Lestip 'Het rijmt' Over het boek Het rijmt: veel versjes en liedjes 1984-2014 Een gevarieerde verzameling van versjes en vooral liedjes die Ted van Lieshout schreef voor verschillende muziekproducties en voor Sesamstraat. Vaak grappig, soms een beetje eng, maar wat ze gemeen hebben: ze gaan ergens over en je gaat er automatisch over nadenken. Auteur(s) Ted van Lieshout Uitgeverij Leopold / 2014 Aantal pagina's 108 p. ISBN 9789025864996 Genre Poëzie Doelgroep 6de leerjaar Trefwoorden Auteur lestip Nathalie Serraris
Aanzet Breng de naam Ted van Lieshout op een prikbord. Vraag de kinderen om zoveel mogelijk informatie te verzamelen. Mogelijke vondsten: Hij is Nederlander/schrijft versjes en gedichtjes/maakt illustraties/werkte mee aan Sesamstraat/maakt ook liedjes/houdt van kunst en maakt ook kunstboeken/heeft de Theo Thijssen-prijs gewonnen. Ze kunnen dit individueel doen of in kleine groepjes. Voorzie een werktijd waarin iedereen gelijktijdig rond deze opdracht werkt, zodat alle kinderen vertrouwd raken met het gebruik van informatiebronnen zoals boeken in de bibliotheek of websites op de computer. Vergelijk na deze werktijd de resultaten en verwerk ze op het prikbord. Nadien geef je ze nog een aantal dagen tijd om onder de vorm van hoekenwerk of contractwerk zelfstandig op zoek te gaan. Neem, eer je het boek aankondigt, de tijd om samen de resultaten te bespreken. Op YouTube zijn er verschillende filmpjes waar de kinderen kennis maken met Ted van Lieshout. Hier kan je gebruik van maken om de informatie die de kinderen verzamelden aan te vullen. Mogelijke filmpjes: Ted van Lieshout leest voor Ted van Lieshout ontvangt Theo Thijssenprijs Ted van Lieshout zingt: Luchten
EINDTERMEN ● ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Brongebruik 7 Lager - ICT - 6 Lager - ICT - 7
Verwerkingsactiviteiten Klasgesprek Vertel dat er zal gewerkt worden met een boek van Ted van Lieshout. Toon de cover van het boek en bevraag: Wat staat op de cover? Wat is de titel? En de schrijver? Er zijn ook nog kleine lettertjes. Wat staat er in die kleine lettertjes? Links van het titelblad staat een foto van een meisje in een wit jurkje en een sterretjesdiadeem. Het meisje krabt aan haar achterwerk. Scan deze foto in en projecteer die. Bevraag de kinderen over de foto. Wat zie je? (een meisje bij een fietsenstalling, er staat een koffertje op de grond en er is een volwassene bij haar.) Hoe oud is dit meisje? (kleuterleeftijd.) Welke kleren draagt ze? (een wit jurkje, sandalen en een lichtblauw truitje.) Hoe heeft ze zich nog mooi gemaakt? (ze heeft een sterretjesdiadeem in het haar.)Wanneer draag je zulke kleren? (als je deftig, mooi moet zijn.) Ziet de mama wat het meisje doet? (waarschijnlijk niet.) Wat zou de mama zeggen als ze zou zien wat het meisje doet? (waarschijnlijk dat ze dit niet moet doen – misschien vraagt ze ook of ze naar het toilet moet.) Waarom zou ze dat zeggen? (omdat het niet hoort dat je zomaar aan je achterwerk staat te krabben.) Vind je dit een grappig beeld? Je zegt dat die foto veel vertelt over de gedichtjes en versjes die in het boek staan: leuk en grappig, maar een beetje stout. Bij de foto hoort ‘een klein groen koffertje’ (pagina 17 tot 22) Lees dit gedicht voor en projecteer de foto’s die erbij horen. Vraag de kinderen om hun mening bij dit gedicht. Vertrek van de vier vragen die Aidan Chambers gebruikt bij het praten rond verhalen: Wat vind je leuk, mooi of goed aan dit boek? Wat vind je niet leuk, mooi of goed? Wat vind je moeilijk of onduidelijk? Zie je een patroon? Noteer de antwoorden in vier lijsten naast elkaar. Onderzoek of opmerkingen in de verschillende kolommen voorkomen. Dit kan het uitgangspunt worden om het gedicht anders te bekijken. Zorg dat ze doorheen de Jeugdboekenweek een goed zichtbare plek krijgen zodat je er bij elk gedicht dat aan bod zal komen, kan naar verwijzen.
