Snelgids Lightroom 5. Een eerste blik op de modules Bibliotheek, Ontwikkelen en Afdrukken. Jack van Dalen

Snelgids Lightroom 5 Een eerste blik op de modules Bibliotheek, Ontwikkelen en Afdrukken

Jack van Dalen [email protected]

© Copyright 2014 Jack van Dalen Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, openbaar gemaakt, in enige vorm of op enigerlei wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, fotokopieën, opnamen of op enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

2

Inhoud Introductie Lightroom: het verschil tussen Lightroom en Photoshop .................. 6 Raw Converter ........................................................................................ 6 Kopieën maken ....................................................................................... 7 Tips voor het gebruik van Lightroom .......................................................... 9 Importeren .............................................................................................. 11 Een eerste blik op de module Bibliotheek .................................................... 18 Uitleg over de taakbalk .......................................................................... 23 1.

Weergavemodi ...................................................................................................................... 23

2.

Spuitbus ................................................................................................................................. 23

3.

Sorteren ................................................................................................................................. 24

4.

Vlag toewijzen ....................................................................................................................... 24

5.

Classificatie ............................................................................................................................ 25

6.

Kleurlabel............................................................................................................................... 25

7.

Roteren .................................................................................................................................. 25

8.

Navigeren .............................................................................................................................. 25

9.

Presentatie ............................................................................................................................ 25

10.

Miniatuurgrootte ............................................................................................................... 25

Rechter zijvenster.................................................................................. 26 Een eerste blik op de module Ontwikkelen ................................................... 28 1.

Navigator ..................................................................................... 28

2.

Voorinstellingen ............................................................................ 29

3.

Momentopnamen .......................................................................... 29

4.

Historie ........................................................................................ 30

5.

Verzamelingen .............................................................................. 30

6.

Knoppen Kopiëren… en Plakken ...................................................... 30

7.

De Taakbalk ................................................................................. 31

7.1

Weergavemodi .................................................................................................................. 32

7.7

Zoomen.............................................................................................................................. 32

7.8

Rasteroverlay ..................................................................................................................... 32

7.9 Elektronische proef ................................................................................................................. 32 8.

Histogram .................................................................................... 33 3

9.

Standaard .................................................................................... 34

10.

Kleurtintcurve ............................................................................... 35

11.

HSL / Kleur / zwart-wit .................................................................. 37

12.

Gesplitste tinten ............................................................................ 38

13.

Details ......................................................................................... 38

14.

Lenscorrecties............................................................................... 40

15.

Effecten ....................................................................................... 41

16.

Camerakalibratie ........................................................................... 42

17.

De knoppen Vorige en Opnieuw instellen .......................................... 42

Gereedschappen voor lokale aanpassingen .................................................. 44 Het Aanpassingspenseel ......................................................................... 44 Het Radiaalfilter (Lightroom 5) ................................................................ 46 Het Gegradueerd filter............................................................................ 47 Rode-ogencorrectie ................................................................................ 48 Vlekken verwijderen .............................................................................. 49 Uitsnijdbedekking .................................................................................. 50 Weergaven, bibliotheekfilters en exporteren ................................................ 52 Rasterweergave .................................................................................... 52 Miniatuurbadges .................................................................................... 53 Stapelen ............................................................................................... 54 Loepweergave ....................................................................................... 55 Bibliotheekfliters.................................................................................... 56 Exporteren ........................................................................................... 58 Exportlocatie ................................................................................................................................. 60 Bestandsnaamgeving..................................................................................................................... 60 Video.............................................................................................................................................. 61 Bestandsinstellingen...................................................................................................................... 61 Afbeeldingsgrootte ........................................................................................................................ 62 Uitvoer verscherpen ...................................................................................................................... 63 Metagegevens ............................................................................................................................... 63 Watermerken ................................................................................................................................ 64 Naverwerking ................................................................................................................................ 64 Een eerste blik op de module Afdrukken ...................................................... 65 Lay-out stijlen ....................................................................................... 66 4

Afbeeldingsinstellingen ........................................................................... 66 Lay-out (alleen beschikbaar in lay-out stijl “Enkele afbeelding/contactblad”) . 66 Hulplijnen ............................................................................................. 67 Pagina.................................................................................................. 67 Afdruktaak............................................................................................ 68 Linialen, rasters en hulplijnen (alleen beschikbaar in lay-out stijlen “Fotopakket” en “Aangepast pakket”)....................................................... 69 Cellen (alleen beschikbaar in lay-out stijlen “Fotopakket” en “Aangepast pakket”) ............................................................................................... 70

5

Introductie Lightroom: het verschil tussen Lightroom en Photoshop Lightroom (Lr) is net als Photoshop (Ps) een fotobewerkingsprogramma. Naast het nabewerken van foto’s is het met Photoshop goed mogelijk foto’s te manipuleren door bijvoorbeeld met lagen te werken en foto’s te combineren. In Lightroom is het ook mogelijk om een beetje te manipuleren door middel van het gereedschap Vlekken verwijderen (sneltoets Q). Maar deze mogelijkheid is beperkt. Als je gereedschap nodig hebt dat in Lr niet te vinden is, bestaat de mogelijkheid een uitstapje te maken naar Photoshop of Photoshop Elements (PsE) door de sneltoets (Ctrl+E) te gebruiken. Lightroom is dus meer een digitale donkere kamer waar je foto’s ‘ontwikkelt’. Wil je veel meer en foto’s zelfs manipuleren zul je moeten overstappen op PsE of Ps.

In Lightroom kun je vlekken verwijderen maar, veel meer kun je niet manipuleren aan je beeld

Raw Converter Zoals gezegd, Lr is in wezen een RAW converter, alleen in een ander jasje dan Adobe Camera Raw (ACR) van Ps en PsE. Lightroom en Adobe Camera Raw wijzigen de metagegevens van de afbeelding. Metagegevens zijn de typerende kenmerken van een bepaald gegeven. Zoals de gegevens van diafragma en sluitertijd die in je foto staan. Deze kun je met de sneltoes , (komma) filteren. Eenmaal in Ps en PsE worden de pixels van de afbeelding gewijzigd.

6

Je kunt snel je foto’s in de bibliotheek van Lightroom filteren op metagegevens

Bewerkingen die je in Lr uitvoert, kun je ook in Camera Raw uitvoeren. Maar Lr is stukken gestroomlijnder dan Camera Raw in combinatie met Bridge. Wanneer er in Camera Raw een aanpassing is gemaakt, maakt Ps een tweede bestand aan, een XMP bestand. XMP staat voor eXtensible Metadata Platform. In dit metagegevens bestand worden alle wijzigingen opgeslagen. In Adobe Bridge is dit XMP bestand niet zichtbaar, maar wanneer je met de Windows verkenner door de mappen met afbeeldingen bladert, staat naast elk bestand dat gewijzigd is een XMP bestand. Mocht je willen weten wat er zoal in zo’n XMP bestand staat, kun je het openen met bijvoorbeeld Kladblok. Ook Lr maakt een tweede bestand aan waarin de wijzigingen worden bijgehouden. Wat is dan het verschil? De XMP bestanden die Lr aanmaakt worden opgeslagen in een centrale database, de Lightroom catalogus, en zijn (dus) niet zichtbaar in de Windows verkenner. Dit komt de overzichtelijkheid ten goede.

Kopieën maken Wanneer je één of meerdere kopieën van een bestand wil hebben om ze naderhand met elkaar te vergelijken, dien je in Ps “harde” kopieën te maken. Oftewel daadwerkelijke kopieën van het bestand. Dit gaat ten koste van de ruimte op de harde schijf. Lr daarentegen maakt een virtuele kopie (sneltoets Ctrl+’). Dat betekent dat je in Lr in de module Bibliotheek twee afbeeldingen ziet, maar het is slechts één bestand. Door de sneltoets Ctrl+R te gebruiken zie je een venster met daarin de map en de bewuste foto. Er is slechts één bestand, 7

ongeacht hoeveel virtuele kopieën je maakt! Dit wordt nogmaals duidelijk wanneer je de virtuele kopieën een andere naam wilt geven. Verander je binnen Lightroom de naam van een bestand met virtuele kopieën (sneltoets F2), dan krijgen die andere afbeeldingen dezelfde naam.

Bestandsnaam wijzigen binnen Lightroom

Logisch, want er is slechts één bestand. Verander je de naam buiten Lightroom geeft Lr een foutmelding: het programma kan de foto niet vinden. Afhankelijk van de instellingen die je zelf kan aanpassen in de module Bibliotheek en in de module Ontwikkelen (in beide gevallen sneltoets Ctrl+J), laat Lr zien dat het om een kopie gaat en uiteraard hoeveel kopieën er zijn. Wil je desondanks de virtuele kopieën een andere naam geven kun je ze exporteren. Wil je verdere aanpassingen doen kun je de geëxporteerde bestanden opnieuw, maar nu onder hun eigen naam, importeren in Lr. Het zijn nu wel “harde” kopieën geworden.

Je kunt zelf de instellingen bepalen in de module Bibliotheek (Ctrl + J)

8

Tips voor het gebruik van Lightroom Gebruik één catalogus, zeker wanneer je Lr voor het eerst gebruikt en het programma nog moet leren kennen. Een catalogus kan, onder andere afhankelijk de vrije ruimte op je harde schijf, de grootte van je geheugen en of je gebruik maakt van een 32- of 64-bits systeem- (vele) duizenden foto’s bevatten. In de catalogus kun je mappen aanmaken en werken met trefwoorden. Deze combinatie van mappen en trefwoorden zorgt ervoor dat je bestanden terug kan vinden. Mocht dat niet voldoende zijn dan is er nog altijd de mogelijkheid om door het filteren van de metagegevens. Voer bewerkingen zoveel mogelijk uit binnen Lr. Wil je toch gebruik maken van een gereedschap dat niet in Lr voorkomt, dan voer je die bewerkingen vanuit Lr uit in bijvoorbeeld Ps of PsE. Bij “Voorkeuren” geeft je in het tabblad “Extern bewerken” aan welke externe editor(s) je wilt gebruiken om foto’s in te bewerken (en door het bestand in de externe editor als .jpg, .tif of .psd op te slaan, weer automatisch te importeren in Lr). Jouw raw-bestand staat dan nog gewoon in Lr. Ik ga er vanuit dat men in raw fotografeert omdat een rawbestand veel meer ruimte laat om foto’s te bewerken. Uiteraard kun je gewoon jpg’s en andere formaten in Lr gebruiken.

Via Voorkeuren kun je aangeven welke externe programma’s je wilt gebruiken en hoe je de foto’s wilt exporteren

9

Wil je bestanden een andere naam geven doe dat dan binnen Lr, anders kan Lr de bestanden niet meer vinden. De Lightroom catalogus bevat NIET jouw foto’s. Maak je dus een back up, maak die dan ook van jouw foto’s. Bewaar een back up van jouw catalogus en jouw foto’s liefst op één of twee externe harde schijven!

10

Importeren Opmerkingen vooraf: om te importeren kun je: 1. Wanneer je in de module Bibliotheek bent ga je naar links beneden en druk je op de knop “Importeren”. 2. Waar je ook bent in Lr, kies uit het menu “Bestand”> ” Foto’s en video’s importeren…” 3. Waar je ook bent in Lr, gebruik de toetsen combinatie Ctrl+Shift+I. Start je Lr voor het eerst op wordt automatisch het importscherm getoond. Dat ziet er zo uit:

Afb. 1. Het importscherm

Voordat ik verder ga leg ik eerst uit hoe je voorkomt dat dit scherm tevoorschijn komt wanneer je Lr opstart en er een geheugenkaartje in je computer zit. Ga in het menu naar Bewerken> “Voorkeuren” of gebruik de toets combinatie Ctrl+,. Het volgende scherm verschijnt:

Afb. 2. Automatisch tonen importscherm bij starten Lr uitschakelen

11

Op het tabblad Algemeen vink je het vakje “Dialoog- venster voor importeren weergeven als een geheugenkaart wordt aangetroffen” uit. De volgende keer dat je Lr opstart wordt het import-scherm niet meer weergegeven. Nu we toch hier zijn: Wil je Lr in een andere taal instellen, boven in het venster kun je de taal wijzigen. Start Lr even opnieuw op om de wijziging van kracht te laten worden. Terug naar het importeren van bestanden. Links bovenaan in het importscherm selecteer je de bron van waaruit je de bestanden wil importeren. In de meeste gevallen zal dat een geheugenkaartje zijn. Iets meer naar rechts, bovenaan in het midden van het scherm kun je kiezen wat je met de bestanden wilt doen. We gaan er vanuit dat je de bestanden naar je catalogus wilt kopiëren. Dit is de veiligste manier omdat je zo na het importeren je bestanden op twee plaatsen hebt opgeslagen. In de rechter kolom, waar “naar” staat, geef je aan waar de bestanden geïmporteerd wil hebben. We kiezen voor de Lightroom catalogus die die tijdens de installatie van de software is aangemaakt. (Na het importeren gaan we de bestanden in mappen zetten in voorzien van trefwoorden.) In dezelfde kolom, onder “Bestandsafhandeling”, heb je de mogelijkheid aan te geven of je Lr wel of niet toestaat mogelijke dubbele bestanden te importeren. Bij mij staat het vierkantje aangevinkt, dat betekent dus dat ik niet wil dat Lr dubbele bestanden importeert. Het is namelijk heel eenvoudig om virtuele kopieën te maken (Sneltoets Ctrl+’). Verder naar beneden, onder “Bestemming” kun je aangeven of de bestanden op datum gesorteerd moeten worden of in één map. Zoals reeds aangegeven gaan we na het importeren de bestanden in mappen plaatsen. Kies hier dus voor “In één map”. Links beneden in het scherm zie je de knoppen “Alles select.” en “Alle deselecteren”. Wanneer je de Alt-toets ingedrukt houdt veranderen de twee zojuist genoemde knoppen in “Video’s select.” en in “Alle deselecteren”.

Afb. 3. Het importscherm: bestanden zijn geselecteerd

12

Bij het selecteren van bestand voor het importeren is het belangrijk dat het kleine vierkantje links boven is aangevinkt. Is dat niet geval, dan blijft de knop “Importeren” grijs en is dus niet geactiveerd. Is het kleine vierkantje wel aangevinkt, dan zijn de bestanden klaar geïmporteerd te worden.

