Provinciehuis Westerbrink 1 Assen
Assen, 5 januari 2016 Postbus 122 9400 AC Assen
SPEECH commissaris van de Koning Tichelaar Welkom beste mensen! Veel heil en zegen wens ik u allen voor het nieuwe jaar, 2016! Dames en heren, Hoe gaat het eigenlijk met ons? Dat vroeg ik mezelf tijdens de feestdagen af. Hoe staat de provincie Drenthe er vandaag de dag voor? Het wordt me volgende week vast ook weer gevraagd op de nieuwjaarsreceptie van de koning: ,,Hoe gaat het, daar in Drenthe?’’ Want voor de meeste Nederlanders is Drenthe ver weg. Drenthe, daar hoor je weinig over. Daar is het rustig. En dat is natuurlijk wat waard. In een tijd dat de wereld voortraast. In een tijd dat terrorisme in Europa steeds meer voet aan de grond krijgt. In een tijd dat we te maken hebben met een wassende instroom aan vluchtelingen. In een tijd ook, dat de wereldeconomie herstelt. En in een tijd dat we eindelijk snappen dat we iets moeten doen aan het milieu, het klimaat. Ík denk dat 2016 mondiaal gezien een `kanteljaar’ wordt. Een spannend jaar. Welke kant het op gaat, is onduidelijk. Veel ontwikkelingen baren zorgen, maar er is op veel terreinen ook reden tot hoop. Dat kunnen we maximaal beïnvloeden door lef, daadkracht en durf te tonen. Tsja mensen, hoe gaat het eigenlijk met onze provincie? Laten we eens beginnen met onze welvaart: Nederland lijkt economisch weer wat op te krabbelen. Ook Drenthe zal voorzichtig aanhaken. De ING-bank voorspelt voor het komende jaar een groei van 1,7 procent. Dat is mooi. Maar, vergis u niet: De crisis heeft diepe sporen getrokken. In Drenthe leeft 1 op de 9 kinderen in armoede. Dat geldt ook voor 28.000 volwassenen.
Noot voor de redactie (niet voor publicatie): Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de persdienst van het team Communicatie, telefoonnummer (0592) 365005 (uitsluitend voor de pers), e-mail:
[email protected]
2
Van onze inwoners zijn er 4000 afhankelijk van de Voedselbank. Het aantal laaggeletterden ligt op 45.000 mensen. Laten we met z’n allen proberen deze cijfers in 2016 in positieve zin drastisch om te buigen! Dames en heren, Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft Drenthe, van alle provincies, het zwaarst geleden onder de recessie. Het aantal banen is hier in vijf jaar tijd met maar liefst 8500 teruggelopen. Los nog van het mogelijk verlies van V&D en Macintosh. In de afgelopen weken heeft nog koortsachtig overleg plaatsgevonden over een doorstart van V&D en Macintosh. De NOM, het ministerie van EZ en wij als provincies proberen om alsnog zoveel mogelijk banen te redden. Het is verheugend om vast te stellen dat we er tijdens de crisis in zijn geslaagd – met uitzondering van de gevangenis in Hoogeveen- om de rijksdiensten in Drenthe te behouden. Kazernes, de dienst regelingen, de belastingdienst, gevangenissen en, op de drempel van het nieuwe jaar, de rechtbank in Assen! Het meest bijzondere verhaal kunnen we vertellen over de vestiging van Philips in Emmen. Een jaar geleden maakte het concern bekend de armaturenfabriek te sluiten. Pats boem, 200 mensen op straat. Wij hebben ons als regio fel en heftig geweerd. En toen bleek Philips, heel bijzonder, bereid om toch zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Ook het resultaat is uniek. De fabriek maakt een nieuwe start onder een nieuwe, innovatieve investeerder. Chezz Partners gaat in Emmen hightech-producten maken. Een combinatie van innovatie en maakindustrie; dat heeft misschien wél toekomst. Toekomst, voor veel mensen, na een jaar van tartende onzekerheid. Ik feliciteer de werknemers hiermee, ik feliciteer Emmen, en ik feliciteer Drenthe. Dames en heren, De afgelopen tijd was zuinigheid troef. Ook de provincie Drenthe, tot dan toe een populaire pinautomaat, stond droog. Wij hebben gemerkt dat er ineens heel anders naar deze bestuurslaag werd gekeken… Inmiddels zijn de magerste jaren voorbij. Nee, zo absurd rijk als sommige andere provincies -waar miljarden op de plank liggen- is Drenthe niet, en dat wordt Drenthe ook nooit. Maar toch: Laat ik niet geheimzinnig doen. Want u kunt zo nakijken wat we aan ijskastreserves, risicoreserves en inkomsten uit het provinciefonds hebben. Met een vrije bestedingsruimte van 125 miljoen euro. Voordat iedereen nu roept: ,,doe mij maar een beetje’’, en ,,mij ook’’, doe ik een beroep op provinciale staten: Als overheid staan we onmiskenbaar voor een periode van uitgeven. Maar doe het nu eens niet op z’n Drents. Want dan houd ik mijn hart vast.
