Ethiopië: Waar Het Allemaal Begon (2)
Het noorden van Ethiopië
Axum •
Axum is de belangrijkste ‘stad’ in het noorden van Ethiopië. Er wonen zo’n 50.000 mensen. Koningin Sheba woonde hier ruim 3.000 jaar geleden.
•
De historische betekenis van Axum is groot. Het was de eerste hoofdstad van Ethiopië. Echter, het zijn met name de bergachtige omgeving en de vele oeroude kloosters die de show stelen.
De Italianen en Ethiopië Europa heeft Afrika ontstellend veel leed bezorgd. Er is slechts een verzachtende omstandigheid te melden vanuit historisch perspectief: Slavenhandel was in Afrika al gemeengoed sinds de oudheid. Khiva in Oezbekistan gedijde tot in de negentiende eeuw enorm goed vanwege de slavenmarkt. Afrikanen werden er verhandeld door Islamitische slavendrijvers. (De Islamieten hadden dezelfde insteek als de Europeanen: zolang je heiden was of een ander geloof aanhing, kon je als slaaf worden verhandeld). Amerika dankt zijn bestaan niet in de laatste plaats aan de miljoenen Afrikaanse slaven die er door de Europeanen naartoe werden gebracht. De afschaffing van de slavenhandel in het midden van de 19 e eeuw leverde echter nauwelijks iets op. Europa ging daarna op beschavingsmissie. Wellicht nog wreder dan de slavenhandel. Engeland en Frankrijk deelden Afrika op. Een verenigd Duitsland kwam later moorden. Het enorme Congo werd het privédomein van ene Leopold. En daarna kwamen ook de Italianen. Zij hadden hun oog laten vallen op Ethiopië (toen nog inclusief Eritrea, want de meerderheid van Eritrea is Tigray en dus etnisch gezien onderdeel van Ethiopië). De Italianen werden in 1896 in de pan gehakt. Onder leiding van Mussolini kwamen de Italianen terug. De enorm bloedige oorlog vele jaren later tussen Ethiopië en Eritrea is grotendeels daaraan toe te schrijven. In Ethiopië kreeg Mussolini nooit echt vaste voet aan de grond. Wel liet hij de legendarische stele uit Axum per boot naar Rome verschepen. In 1947 sloten Ethiopië en Italië een overeenkomst, die voorzag in een teruggave van deze stele. De op 20 augustus 2012 overleden premier van Ethiopië, Menes Zelawi, is sinds zijn overlijden een held (tijdens zijn bewind was hij dat zeker niet). Sinds zijn dood beheerst hij het straatbeeld van Ethiopië middels metershoge billboards. Ze zijn vrijwel allemaal hetzelfde. Alleen in Axum is een unieke billboard, waarop de hand van Menes met de honkbalpet uitsteekt boven het billboard. In het Ethiopisch (Amhaars) staat hier: Hero Return History. Menes zorgde er namelijk voor dat Italië in 2005 de stele eindelijk teruggaf aan Ethiopië.
De steles van Axum vormen een groot raadsel voor archeologen. Ze dateren uit de vierde eeuw voor Christus. Hoe ze deze enorme stenen kolossen zo hoog de lucht inkregen? We hebben geen idee. De grootste van 33 meter is lang geleden omgekukeld. Alles over deze intrigerende objecten vindt u hier: http://en.wikipedia.org/wiki/Obelisk_of_Axum
Elke zichzelf respecterende stad in Ethiopië heeft een plein waar objecten uit de koffieceremonie in het centrum staan. Axum vormt daarop geen uitzondering…
Wat een geweldige combinatie. Deze foto hing aan de muur van de koffiebar annex biljartzaal van mijn hotel in Axum. Er bestaat een innige band tussen Ethiopië en Jamaica. Er is zelfs sprake geweest om Bob Marley in Ethiopië te begraven…
Heel veel viel er niet te beleven in Axum. Een chronisch gebrek aan toeristen maakte dat ik vrijwel continu werd gevolgd door gidsen. Na een beetje geregel kwam ik bij toeval een begrafenisstoet tegen. De mannen voorop met een Ethiopische vlag, wat muzikanten en daar achter liepen de vrouwen. Enkele uren later maakte ik een ommetje en trof de mannen, die net uit een kathedraal kwamen. De vrouwen zaten in alle stilte onder een enorme boom (zie volgende pagina). Ik slaagde er ook in om een tour naar het achterland te boeken. Om budgettaire redenen niet in een Jeep, maar in een minibus. Mijn chauffeur en gids, Abri, kon zijn lol op. Want ik liet iedereen die langs de kant van de weg stond meerijden. Daarnaast moest Abri van mij stoppen als we een Chinese wegwerker tegen kwamen.
