichting voor Nederlands publiek m.b.t. EU.

Nee

European Parliament, Information Office Informatievoorziening over het Europese in the Netherlands Parlement.

Ja

European Patent Office (EPO)

Beoordelen octrooiaanvragen en vastleggen octrooien.

Ja

European Space Research and Technology Centre (ESA/ESTEC)

Ontwikkeling ruimtevaarttechnieken voor European Space Agency.

Ja

Europol

Organisatie voor Europese wetshandhaving, strijd tegen en voorkomen van internationale georganiseerde misdaad.

Nee

High Commissioner on National Minorities of the OSCE (HCNM/OSCE)

Identificatie en vroege oplossing van etnische spanningen die vrede, stabiliteit en vriendschappelijke relaties tussen OSCE en participerende staten in gevaar brengen.

Nee


Uitsnede

Juridisch

Juridisch

68

EU - NGO Association of European Journalists (AEJ)

Werkveld, activiteiten Overkoepelende Europese organisatie voor journalisten. Doel is waarborgen van de persvrijheid in de lidstaten van de EU.

Respons Nee

Euroclio

Europese organisatie voor geschiedenisdocenten.

Ja

Europa Nostra

Pan-Europese federatie van ruim 200 nietgouvernementele erfgoedorganisaties.

Ja

Europe Direct Centre (EDC)

Informatievoorziening voor regio Den Haag m.b.t. EU.

Nee

European & Developing Countries Clinical Trials Programme (EDCTP)

Ontwikkeling van nieuwe middelen om HIV/AIDS, malaria en tuberculose in ontwikkelingslanden tegen te gaan.

Nee


European Academy for Law and Legislation (EALL)

Instituut met als doel het verbeteren van de kwaliteit van wetgeving en procedures op landelijk, Europees en internationaal niveau.

Nee

Juridisch

European Bureau of Library, Information Onafhankelijke overkoepelende organisatie and Documentation (EBLIDA) van nationale bibliotheek, informatie, documentatie en archief associaties / instituties in Europa.

Ja

European Centre for Conflict Prevention (ECCP)

Organisatie ter bevordering van conflictpreventie en vredesstrategieën.

Ja

European Climate Foundation (ECF)

Stichting om de reductie van broeikasgassen te bevorderen en leiderschap bij klimaatverandering te bewerkstelligen.

Nee

European Judicial Network (EJN)

Het verbeteren van de justitiële samenwerking tussen de lidstaten van de Europese Unie, met name bij de bestrijding van zware criminaliteit.

Ja

European Library Service (ELS)

Verzorgt toegang tot gecombineerde bronnen (boeken, tijdschriften, kranten, digitaal en niet-digitaal) van 43 nationale bibliotheken in Europa.

Nee

European Metropolitan network Institute Instituut ter bevordering van onderzoek (EMI) naar urbane gebieden. Gericht op kennisdeling en praktijkvertaling. Europese Beweging Nederland

Onafhankelijke vereniging dat een forum wil zijn voor discussie over Europese samenwerking en integratie.

European Network of Forensic Science Institutes (ENFSI)

Uitwisseling van kennis en ervaring en werken aan overeenkomsten (werkafspraken) in het veld van de forensische wetenschap.


Uitsnede

Vrede

Juridisch

Ja

Nee

Ja

69

EU - NGO European Urban Knowledge Network (EUKN)

Werkveld, activiteiten Kennisnetwerk m.b.t. stedelijke beleid, onderzoek en praktijk.

Respons Nee

Me & EU

Europees sociaal netwerk van de Europese Commissie.

Ja

Model European Parliament (MEP)

Simulatie van het Europese Parlement door jongeren teneinde de EU te promoten.

Ja

Montesquieu Institute (MI)

Richt zich op de studie van Europees vergelijkende parlementaire geschiedenis en Europese constitutionele ontwikkelingen

Nee

Uitsnede

B1.3 Internationale kennisinstellingen Kennisinstellingen

Werkveld, activiteiten Houdt zich bezig met advies, beleidsbeïnvloeding en training voor internationale samenwerking.

Respons Ja

Clingendael, Netherlands Institute of International Relations

Kennisontwikkeling internationale betrekkingen betreffende Europese integratie, transAtlantische relaties, internationale conflicten en veiligheid. Door onderzoek, publicaties, cursussen en trainingsprogramma's.

Ja

Hague Academy of International Law

Onderzoeksinstituut voor internationaal privaat en publiekrecht.

Nee

Juridisch

International Criminal Law Network (ICLN)

Ontwikkeling van internationaal strafrecht door professionele en sociale interactie tussen academici.

Ja

Juridisch

International Water and Sanitation Centre (IRC)

Kennisuitwisseling voor en ondersteuning van locale watervoorzieningorganisaties in ontwikkelingslanden.

Ja

Water

International Water Association (IWA)

Richt zich op onderzoek, praktijkervaringen en de combinatie hiervan voor waterprofessionals.

Nee

Water

Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS)

Het doel van het instituut is het stimuleren van onderzoek in de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen en het bevorderen van interdisciplinaire samenwerking in een internationale setting.

Nee

Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO)

Stimuleert en financiert wetenschappelijk onderzoek aan Nederlandse universiteiten en instituten.

Nee

Netherlands School of Public Administration

Denktank en onderzoek naar openbaar bestuur.

Nee

Nuffic, Netherlands organization for international cooperation in higher education

Beursverstrekker voor internationale studenten.

Buro Beleidsbeinvloeding Ontwikkelingssamenwerking (BBO)


Uitsnede

Ja

70

Kennisinstellingen

Werkveld, activiteiten Verzamelt boeken en materialen op het gebied van internationaal recht sinds 1913.

Peace Palace Library (PPL)

Respons Nee

Uitsnede Juridisch Juridisch

T.M.C. Asser Instituut

Platform voor internationale juridische faculteiten en internationale juridische organisaties (onderzoek, onderwijs en trainingsconferenties, publicaties).

