SPIRIT IN WEST samen pionieren. Annemarie Sour & Els Desmet

SPIRIT IN WEST samen pionieren Annemarie Sour & Els Desmet

INHOUD

I Levensverhaal wijk in West

07

Inleiding

08 Middelland bestaat niet 09 Perfecte ligging en voorzieningen 10 19e eeuwse stadswijk in vele gedaanten 12 Unieke stadsstraten

Sfeerkaarten

26 28 30 32 33 35 38 41 44

Mix van mensen Openstaan voor anderen & onverwachte ontdekkingen Nieuwe energieke wereld Thuishaven en chaos Jongeren en hun toekomst Hechte netwerken verankerd in het verleden Rauw & kwetsbaar Stilstand, vooruit of achteruitgang? De kracht van het gebied

II Fotoreportage

III Interviews

86 89 92 94 96

Erdal en zijn moeder Mustapha Wijkagent Hans Makelaar Nicole Ondernemer Alia

Namenlijst geïnterviewden

Achterzijde omslag: Profiel van wijk in West

Colofon Dankwoord

I LEVENS — VERHAAL WIJK IN WEST

INLEIDING Wat zijn kernwaarden, sferen, identiteiten, oftewel het DNA van Middelland bezien door de ogen van een mix aan mensen die er leven, ondernemen en werken? Woonstad Rotterdam is daar nieuwsgierig naar. Deze gedeelde kernwaarden van de wijk zijn voor de woningcorporatie een belangrijke grondlegger voor de wijkvisie die zij maken. In opdracht van Woonstad Rotterdam zijn Sour & Desmet met een open vizier de wijk ingegaan. Onze eigen (werk)ervaringen en geschiedenis in Middelland (wonen, leven met en zonder kinderen, vrienden, winkelen, uitgaat, netwerk) vormde het vertrekpunt om bekende en onbekende werelden een stem en gezicht te geven. Onbevooroordeeld verdiepten Sour & Desmet zich in ervaringen en beelden over dit deel van de stad door middel van observaties, gesprekken, wandelingen en groepsinterviews. Met het wijkteam van Woonstad en met een gemêleerde groep van bewoners toetsten we vervolgens onze hoofdbevindingen. Belangrijke onderwerpen, overeenkomsten, verschillen en conclusies over kernkwaliteiten en het gebiedskarakter zijn in dit verhaal verzameld. We hebben op basis van alle verhalen die mensen openhartig aan ons vertelden, een nieuw verhaal over dit deel van de stad geschreven: Spirit in West, Samen pionieren. We hebben ons nieuwe wijkverhaal aangevuld met beelden. Aan fotograaf Joop Reijngoud hebben we opdracht gegeven om zo’n dertig fotografische beelden van het gebied te maken en in samenwerking met UNO architecten hebben we enkele plattegrondschetsen gemaakt. Meerdere uitgewerkte interviews geven een persoonlijk inkijkje in de beleving en ervaring van uiteenlopende bewoners, ondernemers en wijkprofessionals. Dit samenhangend pakket geeft een mooi beeld van het DNA van Middelland bezien door de ogen van mensen die er leven, wonen en werken.

07

Inleiding

PERFECTE LIGGING MET ALLE VOORZIENINGEN ONDER HANDBEREIK

MIDDELLAND BESTAAT NIET

Bijna niemand kent en gebruikt de naam Middelland. Bij het woord Middelland denken de meeste bewoners en ondernemers aan de Middellandstraat en de nabije omgeving van deze straat. Slechts een enkeling weet dat Middelland de naam van de eigen wijk is. Mensen wonen en ondernemen “Vlakbij het Centraal Station ”, “Achter de Albert Heijn, bij de Binnenweg”, “Bij de Heemraadsingel” of “Bij de Mathenesserlaan ”. Sommige mensen zeggen: “Ik woon in West ”, “Ik woon vlakbij het centrum” of “Ik woon in het centrum ”. Melle: “Ik zeg altijd, het station uit, rechts afslaan en dan vijf minuten lopen.”

08

Levensverhaal wijk in West

09


Perfecte ligging met alle voorzieningen onder handbereik

Middelland bestaat niet / Grenzen zijn vloeibaar

Grenzen zijn vloeibaar Nog minder mensen kennen de formele grenzen van hun woonwijk. Grenzen zijn vloeibaar. Zo vloeit Middelland over in het Oude Westen en het Nieuwe Westen, de direct aangrenzende wijken. Maar het gaat nog veel verder. Mensen ervaren de grenzen van hun woongebied verschillend en dit kan ook per levensfase wisselen. Mensen eigenen zich in de loop der tijd verschillende straten, plekken en gebieden toe, afhankelijk van persoonlijke routes, routines en het gebruik van plekken en voorzieningen. Bewoner Ad: “Mijn woongebied loopt van de Heemraadsingel, via de Mathenesserlaan en de Binnenweg tot aan de kabouter op het Eendrachtsplein. Sinds Jeroen op de middelbare school zit, gebruik ik hele delen van de wijk niet meer. Het gebruik verschuift en daarmee de grenzen. Ik kom in heel veel straten die formeel tot de wijk behoren niet.” Soms is de leefwereld kleiner en ligt de focus op de eigen straat. Maar de meeste bewoners maken hun woongebied groter. Voor hen horen vele bijzondere plekken en voorzieningen bij hun woongebied zoals het Centraal Station, de Doelen, de Pathé bioscoop, speeltuin Binnenste Buiten, Cinerama, Maritiem Museum, Blijdorp, de markt bij het Grote Visserijplein, de markt in het centrum, het Westerpaviljoen, Boijmans, het Euromastpark, de Speeldernis, het Vroesenpark en bijvoorbeeld de winkels op het Mathenesserplein. Gulazar (62) wandelt naar haar ‘buurtvoorzieningen’: “Ik ga naar het zwembad Oostervant, loop naar de markt bij de Blaak en de markt van de Grote Visserijstraat. Met de kleinkinderen ging ik wekelijks naar Blijdorp.”

De centrale ligging in Rotterdam is van onderscheidende en enorme waarde. Mensen noemen vele verschillende plekken die voor hen van betekenis zijn. Hoewel deze plekken (ver) buiten de formele wijkgrenzen liggen, horen ze in de beleving er helemaal bij: een muziekschool, musea, bioscopen, de West-Kruiskade, de Witte de Withstraat en bijvoorbeeld de Nieuwe Maas. Het ligt allemaal op loop- en fietsafstand. Meerdere bewoners omschrijven de ligging van hun woongebied als perfect of ideaal. Beeldend kunstenaar en muzikant Tim: “Dichtbij het centrum, het Centraal Station, Oud-Delfshaven en de Maas.” In de bewoording van Erdal Bozdag: “Middelland is een centraal middelpunt, een wijk als een ster van waaruit je naar alle richtingen kunt gaan.” De openbaar vervoersverbindingen zijn goed met de verschillende tramverbindingen en de metro. De waaier van voorzieningen op het gebied van cultuur, sport, gezondheid en ontspanning is eindeloos. Ook dit is een belangrijke kernwaarde. De variatie aan scholen, musea en winkels is groot. Bekende voorzieningen met landelijke uitstraling zoals Boijmans, Blijdorp en Erasmus MC liggen om de hoek. Maar ook vele stedelijke voorzieningen zoals Pathé Bioscoop, de Doelen, de Schouwburg, het Euromastpark, gymnasia, Wolfert-tweetalig en een grote variatie aan hogescholen liggen in de beleving van vele bewoners in hun woongebied. Jan: “Alle voorzieningen zijn in de nabijheid. Film, theater, school, zwembad en muziekles. We maken daar als gezin ook gebruik van.” Een aantal parken en een volkstuinencomplex hoort er ook bij. Student en bewoner Hanna: “In het Vroesenpark liggen in het zonnetje en barbecueën. Het is een straat verder. Het tunneltje door en je bent er.” Daarbij komt dat het aanbod van kleinschaligere voorzieningen ook nog eens gevarieerd is met het zwembad, de bowlingbaan, speeltuinen, koffiebars, supermarkten en vele speciale winkels. Belangrijk zijn ook de ogenschijnlijk kleinere groene plekken en (groene) speeltuinen. Ze verhogen de aantrekkelijkheid van de wijk voor jonge en oudere bewoners. Monumentale bomen in straten en lanen, geveltuinen en groenbakken die bewoners zelf plaatsen en speeltuinen met een natuurlijke uitstraling. Emel (29): “Ik loop met mijn kinderen naar de speeltuin aan het Weena of naar speeltuin Binnenste Buiten.” Imes Lobles (26) zit in het Branco plein op een kleedje rustig een boekje te lezen terwijl haar twee zoontjes aan het spelen zijn. “Het plein is leuk. Mijn jongetjes vinden het hier erg fijn.” Verborgen parels in en rond de wijk zijn er ook. Ad, vader van een

zoon: “Je moet het van andere ouders horen. Het zijn verborgen groene plekken met speeltuinen waar het pedagogisch klimaat klopt, zoals het Dierenlandje, Binnenste Buiten, Speeldernis en Park Schoonoord.” 19E EEUWSE STADSWIJK IN VELE GEDAANTEN

Cruciaal voor de identiteit en sfeer van het gebied is het planmatig ontwerp (1887) van de nieuwe woongebieden naar het westen met brede boulevards en singels van G.J. de Jong. Deze structuur met de grote en brede lanen en de groene zones is een kernkwaliteit. Stella zegt: “De lay-out van de wijk biedt zo veel meer, deze wijk heeft hierdoor een enorme voorsprong op andere wijken.” Velen roemen de prachtige singels, lanen en groene straten. Het biedt bewoners en bezoekers rust, ruimte en schoonheid. Sommige mensen geeft het een geluksgevoel. Anuska vindt de Hondiusstraat een pareltje. “Als ik rust zoek, loop ik daar doorheen.” Beeldend kunstenaar Melle Smets over zijn Graaf Florisstraat: “Het is de mooiste straat van Rotterdam. Klein Odessa.” Mustapha (26): “Een plek waar ik blij van word is de Schietbaanlaan met ondergaande zon, de geveltuinen en het gedicht op de muur.” Onderscheidend op straatniveau Wie door Middelland loopt is verrast door de grote verscheidenheid en afwisseling van singels, lanen, brede en smalle straten en de grote variatie in woningen van chique stadsvilla’s tot eenvoudige arbeiderswoningen. Sommige noemen het een gebied van contrasten: grote contrasten, dichtbij elkaar. Loop je het ene moment over een bomenrijke laan met herenhuizen, sla je de hoek om kom je terecht in een stenig grauw en versleten straatje zonder bomen met verwaarloosde woningen en vele schotelantennes aan de gevels. Loop je weer een straat verder tref je in oude luister herstelde herenhuizen met geveltuinen. In deze wijk is geen straat hetzelfde. Makelaar en bewoner Nicole Aanen zegt het treffend: “Middelland is onderscheidend op straatniveau. Het is zo wisselend van kwaliteit. Kopers zijn op zoek naar slechte en goede buurten. Maar je kunt in dit deel van Rotterdam alleen op straatniveau kijken.” Ook het noordelijk deel heeft enkele prachtige straten zoals de Essenburgsingel en het G.W. Burgerplein. Dit zijn plekken met Kralingse allure. De diepe binnentuinen hebben grote aantrekkingskracht. Ook voor kopers van kluskoopproject Eén Blok Stad. Stedenbouwkundige Like uit de Zwaerdecroonstraat: “Doorslaggevend voor onze aankoop is de binnentuin geweest. Het lijkt met de grote bomen wel een groot park. Een prachtige groene zone in de binnenstad.”

10


19e eeuwse stadswijk in vele gedaanten / Onderscheidend op straatniveau

Verborgen wijkkapitaal Delen van de wijk zijn tijdens de stadsvernieuwingsperiode gesloopt en daarvoor zijn op diverse plekken in de wijk pleinen en moderne (huur)appartementen voor terug gekomen. De woningcorporatie verkoopt een deel van deze voorraad. De aantrekkelijke prijs-kwaliteit verhouding maakt dat veel gezinnen uit de wijk, vaak tweede en derde generatie migrantengezinnen deze goede woningen kopen. Veel historische panden in bezit van de woningbouwcorporatie zijn tijdens de stadsvernieuwingsperiode gerenoveerd. Met de blik van nu vinden we deze renovatieaanpak vaak lelijk met plastic kozijnen, gekleurde deuren, bergingen, portieken en dakdozen. Niet alle woningen zijn door de corporatie en vele particuliere eigenaren en particuliere verhuurders aangepakt. In de wijk zien we ook nog verwaarloosde panden: woningen, winkels en kantoren. Ze staan soms leeg, sommige zijn gekraakt, soms zijn ze al jaren in verbouwing of er is anti-kraak geregeld. Tim: “Ik kan mij enorm ergeren aan zo’n pand dat jarenlang verloederd erbij staat, zoals het pand op de hoek van Claes de Vrieselaan-Schietbaanlaan. Er wordt al jaren gedaan alsof het wordt opgeknapt. Dat is echt jammer.” Het zijn panden met verborgen power. Zowel de monumentale herenhuizen als arbeiderswoningen uit het begin van de 20ste eeuw herbergen een verborgen wijkkapitaal. Het zijn interessante panden voor liefhebbers die de historie, uitstraling en het stedelijk gebied op waarde weten te schatten. Dankzij een goede prijs-kwaliteitverhouding trekt het mensen aan die toevoegen en investeren. In het gebied zijn daar vele positieve voorbeelden van terug te vinden. De verborgen uitstraling is af te lezen aan de panden in de Snellinckstraat en Zwaerdecroonstraat. Deze ooit rijp-voor-de-sloopcorporatiepanden zijn als casco-kluswoningen in de markt gezet. Dit trok energieke bewoners die particulier investeren. Het zijn vooral middenklas gezinnen of gezinnen in wording, die hier een huis kochten.

11


Architectonische parels / Verborgen wijkkapitaal

Architectonische parels Behalve de aantrekkelijke lay-out is ook de architectuur van de wijk onderscheidend. Fraaie stadsvilla’s langs de singels, monumentale herenhuizen aan de lanen en brede straten en in de zijstraten vele beneden-bovenwoningen met historische kwaliteiten, hoge plafonds, grote kamers en historische details als glas in lood, gestuukte plafonds en granieten vloeren. Bewoonster Els zocht en vond een klassieke oude woning. “Via een vriendin kwamen we terecht op de Claes de Vriese-laan. Mijn man werd verliefd op het huis met de grote en hoge ruimten en oude details, zoals schuifdeuren, schouwen en glas in lood.”

UNIEKE STADSSTRATEN

Belangrijke kernkwaliteit van het gebied zijn de twee unieke stadstraten: twee belangrijke horizontale verbindingslijnen richting het centrum. De eerste stadstraat loopt in de beleving vanaf het Mathenesserplein tot aan het Schouwburgplein en het Centraal Station. De tweede stadstraat loopt ongeveer vanaf de markt aan het Grote Visserijplein tot aan de kabouter op het Eendrachtsplein. Het zijn twee essentiële identiteitsdragers voor het gebied met als kenmerk dat het totaal geen middle-of-the-road straten zijn. Deze twee stadstraten met hun vele speciale en gevarieerde winkels, toko’s, eettentjes, afhaalmogelijkheden, cafés en koffiebarretjes zijn van grote betekenis voor de mensen die wij spraken. Zij doen er hun boodschappen bij bakker Marakesh (‘het beste brood van Rotterdam komt van deze Marokkaanse bakker’ zegt de Turkse Erdal), de BAS, Casablanca, Kaya Pastanesi, de Albert Heijn, Eko Plaza, DAS, Wang Nam Hong, Tanger en bijvoorbeeld de viswinkels Mediterranee en Andaluce. Bewoners laten zich verrassen door de vele speciaalzaken en verborgen parels die het ontdekken waard zijn. De variatie is enorm en de mogelijkheden om goed te eten (lunch en diner) zijn onbeperkt. UEB wordt vaak genoemd als prettige verblijfsplek, maar ook het Westerpaviljoen, Dizzy, de ijswinkels, het Vlaamsch Broodhuys, Koekela, Chez Moi, de Indiër op de Binnenweg, het ‘vispaleis’ op het Heemraadsplein, en de onlangs op de Middellandstraat geopende espressobar Dates waar je terecht

12


Verborgen wijkkapitaal / Unieke stadsstraten

kunt voor een kopje koffie, smoothy of een broodje. Kernwaarde is de enorme variatie. Het zijn twee stadsassen waar alles bij elkaar komt. Jorien: “Meerwaarde is dat je de hele wereld onder handbereik hebt. Linksaf het internationale aanbod met veel contacten en herkenningen en gezelligheid bij bijvoorbeeld visboer Mediterannee. Rechtsaf het luxe assortiment met Vermeijden, Chez Moi, cappuccino en bloemen.” Elsemarie: “Dit gebied is uniek. Om de honderd meter kun je koffie krijgen met zelfgemaakte taart, eethuizen en al die unieke kleine winkeltjes met bijzonder aanbod dat je niet vindt in het centrum.” Tim: “Bij de Albert Heijn aan deze kant van de Binnenweg zitten zaken als Monica met haar luxe producten en allerlei chique traiteurs. Het kost een boel poen. Maar het is wel fijn dat die zaken er zijn. Dat maakt dat patjepeeërs en sloebers bij elkaar komen op dat stukje in de wijk.” Nicole: “Alleen maar toko’s is niet leuk. De essentie is die mix van luxe van Vermeijden en voor een vers visje ga je naar Andaluce. Het gaat om die totale mix van sferen en aanbod. De afwisseling maakt het sterk.” Je kunt bijzonder servies kopen, je schoenen en kleren laten maken, je nagels laten doen bij Anna Nails, speciale autospullen kopen, een lijst op maat laten maken, goede wijnen bij van Hemmen kopen en voor speciale cadeautjes ga je Etjes Little India of een winkeltje als Voorlopig. Voor een goed patatje of een frikandel speciaal inclusief een gezellig praatje ga je langs bij Peppie. Mustapha: “Dates is heerlijk om een kopje koffie te halen. Het is een plek om emotioneel bij te tanken. Als het niet bij familie of vrienden is, dan is het bij Dates. Bij UEB heb ik dat ook. De huiskamer van de wijk. Het woensdagmiddaggevoel toen je kind was: vrij en ontspannen voel ik mij dan.” Melle: “De Middellandstraat is prettig om rond te snuffelen. Afhankelijk van waar ik trek in heb, bepaal ik mijn looproute: Iranees, Pakistaans, Marokkaans of Turks. Ik ga naar Schell, Wai Yat, Orkide of bijvoorbeeld Andaluce en bij het Mathenesserplein zit een goede Turk. Toen ik hier net woonde vond ik het boeiend om naar alle kroegen te gaan op de Middellandstraat. Een Stappie terug, Turkse en Marokkaanse tenten. Het zijn een soort vergaderkamers waar geld wordt verdiend. Ik stapte echt in een andere wereld. Een wereld die niet de mijne is en dat gaat ook nooit mijn wereld worden.” Binnenweg parel van de binnenstad Het herstellen van de Nieuwe Binnenweg, zowel van de straat als de winkels en woningen, brengt het ‘authentieke Rotterdam’ weer terug en prikkelt de verbeelding. Bewoonster en ondernemer van stadstuinwinkel Stek, Elsemarie: “Je ziet nu pas hoe het hier ooit is geweest. Het