Enjoy this trip and it is a trip….
Het museum annex Orthodoxe kerk van Yeha bezoek ik natuurlijk niet voordat ik een bakkie koffie heb gedronken…
Linksboven: In 1986 gaven de Ethiopiërs de Italiaanse indringers een vreselijk pak slaag in Adwa, in het noorden van Ethiopie op zo’n vijftig kilometer van Axum. Dit is het monument ter nagedachtenis hieraan: Non bobbiamo dimenticarti. (wat we niet moeten vergeten…). Lees hier meer over de helden van Ethiopie op wikipedia. Onder: vijf dagen eerder heeft een bestuurder nabij Adwa enorm veel geluk gehad. Alleen hier was een kleine opening in de rotswand. Volgens een meisje, dat vijf meter hoger stond, verliet de bestuurder de Toyota en verdween met onbekende bestemming…
Debre Damo Het Unesco Werelderfgoed genaamd Debre Damo ligt op zo’n 2.216 meter boven de zeespiegel. Vlakbij de grens met Eritrea. Rond het jaar 300 werden Christenen overal vervolgd, vanwege het feit dat ze aan 1 God wel genoeg hadden. In een tijd dat twee of meer Goden toch wel het minimum was. Dus werden de eerste godshuizen gebouwd op de meest onmogelijke plekken.
Mijn gids Ibra (vreemd genoeg een afkorting van Abraham en niet van Ibrahim, want toen ik hem aansprak met Ibrahim werd hij een beetje boos; dat was Moslim) nam het klimtouw ter hand en liet voor de formaliteit ook nog even zien dat er aan de veiligheid was gedacht (het half afgescheurde touwtje alleen voor toeristen: zie volgende pagina). Nietsvermoedend klom ik omhoog. Op een hoogte van tien meter van de in totaal vijftien meter begaf mijn linkerarm het. Niet geheel onverwacht, besefte ik pas op tien meter, mede gelet op mijn ongeluk in september 2012 (vijf gebroken ribben, een gebroken schouderblad en sleutelbeen en een dubbele schedelbasisfractuur). Het besef kwam een beetje laat. Ik keek naar beneden. In mijn hoofd tolde het. Boven me op nog slechts vijf meter moedigde de priester me aan. ‘Kom op, je bent er bijna.’ Vertigo heet het in Engels… En de weg naar beneden is nog vele malen lastiger dan naar boven. Brrr… Ruim een half uur hijgde, pufte en kreunde ik, nadat ik weer vaste voet op de grond had gevonden. Onderwijl deed Ibra zonder de vrijwel versleten veiligheidsband in minder dan een halve minuut voor hoe je vijftien meter verticale bergellende overbrugt. ‘Veel dorpelingen komen hier op zondag voor de kerkdienst, oud en jong, en ze klimmen allemaal,’ zei Ibra.
Aanzicht op Debre Damo
Uitzicht vanaf Debre Damo, de berg op de achtergrond vormt de grens met Eritrea.
