Solvency II, waar het allemaal om begon Pieter Bouwknegt September 2011
Spreker • Pieter Bouwknegt is hoofd ALM & Capital Management bij Nationale – Nederlanden • In die positie heeft hij met verschillende aspecten van Solvency II te maken: - Beleggingsbeleid - Kapitaal-vraagstukken - Risicometing
• Binnen Nationale – Nederlanden zijn velen bezig met de implementatie van Solvency II: een prachtklus in een mooi bedrijf • Als part-time docent voor de UvA en als docent voor het Actuarieel Instituut mag hij anderen ook inwijden in de technieken van Solvency II • Als genodigde van de VSAE betreedt hij graag het podium om zijn visie te geven
Solvency II • Terecht is er veel aandacht voor Solvency II: - Nieuwe technieken om waarde en risico te meten - Nieuwe eisen aan risicomanagement en bedrijfsinrichting - Grote maatschappelijke belangen (zekerheid en betaalbaarheid van verzekeringen)
• Al deze onderwerpen geven ruime mogelijkheden om congressen en cursussen mee te vullen • In deze sessie wil ik bezien of de verschillende nieuwigheden ook leiden tot de belangrijkste doelstelling van Solvency II:
Bescherming van de polishouder
Eisen aan management • Solvency II stelt dat het management “Fit and Proper” moet zijn • De precieze reikwijdte lijkt te wijzen op de statutaire directie en sleutelfunctionarissen • Momenteel geldt voor de statutaire directie al dat ze door DNB goedgekeurd moeten worden • De ervaring leert dat de eis zelve niet het belangrijkste is, maar de interpretatie van DNB: het blijft een inschatting - In hoeverre kan DNB “door de man heenkijken” - Kijkt DNB naar de letter van de wet of naar de kandidaat
• Nog belangrijker: de benoemende organen en de door hen genoemde doelstellingen zullen uiteindelijk leidend blijven. Het toezicht daarop is moeilijker
Eisen aan management • De eind-verantwoordelijkheid van het management wordt benadrukt • De maatschappij met de vergunning staat centraal, meer dan de verzekeringsgroep • Dit maakt het van belang dat de organisatorische en juridische indeling binnen een verzekeringsgroep goed op elkaar worden afgestemd • Ook uitbesteding door een verzekeringsmaatschappij aan derden neemt verantwoordelijkheden niet weg: - Mandaten voor beleggingen - Schade-afhandeling door derden
• De duidelijkere verantwoordelijkheid van het management leidt tot een betere bescherming, omdat de verzekeringsmaatschappij zelf centraal staat
Bedrijfsinrichting • In het bedrijf moet een aantal functies speciaal zijn ingericht: -
Risicomanagement Actuariaat Interne audit Interne controle
• In de huidige praktijk zijn risicomanagement en actuariaat vaak nog samen, al kristalliseren de rollen zich uit • Gevaar is een silomodel van naast elkaar werkende afdelingen • Als het goed is wordt constructieve tegenspraak gestimuleerd, die een tunnelvisie voorkomt • De praktijk wijst uit dat de informele governance (zie “Eisen aan het management”) belangrijker is dan de formele governance • Aandacht voor de bedrijfsinrichting is goed, maar of het veel oplost…
ORSA • De Own Risk and Solvency Assessment vereist dat het management op systematische wijze de eigen risicopositie beschouwt • De ORSA vereist een systematisch risicobeleid: - Risicopreferenties - Vereiste en aanwezige solvabiliteit - Anticiperen op zwarte scenario’s
• Dit draagt zeker bij aan een betere bescherming van de polishouder, omdat het management een focus zal krijgen op risico’s en niet kan wegkijken • Maar ook hier geldt: tegen een verkeerde bedrijfscultuur is geen kruid gewassen. Lees de prachtige teksten van Lehmann over hun risicoprocessen in de jaarverslagen maar terug!
Publieke rapportage • Ook in Solvency II gelden uitgebreide en gedetailleerde voorschriften voor publieke rapportages • Die gelden momenteel ook al, al is de belangstelling voor die documenten beperkt • De belangrijkste rol van de publieke rapportages is veeleer dat ze disciplinerend werken: als je publiekelijk moet rapporteren over breuken van de vereiste solvabiliteit dan leidt dat ertoe dat het management vooral zal willen voorkomen dat ze dat moeten rapporteren • Bedenk dat de wijze van financiële rapportage (marktconsistent) slechts voor zeer weinigen te volgen zal zijn • In principe moet de vergelijkbaarheid wel toenemen, en dat werkt eveneens disciplinerend • Dus indirect gaat er een beschermende werking van uit
Waardering Activa en Passiva • Voor actuarissen is dit de grootste verandering: de waardering van activa en passiva op marktwaarde • Grote delen van de actuariële opleidingen moeten op de schop, en oude lesboeken kunnen verstoffen • Ik noem maar enige zaken waarover we uren zouden kunnen spreken: -
Liquiditeitspremie Risico marges Embedded derivaten Verwacht polishoudergedrag Best estimate verwachtingen
• De sommen worden moeilijker en daardoor ontoegankelijker
Waardering Activa en Passiva • Toch is marktconsistente waardering nu al gedeeltelijk de praktijk: - Toereikendheidstoets bij verzekeraars - Waardering op marktwaarde van pensioenfondsen
• Bovendien mag je verwachten dat ook nu verzekeraars al rekening houden met de aanwezigheid van embedded derivaten zoals winstdeling en stijgende levensverwachting • De huidige roerige financiële markten zorgen voor een grote volatiliteit, die bij verzekeraars expliciet zal worden in de balans • De disciplinering die de marktwaardewaardering geeft, zal een stimulans zijn om de beleggingen goed op de verplichtingen af te richten, en om direct te laten zien welke extra verplichtingen ontstaan door demografische ontwikkelingen • De bescherming van de polishouder neemt dus duidelijk toe
Structuur eigen vermogen • Naast het traditionele eigen vermogen (aandelenkapitaal, ingehouden winsten) geeft Solvency II meer ruimte voor tussenvormen - Achtergestelde leningen - Garanties - Hybride eigen vermogen
• Sinds de financiële crisis is men in de bancaire sector terughoudender geworden. Immers, het is in de praktijk soms onaantrekkelijk om gebruik te maken van de formele rechten. In Basel III worden daarom de teugels aangehaald als het gaat om tussenvormen van eigen vermogen • We moeten nog zien in hoeverre deze innovaties bijdragen aan een betere bescherming van de polishouder
SCR en MCR • De vereiste solvabiliteit kent een oranje licht (Solvency Capital Requirement) en rood licht (Minimum Capital Requirement) • Het SCR is gebaseerd op een 1/200 jaar Value at Risk • De SCR en MCR zijn gebaseerd op modellen van het verwachte risico van een maatschappij, en “ademen” dus mee met de risicopositie • We weten inmiddels dat 1/200 jaar evenementen zich de laatste tijd nogal vaak voordoen. Het hebben van een norm is echter belangijker dan de claim van die norm (wie weet wat er zich in 200 jaar kan afspelen?)