Nee

The Hague Center for Strategic Studies (HCSS)

Richt zich op strategische besluitvormingsondersteuning en advies op het gebied van internationale en nationale defensie- en veiligheidsvraagstukken.

Nee

The Hague Institute for the Internationalisation of Law (HiiL)

Onderzoek naar de invloed van globalisering op internationaal recht.

Nee

Juridisch

The Hague Justice Portal (HJP)

Onderdeel van The Hague Academic Coalition. Webportal biedt toegang tot informatie, nieuws en onderzoeken van de Haagse internationale organisaties die zich bezighouden met vrede, recht en veiligheid.

Ja

Juridisch

UNESCO Institute for Water Education (IHE)

Versterken en mobiliseren van kennis en onderwijs voor water resourcemanagement en bijdragen aan ontwikkeling watervoorziening in ontwikkelingslanden.

Nee

Water

B1.4 Non-gouvernementele organisaties NGO‟s ACCESS

Werkveld, activiteiten Voorlichting aan Engelstalige expats over vestiging en verblijf in Nederland (cursussen, publicaties).

Respons Ja

Accueil des Francophones de la Haye

Onafhankelijke organisatie voor de integratie van Franstaligen in Den Haag.

Nee

ADFU/Cercle Diplomatique

Netwerkorganisatie voor diplomaten.

Africa Legal Aid (AFLA)

Bemiddelingsorganisatie voor toegang tot rechtshulp voor armen in Afrika.

African Diaspora Policy Centre (ADPC)

Onafhankelijke organisatie die dient als platform voor bundeling van de Afrikaanse diaspora met als doel kennis, bestuur te verbeteren.

African Foundation for International Law (AFIL)

Uitsnede

Ja Nee


Ja


Organisatie met als doel het verbeteren van de kwaliteit van wetgeving, processen, en daaruit volgend debat met een focus op Afrika.

Nee

Juridisch

Alliance Française de la Haye

Vereniging die Franse taalcursussen aanbiedt, Franse taal en cultuur en culturele diversiteit promoot.

Ja

Amnesty International (regiokantoor Zuid-Holland/Zeeland)

Mensenrechtenorganisatie

Ja

AMREF Flying Doctors

Organisatie ter bevordering van de gezondheidszorg voor jonge vrouwen in Afrika.

Ja


71

NGO‟s Aqua for All (AfA)

Werkveld, activiteiten Stichting ter verbetering van de watervoorziening voor de allerarmsten.

Respons Ja

Uitsnede

Association of Defence Counsel (ADC/ICTY)

Vereniging voor de verdediging bij het Joegoslaviëtribunaal.

Ja

Juridisch

Association of National Committees of the Blue Shield (ANCBS)

Beschermorganisatie voor culturele instellingen ten tijde van oorlog en conflict.

Nee

Bangladesh Support Group (BASUG)

Organisatie ter ondersteuning van die door de Bangladeshi Diaspora verspreid zijn geraakt over de wereld. Bevorderen van rechten voor deze groep mensen.

Nee

Bernhard van Leer Foundation

Stichting die beurzen toekent aan programma's voor benadeelde jonge kinderen.

Ja

Care Netherlands

Zet zich in voor het ondersteunen van mensen in een levensbedreigende situatie ten gevolge van noodsituaties.

Nee


Carnegie Foundation

Beheerder van het Vredespaleis en de nalatenschap van Carnegie.

Ja

Juridisch

Carnegie-Wateler Peace Prize

Vredesprijs van de Carnegie Foundation.

Ja

Centre for International Legal Cooperation (CILC)

Organisatie ter bevordering van de rechtsgang in fragiele staten.

Ja

CMC Mensen met een Missie

Katholieke organisatie gericht op verbeteren van faith-based organisaties.

Ja

Coalition for the International Criminal Court (CICC)

Netwerk van meer dan 2000 NGO's die pleiten voor een rechtvaardig, effectief en onafhankelijk Internationaal Criminal Court.

Coastal & Marine Union (EUCC International)

Bevordert samenwerking tussen wetenschappers, beleidsmakers en andere belanghebbenden om kustbescherming mogelijk te maken.

Confucius Institute (CI)

Promotie van de Chinese taal en cultuur. Aanbieden van Chinese taalcursussen.

Nee

Cordaid

Samenwerkende hulporganisaties op het gebied van ondernemerschap, zeggenschap en gezondheidszorg.

Ja

Defence for Children (ECPAT)

Preventie van seksuele uitbuiting van kinderen door wet- en regelgeving en goede hulpverlening.

Ja

Dutch Coalition on Disability and Development (DCDD)

Ondersteuning en acceptatie van gehandicapten in ontwikkelingslanden.

Nee

Equal in Rights (EIR)

Begrip en gebruik van mensenrechten als armoedebestrijding.

Nee


Nee



Juridisch

Ja



72

NGO‟s Federation Internationale des Communautes Educatives (FICE-NL)

Werkveld, activiteiten Ondersteunt de internationale jeugdzorg.

Foreign Press Association of the Netherlands

Behartigt de belangen van buitenlandse journalisten.

Ja

Foundation Arctic People Alert (APA)

Informatievoorziening t.a.v. Arctische volken

Ja


Gender Concerns International (GCI)

Organisatie ter verbetering van de positie van de vrouw in ontwikkelingslanden.

Ja

Juridisch

Global Human Rights Defence


Hivos

Ondersteunend door kennisuitwisseling, lobby en financiering van ontwikkelingsprojecten.

Initiatives of Change (IofC)

Religieuze organisatie om denkprocessen te veranderen.

Nee

Institute for Environmental Security (IES)

Globale milieuveiligheid verbeteren door behoud van de regeneratieve capaciteit van ecosystemen.