In het bergachtige achterland nabij de grens met Eritrea liggen nog veel meer kloosters. Ibra en ik waren behoorlijk veel tijd zoet met het zoeken naar de sleutels van de kloosters. Bij eentje moesten we de priester uit zijn middagslaap halen. Hij verhoogde daarop de entreeprijs naar 20 euro (normaal 10 euro). Edoch, de magie waarmee hij de eeuwenoude houten sleutel in het slot stak vergoedde alles. Een ‘The Name of The Rose’ achtig tafereel volgde. Geniet van de beelden…
Hawzien
De afstand van Axum naar Hawzien bedraagt 200 km. De reis duurde circa 5 uur. 150 km ging over gloednieuw asfalt. De spectaculaire tocht door het onherbergzame landschap verliep bijna zonder problemen. Ibra nam de vele haarspeldbochten op vakkundige wijze. Aan de laatste 50 km werd heel erg druk gewerkt (zie foto’s…)
A = Hawzien
Ik overnachtte in Hawzien. Linksboven: het restaurant waar Barcelona en Van Persie worden aanbeden. Rechtsboven: een heerlijk ontbijt met rechtsonder een verrassende gast. Hij wilde voetballen. Deze nieuwe Messi. En dus gingen we het restaurant in om enkele dribbels en een aantal schaarbewegingen te oefenen…
Ochtend in het centrum van Hawzien met een fraaie stele
Ibra is druk aan het bellen. De as van het linkervoorwiel is gebroken. Een kwartier later was het geregeld. ‘Eric, je gaat bij hem achterop de motor. Ik zorg dat de minibus wordt gerepareerd en zie je bij het klooster… (En niet vertellen dat het klooster een extreme variant was op Debre Damo…)
Nondeju, weer een kloostertje op een onmogelijk plek. Dit keer voor de verandering geen touw, maar wel 20 meter bijna verticaal omhoog (vergelijk het met een klimwand, maar dan zonder veiligheidstouw en zonder opstapjes). Nadat ik de entree had betaald, klom ik met vier assistenten omhoog. Op 15 meter kreeg ik wederom last van mijn linkerschouder en ging mijn hoofd alle kanten op. Dit keer stond ik diverse doodsangsten uit en dank ik de vier fantastische helpers voor hun voorbeeldige assistentie. En nee, ondanks dat Ibra me even later weer naar een even extreme variant bracht: zelfs de domste ezel stoot zich niet driemaal aan dezelfde steen…
De suppoost schrijft de rekening uit voor het bezoek aan het klooster, inclusief belasting…
Deze knakker viel niet te bedwingen. Hier is een dorpeling te zien met proviand voor de priester op de rots en twee van mijn assistenten. Ik ben onderwijl aan het uithijgen…
De doorstane doodsangsten staan nog op mijn gezicht. Drie van de vier helpers (de vierde nam deze foto) vertonen nauwelijks een krimp. Achter ons is die vermaledijde rots…
Ibra stopte omdat een vriend van hem op een graafmachine aan het raggen was. Ik maakte van de gelegenheid gebruik om de Chinese ingenieur, Zhou, hartelijk te begroeten: ‘Ni Haw’. Daarna werd Ibra gevraagd om foto’s te nemen. Hij werd door Zhou behoorlijk streng toegesproken, omdat hij de camera steevast richtte op een rots elders. ‘Zo neem je een foto.’ Ik uitte mijn grote bewondering voor de Chinezen. Zhou corrigeerde me: ‘Er zijn goede Chinezen en slechte Chinezen. Daarin verschillen we niet van andere landen. Echt niet. Maar, dankjewel voor je complimenten. De weg komt op tijd af.’ Een weg die de reistijd van Axum naar Hawzien over een jaar of twee zal halveren…
De V.N. medewerkers slapen in Hilton of Sonesta. De Chinezen in een kampement (zichtbaar op de achtergrond).
Zhou is op weg naar Ibra voor fotoles…
Wat een plaatje en wat een plezier. Azou, de Ethiopische wegwerkster, ondergetekende en Zhou, de Chinese ingenieur uit de provincie Gansu in China.
Ibra wist na de Chinese fotoles wel hoe je een foto moest nemen. Drie uurtjes later was dat het probleem niet. ‘Jullie moeten in de camera kijken,’ zei ik. Onderwijl trilde ik, want op nauwelijks een meter achter me was een gapend gat van een metertje of 100…
Oefening baart kunst. Het resultaat is te zien op de volgende pagina. Helemaal perfect is ‘ie niet, maar toch. Na elke foto volgde een studie van een vijf minuten. Er werd behoorlijk gelachen om de beelden. Daarna volgde weer een foto en bleek mijn aanwezigheid voor een van deze toppertjes toch te sensationeel...
Ethiopian Airlines is top! Zes binnenlandse vluchten maakte ik met de trotse vliegbrigade van Ethiopië. Zelfs op de kortste vlucht spande het vliegpersoneel zich in om iedereen van een broodje en een drankje te voorzien. Vlakvoor de landing wisten ze het afval nog op te ruimen.