3
Zo liggen er in het provinciehuis twee verzoeken voor de aanleg van een ijsbaan. Terwijl er nog nooit een ijsbaan is gebouwd die uit kon. Of u moet dat baantje bedoelen in een eskimo-dorp in Alaska. Laten we toch niet meemaken dat alle initiatieven straks een steuntje in de rug krijgen. Twaalf gemeenten, twaalf ijsbanen... Focus, dames en heren! Als we geen keuzes maken, is het nèt niks. Dan is Drenthe in alles middelmaat. Ik bepleit dan ook: stop met gieteren, maar investeer gericht. Bijvoorbeeld cultureel: 23 April is de vierhonderdste sterfdag van Shakespeare. Laten we eens kijken wat we daarmee kunnen doen. Door voorstellingen te maken, boeken uit te geven, en door een authentiek theater te realiseren in Diever. En laten we de holle kies van Meppel vullen. Investeer in het `Gat in de Stad’. Bijvoorbeeld door er een bioscoop te bouwen. Het nieuwe college van GS heeft economie als speerpunt gekozen. Na mijn verjaardag op 2 januari doe ik een voorstel om te komen tot een circulaire economie. Ik toon hier alvast een voorproefje. Hoe je van een oud overhemd een nieuwe boxershort kunt maken… Met andere woorden: Persoonlijk vind ik dat we moeten investeren in innovatie. Iedere euro die wordt gestoken in innovatie, levert een veelvoud op aan economische groei. In 2015 stonden zes Drentse bedrijven in de landelijke innovatie-top 100 van de Kamer van Koophandel. Het college doet daarvoor alvast een goede aftrap met breedband en Internet of Things. We hebben een veerkrachtig midden- en kleinbedrijf, met uitstekende ondernemers. Een aantal daarvan vind u vandaag ook hier, welkom! Daarnaast noem ik Yvonne Kooi van aardewerkfabriek Royal Goedewaagen in Nieuw Buinen; Drents ondernemer van het jaar 2015. Ik noem Ingrid Faber, van palletfabriek Faber Halbertsma Groep. Volgens feministisch opinieblad Opzij is ze de machtigste vrouwelijke ondernemer van Nederland. U kent ook het succesverhaal van veilingsite Catawiki in Assen. De werknemers, jonge slimme mensen, komen uit de hele wereld. Hoe houd je zo’n bedrijf vast? Misschien wel door ze een mooi kantoor aan te bieden, langs het spoor Groningen-Zwolle. Faciliteren, zeg ik. Dames en heren, Ik kom bij een onderwerp dat hier, wat mij betreft, bijna haaks op staat. Het FOC. Het Factory Outlet Center; een plan voor tweehonderd winkels en horecagelegenheden. In Assen, bij het TT-Circuit. Je kijkt er van op hoe conservatief er in ondernemerskringen op wordt gereageerd. Niet alleen de plaatselijke middenstand schoot volledig in de stress, ook de
4
winkeliers in Hoogeveen, Beilen en Westerbork kwamen in het geweer. Ja, zelfs de gemeenteraad in Emmen -45 kilometer verderop- bemoeide zich er mee. Dus ook hier zie je de oude, primaire, `Drentse’, Pavlov-reactie: ,,Kan niet, mag niet’’. Want: ,,Het dunbevolkte Noorden kan het niet aan. De binnensteden kunnen het niet aan. De winkeliers kunnen het niet aan. De klanten kunnen het niet aan (!)’’ Het gedoe doet me denken aan een analyse over de teloorgang van V&D. Cor Molenaar, hoogleraar marketing, zegt daarover: ,,Als je geen onderscheidend vermogen hebt... Als je niet investeert in achterstallig onderhoud en je assortiment… Als je geen lef toont... Dan ben je niet meer relevant.’’ Ik zou de tegenstanders van het FOC willen oproepen: Kom aan tafel. Maak er een win-win-situatie van. Want het moet toch zeker ook kánsen bieden, als de navigatiesystemen van tienduizenden consumenten voor het eerst eens op Assen worden ingesteld… Dames en heren, Terug naar de hoofdvraag: Hoe staan we er voor in Drenthe? Hoe is het eigenlijk gesteld met ons welzijn? We kampen hier immers met een relatief hoge werkloosheid. Landelijk ligt het percentage op 10,8%. Wij kennen uitschieters van 14 en zelfs 15,2 procent. Daarnaast zitten de demografische ontwikkelingen zwaar tegen: In zeven Drentse gemeenten liep in 2015 het aantal inwoners terug. De somberste voorspellingen houden de komende 25 jaar rekening met een daling van 10 procent. ,,Koning Krimp, wat doen we d’r aan?’’ Niettemin, dames en heren: Van alle Nederlanders zijn de Drenten, 87 procent, het meest tevreden met hun leven! Dat bleek afgelopen najaar zowel uit cijfers van het CBS, als uit onderzoek van de Erasmusuniversiteit. ,,Blij en gelukkig’’, zijn we! Toen Radio Drenthe de landelijke onderzoeken voor de zekerheid nog even checkte, bleek het te kloppen. Negen van de tien luisteraars onderschreef de stelling: ,,Ja, ik ben domweg gelukkig in Drenthe!’’ Dames en heren; waar zit ‘m dat nou in? Ook in de `monitor leefbaarheid Drenthe’, die vorig jaar verscheen, scoorde welzijn hoog. Sociale structuur, gemeenschapszin, contact met buren, naoberschap, zijn hier sterk. Driekwart van onze inwoners is zeer gehecht aan buurt of dorp. Al is het voorzieningenniveau hier en daar duidelijk lager. We kennen bijna geen files. We hebben amper last van stank, vuil of lawaai. We voelen ons doorgaans veilig op straat. Stilte en uitzicht op een fraai landschap worden hoog gewaardeerd. Dat brengt mij op de vraag, dames en heren: Hoe staat het er voor met ons kroonjuweel: de natuur? In Eelde is de gemiddelde temperatuur in de afgelopen dertig jaar met 1,7 graden gestegen. De uitstoot van koolstofdioxide in deze provincie zal in 2020 op 3,3
5
miljoen ton liggen. Dat is 10 procent boven de afgesproken internationale doelstelling. Ook wíj dragen dus verantwoordelijkheid voor de klimaatverandering. En er verandert meer: In maart was de Drentse wolf nationaal nieuws. Okay, dit exemplaar was een raar geval. Een stripfiguur. Maar ik voorspel u: hij was slechts een verkenner. In Duitsland leven inmiddels 320 wolven. En de afstand MeppenEmmen leggen ze af binnen een dag… Reageren we als Drenten ook conservatief, als het gaat om onze natuur? Er is verzet tegen wolven en everzwijnen. Houd je ze tegen? Bewaak je de grens? Of ga je de gok aan: Je regelt een goede compensatie voor wildschade en je profiteert van de ecotoeristen die straks speciaal voor groot wild naar Drenthe komen… Dames en heren, Hoe staan we er eigenlijk voor wat betreft onze democratie? Politiek en bestuur staan onder toenemende druk. Er is geen onderwerp of je kent binnen een dag de mening van het publiek. Over motorrijtuigenbelasting, wind, over de toestroom van vluchtelingen, bedenk het maar. Het is hoog tijd om ook buiten verkiezingstijd de mening van burgers serieuzer mee te wegen in de besluitvorming. Politiek en bestuur houden zich krampachtig vast aan een mandaat dat ze eens in de vier jaar verkrijgen. Maar de opkomst bij de laatste statenverkiezingen lag nog slechts op 47,8 procent! We moeten op zoek naar nieuwe instrumenten. Laten we bijvoorbeeld eens kijken naar het Zwitserse model. Daar wordt jaarlijks op een aantal zware thema’s een referendum gehouden. En dan niet raadgevend, want daar ligt toch niemand wakker van. Maar daadwerkelijk besluitvormende referenda. Waarom zou het in Zwitserland wel kunnen, en bij ons niet? Misschien wel omdat we als bestuur onze burgers niet vertrouwen. Doen we niks, houden we de mensen op afstand… Dan blijft ieder controversieel onderwerp tot onvrede en frustratie leiden. Dan zegt het publiek: ,,Zie je wel? Ze luisteren toch niet.’’ De gemeente De Wolden bewijst trouwens dat het kan. Zo hebben de inwoners van Ruinen een budget gekregen om een multifuctioneel centrum te bouwen. Ze bepalen alles zelf, de gemeenteraad komt er niet eens aan te pas. ,,Loslaten’’, noemen ze dat. Dames en heren, Hoe staat het er voor met de Drentse gastvrijheid? In het najaar werd het NOS-Journaal dagenlang beheerst door `De slag om Oranje’. Een klein Drents dorpje verzette zich tegen de komst van asielzoekers… Zegt dit iets over een gebrek aan gastvrijheid? In geen geval. Het zegt alleen iets over de onbetrouwbaarheid van de overheid op dat moment. Dáártegen komen burgers in opstand. Er woonden immers al 700 vluchtelingen in Oranje. Zonder problemen. De kruidenier heeft voor de nieuwe inwoners een hoekje ingericht met exotische