Nee

Veiligheid

Institute for Historical Justice and Reconciliation (IHJR)

Stichting die onderzoekt verricht naar historische conflicten om verzoening en tolerantie te bevorderen.

Ja

Juridisch

Institute for War & Peace Reporting (IWPR)

Ter ondersteuning van journalisten, persvrijheid en mensenrechten.

Ja

Vrede

IntEnt

Trainingen voor beginnende ondernemers in ontwikkelingslanden.

Nee

International Association of Prosecutors (IAP)

Internationale samenwerking tussen openbare ministeries.

Ja

Juridisch

International Bar Association Human Rights Institute

Justitiële ondersteuning bij mensenrechten.

Ja

Juridisch

International Centre for CounKenniscentrum voor de distributie en vergaring van ter-Terrorism (ICCT/The Hague) kennis t.a.v. contraterrorisme.

Respons Nee

Uitsnede

Nee Ja


Nee

International Child Development Initiatives (ICDI)

Trainen en financieren van projecten die kinderen aangaan.

Ja

International Confederation of Midwives (ICM)

Ontwikkeling van vroedvrouwen en verbetering van kraamzorg over de hele wereld.

Nee

International Criminal Law Services (ICLS)

Geeft juridische trainingen, advies en ondersteuning ten behoeve van de verantwoordingsplicht over oorlogsmisdaden, misdaden tegen de mensheid en genocide.

Nee

Juridisch

International Dialogue Foundation (IDF)

De dialoog bevorderen tussen de islamitische wereld en het Westen, opkomen voor volken wier identiteit ontkend wordt.

Nee

Vrede


73

NGO‟s International Federation for Housing and Planning (IFHP)

Werkveld, activiteiten Wereldwijd netwerk van professionals die het brede veld van huisvesting en planologie vertegenwoordigers.

Respons Nee

Uitsnede

International Federation for Human Rights (FIDH)


Nee

Juridisch

International Federation of Library Associations (IFLA)

Internationale belangenbehartiging van bibliotheeken informatieaanbieders en hun gebruikers.

Nee

International Foster Care Organisation (IFCO/Youth)

Promotie en ondersteuning van pleeggezinnen wereldwijd

Nee

International Fund for Animal Welfare (IFAW)

Dierenwelzijnsorganisatie

Nee

International Institute for Communication and Development (IICD)

Instituut ondersteunt ontwikkelingslanden bij duurzame ontwikkeling door gebruik te maken van de mogelijkheden die ICT beidt.

Nee


International Institute for Criminal Investigations (IICI)

Internationale organisatie voor het opleiden van onderzoekers die zich bezighouden met het opsporen van o.a. oorlogsmisdadigers.

Ja

Juridisch

Internationaal Juridisch Instituut

Voorlichting over Nederlandse en buitenlandse internationaal privaatrecht en buitenlands recht.

Nee

Juridisch

International Mediation Institute (IMI)

Ter bevordering van onderhandelingen in de publieke sector.

Nee

Juridisch

International Network for Urban Development (INTA)

Internationaal netwerk ter bevordering van de wereldwijde uitwisseling van kennis en ervaring op het gebied van stedelijke ontwikkeling en -vernieuwing.

Ja

International Network of Museums for Peace (INMP)

Overkoepelende organisatie van vredesmusea wereldwijd

Ja

International Pharmaceutical Federation (FIP)

Vertegenwoordigt en dient farmaceutische instellingen en - wetenschap over de hele wereld.

Nee

International Research on Working Children (IREWOC)

Antropologische onderzoeksstichting naar kinderarbeid.

Ja

International Society of City and Regional Planners (ISOCARP)

Wereldwijd netwerk van stedelijke en regionale planologen.

Ja

International Statistical Institute (ISI)

Ontwikkelen en verbeteren van statistische methoden en de toepassing daarvan door promotie van internationale activiteiten en samenwerking.

Nee

IVN Natuur en Milieueducatie (IVN Zuid-Holland)

Lokale natuur- en milieueducatie om bewustzijn te creëren.

Nee

Jacob Soetendorp Institute for Human Values (SI)


Nee


Vrede

Juridisch

74

NGO‟s Justitia et Pax

Werkveld, activiteiten Katholieke mensenrechtenorganisatie

KNCV Tuberculosefonds

Informatievoorziening van en financiering van onderzoek naar tbc.

Ja

Kofi Annan Business School

Internationale opleiding gericht op ondernemerschap.

Ja

Juridisch

Kreddha, International Peace Council

Conflictbeheersing, -preventie en vredesimplementatie.

Nee

Vrede

Marokko Instituut (MAI)

Informatievoorziening over Marokko in Nederland.

Nee

Melania Ontwikkelingssamenwerking

Ontwikkelingshulp voor de allerarmsten vrouwen in ontwikkelingslanden.

Ja

Microjustice Initiative (MJI)

Justitiële ondersteuning op kleine schaal in ontwikkelingslanden.

Ja

Modèle Francophone Nations Unies (MFNU)

Verenigde Naties simulatie teneinde de VN te promoten (Franstalig).

Nee

Nederlands-Vlaamse Accredita- Organisatie ter waarborging en bevordering van het tieorganisatie (NVAO) kwaliteit van hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen.

Respons Ja

Uitsnede Vrede

Juridisch

Ja

Nederlandse Vereniging voor de Verenigde Naties

Werkt aan het draagvlak voor internationale samenwerking; en stimuleert het debat over verbetering en versterking van de VN.

Nee

Netherlands Association for Water Management

Kennis en expertise verspreiden op het gebied van integraal watermanagement en het verzamelen, transporteren en verwerken van verontreinigd water.

Nee

Water

Netherlands Atlantic Association (NAA)

Fungeert als forum voor het publieke debat over onderwerpen aangaande de trans-Atlantische veiligheidssituatie (zoals de relatie tussen Europa en de VS).

