Spelen met taal Werken met versjes en rijmpjes Auteur: Irma Land Conceptontwikkelaar educatieve projecten
Kleuters houden van rijmpjes en versjes. Ze bele-
Wilt u het versje wel opzeggen met de kinderen? Leer het dan uit het hoofd, zodat al uw aandacht
ven plezier aan het luisteren, het nazeggen, of
kan uitgaan naar het maken van gebaren of aanwij-
meezingen en ze genieten van de klank, de melo-
zen van woorden en voorwerpen. • Inventariseer welke woorden bekend en onbekend
die, het ritme en rijm in versjes en rijmpjes. Door
zijn in de groep en verzamel voorwerpen of afbeel-
middel van versjes maken kinderen kennis met
dingen van de (nieuwe) woorden die in het versje voorkomen.
nieuwe woorden en begrippen en beleven ze ple-
• Schep een vertrouwde sfeer. Kies een vast mo-
zier aan taal. In dit artikel leest u hoe u het versje
ment om versjes voor te lezen en bedenk een ritueel bij de introductie van een nieuw versje. Gebruik
‘Lente?’ van Erik van Os en Elle van Lieshout kunt
bijvoorbeeld een klankschaal om de nieuwsgierig-
aanbieden. De activiteiten sluiten aan bij het Ik &
heid van de kinderen te wekken. • Wees creatief. Draag het versje bijvoorbeeld eens
Ko thema ‘Speel je mee?’.
voor met behulp van een hand- of vingerpopje of praat eens heel verlegen, boos, of met de slappe
Waarom rijmpjes en versjes?
lach. ‘Tover’ het versje uit een mooi versierd doosje of leid de activiteit in met een speciaal stukje
Door kinderen in aanraking te brengen met poëzie
muziek.
zullen ze al vroeg plezier beleven aan klanken, rijm en ritme. Met het herhalen van woorden en zinnen
• Kinderen houden van humor, dus zorg dat er iets te
oefenen zij spelenderwijs de intonatie en uitspraak
lachen valt. Bijvoorbeeld door eens een verkeerd
en breiden zijn tevens hun woordenschat uit. Naast
rijmwoord te zeggen of met grappige klanken te
het produceren van taal is het samen versjes opzeg-
rijmen, bijvoorbeeld ‘gaan we naar buiten?’ stip-
gen ook een sociale bezigheid, waarbij iedereen naar
pe-stappe-stuiten, of ‘ik heb een mandarijn’ rozie-ro-za-ro-zijn, enzovoort.
eigen vermogen kan meedoen. Dat geeft een veilig gevoel. Als laatste zorgen rijmpjes en versjes ook
• Herhaal het versje meerdere keren.
voor een verdieping van het thema. De tekst ver-
• Zodra de kinderen woorden of zinnen gaan zeg-
sterkt de beleving, waardoor kinderen de wereld om
gen, kunt u passende activiteiten aanbieden. Be-
hen heen beter leren begrijpen.
denk vooraf hoe u hierbij alle ontwikkelingsgebieden kunt prikkelen. Zorg dat er iets te beleven valt
Een versje aanbieden
zowel op het cognitieve, als op het motorische, muzikale en sensitieve vlak.
• Lees de tekst een paar keer door en zeg deze ook eens hardop. • Bekijk daarna hoe u het versje het beste kunt aanbieden aan de kinderen. Niet ieder versje leent zich ervoor om gezamenlijk op te zeggen.
Ik & Ko Artikelen - Spelen met taal
© Uitgeverij Zwijsen B.V. - www.ikenko.nl
1
Introductie van het versje ‘Lente?’
Lente?
Voorbereiding Zet een mand met regenkleding, laarzen en een para-
Het is lente.
plu klaar en zet Ko op een stoel bij de kinderen.
Niet dat je dat ziet.
Inleiding
Het regent, regent dat het giet.
Bied het versje aan op een regenachtige dag, of boots het geluid van regen na met behulp van een regenkoker (zie activiteit Regenkoker maken). Zo ko-
Regen is stom, vindt Ko,
men de kinderen in de sfeer van het versje. Bespreek
want door de regen zit hij binnen.
met de groep het weer van die dag. Hoe vinden de kinderen het als het regent? Betrek ook Ko erbij en vraag of hij van regen houdt. Ko vindt regen stom.
Buiten spelen kan nu niet.
Pas zijn lichaamshouding hierop aan en wacht op re-
Ko vindt de regen stom, stom, stom.
acties van de kinderen. Bespreek vervolgens welke kledingstukken je nodig hebt als het regent. Laat ze
En hij wil niks
zien en laat de kinderen ze aantrekken. Laat de an-
en hij weet niks
dere kinderen benoemen wat ze zien. Leg daarna een relatie met het begrip lente: Ko denkt dat het in de
anders te verzinnen.
lente altijd mooi weer is en dat hij zonder jas naar buiten kan. Is dat zo? Wat weten de kinderen al over de lente? Herhaal woorden die betrekking hebben op
Ko is boos op de regen.
het weer.