Afb. 4A. Bestand NIET geselecteerd

Afb. 4B. Bestand WEL geselecteerd

Heb je in de rechter kolom aangegeven wat de bestemming van je bestanden is, druk je rechts onder in het scherm op de knop: “Importeren”. De bestanden staan nu, in dit geval, op je geheugenkaartje en, als je er niet voor kiest ze ergens op te slaan, op de C-schijf van je computer. Voor alle zekerheid kun je de Lightroom catalogus en de afbeeldingen nog op een externe harde schijf opslaan. Als je alle bestanden hebt geïmporteerd en op een externe harde schijf hebt gezet kun je het geheugenkaartje leegmaken. Tip: maak het jezelf gemakkelijk. Maak je een nieuwe catalogus aan, dan plaatst Lr die normaal gesproken in de map/bibliotheek “Afbeeldingen”. Maak, voordat je een nieuwe catalogus maakt, eerst in de map “Afbeeldingen” een nieuwe map. Geef die map de naam Lightroom (of kies een andere naam, als het maar voor jezelf duidelijk is dat in die map de Lightroom catalogus staan én je mappen met alle afbeeldingen). Zoals gezegd, het kan niet vaak genoeg benadrukt worden: in de Lightroom catalogus staan alleen alle wijzigingen die je hebt gemaakt, echter NIET de bestanden! Wanneer je dus in de map Afbeeldingen een submap aanmaakt met de naam Lightroom, komen daarin de Lightroom catalogus plus de mappen waarin je bestanden komen te staan. Dat is handig als je van de map Lightroom een back up maakt op bijvoorbeeld een externe harde schijf. Je hoeft dan slechts één map te selecteren en zo kun je geen mappen vergeten. Een voorbeeld. Stel ik heb op de C-schijf een in de map Afbeeldingen een submap aangemaakt met de naam Lightroom. In die submap heb ik met Lr via het menu “Bestand> Nieuwe catalogus”, een catalogus aangemaakt met de naam Test (afb. 5).

13

Afb. 5. De catalogus Test in de map Lightroom

In Lr maak ik in de catalogus Test een map aan net de naam “Gezin”. Met de rechter muisknop klik ik onder het kopje “Mappen” op Test. In het venster dat dan verschijnt type ik “Gezin” en klik ik op maken. Dit is het resultaat:

Afb. 7. Map Gezin in de catalogus test

Afb. 6. Map maken in de catalogus Test

14

In Windows ziet het er als volgt uit:

Afb. 8. De map Test met Lightroom catalogus en submap Gezin

De Lightroom catalogus Test heeft de naam Test.lrcat. Naast de map Gezin zien we nog een aantal andere mappen waar Lr mee werkt. In het importscherm selecteer ik een foto van mijn dochter en een foto van mijn vrouw. Onder het kopje “Bestemming” selecteer ik de zojuist gemaakte map “Gezin” en klik ik op de knop “Importeren” (Afb. 9).

Afb. 9. Selecteer bestemming

Lr heeft de twee bestanden geïmporteerd (Afb. 10).

Afb. 10. Bestanden geïmporteerd

De catalogus “Test” bevat nu vijf bestanden in twee mappen: een map “Gezin” met twee bestanden en een map “Treinen” met drie bestanden (Afb. 11). Wanneer ik op Vorige import klik krijg de laatste drie bestanden die ik geïmporteerd heb te zien. Afb. 11. Map “Treinen” aangemaakt en bestanden geïmporteerd

15

Ik heb nog even een map “Dieren” aangemaakt en een aantal bestanden geïmporteerd. De bestanden in de map “Dieren” ga ik nu ik nu voorzien van trefwoorden. Dat laat ik in het volgende voorbeeld zien: In de module “Bibliotheek” (sneltoets G op het toetsenbord) selecteer ik alle bestanden waar eenden op staan. Dat doe ik door de Ctrl-toets ingedrukt te houden en tegelijkertijd bij op bestand met de linker muisknop te klikken dat wil selecteren om een (of meerdere Trefwoorden) trefwoord aan toe te voegen.

Afb. 12. Bestanden selecteren

Vervolgens klik ik in de rechter kolom op “Trefwoorden vastleggen” (afb. 13). Ik klik in het grijze vlak en type “eenden” en duw op “Enter” op mijn toetsenbord. Wanneer ik meerdere trefwoorden aan één bestand toevoeg, scheid ik trefwoorden door een komma. Na het laatste trefwoord duw ik weer op “Enter”. Het volgende kopje onder het kopje “Trefwoorden vastleggen" is het kopje “Trefwoordenlijst”. Hier klik ik op (Afb. 14).

Afb. 13. Trefwoordenlijst Afb. 14. Trefwoordenlijst

Door op het pijltje in het gele vierkantje te klikken selecteer ik de bestanden die 16

voldoen aan het trefwoord “eenden” en alleen die bestanden worden dan getoond (Afb. 14). Resultaat is de verzameling bestanden van Afb. 15.

Afb. 15. Geselecteerde bestanden met trefwoord "eenden”

Wil je op een later tijdstip bestanden voorzien van bijvoorbeeld het trefwoord “eenden”, klik je op het vakje links vóór het trefwoord in de trefwoordenlijst (Afb. 14). Enkele opmerkingen tot slot: Zijn, in welke module dan ook, de zijbalken niet zichtbaar, duw dan op F7 en/of F8. Met die zelfde toetsen kun je ze ook weer onzichtbaar maken. Waar je je ook bevindt in Lr, wanneer je de letter G indrukt ga je terug naar de module Bibliotheek.

17

Een eerste blik op de module Bibliotheek Aangezien het hier gaat om een eerste blik op deze module (op de zelfde wijze worden ook de anderen modules beschreven), wordt niet elk onderdeel tot in detail beschreven. Eerst geef ik uitleg over de hoe de weergave van de module Bibliotheek snel en eenvoudig aan je voorkeuren aan te passen is, door deelvensters en de taakbalk zichtbaar of onzichtbaar te maken. De modulekiezer, dit is de balk waarin de verschillende modules op een rijtje staan, is eenvoudig weg te klikken en weer zichtbaar te maken door op de functietoets F5 te drukken. Zo zien functietoetsen er uit: Functietoetsen zijn er van F1 tot en met F12. Afb. 1. Voorbeeld van functietoetsen

Afb. 2. Deelvensters

De filmstrip, aan de onderkant van het venster, kun je aan- en uitzetten met de functietoets F6 (Afb. 1). Voor het linker zijvenster gebruik je de functietoets F7 (Afb. 1) en voor het rechter zijvenster functietoets F8 (Afb. 1). Probeer het zelf eens.

18

De modules die je (voorlopig) niet gebruikt maak je onzichtbaar door met de rechter muisknop op één van de modules te klikken en het vierkantje uit te vinken. Herhaal deze stap voor elke module die je onzichtbaar wilt maken (Afb. 3). Wil je een module weer zichtbaar maken, vink dan het vierkantje weer aan.

Afb. 3. Module (on)zichtbaar maken Omdat je deze functie waarschijnlijk veel gebruikt heb ik ze als eerste genoemd. Werk je liever met het menu, dan doe je dat als volgt (zie Afb. 4A).

Afb. 4A. Deelvensters in- en uitschakelen via het menu

Voor het alleen in/uitschakelen van de zijvensters duw je op Tab en om alle deelvensters in/uit te schakelen gebruik je Shift+Tab. Ook hier kan weer gebruik worden gemaakt van het menu (zie Afb. 4B).

19

Afb. 4B. Zij- en deelvensters in- en uitschakelen via het menu

De zijvensters bevatten een aantal onderdelen welke in/uit te vouwen zijn door op het driehoekje te klikken. Net zoals bij de modulekiezer zijn ook hier onderdelen zichtbaar/onzichtbaar te maken. Ook nu klik je daartoe met de rechter muisknop op een willekeurig onderdeel en vink je naar eigen voorkeur onderdelen aan of uit. De Navigator kan handig zijn als je een afbeelding op je scherm hebt die groter is dan “passend”. Door met ingedrukte linker muisknop het vierkantje in de Navigator te verslepen scroll je door de afbeelding. Je ziet precies waar je je in de afbeelding bevindt. Het onderdeel “Catalogus” spreekt voor zich. In dit geval zijn er 295 bestanden geïmporteerd, geen snelle verzamelingen aangemaakt en bestaat de vorige import uit 135 bestanden. Als je daar op klikt krijg je die bestanden te zien.

Afb. 5. Linker zijvenster

20

Het kan ook handig zijn snel enkele bestanden te selecteren en bij elkaar te plaatsen. Dat doe je door één of meer bestanden te selecteren en vervolgens op de letter “B” van je toetsenbord te drukken. Klik je vervolgens in het linker zijvenster op “Snelle verzameling+”, dan zie je dat de zojuist geselecteerde bestanden netjes bij elkaar staan. Een snelle verzameling is eigenlijk een tijdelijke verzameling van waaruit je bestanden in één of meerdere verzamelingen kan onderbrengen. Dit doe je door op met je rechter muisknop op “Snelle verzameling+” te klikken en te kiezen voor “Snelle verzameling opslaan…”. Onder het onderdeel catalogus bevindt zich de mappenstructuur, met op de Cschijf, de catalogus “Test”, met daarin in de aangemaakte mappen. Daar weer onder, het onderdeel “Verzamelingen”. De gegevens laten zien dat ik: de laatste maand 140 bestanden heb geïmporteerd, onlangs één bestand heb gewijzigd, twee bestanden heb gewaardeerd met vijf sterren en dat er 272 bestanden zijn waar ik nog geen trefwoord aan heb toegekend (foei…!). Als je wilt kun je ook rechtstreeks een verzameling maken en er foto’s aan toevoegen. Klik uiterst rechts op het onderdeel “Verzameling” met de linker muisknop op het gele vierkantje (afb. 6A)

Afb. 6A. Nieuwe verzameling

en klik vervolgens op “Verzameling maken…” (Afb. 6B).

Afb. 6B. Verzameling maken…

Het dialoogvenster “Verzameling maken” verschijnt nu.

Afb. 6C. Dialoogvenster Verzameling maken

Wanneer je al foto’s had geselecteerd kun je “Geselecteerde foto’s opnemen” aanvinken. Vink je ook “Instellen als doelverzameling" aan, hoef je bestanden alleen maar te selecteren en de letter “B” op je toetsenbord te in te drukken. De bestanden worden dan automatisch aan de verzameling toegevoegd. Achter de 21

verzameling komt een plus-tekentje te staan. Een andere manier om bestanden aan een verzameling toe te voegen is om ze te selecteren en ze met de ingedrukte linker muisknop naar de verzameling van je keuze te slepen. Mijn ervaring is dat dit niet altijd goed afloopt… Een bestand uit de doelverzameling verwijderen doe je door het bestand te selecteren en op de letter “B” te duwen. Onder het onderdeel verzamelingen het onderdeel “Services voor publiceren”. Dit onderdeel heb ik onzichtbaar gemaakt omdat ik het niet gebruik. Helemaal links onderaan in het linker zijvenster de knop “Importeren” (sneltoets Ctrl+Shift+I) of via het menu “Bestand> foto’s en video’s importeren…”. Rechts ernaast de knop “Exporteren” (sneltoets Ctrl+Shift+E) of via het menu “Bestand> Exporteren…”. Echter, voordat we gaan exporteren gaan we eerst foto’s bewerken. Dus uitleg over deze knop houd je van mij tegoed. Onderaan in het midden zien we de taakbalk. Klik op de letter “T” op je toetsenbord als hij niet te zien is. Klik je uiterst rechts op het driehoekje dat naar beneden wijst krijg je een pop up venster te zien, waarin je kunt aangeven welke onderdelen van de taakbalk je zichtbaar wilt hebben en welke niet. Dit hebben we al eerder gezien bij de zij- en deelvensters. De onderdelen die in het lijstje staan komen overeen met de onderdelen van links naar rechts op de taakbalk (zie nummering 1 tot en met 10).

Afb. 7A. De taakbalk

22

Uitleg over de taakbalk 1. Weergavemodi Afb. 7B. Weergavemodus Raster (G)

Klik op het icoontje en het raster wordt getoond. Is gelijk aan de letter “G” op je toetsenbord. Afb.7C. Weergavemodus Loep (E)

Klik op het icoontje en de afbeelding wordt passend getoond. Zie ook de Navigator in het linker zijvenster. Is gelijk aan de letter “E” op je toetsenbord. Afb. 7D. Weergavemodus Vergelijkingsweergave (C)

Klik op het icoontje en de vergelijkingsweergave wordt getoond. Is gelijk aan de letter “C” op je toetsenbord. Wanneer je één afbeelding selecteert en je duwt op de letter “C” van je toetsenbord, dan vergelijkt Lr de door jouw geselecteerde afbeelding automatisch met de afbeelding die er rechts naast staat. Een handig stukje gereedschap wanneer je één of meerdere kopieën van een bestand hebt en je wilt ze met elkaar vergelijken. Je kunt ook meerdere afbeeldingen selecteren. De afbeelding links is “eerste keus” en de foto ernaast is “de kandidaat”. Heb je meerde afbeeldingen geselecteerd kun je de pijltjestoetsen gebruiken en zo telkens een andere kandidaat naast de eerste keus plaatsen. Het is ook mogelijk een kandidaat tot eerste keus te maken. Afb. 7E. Weergavemodus Beoordelingsweergave (N)

Klik op het icoontje en de beoordelingsweergave wordt getoond. Is gelijk aan de letter “N” op je toetsenbord. Wanneer je meerdere afbeeldingen hebt geselecteerd en je duwt op de letter “N“ van je toetsenbord laat Lr de geselecteerde bestanden in een overzicht zien, allemaal tegelijk. Het hangt er vanaf hoeveel bestanden je geselecteerd hebt en hoe groot je monitor hoe groot de bestanden worden weergegeven. In tegenstelling de vergelijkingsweergave is het in de beoordelingsweergave niet mogelijk in- of uit te zoomen. De vier weergavemodi zijn te verlaten door op het icoontje te klikken of op de “Escape-toets” van je toetsenbord. 2. Spuitbus De spuitbus is eigenlijk niet veel meer dan een vervanging voor Ctrl+links-klik of CTrl+Shift. Wanneer je op de spuitbus klikt, verschijnt er rechts het woord “toepassen” wanneer je vervolgens op het dubbele pijltje klikt, verschijnt er een pop up venster met een aantal mogelijkheden (zie Afb. 7F).

23

Afb. 7F. Sorteren bestanden

3. Sorteren Klik je iets links van het midden op de taakbalk (het derde onderdeel) op “Sorteren”, dan verschijnt er een pop up venster met daarin maar liefst twaalf manieren om je bestanden te sorteren. Op de wijze waarop je ze sorteert verschijnen ze ook in de module Bibliotheek. 4. Vlag toewijzen Wil je bestanden selecteren klik dan op het vlaggetje zonder kruis of klik op de letter “P” van je toetsenbord. Wil je bestanden selecteren die je weigert om ze daarna in één keer te verwijderen klik dan op de letter ”X” van je toetsenbord. Welk bestand je ook wilt de-selecteren , klik eenvoudig op de letter “U” van je toetsenbord. Alleen bestanden met een vlag en (P) bestanden die geweigerd zijn (X) zijn apart en samen zichtbaar te maken. Ga hiervoor naar het menu item “Bibliotheek> Filters inschakelen” en kies vervolgens nogmaals “Bibliotheek> Filteren op vlag” (zie Afb. 7G) en maak vervolgens je keus. Zoals je ziet zijn er nog veel meer selectiecriteria. De bovenste selectie laat alle bestanden zien met een witte vlag, de middelste selectie Afb. 7G. Filters inschakelen en Filteren op vlag

24

laat alle bestanden zien: met vlag en geweigerde foto’s en de onderste selectie laat alleen geweigerde foto’s zien. Mijn advies: begin eenvoudig met het maken van selecties.