Ja

Veiligheid

Netherlands Helsinki Committee (NHC)

Ondersteuning van en onderzoek naar juridische en mensenrechtelijke projecten.

Ja

Veiligheid

Netherlands Institute for Multiparty Democracy (NIMD)

Ondersteuningen van jonge democratieën bij democratische processen.

Ja


Netherlands Red Cross (NRC)

Medische en humanitaire hulporganisatie, wereldwijd.

Ja

Netherlands Society for International Affairs

Lezingen en meetings over internationale betrekkingen van Nederland.

Ja

Netherlands Water Partnership Promotie, onderzoek en faciliteren van Nederlands (NWP) wateronderzoek en –technologie.

Ja

Water

Oxfam Novib

Ontwikkelingshulp

Ja

Paris Memorandum on Port State Control (Paris MOU)

Overkoepelende organisatie voor uniforme maritieme controle.

Ja

Ontwikkelingssamenwerking Water


75

NGO‟s Parliamentarians for Global Action (PGA)

Werkveld, activiteiten Promotie van vrede, mensenrechten, justitie, duurzaamheid door gekozen vertegenwoordigers van nationale parlementen.

Pax Ludens Foundation (PxL)

Training en onderzoek naar governance, duurzaamheid en internationale betrekkingen.

Platform Spartak (PS)

Versterken van de band tussen Oost- en West-Europa op meerdere vlakken.

Nee

PSO Capacity building in developing countries

Armoedebestrijding door versterking van maatschappelijke organisaties.

Nee

Save the Children

Onafhankelijke organisatie die zich inzet voor de rechten van het kind.

SNV Netherlands Development Wereldwijde armoedebestrijding door versterking van Organisation de economische en private sector.

Respons Uitsnede Ja Ontwikkelingssamenwerking Ja

Ja Ja

Society for International Development (SID)

Lobbyorganisatie, probeert draagvlak te creëren in Nederland voor 'social justice' in ontwikkelingslanden.

Spanda Foundation

Houdt zich bezig met cultuur, onderwijs, gezondheidszorg, en milieu en het onderzoek naar duurzame verbetering van vrede, kennis en onderling overleg tussen diverse landen.

Ja

Stichting Vluchteling

Praktische hulp bij conflictsituaties en wederopbouwprojecten nadien.

Ja

Terre des Hommes Nederland (TDH)

Via verbeteringen in onderwijs, gezondheidszorg en met microkrediet proberen om kinderuitbuiting te voorkomen.

The Hague Academy for Local Governance (THALG)

Organiseert praktijkgeoriënteerde trainingen voor professionals in de lokale overheden.

Ja

The Hague Bridge

Gemeentelijk toenaderings- en kennismakingsprogramma voor expats.

Nee

The Hague Center for Global Governance, Innovation and Emergence (THC)

Netwerkorganisatie voor internationale betrekkingen, governance etc.

Nee

The Hague Center for Strategic Studies (HCSS)

Denktank met strategisch onderzoek en analyse van internationale veiligheid en defensie.

Ja

The Hague International Model United Nations (THIMUN)

Richt zich op onderwijs onder jongeren over werking van de VN, organiseert hiervoor diverse conferenties waarin vergaderingen van de VN worden gesimuleerd. Gelieerd aan de VN.

Ja

The Hague International Network (THIN)

Netwerkorganisatie voor expats in Den Haag.

The Hague On Line

Informatievoorziening voor expats.

The Hague Prize Foundation

Prijs voor voorvechters van internationaal recht.


Vrede


Nee

Vrede

Nee

Veiligheid

Ja Ja Nee

76

NGO‟s The Hague Process on Refugees and Migration (THP)

Werkveld, activiteiten Zet zich in voor bewustwording over de toegevoegde waarde van vluchtelingen en migranten aan de maatschappij.

Tiye International (TII)

Vergroten van zorgzelfstandigheid, financiële zelfstandigheid en sociale zelfstandigheid onder zwarten, migranten en vrouwen.

Nee

Turkije Instituut (TI)

Het Turkije Instituut richt zich op het vergroten van de kennis over Turkije onder een breed Nederlands publiek.

Ja

United Network of Young Peacebuilders (UNOY Peacebuilders)

Wereldwijd netwerk van en voor jongeren en jongerenorganisaties die zich bezighouden met het stimuleren van vrede. Vooral actief in regio's waar conflicten (geweest) zijn.

Ja

Vrede

Unrepresented Nations and Peoples Organisation (UNPO)

Koepelorganisatie voor niet-erkende landen en volken.

Nee


Vluchtelingenwerk Den Haag

Belangenorganisatie voor asielzoekers en vluchtelingen in Nederland.

Nee

VNG International

Coördinatie van internationaal beleid van de VNG.

Wereldkinderen

Vereniging voor programmaondersteuning en hulp bij adoptie.

Wo=men

Nederlands platform voor wereldwijde genderproblematiek.

Women for Water Partnership (WfWP)

Armoedebestrijding via watervoorzieningen, wereldwijd en een focus op vrouwen.

Nee

Women‟s Initiatives for Gender Justice (WIGJ)

Promotie van internationale strafhof in Den Haag en in het bijzonder vrouwenrechten in ontwikkelingslanden.

Nee

World Federalist MovementInstitute for Global Policy (WFM-IGP)

Zet zich in voor een wereldwijde federale overheid die tot doel heeft een wereldwijde rechtstaat tot stand te brengen.

Nee

World Initiative for Orphans

Belangenorganisatie voor wezen in ontwikkelingslanden.

Nee

World Legal Forum

Organisatie met als doel om marktgerichte rechtelijke producten en diensten aan te bieden.

Nee

World Society for the Protection of Animals (WSPA)

Wereldwijde dierenwelzijnsorganisatie.

Nee

XPat Journal

Tijdschrift voor expats in Nederland.