6
producten. Er wordt nagedacht over verkeersborden met een Arabische uitleg. En er was een gezamenlijke kerstviering voor inwoners en asielzoekers. Dames en heren, De wereld is van ons allemaal. En wereldwijd zijn momenteel enorme aantallen mensen op drift. Ze zijn op zoek naar water, voedsel, veiligheid. Heb je dan het recht om exclusiviteit over een continent of een land te claimen? Om er een hek omheen te zetten, waar anderen niet overheen mogen? Nederland heeft een traditie als het gaat om het opvangen van vluchtelingen. 70.000 Hugenoten in de zeventiende eeuw. Een Miljoen Belgen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Meer dan 50.000 Bosniërs, Serviërs, Kroaten, Kosovaren en Albanezen in de jaren negentig. Afgelopen jaar kwamen er 60.000 mensen uit vooral Noord-Afrika en Syrië. Dit jaar zullen er ongeveer even veel bij komen. Ik ben het eens met burgemeester Van der Laan van Amsterdam dat elke gemeente de plicht heeft vluchtelingen op te nemen, naar rato van hun inwonertal. Al gaat het bij acceptatie niet zo zeer om getallen, maar om mentaliteit, politiek gevoel en begrip. In Drenthe hebben we die balans gevonden. We vangen vluchtelingen op, bij voorkeur kleinschalig, met draagvlak. Zo slaagt deze provincie er in om in totaal bijna 10.000 mensen te huisvesten. Ik ben trots op de Drentse burgemeesters die hierin leiderschap tonen. En ik ben trots op onze inwoners. Zij zien en benoemen de problemen, maar ze zeggen ook: ,,We gaan het regelen.’’ Gastvrij. Op deze receptie zijn vandaag ook tien inwoners, tien vluchtelingen en tien vrijwilligers uit Oranje te gast. Ik wil hen een bijzonder hartelijk welkom heten! Dames en heren, Timmert Drenthe eigenlijk wel genoeg aan de weg? Het heeft een paar eeuwen geduurd, maar we hebben hem hier dan uiteindelijk wel mooi naartoe gehaald: Sinterklaas. De intocht in Meppel was een prachtig stuk Drenthe-promotie. Dat geldt ook voor het Wereldkampioenschap Motorcross. We hebben het TT-circuit met behulp van ons leger binnen een week omgetoverd in een enorme zandbak. Ik zou graag zien dat Drenthe veel vaker op deze manier in de schijnwerpers staat. Ik doe u enkele voorstellen voor 2016: -We halen de musical The Passion naar Drenthe. Ziet u het voor u? Jezus zingend tussen de schapen in het Dwingelderveld, of op de Brink in Ruinen… -Assen krijgt zijn eigen Parijs-Dakar... Tijdens het WK motorcross sprak ik een razend enthousiaste Jan de Rooy. Hij wil hier met auto’s en vrachtwagens een preview houden voor de rally Parijs-Dakar! Er zijn sowieso enkele initiatieven waarmee we komend jaar zullen opvallen: -We krijgen ons eigen Woodstock; in Grolloo. Organisator Johan Derksen rekent er op dat zijn `megabluesfestival’ 10.000 bezoekers zal trekken. Ik voorspel dat het er zeker 50.000 worden. En als dat lukt, mag Derksen zijn gekleurde schoenen opeten…
7
Dames en heren, -De Maya’s komen naar Assen! Het Drents Museum heeft weer een absolute blockbuster. -Drenthe krijgt zijn eigen Oerolfestival. Kunst en cultuur in open lucht en landschap: `IntoNature’. -Veenhuizen maakt zich nu toch echt op voor een geweldig spektakelstuk in 2016: Het Pauperparadijs! En natuurlijk samen met het Frederiksoord voor een plek op de werelderfgoedlijst. -En, last but not least…: over drie maanden is het zo ver in Emmen. Dan openen we een attractie van internationale allure. We mogen als provincie apetrots zijn, op het Wildlands Adventure Park. Met een poolgebied, een jungle en een savanne. De eerste bewoners zijn er al: een groep uit hun krachten gegroeide marmotten, of beter: prairiehonden! Dames en heren, U merkt het aan mijn enthousiasme. Ik heb zin in 2016. We staan er helemaal niet zo slecht voor, in deze provincie. Ik hoop dat u met mij zult zeggen: ,,Ja…, ik ben domweg gelukkig in Drenthe!”