13


Unieke stadsstraten / Binnenweg parel van de binnenstad

Makelaar Ton van der Schee: “Kluskopers gaan verder dan mensen die een bestaand (en af) huis kopen. Mensen investeren in dakterrassen, vides, balkons, glazen puien en in de afbouw van de woning. Dat levert verschillende type hoogwaardige woningen op.” Makelaar Nicole: “Kluspanden en schoolklusprojecten stimuleren publiciteit en trekken vrije geesten aan.” Meerdere mensen benadrukken dat het belangrijk is om aan te sluiten bij deze verborgen mogelijkheden van het gebied. Stimuleer, enthousiasmeer en maak op allerlei creatieve manieren ruimte voor mensen die kunnen investeren en van oude huizen en het stedelijk leven houden. Verkoop de versleten huurwoningen en ‘het tafelzilver’ van Woonstad voor een goede prijs aan mensen die er zelf willen wonen. Experimenteer eventueel met klushuurwoningen en zet in op een aanpak van achterstallig onderhoud en leegstand. Dit levert niet alleen mooie verbouwde panden op, maar versterkt ook de betrokkenheid met de directe omgeving. In de Zwaerdecroonstraat, Snellinckstraat, Graaf Florisstraat, Claes de Vrieselaan, Joost van Geelstraat en Hondiusstraat zijn daar inspirerende voorbeelden van.

geeft een beeld van het oude Rotterdam dat ik niet heb gekend.” De mooie rode bakstenen ademen aandacht en kwaliteit uit. Mustapha: “Ik doe veel op de fiets en zie dat de Nieuwe Binnenweg super mooi geworden is.” Tim zegt: “De Binnenweg is mooi. De straat is opgefrist, de gevels zijn aangepakt. Dat geeft lucht! Er zijn veel zaakjes bij gekomen die mooi en leuk zijn: Watt, die jaren zeventig shop, een nieuwe bloemenwinkel. Kapperszaak Schorum is een mooi voorbeeld van een goede speciaalzaak.”

14


Delft

Europoort Dordrecht Antwerpen

15

Sfeerkaarten

Centraal in de stad

Centraal in de stad

Hoek v Holland

Binnenweg parel van de binnenstad / Het kleine ontmoeten

Het kleine ontmoeten De winkels zijn knooppunten van kleine en onverwachtse ontmoetingen met winkeliers, klanten en ondernemers. Een kernkwaliteit van de wijk zijn alle verschillende winkels met ondernemers waar je op een laagdrempelige manier een praatje mee kunt maken en nieuwe dingen van het leven en de wereld ontdekt: de slager, de Chinees, de fietsenwinkel, de bakker, alle verschillende smaken van de wereld. Ad: “Ik heb niet veel Turkse en Marokkaanse vrienden, maar ga wel graag naar hun winkels. Je ontmoet ze, hebt contact, praat met ze.” Alia, de eigenaresse van espressobar Dates schept bewust de voorwaarden zodat iedereen zich welkom voelt. Ze houdt van verbinden en versterken. “Jonge en oudere Marokkaanse mannen, Nederlandse gezinnen. Hier kun je andere groepen terloops ontmoeten. Ze maken contact, er ontstaan gesprekken, mensen wisselen informatie uit en vervolgens moet je je oordelen bijstellen.” Ad over de veelheid aan culturen en nationaliteiten, de vooroordelen die op de loer liggen en de verrassende ontdekkingen. “Je ziet een armoedige man in een Turkse of Marokkaanse buurtwinkel, die als je met hem praat heel precies en toegewijd met de opvoeding van zijn kinderen bezig blijkt te zijn. Hij brengt ze naar allerlei goede sportverenigingen en muziekclubs. Dat geeft een onverwachte herkenning. Dan moet je je vooroordeel bijsturen.”

Utrecht

Den Haag

Hoofdverkeersweg winkelstraten

Routes

Routes

groene routes

1

2 6 7 3

4

1.

Blijdorp

2.

Centraal Station

3.

Centrum

4.

Musea

5.

Rivieroever

6.

Markt

7

Cultuur

5

Bijzondere functies naast de deur

Bijzondere functies naast de deur

6

B

B G S

M

S

M

S S

S

B

B B B

S S

G

S

M

B

S

S

S

B B

B

S

B

G

S M

S

B

M

1.

Basisschool

2.

Middelbare school

3.

Hoger onderwijs

M.

Metro

Groen / Park

B.

Culturele voorzieningen

S.

Speeltuinen, sport

B

M

B

G

G

B B

Tram G.

M

B

G B

B

S B

Gezinskaart (impressie)

Gezinskaart (impressie)

M

B

B

S

Wijkinitiatieven Dates

2.

Leeszaal

3.

Hostel

4.

Stek

5.

Singeldingen

Wijkinitiatieven (impressie)

Wijkinitiatieven (impressie)

1.

3.

Atelier

4.

Leuke winkels

5.

Turkse specialiteiten

Melle (37), belangrijke plekken

1.

Woonhuis

2.

Zwembad

3.

Markt Winkels

5.

Blijdorp

-

Woonhuis zoon

24

Gulazar (62), belangrijke plekken

Sfeerkaarten

1.

Woonhuis

2.

School (werk)

3.

Woonhuis moeder

4.

Winkels

Ferda (41), belangrijke plekken

25

Sfeerkaarten

Ferda (41), belangrijke plekken

Centraal Station

Melle (37), belangrijke plekken

Woonhuis

2.

Gulazar (62), belangrijke plekken

1.

Kernkwaliteit van de wijk is de grote variatie van mensen: alles loop dwars door elkaar waarbij geen enkele groep dominant is. Dit is een belangrijke aantrekkingskracht van de wijk en een onderscheidende meerwaarde ten opzichte van andere Rotterdamse wijken. De totale mix van mensen maakt het gebied bijzonder. Het gaat om de gekleurdheid en diversiteit in alles en dat gaat verder dan je op het eerste gezicht kunt waarnemen. Het gaat over leefstijlen, rijk, arm, nieuwkomers, Nederlanders, creatieve zelfstandigen, mensen in loondienst, mensen met en zonder diploma’s, verschillen van mentaliteit en variatie aan drijfveren. Ad ziet grote verschillen in de wijk wat het leven in het gebied interessant maakt. “De Mathenesserlaan is een eiland van welstand waar dezelfde soort mensen bij elkaar wonen. Een straat verder, in de Hondiusstraat is de groep bewoners weer zeer divers. Daar wonen de schaafijsverkoper met een paaldanseres, een medisch specialist en Poolse bouwvakkers bij elkaar in de straat. Die afwisselingen en contrasten maken de wijk boeiend.” Els: “Een groot deel mijn eigen netwerk woont in dit deel van de stad, zeg maar de stedelijke hoogopgeleide gezinnen met een open geest die niet zozeer hangen aan tastbare statussymbolen als een mooie auto of een dure keuken. Ook zie ik steeds meer jonge hippe mensen op straat. Ik vind het een prettig idee dat zij graag verblijven in mijn woongebied. Verder hebben we een klein randje rijke mensen. Ze horen er ook bij en natuurlijk de vele migranten gezinnen van de eerste, tweede en derde generatie. Ook de echte creatieve geesten die onafhankelijk zijn in hun ‘zijn’, leven in dit gebied. Zij hebben een positief effect op het sociale weefsel. Geld is niet hun drijfveer, maar creëren. Zij hebben goedkoop kunnen kopen of huren een goedkope woning.” Jorien zegt: “Veel bewoners in deze buurt hebben niet veel geld, maar wel creativiteit en power.” Jelle: “Een pand met vier huurwoningen in deze wijk trekt ook creatieve mensen zoals ik aan. Wel opgeleid, maar met lage inkomens. Die mix van zowel sociaal als hoge en lage inkomsten maakt het wonen hier interessant.” Bewoner en makelaar Nicole: “In de hoofdstraten woont en koopt de rode doelgroep, de nieuwe stedeling. In de zijstraten de tweede en derde generatie migranten. Ze kopen woningen om de hoek bij opa en oma of hun ouders. Ze zeggen: ‘Ik heb hier op school gezeten en hier wonen mijn vrienden.’ En de nieuwste trend is dat ouders van studenten woningen in zijstraten kopen. Ze kopen hier vanwege de centrale liggen en de betaalbaarheid.” Kenmerkend voor het gebied zijn ook de psychopaten, psychische

26


Mix van mensen

Stedelijke smeltkroes met veerkracht De wijk is van oudsher een arrival city waar nieuwkomers hun geluk komen beproeven en zich inzetten voor een betere toekomst voor zichzelf en hun kinderen. De instroom van nieuwkomers is een karakteriserende meerwaarde van het gebied. Albert: “Als centrumwijk heeft Middelland altijd al grote groepen migranten opgenomen. Portugezen, Grieken, Turken, Polen en nu de Bulgaren en Roemenen.” Ad signaleert nu ook vele jonge Spanjaarden in de wijk. Kenneth heeft onlangs een zaak op de 2e Middellandstraat geopend: “Het is er heel levendig, iedereen is hier aanwezig. Heel multicultureel. Je ziet Pakistanen, Marokkanen, Turken, Surinamers, Afrikanen.” Mesna: “Sterk vind ik de multiculturele sfeer en de gezelligheid.” In haar beleving was het vroeger een zwarte wijk en nu ziet zij het verwitten. Dat merkt ze vooral als ze bij de bakker en de slager komt. “Ik zie veel alleenstaande en jonge stellen. Ik ben daar blij mee. Alle culturen moeten met elkaar kunnen wonen: gezellig en ontspannen.” Het opname vermogen van constant nieuwe mensen zorgt voor een grote veerkracht. Geen enkele groep voert de boventoon. Ad zegt over de mentaliteit van de wijk: “Je tolereert elkaar en je accepteert dat er andere mensen zijn.” Het gebied herbergt de gemeenschap van de toekomst en is een de kraamkamer van de nieuwe tijd, ervaren meerdere mensen. Gerben: “In 1992 kon je in de Rotterdamse Middellandstraat al de hele wereld tegenkomen. De verschillende nationaliteiten, leefstijlen en culturen zijn er gewoon. De straat loopt 20 jaar voor op de rest van Nederland en is een baken van hoe Nederland zou kunnen zijn.” Tim: “Een plek die echt kenmerkend is voor Middelland, is de nieuwe skatebaan in het Heemraadspark. Daar zie je dat het werkt, de stedelijke smeltkroes. Dat ie bestaat. Dat er toekomst inzit. Jongeren met ouders uit alle werelddelen komen daar samen, kletsen en skaten samen. Jongetjes op hun stepjes en met hun skateborden. Deze stedelijke en open sfeer ervaar ik op verschillende plekken en straten in West.”

27


Mix van mensen / Stedelijke smeltkroes met veerkracht

patiënten en drugsverslaafden. De onderkant van de stedelijke samenleving heeft hier duidelijk een plek. Tim: “Er lopen er heel wat rond door de wijk. Zij worden gekoesterd en er wordt op een of andere manier voor ze gezorgd. Want ze blijven leven. En ze horen er ook echt heel erg bij.” Jan zegt daarover: “Er zijn ook typische mensen in de wijk. Geaccepteerde speciale personages die bij de wijk horen, zoals de verslaafde man met zonnebril, een speciaal kapsel en een lange regenjas.” Alia is verrast door de vele expats en buitenlandse studenten die in het gebied wonen, zoals Australiërs, Koreanen, Japanners en mensen uit Maleisië.

MIX VAN MENSEN

Wie in een gemengde wijk is opgegroeid, vindt de mix van mensen vanzelfsprekend. Ben je ‘import’ moet je meestal even wennen. Mustapha vindt de diverse bevolking echt tof. “Ik woonde naast Surinamers die roti maakten en had ook Nederlandse buren, de witte veertigers zoals we die als jongeren noemden. Ik dacht dat het overal zo was, maar als je niet in een gemengde wijk bent opgegroeid, zie je de verschillen. Ik zag geen verschil. Voor mij was die ontdekking een echte eyeopener.” Anne: “Ik sta er niet bij stil, dat er veel mensen met andere culturen wonen. Het hoort bij het leven in de stad. Het is er gewoon.” Tijdens zijn middelbare schooltijd ging Mustapha bij de Bas werken. Daar maakte hij met iedereen een praatje en heeft hij veel verschillende mensen ontmoet. “In de Bas komt heel de wereld binnen”. Mustapha benadrukt dat de diversiteit vele voordelen heeft; je kunt heel snel schakelen, je bent minder angstig en wordt sneller opgenomen in nieuwe groepen. “Geen verschil waarnemen en voor anderen openstaan is de meest belangrijke competentie die ik hier heb verworven.” Jorien benadrukt dat als je je niet openstelt het leven in de wijk moeilijk is. “Dan kom je zoveel dingen tegen waar je bang van wordt of door wordt gekwetst.” Dan gaat het wonen in Middelland volgens Jorien niet werken. “Je moet het leven in al zijn gradaties kunnen omarmen. Je moet je voegen. Een gelijke zijn, open staan, vragen stellen en nieuwsgierig zijn. Dan maak je contact.” Dat vergt wel dat je door je eigen angsten heen durft te breken. “Doe je dat niet, houd je afstand en dat voelen mensen.” Mustapha: “Middelland is een volkswijk waar je met allerlei mensen overweg moet kunnen komen. Het is er dynamisch, gezellig en kwetsbaar.” Jorien vertelt dat zij haar gasten van haar B&B moet voorbereiden op het multiculturele karakter van de wijk. “Anders staan mensen doodsangsten uit. Ik wijd ze vooraf in in de geheimen van de buurt: waar kunnen ze lekkere koekjes kopen, waar speciale souvenirs (Etjes Paleis) of iets lekkers eten. De meesten vinden het dan heel leuk.” Wij hebben ervaren dat voor mensen die open staan en belangstelling hebben in anderen het gebied een groot cadeau is. De open gemengde samenleving die op vele plekken in het gebied te herkennen is, laat mooie verbindingen tussen mensen zien. Kernwoorden die we hierbij optekenen zijn: nieuwsgierig zijn en aandacht- en liefde geven. Oprechte belangstelling en een open houding verdiepen en verbinden: persoonlijk contact, om de andere bewoner met zijn onbekende cultuur echt te willen leren kennen. Ferda uit de Lieve Verschuierstraat vertelt:

28


Openstaan voor anderen en onverwachte ontdekkingen

Gemengde wijk stimuleert persoonlijke ontwikkeling De enorme diversiteit stimuleert de persoonlijke ontwikkeling van mensen die daar open voor staan. Toevallige ontmoetingen, gesprekken met buren, het aanbieden van elkaars netwerk, openden deuren naar de toekomst. Treffend is het verhaal van Melle met zijn Bulgaarse buren, die met twintig mensen in een tweekamerappartement naast hem wonen. Hij merkt op een gegeven moment dat een jongentje van twaalf al een jaar niet naar school gaat. Melle: “De jongen heb ik proberen te helpen en ik ben tekeningen met hem gaan maken. Zo ontstond contact tussen ons. Nu gaat hij naar het laagste vmbo-niveau.” Voor de scholier Anouk waren de zwervers en junkies op de ’s Gravendijkwal aanleiding om zich te verdiepen in deze andere types. Mensen die in zichzelf praten, speciale kapsels hebben, voorzien van warrige baard en zonnebril en soms smoezelige naar vocht ruikende kleding dragen. Ze meldde zich als vrijwilliger bij de Sisters of Charity en kwam met de mensen in contact die ze normaal gesproken snel voorbij liep. Ze wilde meer over de achtergronden van deze mensen weten. De contacten en gesprekken stimuleerden haar bij het maken van haar studiekeuze. Ze volgt nu een opleiding op het snijvlak van gezondheid en contact met mensen. Mustapha had in zijn jeugd regelmatig gesprekken met buurmannen en buurvrouwen. Hij zegt: “De witte hoog opgeleide veertigers zijn belangrijk voor mijn ontwikkeling geweest. Mijn buurvrouw Marleen was belangstellend, vroeg door en boorde mijn belangstelling voor vastgoedontwikkeling aan. Ze stelde haar netwerk open en ik heb als scholier bij Fons Burger (bekende vastgoedman) aan tafel gezeten. Door een andere buurvrouw, Jennifer die bij VROM werkt, kwam ik bij haar vriendin terecht die bij de Rijksgebouwendienst werkt. Ik kon met haar een hele dag op stap. Als ik daaraan terugdenk. Hoe bijzonder is dat. Maar ook mijn Surinaamse buurvrouw hielp mij verder. Ze gaf mij een artikel uit de Happiness met een tekst die mij raakte en bij mij bleef.”

29


Openstaan voor anderen en onverwachte ontdekkingen / Gemengde wijk stimuleert persoonljke ontwikkeling

“Ik praat met iedereen en heb veel vriendinnen in de straat. De een leert me nu Marokkaan koken en ik kan hen Turks leren koken.” Bewoner en ondernemer Kenneth, die een Indonesisch eethuis runt: “Met mijn buurman de Marokkaanse kapper van Royal heb ik goede gesprekken. Ik heb tegen hem gezegd: ‘Ik wil dingen van jou weten. Je begrijpen, open voor je staan.’ Dat levert mooie gesprekken op van man tot man. Dat doet me wat.”