Yi Jun Peace Museum and Academy Foundation

Stichting ten behoeve van het Yi Jun Vredesmuseum


Respons Uitsnede Ja Ontwikkelingssamenwerking

Ja


Nee Ja

Juridisch

Juridisch

Ja Nee

Vrede

77

B1.5 Internationale onderwijsinstellingen Internationaal onderwijs Deutsche Internationale Schule in Den Haag

Werkveld, activiteiten School (zowel basis als middelbaar onderwijs) gericht op kinderen van Duitse internationals.

Hotelschool The Hague

Internationaal gerichte hogeschool.

INHolland University of Applied Sciences

Hogeschool

Respons Nee Ja Nee

International Institute of Social Studies- Universitair onderwijs over economische en sociaErasmus University (ISS) le ontwikkeling voor studenten uit ontwikkelingslanden (onderzoek, advies, projecten).

Ja

International School of The Hague, Primary and Secundary School - Rijnlands Lyceum

Internationaal school (zowel basis als middelbaar onderwijs).

Ja

Leiden University, The Hague Campus

Training en educatie voor professionals op internationaal juridisch / bestuurlijk terrein (postdoctoraal).

Nee

Lighthouse Special Education

School voor speciaal onderwijs, gericht op internationals.

Ja

Lycée Français Vincent van Gogh

School (zowel basis als middelbaar onderwijs) gericht op kinderen van Franse internationals.

Ja

Open University

Volwassenenonderwijs

Ja

ROC Mondriaan Secondary Vocational Education International Stream

Internationale tak van ROC Mondriaan.

Royal Conservatoire/Koninklijk Conservatorium

Conservatorium

Ja

Royal Academy of Art/Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten

Kunstacademie

Nee

Stichting Haagsche Schoolvereniging The Hague, Dutch and int. primary education

School (alleen basisonderwijs) voor internationale kinderen.

Ja

The American School of The Hague

Internationale school (zowel basis als middelbaar onderwijs) gericht op Amerikanen, maar ook andere nationaliteiten.

Nee

The British School in the Netherlands (foundation, junior, senior, int. education)

Internationale school (zowel basis als middelbaar onderwijs) gericht op Britten, maar ook andere nationaliteiten.

Ja

The Hague Academic Coalition (HAC)

Samenwerkingsverband van academische instituten op het gebied van internationale relaties, internationaal recht en internationale ontwikkeling.

Ja

The Hague University of Applied Sciences (HHS)

Haagse Hogeschool

Ja


Uitsnede

Juridisch

Nee

Juridisch

78

Internationaal onderwijs The Indonesian Embassy School in The Netherlands

Werkveld, activiteiten Privéschool gericht op Indonesië

Respons Nee

The Polish School in The Hague

Privéschool voor Poolse kinderen

Nee

Vrije Academie (kunstenaars)

Kunsthistorische lezingen en excursies

Ja

The Hague Forum for Judicial Expertise

Instituut voor bijscholing van nationale rechters met internationaal recht.

Ja

Uitsnede

Juridisch

B1.6 Culturele instellingen Culturele instellingen


Anglo-American Theatre Group (AATG)

Engelssprekend amateur theatergezelschap.

Cecilia International Choir

Internationaal koor.

Nee

International Association of Schools of Jazz

Koepelorganisatie voor muziekscholen en verenigingen gericht op jazz.

Nee

Nederlands Dans Theater

Danstheater

Nee

Residentie Orkest

Orkest

Nee

Stroom

Kunst- en architectuurcentrum


Respons Ja

Ja

79


80

Bijlage 2 Enquête Questionnaire international organisations The Hague Introduction The Hague is privileged to host a large number of international organisations. In addition, many countries have embassies or consulates located here, and The Hague is home to several high-quality knowledge-based institutions, international schools, cultural facilities, and so on. As host city, The Hague wants to facilitate the above-mentioned organisations‟ performance to the best of its ability. Therefore, the City of The Hague commissioned Decisio, a high-quality research firm, to conduct a survey on the characteristics and development of those international organisations, embassies, consulates, and internationally oriented knowledge and educational institutions already present in The Hague and its environs. This information will be used in an assessment addressing the impact of these organisations for the local and regional economy. We would sincerely appreciate your kind cooperation in this survey, which would involve a telephone interview. The interview will be carried out by one of our consultants. The interviewer will help you to go through the questions and will explain all the details. There may be some questions which you are unable to answer, but in most cases, an „educated guess‟ will do. The annual report of your organisation can be helpful to answer the questions. All information obtained during the interviews will be processed with the greatest care and the strictest confidence. The interviewer from Decisio will contact your organisation in the coming weeks. In order to give you an impression of the questions asked during the interview, we attached the questionnaire. Thank you in advance for your time, attention and cooperation. With kind regards

Ms. Dorien Blikman Decisio BV Valkenburgerstraat 212 1011 ND Amsterdam Tel: 020-6700562 Fax: 020-4701180 Web: www.decisio.nl


81

A. Organisation, general information Activities / purpose

..

Location (municipality)

..

Located in The Hague region since

..

Website

..

Public annual report

..

Contact person 

Name



..



Position (department)



..



Telephone number



..



E-mail



..

B. 1 Employees (2010) Total number (full-time employees)

..

B.2 Foreign Employees Please give an estimate of: 

The number of foreign employees



..



% that is highly qualified



.. %

Average gross income (€, $) of these foreign employ-



..

ees



.. %



% that lives here with family



.. %



% that is working here on a long-term basis (longer



.. %



.. %

(within a 15-kilometre radius of The Hague)



.. %



% Elsewhere in the Netherlands



.. %



% Abroad

(university degree) 

than one year) B.3 Main place of residence foreign employees Please give an estimate of the percentage of foreign employees living in the city of The Hague, as well as that for The Hague region, elsewhere in the Netherlands and abroad. See also the map on the next page. 