5. Classificatie klik in de taakbalk op het aantal sterren dat je wilt toekennen. Gebruik de cijfers 1 tot en met 5 om hetzelfde met je toetsenbord te doen. Met het cijfer 0 verwijder je de sterren. 6. Kleurlabel klik in de taakbalk op de kleur die je wilt toekennen of gebruik de cijfertoetsen 6 tot en met 9 van je toetsenbord om respectievelijk de kleuren rood, geel, groen en blauw toe te kennen. Aan de kleur paars is geen toets toegekend. 7. Roteren Klik op de eerst pijl om de bestanden linksom te roteren en klik op de tweede pijl om de bestanden rechtsom te roteren of gebruik de sneltoetsen CtrL+[ of Ctrl+]. 8. Navigeren Door op de pijltjestoetsen van de taakbalk te klikken ga je een foto achteruit of een vooruit. Dit kun je ook met de pijltjestoetsen op het toetsenbord doen. 9. Presentatie Klik op het driehoekje in de taakbalk om de presentatie te starten. Selecteer de foto waarmee de presentatie moet starten, of selecteer een foto en gebruik de sneltoets “Ctrl+Enter” om de presentatie te starten. Klik in het scherm om de presentatie te stoppen. 10. Miniatuurgrootte Klik en sleep met het bolletje in de taakbalk om de afbeeldingen kleiner of groter weer te geven. Ook dit kan met een sneltoets: Ctrl+scrollen met je muiswieltje.

Nu verder met de bibliotheekfilter. Door op de “,” (komma) op je toetsenbord te duwen maak je het bibliotheekfilter (on)zichtbaar. Alle denkbaar mogelijke filters kunnen gebruikt worden om bestanden te filteren en te selecteren. Zo kun je bijvoorbeeld filteren op type en serienummer van je camera’s, objectief, diafragma, ISO, brandpuntsafstand en GPS-gegevens. Er zijn 27 filters in te stellen… Verdere uitleg over deze mogelijkheden hou je van me tegoed.

25

Rechter zijvenster We gaan nu naar het rechter zijvenster. Bovenaan vinden we het histogram, met meteen onder het histogram van links naar rechts de ingestelde ISO, brandpuntsafstand, diafragma en sluitertijd.

Afb. 8. Histogram

Daaronder bevindt zich het onderdeel “Snel ontwikkelen”. Wanneer je snel aanpassingen wilt doen aan een aantal foto’s tegelijk die onder de zelfde omstandigheden zijn gemaakt werkt dit heel snel. Je moet ze dan wel even selecteren met de Ctrl- of Shift-toets in combinatie met de linker muisknop. Wat er allemaal is aan te passen is in één oogopslag te zien wanneer je alle drie de menu items uitvouwt (de donkere driehoekjes op afbeelding 9A hiernaast).

Afb. 9B. Standaardinstellingen

Afb. 9A. Snel ontwikkelen

Wanneer je op “Standaardinstelli…” klikt, verschijnt er een pop up scherm (Afb. 9B). Klik je vervolgens op één van de regels in dit scherm krijg je een weer een aantal mogelijkheden te zien waarmee je geselecteerde foto(‘s) kunt aanpassen. Ben je niet tevreden over het resultaat maak je door op de knop “Alles herstellen” te klikken de aanpassingen ongedaan. Het is ook mogelijk zelf voorinstellingen te definiëren. 26

Onder het onderdeel “Snel ontwikkelen” zie je de onderdelen “Trefwoorden vastleggen” en “Trefwoordenlijst”. Deze onderdelen zijn in het vorige hoofdstuk behandeld. Als Laatste het onderdeel “Metagegevens”. Dit zijn gegevens van het bestand die door de camera worden vastgelegd.

Afb. 10. Metagegevens

Het gaat om de EXIF- en IPTC-gegevens. EXIF betekent EXchangeable Image File Format en bevat gegevens over camera en objectief, zoals bestandsnaam, bestandspad, afmetingen, datum en tijd van de opname, belichting en nog veel meer. IPTC staat voor International Press Telecommunications Council. Denk hierbij aan het toevoegen van gegevens zoals tekst of andere informatie, zoals titels, beschrijvingen, labels om snel te kunnen zoeken enzovoort. Het gaat hier dus om gegevens of informatie die niets met de camera of objectief te maken hebben. Ook hier zijn veel verschillende instellingen mogelijk en kun je selecteren welke gegevens je wilt zien en welke niet. Klik hiertoe in het gele vierkantje. Er verschijnt dan een lijst met mogelijkheden (Afb. 11).

Afb. 11. Metagegevensset

Als je metagegevens wilt wijzigen, klik dan op een van deze symbolen (Afb. 12). Deze symbolen zijn zichtbaar wanneer het onderdeel “Metagegevens” is uitgevouwen.

Afb. 12. Metagegevens wijzigen

27

Een eerste blik op de module Ontwikkelen Nadat we mappen hebben aangemaakt en bestanden hebben geïmporteerd (of in omgekeerde volgorde), trefwoorden hebben toegevoegd, een foto hebben geselecteerd om te bewerken en we op letter “D” hebben geduwd, zijn we in de module Ontwikkelen terecht gekomen. Eindelijk… werken zonder lagen. Wellicht begin je al een beetje vertrouwd te raken met de interface van Lr. De module Ontwikkelen lijkt een beetje op de module Bibliotheek. Deze module bevat ook de modulekiezer (functietoets F5), een linker zijvenster (functietoets F7), de filmstrip (functietoets F6) en een rechter zijvenster (functietoets F8). De modulekiezer en de filmstrip zijn dezelfde als in de module Bibliotheek, de beide zijvensters zien er iets anders uit. Dan is er nog de taakbalk (sneltoets T). Zeven van de tien onderdelen zijn bijna gelijk, of zelfs helemaal gelijk, aan die van de taakbalk van de module Bibliotheek. Laten we eens gaan kijken.

1. Navigator Bovenaan in het linker zijvenster vinden we dezelfde Navigator als in de module Bibliotheek, dus ook met dezelfde functionaliteit. Door de sneltoetsen “Ctrl+” en “Ctrl-“ te gebruiken kun je van de modus “Passend”, naar respectievelijk de modi “Vullen”, “1:1”, en uiterst rechts een zelfgekozen instelling variërend van 1:16 (16 keer kleiner dan het origineel) tot 11:1 (11 keer groter dan het origineel). Klik op de driehoekjes om het pop up venster (zie Afb. 2) op te roepen. Klik je in het Navigator venster of op de afbeelding, dan zoomt Lr automatisch in tot het niveau 1:1. Dan verschijnt ook het vierkantje in het Navigator venster waarmee je door de afbeelding kan scrollen. Afb. 2. In- en uitzoomen

Afb. 1. Linker zijvenster

28

2. Voorinstellingen Onder de Navigator vinden we het paneel “Voorinstellingen” (zie Afb.3). Klik op het driehoekje om de voorinstellingen uit te vouwen.

Afb.3. Voorinstellingen

Dit zijn dezelfde voorinstellingen die we in het hoofdstuk over de Module Bibliotheek zijn tegengekomen. Wanneer je met je muis/cursor over een voorinstelling beweegt zie je in de Navigator een voorvertoning van hoe de afbeelding er uit komt te zien als je op de voorsinstelling klikt en deze dus kiest. Heb je de verkeerde voorinstelling aangeklikt kun je dit door “Ctrl+Z” in te duwen, ongedaan maken. Het is ook mogelijk zelf voorsinstellingen te maken. Klik hiervoor op het plusteken (Afb. 3) en het volgende scherm verschijnt (Afb. 4). Bovenaan in het scherm geef je de voorinstelling een naam. Er onder geef je op in welke map de voorinstelling opgeslagen moet worden. En mog verder naar beneden vink je de onderdelen aan die je in de voorinstelling opgenomen wilt hebben. Als je tevreden bent klik je op “Maken”. Door jezelf gedefinieerde voorinstellingen zijn ook beschikbaar in de Module Bibilotheek. Afb. 4. Nieuwe ontwikkelvoorinstelling

3. Momentopnamen Als we in het linker zijvenster een paneel naar beneden gaan, komen we het paneel “Momentopnamen” (Afb. 5) tegen. Ook dit paneel is uit te klappen en er kan door op het plusteken te klikken Afb. 5. Momentopnamen

een momentopname worden gemaakt (Afb. 6). Het aanmaken van een momentopname kan handig zijn als je een hele reeks bewerkingen hebt gedaan en je wilt voorkomen dat je in de historie (dit is het volgende paneel) moet zoeken om de juiste instelling terug te vinden. Standaard worden de huidige datum en tijd weergegeven. Dat zegt natuurlijk niet zo veel. Je kunt ook een naam aan de momentopname geven die wat duidelijker is.

29

Afb. 6. Nieuwe momentopname

4. Historie Het volgende paneel in het linker zijvenster van de Module Ontwikkelen is het paneel “Historie”. Afb. 7. Historie

Net zoals bij het paneel Voorinstellingen krijg je een voorvertoning te zien wanneer je met de muis over de reeds gedane aanpassingen beweegt. Bij dit paneel vinden we aan de rechter zijde geen plusteken, maar een kruisje. Door op het kruisje te klikken worden alle aanpassingen, behalve de laatste, uit de lijst verwijderd. Zijn er stappen in het paneel Historie waarmee je tevreden bent als (eind)resultaat kun je er een Momentopname (zie vorige paneel) van maken. Ook al wis je de historie, de Momentopnamen blijven bewaard, ook wanneer je links beneden in het scherm op de knop “Opnieuw instellen” kiest. Kies je voor opnieuw instellen, dan worden de aanpassingen dus niet verwijderd. Speel er eens mee, door de toetscombinatie “Ctrl+Z” te gebruiken kun je altijd terug. Met “Ctrl+Y” ga je weer vooruit. Dit is overal in Lr het geval.

5. Verzamelingen Als laatste in het rijtje onderdelen, het paneel “Verzamelingen”. Dit zijn dezelfde verzamelingen als in de Module Bibliotheek. Dit paneel is in het hoofdstuk “Een eerste blik op de Module Bibliotheek” besproken. Afb. 8. Verzamelingen

6.

Knoppen Kopiëren… en Plakken Helemaal onderaan in het linker zijvenster zien we de knop “Kopiëren…” en de knop “Plakken”.

Afb. 9. Kopiëren en plakken

30

Deze knoppen zijn te gebruiken in combinatie met de filmstrip (functietoets F6). Wil je instellingen van een foto naar een of meerdere foto’s kopiëren, zorg er dan voor dat de filmstrip zichtbaar is. Druk op de knop “Kopiëren” en het volgende scherm verschijnt (Afb. 10).

Afb. 10. Instellingen kopiëren

In dit scherm kun je door het aan- en uitvinken van de vierkantjes aangeven welke instellingen je wilt kopiëren. Heb je je keus gemaakt klik dan op de gelijknamige knop. Vervolgens selecteer je met de muis (als het om meer bestanden gaat in combinatie met de Ctrl- of Shift-toets) in de filmstrip de foto’s waar naartoe je de instellingen wilt plakken (Afb. 11).

Afb. 11. Geselecteerde bestanden in de filmstrip

Vervolgens klik je op de knop “Plakken”. De instellingen van de “doelfoto(‘s)” zijn nu gelijk aan de instellingen van de “bronfoto”.Een ander mogelijkheid is om met de rechter muisknop in de afbeelding klikken en kiezen voor “Instellingen> Instellingen kopiëren…”, respectievelijk “Instellingen plakken”. Voor mensen die liever de sneltoetsen gebruiken: de sneltoets voor kopiëren is “Ctrl+Shift+C” en de sneltoets voor plakken, het zal je niet verbazen, is “Ctrl+Shift+V”. Het kan natuurlijk ook altijd via het menu-item “Instellingen”.

7. De Taakbalk Ook in de module Ontwikkelen kan gebruik worden gemaakt van de taakbalk. Op enkele onderdelen na is hij gelijk aan de taakbalk die we in het hoofdstuk “Een eerste blik op de module Bibliotheek” tegenkwamen. Alleen de onderdelen die (gedeeltelijk) anders zijn dan in de module Bibliotheek worden hier behandeld.

Afb. 12. De taakbalk

31

7.1 Weergavemodi De loepweergave (sneltoets “D” op je toetsenbord), dit is het eerste icoontje links op de taakbalk, werkt alleen wanneer je het tweede icoontje op de taakbalk gebruikt. Klik je op het driehoekje rechts naast het tweede icoontje verschijnt dit venster (Afb. 13).

Afb. 13. Doorlopen van de weergave

Klik op de “Voor/Na…” voor de vergelijking van je keuze. Je kunt ook de “\” (backslash op je toetsenbord) gebruiken. Daarmee switch je tussen de weergave “Voor” en “Na”. 7.7 Zoomen Klik en sleep met het bolletje, net zoals met de “Miniatuurgrootte” in de Module Bibliotheek, om de weergave te vergroten of te verkleinen. Dit kun je ook doen met ingedrukte “Ctrl-toets+scrollen” met je muiswieltje. Het zelfde resultaat bereik je wanneer je in het paneel Navigator de grootte van de weergave kiest door op één van de modi “passend”, “vullend”, 1:1, of een van de voorinstellingen te klikken die zich onder het dubbele driehokje bevinden. Vanaf de modus “vullend” en groter verschijnt de in het Navigatorvenster een vierkantje waarmee je door de afbeelding kan navigeren. Hoe meer je bent ingezoomd, hoe kleiner het vierkantje wordt weergegeven.

7.8 Rasteroverlay Klik je in het onderdeel “Rasteroverlay” op het dubbele driehoekje verschijnt er een venster waarin je kunt aangeven of en hoe je de rasteroverlay wilt laten weergeven (Afb. 14.). Kies je voor “Altijd” of voor “Automatisch”, dan kun je de grootte van de Afb. 14. Raster tonen

overlay aanpassen door met ingedrukte linker muisknop het bolletje naar links of naar rechts te slepen. Is “Altijd” aangevinkt, dan is het raster inderdaad altijd zichtbaar, ook in andere onderdelen. Ik kies voor “Automatisch”.