OPENSTAAN VOOR ANDEREN EN ONVERWACHTE ONTDEKKINGEN

Een nieuwe wereld ontvouwt zich in dit deel van de stad. Het bruist van de positieve energie. Het is een gebied waar mensen wonen en ondernemen die er wat van willen maken, willen toevoegen, vooruit willen, kansen zien en plezier hebben. We ontmoeten mensen die hun wijk mooier, groener en prettiger maken. Sleutelwoorden: onverwachtse verbindingen, betrokkenheid, toegevoegde waarde en sociaal ondernemerschap. We zien eigenwijze en eigenzinnige mensen die hun creativiteit, kennis en vaardigheden inzetten voor een groter geheel dan henzelf. Mensen met ideeën, passie en positieve drijfveren. Hun inzet werkt aanstekelijk en inspireert velen. In haar vorige baan was Alia actief in de gebiedsontwikkeling en heeft zij ervaren wat een grote kracht kan ontstaan als mensen een connectie hebben met de wijk. “Mijn les is dat het van de bewoners zelf moet komen, die de wijk het beste kennen. De wijk heeft veel kracht. Als het vanuit de mensen zelf komt is het bestendiger.” De vormen en gedaanten van de initiatieven die bewoners en ondernemers nemen, wisselen. Er zijn losse en informele, meer onzichtbare initiatieven zoals een Turkse wijkvriendinnennetwerk dat wekelijks met elkaar gaat wandelen (gezondheid, veiligheid op straat) of zoals een groep bewoners van De Hondiusstraat die met elkaar activiteiten organiseren zoals een plantmiddag of een kerstfeest (contact, vergroening). We spraken architecten uit de wijk die met grote betrokkenheid hun kennis en expertise inzetten om twee grote verslonsde, maar wel bijzondere panden aan de Middellandstraat een nieuw leven in te blazen. Ook zijn er tal van collectieven en stichtingen. We kunnen geen volledige lijst geven, maar voorbeelden van bijzondere initiatieven met een positieve spin-off zijn onder meer Leeszaal West, Singeldingen, Homeboys, het Buurtartelier in de Zwaerdecroonstraat, De Kamer van de Burgemeester, Thuis in West, Spoortuin Noord, Krachtgroen en speeltuinvereniging Binnenste Buiten. Zo biedt het collectief Krachtgroen stimulans en inspiratie om de wijk te vergroenen. Singeldingen is in vijf jaar uitgegroeid tot een betekenisvolle plek in het Heemraadspark. De invulling, het gebruik van de plek én het opgebouwde netwerk is indrukwekkend en broedt ook op nieuwe initiatieven. In het noorden van het gebied, aan de Essenburgsingel, hebben mensen een verwaarloosd stukje groen veranderd in een boeiende Spoortuin Noord. Gebiedscoördinator Lot Mertens: “Daar zijn mensen actief die zich vragen stellen als: Hoe kunnen anderen mensen ook plezier beleven aan de tuin?”

30


Nieuwe energieke wereld

Homeboys is weer een ander voorbeeld. Enkele jongeren hebben Homeboys opgericht en gaan expliciet de verbinding met de wijk aan. Dit virtueel bemiddelingskantoor koppelt leegstaande woningen aan jongeren die moeilijk een woning kunnen vinden. Initiatiefnemer en bewoner Mustapha: “Ik wil dat jongeren zich welkom voelen in de wijk. Voor jongeren is het moeilijk om woonruimte te vinden. Voor woningen van de woningcorporaties is een grote wachtlijst, terwijl er vele woningen in de wijk leegstaan. Afgelopen maanden zijn tientallen woningzoekenden aan een huis geholpen.” Dat de energie bruist ontdekte ook bewoner Elsemarie. Medeoprichter van Stek, een stadstuinwinkel aan de Nieuwe Binnenweg. “Ik speelde met het idee om een tuinzaak met bijzondere planten te beginnen, maar ik durfde het niet. Een bestaande groep had eenzelfde idee. Na kennismaking heb ik me aangesloten. Je kunt sparren, deelt de kosten en bent gedeeltelijk verantwoordelijk.” Het laagdrempelige initiatief waar je voor een paar euro bijzondere planten en cadeaus kunt kopen, trekt verschillende type mensen. Beeldend kunstenaars die hun groene kunstwerken neerzetten, bewoners die in de winter workshops willen geven op het gebied van vergroenen van straten en tuinen of er kinderactiviteiten organiseren. Een stimulerende plek waar het ene na het andere initiatief ontstaat. De winkelruimten die leeg staan bieden kansen voor nieuwe initiatieven. Espressobar Dates opende haar deuren. Mesda: “Dates is een voorhoede. Ik heb geen zin om alleen tussen de Marokkanen te zitten. Hier komt iedereen.” Stadstuinwinkel Stek ging open, Leeszaal West betrok een leegstaand winkelpand, Aani en Haakien opende deze zomer in een oud kantoorpand een hostel en twee jonge muzikanten knapten een opslagloods op om er muziekstudio MAEH te vestigen. Een plek waar jongeren een instrument kunnen leren bespelen, leren optreden on stage en opnames kunnen maken in een studio voor cd’s of app. Ahsan Agha is net als Dates en het Zesde Geluk een symbool voor de nieuwe tijd. Ahsan met een master Bedrijfskunde op zak heeft vier weken geleden restaurant EatMore geopend op de Middellandstraat. Met zijn paratha roll, tandoori (houtskool oven), wok en curries zet hij het hippe van Bombay en Islamabad in een keer op de Rotterdam West kaart. ’s Avonds om 21.30 uur zitten er Polen, Antillianen, Surinamers en Indiërs aan de ambachtelijk gemaakte dis voor een afhaalprijs. Ahsan: “Na 3 jaar werkzaam geweest in de ICT ben ik ontslagen. Ik volg mijn hart en dat is eten. Nergens in Nederland staat paratha roll op de kaart. Ik ben de eerste. Volgende week start ik met de bestellijn.”

31


Nieuwe energieke wereld

NIEUWE ENERGIEKE WERELD

De combinatie van thuis voelen, dorpse vertrouwdheid én chaotische verrassing is sterk aanwezig in dit gebied. Twee op het eerste gezicht niet te verenigen kwaliteiten noemen bewoners als kernwaarden voor het gebied. De waarden van je thuis voelen, de vertrouwdheid van straten, buren, familie en vrienden: een sfeer van gedeelde herinneringen en voorspelbaarheid. Tegelijkertijd is het gebied dynamisch en heerst er een sfeer van vrijheid en de belofte van steeds nieuwe verrassingen. Er is overal en altijd wat te zien en te beleven. Hoepelende kinderen, groepjes pratende moeders met bakfietsen, verhuizende bewoners, cruisende auto’s, kortgerokte dames, modieus geklede meisjes met hoofddoeken, hoog opgestapelde kratten met bittermeloen, gedroogde felgekleurde meloenschijven in de etalages, dobbelende mannen op straat. Imelda: “Het is druk en rustig tegelijkertijd.” Jorien woont bijna veertig jaar in de Claes de Vrieselaan: “Ik heb heel prettige buren. We hebben elkaars sleutel. Passen op elkaars poezen en kinderen. De buurman brengt de babyfoon, kan hij gaan zwemmen.” Verderop in het gesprek heeft ze het over de onvoorspelbaarheid van haar woongebied. “Vergelijk het met een filmset waar voortdurend iets leuks en onverwacht gebeurt. Bij de kapper wachten de mannen niet binnen, maar zetten de stoelen buiten onder een boom.” Fatna houdt van de wijk Middelland waar haar vrienden en vriendinnen wonen. Maar het liefst woont ze in de Van Avennestraat. “Dit huis draagt de handen van mijn vader en moeder. Handen op deuren, wanden en lichtknopjes. Dat geeft een veilig gevoel.” Over haar buren zegt ze: “We zitten met de buren voor de deur en drinken thee. Het zijn Chinezen, Turken, Marokkanen en Hollanders. Dat gaat goed met elkaar.” Chaos heerst er ook vooral in het weekend. “Op vrijdag en zaterdag vieren mensen feest in het buurthuis tot 03.00 uur ’s ochtends.” Ferda noemt de sfeer in haar straat gezellig en hecht. Zij voelt zich enorm thuis. “Iedereen kent elkaar en zegt elkaar gedag. We doen niets officieels, zoals Opzoomeren maar mijn tuin is in de lente en zomer in het weekend vol met buren, familie en vrienden. Meestal staat de barbecue aan. Mijn moeder, die op het Middellandplein woont, is er dan ook. Ze hebben dat soort dingen niet bij haar in de straat. Hier hangt echt een dorpssfeer, een sfeer van vrienden en familie.” Voor Gulazar zijn de buren en haar wijkvriendinnennetwerk het allerbelangrijkste. Minimaal eenmaal per week komt het Turkse vriendinnennetwerk bij elkaar, gewoon bij een van de vrouwen thuis in de buurt van het De Vouplein. Behalve elkaar ontmoeten en informatie uitwisselen, is het een spaarnetwerk van vriendinnen met een hechte en belangrijke sociale functie. Veel van de vrouwen zijn geboren en getogen in

32


Thuishaven en chaos

JONGEREN EN HUN TOEKOMST

Jongeren zitten nadrukkelijk in het DNA van de wijk. Er wonen veel jongeren en dat is goed zichtbaar en sfeerbepalend. Je ziet ze eigenlijk overal. Aan het sporten op de voetbalvelden aan de Beukelsdijk, zitten op de bankjes aan de Heemraadsingel, bij de skatebaan, op de appels (het kunstwerk), onder een grote boom, druk pratend op de hoek Claes de Vrieselaan en Lieve Verschuierstraat, lopend van Metro Coolhaven naar de Hogeschool en omgekeerd, hangend op en rond het Middellandplein en de 2e Middellandstraat. Vooral aan het einde van de middag en de avond zien we jongens veelal in groepjes rondlopen, staan, hardlopen, skaten, voetballen of zitten. Ferda (41) herkent het gedrag van rondhangende jongens in haar zestienjarige zoon. “Zijn leven is voetballen. Hij zit samen met een

33


Thuishaven en chaos / Jongeren en hun toekomst

Turkije en als toekomstige vrouw van een Rotterdamse Turk naar Middelland verhuisd. Selda: “We hebben hier geen ouders, broers of zussen. Onze mannen woonden hier. We hebben onze familie achtergelaten. Wij vriendinnen uit de wijk, zijn als familie voor elkaar.” Voor de zoon van Gulazar is de doorlopende afwisseling een kwaliteit van het gebied. Erdal: “Het is een dynamische stadswijk waar ik me nooit verveel. De winkels zijn ’s avonds om 22.00 uur nog open en er lopen veel mensen op straat.” Het valt op dat er veel mensen op de 2e Middellandstraat paraderen. Barry: “Grote massa mensen lopen over de winkelstraat. Shoppende mensen, maar dan zonder tas.” Hannah over het thuis voelen in Middelland en de energieke sfeer: Ze vergelijkt haar omgeving met het wonen in het buitenland. Een groot contrast met een stad in Zeeland waar ze eerder studeerde. “De multiculturele buurt is zo bijzonder. Kom ik hier bij het Centraal Station aan dan is het Woewhhh: grote negerinnen met strakke panty’s, jongens met dreads. Ik ben weer thuis! Ik voel me hier in het buitenland. In Middelburg waar ik studeerde is het alleen maar oud en wit. Heel saai.” Bewoner Jan zegt: “De diversiteit aan bewoners en winkels maakt van deze wijk echt de stad. Hier is alles te vinden, inclusief vleermuizen in de tuin.” Riet is verknocht aan haar buurt. “Ik wil in dit gebied blijven wonen. Het is de buurt waar ik mensen ken, de weg weet en mijn boodschappen kan blijven doen.” Ze beschrijft ook de negatieve dynamiek in haar buurt. “Er is een schemergebied. De pizzeria is een illegaal hostel, even verderop is een coffeeshop, daarnaast is een stichting voor jongeren als dekmantel voor drugsrunners en het pand op de hoek zal wellicht weer pension worden.” Na meer dan zeventig jaar weet ze hoe ermee om te gaan. “Ik houd het in de gaten en zit er bovenop.”

THUISHAVEN EN CHAOS

34


je ziet het afglijden.” Mustapha gaat regelmatig op het Middellandplein zitten om met de jongens te praten. “Wat zij meemaken en hoe zij de samenleving ervaren is erg. Ze voelen zich buitengesloten. Dat kun je niet negeren.” Mustapha: “Ga de verbinding met die jongens aan en laat zien dat het een onvoorwaardelijke binding is en kijk wat echt nodig is. Open een loket waar jongeren een stageplek kunnen regelen, waar je informatie kunt krijgen over scholen, werk en wonen en een CV kunt maken. Zet een paar ervaren lieve mensen neer. Je zou de film WOLF moeten zien om te begrijpen hoe belangrijk dat extra duwtje is.” Een inspirerend voorbeeld waar contact en committment voor een doorbraak hebben gezorgd, is de aanpak van Rodney van den Hengel met de Bellamygroep uit Spangen. Stadsmarinier Dela Haije noemt het op een zonnige woensdagmorgen als hij wacht op de inval van de politie in een gekraakte woning op de Schietbaanlaan. “Rodney van TOS maakte contact met die gasten en praatte met ze. Er ontstond een vertrouwensbasis en daar kwam Urban family uitvoort. Het is een bedrijf van een groep jongeren die als een onderneming geld verdienen. Portieken schilderen van woningen van de woningcorporatie, post bezorgen in de buurt. Eigen verantwoordelijkheid nemen en dat ondersteunen is mijn insteek. Barrières wegnemen, verbindingen maken en samenwerken.” HECHTE NETWERKEN VERANKERD IN HET VERLEDEN

In de wijk zijn vele netwerken actief, formele en informele. Deze actieve bewonersnetwerken zijn een belangrijke kernwaarde van het gebied. Zij vervullen een belangrijke rol om het gebied leefbaar te houden. Een aantal van deze groepen is ontstaan in het begin van de jaren negentig. De tippelzone aan de G.J de Jonghweg bracht hoeren, hoerenlopers, drugshandelaren en drugsverslaafden bij elkaar. Fietsendiefstal, openlijk drugsgebruik en aangesproken worden of je voor een geeltje wilde neuken, was nog het minste wat je als bewoner kon meemaken. Auto-inbraken, schietincidenten, overvallen, toenemende vervuiling en woninginbraken waren dagelijkse kost. Wat de situatie voor bepaalde groepen uiterst aantrekkelijk maakten waren de dichtgetimmerde panden, inclusief speelplaatsen en zandbakken voor een broodnodig shot. Mustapha opgegroeid rond de Middellandstraat herinnert het zich als een opwindende tijd. “De wijk was tussen mijn 6e en 14e een groot event. Je zag junkies gebruiken, er waren schietpartijen en deals. Eigenlijk alles wat een klein kind niet moet meemaken.” Om de wijk er bovenop te krijgen, begonnen enkele bewoners met

35


Het risico van dubbelpech en het belang van liefde / Hechte netwerken verankerd in het verleden

Het risico van dubbelpech en het belang van liefde Bij Mustapha waren de kansen ondanks het sobere gezinsinkomen gunstig. Hij vindt dat hij geluk heeft gehad. “Als je een pa of ma mist die ’s ochtends geen ontbijt voor je maakt, sta je in de min. En zit je met een juf van 23 jaar voor de klas die aan dertig kinderen moet lesgeven, is dat dubbelpech. Want als je geen liefde van je moedertje krijgt en de school is ook niets, blijft alleen de straat over.” Hij ziet bij zijn buurjongen hoe snel het mis kan gaan. “De moeder is in het buitenland en zijn pa alcoholist. Ik stimuleer hem zo nu en dan, spreek hem aan over school of werk en maakt met hem een CV om hem te motiveren.” Nu veel sociale instituties in de wijk gesloten zijn, verdwijnen lichtpuntjes uit het leven van mensen met een krappe beurs. Voor een aantal vrouwen wonend rond het De Vouplein zijn de bezuinigingen voor hun ogen zichtbaar. “TOS komt niet meer”, constateert de Surinaamse buurvrouw Zakia. “Met TOS deden ze leuke dingen. Nu zie je ze maar wachten en hangen.” Mohammed (18) vindt het erg dat het buurthuis dicht is. “Er is hier niets te doen. Als kind kun je nergens naar toe. Blijft de straat over. De verleidingen zijn hier te groot om kinderen op straat te laten lopen.” Als hij iets kon veranderen was zijn eerste actie om het buurthuis weer te openen. “Het was de plek waar we sporten en huiswerk maakten.” Mesda, heeft lang in buurthuizen en de vrouwenopvang gewerkt, herkent de beelden en maakt zich ook zorgen over de jeugd. De sociaal-cultureel werkers zijn niet meer actief en dat merkt ze. “Jonge kinderen kennen de regels niet meer. Vroeger werden ze door de sociaal-cultureel werkers, die ook in de buurt woonden, aangesproken op hun gedrag. Ook buiten werktijd. Dat is allemaal verdwenen en

Jongeren en hun toekomst / Het risico van dubbelpech en het belang van liefde

vriend op een voetbalclub en traint een paar avonden per week. Toch heeft hij ook behoefte om de jongens uit de buurt te zien. Ze sms’en met elkaar en spreken af op de hoek van de straat. Ik ben weleens stiekem gaan kijken om te zien wat ze doen. Misschien roken ze. Nee, ze kletsen met elkaar.” Tijdens het gesprek tussen een groep Turkse vrouwen en stadsmarinier Marcel Dela Haije over de problemen op en rond het De Vouplein met jongeren blijkt dat 1 op de 3 bewoners van Middelland jonger is dan 23 jaar. Als Mustapha naar de jongeren in de wijk kijkt, ziet hij meisjes en jongens die maatschappelijk succesvol opgroeien en later bij Shell werken, maar ook jongeren die overlast veroorzaken. Sleutels voor succesvol opgroeien zijn volgens hem naast je eigen motivatie en je eigen karakter, ook je ouders, school en de gemotiveerdheid en commitment van professionals om echt iets met en voor de wijk te doen.