% The Hague city



% The Hague region


82

The Hague The Hague region Other parts of South-Holland Other parts of the Netherlands The Hague region: Delft, Rijswijk, Wassenaar, Zoetermeer, Westland, Midden-Delfland, Leidschendam-Voorburg, Pijnacker-Nootdorp

B.4 Dutch employees Please give an estimate of : 

% that is highly qualified (university degree)



.. %



Average gross income



..

B.5 Place of residence: Dutch employees Please give an estimate of the percentage of Dutch employees living in the city of The Hague, as well as that for the Hague region and elsewhere in the Netherlands. 

% The Hague city



.. %



% The Hague region



.. %



…%

(within a 15-kilometre radius of The Hague) 


C.1 Expenditures 2010 Total expenditure (€, $): ………. C.2 Components of expenditures Please give an estimate of which part of the total budget is spent on the following components:


83



% Employees



.. %



% Office costs (rent, office supplies,..)



.. %



% Outsourced services (business services and operational



.. %



.. %



.. %

services, see also next framework) 

% Other (e.g. …?)

C.3 Outsourcing, location of companies Please give an estimate of how much (% of total outsourceing) is spent on services from companies located in the The Hague region, as well as a similar estimate for the province of South-Holland, elsewhere in the Netherlands or abroad. 

% The Hague region (within 15-kilometre radius of The Hague)



% The province of South-Holland (Hague region excluded)



.. %






.. %



% Abroad



.. %

C.4 Most important outsourced services Can you tell us which type of „outsourced services‟ constitute the biggest heads of expenditure? Can you also tell us where the most important enlisted companies are located: The Hague region, elsewhere in the Netherlands or abroad? Most important

Expenditures (estimated)

outsourced services

Location companies a. The Hague region b. Elsewhere in the Netherlands c. Abroad

Business services: e.g. law, financial, communication, translation €

a.

b.

c.

€

a.

b.

c.

€

a.

b.

c.

€

a.

b.

c.

€

a.

b.

c.

€

a.

b.

c.

€

a.

b.

c.

€

a.

b.

c.

Operational services: e.g. security, catering, cleaning


84

D.1 Visitors from abroad Please give an estimate of the number of foreign visitors your organisation received in 2010. 

Total number in 2010



..



..



..



..

How long did these visitors stay? Please give an estimate of the average time they spent in The Hague region. 

Average stay (nights)

D.2 Congresses, seminars If your institution organises congresses, seminars or other similar events, how often did this take place in 2010? 

Number organised in 2010

Please give an estimate of the total number of visitors who attended these events. 

Number of visitors

E. Other influences on The Hague‟s regional economy Can you think of other ways in which your organisation influences The Hague‟s regional economy?

F. Trends Has your organisation grown since 2000? (in terms of number of employees or budget) …. What are your expectations for the future? …. Number of employees and / or turnover in 

2000



…



2004



…



2008



…



2012 (expected)



…



2016 (expected)



…


85

G. 1 Location factors for international organisations in The Hague Location decision (if relevant) Can you tell us which other locations were considered when your organisation had to select a country and city in which to establish its seat? (countries, cities) … What was your main reason for choosing The Hague region? … Is the idea of “organisational clustering” beneficial to your organisation, staff members, tasks and/or programmes? …

G.2 Opinion location factors

Importance for location decision

Please give your opinion con-

Very

cerning the following location

portant

Appreciation on current location

if relevant im-

Not impor-

factors 

Very favour-

Very

able

unfavourable

tant

Highly-qualified staff (Dutch) Expertise

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Work attitude

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Expertise

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Work attitude

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Rotterdam The Hague Airport

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Schiphol

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Train

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Tram

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Bus

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Less highly-qualified staff (Dutch)

Cooperation with other international organisations Accessibility The Hague Region Air:

Public transport:


86

Car

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Bicycle infrastructure

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Availability

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Costs

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Quality

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

In terms of risks

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

In terms of security measures

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Availability

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Costs

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Quality houses

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Attractiveness residential

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Quality of education (schools)

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Quality of leisure facilities

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Support of The Hague

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Office space

Safety

Housing

areas

Municipality

G.3 Remarks concerning location factors If you wish, you may give your opinion of the different location factors mentioned above. Highly-qualified staff (Dutch) …

Less highly-qualified staff (Dutch) …

Accessibility …

Office space …

Safety …


87

Housing …

Education …

Leisure facilities …

Settlement services …

H. Opinion on quality of life in general What is good? …

What could be better? …

I. Recommendations for The Hague municipality Do you have any special recommendations for The Hague municipality? …

J. Expat Services Are you familiar with The Hague International Centre (THIC) in the “Atrium” of City Hall; the

Yes

No

o

o

o

o

former Hospitality Centre/Expatdesk? Do the foreign employees in your organisation make use of the services of the THIC? Which services of the THIC are commonly used by foreign employees in your organisation? 1)

Expatdesk/ACCESS (welcome package, relocation, settling)

o

o

2)

Welcome to The Hague Program

o

o

3)

„The Hague Finder‟ international city directory

o

o

4)

www.thehague.com (residents)

o

o


88

Question K is only for NGO’s, located in a NGO shared office centre K. NGO shared office centre In case your NGO is located in a shared office centre for NGO‟s; which elements of the NGO shared office centre are useful for your organisa-

Very

tion?

Useful

Not Useful

Useful

NA

Being surrounded by other NGO‟s

o

o

o

o

Network possibilities

o

o

o

o

Shared facilities (pantry (kitchen), copier, meeting room, reception)

o

o

o

o

Services offered by the Facilities Department/ Interne Diensten Cen-

o

o

o

o

Large

Modest

Minimal

extent

extent

extent

trum (IDC)

To what extent did the availability of office space in a NGO shared

o

o

o

No role o

office centre play a role in choosing for The Hague?