7.9 Elektronische proef De elektronische proef valt buiten het bestek van dit hoofdstuk. Wil dit gereedschap tot zijn recht komen moet je monitor gekalibreerd zijn. Elektronische proef stelt je in staat om foto's op het scherm weer te geven zoals ze worden afgedrukt en de foto's te optimaliseren voor een bepaald uitvoerapparaat. Met elektronische proeven kun je zien hoe je afbeeldingen er in

32

gedrukte vorm uitzien en kun je ze aanpassen en onverwachte kleur- en tintverschuivingen verminderen. Dan is nu het rechter zijvenster van de module Ontwikkelen aan de beurt (Afb. 15). Van boven naar beneden zien we de onderdelen “Histogram”, met daar meteen onder de gereedschappen voor plaatselijke aanpassingen. Zij komen ieder in een apart hoofdstuk aan de orde. Onder het histogram treffen we achtereenvolgens de onderdelen "Standaard”, “Kleurtintcurve”, “HSL / Kleur / Zwart-wit”, “Gesplitste tinten”, “Details”, “Lenscorrecties”, “Effecten”, en “Camerakalibratie” aan. Daar weer onder bevinden zich nog de knoppen “Synchroniseren…” en “Opnieuw instellen”.

Afb. 15. Rechter zijvenster

8. Histogram Net zoals in de module Bibliotheek zien we het paneel “Histogram” rechts bovenaan in het rechter zijvenster van de module Ontwikkelen (Afb.16A). Het histogram in de module Ontwikkelen laat meer gegevens zien dan het histogram in de module Bibliotheek. Laten we eens gaan kijken. Dit is de “standaardweergave” van het histogram, met links en rechts in de hoeken de aanduidingen voor te donkere tinten en uitgebeten lichte tinten. In die partijen is dan Afb. 16A. Standaardweergave Histogram

geen doortekening zichtbaar. De donkere partijen zonder doortekening worden in de afbeelding blauw weergegeven en de lichte delen zonder doortekening worden in de afbeelding rood weergegeven. Dit uitknippen van donkere en lichte delen van de afbeelding (clipping in het Engels) kan opgelost worden door met de schuifregelaars van het onderdeel “Tint” (zie Afb. 16C) te schuiven. Onder het histogram de aanduiding voor de ISO, brandpuntsafstand, diafragma

33

en sluitertijd. Het gereedschap voor uitweergave van uitknippen zet je aan/uit met de letter “J” van je toetsenbord. Beweeg je met je cursor/muis over de afbeelding geeft het histogram van de plek waar je dan met je cursor bent de kleur weer, uitgedrukt in procenten Rood-Groen-Blauw (afb. 16B). Afb. 16B. Kleurweergave Histogram

Wanneer je met de muis over het histogram beweegt wordt dat stuk lichter van kleur weergegeven. In Afb. 16C te zien als het linker deel van het histogram. Eronder kunnen we lezen dat het om de zwarte tinten gaat. Uiterst rechts staat -2. Helemaal onderaan in de afbeelding, in het paneel “Standaard”, zien we dat “Zwarte tinten” is opgelicht, met een waarde van -2. Beweeg je met je muis steeds verder naar rechts over het histogram, dan worden achtereenvolgens de schaduwen, belichting, hooglichten en witte tinten weergegeven en lichten de ermee corresponderende schuifbalkjes op. Op twee manieren kun je de onderdelen van het histogram wijzigen. Door met ingedrukte linkermuisknop over het histogram te bewegen, of door rechtstreeks met de schuifregelaars te schuiven tot je tevreden bent over het resultaat. Afb. 16C. Histogram en Standaard

9. Standaard De naam van het paneel “Standaard” spreekt voor zich (zie Afb. 16C), het gaat hier om standaard wijzigingen om de afbeelding te verbeteren. Het kopje “behandeling” geeft ons de keus: gaan we de afbeelding in kleur bewerken of in zwart-wit. Iets naar beneden vinden we de witbalans, die standaard staat ingesteld op “als opname”. Klik je op het dubbele driehoekje, dan kun je de witbalans met voorinstellingen aanpassen (Afb. 16D).

Afb. 16D. Voorinstellingen Witbalans

34

Natuurlijk kan de witbalans ook handmatig, met de schuifregelaars “Temperatuur” en “Kleur”, al dan niet in combinatie met de Witbalans pipet (zie Afb. 16E) worden ingesteld.

Afb. 16E.. Witbalans instellen

Klik op de pipet en selecteer een neutrale lichtgrijze kleur om de witbalans in te stellen. De “Tint” kan ook automatisch worden ingesteld. De tint betreft de onderdelen, belichting (dit is het gebied tussen de zwarte tinten en de schaduwen aan de ene kant en de hooglichten en witte tinten aan de andere kant), contrast, hooglichten, schaduwen, witte tinten en zwarte tinten. De schuifregelaar “Contrast” werkt vooral op de middentonen van de afbeelding. Schuif je de regelaars van contrast naar links verlaag je het contrast, schuif je naar rechts wordt het contrast verhoogd. “Presentatie” van het paneel “Standaard”, bestaat uit: “Helderheid”, met deze schuifregelaar verlaag je of verhoog je het plaatselijk contrast. Bij portretfoto’s laat je deze schuifregelaar het beste staan of schuif je hem zelfs iets naar links om oneffenheden wat te verzachten. Advies: zoom in tot 100% als je dit gereedschap gebruikt omdat het effect, afhankelijk van het onderwerp, al snel behoorlijk sterk kan zijn. “Levendigheid”, hiermee wordt de verzadiging aangepast. Bij kleuren die al minder verzadigd zijn wordt de verzadiging minder verhoogd, dan bij kleuren die al meer verzadigd zijn. Het gereedschap levendigheid zorgt ervoor dat kleuren niet oververzadigd raken. “Verzadiging” verzadigt alle kleuren gelijkmatig meer of minder.

10.

Kleurtintcurve

Het is met de kleurtintcurve is het mogelijk het toonbereik heel nauwkeurig in te stellen (Afb. 17A op de volgende pagina). Staan alle schuifregelaars op nul, dan zien we een diagonale lijn van links beneden naar rechts boven. Dit komt doordat de “Puntcurve”, onder in Afb. 17A op lineair staat. Deze voorinstelling is te wijzigen in “Normaal contrast” en in “Hoog contrast”. Normaal contrast geeft alleen iets meer contrast in de donkere partijen en hoog contrast geeft ook meer contrast in de lichtere partijen. Er ontstaat een lichte “S-curve”, waarbij de schuifregelaars op nul blijven staan. Weet je niet welke schuifregelaar(s) je moet gebruiken om je foto te verbeteren, klik dan links boven op het rondje en beweeg vervolgens met ingedrukte linker

35

muisknop, over dat deel van de foto dat je wilt aanpassen: naar boven om die regio lichter te maken en schuif naar beneden om die regio donkerder te maken. Je aanwijzer verandert in een soort plusteken, met rechts eronder de aanduiding om de muis naar boven of naar beneden te bewegen. De schuifregelaars die overeenkomen met het gebied waarover je met de muis beweegt schuiven mee. Schuif je naar boven (lichter), gaat de regelaar naar rechts, schuif je naar beneden (donkerder), gaat de regelaar naar Afb. 17A. Standaardweergave Kleurtintweergave

links. Een andere manier om de curve in het diagram te wijzigen is om de bolletjes op de bodem van het diagram naar links of rechts te slepen. Het resultaat is dat je de delen van de afbeelding die tot respectievelijk de zwarte tinten/schaduwen, middentonen en lichten/hooglichten worden gerekend kunt verkleinen of vergroten.

Ook is het mogelijk de afbeelding via - al dan niet afzonderlijke - kanalen te verbeteren. Wil je dat, klik dan op het icoontje van het diagram rechts beneden in de hoek van het paneel kleurtintcurve (zie Afb. 17A ). Het woord “regio” onder het diagram is nu vervangen door “Kanaal”. Door op dit icoontje te kikken kun je aangeven of je wijzigingen wilt aanbrengen in de gezamenlijke RGB-kanalen, of Afb. 17B. RGB-kanaalweergave Kleurtintmodule

dat je één kanaal wilt wijzigen. Het effect per kanaal is veel sterker, dan bij het gezamenlijke RGB-kanaal. Het is in alle gevallen mogelijk de curve met de muis te wijzigen. Werk je in de “kanalenmodus” is het ook mogelijk met de linker muisknop punten op de curve te plaatsen en die te verslepen. Met de rechter muisknop kun je deze punten verwijderen (kies: “Controlepunt verwijderen”) en/of de van de curve weer een diagonale lijn maken door te kiezen voor “curve verminderen”. Tot slot van dit onderdeel: wil je weer terug naar de “regiomodus”, klik dan nogmaals op het icoontje van het diagram rechts onder in de hoek. En, door op het licht/donker grijze rechthoekje links boven in het paneel te klikken (Afb. 17A), maak je de aanpassingen van het paneel zichtbaar of onzichtbaar. De instellingen blijven gewoon staan! Het(on)zichtbaar maken van aanpassingen is

36

mogelijk van het paneel “Kleurtintcurve” tot helemaal beneden in het scherm het paneel “Camerakalibratie”.

11.

HSL / Kleur / zwart-wit HSL staat voor: De “H” van “Hue”, in het Nederlands “Kleurtoon”. Hiermee kan een kleur vervangen worden door een andere kleur. De “S” van “Saturation”, in het Nederlands “Verzadiging”. Hiermee kan de verzadiging van elke kleur worden ingesteld. Van een grijswaarde tot zeer verzadigd.

Afb. 18A. HSL / Kleur / Zwart-wit

De “L” van “Luminance”, in het Nederlands “Luminantie”. Hiermee Kan een kleur lichter of donkerder gemaakt worden. Klik je op de knop “Alles”, dan worden de zojuist genoemde onderdelen onder elkaar weergegeven. Klik je op het tabblad “Kleur” (zie Afb. 18A), dan worden per kleur (dus: rood, oranje, geel, groen, aqua, blauw, paars en magenta) de schuifregelaars voor de kleurtoon, verzadiging en luminantie getoond. Het gaat hier dus niet om een ander gereedschap, maar om een andere weergave van het gereedschap HSL. Helemaal rechts in Afb. 18A vinden we het onderdeel “Zwart-wit”. Klik je hierop, dan wordt de afbeelding in zwart-wit weergegeven. Hier gebeurt dus hetzelfde als wanneer je in het paneel “Standaard op “Zwart-wit” klikt (Afb. 16C). Als je van te voren al weet dat je de afbeelding naar zwart-wit gaat omzetten, doe dat dan al in het paneel “Standaard”. Dan kun je daar de gewenste aanpassingen doen en met in het onderdeel “Zwart-wit” de afbeelding verder verbeterden (Afb. 18B). Alle schuifregelaars staan op nul. Klik je op “automatisch”, onderin de afbeelding, dan doet Lr een “voorstel”. Deze voorgestelde instellingen kunnen voor jou een vertrekpunt zijn om de afbeelding verder naar eigen wensen aan te passen. Afb. 18B. Zwart-wit instellingen

Er is nog een andere mogelijkheid om een afbeelding naar (gedeeltelijk) zwartwit om te zetten. Klik op “Kleur” en vervolgens op “Verzadiging” en schuif de regelaars van de kleuren die je, minder verzadigd of in een grijstint weergegeven wilt hebben, naar links.

37

12.

Gesplitste tinten

Dit paneel is één van mijn favoriete onderdelen. Met gesplitste tinten kun je zowel met kleurenafbeeldingen als ook met zwart-wit afbeeldingen mooie resultaten bereiken. Kies bij “Kleurtoon” een kleur voor de hooglichten en voor de schaduwen. Je bent natuurlijk vrij om maar met één kleur te werken. Door met de regelaar van de verzadiging te schuiven verminder of vermeerder je het effect. Met de balansregelaar maak je het effect van hooglicht of schaduwen Afb. 19. Gesplitste tinten

meer of minder.

13.

Details

Het paneel “Details” is onderverdeeld in het deel “Verscherpen” en in het deel “Ruisreductie” (afb. 20A). Eerst wil ik benadrukken dat je inzoomt tot minstens 100% wil je tot goede beoordeling van de aanpassing te komen. Je kan het detailvenster gebruiken door met je muis in het vierkantje linksboven (zie Afb. 20A) te klikken. Klik je vervolgens met je muis op de grote afbeelding op je scherm, dan wordt die plek op 100% weergegeven in het detailvenster. Zelf geef ik er de voorkeur aan op de afbeelding tot minstens 100% in te zoomen en op die plek te klikken die het meest geschikt is om de voorgenomen aanpassingen te bekijken. Om eenvoudig door de afbeelding te navigeren gebruik ik de Navigator. Wil je het deel waarop je het na het inzoomen hebt geklikt, centraal in je scherm hebben staan, ga dan via de sneltoets “Ctrl+,” (, is de komma op je toetsenbord) of via het menu item “Bewerken> Voorkeuren…” naar het tabblad “Interface” van het dialoogvenster “Voorkeuren” en vink “Gecentreerd inzoomen op Afb. 20A. Details

punt waarop wordt geklikt” aan (zie Afb. 20B op de volgende pagina). Bij de onderdelen “Hoeveel”, “Straal”, “Detail” en “Masker”, Luminantie”, “Details” en “Contrast” kun je de “Alt-toets” in combinatie met de linker muisknop gebruiken. Je krijgt dan een zwart-wit afbeelding te zien. Zo kun je tot een betere beoordeling van het resultaat van de beoogde aanpassing komen. Houdt de “Alt-toets” ingedrukt en sleep met je linker muisknop het bolletje naar de gewenste positie. Met “Hoeveel” bepaal je de mate van verscherpen. Ben hier voorzichtig mee, 38

Afb. 20B. Gecentreerd inzoomen op punt waarop wordt geklikt.

want hoe meer je verscherpt hoe meer ruis er ontstaat. Dat is met het onderdeel “Ruisreductie” wel weer te verminderen, maar wat er niet in zit hoef je er ook niet uit te halen. Met “Straal” bepaal je de breedte van het aantal pixels waarover de verscherping wordt toegepast. Algemene regel die gehanteerd wordt is dat hoe meer detail in de afbeelding voorkomt, hoe smaller de straal waarover verscherping wordt toegepast. Het omgekeerde is ook het geval: hoe minder detail… Aanpassing met “Detail” zorgt voor meer of mindere fijne randen. Ook voor dit stukje gereedschap geldt: ben voorzichtig, hoe meer je naar rechts schuift hoe meer ruis er ontstaat en hoe ruwer het resultaat. Zoom je niet in tot minimaal 100%, kun je niet goede het effect van de aanpassing beoordelen en lijkt dus ook de ruis nauwelijks toe te nemen. Echter op 100% ziet er heel anders uit. Het “Masker” (Afb. 20C) zorgt ervoor dat het effect van de andere schuifregelaars beperkt wordt tot gebieden met een hoger contrast. Gebruik je de “Alt-toets” in combinatie met de linker ingedrukte muisknop krijg je een zwart-wit weergave van de foto te zien. De zwarte delen worden niet verscherpt, de witte delen wel. Afb. 20C. Masker

De ervaring leert dat het enige oefening vergt om het gebruik van dit gereedschap in de vingers te krijgen. Met het onderdeel “Ruisreductie” kun je de luminantieruis (het korrelig maken van een afbeelding) en de kleurruis (te zien als gekleurde artefacten) te 39

verminderen. Om het effect van de verschillende schuifregelaars goed kunnen zien, wordt aangeraden in te zoomen tot 400%. Ik gebruik alleen de onderdelen Luminantie en Kleurtint (kleurruis) omdat ik het effect van de andere regelaars zelfs op 400% marginaal vind. Afb. 20D. Ruisreductie

14.