36


Buurt Bestuurt en de behoefte aan laagdrempelige plekken De actieve (in)formele buurtnetwerken zijn tevens de basis voor het opbouwen van nieuwe initiatieven als Buurt Bestuurt waarbij persoonlijk contact tussen overheid en buurtbewoners de spil vormt. In Middelland zijn maar liefst drie groepen van Buurt Bestuurt actief. Stadsmarinier Marcel Dela Haije vindt het contact met de bewoners belangrijk. “Persoonlijk contact leidt tot andere beslissingen. De politie dacht dat de bestrijding van woninginbraken topprioriteit is. De bewoners vertegenwoordigd in Buurt Bestuurt denken daar anders over. Zij willen dat we optreden tegen kleine ergernissen, zoals hinderlijk hangen in portieken, geluidsoverlast van jongeren en vuil op straat. Ik geef de bewoners daarin gelijk. Het zijn indicatoren van verval en maken het gebied interessant voor criminaliteit, want criminaliteit zetelt zich op plekken waar niemand iets doet of iets zegt.” Sommige bewoners haken ook weer af bij Buurt Bestuurt. Ad: “Mijn vrouw is een paar keer geweest, maar denkt toch liever na over hoe we het gebied leuker kunnen maken.” Ook de zoon van Jorien houdt het na een aantal bijeenkomsten voor gezien. “Hij vindt het teveel geneuzel, bijvoorbeeld over zebra’s in een 30 kilometer straat. Het gaat niet om de dingen die er echt toe doen.” Alia stelt dat voor vele mensen de stap naar Buurt Bestuurt te groot is. Slechts bepaalde bewoners laten via deze vergaderingen van zich horen. De uitdaging is om op allerlei laagdrempelige manieren signalen en verhalen van de mix van mensen te horen. Ook van mensen die bang zijn om te bellen met de politie, weinig vertrouwen hebben of bijvoorbeeld de Nederlandse taal niet machtig zijn. Van meerdere bewoners horen we dat raadslieden, buurtwinkels en bewonersorganisaties daar een goede rol in vervulden. Dat waren laagdrempelige plekken in de buurt waar mensen hun klachten, vragen, signalen en meldingen persoonlijk konden doorgeven. Plekken waar mensen ook terechtkonden met een vraag en eenvoudige hulp kregen. Dit soort plekken zijn wegbezuinigd, maar nog wel hard nodig.

37


Hechte netwerken verankerd in het verleden / Buurt Bestuurt en de behoefte aan laagdrempelige plekken

buiten en bracht haar ’s ochtends een pot thee en het AD. Toen ze heel erg ziek werd heb ik het wijkpastoraat ingeschakeld. Het was een vrouw met weinig contacten. Buurtbewoners hebben toen besloten dat deze buurvrouw niet alleen mocht sterven. Er is een rooster gemaakt van vier uur op en vier uur af. Dat vind ik mooi. Die inzet van de buurt, ook voor een vrouw die zo geïsoleerd was en zich niet met de buurt bemoeide.”

Hechte netwerken verankerd in het verleden

acties. Op de Mathenesserlaan lopen bewoners met honden gezamenlijk ’s avonds met elkaar rondes. In de Volmarijnstraat begint bewoner Jan Schoonhoven in 1990 met het opruimen van de rommel en het neerzetten van planten. Riet Hoste (74) geboren en getogen in de Volmarijnstraat sloot zich aan. “Ik ben me ook gaan inzetten, want ik wilde woongenot.” Het wijkpastoraat van Herman IJzerman organiseerde een buurtbarbecue voor islamieten en Hollanders. Hoste: “Het was het begin van elkaar ontmoeten en leren kennen. In twintig jaar tijd is de buurtbarbecue uitgegroeid tot een actieve bewonersgroep die regelmatig Opzoomert, plantdagen en straatfeesten organiseert. Je leert elkaar kennen en het bindt mensen. Het is de basis om problemen te bespreken en aan te pakken.” De verenigingen Boog (’s Gravendijkwal), Boulevard (Mathenesserlaan en Heemraadsingel) en de bewonersgroep van de Graaf Florisstraat hebben eveneens hun wortels in de jaren negentig met als doel om de straat en de buurt er bovenop te helpen en te houden. De ervaringen uit het verleden bepalen in grote mate de identiteit van deze nog steeds actieve bewonersgroepen. Waar naast gezelligheid (buurtborrels, feestjes, weblogs, filmvertoningen met ontmoeten en eten, het vergroenen van de straten en pleinen) ook de veiligheid in de buurt een belangrijke rol speelt. Gebiedsmanagers Lot Mertens heeft veel te maken met actieve bewoners van de Mathenesserlaan en Heemraadsingel verenigd in Boulevard. “Deze actieve bewonersgroep agendeert continue de onveiligheid in het gebied tussen de ’s Gravendijkwal en de Heemraadsingel.” Bewoner Jan, lid van een werkgroep in Boulevard zegt dat sinds hij actief is in de werkgroep hij meer zicht heeft op wat er in de wijk gebeurt. Hij let meer op signalen zoals drugsrunners. Jan: “Ik word door de minder goede cijfers beïnvloed. Het maakt mij niet alleen alerter, maar ook gevoeliger. Zeker met een zoon in de puberleeftijd.” Jan benadrukt: “We zitten op een kantelpunt. Het moet niet onveiliger worden. Een aantal actieve leden is alert op leegstaande panden en veranderend gebruik. Het leeft sterk.” In de Graaf Florisstraat organiseren bewoners straatfeesten en werken ze aan een plantsoenenproject. Bewoner Melle vindt dat bijzonder: “Super dat ze dat doen. We maken er met elkaar iets moois van.” Het netwerk functioneert ook als buurtwacht. Melle: “We hebben in de straat last van een golf inbraken. Bewoners maken een dossier aan en mailen dat rond. We hebben met elkaar in de smiezen wie die kraken zet. Het is een type in een bruine Mercedes. Dat soort zaken maakt deze straat leuk.” Riet vertelt: “Als iemand ziek is in de straat, staan mensen voor je klaar. Een oudere buurvrouw werd ziek en ik zette de vuilnis voor haar

Loeiende sirenes, rood-witte afzetlinten, helikopters die boven de wijk hangen tijdens de randen van de nacht. De rauwe, kwetsbare en harde kanten van het leven in de stadswijk komen we in vele gedaanten tegen en zijn daarmee ook sfeerbepalend voor het gebied. Van asociaal gedrag van buren die hun vuilnis op straat gooien tot en met de vele opvangvoorzieningen voor drugsverslaafden, daklozen en mensen met psychische ziekten. Van vijvendertig Bulgaren in een pand, intimiderend overkomende jongeren tot en met armoede en mensen die aan het overleven zijn. Van overlast van coffeeshops, geweld, drugscriminaliteit tot en met schietincidenten en een grote brand in een door verslaafden gekraakt pand. Drugshandel, hosselen, de aanwezigheid van coffeeshops en belwinkels, het nachtleven is van oudsher aanwezig. Zonder perspectief op werk zijn de verleidingen groot en navenant de overlast. Zeker als mensen om allerlei verschillende redenen niet durven of kunnen bellen met de politie. Observeer je de straten van Middelland krijg je ook deze beelden en sferen mee. Tim ziet de kleine drugshandel op straat floreren: “Er wordt gehosseld op straat. Jongeren die ook in pillen handelen.” Kris (11) merkt op dat de buren zijn verhuisd en zegt tegen zijn moeder: “Als het straks maar geen ‘junkenhotel’ (huis door verslaafden gekraakt) wordt.” Jorien: “Ik erger mij aan de drugsverkopers en koeriers die naar elkaar schreeuwen. De een verkoopt en de ander verderop heeft de voorraad. Dat geeft veel herrie, maar er is weinig aan die vluchtige handel te doen.” Hans Vos, 35 jaar wijkagent in Middelland constateert dat Rotterdam onbegrensde mogelijkheden biedt om met de handel in drugs snel en makkelijk geld te verdienen. Middelland is volgens hem een ideaal gebied. Vos: “Drugshandel is waar pinautomaten zijn, een belhuis, kroegen en zaken waar eigenlijk weinig te verdienen valt.” Behalve een aantrekkelijke infrastructuur wijst hij ook op kansloze groepen die in een underdogpositie zitten en waarvoor het verleidelijk is om de mazen van de wet op te zoeken. De crisis speelt daarbij een rol. “Het verschil tussen rijk en armer wordt groter. In de zijstraten wonen de niet-opgeleiden, die Rotterdam niet meer nodig heeft. Meestal zijn het mannen. Ze zitten zonder werk en hebben nauwelijks kansen.” Wat is je toekomstperspectief als je geen diploma hebt? De achttien jarige Mo: “We zitten hier in een centrumgebied. Als je je school niet hebt afgemaakt, is er nog de mogelijkheid van het snelle geld. Er zijn veel criminele dingen, want het snelle geld ligt klaar. Het zijn de keuzes die je in je leven maakt. Waar ga je heen? Ik zie het aan mijn vrienden

38


Rauw en kwetsbaar

Rauwheid versus de basisbehoefte van een veilige leefomgeving De rauwheid van de stad en de wens om voor jezelf en je kinderen een goed en veilig bestaan op te bouwen kan schuren en botsen in dit deel van de stad. Hoe mensen daar mee omgaan verschilt en hangt af van persoonlijke ervaringen, veerkracht, houding en gedrag. Een deel van de bewoners gaat er redelijk relaxed mee om en anticipeert op overlast en onveiligheid. Anderen zijn zeer waakzaam en zetten zich (als groep) actief in om de onveiligheid van het gebied te verminderen. Zij zitten ‘er boven op’. We zagen ook dat bewoners zich juist terug trekken als overlast, intimidatie en criminaliteit te dichtbij komen. Het resultaat is een houding van horen, zien en zwijgen. Vanwege het geringe aantal meldingen bestaat het risico dat de politie minder druk ervaart om daadkrachtig op te treden. Daarnaast observeren we dat sommige mensen de onveiligheid bewust buiten ‘de deur’ houden. Ze ‘parkeren’ de onveilige gedachten en beelden of besteden er zo weinig mogelijk aandacht aan Riet uit de Volmarijnstraat: “Dit gebied heeft veel opvangvoorzieningen. Veel mensen met drank- en drugsproblemen lopen door de straten en zitten op stoepjes te drinken. Zit er bijvoorbeeld een groepje Antillianen op mijn stoepje keihard te praten, zeg ik niet rot op, maar zeg ik: ‘Jongens, de kinderen liggen boven te slapen’. Dan zeggen ze sorry en zijn vertrokken.” Makelaar bewoner Nicole: “Kom ik ’s nachts aanrijden en zie ik dat er een groep jongens loopt, blijf ik in mijn auto wachten.” Mo van een shoarmazaak: “Hier zijn veel jongeren die foute dingen doen. Die jongens zwerven op straat. Ik voel me niet onveilig, omdat ik weet hoe ik met deze jongens moet omgaan. Toen ik ben aangevallen heb ik dat via, via met die jongens opgelost.” Esma geboren en getogen in de Hendrick Sorghstraat en moeder van twee zoons: “Het wonen is een 8, maar de hangjongeren verpesten het. Staan de jongens onder ons raam kun jezelf geen gesprek meer

39


Rauw en kwetsbaar / Rauwheid versus de basisbehoefte van een veilige leefomgeving

die hiervoor kiezen.” Diverse ondernemers in het gebied hebben te maken met intimidaties en bedreigingen. Snackbareigenaar Mo: “Je moet je wel verdedigen. Dat kun je het beste zelf organiseren. Zorgen dat het niet van kwaad tot erger wordt en zeer duidelijke grenzen laten blijken. Voor mijn eigen veiligheid heb ik binnen en buiten camera’s opgehangen.” Om de spiraal van crimineel gedrag te doorbreken is het vanzelfsprekend nodig dat de politie grenzen stelt en repressief optreedt. Maar vooral horen we ook dat het van wezenlijk belang is om mensen echt te steunen en daarnaast zicht te hebben op de codes van internationale opererende criminele netwerken.

RAUW EN KWETSBAAR

de was. Eigenaresse van de wasserette: “Vrouwen komen vragen of ik werk, kleine klusjes voor ze heb. Ze hebben bijna niets. Ze hebben geen geld en geen werk. Sommige komen langs en vragen advies. Ze hebben niemand om mee te praten, maar wel veel problemen.” Opbouwwerker en bewoner Albert over het signaal van Bulgaarse vriendinnen verbonden aan Turkse Rotterdammers: “Bulgaren mogen officieel nog niet werken. Veel werk gaat via, via. Een deel van de vrouwen belandt in de prostitutie. Deze vrouwen gaan schoonmaken in Turkse cafés met extra handen spandiensten. Als je niets te eten hebt gaan mensen dit doen.” Arlindo woont als 35-jarige nog thuis. Hij kiest daar bewust voor gezien de financiële positie van zijn ouders. “Samen hebben mijn ouders te weinig. Ik moet ze financieel steunen anders kunnen ze beter terug naar Kaapverdië.” STILSTAND, VOORUIT OF ACHTERUITGANG?

Armoede en overleven Grote steden en zo ook deze stadswijk hebben sinds mensenheugenis een grote aantrekkingskracht op mensen de vooruit willen komen. Het onderwerp overleven was geen apart thema, maar kwam toch regelmatig ter sprake tijdens gesprekken. Een vrouw komt de wasserette binnen, knikt naar de eigenaresse en begint met het vouwen van

Vooral mensen die al lang in het gebied wonen, vinden hun woongebied er sterk op vooruitgegaan. Tim: “Toen hier de hoerenbaan was, was het één grote misère, dat was niet fraai.” Jorien: “Het is nu veel beter dan toen. Geen junks, geen tippelaars en veel meer jongeren. De huizen zijn opgeknapt en er zijn meer bomen geplant. De Nieuwe Binnenweg is fantastisch opgeknapt. Er wonen meer mensen met power in de wijk. Als er een huis wordt verkocht in de straat wordt het verbouwd alsof het huis in Wassenaar ligt. Mensen stoppen er veel geld in, maar gaan ook aan de slag in de wijk.” Ad ziet net al vele anderen vooruitgang rond de Nieuwe Binnenweg. Daarnaast noemt hij de positieve invloed van de hbo-scholen rond metro station Coolhaven. “De helft van de tijd is er een gezellige sfeer van jongeren rond het metro station. Jongeren die op en neer naar de scholen gaan. Dat is vroeger wel anders geweest.” Een deel van de geïnterviewden ziet weinig verandering of signaleert op enkele onderdelen achteruitgang. Meerdere mensen noemen aandachtspunten; afhankelijk van hun ervaringen en manier van kijken nemen mensen verschillende zaken waar. Mesda (46) neemt achteruitgang waar: “Voor kinderen en jongeren is er door het sluiten van de buurthuizen minder te doen. En als ik eerlijk ben dan neemt de overlast van jongeren de afgelopen twee jaar toe. Hier zijn een tijd buurtvaders actief geweest, die kinderen en jongeren aanspraken op hun gedrag. Dat is verdwenen. Nu hangen groepen jongeren tussen de 16 en 18 jaar tot ’s nachts 03.00 uur op straat.” Ad vraagt aandacht voor straten of delen van straten die er

40

41

Ouderen Kwetsbaar zijn de Hollandse ouderen, een vergeten groep in deze wijk. Mesda maakt zich zorgen over hen. “De Hollandse ouderen hebben niets meer nu de voorzieningen gesloten zijn. De dagopvang is weg, waar ze wenskaarten maakten, koffie dronken en bingo speelden. Ze vereenzamen.” Mustapha sprak onlangs met een oudere buurvrouw. “Ze is eenzaam. Ze loopt met haar ziel onder haar arm. Ze breit sjaals voor parkeerpalen en schreeuwt daarmee om positieve aandacht.” Mustapha is van mening dat we nog meer sleutelpersonen in de wijk nodig hebben die niet alleen kijken, maar ook echt zien. Mensen die handelen en anderen een helpende hand bieden. In Spangen zag hij geen vergeten ouderen, maar een energieke club die veel activiteiten met elkaar organiseert. “Annie Verdoold is er aan de slag met tachtig ouderen. Kom daar niet aan met bezuinigingen zoals in Middelland, want dan heb je Annie tegen. Een type als Annie Verdoold, die zich verzet tegen de sluiting van buurthuizen en afschaffing van buurtactiviteiten is in deze wijk nog niet opgestaan.”



Armoede en overleven / Stilstand, vooruit of achteruitgang?

Buitenspelen Veel moeders laten hun kinderen en tieners niet alleen buiten spelen in dit deel van de stad. Zij vinden het niet veilig voor kinderen vanwege het verkeer, negatieve invloeden van criminaliteit, agressie van andere kinderen en slechte voorbeelden van drinkende en (hasj) rokende rondhangende jongeren.

Rauwheid versus de basisbehoefte van een veilige leefomgeving / Buitenspelen / Ouderen / Armoede en overleven

voeren. Roken ze jointjes dringt de geur door tot de slaapkamer van mijn zoontje. Nadat mijn man enkele jongens had gewaarschuwd om weg te gaan, ontdekte we dat de autospiegel stuk was. Hij is kwaad geworden en bang dat er iets ergs gaat gebeuren: dat hij ruzie gaat maken. Sinds ik heb gezien dat de wijkagent lachend gesprekken met ze voert, heb ik de politie niet meer gebeld.” Jorien, moeder van een zoon: “Twee weken geleden is iemand neergeschoten en lag bloedend op straat. Het raakte me niet zo erg. Ik word daar niet bang van. Het is een andere wereld. Ik houd het buiten de deur. Ik was wel geschrokken omdat mijn buurvrouw met kinderwagen in het schootsveld liep.”