Alleen de regen mag nu buiten.
Versje voor de eerste keer opzeggen Benadruk de inhoud en de onbekende woorden. Laat
De druppels spelen tikkertje.
tijdens het opzeggen duidelijk zien wat stom en boos
Ze rennen op de ruiten.
is, door middel van mimiek en gebaren. Haal uw schouders op bij de zin ‘Hij weet niks anders te verzinnen’. Bij het woord buiten kijkt u naar buiten. U
Ko zit maar te turen
wijst de druppels aan op de ruiten en maakt een ge-
hoe de regen giet, giet, giet.
baar van rennen. Laat Ko vervolgens turen naar de regen en de druppels aantikken op het raam. De hele
Op het raam tikt hij de druppels aan.
groep mag meedoen. Bespreek daarna het versje en
Het zal toch zeker niet
vraag de kinderen waarover het versje gaat. Waarom vindt Ko regen niet leuk? Bij de eerstvolgende herha-
de hele lente duren
ling van het versje mogen alle kinderen de woordjes
voor die stomme regen weg wil gaan …
stom, stom, stom meezeggen en op hun manier uitdrukken.
Versje ‘Lente?’ Uit: Rompompom, nr. 7 jaargang 2013/2014 Gedicht: Erik van Os en Elle van Lieshout Illustratie: Marjolein Pottie
Ik & Ko Artikelen - Spelen met taal
© Uitgeverij Zwijsen B.V. - www.ikenko.nl
2
Versje herhalen
ze binnen of buiten willen blijven en wat ze daar wil-
Naarmate het versje vaker herhaald wordt, kunt u de
len doen. Sluit de activiteit af met het liedje
kinderen steeds meer mee laten zeggen en doen. Zo
‘Wie doet er mee?’ uit Ik & Ko thema ‘Speel je mee?’,
kunt u bijvoorbeeld de kinderen laten turen of boos
pag. 73.
op de grond laten stampen. Leg ook het accent op het
Beeldende activiteiten
luisteren naar woorden. Laat hen iedere keer klappen als ze Ko horen en tikken op hun stoel bij het
Een regenkoker
woord regen.
Vul een stevige kartonnen koker voor eenderde met Weer een andere keer laat u het verschil horen tus-
rijstkorrels en plak die aan beide kanten goed dicht.
sen een lichte regenbui en een hoosbui door met uw
Sla er van buitenaf kleine spijkers in, zodat de koker
vingers op de rand van een stoel te tikken. Wat hoor
binnenin vol spijkertjes zit. Versier de koker met ge-
je bij: het regent dat het giet? De groep mag mee-
kleurd papier, tape of restjes stof. Beweeg hem lang-
doen. Begin met zachte druppels en laat het steeds
zaam heen en weer en luister naar de regen.
harder regenen. Zeg hierbij ritmisch: het regent, het regent, het regent dat het giet! en laat de kleuters
Een regenvanger
plezier beleven aan de herhaling. Een andere herha-
Knip de bovenkant van een doorzichtige plastic fles
lingsmogelijkheid is: luister naar het geluid van de
en plaats die omgekeerd als een trechter in het on-
regen op de ruiten en wijs ze aan. Wie weet er een
derste deel van de fles. Zet met een watervaste stift
ander woord voor ruiten? Welke woorden klinken net
streepjes op de fles. Plaats de regenvanger buiten op
als ruiten? (buiten- spuiten- fluiten- snuiten)
een toegankelijke plek. Steek naast de fles een stok in de grond en maak de stok met een elastiek vast
Verwerkingsactiviteiten
aan de fles, zodat de fles niet omvalt.
Als de kinderen het versje een aantal keren gehoord
Spel op het speelplein of in de speelzaal
hebben, kunt u hen vragen of zij Ko aan ideeën kunnen helpen voor binnenspel. Weten zij iets te verzinnen? Blik daarbij terug op de woorden die bij het
Regentikkertje
thema ‘Speel je mee?’ aan de orde zijn geweest. Hier-
Trek de tikker een regenjas aan. De getikte kinderen
onder staan ook nog andere verwerkingsactiviteiten
zetten een paraplu op, door met hun handen een
vermeld naar aanleiding van het versje. Dit zijn zowel
‘dakje’ boven het hoofd te maken. Door het aanraken
binnen- als buitenactiviteiten.
van ‘de paraplu’ kunnen de getikte kinderen door de anderen worden bevrijd.