• Boek uw binnenlandse vluchten in Ethiopië. Elke stad heeft meerdere vestigingen van Ethiopian Airlines. Internationale bemiddelaars (Expedia, vliegtickets etc…) vragen zo drie tot vier keer de gangbare prijs. • Alle vluchten kennen een vaste prijs van circa 50 dollar. Het gaat alleen om de beschikbaarheid, want de Ethiopiërs vliegen zelf ook graag! • De vertrektijd op uw ticket komt in het algemeen niet overeen met de echte vertrektijd. Op alle zes vluchten ging het toestel ruim een half uur eerder de lucht in! U moet twee uur van tevoren op het vliegveld zijn, terwijl u vaak al een uur voor vertrek in de lucht zit. Vraag dus altijd even na bij uw hotel wanneer het vliegtuig ‘normaliter’ vertrekt. (Ik weet niet of ze wachten op u, want ik was er vrijwel altijd ruim op tijd). • U vliegt binnenlands met uitstekende propellervliegtuigen, state of the art…
Gondar In het noorden van Ethiopië is een zogenaamde koningsroute. Verkijk u er niet op. Ondanks dat ik niet in het summum ben geweest, dat is Lalibela, alles verveelt op een gegeven moment. En hoe dichterbij Addis Ababa hoe ‘toeristischer’ het wordt. Ook Gondar is een ‘must’ en verschijnt in elk reisprogramma van de Westerse reisorganisaties. Het kasteel is aardig, maar het gezeik van lokale gidsen deed on-Ethiopisch aan. Gondar heeft een kasteel en is verbonden via het Simien National Park met Axum. Er wordt aan een asfaltweg gewerkt, maar nu duurt de reis circa twee dagen. U wordt in Gondar benadert om de befaamde roodborstbavianen te bezoeken. Zie de foto links. Het is een toeristenval. De bavianen zien u van een kilometer of twee aankomen en nemen de benen. Onderweg is er een Joodse ‘toeristenenclave’. De Ethiopische Joden (zo’n 10.000) wonen nu in Israel. De lokale bevolking heeft Felasha ingenomen en verkoopt er Joodse souvenirs gericht op Israëlische toeristen…
Het zuiden van Ethiopië
De totale reistijd bedraagt ongeveer 15 uur. De weg van Addis Ababa naar Hawassa is een nieuw Chinees kunststukje, maar de weg van Hawassa naar Arba Minch is slechts voor de helft goed geasfalteerd… Google is dus vrij optimistisch.
Lake Abaya
Lake Chamo
Hawassa (en Shashemene) •
Ondanks een nare ervaring in Gondar vertrouwde ik wederom volledig op mijn automatische reispiloot. Die piloot gaat uit van de goedheid van de mens. Dit vertrouwen werd niet beschaamd, want ik liet al mijn reisbagage achter in een minibusje op het chaotische busstation in Addis Ababa. De buschauffeur plukte me persoonlijk van het terras van een koffiehuis. ‘Van Persie it is time to go’. Met een fooi van een halve euro maakte ik degene die op mijn spulletjes had gepast dolblij.
•
De rit over een uitstekende asfaltweg naar het ruim 300 km zuidelijk gelegen Shashemene verliep zonder incidenten. Shashemene beviel me maar matig. Ondanks het historische feit dat keizer Haile Selassie hier een paar duizend inwoners van Jamaica naar toe haalde in de jaren 1940 en 1950.
•
Hawassa is een leuk stadje aan een verrassend leuk meer… Hawassa is de maraboehoofdstad van de wereld. Hij is zo ontzettend mooi lelijk. Een plaatje. Maraboe, I love you!
Links: In het hotel in Hawassa was de receptioniste in rep en roer. ‘Meneer, we hebben vandaag de gordijnen gewassen. Vindt u het erg als er zo iemand komt om ze weer op te hangen?’ Ik lag een boek te lezen op mijn bed en toen kwam die iemand. 1, 2, 3, 4 telde ik. Weer klopte er iemand op de deur. ‘Mag ik binnenkomen?’ Nummer 6 en 7 vroegen ook om toestemming. Vele handen maken licht werk. Een beetje lol hoort daarbij. De gordijnen hingen een kwartier later.