42

43


Stilstand, vooruit of achteruitgang? / Tegenstellingen en wantrouwen / Middellandstraat verzwakt

Tegenstellingen en wantrouwen Enkele mensen signaleren dat sommige bevolkingsgroepen steeds verder uit elkaar komen te staan en ervaren wantrouwen tussen bevolkingsgroepen. De open en gemengde samenleving is niet in alle straten en portieken aanwezig. In sommige delen van het gebied is de segregatie door de jaren heen toegenomen en zijn Nederlanders weggetrokken. Gulazar signaleert dat in de 28 jaar dat zij aan het De Vouplein woont alle Nederlanders uit haar portiek en complex weg zijn verhuisd. “Dat mis ik. Met Nederlanders in de buurt is het wonen meer in evenwicht. Hier in het portiek wonen veel verschillende soorten mensen. Dat gaat niet altijd goed samen. Mensen uit verschillende landen kennen elkaar niet en mogen elkaar soms ook niet. Met mijn Nederlandse buren had ik makkelijker en anders contact. Bij mijn vroegere Nederlandse buurvrouw met kinderen kon ik makkelijk aankloppen. Bij mijn Kaapverdische buurvrouw waar allemaal onbekende mensen binnenstappen en vaak feesten met mannen zijn, ga ik niet heen.” Rehan: “Je hebt witte Nederlanders in het gebied nodig, want zij kennen de weg.” Gulazar: “Aan de overkant van ons plein woont nog één Nederlandse oudere dame die hier alles in de gaten houdt en de politie belt. Dankzij haar is er meer sociale controle en dat is goed, want dat houdt het geheel meer in balans.” Behalve kennis van de samenleving vormen Nederlanders ook een brugfunctie tussen diverse groepen is de ervaring van de Turkse wijkvriendinnen waarmee wij spraken. Rehan, moeder van vier kinderen (20, 18, 14 en 11) merkt dat er geen Nederlandse kinderen meer zitten in de klas van haar jongste en ziet de kansen van haar dochter verminderen. Rehan: “Het onderwijs is slechter dan tien jaar geleden. In de klas van mijn oudste zoon gingen er nog kinderen naar het vwo. Nu is het allemaal vmbo.” Dat komt volgens Rehan omdat er geen Nederlandse ouders meer zijn. “Nederlandse ouders weten de weg beter, hebben verstand van onderwijs, kunnen leraren aanspreken en het goed verwoorden. Nu zijn er nog alleen buitenlandse ouders op school met als resultaat dat de zaak verslapt.”


Tegenstellingen en wantrouwen

Middellandstraat verzwakt Meerdere mensen benadrukken dat de Middellandstraat achteruit gaat. Erdal: “Toen we hier zo’n dertig jaar geleden kwamen wonen was

de 2e Middellandstraat beter dan de Nieuwe Binnenweg. Er waren op de Binnenweg veel junkies, coffeeshops en beruchte cafés. Dat is de afgelopen jaren verbeterd. Er komen daar steeds meer leuke winkeltjes. Maar in de Middellandstraat wordt niet geïnvesteerd. Die straat staat stil, gaat zelfs misschien wel achteruit en dat is toch een belangrijke straat.” Adriaan Schaap, bewoner van de Heemraadsingel, oud-ondernemer op de West-Kruiskade (zo’n 40 jaar) en nu werkzaam bij de Alliantie ziet in vergelijking met vroeger geen klasse winkels meer op de Middellandstraat. “De winkels stralen niets uit. Branchering is in dit gebied echt nodig. Ook een visie wat voor onderneming je wilt zijn. Nu is het een aanlooproute naar de stad met rommelige zaakjes.” Alia van Dates, vindt het aanbod schraal. Ze kan de straat niet vergelijken met vroeger, maar wel met de West-Kruiskade waar ze opgroeide en woont. Alia: “De West-Kruiskade gaat vooruit en de 2e Middellandstraat staat stil. Er staan veel panden te huur en als er een wordt verhuurd komt er een vaag winkeltje in. Er zijn veel toko’s, belwinkels en zaken waar je voor 2,50 kleding koopt. Het is vaak marginaal en weinig bijzonders.” Diverse ondernemers wijzen op de economische achteruitgang van de 2e Middellandstraat zoals Ali van Ado Bike. “Er komen steeds meer winkels leeg te staan. We overleven, maar een bloeiende zaak opzetten lukt niet op deze plek. Sterker als BAS de zaak sluit, kunnen wij ook sluiten. Hier lopen wel veel mensen, maar als je goed kijkt hebben ze geen tassen in hun handen.” Mooi lichtpuntje is de recent geopende espressobar Dates in een winkelpand dat lang leegstond. Alia greep haar kans. Ze had het lef om een zaak op die plek te openen. ‘Ben je gek!’ zeiden mensen tegen haar. ‘Overvallen, inbraken en schietpartijen zijn daar aan de orde van de dag.’ Ze is nu zes weken open, draait goed en krijgt ‘de hele wereld’ binnen. Onderneemster Alia is het levende bewijs dat winkeliers zelf verantwoordelijkheid hebben en van doorslaggevend belang zijn om de straat aantrekkelijk en aangenaam te maken. Alia was bij haar eerste deelname aan een bijeenkomst van de winkeliersvereniging verrast over de negatieve sfeer. Alia: “Veel winkeliers zijn zo negatief over de wijk. Zo gefrustreerd dat er hier geen koopkracht is. Nu dat zegt wel wat. Want het zijn de gemotiveerde ondernemers die naar zo’n bijeenkomst komen.” Alia hoorde tijdens de avond dat de Bas op de Middellandstraat een van de tien best draaiende Bassen van Nederland is. Ook Marakesh en Casablanca draaien goed. Dates en Eatmore zijn voorbeelden van hoe het ook kan. Alia: “Ik zag het denken van een aantal winkeliers die avond langzaam kantelen: het kan ook anders! De vereniging zit nu met de straatmanager op de thema’s veiligheid

minder goed uitzien en ‘achteraan sukkelen’. Hij pleit voor preciezer kijken naar het vastgoed. Maar ook hoe functioneert zo’n straat in sociaal opzicht? Misschien gaat het goed, maar is het voor buitenstaanders onzichtbaar. Welke kansen en creatieve mogelijkheden zijn in die straten aanwezig om het vastgoed te verbeteren?

en fysiek. Het is het begin van persoonlijk contact, maar het zou vooral ook over inspirerende zaken moeten gaan. Hoe kun je de winkels en ondernemers echt versterken? Dat mis ik nog. Eigen kracht, positiviteit en geloof in de wijk, daar gaat het om. Draag het uit als ondernemer, als wijkprofessional en heb er vertrouwen in.” De eerste oogst is binnen. Alia krijgt verzoeken of ze met stagiaires haar benadering verder wil brengen. Ook een groep moeders uit de wijk die vooruit willen in het leven, hebben Alia gevraagd of ze hen wil inspireren met haar verhaal.

II FOTO — REPORTAGE

DE KRACHT VAN HET GEBIED

Er zit veel talent in de wijk. We zien het overal bij Stek, UEB, Spoortuin Noord, Marakesh, op het De Vouplein en in de Lieve Verschuierstraat. Bij Dates komt het allemaal samen. Ook Alia wordt dagelijks positief verrast door persoonlijke verhalen en kleine onverwachtse uitwisselingen. Alia: “Het werkelijke verborgen kapitaal van de wijk zijn niet de panden, maar de talenten, capaciteiten en ervaringen van de grote mix van mensen die hier woont.” In het gebied spraken we enkele wijkprofessionals die met hun inzet trachten aan te sluiten bij de energie en de aandachtspunten die bewoners en ondernemers ervaren. Deze wijkprofessionals stellen zich lerend op en zien steeds meer wat er werkelijk in het gebied aanwezig is en trachten dat te versterken. Deze manier van werken, samen pionieren, past goed bij de Spirit in West. Dit deel van de stad heeft professionals nodig die empathisch en intuïtief kunnen participeren in alle verschillende informele wijknetwerken én dit kunnen combineren met een goede positie zodat ze het ook formeel verankeren. Meerdere geïnterviewde bewoners zijn voorstander van een overheid en woningcorporatie die ruimte bieden aan mensen die iets willen. Zij pleiten voor meer ruimte met stimulans en minder regels en verboden. Tim: “Denken in verboden is funest voor een prettig leefklimaat. Wantrouwen creëert wantrouwen. Dit mag niet, je hoort je zus en zo te gedragen. Geef mensen die iets willen de ruimte. Ruimte voor spontaniteit. Een ondernemer die graag een terras wil, mensen die hun straat groen willen maken. Met openheid kun je een open wijksamenleving ontwikkelen. De Franse stad Lille is voor mij een open stad. Een open stad biedt mogelijkheden en zegt daarmee: Maak je leven mooi. Maak er wat van!”

44


Middellandstraat verzwakt / De kracht van het gebied

Essenburgsingel—spoorzone

Essenburgsingel

Graaf Florisstraat

Oostervantstraat

Jan van Avennestraat

Zwembad Oostervant

Dierenlandje—achter de Oostervantstraat

Aleidisstraat

1e Middellandstraat

1e Middellandstraat—hoek ’s Gravendijkwal

Bellevoystraat

1e Middellandstraat

Middellandplein

Vierambachtsstraat

Vierambachtsstraat

Van der Palmstraat

De Vouplein—Van der Ploegstraat

Heemraadsingel

Heemraadsingel

Heemraadsplein

Claes de Vrieselaan

Claes de Vrieselaan

Volmarijnstraat

Hoek Nieuwe Binnenweg—Claes de Vrieselaan

Nieuwe Binnenweg

Nieuwe Binnenweg

Ruwaardstraat

Nieuwe Binnenweg—hoek ’s Gravendijkwal

Nieuwe Binnenweg

Hondiusstraat

Hondiusstraat

Hondiusstraat

Zwaerdecroonstraat

Zwaerdecroonstraat

Zwaerdecroonstraat

Coolhaven

III INTERVIEWS

Moeder woont: Johannes de Vouplein in 5-kamer huurappartement Zoon woont: in Feijenoord, koopappartement Achtergrond Moeder Gülazar Bozdag woont al 28 jaar aan het De Vouplein. Zij is de eerste bewoner van haar nieuwbouwappartement. De familie kreeg de woning omdat vader Bozdag in een huis woonde in de Hendrick Sorghstraat. Toen dat pand gesloopt werd verhuisde hij naar een 2-kamerwoning in de Volmarijnstraat. De gezinshereniging maakte het voor de moeder en haar drie kinderen mogelijk om te emigreren van Oost-Turkije naar de Rotterdamse Volmarijnstraat (Erdal verhuisde pas later naar Nederland, hij was toen 18 jaar). Nadat de nieuwbouwappartement op het De Vouplein gereed was, kon de familie een 5-kamerappartement huren. Nu zijn alle kinderen de deur uit. Na het overlijden van zijn vader, bleef Erdal vaak bij zijn moeder slapen. Drie jaar geleden is hij echt uit Middelland vertrokken en woont hij met zijn vrouw en kindje op Zuid. Tijdens het gesprek fungeert Erdal als tolk en beantwoordt ook vragen waar dat kan en aanvullend is. Naam wijk Als je aan andere uit moet leggen waar je woont, wat zeg je dan? Moeder: “Ik zeg Rotterdam of de 1e Middellandstraat.” Erdal: “Ik zei vroeger Rotterdam West met de toevoeging ‘achter het Shell Station’. Tegen Turken zei ik ook bij Kaya Pastanesi (bakker Middellandstraat) of vlakbij ‘Hoky Poky’ (dat was een zeer bekende Turkse kiptoko). Door mijn studie ben ik anders naar de stad gaan kijken en ontdekte ik ook de naam deelgemeente Delfshaven en leerde ik de naam Middelland als wijk kennen. Voor mij is het hier geen Delfshaven. Eerder Middelland, een wijk dichtbij het centrum. Eigenlijk een dochterwijk van het centrum. Middelland is een centraal middelpunt, een wijk als een ster van waaruit je naar alle richtingen kunt gaan. Maar het woord Middelland gebruik ik niet als ik deze plek in de stad moet uitleggen. Middelland kennen we niet als wijk, wel de straat natuurlijk: de 1e Middellandstraat.” Grenzen van het gebied – gebruik en binding van de wijk Moeder: “Het De Vouplein is mijn buurt. Het plein en de straten eromheen. Dat ervaar ik als mijn woongebied. De Middellandstraat is in de beleving ook een belangrijke straat dichtbij.

86

Plekken toe eigenen Erdal: “Ik had de eerste jaren weinig binding met dit gebied. De 1e en 2e Middellandstraat en het plein en de woning hoorden tot mijn woongebied. Ook de BAS was voor mij een ankerpunt. Maar dat was het dan wel. Ik studeerde en werkte. Met vrienden ging ik naar de Witte de Withstraat, het Schouwburgplein, de cafés in Oud-Delfshaven en naar discotheken waar we regelmatig werden geweigerd. Voor mij behoorde deze uitgaansplekken niet tot mijn woongebied. Dat was er buiten, dat was het centrum. Nu zie ik dat anders. Ik eigen mij die plekken nu ook toe en ze behoren tot mijn woongebied. Nu zou ik zeggen dat de Witte de Withstraat, cafeetjes in Oud-Delfshaven en het Westerpaviljoen ook tot mijn woongebied horen.”

Verder gebruik Erdal zijn moeder allerlei plekken en voorzieningen. Daar gaat zij lopend heen. Dat is prettig. “Dat is wat deze woonbuurt mij ook biedt. Het zwembad Oostervant gebruik ik en daar ga ik lopend heen, de Centrummarkt bij de Blaak en de markt bij de Grote Visserijstraat. Met de kleinkinderen ging ik bijna wekelijks naar Blijdorp. Even het viaduct onderdoor en je bent in de dierentuin. Helaas is het nu zelfs met de Rotterdampas te duur om er vaak naar toe te gaan. Mijn ene zoon woont in de buurt (Lloydspier), mijn dochter woonde om de hoek van het De Vouplein en woont nu in het centrum. Ik kan lopend naar ze toe.” Boodschappen en voorzieningen “Via de Middellandstraat loop ik, soms met mijn oude buurvrouw, die nu in Barendrecht woont, naar de markt aan de Blaak om een visje te eten. Dat is niet echt sjouwen, want ik hoef maar de boodschappen te doen voor één persoon. Voor brood loop ik naar bakkerij Marakesh en voor vlees ga ik naar slager Tanger. Buurvrouwen en vriendinnen bellen elkaar wat in de verschillende supermarkten in de aanbieding is. Dan gaan we koopjes shoppen bij Bas, AH, Aldi (West-Kruiskade) of de DAS op de Binnenweg. Het is het idee: de jacht op koopjes. Dat is de sport. Stokbrood uit Middelland is bekend in onze familie. Het stokbrood van de Marokkaanse bakker is erg goed. Waar ik ook vaker naar toe ga is het Oostervant waar ik tweemaal per week vrij kan zwemmen. Soms gaat een buurvrouw mee. Ik kon vroeger niet zwemmen, maar heb twee diploma’s gehaald in 1996 en 1997.” Spaarnetwerk “Eenmaal per week drinken we met een groepje Turkse vrouwen koffie bij iemand thuis of bij mooi weer op het De Vouplein. Het is een vaste ontmoetingsdag, elke woensdagochtend. Ons groepje bestaat uit negen vrouwen tussen de 40 en 62 jaar. Ik ben de oudste. Het zijn bijna allemaal vrouwen met kinderen. Behalve elkaar ontmoeten, is het ook een spaarnetwerk van vriendinnen met een sociale functie. De gastvrouw ontvangt van iedereen per keer tien euro. Ze ontvangt de gasten bij haar thuis, schenkt thee en koffie met koekjes en kookt een maaltijd. Voor het geld dat ze krijgt, tachtig euro, kan ze dan een keer wat extra’s doen. Ik koop bijvoorbeeld wat goud om na de geboorte van mijn kleinzoon te geven. Ook gaan we 1 keer per week met elkaar wandelen of zitten met mooi weer buiten op het plein.”

Interviews

Belangrijke plekken Moeder: “Ik kan geen mooie dingen benoemen. Eigenlijk is het hier geen mooie buurt. Dat heeft met veiligheid te maken.” Ergernissen, angst en veiligheid Moeder: “Een oude Marokkaan in de straat bij het zwembad, die iets van me wilde, zei tegen me: ‘Ik zoek een vrouw’. Dat voelt niet prettig als je zo wordt aangesproken. Maar ook met sommige jongeren op het plein heb ik moeite. Het zijn jongens die blowen en alcohol gebruiken. Buiten mijn woning voel ik me niet meer fijn. Het is een groepje Marokkaanse jongens die het plein gebruikt. Ze plassen op het plein, maken herrie en zorgen voor overlast. Dat is iets van de afgelopen twee jaar. De laatste weken was het tot in de vroege ochtend feest (05.00 uur). Ik hoor en zie veel. Misschien ook omdat ik meer tijd heb.” Kwetsbaar in de stad Moeder: “Sinds ik alleen ben, mijn man is overleden en de kinderen zijn de deur, is mijn ervaring anders. Ik voel me hier in en om het plein minder veilig. Maar ook achter de voordeur in het portiek en andere flats is van alles gaande. Je hoort herrie: geluiden van huiselijk geweld. Soms wil ik de politie bellen, maar mijn Nederlands is niet goed. Dan doe ik het niet. Soms aarzel ik ook om buiten op een bankje op het plein te zitten, maar als groepje vriendinnen doen we het gewoon. Het plein is ook van ons. Soms is er dan wel even een ‘strijd’ tussen ons en de jongens, we kijken elkaar aan, en laten merken als vrouwengroepje ja, wij gaan hier gewoon zitten, want dit is onze plek!” Moeder: “Voor de vakantie zijn er veel inbraken geweest. Mensen bellen aan, ik kom voor mevrouw xxx, hoor je dan en dan doe je open. Via de balkons kunnen ze zo binnenkomen als je de deuren

87

of ramen niet hebt gesloten. Bij een Marokkaanse buurvrouw die naar een bruiloftsfeest was, werd ingebroken en haar goud is weggehaald.” Erdal: “ Het lijkt wel of ze van tevoren weten waar ze moeten zijn. Wellicht zijn er berichten op Facebook, die hen op het spoor brengt. Het gaat ze niet om tv’s of om computers. Het moet snel en makkelijk mee te nemen zijn. En deze jongens weten dat Turkse, Marokkanen en Hindoestanen families thuis goud hebben.” “Een paar jaar geleden waren mannen in onze portiek en kelder aan het plassen en aan het blowen. Woonstad heeft toen maatregelen genomen. De overlast is een tijdje weggeweest, maar lijkt nu weer terug te komen. Af en toe komt de politie langs. Ik zie ze dan even praten met de jongens, maar een ander groepje verderop dat alcohol drinkt, zien ze dan weer niet.” Leuk aan de buurt? Moeder: “De buren zijn belangrijk evenals mijn vriendinnetwerk. Dat is het allerbelangrijkste. De tram, de bus, en vele verschillende winkels en twee markten zijn op loopafstand, evenals het zwembad. Ik kan lopend naar mijn zoon en dochter en naar Blijdorp. En ik vind het plein ook leuk.” Minder prettig? Moeder: “In het Heemraadspark kom ik niet meer. Daar komen mannen die op zoek zijn naar vrouwen. Hoe ik dat weet? Dat zegt een Turkse vrouw die daar op de hoek woont. Het is ook een hondenpark.” Buurt uit balans door tekort aan Nederlandse bewoners Moeder: “Er zijn niet veel veranderingen. Het gaat niet slechter of niet beter. Het blijft zoals het is. Behalve één verandering. Toen ik hier 28 jaar geleden kwam wonen, woonden er ook Nederlandse gezinnen in het portiek. Die wonen er niet meer. Dat mis ik. Met Nederlanders in de buurt is het wonen meer in evenwicht. Hier in het portiek wonen veel verschillende soorten mensen. Dat gaat niet altijd goed samen. Mensen uit verschillende landen kennen elkaar niet en soms mogen ze elkaar ook niet. Turken houden bijvoorbeeld niet van Marokkanen en Surinamers. Met Nederlandse bewoners is er een ander contact. Bij mijn vroegere Nederlandse buurvrouw met kinderen, is het makkelijker aankloppen dan bij mijn Kaapverdische buurvrouw waar allemaal onbekende mensen binnenstappen. Er komen allerlei vreemde mannen op feesten. Daar ga ik dan niet heen.” “Aan de overkant woont een Nederlandse oudere

Interviews

Erdal en zijn moeder

ERDAL BOZDAG (42) & GÜLAZAR BOZDAG (62)


Erdal: “Zichtbaar is wel dat er weinig is geïnvesteerd in de Middellandstraat. Het is er wel heel levendig, maar in vergelijking met de Nieuwe Binnenweg, West-Kruiskade en Vierambachtsstraat staat de ontwikkeling stil. Toen we hier kwamen was de 2e Middellandstraat beter dan de Nieuwe Binnenweg. Dat had in de jaren tachtig en negentig een slecht imago. Er waren veel junkies, coffeeshops en beruchte cafés. Dat hoorden we van anderen, maar ik kwam zelf ook op de Nieuwe Binnenweg. Dat was een ‘no go-gebied’. In de loop der jaren is dat verbeterd. Dat zie ik wel, er komen daar steeds meer leuke winkeltjes. Maar in de Middellandsstraat investeert men niet. Dat staat het stil. Gaat het misschien zelfs wel achteruit en dat is toch echt een belangrijke straat.”