L. Personal interview Would you be willing to give a personal interview? …


89


90

Bijlage 3 Intergouvernementele organisaties De gemeente Den Haag definieert intergouvernementele organisaties ruimer dan het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In onderstaande tabel zijn de organisaties opgenomen die door de gemeente zijn aangemerkt als een intergouvernementele organisatie. In de tweede kolom is aangegeven of deze organisatie ook volgens de definitie van het ministerie van Buitenlandse Zaken een intergouvernementele organisatie is. Tabel 1 Overzicht van organisaties die door de gemeente Den Haag opgenomen zijn in de categorie intergouvernementele organisaties en de organisaties die door het ministerie van Buitenlandse Zaken als intergouvernementele organisatie geregistreerd zijn. Intergouvernementele organisaties

Door het ministerie van Buiten-landse Zaken geregistreerde IGO's

Benelux Bureau Intellectueel Eigendom (BBIE)

x

Eurojust

x

Vertegenwoordiging Europese Commissie

x

Europees Parlement Informatiebureau in Nederland

x

European Patent Office (EPO)

x

European Space Research and Technology Centre (ESA/ESTEC)

x

Europol

x

High Commissioner on National Minorities of the OSCE (HCNM/OSCE)

x

International Court of Justice (ICJ)

x

International Criminal Court (ICC)

x

International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia (ICTY)

x

International Organization for Migration (IOM)

x

Iran-United States Claims Tribunal (IUSCT)

x

NATO C3 Agency

x

Nederlandse Taalunie (NTU)

x

Netherlands National Commission for UNESCO Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW)

x

Peace Palace Library (PPL) Permanent Court of Arbitration (PCA)

x

Special Court for Sierra Leone (SCSL)

x

Special Tribunal for Lebanon (STL)

x

The Hague Conference on Private International Law (HCCH)

x

UNESCO Institute for Water Education (IHE)

x

UNICEF Netherlands United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR)


x

91


92

Bijlage 4 Productie en toegevoegde waarde 2e orde en achterwaarts effect Tabel A Tweede orde effect in termen van productie Type organisatie Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs en cultuur Ambassades Totaal

Den Haag Abs. % 17 37 0 0 5 9 69 19

25 54 1 0 7 13 100

Regio Den Haag Abs. % 14 42 0 0 6 7 69 19

20 60 1 0 8 10 100

Gebied overig ZH Abs. % 10 29 2 0 4 6 51 14

20 57 3 0 8 11 100

Buiten ZH Abs. %

Totaal Abs. %

33 96 4 1 13 20 167 47

74 203 7 2 27 42 355 100

20 58 2 1 8 12 100

21 57 2 0 8 12 100

Tabel B Tweede orde effect in termen van toegevoegde waarde Type organisatie Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs en cultuur Ambassades Totaal

Den Haag Abs. % 8 17 0 0 2 4 30 18

25 56 1 0 6 12 100

Regio Den Haag Abs. % 6 21 0 0 2 4 33 19

19 63 1 0 6 11 100

Gebied overig ZH Abs. % 5 13 1 0 2 3 23 14

21 55 3 0 8 11 100

Buiten ZH Abs. % 17 48 2 0 6 9 82 49

20 58 3 1 7 11 100

Totaal Abs. % 35 99 3 1 12 19 169 100

21 58 2 0 7 11 100

Tabel C Achterwaarts effect in termen van productie Type organisatie Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs en cultuur Ambassades en consulaten Totaal

Den Haag Abs. % 69 27 60 24 9 4 80 32 10 4 23 9 252 100 20

Regio Den Haag Abs. % 45 15 135 45 6 2 94 31 7 2 15 5 302 100 24

Gebied overig ZH Abs. % 29 15 63 33 6 3 67 35 11 6 18 9 194 100 15

Buiten ZH Abs. % 92 18 187 36 15 3 174 33 13 3 37 7 520 100 41


Totaal Abs. % 235 19 445 35 37 3 415 33 41 3 93 7 1.267 100 100

93

Tabel D Achterwaarts effect in termen van toegevoegde waarde Type organisatie Intergouvernementeel / VN Europees Kennis NGO Onderwijs en cultuur Ambassades en consulaten Totaal

Den Haag Abs. % 35 27 32 25 5 4 40 31 5 4 12 9 128 100 20

Regio Den Haag Abs. % 22 15 70 45 4 2 47 30 4 3 8 5 154 100 24

Gebied overig ZH Abs. % 15 15 33 33 4 4 33 34 6 6 9 9 100 100 15

Buiten ZH Abs. % 46 18 97 37 8 3 87 33 7 2 19 7 263 100 41


Totaal Abs. % 118 18 231 36 20 3 207 32 22 3 47 7 646 100 100

94

Bijlage 5 Sectorale verdeling effecten Voor dit onderzoek is niet met input-output tabellen gewerkt, daarom is het niet mogelijk om voor het jaar 2010 exact aan te geven in welke sectoren de toegevoegde waarde en werkgelegenheid wordt gerealiseerd. Uitgaande van de sectorindeling die is gebruikt in 2008 en de verhoudingen van destijds, ontstaat het beeld zoals weergegeven in tabel 3.34. Tabel 3.35 Consumptieve en achterwaartse effecten per sector, 2010

Grafische industrie / uitgeverijen Overige industrie Bouwnijverheid Handel Horeca Cultuur, sport en recreatie Transport Post en telecom Banken / verzekeringen Handel in onroerend goed Zakelijke diensten overheid en onderwijs Zorgsector Overig Totaal

Toegevoegde waarde (mln. €) Zuid-Holland Overig Nederland Abs. % Abs. % 17 2 21 6 28 3 44 13 48 5 16 5 39 4 13 4 36 4 9 3 23 3 8 2 19 2 12 3 30 3 24 7 40 5 36 10 234 26 5 2 160 18 117 34 43 5 5 2 67 8 3 1 98 11 32 9 882 100 348 100