Lenscorrecties

Het paneel “Lenscorrecties” stelt je in staat om fouten veroorzaakt door de beperkingen van het objectief ten opzichte van het menselijk oog zoveel mogelijk ongedaan te maken. Met het tabblad “Standaard” kun je: - de afwijkingen van je gebruikte objectief automatisch laten corrigeren. Lr maakt hiervoor gebruik van een database. - automatisch de kleurafwijking (= chromatische aberratie) laten verwijderen. - uitsnijden behouden zorgt ervoor dat er geen grijze randpixels voorkomen in de uiteindelijke afbeelding omdat het uitsnijden beperkt blijft tot het afbeeldingsgebied. Afb. 21 A. Lenscorrectie Standaard

Nieuw in Lr 5 is de “Upright” functie. Schakel eerst de functies “Correcties profiel inschakelen” en “Kleurafwijking verwijderen” in, voordat je de Upright functie gebruikt. Hiervan kun je ook een voorinstelling maken die automatisch wordt toegepast wanneer je bestanden importeert. “Automatisch” zorgt voor een uitgebalanceerde correctie tussen verhouding en perspectief. Mogelijk wordt niet alles gecorrigeerd. “Niveau” corrigeert het perspectief in de horizontale richting. “verticaal” zorgt voor een correctie van de horizontale en verticale lijnen. “Volledig” is een combinatie van de gereedschappen automatisch, niveau en verticaal en grijpt het meest in op de foto. Je kunt ook zelf een standaard correctie maken in het tabblad “Profiel” met de schuifregelaars van het onderdeel “Hoeveelheid” (Afb. 21B).

Afb. 21B. Lenscorrecties Profiel

40

Afb. 21C. Lenscorrecties Kleur

Afb. 21D. Lenscorrecties Handmatig

Verder met het tabblad “Kleur”. Hiermee is het mogelijk om handmatig chromatische aberratie te verwijderen, wanneer het met de automatische instellingen niet (helemaal) gelukt is. Klik met de pipet op de plek in de afbeelding waarvan je de chromatische aberratie wilt verwijderen. Met de schuifregelaars kun je, indien nodig, de aanpassing verbeteren.

15.

Het laatste tabblad, het tabblad “Handmatig” (Afb. 21D) is de handmatige variant van het tabblad Standaard. Komt het lensprofiel van je objectief niet voor in de database met lenscorrecties, kun je hier handmatig de gewenste correcties uitvoeren. Dat kan natuurlijk ook wanneer je niet tevreden bent het automatisch verkregen resultaat.

Effecten

Met het paneel “Effecten” kun je, nadat je de afbeelding hebt uitgesneden een vignet toepassen. Schuif je de regelaar “Hoeveel” naar links ontstaat er een zwart vignet en schuif je de regelaar naar rechts ontstaat er een wit vignet. Met de schuifregelaar “Middelpunt” bepaal je de grootte van het vignet. Schuif je naar links wordt het middelpunt kleiner, schuif je naar rechts wordt het middelpunt groter. Met “Ronding”, het woord zegt het al, regel je welke vorm het vignet krijgt: van rond, tot langs de randen van de afbeelding, dus vierkant of rechthoekig. Met de Afb. 22A. Effecten

schuifregelaar “Doezelaar” bepaal je hoe hard of zacht de overgang van het vignet wordt. “Hooglichten”, werkt alleen wanneer je een zwart vignet hebt gemaakt. Hoe meer je naar rechts schuift hoe meer er van de hooglichten door het vignet heen 41

zichtbaar blijft. Geschikt voor hooglichten met een kleine lichtbron. Met het onderdeel “Stijl” (Afb.22B) kun je kiezen uit drie modi. De eerste is “Prioriteit hooglichten”. Deze stijl probeert de hooglichten zo goed mogelijk weer te geven, maar kan tot een verschuiving in de donkere gebieden van een foto leiden. “Kleurprioriteit” minimaliseert kleurverschuivingen in Afb.22B. Stijl

donkere gebieden van een foto, maar herstelt de hooglichten niet. “Het gebruik van “verfbedekking” kan tot een doffe foto leiden. Met het onderdeel “Korrel” kun je zelf korrel toevoegen aan de afbeelding. Met “Hoeveel” bepaal je hoeveel korrel je toevoegt. Met “Grootte”, bepaal je de grootte van de korrel (dit zal je niet verbazen) en als laatst met “Ruwheid” bepaal je hoe gelijkmatig de korrel is.

16.

Camerakalibratie

Met procesversie kun je kiezen welke versie van Lr en de bijbehorende CameraRaw technologie je wilt gebruiken. Versie 2003 werden in Lr 1 en 2 gebruikt, versie 2010 in Lr 3 en versie 2012 in Lr 4 en 5. De opties en instellingen die gebruikt worden zijn afhankelijk van de gekozen procesversie. Het onderdeel “Profiel”, met de opties “Schaduwen” en de “Primaire kleuren” stelt je in staat je camera heel fijn af te stellen. Ik vertel er meteen bij dat dit een onderdeel is voor de ervaren gebruikers. “Bij de profielen is “Adobe standaard” het standaard profiel. Profielen zijn instellingen wat betreft verzadiging en contrast, Afb. 23A. Camerakalibratie

waarbij alle schuifregelaars en dergelijke op nul blijven staan. Iets wat bij een voorinstelling niet het geval is. Je kunt kiezen uit de mogelijkheden van Afb. 23B.

17.

Afb. 23B. Profielen

De knoppen Vorige en Opnieuw instellen

Als er maar één foto in de filmstrip is geselecteerd, kun “je met de knop “Vorige” alle instellingen van de eerder geselecteerde Afb. 24A. Knoppen Vorige en Opnieuw instellen

foto kopiëren en in de momenteel in de filmstrip geselecteerde foto plakken. Er is dus geen dialoogvenster beschikbaar om de aanpassingen die je wilt kopiëren, te selecteren. 42

Afb. 24B. Eén bestand geselecteerd

Als er meerdere bestanden zijn geselecteerd, kun je door op de knop “Synchroniseren” te klikken (afb. 24C), in het dialoogvenster wél kiezen welke van de instellingen van de momenteel geselecteerde foto je in de andere geselecteerde foto's wilt plakken.

Afb. 24C. Synchroniseren… in Automatisch synchroniseren veranderen

Klik je links op donker/lichtgrijze vierkantje verandert de knop “synchroniseren” in “Automatisch synchroniseren”. Dat wil zeggen dat elke aanpassing die op de als eerste geselecteerde foto uitvoert, (bijna) tegelijkertijd ook op de andere geslecteerde foto(‘s) wordt uitgevoerd. (Nogmaals, zie ook het paneel “Historie”) als allerlaatste van dit hoofdstuk, de knop “Opnieuw instellen”. Mocht je wat aanpassingen betreft het spoor helemaal bijster zijn (iets wat ik vrij onwaarschijnlijk acht ), gebruik dan de “noodknop” Opnieuw instellen, en je bestand wordt hersteld naar de waarden tijdens het importeren van het bestand in Lr.

43

Gereedschappen voor lokale aanpassingen In het hoofdstuk “Een eerste blik op de module Ontwikkelen” hebben we de globale aanpassingen besproken. In dit hoofdstuk worden de lokale aanpassingen besproken en de gereedschappen die we daarvoor gebruiken. Achtereenvolgens komen aan de orde: het aanpassingspenseel, het radiaalfilter, het gegradueerd filter, rode-ogencorrectie, vlekken verwijderen en uitsnijdbedekking.

Het Aanpassingspenseel Het aanpassingspenseel vind je in de Module Ontwikkelen. Dit penseel wordt gebruikt om lokale aanpassingen te doen. Dit in tegenstelling tot het paneel “Standaard” dat zich direct onder het aanpassingspenseel bevindt.

Afb. 1. Het Aanpassingspenseel

Klik op het symbool of gebruik de sneltoets “K” op je toetsenbord om het gereedschap te activeren. Het volgende venster wordt zichtbaar (Afb. 2). Wanneer je de eerste keer nadat je het aanpassingspenseel hebt geactiveerd in de afbeelding klikt en je met ingedrukte linker muisknop over de afbeelding beweegt verschijnt er in afbeelding een rondje, dat er zo uitziet. Het masker is geactiveerd. Heb je al eerder een aanpassingspenseel gemaakt en deactiveerd, dan ziet het masker er zo uit. Wanneer je op het bolletje klikt, is het masker weer geactiveerd.

Afb. 2. Masker

Zie je geen bolletje, dan is de optie om het bolletje te verbergen ingeschakeld. Wil je zien hoeveel bolletje er zijn er waar ze zich bevinden, duw dan op de letter H van je toetsenbord. Wil je de bolletjes weer verbergen, klik dan nogmaals op de letter “H”. Op dezelfde wijze waarop bolletjes zichtbaar en onzichtbaar gemaakt worden is het mogelijk het gebied waar je met ingedrukte muisknop overheen bent gegaan om een bewerking uit te voeren, zichtbaar en onzichtbaar te maken. Dit wordt 44

het overlaymasker genoemd. Het masker is aan/uit te zetten door het indrukken van de letter “O” op je toetsenbord. Standaard heeft het de kleur rood. Onder het menu-item “Gereedschappen> Overlay aanpassingspenseel” is de kleur van het overlaymasker te wijzigen. Tip: bereik je met één masker niet het gewenste resultaat, maak dan een tweede masker met, indien nodig, de zelfde instellingen. Uiteraard kun je de instellingen van het tweede masker naar eigen smaak aanpassen. Het is mogelijk om de temperatuur (Kelvin) en de kleurtint te wijzigen. Daarnaast kun je onderin het venster, boven de instellingen van het penseel, ook zelf een kleur kiezen. Wanneer er een kruis te zien is betekent het dat er geen kleur is geselecteerd. Klik op het vakje met het kruis (zie Afb. 2) en het volgende scherm verschijnt (Afb. 3). Afb. 3. Selectievenster kleur

Wanner je met de cursor over het venster beweegt verandert hij in een pipet. Hiermee kun je de kleur kiezen. Het vierkantje geeft aan welke kleur op dat moment actief is. Hoe hoger het aantal procenten onderin het venster hoe verzadigder de kleur. Wil je geen kleur, klik dan op het kruisje in de linker bovenhoek. We gaan nu naar het penseel zelf kijken. Er is van alles te aanpassen (afb. 4), wat het werken met het penseel gemakkelijker maakt. Zo kan de grootte van het penseel aangepast worden door met ingedrukte linker muisknop over de schuifregelaar te bewegen. Als alternatief kun je de [ en ] op je toetsenbord Afb. 4. Penseel

gebruiken om het penseel kleiner of groter te maken. Wil je een tweede penseel gebruiken met andere instellingen klik dan op de letter “B” in het venster. Onder de “Penseelgrootte” bevindt zich de “Doezelaar”. De doezelaar is de ring om het penseel en heeft een iets dunnere rand dan het penseel zelf. De doezelaar is alleen te zien als hij niet op nul staat. Staat hij wel op nul, valt hij samen met de rand van het penseel. Staat de doezelaar op nul heeft het penseel een harde rand. Hoe hoger het getal van de doezelaar hij zachter de rand van het penseel. De doezelaar kan ingesteld worden met de schuifregelaar of met ingedrukte “Shift-toets” + [ of ]. Met de “Stroom” regel je de “penseeldruk”. Honderd is hard, één is heel zacht. “Dichtheid” regelt de hoeveelheid transparantie of dekking van de penseelstreek. Stroom en dichtheid maken het mogelijk zeer nauwkeurig te werken, probeer het maar eens. Tussen stroom en dichtheid in kun je aangeven of “Automatisch maskeren” in- of uitgeschakeld moet zijn. Op basis van contrast probeert automatisch maskeren rekening te houden met de contouren waarlangs je met het penseel schildert. Inof uitschakelen kan ook door de letter “A” op je toetsenbord in te drukken.

45

Het is ook mogelijk een aanpassing aan of uit te zetten. In elk aanpassingsvensters zie je in de linker benedenhoek een donkergrijs/lichtgrijs vakje (Afb. 5). Door erop te klikken zet je de aanpassing uit of aan. Standaard staat de aanpassing aan. Afb. 5. Aanpassing aan- of uitzetten

Het Radiaalfilter (Lightroom 5) Eén van de nieuwe gereedschappen van Lightroom 5 is het radiaalfilter. Het is te vinden tussen het gegradueerd filter en het aanpassingspenseel in de module Ontwikkelen. Sneltoets voor het werken met het radiaalfilter is “Shift+M”. Het radiaalfilter kan ook geactiveerd worden door één maal op het pictogram te klikken. Het radiaalfilter is veel meer dan alleen een Afb.1. Radiaal filter

filter om vignettering te gebruiken in een niet-centraal deel van het beeld.

Na het activeren van het radiaalfilter verschijnt het volgende scherm (Afb. 2): de getoonde aanpassingen zijn allemaal toe te passen op het radiaalfilter. Ter illustratie gebruiken we de foto van de bloem (Afb. 3). Wanneer de schuifregelaars niet allemaal in de “neutrale stand” staan kun je ze allemaal in een keer resetten door te dubbelklikken op het woord “Effect” (Afb. 2). Klik met de linker muisknop in de afbeelding en sleep tegelijkertijd met je muis om de vorm van je filter te bepalen. Door aan de witte “handvaten” te duwen of te trekken maak je het filter kleiner, respectievelijk groter. Het filter Afb. 2. Aanpassingen

verplaats je door in het filter met ingedrukte linker muisknop te klikken en te slepen. Wil je een ovaal filter (bij een rechthoekige afbeelding) of rond filter (bij een vierkante afbeelding) die langs de randen van de afbeelding gaat, houdt dan de “Ctrl-toets” ingedrukt en dubbelklik ergens in de afbeelding. Als je de “Alt-toets” indrukt heb je de mogelijkheid om één kant van het radiaalfilter te vergroten of te verkleinen. Wil je een perfect rond radiaalfilter

46

houdt dan tijdens het slepen van de muis de “Shift-toets” ingedrukt en laat deze pas los nadat je de linker muisknop hebt losgelaten. Met de schuifregelaar “Doezelaar” maak je de randen van het radiaalfilter harder of zachter. Het masker keer je om door een vinkje te plaatsen bij “Masker omkeren” of door de apostrof op je toetsenbord te gebruiken. Standaard staat het filter ingesteld op aanpassing buiten het filter. Wil je het filter kopiëren houdt dan de “Ctrl+Alt-toets” ingedrukt en klik en sleep Afb. 3. Voorbeeldfoto

Afb. 4. Geactiveerd filter

binnen het radiaal filter met je linker muisknop. Kopiëren gaat alleen wanneer het filter geactiveerd is, dus wanneer de witte randen van het filter zichtbaar zijn (onderste filter op Afb. 4). Door de letter “H” op je toetsenbord in te drukken maak je de pins onzichtbaar. Het filter blijft geactiveerd. Door nogmaals op de letter “H” te duwen worden de pins weer zichtbaar. Tenslotte de back slash (“\” zonder aanhalingstekens en haakjes) kun je gebruiken om het resultaat “voor” en “na” te bekijken.