88

Woont: Vliegerstraat (antikraak) Werk: mede-oprichter Homeboys en raadslid deelgemeente Delfshaven Opleiding: propedeuse vastgoed en makelaardij en volgt rechten aan EUR

Achtergrond Mustapha is geboren en getogen in de Joost van Geelstraat. Middelland is zijn thuisbasis. Hij woont antikraak in de Vliegerstraat en voor de PvdA zit hij in de deelgemeenteraad van Delfshaven. Hij is medeoprichter van Homeboys, een virtueel bemiddelingskantoor. Hij werkte het idee uit, omdat het voor jongeren moeilijk is om woonruimte te vinden. Voor de woningen van de woningbouwcorporaties is een grote wachtlijst. Terwijl er veel woningen leegstaan. Homeboys richt zich op makelaars, particulieren, woningcorporaties en zorgt dat voor jongeren inzichtelijk is wat leegstaat. Sinds mei 2013 zijn vele panden voorzien van huurders.

Zou je familie en vrienden aanraden hier te wonen? Moeder: “Ja het is een goede buurt.” Erdal: “Ik heb een nieuwbouwwoning gekocht aan de Feijenoordkade met uitzicht op de Maas. Het mooiste uitzicht. Feijenoord heeft een slecht imago, maar is tien minuten van de stad. Wonen aan de Heemraadsingel trekt mij ook wel. De hoogte van de plafonds, ruimtelijkheid van de kamers en het uitzicht over de Singel.” Toekomst: een kleiner appartement Moeder: “Ik wil graag naar een kleinere woning hier in de buurt. Met die vraag ben ik naar Woonstad gegaan. Ik wilde mijn vijfkamerwoning omruilen voor een tweekamerappartement. De medewerker van Woonstad had een 55+woning voor me buiten de wijk in het Lage Land. Dat wil ik niet. Ik ben zelfstandig en mijn sociale netwerk hier is sterk. Daarom is uit de buurt vertrekken geen optie. Woonstad heeft me nog geen kleiner appartement in de buurt kunnen aanbieden. Wat ik zou willen: een klein appartement aan het plein. Ze komen af en toe vrij.”

Kernwoorden Middelland en de veranderende betekenis van oud Erdal: “Het is een dynamische stadswijk waar ik me nooit verveel. De winkels zijn ’s avonds om 22.00 uur nog open en er lopen veel mensen op straat. Het is een levendig gebied. Het Westerpaviljoen en de Witte de Withstraat zijn op loopafstand. Oud is het ook. Vroeger was de Claes de Vrieselaan oud (slecht). Daar woonde je toch niet in een huis van 1926! Ik keek toen nog niet naar ornamentenplafonds of historische details. Nieuw was goed en oud slecht. Zo’n mentaliteit had ik. Door mijn

Interviews

MUSTAPHA AKCHICH (26)

Opvoedingsklimaat: liefdevol “Ik heb heel erg genoten van mijn jeugd in Middelland. Het was tussen mijn 6e en 14e een groot event. Je zag junkies die op route waren van en naar Spangen en tussentijds heroïne gebruikten. Er waren schietpartijen en deals. Eigenlijk alles wat een klein kind niet moet meemaken was in Middelland aanwezig. Ik vond er toen niet eens wat van. Het was zo. Ik ben op straat opgegroeid. Ik had geluk dat ik hele lieve juffrouwen en meesters op school had. Ik voelde me vertrouwd. Dat was een goede start. Dat ik kon studeren heeft te maken met de kansen die ik heb gekregen, thuis, op school, mijn eigen karakter en dankzij buurvrouwen en buurmannen in de straat. Het is een mix van factoren. Bij mij waren de kansen gunstig. Als je pa of ma mist en als die ’s ochtends geen ontbijt voor je klaar maakt, sta je in de min. En je zit met een juf van 23 jaar voor de klas die aan dertig kinderen moet lesgeven, is dat dubbelpech. Want als je geen liefde van je moedertje krijgt en op school is het ook niets, blijft alleen de straat over. Die harde realiteit zie ik bij mijn buurjongen. Zijn ma is in het buitenland en zijn pa is alcoholist. Ik kan proberen hem een duwtje te geven en spreek hem af en toe aan. Zit je op school? Heb je werk? Zullen we even een CV maken? Kom mee dan gaan we het nu maken. Kleine duwtjes zo is het met mij ook gegaan.” Actief rijk stimuleert passief arm “Ik zie dat het zorgen voor elkaar niet vanzelfsprekend is en ik zie ook dat de sociale instituties

89

sluiten. Dat vaak ene lichtpuntje in het leven van mensen verdwijnt. Mensen houden ervan om samen te zijn en samen te kletsen. Op het moment dat er minder welvaart is, hebben mensen elkaar meer nodig om te overleven. In Bospolder heeft 40% van de mensen een uitkering en is arm, als je dan kijkt naar het aantal teruglopende activiteiten. Die situatie speelt ook in Middelland. De bevolking bestaat voor een groot deel uit passieve armen. Maar Middelland is omkaderd door rijken. Op de Mathenesserlaan en de Heemraadsingel heb je weliswaar een groep passieve rijken, maar er bestaat ook een groep actieve rijken. Kijk naar de groep mensen die Singeldingen organiseert. Fantastisch! Als mensen moeite doen om al dit soort activiteiten te organiseren waar al die kindjes uit de omgeving op afkomen en van genieten is dat bijzonder. Dat is het grote geluk van Middelland. We zijn omsloten door straten als de Heemraadsingel, de Mathenesserlaan en de Graaf Florisstraat. Je hoeft maar over te steken om te zien dat het anders kan.” Diversiteit bewoners sterke troef Middelland “De diverse bevolking van Middelland is echt tof. Ik woonde naast Surinamers die roti maakten en had ook Nederlandse buren, de witte veertigers, zoals we die als jongeren noemden. Ik dacht dat het overal zo was, maar als je niet in een gemengde wijk bent opgegroeid, zie je de verschillen. Ik zag geen verschil. Voor mij was die ontdekking een echte eyeopener. Die diversiteit heeft grote voordelen. Als je naar het buitenland gaat, kun je heel snel schakelen, ben je veel minder angstig en word je sneller opgenomen. Geen verschil waarnemen en voor anderen openstaan is de meest belangrijke competentie die ik hier heb verworven. De witte veertigers zijn voor mijn ontwikkeling belangrijk geweest. Ik had hele gesprekken met mijn buurvrouw Marleen over wat ik wilde met mijn leven. Marleen, was belangstellend en vroeg door en boorde mijn interesse voor vastgoedontwikkeling aan. Ze bleef vragen stellen en toen ze zicht had op wat ik wilde, hielp ze me op weg. Ze zei: ‘Ga eens praten met Fons Burger (eigenaar monumentale onroerend goed panden), die een straat verder woonde. Ze stelde haar netwerk open. Ik heb als scholier bij Burger aan tafel gezeten. Die heeft op een A4tje getekend wat ik moest doen. Dat was fucking inspirerend. Dat is de kracht van Middelland. Het is allemaal in de buurt te vinden. Je moet alleen de verbindingen leggen. Er was nog een buurvrouw die me op weg hielp. Jennifer, die bij VROM werkt. Ze gaf me een artikel over meanderen: meebewegen. Dat doe ik ook in het leven. Ik raakte met haar in gesprek over mijn belangstelling voor vastgoed. Via haar netwerk kwam ik bij een vriendin terecht die werkte bij de

Interviews

Mustapha

Vooruitgang of achteruitgang Erdal: “De vooruitgang is niet echt zichtbaar. Woonstad heeft geïnvesteerd in verlichting. Dat was een soort Las Vegas! We moesten even wennen. Maar dan denk je wel: hé, ze doen iets aan het gebied. Het heeft aandacht.” Moeder: “Van die ‘Texasverlichting’ zijn nu wel een aantal lampen stuk. De urine, het vuil en viezigheid in ons portiek is door Woonstad aangepakt. De blowende jongeren zijn weg en er zijn andere bewoners in de flat gekomen. Wat me wel opvalt, is dat onze portiekdeur regelmatig stuk is. Hoe dat kan? Geen idee. Wellicht kunnen de jongens zo makkelijk toegang regelen tot de kelder waar niemand je ziet. Kortom, het gedoe in het portiek is eigenlijk ook hetzelfde gebleven.”

studie ben ik anders gaan kijken.” Moeder: “Een buurt waar het goed wonen is met de buren. Met goed openbaar vervoer, vele winkels en het centrum op loopafstand. Ik ben gewend aan de wijk, ik heb veel vriendinnen, en het is vertrouwd.” Het is een goede buurt. De buurt is ook gewild. Woningen worden makkelijk verhuurd en verkocht. Dit buurtje is een geheim plekje. De appartementen zijn mooi en ruim.”


dame. Zij houdt het hier in de gaten en belt de politie. Dankzij haar is er meer sociale controle. Dat is goed, want dat houdt het geheel meer in evenwicht. Tijdens het zwemmen in Oostervant met alleen maar Nederlanders, vraagt men direct waar ik ben geweest als ik een keer daarvoor niet aanwezig was. Dat geeft me een gevoel dat ik bij de Nederlandse samenleving hoor. Maar op het De Vouplein woon ik tussen de buitenlanders. Je hebt dan niet het idee dat je in Nederland woont.”

Belangrijke plekken “Plekken waar ik blij van word? De Schietbaanlaan met ondergaande zon en met het gedicht op de muur. De sfeer is zo fantastisch. Ik heb het beeld met mijn telefoon vastgelegd. Ik doe veel op de fiets en zie dat de Nieuwe Binnenweg super mooi geworden is. Dates is heerlijk om er een kopje koffie te halen en het is een plek om emotioneel bij te tanken. Als het niet bij familie of vrienden is, dan is het hier bij Dates. Bij UEB (Urban Espressobar) heb ik dat ook. De huiskamer van de buurt. Het woensdagmiddaggevoel toen je kind was: vrij en ontspannen voel ik mij dan. In de Burgemeester Meineszlaan heeft een groep bewoners een huiskamer opgericht. Dat vind ik prachtig, maar trek dat dan een straat verder door naar al die mensjes die in de Van der Poelstraat, Sorghdragerstraat en Joost van Geelstraat wonen. Die mensen hebben minder te besteden en komen nauwelijks met stimulerende zaken in aanraking. Het leggen van de verbinding met de zijstraten

90

Kwetsbaar gebied “Activiteiten verdwijnen en instituties sluiten de deuren. De bibliotheek is verdwenen evenals de Bibliobus. Ik ging er vroeger naar toe en haalde er per keer acht boeken. Die voorziening is er niet meer. Ik zat met vijftien kinderen in de klas en had twee juffrouwen. Nu zitten er dertig kinderen in de klas. Dertig kinderen die de hele dag aandacht vragen aan één juf. Hoe verzinnen ze het. Aan twee kinderen aandacht geven is al een opgave! Het gaat niet alleen over bezuinigingen, maar ook over houding en gedrag van professionals. Je kunt wel een opbouwwerker zijn of ambtenaar, maar het moet verder gaan dan werk en geld verdienen. Je moet gemotiveerd zijn om echt iets voor die plek in de wijk te willen doen. Committment en liefde geven, dat maakt het verschil. Kijk naar de jongeren in de wijk. Dat zijn niet alleen overlastgevende jongeren, maar ook de jongens en meisjes die hier opgroeien en geworden zijn wie ze zijn. Ze werken later bij Shell. Ga de verbinding aan met mensen in de wijk en laat zien dat het een onvoorwaardelijk binding is. Daarnaast moeten we praktisch kijken wat nodig is. Open een loket waar jongeren een stageplek kunnen regelen (gemeente geef het voorbeeld), waar je je CV kunt maken en informatie kunt krijgen over scholen, werk en wonen. Zet een paar ervaren lieve mensen neer. Je zou de film Wolf moeten zien om te begrijpen hoe belangrijk dat extra duwtje is. De hoofdrolspeler krijgt zoveel verschillende invloeden over zich heen, dat hij overspoeld wordt en zijn eigen plan trekt. Het enige dat hij nodig heeft, is dat iemand hem steunt. Hem niet zakelijk en afstandelijk benadert, zoals de reclasseringambtenaar, maar liefdevol. Ik praat met iedereen en ken zo veel verschillende mensen in de wijk. Met mijn petje op ga ik bij de jongens op het Middellandplein zitten. Wat zij meemaken en hoe zij de samenleving ervaren is ook erg. Ze voelen zich buitengesloten. Dat kun je niet negeren. Wat ik ook zie is dat er geen uitwisseling en samenwerking plaatsvindt tussen belangrijke instituties, zoals fondsen en de nieuwe generatie Rotterdammers. Het oude netwerk houdt de poorten vooralsnog dicht voor de nieuwe generatie Rotterdammers. Wat voor mensen zitten er in de besturen? Welke mensen komen erin en wie niet? Het verbaast me dat de brug nog niet wordt geslagen naar de nieuwe groepen. De meeste besturen zijn een

Interviews

kopie van het bestaande old boysnetwerk. Dat blijft doorgaan. Als we niet uitkijken, raken we als stad deze belangrijke pijlers kwijt, omdat verzuimd is de kennis en ervaring over te dragen aan jongeren. En de jongeren die gaan hun eigen organisaties oprichten. Die denken bij zichzelf: ‘we kunnen hetzelf wel regelen’. Wat dat betreft is Rotterdam een voorbode met een Aboutaleb als burgemeester, Karakus als wethouder en Carlos Goncalves die lijstrekker wil worden van de PvdA Rotterdam. Of we als jongeren nog een prominente rol in de partij kunnen spelen, is de vraag. Het omslagpunt is aan de gang. Een aantal mensen wil een Islamitische partij oprichten. Soms moet je eerst verzuilen om daarna samen weer verder te kunnen gaan. Middelland in Rotterdam is de voorhoede. De wijk is in balans. We hebben het sterke kader van de mensen met geld en de kwetsbare binnenstraten. Dat loopt dwars door elkaar heen. We worden gedwongen om het met elkaar te doen.”

protesteren. Mensen weten misschien niet hoe ze dat moeten doen of ze hebben geen energie om te protesteren. Als mensen voor zichzelf kunnen opkomen, hadden ze de instituties niet nodig. Mijn zorg is dat we de richting uitgaan dat mensen elkaar loslaten, minder voor elkaar gaan zorgen.” Kern Middelland “Middelland is een volkswijk waar je met allerlei mensen overweg moet kunnen gaan. Het is er dynamisch, gezellig en kwetsbaar.”