EINDTERMEN ● ● ● ●
Lager - Nederlands - Luisteren 1.7 Lager - Nederlands - Spreken 2.6 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.4 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.3
Luisteren en kijken Door de diversiteit is het gemakkelijk om verschillende werkvormen te gebruiken die los van elkaar staan. Zo kan je elke dag tijdens de Jeugboekenweek een gedicht voorlezen. Soms kan het gewoon voorgelezen worden, soms zijn de illustraties onontbeerlijk en dan zit je in de kring of scan je de tekeningen in. Gedichten ideaal om dagelijks voor te lezen: Kaatje Koe (pagina 6-9), Weggedaantje Stippelmuis (pagina 11-15) , Sinterklaas Ahoi! (p. 24-25), Koekjes ! (pagina 27-29)
EINDTERMEN ●
Lager - Muzische vorming - Drama 3.1
Mooi ! Als je een gedicht voorgelezen hebt, hang je enkele kopietjes met een ring aan het prikbord. Kinderen die een kopietje willen, scheuren het eraf. Vraag iedereen om te zorgen voor een gedicht dat hem/haar aanspreekt. Het mag ook een fragment of een strofe uit een langer gedicht zijn. Zorg voor voldoende materiaal: (glans)papier, grote vellen gekleurd papier, verf, vetkrijt, stiften, ecoline, alcoholstiften, bister,… Bekijk samen met de kinderen enkele poëzieposters zoals Plint ze uitgeeft. (www.plint.nl/plint/aan-de-muur/poezieposters/) en bespreek verschillende technieken. Daag de kinderen uit om met hun fragment creatief aan de slag te gaan en er iets moois van te maken. Organiseer een tentoonstelling en geef de posters nadien een plek in de school. EINDTERMEN ● ● ● ●
Lager - Muzische vorming - Beeld 1.1 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.4 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.5 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.6
Losse ideeën bij losse gedichten Drie mannetjes (pagina 56-57) Lees het versje voor zonder de illustratie te tonen. Vraag de kinderen wat ze zich voorstellen bij dit versje: Wanneer zit je samen in bad? (als je klein bent of als volwassene met je partner.) Hoe oud schat je die mannetjes? Waarom komen hun moeders binnen? (omdat ze hun hoedje nog op hebben.) Nadien toon je de bijhorende illustratie. Wat klopt niet met de verwachtingen? De mannetjes zijn volwassenen, ze zijn best wel stoer met tattoos en oorringen. Ze zitten toch te spelen met een eendje en een bootje. Twee van de drie mannetjes zijn bekende mensen: Gers Pardoel (rechts) is een zanger en Paul de Leeuw (midden) maakt televisie (de derde man, links, heet Walter Blanken maar is verder niet bekend. De foto zet ons op een verkeerd been, dit zorgt voor humor. EINDTERMEN ● ●
Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (strategieën) 6.6 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.1
De leeuw die krullen wou (pagina 66) Spreek vooraf met de kinderen af dat ze kleren meebrengen die vuil mogen zijn. Vraag ook dat ze hun eigen kam, borstel, speldjes en haarelastiekjes, maar ook prulletjes en speelgoedjes meebrengen. Zorg zelf voor gel, haarlak en een spiegel. Biedt het gedicht aan: voorlezen, stil laten lezen of projecteren. Nadien laat je de kinderen aan de slag gaan met elkaars kapsel: dotjes, piekjes, staartjes, vlechtjes,… Laat ze zoveel mogelijk per tweeën werken, voorwaarde is dat iedereen tevreden is met z’n nieuwe kapsel. Wie extra inspiratie wil opdoen, kan ‘QUOI?FUUR’ googlen. Nadien hou je een fotoshoot.