Werkgelegenheid (banen) Zuid-Holland Overig Nederland Abs. % Abs. % 330 3 319 5 434 4 573 10 822 7 363 6 924 7 341 6 1.258 10 315 5 611 5 212 4 422 3 223 4 303 2 319 5 437 4 362 6 544 4 15 0 2.710 22 2.224 38 748 6 106 2 2.077 17 93 2 758 6 379 6 12.378 100 5.843 100


95


96

Bijlage 6 Locatiefactoren Tabel 6.1 Belang van locatiefactor voor locatiekeuze (1=niet belangrijk, 5= heel belangrijk) Locatiefactor Personeel Ervaring hoog opgeleid personeel Werkinstelling hoog opgeleid personeel Ervaring lager opgeleid personeel Werkinstelling lager opgeleid personeel

IGO

EU

NGO

Totaal

3,2 3,2 2,7 2,8

4,1 4,0 3,4 3,4

3,6 3,6 3,4 3,5

3,7 3,7 3,5 3,5

Samenwerking met andere organisaties

4,0

4,4

4,1

4,3

Bereikbaarheid Bereikbaarheid van de regio via Schiphol Amsterdam Airport Bereikbaarheid van de regio via Rotterdam The Hague Airport Bereikbaarheid per trein Bereikbaarheid per tram Bereikbaarheid per bus Bereikbaarheid per auto Fietsinfrastructuur

2,2 4,7 4,3 4,3 4,0 3,1 3,7

3,4 4,6 4,2 4,1 3,6 3,4 3,9

1,7 4,2 4,2 3,8 3,6 3,8 3,2

2,2 4,1 4,3 3,9 3,7 3,3 3,5

Kantoorruimte Beschikbaarheid kantoorruimte Kosten kantoorruimte Kwaliteit kantoorruimte

4,8 4,8 5,0

4,6 4,6 4,6

3,6 3,9 3,9

4,0 4,0 4,1

Veiligheid Veiligheid uitgedrukt in risico Veiligheid uitgedrukt in maatregelen

4,7 4,5

3,6 3,6

2,9 2,8

3,4 3,3

Woning en woonomgeving Beschikbaarheid woonruimte Kosten voor woonruimte Kwaliteit van woonruimte Attractiviteit woonomgeving

4,4 4,4 4,4 4,4

3,8 4,0 3,8 3,8

3,1 3,1 3,0 3,1

3,3 3,4 3,3 3,4

Kwaliteit onderwijs Kwaliteit recreatievoorzieningen

4,4 3,8

3,6 3,2

2,4 2,9

3,1 3,0

Ondersteuning gemeente Den Haag

4,4

4,4

4,0

4,1


97

Tabel 6.2 Waardering van de locatiefactoren in Den Haag en regio (1=zeer slecht, 5=zeer goed) Locatiefactor Personeel Ervaring hoog opgeleid personeel Werkinstelling hoog opgeleid personeel Ervaring lager opgeleid personeel Werkinstelling lager opgeleid personeel

IGO

EU

NGO

Totaal

4,0 4,0 4,2 3,8

4,4 4,4 4,4 4,4

3,8 3,8 3,8 3,7

4,1 4,0 4,0 3,9

Samenwerking met andere organisaties

4,7

4,2

4,2

4,3

Bereikbaarheid Bereikbaarheid van de regio via Schiphol Amsterdam Airport Bereikbaarheid van de regio via Rotterdam The Hague Airport Bereikbaarheid per trein Bereikbaarheid per tram Bereikbaarheid per bus Bereikbaarheid per auto Fietsinfrastructuur

3,7 4,5 4,8 4,7 4,3 4,3 4,4

4,1 4,6 4,0 4,3 3,7 3,6 4,2

3,1 4,1 4,1 4,0 4,0 3,1 3,7

3,4 4,1 4,1 4,1 4,0 3,2 3,9

Kantoorruimte Beschikbaarheid kantoorruimte Kosten kantoorruimte Kwaliteit kantoorruimte

4,2 3,7 3,7

3,6 4,0 4,0

3,9 3,5 3,7

3,8 3,6 3,7

Veiligheid Veiligheid uitgedrukt in risico Veiligheid uitgedrukt in maatregelen

4,4 4,2

3,5 3,3

3,7 3,7

3,7 3,7

Woning en woonomgeving Beschikbaarheid woonruimte Kosten voor woonruimte Kwaliteit van woonruimte Attractiviteit woonomgeving

3,8 3,5 3,2 3,7

3,3 3,3 3,5 3,8

3,3 2,7 3,1 3,6

3,3 2,9 3,2 3,6

Kwaliteit onderwijs Kwaliteit recreatievoorzieningen

3,2 3,7

3,3 3,6

3,4 3,5

3,5 3,6

Ondersteuning gemeente Den Haag

4,2

4,3

3,8

3,8


98

Bijlage 7 Organigrammen en kaartweergaves internationale organisaties20 B7.1 Organigram internationaal cluster in Den Haag en regio

20 De kaartweergaves geven de internationale organisaties weer die per april 2010 in Den Haag gevestigd waren. Internationale organisaties die zich na april 2010 in Den Haag en regio hebben gevestigd zijn niet weergegeven.


99

B7.2 Organigram en kaartweergave intergouvernementele organisaties


100

Kaartweergave van de in Den Haag gevestigde IGO’s per april 2010


101

B7.3 Organigram en kaartweergave non-gouvernementele organisaties


102

Kaartweergave in Den Haag gevestigde NGO’s, deel 1


103

Kaartweergave in Den Haag gevestigde NGO’s, deel 2


104

B7.4 Organigram en kaartweergave ambassades en consulaten


105

Kaartweergave in Den Haag gevestigde ambassades per april 2010, deel 1


106

Kaartweergave in Den Haag gevestigde ambassades per april 2010, deel 2


107

B7.5 Kaartweergave internationale scholen en kennisinstellingen


108


Den Haag internationale stad van vrede en recht

Recommend Documents