Drama activiteit
Plas springen
Een lentewandeling
Maak ‘plassen’ van hoepels die verspreid in de
Ga met de groep en Ko naar het speellokaal en vertel
speelzaal liggen. Loop en huppel eromheen, spring
over de lente. De kinderen beelden uit wat u vertelt.
erin en speel een reactiespel, waarbij steeds een
Vertel de groep dat ze een wandeling maken langs
hoepel wordt weggehaald.
mooie tuinen en weiden waar tulpen en narcissen, schapen met lammetjes en bomen met bloesem staan. Laat de kinderen ruiken aan de bloemen, de lammetjes aaien, naar de vogelnestjes kijken en het geluid maken van piepende kuikentjes. Dan vertelt u dat het plotseling gaat regenen. Eerst een paar druppels, daarna regent het dat het giet. De kinderen moeten een schuilplaats vinden. Waar kan dat? Maak gebruik van een paraplu of kleden en laat ze hieronder schuilen totdat het weer droog is. Maak het verhaal samen met de kinderen af. Laat ze beslissen of
Ik & Ko Artikelen - Spelen met taal
© Uitgeverij Zwijsen B.V. - www.ikenko.nl
3
Bron: Shutterstock
Activiteiten binnen
Activiteiten buiten
• Laat de kinderen in een rustige hoek met kussens
• Bij regenachtig weer kun je, gehuld in waterdichte
luisteren naar een cd met regengeluiden of naar
kleding en met laarzen aan, prima naar buiten
een regenkoker. Boots ook regengeluiden na door
gaan om plezier te maken en nieuwe ervaringen op
erwtjes op een deksel te laten vallen.
te doen. Geef de kinderen pannetjes, emmers en
• Speel luisterspelletjes met ritmestokjes. Laat de
soeplepels om regenwater in op te vangen of water
kinderen de regen hiermee nabootsen of ritmes
mee uit plassen te scheppen.
tikken.
• Laat de kinderen op zoek gaan naar een regen-
• Laat de kinderen naar regendruppels op de ramen
boog. Bekijk samen druppels op bladeren en ont-
kijken en ze met hun vinger volgen.
dek wat er gebeurt zodra de zon erop schijnt.
• Maak een weerkalender en tel samen hoeveel keer
• De kinderen vangen regendruppels op hun tong en
het geregend heeft en op welke dag dat was.
proeven ze. Laat ze ook ervaren hoe het buiten
• Bedenk samen andere woorden voor ‘het regent’:
ruikt na een regenbui.
het plenst, het giet, het miezert, het stortregent.
• Plaats lege jampotten of de regenvanger in de re-
En: het regent pijpenstelen, de regen klettert,
gen en kijk samen na verloop van tijd hoeveel wa-
druppelt, stroomt op straat of valt met bakken uit
ter erin zit. Leg oude handdoeken buiten en kijk
de lucht.
hoeveel water ze opzuigen. Wat gebeurt er als je ze
• Verzin samen nog andere dingen die stom, stom,
uitwringt?
stom zijn.
• Laat kinderen op zoek gaan naar plekken die droog
• Laat kinderen ontdekken wat er met druppels wa-
zijn gebleven, ondanks de regen. Laat hen uitleg-
ter gebeurt als je ze op een spons, ruit, doekje of
gen hoe het komt dat deze plekken droog zijn.
tegel spuit.
• De kinderen springen over plassen heen of erin.
• De kinderen maken een tekening of schrijfpatro-
Wie kan het hardst spetteren?
nen op een beslagen ruit of spiegel.
Ik & Ko Artikelen - Spelen met taal
© Uitgeverij Zwijsen B.V. - www.ikenko.nl
4
Andere versjes
Boeken
• Tikke, tikke, tik tik
Prentenboeken
• De lente lacht de winter weg
Eendje in de regen, Amy Hest en Jill Barton,
Uit: Zon op mijn neus, Zwijsen
Lemniscaat
Regenspelletje
Vos en Haas en de seizoenen, Rotraut Susanne
Uit: De wereld in mijn handen, De Eenhoorn
Berner, Lannoo
De liedjesalmanak: lente & zomer,
Speelprentenboek, Maria van Eeden,
Koos Meinderts en Annette Fienieg, Rubinstein
Lemniscaat
Versjes over de lente
Informatieve boeken
Uit: Seizoentjes, Clavis
Lente, Sian Smith en W.Khontrong, Ars Scribendi Uitgeverij Van bloesembomen tot gele donsjes,
Liedjes
Mack, Clavis
• ’t Regent op de brug • Twee emmertjes water halen
Website
Uit: Alle liedjes met een hoepeltje erom,
Regenliedje, website van Schooltv Beeldbank
Van Holkema & Warendorf • Wie doet er mee? Ik & Ko 1, pag. 73, Zwijsen • Een regenboog Uit: Kleuterwijs, SMV • Lente • Regen CD Circus Pindasaus, Betty Sluyzer Producties Leuke peuterliedjes om nog eens te herhalen: • Het regent • De paraplu Zingen met Puk, Zwijsen
Ik & Ko Artikelen - Spelen met taal
© Uitgeverij Zwijsen B.V. - www.ikenko.nl
5