Rechts: zomaar een busrit van een uur of drie in Ethiopië. Dit keer van Hawassa naar Sodo (halverwege Arba Minch) en over een hotseknotsebegoniaweg. De politie in Ethiopië controleert streng. Er mogen namelijk uitsluitend zitplaatsen worden verkocht. Daar hielden de buschauffeurs zich lang niet altijd aan. Maar er was steevast een redder in nood: ik, zei de gek. Blanken in een Ethiopische bus is hetzelfde als sneeuw in de woestijn. Steevast liet ik mijn gezicht zien bij oom agent als het te lang duurde. Steevast werd ik daarna geknuffeld door de lokalen. De standaardgroet is namelijk: een hand schudden en drie beuken van rechterschouder tegen rechterschouder… (alleen bij echte vrienden. Ik heb behoorlijk wat beuken gehad…).
De vismarkt in Hawassa, waar de maraboes zich mengen onder het publiek.
Duizenden inwoners van Hawassa genieten bijna elke avond van het jaar van de natuurwonderen voor hun stoep. ‘Ethiopië is het mooiste land ter wereld,’ beweren ze niet geheel ten onrechte. ‘Kom je uit Holland. Echt? Dat is ook een heel mooi land.’ Als ik ze vervolgens zou vertellen dat dit soort taferelen vanwege het Hollandse weer meer uitzondering dan regel zijn… Niet doen, Eric. ‘Holland is ook prachtig,’ antwoordde ik steevast. ‘Maar, euh Ethiopië is misschien toch wel veel mooier.’ Een gulle glimlach verschijnt op het gezicht van de Ethiopiër en: ‘Amiseg Genalo (dankjewel).’
Wat een uitzicht. 365 en soms zelfs 366 dagen per jaar.
Arba Minch
Informatie Wikipedia: Arba Minch (Amhaars voor 40 bronnen) is een stad in de Ethiopische zuidelijke regio. In 2005 telde Arba Minch 72.507 inwoners. Arba Minch ligt aan de voet van de Grote Slenk tegenover een heuvel genaamd Brug van God, de natuurlijke scheiding tussen de Abayo en Chamo meren. In Arba Minch is de Arba Minch University gevestigd. Arba Minch is per vliegtuig driemaal per week vanuit Addis Abeba te bereiken. Aanvullende informatie: Het vliegveld van Arba Minch wordt ook gebruikt door het Amerikaanse Leger. Vanaf de legerbasis op het vliegveld wordende onbemande vliegtuigjes (dronen) op tal van vermeende Afrikaanse terroristenbolwerken losgelaten (o.a. in Jemen, Soedan, Tsjaad en vooral Somalië). De dronen zorgen nogal eens voor ‘collateral damage’, oftewel ze raken in plaats van een paar Bin Ladens, een ziekenhuis of verpleegtehuis. Maar zo worden de dure levens van de Amerikaanse wereldpolitieagenten wel gespaard (wat hebben die hier überhaupt te zoeken?).
De ‘African Plate’ oftewel the Great Rift Valley loopt vanuit Syrië naar Mozambique. Majestueuze bergen en spectaculaire bergmeren zijn het gevolg geweest van enige deining vele duizenden jaren geleden. In Ethiopië zijn in de loop van de tijd zeven meren ontstaan. Naast Lake Hawassa bezocht ik ook de krokodillenhoofdstad van de wereld: Lake Chamo. Tussen Lake Chamo en Lake Abayo ligt ‘the Bridge to Heaven’ (brug van God aldus Wikipedia, zie foto).
Arba Minch is een verzamelnaam voor twee gemeentes die op zo’n vier kilometer van elkaar liggen: Sikela en Shecha. Beiden tellen ongeveer 50.000 inwoners. Ik verbleef in Shecha, in het in augustus 2012 geopende Forty Springs Hotel. De koffie van de gebruikelijke koffiejuffrouw inclusief alle toeters en bellen smaakte prima. Maar het eten was behelpen, want het hotel respecteerde de Orthodoxe vastentijd (55 dagen) en serveerde geen vlees.
Sikela
Lake Abayo
Shecha
Forty Springs refereert aan de veertig bronnen. De bronnen in het Nech Sar National Park komen uit in een riviertje boordevol vis. (Zie de excellente foto’s verderop).
Lake Chamo
‘s Ochtends om 8.00 uur ging de poort van Chamo Primary School in Shecha weer open voor een nieuwe lesdag.