EINDTERMEN ● ● ● ● ● ● ● ●
Lager - Muzische vorming - Beeld 1.1 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.2 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.4 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.5 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.6 Lager - Muzische vorming - Media 5.3 Lager - Muzische vorming - Media 5.4 Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.3
Het wakkerwordenlied (pagina 107) Geef de kinderen het fragment en bekijk het zonder te lezen. Wat valt op aan deze tekst? (waarschijnlijk oud.) Waarom denk je dat? (oud lettertype.) Het is een tekst uit 1983 en het is een scenario uit Sesamstraat. Waarschijnlijk kennen de kinderen meneer Aart (de mopperkont) en Ieniemienie (het muisje) uit hun kleutertijd. Anders stel je deze personages kort voor. Lees het fragment voor met verschillende stemmetjes. Vraag de kinderen hoe zij meestal wakker worden, hoe ze het liefst wakker worden en hoe het minst liefst. Laat de kinderen per tweeën de tekst memoriseren (geef ze daarvoor even tijd) en laat het dan spelen. Ze kunnen zelf kiezen hoe ze het lied aanpakken. Verzinnen ze zelf een melodie of vertellen ze? Daarna tonen de verschillende duo’s hun verwerking. Na elk toonmoment nodig je de kijkers uit om hun mening te geven over wat ze zagen. Maak ook hier weer gebruik van de vier vragen. Bewaak een positief klimaat waarin kinderen leren een mening te geven die gefundeerd is en vertrek van een positieve ingesteldheid. Het originele Wakkerwordenlied is herwerkt. Je vindt het terug op http://www.youtube.com/watch?v=VBoqfU5nUn8. Leuk om weten is dat het vaak gebruikt wordt als wakkerwordenlied op jeugdkampen. Nederlands – 3 Lezen – 3.5 Muzische Vorming – 3 Drama – 3.2 – 3.3 – 3.6 – 3.7 Muzische Vorming- 2 Muziek – 2.1 – 2.2 EINDTERMEN ● ● ● ● ● ●
Lager - Muzische vorming - Drama 3.2 Lager - Muzische vorming - Drama 3.3 Lager - Muzische vorming - Drama 3.6 Lager - Muzische vorming - Drama 3.7 Lager - Muzische vorming - Muziek 2.1 Lager - Muzische vorming - Muziek 2.2
En verder… Diversiteit is het stokpaardje van Ted van Lieshout. Wie verder en uitgebreider wil werken rond gender en seksuele diversiteit, vindt hier lessuggesties. De gebruikte gedichten staan ook in Het rijmt : Drie jongetjes - Het meisje dat geen poppen wilde - Joris Jan Bas – Jan - Rosalie – Drie mannetjes met hoedjes op EINDTERMEN ●
Lager - Wereldoriëntatie - Maatschappij (sociaal-culturele verschijnselen) 4.7
Boekenhoek In de boeken van Ted van Lieshout moet je vooral ook rustig kunnen bladeren en genieten. Zorg dat je in klas andere boeken van hem in de boekenhoek hebt. Voorzie tijd waarin kinderen zelfstandig in de boeken kunnen bladeren. Hij maakte ook drie boeken met de naam Papieren Museum waarin hij op eigen wijze naar kunst kijkt. Deze boeken kunnen kinderen boeien en leerkrachten muzisch inspireren.
Bibliografie Papieren museum: heer beeld, ik wil u niet ontrieven - Ted Van Lieshout (Leopold, 2002)
Papieren Museum: ik schrijf men komt binnen - Ted van Lieshout (Leopold, 2004) Papieren Museum: de engel met twee neuzen – Ted van Lieshout (Leopold, 2007) Leespraat – De leesomgeving & Vertel eens – Aidan Chambers (NBD Biblion, 2012)
