KLIMAATADAPTATIE IN DE STAD Proeftuinen Den Haag en Arnhem
BOSCH SLABBERS
Klimaatadaptatie in de stad Proeftuinen Den Haag en Arnhem Opdrachtgever | Ministerie van VROM In samenwerking met | Gemeenten Den Haag | Arnhem Locatie | Transvaal te Den Haag | Koningspleij te Arnhem Soort project | ontwerpend onderzoek met ontwerpateliers Looptijd project | 2010
Ons klimaat verandert, het wordt in Nederland gemiddeld warmer en de neerslagverdeling verandert. Mogelijke gevolgen hiervan zijn meer frequent wateroverlast, perioden van droogte en opwarming van de steden. De opwarming leidt tot meer mogelijkheden voor buitenrecreatie, maar kan negatieve effecten hebben op ons welbevinden (zoals: verminderde concentratie, afnemende arbeidsproductiviteit) en op de milieucondities (zoals: versterkte concentratie fijnstof). De inrichting van onze steden moet hierop anticiperen zodat klimaatverandering wordt tegengegaan (klimaatmitigatie), negatieve effecten van de klimaatverandering worden tegengegaan (klimaatadaptatie) en de stedeling meer kan profiteren van de voordelen die de klimaatverandering biedt. Echter, methodes en handvatten hoe een dergelijke stad ingericht moet worden staan op dit moment nog in de kinderschoenen. Het ministerie van VROM heeft Bosch Slabbers gevraagd om middels ontwerpend onderzoek inzicht te verkrijgen in de ruimtelijke mogelijkheden voor klimaatadaptatie in de stad. Het ontwerpend onderzoek moet voorbeelden verschaffen, inspireren en een handvat bieden voor gemeenten, provincies en waterschappen.
k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d
BOSCH SLABBERS
‘klimatopen’
Klimatopenkaart Den Haag
opzet instrumenten klimaatkaart en toolbox
Werkwijze In het proces zijn een drietal stappen doorlopen: 1. Een literatuurstudie naar de effecten van de klimaatverandering voor de stedelijke omgeving en ‘best practices’ die oplossingsrichtingen aandragen. De studie heeft geleid tot de ontwikkeling van twee instrumenten; een ‘diagnostische’ klimaatkaart en een oplossingsgerichte toolbox. 2. In twee ontwerpateliers, zogenaamde ‘proeftuinen’, zijn deze instrumenten toegepast; bij het bedrijventerrein Koningspleij te Arnhem en bij de woonwijk Transvaal te Den Haag. Doelstelling van de ateliers was de gebieden zo klimaatbestendig mogelijk in te richten. Hierbij is door de schalen heen gewerkt; van stad en omgeving naar wijk en perceel. 3. In een derde atelier zijn de ontwerpen van de eerdere ateliers teruggekoppeld en eerste conclusies gepresenteerd. Resultaten uit literatuurstudie en ‘proeftuinen’ als ook aanbevelingen voor locale en provinciale overheden zijn vervolgens in een eindrapport gedocumenteerd. Klimaatkaart De klimaatkaart is gebaseerd op een indeling in zogenaamde ‘klimatopen’; stedelijke gebieden met een zelfde micro-klimaat, gebaseerd op landgebruik en bebouwingstypologie. De ‘klimatopenkaart’ geeft weer waar gebieden in de stad zijn die sneller opwarmen dan wel verkoelen. Uit een koppeling van deze kaart aan gegevens van de topografie of de morfologie van de stad wordt een klimaatkaart (compilatiekaart) gegenereerd en komen stedelijke risicogebieden in beeld. De klimaatkaart geeft inzicht in de kwetsbare en robuuste plekken van de stad en haar omgeving. Waar warmt de stad het meest op? Waar blijft het regenwater te lang op straat staan? Of waar heeft de wind een groot verkoelend effect? k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d
BOSCH SLABBERS
Klimaatkaart Den Haag | Compilatiekaart van klimatopenkaart, topografische en demografische gegevens van de stad
Opbouw klimaatkaart Den Haag k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d
BOSCH SLABBERS
Toolbox Op zoek naar oplossingen, die werken en waarde toevoegen. De toolbox bestaat uit een 40-tal klimaatadaptieve maatregelen, die oplossingen bieden van het stadsniveau tot aan het perceelsniveau. De oplossingen zijn ingedeeld in de thema’s vegetatie, water, bebouwingsvorm, materiaal en overige maatregelen. De toolbox is toegankelijk, informatief en werkt vooral inspirerend. Klimaatadaptatie wordt hiermee tastbaar. Hoe kan de windcirculatie beïnvloedt worden? Hoe kunnen groengebieden met elkaar verbonden worden? Het is een middel dat de mogelijkheden van klimaatadaptatie op een rij zet. Het werkt als spil om ‘klimaatdenken’ te verankeren in de planvorming op alle schaalniveaus.
Titel maatregel Schaalniveau Positieve effecten op hitte- en wateroverlast Beschrijving maatregel
Illustraties | Best practices
k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d
BOSCH SLABBERS
Proeftuinen Het resultaat van de ateliers zijn inspirerende ontwerpen en innovatieve ideeën over een klimaatbestendige inrichting van de projectgebieden. De inrichtingsvoorstellen voor de wijk Transvaal te Den Haag reiken van kleinschalige groene elementen als gevel-, dak- en speeltuinen tot grootstedelijke elementen als een groene trambaan. Daarnaast wordt water in de wijk weer beleefbaar, bijvoorbeeld door open afvoer, fonteinen en waterpleinen. Het ontwerp van het bedrijventerrein Koningspleij is gebaseerd op de kwaliteiten van de plek: de haven en de oude rivierloop zijn hierin richtingsgevend en bieden mogelijkheid tot waterberging en recreatie. Groene daken, bermen en parkeerplaatsen zorgen voor voldoende infiltratie en in verband met verkoeling is bij de oriëntatie van de gebouwen rekening gehouden met de hoofdwindrichting.
k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d