Het Gegradueerd filter In het rijtje gereedschappen om lokale aanpassingen te doen is het “Gegradueerd filter” het derde gereedschap van de zes. De andere gereedschappen die nog volgen zijn rode ogencorrectie, vlekken verwijderen en uitsnijdbedekking. Met een gegradueerd filter kun je bijvoorbeeld de lucht en/of de voorgrond lichter of donkerder maken. Afbeeldingen met een rechte lijn in de horizon, zoals de zee, de polder en dergelijke, zijn Afb. 1. Gegradueerd filter

geschikt voor dit filter. Het is eigenlijk niets anders dan een digitaal verloopfilter (Afb.2). De mogelijkheden die je hebt zijn bijna gelijk aan de mogelijkheden van het gereedschap Radiaalfilter. De knop die hier ontbreekt, is de doezelaar (hoewel de Afb. 2. Voorbeeld van een verloopfilter

hardheid van het verloop van het filter goed is in te stellen. Dit wordt vanzelf duidelijk). 47

Klik in het venster op het icoontje of gebruik de sneltoets “M” op je toetsenbord om het gereedschap te activeren. De lijst met mogelijke aanpassingen klapt dan open. Klik en sleep met ingedrukte linker muisknop vervolgens in de afbeelding in de gewenste richting (Afb. 3). (Omwille van de zichtbaarheid heb ik de lijnen van Afb. 3. geel gemaakt, Lr geeft ze in wit weer.) Klik en sleep je van boven naar beneden wordt het filter van boven naar beneden lichter. Begin je onderaan de afbeeldingen en sleep je naar boven wordt het filter van onder naar Afb. 3. Actief gegradueerd filter

boven steeds lichter. Wil je een mooie rechte lijn, houdt dan tijdens het slepen de “Shift-toets” ingedrukt. Doe je dat niet, dan verandert je cursor van een plusteken in een dubbel gebogen pijl wanneer je ermee in de buurt van de middelste gele lijn over de afbeelding beweegt. Met dit “handvat” kun je het filter in elke gewenste richting draaien. Het overgangsgebied, het verloop, tussen de buitenste lijnen en de middelste lijn kan op twee manieren gewijzigd worden. Dit is te vergelijken met de doezelaar van de gereedschappen Aanpassingsfilter en Radiaalfilter. Kom je met je cursor in de buurt van één van de buitenste lijnen verandert hij in een handje. Wanneer je een van deze lijnen verder van de middelste lijn sleept wordt het verloop groter, sleep je in de richting van de middelste lijn wordt het verloop kleiner en dus de overgang harder. Sleep je met de bovenste lijn, dan verplaats je hiermee die lijn en de middelste lijn. Sleep je met de onderste lijn, dan verplaats je die en de middelste lijn. De tweede manier is klikken en slepen in combinatie met een ingedrukte “Alt-toets”, dan verplaats je beide buitenste lijnen en blijft de middelste lijn op zijn plaats.

Rode-ogencorrectie Het gereedschap rode-ogencorrectie kent geen sneltoets, je zult het gereedschap dus in het paneel moeten activeren door er op te klikken. Heeft de persoon op je foto last van rode ogen veroorzaakt door het gebruik van je flitser, dan is dit heel eenvoudig op te lossen. Ga als volgt Afb. 1. Rode-ogencorrectie

te werk: Wanneer je op het icoontje in het paneel klikt (zie Afb. 1.) verschijnt het venster van Afb. 2. Het gereedschap is actief en klaar voor gebruik. Klik met je linker muisknop op het “probleemoog”. Het gereedschap analyseert zelf het oog en past zich aan. Is het noodzakelijk handmatig correcties aan te brengen, dan kun je dat doen met de schuifregelaars van Afb. 3. Vaak zullen de ogen Afb. 2. Gereedschap klaar voor gebruik

48

met de schuifregelaar donkerder gemaakt moeten worden omdat het rood vervangen wordt door een grijze kleur. Een goede manier om rode ogen te voorkomen is de persoon niet Afb. 3. Schuifregelaars

recht in de camera te laten kijken of door de flitser (als je over een losse beschikt) van de camera te halen en: in je hand te houden, iemand anders te laten vasthouden, door de flitser ergens op te plaatsen. Heb je een losse flitser waarvan je de flitskop kunt kantelen en er is een muur of plafond dat als “reflectiescherm” kan dienen, kun je dat gebruiken om rode ogen te voorkomen.

Vlekken verwijderen Het gereedschap “Vlekken verwijderen” is in twee delen te verdelen: het ene deel is “Klonen” en het andere deel is “Retoucheren”. Het verschil tussen die twee is dat je met klonen een exacte kopie maakt van de bron en dat met retoucheren Lr de pixels die je overbrengt naar het gebied dat je wilt aanpassen, zo goed mogelijk worden ingepast. Om het gereedschap Vlekken verwijderen te activeren klik je op het icoontje of je drukt de toets “Q” in op je toetsenbord (Afb. 1). Dan verschijnt het venster van Afb. 2. Hier kun je kiezen uit Klonen en Retoucheren. Afb. 1. Vlekken verwijderen

Het maakt niets uit welke optie je kiest. Je kunt tijdens het gebruik altijd switchen, gebruik hiervoor de sneltoets “Shift+Q”. Tip: zorg dat in de balk onder de afbeelding (zie Afb. 4.) onder overlay gereedschap iets anders dan “Nooit” is aangevinkt, anders zie je namelijk niet wat je doet. Het gebied waar Lr de pixels vandaan haalt is dan niet zichtbaar. Afb. 2. Klonen en retoucheren

Bevind je muis zich boven de afbeelding en heb je nog niet met je linker muisknop in de afbeelding geklikt kun je de grootte van de cirkel wijzigen door: met de muis de schuifregelaar te verslepen, door de vierkante haak [ of ] in te drukken of, door met je muiswieltje te draaien. De grootte van de doezelaar wijzigen werkt precies Afb. 3. Maken en plaatsen van een cirkel

49

hetzelfde. Je gebruikt dan echter “Shift+[” of “Shift+]” of “Shift+muiswieltje”. Uiteraard kun je ook de dekking wijzigen. Dit doe je met de schuifregelaar. Wanneer je “Ctrl+Shift+links klikt+sleept”, plaats je de cirkel zoals links op Afb. 3. (gemaakt vanaf het punt waar je hebt geklikt, de paarse cirkel op de rand). Gebruik je de toetscombinatie “Ctrl+Alt+links klik+sleep”, plaats je deze cirkel, gemaakt vanuit het midden van de cirkel (zie de paarse cirkel in het midden van Afb. 3). Druk eerst de toetsen in voordat je met je linkermuisknop klikt en sleept, anders ben je een vrije vorm aan het tekenen (= met linker ingedrukte muisknop). Duw je de “Shift-toets” in vóórdat je links klikt en sleept, dan trek je, afhankelijk van de richting, een perfect rechte horizontale of verticale lijn. De vormen “vrij tekenen” (= met linker ingedrukte muisknoppen slepen) en “een rechte lijn tekenen” (= Shift+ingedrukte linkermuisknop+slepen) kunnen niet in grootte gewijzigd worden (doezelaar en dekking kunnen wel aangepast worden). Ze kunnen wél versleept worden. Dit doe je door in de selectie te klikken en te slepen. Voor de cirkels is het niet anders. Zij kunnen echter ook in grootte gewijzigd worden door de muis op de rand van de selectie te plaatsen en te slepen. Natuurlijk kun je ook de verschillende schuifregelaars gebruiken. Door het indrukken van de letter “A” op je toetsenbord of door het aanvinken van het vierkantje voor “Vlekken visualiseren” worden vlekken op de afbeelding, veroorzaakt door Afb. 4. Gereedschappen Overlay en Vlekken visualiseren

stof op de sensor, beter zichtbaar. Deze grafische weergave (Afb. 5) kan met de schuifregelaar worden gewijzigd voor een betere zichtbaarheid van de vlekken. Afb. 5 Grafische weergave Vlekken visualiseren

Uitsnijdbedekking Met dit gereedschap kun je de afbeelding rechtzetten en in diverse verhoudingen uitsnijden. Zoals je van Lr gewend bent kun je ook dit ongedaan maken. Klik op het icoontje of klik “R” op je toetsenbord om het gereedschap te activeren. Het venster van afbeelding 2 verschijnt. Afb. 1. Uitsnijdbedekking

50

Met het onderdeel “Verhoudingen” (Afb. 2)kun je verhouding van de afbeelding aangeven, bijvoorbeeld 1:1 (= vierkant), 2:3, 4:5, enz. Klik hiertoe op “Als opname” en selecteer de gewenste verhouding (afb. 3.). Daarna klik je met je linker muisknop de passer/liniaal en Afb. 2. Actief gereedschap

“klik+sleep” je met ingedrukte linker muisknop over de afbeelding om de afbeelding uit te snijden. Klik je op het “slotje” (Afb. 2.) springt het open en kun je elke verhouding gebruiken die je wenst, al staan ze niet in de lijst van Afbeelding 3. Klik je nogmaals op het slotje en je werk je weer met vaste verhoudingen. Het is ook mogelijk zelf een verhouding in te stellen (zie weer Afb. 3., nu het gele kader). Afb. 4. Aangepaste verhouding invoeren Klik op “Aangep. Waarde inv.” en geef een verhouding in, in het venster dat verschijnt (Afb. 4.) en klik op “OK”. Afb. 3. Verhoudingen

Met het onderdeel “Hoek” (Afb. 2) zet je de afbeelding recht. Klik op de liniaal en klik en sleep in de afbeelding en maak zo een rechte lijn die gelijk loopt aan de horizon. Zelf gebruik ik de gereedschappen “Verhoud:” en “Hoek” gecombineerd door bij “Als opname” te kiezen voor een verhouding (ik klik dus niet op de respectievelijke icoontjes) en vervolgens gebruik ik de randen om de uitsnede te bepalen en de afbeelding recht te zetten (Afb. 5). Het recht zetten doe ik door als het overlaysmasker (de ruitjes in de afbeelding) geactiveerd is met Afb. 5. Uitsnijden en rechtzetten

“Alt+srcollen” met het muiswieltje de ruitjes van het overlaymasker te vergroten of te verkleinen. Ik zoek dan naar een horizontale of verticale lijn in de afbeelding die parallel loopt aan een lijn van het overlaymasker. “Behouden voor verdraaien” (Afb. 2) snijdt de grijze zones weg die ontstaan door het roteren van de foto of het uitvoeren van perspectiefcorrecties in het tabblad “Handmatig” van het paneel “LensCorrecties”. 51

Weergaven, bibliotheekfilters en exporteren Nadat we hebben gezien hoe je de weergave van de (meta)gegevens in de module Bibliotheek en in de module Ontwikkelen kunt aanpassen gaan we nu kijken hoe je bestanden kunt exporteren om ze vervolgens te printen of op internet te zetten.

Rasterweergave Welke informatie bij de afbeeldingen in het raster getoond wordt is te wijzigen door in de menubalk naar “Weergave> Weergaveopties…” te gaan (Afb. 1). Je kunt ook de sneltoets “Ctrl+J” intoetsen op je toetsenbord. Er verschijnt dan een venster waar je kunt wijzigen welke informatie getoond wordt (Afb. 2). Zoals je ziet op Afb. 2 zijn er twee weergaven mogelijk: de rasterweergave en de loepweergave. Met rasterweergave worden de miniaturen van Afb. 1 bedoeld. Met de loepweergave wordt bedoeld dat de Afb. 1. Weergave-instellingen wijzigen

afbeelding minimaal “passend” wordt weergegeven in de module Bibliotheek of in de module Ontwikkelen. Laten we eens gaan kijken naar de rasterweergave (Afb. 2). Zorg ervoor dat “Rasteropties tonen” staat aangevinkt, anders kun je bijna niets wijzigen. Bij de weergave van de rasterweergave kun je kiezen uit de weergave van Compacte cellen (er wordt minder informatie getoond) en de weergave van de Uitgebreide cellen (er wordt méér informatie getoond). Er is ook de mogelijkheid om alleen een miniatuurweergave te tonen, zonder informatie (Afb. 1).

52

De verschillende rasterweergaven zijn op te roepen door de letter “I” van je toetsenbord in te drukken: geen informatie, één keer drukken compacte cellen, nog een keer drukken uitgebreide cellen en een derde keer drukken weer terug bij geen informatie. Wanneer je rechts in je venster van Afb. 2 klikt, kun je kiezen tussen Compacte cellen en Uitgebreide cellen. Kies je één van beiden (je moet er een kiezen / een van beiden staat aangevinkt) verandert er niets in je venster. Het raster laat echter een andere weergave zien: compact of uitgebreid. Kijk Afb. 2. Weergaveopties raster

naar je scherm en klik tegelijkertijd in het venster om het verschil te zien. De opties voor de verschillende weergaven vinden we onder de kopjes “Opties compacte cellen “ en onder “Opties uitgebreide cellen” (Afb. 2). Alles wat aan/uit-gevinkt kan worden en alles met een driehoekje dat naar beneden wijst is te wijzigen. Er zijn zo enorm veel mogelijkheden in te stellen, dat de weergave altijd wel in de buurt komt van welke informatie je graag getoond zou willen zien. De informatie die rondom je miniatuur getoond kan worden is (deels) dezelfde informatie die te vinden is in het paneel “Metagegevens” in het rechter zijvenster (functietoets F8)

Miniatuurbadges Je kunt in het venster van Afb. 2 onder “Celpictogrammen” ook aangeven of je de “Miniatuurbadges” getoond wil hebben of niet. Vink je het vierkantje aan zijn ze zichtbaar. Je ziet ze op Afb. 3. Ik ga nu uitleggen wat ze betekenen.