‘Farangi’ je moet op de foto. Het is 10.00 uur in Shecha op woensdag 3 april 2013. Honderden studenten van Arba Minch University vieren het feit dat ze klaar zijn met hun studie. Ze verkleden zich en lopen de hele dag te feesten in Shecha…
Southern Nations, Nationalities and Peoples’ Region (YeDebub Biheroch Bihereseboch na Hizboch)
Multicultureel, tolerantie, respect en eerbied voor elkaars gewoontes en gebruiken. Het zijn een paar populaire begrippen, die in het Nederland van nu vrijwel dagelijks de krant halen. In het zuiden van Ethiopië wonen meer dan 50 unieke volkjes. Daar is het allemaal de gewoonste zaak van de wereld. Gewoon lekker leven. En lekker jezelf zijn. We kunnen er nog een heleboel van leren, maar hebben zoals altijd besloten om het multiculturele wiel zelf uit te vinden. Want wat kunnen we als ‘ontwikkeld’ land opsteken van zo’n Derde Wereldland? Een gemiste kans…
Natuur- en cultuurpracht met een kanttekening Het zuiden van Ethiopië heeft geen echte steden. Toch wonen in dit gebied in omvang vergelijkbaar met Nederland zo’n 15 miljoen mensen. Van noord naar zuid loopt de Rift Valley door het gebied. In totaal hebben zich hier heel lang geleden zeven bergmeren gevormd. Zoals op de vorige pagina te zien is, wordt het gebied bewoond door heel veel volkjes, die vrijwel allemaal een compleet andere taal spreken, er heel andere gewoontes opnahouden, maar zich toch zeker ook Ethiopiër voelen. Daaromheen woont de belangrijkste bevolkingsgroep van Ethiopië, de Oromo (o.a. in Hawassa). Van dit van oorsprong nomadische volk woont bijna 35 miljoen in Ethiopië, terwijl er ook nog ruim een miljoen in Kenia woont. De Oromo spreken geen Semitische (de officiële taal: het Amhaars, is dat wel), maar een Afro-Aziatische taal. En als heldhaftige krijgers hebben ze een belangrijke bijdrage geleverd aan de totstandkoming van Ethiopië. (De vader van keizer Haile Selassie was een Oromo). Er is echter ook een keerzijde aan al die unieke volkjes. Sinds een jaar of tien wordt het gebied door colonnes jeeps bezocht. Daarin zitten in de regel een paar bejaarde Westerse toeristen. Ze proberen in een moordend tempo alle volkjes op hun fotocamera vast te leggen. Daarbij gaan ze uitermate onbeschoft te werk. De volkjes vragen namelijk een kleine bijdrage per foto (van 10 dollarcent tot 1 dollar). En dat heeft ertoe geleid dat er een menselijke dierentuin is ontstaan. Bejaarde Westerse toeristen sleuren de meest fotogenieke dorpelingen mee naar een mooie locatie. En beginnen dan af te drukken. Het is echt triest om te zien met hoe weinig respect deze toeristen omgaan met de lokale bevolking. Kennelijk overheerst de gedachte dat met een paar dollar al het fatsoen kan worden afgekocht. De karavaan trekt voorbij en mist in de haast het echte dorpsleven, dat je niet op de camera kunt vastleggen. Snel een paar foto’s en hup verder. Dit hebben ze onder andere gemist…
Dorze
Dorze ligt op 25 kilometer van Arba Minch. Een paar keer per dag vertrekt een bus vanaf het busstation naar het op 2.500 meter gelegen hoogland met zo’n 30.000 Dorzes. Ze spreken een eigen taal, zijn vrijwel geheel zelfvoorzienend en houden er unieke tradities op na. Twee keer per week trekken de meeste Dorzes naar de markt aan de rand van het dorp. Daar wordt hoofdzakelijk aan ruilhandel gedaan. Een krop sla voor een bos wortels. Een klont rookbare koeienstront in ruil voor een kledingstuk. Aan het einde van de middag zitten de oude mannen in het café aan de honingwijn. De meeste vrouwen blijven bij hun handelswaar en delen kruiken met lokaal bier. Tegen de avond keert iedereen huiswaarts. Ik wandelde op mijn gemak de berg af en ontmoette enkele oudjes die redelijk slingerend hun hut opzochten na een enorm gezellige marktdag. Al eeuwenlang is dit het vaste leefpatroon. Op de andere dagen wordt er gewerkt, maar twee keer per week is het marktdag. Ook de priesters gaan op hun knieën naar huis. De honingwijn hakt erin. Geniet van de Dorze en lees de begeleidende teksten. 't Leven is goed in 't Dorze land. 't Land waar mijn wieg heeft gestaan. Daar heb ik voor altijd mijn hart aan verpand. Dat land doet mijn hart sneller slaan…’