Interne modellen • Een verzekeraar mag in plaats van het standaard model de risicopositie berekenen door een intern model • Doel is om de specifieke karakteristieken van een eigen portefeuille een plaats te geven • Goedkeuring van DNB is vereist • Zeker bij schaderisico’s is dit een voor de hand liggende zaak: het schadeverloop van een specifieke portefeuille kan aanzienlijk afwijken van de Europese standaard • Voor marktrisico’s is de wijze waarop er interne sturing plaatsvindt van groot belang, dat is een belangrijke reden om dat goed in het intern model mee te nemen
Interne modellen • Het opzetten en onderhouden van interne modellen is een kostbare zaak: - Bouwen van het model - Documentatie en verantwoording, ook in relatie tot het standaard model - Uitleg aan algemeen management (dat vereist weer heel andere competenties!)
• Waarschijnlijk kunnen alleen de grootste verzekeraars zich een algemeen intern model veroorloven • Voor gespecialiseerde verzekeraars ligt het voor de hand om een partieel intern model te gebruiken voor hun specifieke branche of portefeuille • Consultants kunnen helpen, maar het model moet ook echt “intern” zijn: intern personeel moet het beheersen en er eigenaar van zijn
Interne modellen • Het is heel interessant om te zien in hoeverre DNB accepteert dat standaard risico’s (rente) via een intern model een andere kapitaalseis zullen genereren • Eveneens wordt het interessant om te zien of de beleggings-analisten, raters en DNB toch niet vooral interesse houden in het standaard model, vanwege de vergelijkbaarheid • Interne modellen zijn voor sommige producten met veel optionaliteiten (SPVA) vereist, al was het maar omdat in het standaard model het risico van implied volatility niet is meegenomen • Vanwege de bovengenoemde redenen is het spannend welke vlucht de interne modellen gaan nemen. Als de modellen goed zijn dragen ze bij aan een betere bescherming van de polishouder
Solvency II, te vroeg geboren? • De beste test voor Solvency II is de financiële crisis 2008, 2009, 2011 • Jammer genoeg is het ontwerp juist gelegd in de “rustige” jaren voor 2005 • Op sommige onderdelen van Solvency II staat het denken niet stil: - Is een marktwaarde wel altijd een zinnige weergave van de achterliggende economische waarde? - Leidt de meting op marktwaarde niet tot een toename van pro-cyclische beslissingen? - Heeft de financiële crisis niet geleerd dat de modelleerbaarheid van risico’s beperkt is, en dat we de staarten van de verdeling niet kennen? - Leidt de technische complexiteit niet tot onbeheersbaarheid? Wie begrijpt het nog? - Durf je als toezichthouder nog interne modellen goed te keuren? Wat als het dan toch misgaat?
Solvency II: een revolutie? • De techniek van Solvency II leidt tot een revolutie. De gevolgen voor de waardering en verslaglegging zijn ingrijpend • Niet alleen actuarissen, maar ook vele anderen moeten de technieken (ten dele) zich eigen maken: - Boekhoudafdeling - Beleggers - Management
• Beleidsmatig is het echter de vraag of er grote veranderingen zullen optreden: - Veel verzekeraars waren hoe dan ook bezig met een actiever balansmanagement en pasten de beleggingen aan op de verplichtingen - De hoogte van het eigen vermogen werd (via vuistregels) al langer gerelateerd aan de risico’s op de balans
Een verbetering voor de polishouder? • Ik denk dat Solvency II inderdaad een betere bescherming voor de polishouder op de langere termijn geeft: - Het management wordt kritisch beoordeeld op risicohouding - Er wordt systematisch aangevraagd voor risicobeheer - De marktconsistente waardering maakt het moeilijk om risico’s weg te poetsen in slechte tijden - Het nemen van extra risico wordt belast door een extra kapitaalbeslag, waarmee discipline wordt bevorderd
• De belangrijkste bescherming voor de polishouder blijft uiteindelijk de kwaliteit van het management. Dat is en blijft zo