53

De “krul” (1) geeft aan dat het hier gaat om een virtuele kopie. Het “handvat” (2) (de twee verticale lijnen naast elkaar, rechts naast de uil) geeft aan dat er één of meerdere virtuele kopieën van een bestand zijn. Schuif je met je muis over de miniatuur verschijnt er linksboven in de hoek een venster met bijvoorbeeld de tekst “2 van 2”. Klik je op het handvat, dan worden de foto’s gestapeld. Zeker wanneer je veel virtuele kopieën hebt of andere foto’s (het hoeven Afb. 3. Miniatuurbadges

geen virtuele kopieën zijn wil je ze kunnen stapelen), dan kan dat veel ruimte besparen en de overzichtelijkheid ten goeden komen. Hierover zo meteen meer. De “pin” (3) geeft aan dat de afbeelding deel uitmaakt van een verzameling (informatie over wat een verzameling is en hoe je er een maakt vindt je in het hoofdstuk de module Bibliotheek). Wanneer je op de pin klikt verwijder je de afbeelding uit de verzameling (niet uit Lr) en is miniatuurbadge “verzameling” (B) niet meer zichtbaar. Door opnieuw op de pin te klikken, wordt de afbeelding toegevoegd aan de verzameling en is dus ook (B) weer zichtbaar. Wanneer je met de linker muisknop op (B) klikt, dan wordt de naam van de doelverzameling getoond. Klik je op die naam ga je automatisch naar die doelverzameling. Het “potloodje” (A) laat zien dat er metagegevens zijn toegevoegd. Klikken opent het paneel Metadatagegevens. Het “vierkantje met stippellijn” (C) betekent dat de afbeelding is uitgesneden. Klik je op dit miniatuurtje ga je rechtstreeks naar het gereedschap Uitsnijdbedekking in de module Ontwikkelen. En als laatste het “+/-teken” (D). Dit tekentje laat zien dat er ontwikkelinstellingen op de foto toegepast zijn. Klik je op dit symbool, dan ga je rechtstreeks naar de module Ontwikkelen.

Stapelen Lr biedt de mogelijkheid om foto’s te groeperen en vervolgens te stapelen (Afb. 4). Wil je dat, selecteer dan de foto’s die je wilt stapelen met “Ctrl+linker muisknop” of “Shift+linker muisknop”. Met de sneltoets “Ctrl+G”, geef je het commando om van de geselecteerde foto’s een groep te maken. In plaats van de sneltoets te gebruiken kun je ook naar het menu-item “Foto’s> Stapelen> Groeperen in stapel” gaan. Je ziet dat er nog meer mogelijk is wat je met een (foto uit de) stapel kunt doen. Daarvoor moet je de betreffende foto(’s ) wel eerst selecteren (Afb. 4). Door het commando om een aantal foto’s te groeperen, zijn ze nog niet gestapeld. Het stapelen zelf door je door de letter “S” op je toetsenbord in te drukken. Wil je het stapelen, maar niet het groeperen ongedaan maken, druk je nogmaals op de letter “S” van je toetsenbord.

54

Zoals je ziet op Afb. 4 kun je een stapel ook ongedaan maken door de sneltoets “Ctrl+Shift+G” in te toetsen op je toetsenbord. Je kunt ook binnen een stapel foto’s verplaatsen door ze te selecteren en met de sneltoetsen “Shift+[” en “Shift+]” naar Afb. 4. Foto’s in een stapel

boven en naar beneden te verplaatsen.

Loepweergave De informatie die getoond kan worden in de rasterweergave en in de loepweergave is niet precies het zelfde, maar er is keus genoeg. Voor de loepweergave (is minimaal het formaat “passend”) geldt hetzelfde als voor de rasterweergave, met dit verschil dat het nu niet gaat om compacte en uitgebreide cellen, maar om Informatie 1 en om Informatie 2 (Loepinformatie 1 en Loep-informatie 2), zie Afb. 7. Afb. 5 laat zien hoe informatie in de afbeelding getoond wordt. Afb. 5. Voorbeeld van loepweergave

Zorg ook nu dat “Info-overlay tonen” aangevinkt staat (Afb. 7) om instellingen te wijzigen. In de kop van het venster staat weliswaar “Weergave-opties” Bibliotheek, maar deze weergaveopties zijn ook zichtbaar in de module Ontwikkelen! Afb. 6. Informatie die getoond kan worden

55

Ook hier geldt: géén informatie, één keer drukken op de letter I toont “Informatie 1”, nog een keer drukken toont “Informatie 2” en de derde keer drukken toont weer géén informatie (Afb. 5).

Afb. 7. Opties loepweergave

Bibliotheekfliters Het gebruik van deze filters biedt ontzettend veel mogelijkheden om eigenschappen te combineren en bestanden eruit te filteren. Dit voordeel heeft echter ook een groot nadeel: de kans bestaat dat de foto’s die je wilt zien juist niet getoond worden omdat de filters niet juist zijn ingesteld. Het kan enige tijd duren voordat je dat in de gaten hebt en de fout hebt hersteld. TIP 1: houd het dus simpel, zeker wanneer je nog niet zo lang met Lr / de bibliotheekfliters werkt. TIP 2: Sta je bij het gebruik van de filters helemaal boven in een catalogus, dan krijg je (mogelijk) een grotere selectie dan wanneer je een map hebt geselecteerd!! Omwille van de duidelijkheid komt hier slechts een kleine greep uit de vele mogelijkheden aan de orde. Wanneer je de basis eenmaal onder de knie hebt kun je zelf dieper in de mogelijkheden duiken die de bibliotheekfliters bieden. Klik je op de “,” (komma zonder aanhalingstekens) op je toetsenbord. Dit maakt de Filterbalk zichtbaar en door er nogmaals op te klikken weer onzichtbaar (zie Afb. 8). Afb. 8. Bibliotheekbalk

56

In dit geval is op Afb. 8 te zien dat de filters zijn uitgeschakeld. LET OP: als de bibliotheek niet zichtbaar is wil dit niet zeggen dat er geen filters actief zijn! Zijn foto’s niet zichtbaar controleer dan eerst middels de sneltoets “Ctrl+L” of filters zijn ingeschakeld. Je krijgt dan kort een melding op je scherm over de status van de filters: in- of uitgeschakeld. Klik je op het dubbele driehoekje naast het slotje (zie Afb. 8), dan verschijnt het venster van Afb. 9. Je kunt hier kiezen uit een aantal voorinstellingen waarop je kan filteren. Klik je op “Tekst” (Afb. 10) krijg je een aantal mogelijkheden: “willekeurig doorzoekbaar veld”, “bevat” en dan is er naast een rolmenu (rechts onder het Afb. 9. Voorinstellingen filters

vergrootglas, niet zichtbaar in de afbeelding) nog de mogelijkheid om zelf filters in te voeren in het tekstvak rechts (Afb. 10).

Afb. 10. Bibliotheekbalk met het filter “Tekst”

Wat moet ik nog vertellen over het bibliotheekfilter “Kenmerk” (Afb. 11)? De vlaggetjes, classificatie en kleurlabels zijn behandeld in vorige hoofdstukken. Ze spreken nu voor zich, denk ik. Nieuw zijn wel de selectiecriteria die zich in het gele vlak, uiterst rechts in de afbeelding, naast “Type” bevinden. Dit zijn de filters voor respectievelijk: originele foto, virtuele kopie en video.

Afb. 11. Bibliotheekbalk met het filter “Kenmerk”

Als laatste het filter “Metagegevens”. Een filter waar wederom een hoop is in instellen en aan te passen aan eigen voorkeuren (Afb. 12). Standaard worden de kolommen “Datum”, “Camera”, “Lens”, en “Label” getoond. Klik je op deze items, dan krijg je een overzicht te zien van welke filters je kunt gebruiken. Je kunt kolommen toevoegen en verwijderen door op het kleine icoontje (op Afb. 12 aangeduid met een rood vierkantje) rechts in de hoek van de betreffende kolom 57

Afb. 12. Bibliotheekbalk met filter “Metagegevens”

te klikken. Schakel je beide zijvenster in Lr uit (sneltoets “Tab”, daarmee schakel je ze ook weer in), dan heb je nog meer plaats om kolommen toe te voegen.

Exporteren Eindelijk…we gaan exporteren! Even een stukje herhaling. Bestanden exporteren kun je op verschillende manieren: In de module Bibliotheek, links onder in het scherm, op de knop “Exporteren” drukken. Een tweede mogelijkheid is, ongeacht waar je je bevindt in Lr, naar het menu-item “Bestand> Exporteren…” te gaan. Een derde mogelijkheid is om ongeacht waar je bent in Lr, op de sneltoets “Ctrl+Shift+E” te drukken. De vierde mogelijkheid is wanneer je in de module Ontwikkelen bent, met de rechter muisknop te klikken en “Exporteren” te selecteren. Zoals je gezien hebt zijn er nog meer mogelijkheden om te exporteren, onder andere door gebruik te maken van voorinstellingen. Handig wanneer je vaak dezelfde instellingen gebruikt. Omwille van de volledigheid toont (Afb. 12) óók het linker deel (“voorinstelling”) van het exportvenster. Omdat dat deel verder niet aan de orde komt, is dit deel van het exportvenster bij de detailafbeeldingen niet meer zichtbaar. Laten we eens gaan kijken. In de vensterbalk van Afb. 13, helemaal boven in de afbeelding kunnen we lezen dat we één bestand gaan exporteren. Daar iets schuin onder is te lezen dat we naar de vaste schijf exporteren. (Andere mogelijkheden zijn exporteren naar Email en naar CD/DVD). Helemaal links beneden zien we de knop voor Plug-inbeheer. Net zoals de voorinstellingen is dit voor ons op dit moment niet interessant. Op de volgende pagina’s gaan we de negen verschillende onderdelen van het exportscherm nader bekijken. 58

Afb. 13. Exportvenster

Het exportscherm biedt heel veel mogelijkheden. Niet alles wordt dus (uitgebreid) behandeld. Ook zaken die voor de hand (lijken te) liggen komen niet aan de orde.

59

Exportlocatie Bij “Exporteren naar” kun je kiezen uit drie mogelijkheden. Meest voorkomend is te kiezen voor specifieke map. Klik je op het “kleine driehoekje” kun je uit een locatie kiezen waar je al eens eerder bestanden hebt opgeslagen. Lr onthoudt die mappen en voegt ze toe aan een lijst waar je uit kunt kiezen. Klik je op “Kiezen…” komt de Windows Verkenner tevoorschijn. Die gebruik je als je naar een nieuwe locatie exporteert.

Afb. 14. Exportlocatie

Bestandsnaamgeving Het woord zegt het al. Hier kun je bestanden die je gaat exporteren een andere naam geven. Er zijn 7 voorinstellingen mogelijk. De achtste optie in het rijtje laat je zelf een voorinstelling definiëren. “Extensies:” geeft je de keus uit grote of kleine letters achter de punt. Een extensie geeft aan om wat voor een bestand het gaat, bijvoorbeeld: naamafbeelding.jpg of JPG, naamafbeelding. tif of TIF.

Afb. 15. Bestandsnaamgeving

60

Video Hier gaat het om het bestandsformaat, net zoals bij foto’s en de kwaliteit er van. Aangezien het hier niet om een video gaat zijn de vakken grijs en kun je niets wijzigen.

Afb. 16. Video

Bestandsinstellingen Bij bestandsinstellingen kun je de bestandsindeling kiezen. Mogelijk zijn jpeg, psd (Adobe), tiff, dng (ook Adobe) en origineel. Jpeg wordt altijd gecomprimeerd, ook al verlaag je de kwaliteit van het bestand niet. Het is dus altijd kleiner dan het originele raw bestand (als je in raw fotografeert). Psd en tiff bestanden zijn op te slaan als 8- en als 16-bits bestand. Een raw bestand van 12 MP wordt als 8-bits bestand ongeveer 35 Mb en een 16bits bestand wordt ongeveer 70Mb! Tiff bestanden kunnen in Lr gecomprimeerd worden. Dng bestanden zijn iets kleiner dan het originele raw bestand. In tegenstelling tot tiff bestanden, kunnen psd en dng bestanden niet in elke viewer en bewerkingssoftware geopend worden. Kies je voor “Origineel” wordt het raw bestand ook als raw bestand geëxporteerd, maar wordt het bestand met alle bewerkingen alleen juist weergegeven door software van de Adobe familie!! Wil je een afbeelding op internet zetten, kies dan voor “sRGB kleurruimte”. Wil je het bestand opslaan om later af te drukken kies dan voor “Adobe RGB” of “Prophoto RGB”, Print je zelf, ben je vrij in je keuze.

Afb. 17. Bestandsinstellingen

61

Met de schuifregelaar van “Kwaliteit” wordt de foto gecomprimeerd. Zet je de schuifregelaar op 0, dan wordt de foto maximaal gecomprimeerd. Staat hij op 100, dan wordt de foto niet gecomprimeerd. Hoe meer het bestand wordt gecomprimeerd, hoe slechter de kwaliteit. Met “Bestandsgrootte beperken tot:” kun je aangeven hoe groot het bestand maximaal mag zijn. Hier wordt niet het aantal pixels bedoeld, maar de grootte van het bestand (Kb). Het is mogelijk dat er zo’n klein aantal Kb wordt ingegeven, ten opzichte van het bestand dat je wilt exporteren, dat Lr een melding geeft dat het aantal Kb hoger dient te zijn dan je hebt ingegeven!

Afbeeldingsgrootte Is het vierkantje “Passend maken:” uitgevinkt, dan wordt de foto geëxporteerd met het aantal pixels dat de foto op dat moment heeft. Het aantal pixels wordt niet verkleind, noch vergroot. In dit geval heeft ook het wijzigen van de resolutie geen invloed op de bestandsomvang. Is het vierkantje “Passend maken:” aangevinkt, dan kun je door de resolutie te wijzigen pixels toevoegen of verwijderen. (Grote aantallen) pixels toevoegen om een foto toch op een groter formaat te kunnen afdrukken komt de kwaliteit van de afdruk vaak niet ten goede.