Circa 20.000 van de in totaal 30.000 Dorze leven in het omheinde dorp van een paar vierkante kilometer. Zo’n 8.000 Dorze wonen buiten de omheining op de berg of verderop in de vallei. 2.000 Dorze wonen elders. Ze drijven handel met andere gebieden of studeren in Addis Ababa. De hutten zijn gemaakt van de ‘valse bananenboom’, die zo wordt genoemd, omdat hij bijna identiek is aan een bananenboom, maar er geen bananen aan groeien. Op een familie-erf staan altijd twee hutten. De grote hut, die volledig is opgetrokken uit de bladeren van de valse bananenboom, is in het begin zo’n twaalf meter. Termieten vreten de onderkant langzaam aan. Daarna zakt de hut gedurende de jaren langzaam maar zeker in. Naast de grote hut staat altijd een minihut, die wordt gebruikt als een zoon in het huwelijk treedt. Hij verblijft daar drie maanden met zijn bruid om daarna een eigen erf te stichten. De vals bananenboom voorziet de Dorze in bijna al hun levensbehoeften. Van de bladeren worden huizen gemaakt en aan de stam worden vezels onttrokken, die na een langdurig gistingsproces in de vorm van pannenkoeken als basisvoeding dienst doet. ‘Ze komen van heinde en verre naar onze markt om de pannenkoeken te kopen. We exporteren het zelfs. Het is erg lekker.’ Daarnaast zijn de Dorze al eeuwenlang gespecialiseerd in textiel. De weverij krijgt de katoen uit de vallei rond Arba Minch. De Ethiopische overheid, die vrijwel alle grond bezit (een uitvloeisel van de Derg – de Socialistische periode) heeft de Dorze in de vallei rond Arba Minch een stuk grond gegeven. Daarop verbouwen ze katoen. ‘Van de katoenopbrengst maken we de mooiste sjaals en kledingsstukken.’ EEN VERPLICHTE RONDLEIDING IN DORZE KOST 10 DOLLAR. ‘Iedere ‘buitenlander’ die Dorze aandoet, is verplicht om aan deze uitermate leerzame rondleiding deel te nemen. Het geld komt volledig terecht bij onze gemeenschap. ‘We hebben het zo geregeld, omdat we dat circus elders niet willen. Foto’s kun je overal nemen. Geen enkel probleem. Dat is in de prijs begrepen en de Dorze weten dat. Dus jij hebt geen gezeik en wij kunnen het geld eerlijk verdelen.’
Linksboven: de minihut (3 meter) en de grote hut (van de 12 meter is nog 8 meter over). Rechtsboven: De familie bestaat in totaal uit 19 leden. Drie koeien, een schaap, acht geiten en 7 mensen. De warmte die het vee afgeeft is onontbeerlijk voor de mensen. ‘s Nachts koelt het op 2.500 meter behoorlijk af. Rechtsonder: De woonkamer met een schaap op de achtergrond. De familie van 7 slaapt links, het vee rechts en in het midden. ‘De acht geiten zijn vanochtend vroeg al onder leiding van oma vertrokken om te grazen. Maar vanavond zit iedereen hier in de woonkamer.’
Linksboven: katoen uit de vallei wordt gesponnen. Rechtsboven: de rondavels van de Dorze lodge, waar toeristen kunnen verblijven (er is geen vee). Linksonder: de katoenweverij van de Dorze. De Dorze binnen het traditionele dorp vormen een commune en delen de opbrengst. Ook het geld voor een rondleiding komt hier terecht. Dit is echter een van de weinige volkjes in het Zuiden die het zo strak heeft geregeld.
Even goed kijken. Rechts op de voorgrond zie je een pijp richting een soort kruik gaan. Bovenop de kruik liggen een paar houtskoolblokjes, waarop een mengsel van koeienstront en tabak ligt. De rook daarvan verdwijnt via de onderkant van de kruik in de pijp en zorgt na inhalering ervan voor een ‘lekker gevoel’.
De terrassen lopen vol. Het is tijd voor heel veel honingwijn en gezelligheid.