Vooruitgang of achteruitgang? “Vooruitgang, maar ook zorgen. De middelen die waren ingezet voor buurthuizen en opbouwwerk zijn er radicaal uitgetrokken. Met die middelen werd onverantwoord omgegaan, dat is waarom het is afgebroken. De vraag is of er nog behoefte is aan dergelijke instituten. Gaat het over het in standhouden van instituties? Nee, dat is niet de bedoeling. Maar moeten we als overheid onze handen er dan van aftrekken? Nee dus, want daar is het allemaal te kwetsbaar voor. Creëer randvoorwaarden dat mensen met elkaar kunnen samenwerken. Zorg dat mensen die willen zorgen voor een ander dat ongestoord kunnen doen. Voorkom dat ze worden geremd door systemen, die moeten overleven en er geen sjoege van hebben begrepen wat er met mensen in de samenleving Middelland gebeurt. Zo’n koffiebar als Dates is zo’n voorbeeld. Alia creëert een liefdevolle plek waar mensen kunnen genieten en elkaar ontmoeten, maar wordt door het systeem tegengewerkt. Het zijn de oude patronen, die er zijn om er te zijn. Ook een ambtenaar die vergunningen uitgeeft om panden te splitsen, zou meer vanuit liefde en betrokkenheid kunnen werken. Die ambtenaar woont hier meestal niet en heeft geen idee wat de sociale effecten zijn van bijvoorbeeld het splitsen van panden. De sociale instituties zijn inmiddels weg uit Middelland. Mensen die in deze wijk gebruik maakten van deze instituties, zijn vooral arme en passieve bewoners. Ze mobiliseren zich hier niet. Het is heel naar dat hier alles dichtging. Maar je hoorde niemand erover. Dit in tegenstelling tot in een aantal andere wijken waar mensen gingen

91

Interviews

Mustapha

Schakelen tussen verschillende werelden “Tijdens mijn middelbare schooltijd, ik ging naar de havo, ben ik bij de Bas gaan werken. Daar maakte ik met iedereen een praatje. Ik vind mensen lief en leuk en zo bouwde ik ongemerkt een groot netwerk op. En in ‘de Bas’ komt heel de wereld binnen, zo veel verschillende mensen. Daarna ben ik de hbo-opleiding Vastgoed en makelaardij gaan doen. En nu volg ik een studie rechten aan de Erasmus Universiteit. Ik werd lid van een studentenvereniging, werd lid van een commissie, ging roeien en reizen. Ik kwam in een compleet andere wereld terecht met een totaal andere standaard. Ik vond moeiteloos aansluiting. Wat ik wel zag was hoe verschillend die twee werelden zijn. Vooral in hoe ze met mensen omgaan. Ik kom uit een buurt waar wij zorgen voor elkaar en loyaal naar familie en vrienden zijn. Op de universiteit en in de studentenvereniging is alles heel zakelijk en individueel gericht. Als mensen je niet meer nodig hebben, is het contact weg. In het begin dacht ik: wat is dit! Je begint als student allemaal aan een groot avontuur. In mijn geval had ik van huis niet meegekregen dat je bij een studentenvereniging gaat om je netwerk op te bouwen en te vergroten. Nu ik erop terugkijk voel ik me geen onderdeel van hier, van mijn familienetwerk, maar ook niet van daar het universiteitsnetwerk. Ik kijk, observeer, luister en neem waar en kan met iedereen om gaan, mij aanpassen bij allerlei groepen.”

is belangrijk. Singeldingen en de Huiskamer van de burgemeester zijn plekje waar de liefde wordt overgedragen. Mensen die genoeg geld hebben om lekker van te leven en zich toch inzetten en het voor elkaar krijgen om andere mensen te inspireren die dat niet hebben. Daar word ik blij van.”

Mustapha

Rijksgebouwendienst. Kon ik met haar een hele dag op stap en nam ze me mee naar alles wat ze deed. Als ik daaraan terug denk: hoe bijzonder is dat.”

hand. Ze weten wie jij bent: je hoort erbij.”

Woont: in Spangen en heeft in Middelland gewoond van 1994—1998 Werk: al 35 jaar wijkagent in Middelland

Achtergrond Vos loopt 35 jaar in Middelland rond en heeft zijn gebied de afgelopen jaar zien verkleinen tot Middelland Zuid inclusief Coolhaven / GJ de Jonghweg en Maastunnel met stukje Rotterdam Zuid. Middelland komt van ver (3), maar heeft zich omhoog geknokt. Wat zijn de werelden in Middelland? Vos onderscheidt diverse werelden in Middelland Zuid: — De mensen met de bakfietsen (wit, hoger opgeleide) aan singels, lanen, bredere straten — Studenten (GEB-toren en zijstraten) — Mensen in de volkswijk Middelland: weinig geld, in etagewoningen aan smalle straten met kids op gemengde scholen — Rijke hoger opgeleide ouderen zonder kinderen in de flats aan de Coolhaven — De nachtwereld Nachtwereld “Een onzichtbare wereld die na donker tot leven komt. Hoertjes uit de opvang, drugsdealertjes, drugstoeristen, nachtwinketjes, nachthoreca, uitgaanstypen, waterpijpen, loungen. Drugshandel is waar pinautomaten zijn, een belhuis en in kroegen en zaken waar eigenlijk weinig te verdienen valt. Ook de kapper die zijn stoelen verhuurt hoort erbij (inclusief verhuur avondstoelen), ook terrasjes aan de achterkant van cafés en cafés voor het sluiten van deals.” Kans arm in Middelland “Veel Marokkaanse en Turkse jongens en mannen vallen buiten twee werelden. Ze zijn niet gewild in de samenleving en doen wat (kleine) klussen om aan geld te komen. De eerste wereld is die van pa die bepaald wat er thuis moet gebeuren en de 2e wereld is Nederland/Rotterdam met onbegrensde mogelijkheden: waar de handel in drugs snel en makkelijk geld kan worden verdiend. Groepen mannen hebben hun eigen territorium waar overigens sprake is van perfecte integratie: foute Turken, -Marokkanen en -Bulgaren weten elkaar te vinden en werken samen. Nieuw zijn berovingen. Sinds de banken beter beveiligd zijn en mensen met pin betalen, is de zwakste schakel mensen die met goud rondlopen: die worden beroofd. Als je als bewoner Middelland rondloopt is er meestal weinig aan de

92

en breng de informatie omhoog naar een landelijk niveau. De (deel)gemeente/stad kan deze problematiek niet alleen oplossen.”

Doorbreken anonimiteit “De gemiddelde burger is bang voor groepjes jongen. Ze ontwijken en negeren deze gasten. Dat roept agressie op bij deze jongeren. Door de angst van de burgerbewoners krijgen deze hosselende jongens meer ruimte. Hoe dat in te perken is door kennis van de codes, deze toe te passen en ermee te schipperen. Voorbeeld: een jongere die tegen mij en collega’s ‘hoerenzoon’ schreeuwt, pak ik bij zijn kippennek en ik ga met hem naar zijn opa om hem mede te delen dat ik de vriendschap opzeg. Hij heeft zijn zoon en kleinzoon opgevoed: het is zijn systeem. Die opa wordt door zijn kleinzoon te schande gemaakt in zijn eigen huis. Inzicht in hun systeem werkt en zorgt dat de zaak in balans blijft. Het kost me een dag, maar de kleinzoon biedt vervolgens wel zijn excuses aan en zal dat nooit meer in het openbaar zeggen. Ook het pontificaal parkeren van de politieauto op de stoep, aanbellen (in politie uniform) en opzichtig naar boven staren werken als middel om de ruimte terug te veroveren. Mensen zijn gevoelig voor roddel en sociale controle.” “De afgelopen tijd zijn er veel coffeeshops en kroegen gesloten in Middelland (Nieuwe Binnenweg, plekken waar gedeald werd). Je kan wel zeggen dat er sprake is van een waterbedeffect, maar ik ben wijkagent in Middelland. Ik ben er voor deze bewoners.” Nieuwe onderklasse in wording “Middelland is van oudsher in trek bij nieuwkomers die hun geluk willen beproeven. Je ziet vele gelukszoekers over de Middellandstraat rijden: Bulgaren, Roemenen, Oekraïners, Wit-Russen en Polen. Waar ik bang voor ben zijn de OostEuropeanen, die zijn nu vrij om te wonen waar ze willen. Bereid je voor op een nieuwe wereld. Wie spreekt Bulgaars, wie Roemeens (binnen de Rotterdamse overheid of de politie)? Wie heeft achtergrondkennis over deze groepen? Ze komen er in grote aantallen aan. Er is een systeem van gratis eten en slapen. Mensen tippen elkaar hierover. Bij de Sisters of Charity zitten de Polen. Op de Claes de Vrieselaan 16 A/B zit een groep Bulgaren (36) met kinderen die niet naar school gaan. Dat is een kansloze groep. Je kweekt een nieuwe groep mensen in een underdogpositie die zo arm zijn dat het voor hen verleidelijk is de mazen van de wet op te zoeken. Natuurlijk brengen ze ook iets mee: het levert nieuwe winkeltjes op en kerken. Maar zorg dat deze nieuwe groepen niet kunnen wegzakken in de anonimiteit. De komst van de Oost-Europeanen vraagt om het leggen van contacten (laat je zien als overheid), signaleer tendensen

Interviews

Armen worden armer “Verschil tussen arm en rijk wordt groter. In de zijstraten wonen de niet-opgeleide die Rotterdam niet meer nodig heeft. Ze zitten zonder werk en hebben nauwelijks kansen (behalve de vrouwen en beter opgeleide zussen).Het zijn gescheiden werelden: de lanen met de hoger opgeleide witten en de zijstraten met armere bevolking. Soms zijn er straten waar gezamenlijke activiteiten plaatsvindt en, zoals in de Volmarijnstraat waar bewoonster Riet Hoste mensen weet te verbinden. Zij organiseert activiteiten waarbij iedereen kan meedoen.” Van wie is Middelland? “Middelland is van de eenvoudige mensen die Nederland draaiende houden. Het is een volkswijk voor de lagere en middenklasse.” Wat mist Middelland? “De wijk heeft voor de jongeren weinig ruimte. De Turkse vrouwen gaan naar de Heemraadsingel, de mannen naar het theehuis, maar voor de jeugd is er niets. Er is geen sportvereniging in Middelland Zuid (alleen voor vrouwen) en er zijn geen sportvelden (alleen ver weg bij de Beukelsdijk). Het Heemraadsplein is ingericht voor evenementen en niet voor voetballen en de Lloydspier is in handen van een groep jongeren uit de IJzerbuurt. Wat overblijft voor deze groep is verveling. Wat deze jongeren (13-20) die alleen maar kunnen rondhangen nodig hebben is intensieve straatbegeleiding. Ook hun ouders hebben begeleiding nodig (weten wat er speelt en hoe ermee om te gaan ). Een jongerenwerker van Disk richt zich nu op het stimuleren van de zelfredzaamheid van deze jongens. En dat is nu wat ontbreekt: ze zijn juist helemaal niet zelfredzaam.”

moeten we wel opletten dat we geen politiestaat worden.” Toekomst: accent op creatieven “Middelland en nog meer bakfietsen, voegt weinig toe aan de leefbaarheid. Je hebt meer creatieven nodig die de bruggen kunnen slaan en actief bezig zijn in de wijk. Zo’n groep creatieven offert een parkeerplaats op voor een beeld of maakt een zandbak in de straat voor de kinderen. ‘Bakfietsen’ zijn juist de mensen die zeggen ik heb last van de jongeren of we willen geen ondergrondse container bij ons in de straat, want dan komen ze bij ons. Er is nu geen meerderheid die de andere groep domineert. Dat maakt Middelland typisch Middelland.” Nodig “Mensen en organisaties moeten met elkaar blijven samenwerken. Dat de stad blijft investeren in schoon, heel en veilig, interventieteams die blijven binnenvallen bij huisbazen om huren te controleren en de brandveiligheid. Zorg ook dat er geen groep anonieme burgers kan ontstaan in Middelland, zoals nu dreigt met de Oost-Europeanen.”

Wijk verbeterd, maar wankel evenwicht “Middelland is sterk verbeterd: de huizen zijn beter, de pandjesbazen zijn weg, hoerenhotels gesloten, pooiers weg, coffeeshop grotendeels dicht (op 6 na). De wijk zit in de lift. Maar het blijft kwetsbaar. De wijk wordt geteisterd door de opvang: huiskamerprojecten, de junkiebond, crisisopvang, vrouwenopvang, de Plantaan, de Ontmoeting (5 panden), Sisters of Charity, drugsopvang aan de s’Gravendijkwal. Dat geeft overlast, evenals een deel van de seksindustrie die er zit. Ook de parkeerdruk is groot: tot 23.00 uur in de stad betaald parkeren en tot 18.00 in Middelland. Een extra verbeterslag maken is moeilijker dan ik dacht: je komt op een level dat je meer nodig hebt. Alleen

93

Interviews

Wijkagent Hans

HANS VOS

Wijkagent Hans

NICOLE AANEN (41)

is het aantrekkelijker geworden om daar te zijn.”

oont: hoek Mathenesserlaan / W Heemraadsplein (koop / bovenwoning) Gezinssituatie: alleenstaand Werk: makelaar, ook voor woningen in Middelland

Voor wie is de wijk? “Voor de hoofdstraten is dat de rode doelgroep. Voor de zijstraten is dat de 2e en 3e generatie (Turken, Marokkanen, Hindoestanen). Zij kopen woningen om de hoek bij opa of oma of hun ouders. Ze zeggen: ‘Hier heb ik op school gezeten en wonen mijn vrienden. De nieuwste trend is dat ouders van studenten woningen in de zijstraten kopen. Ze kopen hier vanwege de centrale ligging (OV/CS), de betaalbaarheid: 70.000 euro voor een laag en na drie, vier jaar kunnen ze het terugverkopen aan de woningcorporatie. Voor 125, - per maand kun je geen woning huren.”

Wilde Westen “Ik woon op de Mathenesserlaan. Die naam zegt iedereen iets. Ook voor mensen buiten Rotterdam. Ik spreek nooit over West: dat is het Wilde Westen. Daarvoor zijn de oude Rotterdammers de stad uitgegaan. Die beelden zijn hardnekkig. Dat leeft nog steeds. Middelland bestaat voor mij niet. Hoe de grenzen lopen: geen idee. Ik weet in theorie dat het Oude Westen bestaat, Middelland en het Nieuwe Westen, maar in de praktijk loopt het Oude Westen over in het Nieuwe Westen. Het Oude Westen loopt voor mij vanaf de Claes de Vrieselaan door tot aan Dijkzigt. Het officiële Oude Westen is voor mij Centrum.” Gebruik wijk “Ik doe mijn boordschappen op de Nieuwe Binnenweg: AH, Etos, Vermeijden en Ekoplaza. In tweede instantie ga ik naar het Mathenesserplein Het uitgaanscentrum is voor mij de Nieuwe Binnenweg. Daar ga ik naar Stalles en Vagebond. Ook ga ik naar het Scheepvaartkwartier. Uit eten doe ik meestal in het Oude Noorden, zoals de Zwaanshals, Scholtenstraat. Noord heeft aan restaurantjes meer te bieden. In Middelland is voor mij qua kwaliteit, afwisseling en smaak minder te vinden. In Lux kom ik niet en de Olijventuin is niet my piece of cake.” Gebruik van route “Ik gebruik alleen de hoofdassen als Heemraadsingel, Mathenesserlaan en Nieuwe Binnenweg. Alle voorzieningen liggen bij mij om de hoek. Met het upgraden van de Nieuwe Binnenweg

94

Versterken imago “Promotie van de buurt is van belang. Het Oogstfeest bijvoorbeeld trok mensen uit andere delen van Rotterdam. Het Oogstfeest versterkt het imago van dit deel van de stad. Jammer zou zijn als dat niet meer gesponsord zou worden, want daarmee verlies je veel positieve publiciteit. Nu is er meer aandacht voor slechte verhalen in de media. Dat roept bij mijn collega’s reacties op van: ‘Er is weer geschoten bij jou in de buurt!’ Ook zaken als kluspanden en een schoolproject in de Duyststraat stimuleert de publiciteit en trekt een bepaald groep mensen aan: vrije geesten. Deze groep is belangrijk voor het versterken van het imago van de buurt. Het aanbod van woningen tussen de 150.000 en 220.000 euro is van belang om meer diversiteit in de wijk te krijgen. De wijk heeft sociale huurders, kopers van woningen tussen de 80.000 en 140.000 euro en de volgende stap op de ladder van de woningmarkt zijn huizen van 300.000 euro en meer. Het bedienen van de tussenlaag is juist van belang voor meer sociale, culturele en economische lagen. Die middengroep missen we, want die vertrekt nu naar Noord. Terwijl dat hippe en kunstzinnige in deze wijk makkelijk versterkt kan worden. Daarmee krijg je nog meer diversiteit.”

Wonen en veiligheid “Wonen, winkels en parkeren is in deze wijk voor mij een acht. De veiligheid is echter zwak. Kom ik ’s nachts aanrijden en ik zie dat er een groep jongeren loopt, blijf ik in mijn auto wachten. Ik anticipeer op gevaar. Al heb ik nooit iets meegemaakt. Zelfs mijn fiets is nooit gestolen. Het veiligheidscijfer in deze wijk is een 5.1. Een dergelijk cijfer maakt me wel waakzaam.” Onderscheidend op niveau van de straat “Middelland is onderscheidend op straatniveau. Het is zo wisselend van kwaliteit. Kopers zijn op zoek naar goede en slechte buurten. Maar je kunt in dit deel alleen op straatniveau kijken. In de Graaf Florisstraat doet een dubbele bovenwoning 250.000, - euro. Een straat verder in de Aleidisstraat is het 100.000 euro.” Onderscheidend met initiatieven “Middelland is in beweging met diverse activiteiten. Bewoners zijn actief met Singeldingen, Boulevard, Graaf Floris en op Facebook met kleine straatinitiatieven. Ook de nieuwe ondernemers op de Nieuwe Binnenweg zijn actief. Dat is positief.” Kernwaarde: de gemixte wijk “De gemixte wijk waar alles bij elkaar komt is voor mij de belangrijkste waarde in dit gebied. Alleen maar toko’s in de wijk is niet leuk. De essentie is die mix van luxe van Vemeijden en dat je voor een vers visje naar Andaluce kan gaan. Het gaat om die totale mix van sferen en aanbod. In Hilligersberg is het tegenovergestelde aan de gang. Daar tref je meer het voorspelbare, meer eenvormige aanbod. In Kralingen-Crooswijk heb je hele buitenlandse buurten, die sociaal-economisch zwak zijn. Hier loopt het allemaal door elkaar. Heb je ook zwakke dingen, maar is het minder geconcentreerd. Dat afwisselende maakt het sterk. De rommelmarkt

Interviews

Makelaar Nicole

Achtergrond Nicole is opgegroeid in Ommoord, woonde als twintiger in een appartement aan de Lombardkade (centrum). Ze zocht een oud huis met originele details, vrij uitzicht en ruimte voor de deur en kocht een bovenhuis met daktuin aan de Mathenesserlaan. Ze woont op de grens van het Nieuwe Westen en Middelland. Haar grootvader had enkele winkels op de Vierambachtstraat en Middellandstraat. Ze verkoopt als makelaar regelmatig panden in Middelland, het Oude- en Nieuwe Westen.

op het Heemraadsplein is er voor iedereen, dan is er weer een Kaapverdische festival, een Rock&Rollfeest of Singeldingen.”