Afb. 18. Afbeeldingsgrootte

De afmetingen van de foto kunnen hier zowel in de breedte en hoogte worden ingegeven als ook het aantal pixels en de grootte per inch of per centimeter. De afmetingen (breedte en hoogte) uitgedrukt in het aantal pixels hebben invloed op de omvang (aantal Mb) van het bestand. Alleen wanneer de afmetingen worden ingegeven in het aantal cm of inch heeft ook de resolutie invloed op de grootte van het bestand. Over welke resolutie (aantal pixels cm/inch) je bij een bepaalde afmeting in cm/inch nodig hebt, zijn de meningen erg verdeeld. Ga je op internet kijken vindt je zeer uiteenlopende meningen. Neem, voordat je een foto laat afdrukken, even contact op met de afdrukcentrale of fotozaak of kijk even op hun site hoeveel MB’s een bestand minimaal groot moet zijn voor een bepaald afmeting 62

of het minimaal aantal pixels dat een bestand moet hebben. Plaats je foto’s op internet, dan is de resolutie niet van belang. Een monitor kent alleen pixels. De opties “Breedte en hoogte” en “Afmetingen” vind ik persoonlijk niet prettig om mee te werken omdat het bestand lang niet altijd wordt geëxporteerd zoals je hem hebt ingegeven. Bij “Breedte en hoogte” kijkt Lightroom naar de kleinste waarde pixels, cm, of inches. De andere zijde wordt daar in verhouding van de afbeelding (bijvoorbeeld 3:2, 4:3 of 16:9) op aangepast. Bij “Afmetingen” wordt altijd uitgegaan van de kleinste waarde, onafhankelijk of het de hoogte of de breedte betreft, maar ook hier weer in verhouding tot de afbeelding. Zelf werk ik met “Korte rand” en “Lange rand”. Ik weet de afmetingen van mijn afbeelding in pixels en dus weet ik ook de verhouding. Geef ik bij “Korte rand” of bij “Lange rand” het aantal pixels in, dan weet ik het aantal pixels van de andere zijde. Dat is handig als je een afbeelding exporteert om te laten afdrukken. Bij afdrukcentrales gaat men normaal gesproken uit van de korte zijde (bij panorama’s van de lange zijde), de lange zijde wordt daarop aangepast. Met de optie “Megapixels” staat de uitkomst (=aantal pixels en aantal MB’s) niet vast. Het wijzigen van de resolutie heeft geen invloed op het resultaat.

Uitvoer verscherpen Ik gebruik dit onderdeel niet omdat niet duidelijk is hoeveel er verscherpt wordt. Verscherpen kun je ook in het paneel “Details” van de module Ontwikkelen doen.

Afb. 19. Uitvoer verscherpen

Metagegevens Wanneer je met GPS hebt gewerkt en je wilt niet bekend maken waar de foto is gemaakt, kun je deze informatie onzichtbaar maken door het vakje aan te vinken. Verder heb je een aantal keuzes welke gegevens in het bestand opgenomen mogen worden.

Afb. 20. Metagegevens

63

Watermerken “Eenvoudig copywrightwatermerk” werkt alleen wanneer je in Lr naar het menuitem “Bestand> Watermerk bewerken…” gaat. Als je niets wilt wijzigen, druk je op Gereed. Kies bij ”Uitlijnen voor “rechts”, ander staat je watermerk helemaal tegen de kant en valt hij bij het inlijsten weg. Wil je echt met een watermerk aan de slag raad ik aan een watermerk in Photoshop (Elements) te maken en in te voegen. Je hebt dan veel meer controle over hoe je watermerk er uit komt te zien.

Afb. 21. Watermerken

Naverwerking Het laatste venster spreekt voor zich: niets doen…

Afb. 22. Naverwerking

…behalve…

64

Een eerste blik op de module Afdrukken De hoofdindeling van de module Afdrukken kent twee mogelijkheden: afdrukken, uiteraard, middels een printer, dus rechtstreeks vanuit Lr. De andere is afdrukken naar een bestand. Klinkt misschien een beetje vreemd, maar hier wordt mee bedoeld de afbeelding zodanig te bewerken (voorzien van een rand, naamplaatje, watermerk en dergelijke) en op te slaan, om het op een later tijdstip af te drukken. Aangezien het in dit hoofdstuk weer om “Een eerste blik op…” gaat, worden niet alle mogelijkheden uitvoerig behandeld, maar beperken we ons tot de optie “afdrukken naar bestand”. TIP: Zorg dat je de filmstrip (functietoets F6) hebt ingeschakeld! Heel handig om afbeeldingen te selecteren. Zo hoef je niet telkens terug te gaan naar de module Bibliotheek om bestanden te selecteren voor de verschillende layout stijlen. Het linker zijvenster (Afb. 1) bestaat uit de panelen “Voorvertoning”, Sjabloonbouwer, en het paneel ”Verzamelingen”. Wat je te zien krijgt bij Voorvertoning, hangt af van welk sjabloon je hebt geselecteerd. De Verzamelingen zijn dezelfde verzamelingen als in de module Bibliotheek.” Afb. 1. Linker zijvenster

Paginainstelling…” heeft met je printerinstellingen te maken en valt buiten het bestek van dit hoofdstuk.

Afb. 2 Rechter zijvenster met “Enkele afbeelding/contactblad” lay-out

65

Bij de beschrijvingen van de verschillende panelen, wordt uitgegaan van de layout stijl “Enkele afbeelding/contactblad”. In de andere twee stijlen zien we (deels) andere panelen. Deze worden apart besproken.

Lay-out stijlen Er zijn drie Lay-out stijlen (bovenste paneel van het rechter zijvenster), met elk hun eigen mogelijkheden: “Enkele afbeelding / contactblad “, “Fotopakket” en “Aangepast pakket. Op de vorige pagina (Afb. 2) zien we het rechter zijvenster van de lay-out stijl “Enkele afbeelding/contact”. Met Enkele afbeelding/contactblad kun je één of meerdere – al dan niet verschillende – foto’s afdrukken op hetzelfde formaat. Met het Fotopakket druk je dezelfde foto af op verschillende formaten. Met het Aangepast pakket kun je verschillende foto’s afdrukken op verschillende formaten. De afbeeldingen 3A tot en met 3C zijn voorbeelden van de verschillende stijlen, met willekeurig gekozen achtergronden.

Afb. 3A. Enkele afbeelding

Afb. 3B. Fotopakket

Afb. 3C. Aangepast pakket

Afbeeldingsinstellingen Het paneel “Afbeeldingsinstellingen” (Afb. 4A) gebruik je om te bepalen hoe de afbeelding(en) in de cellen passen. Ook kun je een rand om de afbeelding plaatsen en een kleur kiezen.

Afb. 4A. Afbeeldingsinstellingen

Lay-out (alleen beschikbaar in lay-out stijl “Enkele afbeelding/contactblad”) Met het paneel “Lay-out” stel je de verhoudingen tussen de marges (tussen de verschillende cellen) en de celgrootte in. Wanneer je op een pagina één afbeelding wilt afdrukken kies je voor één rij en één kolom (Afb. 4B). De liniaal kan in verschillende eenheden weergegeven worden.

66

Afb. 4B. Lay-out

Hulplijnen Deze handige hulpjes (Afb. 4C) kun je onafhankelijk van elkaar aan/uit zetten wanneer je het vakje “Hulplijnen tonen” aanvinkt. Linialen zijn, neem ik aan, bekend. Daaronder vinden we het vakje voor “Paginaafloopgebied”. Dat is de grijze rand rondom waarop niet geprint kan worden. Als paginaAfb. 4C. Hulplijnen

afloopgebied is ingeschakeld kun je daar geen foto plaatsen. Ook op het paginaraster kun je cellen uitlijnen. Met afbeeldingscellen heb je de keus om de buitenste rand, de omtrek van de cel, wel of niet weer te geven. Als laatste onderdeel van dit paneel kun je de grootte van de cellen weergeven.

Pagina Je kunt de achtergrond een kleur geven, zie Afb. 4D (ook grijswaarden). Ook is het mogelijk een naamplaatje aan de afbeelding toe te voegen. Het is horizontaal of verticaal op of achter een afbeelding te plaatsen. Wanneer je “renderen op elke afbeelding” hebt uitgevinkt is het op elke plek in de afbeelding te plaatsen. Met “Watermerk” wordt copyright bedoeld. Dit watermerk moet je eerst zelf maken en opslaan, voordat je het kunt gebruiken. Het is alleen links beneden Afb. 4D. Paneel Pagina

in de hoek te plaatsen. Ook “Paginaopties” zijn in- en uit te schakelen. Je moet heel goed kijken om ze te kunnen zien. Afb. 4E. Tekstsjablooneditor

Met de optie “Foto-info” geef je aan welke informatie op de afbeelding komt te staan. Deze informatie wordt ook geprint. Zo kun je kiezen uit een aantal 67

voorinstellingen: Apparatuur, Belichting, Bestandsnaam, Bijschrift, Datum, Reeks, Tekstaanp., en Titel. Kies je voor de optie “Bewerken…”, dan verschijnt de Tekstsjablooneditor (Afb. 4E). Daarmee is er nog veel méér mogelijk, zoals het invoeren van EXIF- en IPTC-gegevens. Als laatste kun je de tekengrootte van de foto-info kiezen.

Afdruktaak Hier (Afb. 4F) komt alleen het afdrukken naar een bestand aan de orde. Dit gebruik je wanneer je bestanden naar een afdrukcentrale stuurt om ze te laten afdrukken. Over welke bestandsresolutie (aantal pixels cm/inch) je bij een bepaalde afmeting in cm/inch nodig hebt, zijn de meningen erg verdeeld. Ga je op internet kijken vindt je zeer uiteenlopende meningen. Neem, voordat je een foto afdrukt naar bestand, even contact op met de afdrukcentrale of fotozaak of kijk even op hun site hoeveel MB’s een bestand minimaal groot moet zijn voor een bepaald afmeting of het minimaal aantal pixels dat een bestand moet hebben. Door een lager of hoger aantal ppi (= pixels per inch) te kiezen verwijder je of voeg je pixels toe aan het bestand. 300 ppi komt overeen met 118 pixels per centimeter. Afb. 4F. Afdruktaak

Plaats je foto’s op internet, dan is de resolutie niet van belang. Een monitor kent alleen pixels. “Afdruk verscherpen” biedt keuze uit drie instellingen: standaard, laag en hoog. Er zijn twee “Mediumtypen”: glanzend en mat. Natuurlijk kun je ook dit vierkantje uitvinken en bij de afdrukcentrale voor verscherpen en een papiersoort kiezen. Kies een getal tussen één en honderd om de JPEG-kwaliteit in te stellen. Hoe lager het getal, hoe kleiner de afmetingen van het bestand moeten zijn om tot een afdruk van acceptabele kwaliteit te komen, maar hoe kleiner het bestand in Mb’s. Uiteraard is ook de celgrootte (zie het paneel “Lay-out”) van invloed op de omvang van het bestand (aantal Mb). Met “Aangepaste bestandsafmetingen” wijzig je de grootte van het bestand. Het gaat hier niet om de afmetingen van de afdruk! Bij “Kleurbeheer” kun je het profiel kiezen: van sRGB via Adobe RGB / Prophoto RGB tot een eigen profiel. Worden foto’s op internet gezet, kun je kiezen voor sRGB, anders voor Adobe RGB. “Intent” laat je kiezen uit “Perceptueel” en “Relatief”. Bij perceptuele rendering wordt geprobeerd de visuele relatie tussen kleuren te behouden. Kleuren die binnen de kleuromvang liggen, kunnen hierbij veranderen 68

wanneer kleuren buiten de kleuromvang worden omgezet in reproduceerbare kleuren. Perceptuele rendering is vooral geschikt voor afbeeldingen met veel kleuren buiten de kleuromvang. Bij relatieve rendering worden alle kleuren binnen de kleuromvang behouden en worden kleuren buiten de kleuromvang omgezet in de kleur die het dichtst bij de te reproduceren kleur ligt. Met de optie Relatief blijft meer van de originele kleur behouden. Dit is daarom een goede keuze voor afbeeldingen met weinig kleuren buiten de kleuromvang. Profiel en Intent hebben te maken te maken met kleurbeheer. Dat komen we ook tegen in de module Ontwikkelen bij het onderdeel “Elektronische proef”. Met elektronische proef kun je zien hoe de afdruk er op papier uit komt te zien. Wil kleurbeheer helemaal tot zijn recht komen is het noodzakelijk je monitor te kalibreren. Hier heb je speciale software voor nodig. “Afdrukaanpassing” kun je inschakelen wanneer je in de afdruk kleuren wilt bereiken die meer overeenkomen met de heldere en verzadigde uitstraling van kleuren. De aanpassingen die je met de schuifregelaars doet zijn niet zichtbaar op het scherm, alleen in de afdruk. Het vereist enig experimenteren welke instellingen voor je eigen printer geschikt zijn.

Linialen, rasters en hulplijnen (alleen beschikbaar in lay-out stijlen “Fotopakket” en “Aangepast pakket”) Net zoals in het paneel “Lay-out” van de lay-out stijl “Enkele afbeelding/contactblad” zijn in dit paneel (Afb. 4G) de liniaaleenheden weer te geven in verschillende maateenheden. Het magnetisch raster om cellen op uit te lijnen kan uit gezet worden, de cellen kunnen uitgelijnd worden ten opzichte van andere cellen en het raster kan gebruikt worden om cellen op uit te lijnen. Afb. 4G. Linialen, rasters en hulplijnen

Diverse hulplijnen kunnen getoond worden. Vink wel eerst het vakje aan anders kun je niets instellen. Linialen zijn, neem ik aan, bekend. Daaronder vinden we het vakje voor “Pagina-afloopgebied”. Dat is de grijze rand rondom waarop niet geprint kan worden. Als pagina-afloopgebied is ingeschakeld kun je daar geen foto plaatsen. Ook op het paginaraster kun je cellen uitlijnen. Met afbeeldingscellen heb je de keus om de buitenste rand, de omtrek van de cel wel of niet weer te geven. Als laatste onderdeel van dit paneel kun je de grootte van de cellen weergeven.

69

Cellen (alleen beschikbaar in lay-out stijlen “Fotopakket” en “Aangepast pakket”) Door op een knop met een afmeting te klikken (Afb. 4H) kun je een cel, van die, of een andere afmeting, toevoegen. Wanneer je op het pijltje ernaast klikt, kun je ook zelf een afmeting van een cel toevoegen door in het lijstje met afmetingen op “Bewerken…” te klikken. Heb je minimaal 2 cellen op je “papier” (al dan niet gevuld met een afbeelding) en druk je op “Autom. Lay-out”, dan kiest Lr een lay-out. Deze kun je uiteraard naar eigen smaak aanpassen. Druk je op “Lay-out wissen” heb je weer een Afb. 4H. Cellen

leeg “vel”. Met de rechter muisknop kun je cellen roteren en verwijderen. Overlappen de foto’s elkaar krijg je in deze lay-out stijl in de rechter bovenhoek, in de vorm van een uitroepteken, een waarschuwing. Met de sneltoets “Alt+linker muisknop+slepen” kopieer je een afbeelding. Wil je met het vergroten of verkleinen van de afbeelding de verhouding intact laten, gebruik dan de sneltoets “Shift+linkermuisknop+slepen”. In de lay-out stijl “Aangepast pakket” kun je daartoe onder in het paneel de optie “Vergr. op hoogte-breedteverh. van foto”. In deze lay-out stijl vinden we onder de rechter muisknop nog meer opties, zoals foto’s naar de voorgrond of naar de achtergrond verplaatsen.

70