Binnen zaten vier orthodoxe priesters zich vol te laden. Op het terras was ik in bijzonder goed gezelschap. ‘Ik ben 118 volgens de Ethiopische jaartelling (in Ethiopië is het dit jaar 2005), mijn maatje is 82. We moeten weer proosten, vreemdeling. Het gebeurt niet elke dag dat we bezoek krijgen. Yo, yo, yo!’ Daar gingen de kruiken weer. De man die voor me zit, dronk de honingwijn in marathontempo weg. Een paar korte tikjes met de lege karaf op het houten bankje en de ober kwam aangesneld met de blauwe ketel. De verhalen gingen over de vele oorlogen. Zo was de man achter me jarenlang bij het leger. ‘Ik ben in Somalië en Eritrea geweest en mijn zoon zit op dit moment in Liberia.’ Na twee gezellige uurtjes liet ik de rekening opmaken. ‘50 birr, meneer.’ Voor 2,5 euro had ik vijf van die karafjes meester gemaakt en ook nog eens een behoorlijk aantal karafjes aan de mannen weggeven. Daarna wandelde ik de berg af op zoek naar vervoer…
Tegen half zes wandelde ik de berg af. Na twee kilometer stopte ik bij een aantal textielverkopers. Ze waren in hun nopjes om iemand uit ‘Van Persie land’ te ontmoeten. Een half uur later passeerde een lege, open truck. ‘Farangi,’ hoorde ik toen ik iets verderop wat honingwijn loosde. ‘Je moet instappen, die truck gaat naar Arba Minch.’ Ik ontmoette Buck, een Amerikaanse Ethiopiër, die in 1988 naar Los Angeles verhuisde. Hij was voor het eerst terug in Ethiopië en bezig om er een huis te kopen. ‘De drie mannen van de truck zijn Dorze. Ze zijn al meer dan 24 uur in touw. Gisteren vertrokken ze met een lading bananen naar Addis Ababa. Van de opbrengst kochten ze meubilair voor Dorze. De chauffeur heeft alleen na de reis van ruim 12 uur naar Addis Ababa even geslapen tijdens het uitladen van de bananen. Drie keer per week maken ze deze reis.’ Het was genieten in de open laadbak van de truck. Het uitzicht was ronduit spectaculair en onderweg kwam ik ook nog een oude bekende tegen. De man van 118 waggelde huiswaarts…
Lake Chamo (WOW!!!) Hier komt de honingwijn vandaan… (zie de bijenkoker)
Het is zonder enige twijfel een van de mooiste natuurparadijzen ter wereld: Lake Chamo. Nergens ter wereld zwemmen zoveel moddervette krokodillen op een willekeurige vierkante meter dan hier. Ze worden vergezeld door ontelbaar veel pelikanen, maraboes, nijlpaarden, Afrikaanse visadelaars, ganzen, ooievaars, ijsvogels en nog heel veel meer gevleugeld fraais. Ik kon er geen genoeg van krijgen. Tweemaal bezocht ik dit natuurparadijs. Waar een minuscuul riviertje zorgt voor dierlijke verbroedering. Vanuit de bergen zwemmen duizenden vissen richting het meer. Opgewacht door de vangbrigade. Krokodillen glijden door het water en richten zich af en toe op om weer een kanjer door hun keel te laten glijden. Afrikaanse visadelaars scheren over het water en plukken hun diner met hun poten uit het water. Pelikanen weten van gekkigheid niet hoe ze hun hangwangen vol met vis in hun maag moeten loodsen. Geniet van moedertje natuur!!! Op de achtergrond staan twee vissers in het verboden water. Ze mogen eigenlijk niet vissen bij de ‘Crocodile Market’. De bootman was enorm kwaad op ze. (Er vallen regelmatig doden, omdat de krokodillen ook wel eens wat variatie willen).
Bedenk dat er duizenden krokodillen rondzwemmen waar deze twee vissers in het water staan. Gek genoeg blijven de krokodillen, de grootste krokodillen ter wereld wonen hier (zeven tot acht meter), weg. Volgens de bootman worden er slechts een tiental mensen per jaar gedood door krokodillen, voornamelijk kinderen.
Na al die vogels en krokodillen zou je bijna denken dat er geen plaats meer is voor andersoortige fauna… Lake Chamo herbergt echter nog meer toppers…
Eerst dacht ik aan een weerspiegeling van het water, maar bij nader inzien was dat niet geval. Moedertje natuur schiep hier twee bergketens die bijna een tweeling vormen…
EINDE