Van blauw naar rood “Ik erger me aan bepaalde straten waar overal vuil ligt en het stinkt, zoals in de Witte van Haemstedestraat. Dat vuil en de stank trekt een straat naar beneden. Moet je daar een pand aan ouders verkopen die een woning zoeken voor hun dochter, sta je direct op achterstand. Een paar dagen later is het dan wel opgeruimd. Wellicht is meer schoonmaken in smalle dichtbevolkte straten de oplossing. De koopwoningen waren vroeger vooral gelegen aan de belangrijke assen. Het waren chique woningen voor de blauwe doelgroep. Er wonen nog een aantal mensen uit de blauwe doelgroep. Voor deze blauwe groep is iets anders teruggekomen: de creatieve ZZP’ers. Deze rode doelgroep breidt zich uit. Meer eigen woningbezit in de binnengebieden helpt mee aan het verbeteren van het woonklimaat in dit deel van de stad. Je ziet de binnengebieden kwalitatief langzaam maar zeker verbeteren en groeien richting de kwaliteit van de assen. Zeker nu studenten hier meer wonen. Als ze zich meer thuis gaan voelen, kunnen de zijstraten hier uitgroeien tot kweekvijver voor de grote assen en de singel.”

95

Interviews

Makelaar Nicole

Woont: op de West-Kruiskade Werk: mede-eigenaar expressobar Dates, 2e Middellandstraat Opleiding: communicatie- en tentoonstellingsadviseur

Achtergrond Alia heeft samen met haar broer en man een koffiebar geopend op de hoek van de 2e Middellandstraat en de Heemraadsingel. Sinds ze haar baan als projectmanager bij Kosmopolis kwijtraakte, is het tijd om haar droom te realiseren. Alia: “Ik heb altijd al een espressobar gewild, maar om mijn baan daarvoor op te zeggen was een te grote stap. Haar grote voorbeeld is UEB (Urban Espressobar). Alia volgde een koffiecursus, zocht een geschikte locatie en leegde de spaarpot van haar zelf en haar broer. “Velen adviseerden me op Rotterdam Zuid een zaak te openen, maar ik twijfelde. Voor gebiedsinnovaties als Zuid en de Zwaanhals zijn subsidiepotjes. Het trekt weliswaar bedrijven- vaak meer van hetzelfde- maar als de subsidie op is, vertrekken de meeste ondernemers. Ze redden het niet. Ik zocht naar een interessante plek en kwam terecht op het Middellandplein, een plek waar ik al regelmatig kom. Ik was eerst bezig met een pand bij de Claes de Vrieselaan, maar dat lukte niet omdat ik dan het gehele pand moest kopen. Ik wilde graag in dit deel van de stad iets doen. Het is druk op deze route naar de stad, en op deze route is er geen goede koffiebar. Ik ben geboren en getogen in het Oude Westen, bij de West-Kruiskade en woon daar nu ook met mijn man. Voor goede koffie moeten we lopen naar de Nieuwe Binnenweg of naar Kralingen reizen of het Oude Noorden. Deze wijk verdient een goede koffiebar. Ik vond een hoekpand met veel ramen waar ik mijn plan kon realiseren. Een plek voor iedereen. Arm of rijk. Iedereen vindt het heerlijk om een goede koffie te drinken. Mensen van de Heemraadsingel, de Middellandstraat en de zijstraten. We zijn twee weken open en de reacties die we krijgen zijn: “We hadden echt zo’n plek nodig.” Wat zeg je tegen anderen waar Dates ligt? Hoek 2e Middellandstraat en Vierambachtstraat: bij de tramhaltes. Ook zeg ik: “Op de hoek tegenover de oliebollenkraam. Of net voorbij Marakesh. Het verschilt aan wie ik het uit moet leggen”. Wat zijn volgens jou de grenzen? “Volgens mij loopt de wijk van de ’s Gravendijkwal tot aan de Heemraadsingel en van de Middellandstraat tot aan de Schietbaanlaan.

96

mijzelf nog afgelopen week. Door mijn werk had ik in het verleden enkele slechtere ervaringen met Russen opgedaan. Hier heb ik een heel vriendelijk Russisch echtpaar ontmoet en merk ik, dat ook ik weer, hoewel ik echt open ben, mijn vooroordelen weer heb bijgesteld.”

De Nieuwe Binnenweg is de volgende grote straat en dat is echt een ander gebied. En dit is logischerwijs het gebied rond de Middellandstraat. De Middellandstraat, daar ligt Middelland.” Hoe is de sfeer in dit gebied “Op de 2e Middellandstraat is geen winkelsfeer, omdat je hier niet lekker kunt winkelen. Ik kom hier alleen voor de Bas, bakker Marakesh, restaurant Tajine en de kleermaker. De West-Kruiskade is veel levendiger met een veelzijdiger aanbod: toko’s, goudwinkeltjes, cadeauwinkels, kleding. Bij de 2e Middellandstraat overheerst het concept wonen, met her en der wat winkeltjes. Dit is geen centrumgebied. Het is er niet gezellig, maar ook niet grimmig. Neutraal is het woord dat bij de sfeer past. Mijn man zegt dat het ’s avonds grimmiger is, maar dan ben ik er niet.”

Sterk aan de buurt? Diversiteit, het bereik met het openbaar vervoer, levendig en minder verloederd dan het begin van de Middellandstraat (na ’s Gravendijkwal). Zwak aan de buurt? Weinig aanbod, veel toko’s, belzaken, fietsenwinkels en zaken waar je voor 2,50 kleding koopt. Het is vaak marginaal en weinig bijzonders. Het mag sfeervoller door meer te vergroenen (plantenbakken). De ondernemersvereniging moet nog echt worden opgezet. De sfeer vanuit de gemeente is gericht op controle: wat er allemaal niet kan, behalve camera’s ophangen. Het omdraaien wat er wel kan, is stimulerender. Maak het een beetje leuk en gezelliger.”

Belangrijke plekken UEB, AH, Ekoplaza en Marakesh. Stimuleren van het kleine ontmoeten “Dates is fris modern ingericht: veel hout, lichte kleuren, moderne meubels en een leestafel. Een plek waar mensen op hun gemak kunnen zitten, drinken, eten en werken. Een open plek met veel ramen. Ik heb geprobeerd echt te mengen: de inrichting, maar zeker ook met het personeel.” Er staan vrouwen met en zonder hoofddoek in de bediening en blank en zwart. De kaart is internationaal en bevat gerechten als gegrilde groenten, humus, salades, tosti’s, omelet en huisgebakken taarten. Het moet een plek zijn voor iedereen. Er zijn genoeg mensen, zoals ik. Nederland is nog niet zover dat alles en iedereen mengt. We hebben er van te voren over nagedacht. Geen Marokkaanse traditionele lamp, maar een open sfeer.” “De eerste week kwam een groepje oudere mannen van de shisalounge hier buiten op de terrasstoelen theedrinken. Ik stuur erop dat ze niet de dominante groep worden. Door strak en op afstand te bedienen, maar ook door geen traditionele Marokkaanse thee te serveren. Mijn man wilde graag de beste Marokkaanse thee schenken. Maar dat wilde ik bewust niet. De thee die we schenken is goed, maar meer Hollands, wat slapper gemaakt. Zou ik dat niet doen, dan krijg ik voortaan alle oude Marokkaanse mannen uit dit gebied, die urenlang bezig zijn met theeceremonies. Dan wordt het de overheersende groep. Het leuke is juist dat die oudere mannen tussen al die anderen zitten. Hier kunnen ze voor het eerst andere groepen terloops ontmoeten. Ook de jongere jongens, met hun petten op. Ze maken contact, er ontstaan gesprekken, mensen wisselen informatie uit en vooroordelen verdwijnen. Ook mijn eigen vooroordelen. Ik verraste

Interviews

over gunnen en vertrouwen. Uiteindelijk heb ik toch doorgezet. Ik moet mensen gewoon laten zien en ervaren wat mijn idee is.” “In mijn vorige baan ben ik met gebiedsontwikkeling bezig geweest. Daar werden nogal eens mensen, zoals bekende beeldend kunstenaars en ondernemers, van buiten naar binnen geplugd. Maar die mensen hebben geen connectie met de wijk. Mijn les is: het moet vanuit de bewoners zelf komen, die de wijk het beste kennen. De wijk heeft veel kracht. Er zijn heel veel mensen zoals ik. De potentie is er. Als het vanuit de mensen zelf komt, is het bestendiger. Ik vind dat ik verplicht ben om iets op deze route te doen, in deze straat en voor de wijk. Hier gebeurt niets. Deze ‘route’ verdient kwaliteit, een goede espressobar. Er zijn hier zoveel mensen die net zoals ik houden van kwaliteit en daar behoefte aan hebben.”

Vooruit of achteruit? “De West-Kruiskade gaat vooruit. De Middellandstraat staat stil. Er staan veel panden te huur en als er een wordt verhuurd komt er bijvoorbeeld een vaag oliewinkeltje in dat neem verkoopt (geneeskrachtige plant). Dat roept bij mij geen vooruitgang of kwaliteit op.” Kernwaarde Middellandstraat? “Gemoedelijk, maar saai. Er valt weinig te beleven. Je kunt je fiets er laten maken, maar geen cadeautje kopen. De Nieuwe Binnenweg is spannender.” Wat irriteert? “Ik voelde geen steun en me niet welkom bij de gemeente. De deelgemeente begreep niet wat ik wilde en men begreep ook niet wat ik op deze plek wilde bereiken. Dan heb je veel concurrenten, zoals UEB en Van den Boer (Mathenesserweg) werd mij gezegd. Ik was verrast. De deelgemeente wilde ook alles op het Middellandplein concentreren, daar moet volgens hen de horeca komen. Of ik niet in de oude snackbar wilde zitten? Maar dat past niet bij mijn concept. Ik zit nu in een pand met een winkelvergunning, terwijl ik een horecavergunning wilde. Het was en is vaag wat wel en wat niet kan. Ik hoorde dat andere eethuizen ook met een winkelvergunning werken. Dat dat kan als je maar maximaal 20 zitplaatsen hebt. Ik wilde me terugtrekken vanwege de tegenwerking. Ik voelde geen steun en me niet welkom. Men zegt altijd je moet netwerken en mensen kennen. Maar vanuit mijn Kosmopolistijd ken ik veel mensen van hoog tot laag. Het gaat

97

Interviews

Ondernemer Alia

ALIA AZZOUZI (33)

Ondernemer Alia

NAMENLIJST GEÏNTERVIEWDEN

Middelland Zuid

31.

Wijkagent Hans Vos

32.

Stadstuinwinkel Stek Else Marie Grimmett, bewoner,

Onderzoek en tekst: Annemarie Sour & Els Desmet

Claes de Vrieselaan Zuid

Ontwerp: Robbert de Groot

Jelle van der Heijden (53), bewoner / ZZP,

Plattegronden: UNO Architecten, Michiel Versteegh

Snellinckstraat / Claes de Vrieselaan (huur)

Fotografie: Joop Reijngoud

Mix van bewoners, ondernemers en professionals uit de wijk en divers qua culturele achtergrond, leeftijd, plek

33.

in de wijk, huishoudtype en woonduur. 34.

Middelland Noord

1.

Adriaan Schaap (68), bewoner / ondernemer,

35.

Melle Smets (37), creatief / ZZP,

Tim (51), beeldend kunstenaar, Lieve Verschuierstraat (huur)

Dit is een digitale uitgave van: Woonstad Rotterdam

Ferda Kobazoglu (41), bewoner / ZZP,

Rotterdam, december 2013

Lieve Verschuierstraat (koop)

Heemraadssingel (koop) 2.

COLOFON

36.

Memnunel (47), Lieve Verschuierstraat (huur)

© 2013 Auteurs, fotograaf en UNO Architecten

Algemeen Middelland/professionals

Dankwoord

of bewoner & professional

De afgelopen maanden hebben we met veel plezier ge-

Graaf Florisstraat (huur) 3.

Mohammed Arbakan (18), Aleidisstraat

4.

Shoarma El Avive, ondernemer / bewoner,

5.

Witte van Haemstedestraat

37.

Lotte Mertens (gebiedsmanager)

werkt aan het levensverhaal van een wijk in West. De open

Fatma (36), mantelzorger moeder,

38.

Marcel Dela Haije (stadsmarinier)

gesprekken met bewoners, ondernemers en professionals

Avennestraat (huur)

39.

Albert Schenk, Oost-Europakenner/opbouwwerker

waren boeiend en bijzonder. Zonder hun verhalen hadden

en bewoner, Middelland (koop)

wij het karakter van deze wijk nooit kunnen vangen. Ook

Mustapha Akchich (26), opgegroeid in Middelland

de groepsgesprekken met het Turkse vriendinnennetwerk,

en oprichter / deelraadslid Homeboys Delfshaven,

de bewoners-professionals van Woonstad Rotterdam en

Vliegerstraat (anti-kraak)

de toetsgroep van bewoners en ondernemers gaven extra

Ad Visscher, medewerker Woonstad,

betekenis aan onze rondreis door West. Fotograaf

Hondiusstraat (koop)

Joop Reijngoud bedanken we voor zijn indringende foto’s,

Jan van Peet, medewerker Woonstad,

Michiel Versteegh voor het vertalen van onze woorden in

Mathenesserlaan (koop)

interessante sfeerkaarten en Robbert de Groot voor zijn

Anne van Gelder, medewerker Woonstad,

fraaie vormgeving.

Oude Westen

Ook danken we onze opdrachtgever Gerben in ’t Hout en Bianca Tol voor hun enthousiasme en vertrouwen.

6.

Arlindo Batida (35), (huur) (bij ouders)

7.

Abdul (43), ondernemer Shisalounge, Aleidisstraat

8.

Nezelia (27), Oostervantstraat

9.

Eigenaresse wasserette, Duivenvoordestraat

10.

Mesda Lajiri (46), van Aleidisstraat (huur) naar

40.

41.

Van der Poelstraat (koop) 11.

Alia Azzouzi (33), eigenaar espressobar Dates,

42.

2e Middellandstraat 43. 12. 13. 14. 15. 16.

Middelland Midden Jorien Neef (59), bewoner / B&B,

44.

Miranda Bas, medewerker Woonstad

Claes de Vrieselaan (koop)

45.

Marion Gardenier, medewerker Woonstad

Els Desmet (42), bewoner / ZZP,

46/47. Gerben in ’t Hout & Bianca Tol,

de Claes de Vrieselaan (koop)

medewerkers Woonstad

Kenneth Sidodadi (47), restaurant / bewoner, 2e Middellandstraat (huur)

Daarnaast input gebruikt van eerder afgelegde interviews

Ali Yuksel (29), ondernemer Ado Bike,

met bewoners en makelaar Zwaerdecroonstraat en

Middellandstraat

Snellinkstraat. En vele andere observaties en (kleine)

Emel Dogan (29), bewoner, Hendrick

gesprekken met bewoners en ondernemers.

Sorchstraat (koop) 17.

Imelda Lobles (36), Bellevoystraat (huur)

18/19. Mevrouw Bozdag & Erdal Bozdag (28) (zoon), De Vouplein (huur) 20/21. Micha Milojevisch (22) & Hannah Lie-Piang (21), wonen, werken en studeren, Mathenesserlaan

Bewoners Zwaerdecroonstraat (koop): Geert (49), Lieke (41), Steven (46), Marcel (44), Like (45) en huurders Ellie (57) (Eén Blok Stad). Bewoners Snellinckstraat (koop): Carla (55), Ronnie (41), Micky (40) (Eén Blok Stad), Ton van der Schee (makelaar) (Eén Blok Stad)

en ’s Gravendijkwal 22. 23.

Nicole Aanen (41), makelaar, Mathenesserlaan

Focusgesprek / toetsgroep

(koop)

Wijkteam Middelland Woonstad met Irene Nowak,

Riet Hosta (74), vrijwilliger in eigen straat,

Stella de Jong, Peter Brunt, Barry de Kok, Anuska Lachman,

Volmarijnstraat (koop)

Danielle Molenaar en Bianca Tol

24-30. Groep Turkse moeders van de 1e generatie en Surinaamse buurvrouw (Aysel, Rehan, Hatice, Sema,

Toetsgroep bewoners en ondernemers Rotterdam West

Fatna, Selda, Nesrin en Zakia), rond het

Hannah Lie-Piang, Alia Azzouzi, Jorien Neef, Mesda Lajiri,

De Vouplein (koop en huur)

Ad Visscher, Mustapha Akchich en Bianca Tol (Woonstad)

— Els Desmet & Annemarie Sour

SPIRIT IN WEST Samen pionieren PROFIEL VAN WIJK IN WEST

Prachtig en stoer — 19e stadswijk in vele gedaanten — Prachtige lay-out met brede lanen, straten en groene zones — Monumentale villa’s, herenhuizen en arbeiderswoningen — Stadsvernieuwing zorgde voor moderne woningen, extra pleinen en speelplekken — Onderscheidend op straatniveau: iedere straat is anders — Rijp-voor-de-slooppanden verbouwd tot fraaie herenhuizen — Lege en verloederde panden bieden als verborgen wijkkapitaal kansen voor ambitieuze bewoners en ondernemers Sublieme verhoudingen — Centrale ligging — Enorm veel voorzieningen met landelijkeen buurt uitstraling op loop- en fietsafstand — Vervloeiende grenzen, afhankelijk van persoonlijke routes en routines — Twee 100 jaar oude unieke stadstraten. De horizontale verbindingslijnen naar het centrum van de stad — Bijzonder gevarieerd en internationaal aanbod van winkels en speciaalzaken met vele verborgen parels — Winkels en eetzaken als knooppunten voor kleine laagdrempelige ontmoetingen — Totale mix van mensen waarbij geen enkele groep dominant is — Open staan en nieuwsgierig zijn, stimulans voor persoonlijke ontwikkeling

Karaktereigenschappen — Open, ontspannen en stedelijk — Tolerant: kleur, afkomst, geloof of ‘stoornis’ zijn onbelangrijk — Veerkrachtig — Groot lerend vermogen — Energiek en jeugdig —S treetwise, snel kunnen schakelen tussen alle niveaus: wereldburger — Toevoegen en investeren: een stroom van nieuwe maatschappelijke initiatieven — Eigenwijs en eigenzinnig, geen concepten van bovenop opgelegd willen krijgen — Onvoorspelbaar, als een filmset waar voortdurend iets onverwachts gebeurt — Vertrouwd, rustig thuisgevoel wisselt zich continu af met chaos en dynamiek — Volks, ruw, rauw en kwetsbaar: zichtbaar en verborgen — Precair evenwicht — Kan intimiderend en beangstigend zijn — Samen de schouders eronder voor een leefbaar gebied — Blijvende aandacht nodig — Versterken van bestaande kracht — Werkelijk verborgen power zijn de vele verschillende aanwezige talenten, capaciteiten en (levens) ervaringen

SPIRIT IN WEST samen pionieren. Annemarie Sour & Els Desmet

Recommend Documents