SERIE ONDERNEMERSCHAP
Onderzoek door Jan-Hein Boll en Harm-Jan van Veldhuizen
ONDERZOEKSRESULTATEN
De
NOVICE
Ondernemer
De
HABITUAL Ondernemer
januari 2014
“Empirische analyse van vakinhoudelijke, management- en ondernemersvaardigheden onder novice, serie- en portfolio-ondernemers binnen het MKB in Nederland”
VOORWOORD
Een ontwikkelkans voor ondernemers Bij het doen van een masterstudie bedrijfskunde aan Nyenrode hoort een afsluitend onderzoek. In een aantal brainstorm-sessies in de zomer van 2012 gaven we het onderzoeksonderwerp vorm. Omdat wij ondernemers zijn en van deze gelegenheid gebruik wilden maken om het ondernemerschap in Nederland te stimuleren, lag het onderwerp voor de hand: serie-ondernemerschap. Na een uitgebreide literatuurstudie kreeg de onderzoeksvraag gestalte. We gingen ons richten op de vaardigheden van MKB-ondernemers. Met speciale focus op verschillen tussen ondernemers met één bedrijf en ondernemers met meerdere bedrijven. We wilden onderzoeken over welke vaardigheden op het gebied van vakmanschap, management en ondernemerschap deze verschillende typen ondernemers moeten beschikken om succesvol te kunnen zijn. Aan onze studie werkten 350 ondernemers mee. In dit rapport presenteren we de resultaten. Welke typen ondernemers zijn er? Hoe ziet hun profiel er uit en hoeveel omzet genereren ze? Waar besteden zij hun tijd aan? Hoe tevreden zijn ze met hun succes? Nieuwsgierig geworden? We presenteren de conclusies kort maar krachtig in een infographic. Via een interview delen we onze kijk op de bevindingen. Jan-Hein Boll en Harm-Jan van Veldhuizen Breukelen, februari 2014
SERIE ONDERNEMERSCHAP OVER DE AUTEURS
Jan-Hein Boll Op zestienjarige leeftijd richtte Jan-Hein NedStars op, een websitehostingsbedrijf op de zolder van zijn ouderlijk huis. In twaalf jaar tijd groeide deze zolderonderneming uit tot een veelbelovend IT-bedrijf met ruim dertig werknemers en een breed klantenbestand. Als 100ste deelnemer aan het programma Groeiversneller, een initiatief van het Ministerie van Economische Zaken voor ambitieuze ondernemers, was verder groeien een logische strategie. Eerder dan verwacht bereikte NedStars het beoogde resultaat en bundelde haar krachten met ICT-bedrijf Acknowledge. Eind 2012 startte Jan-Hein zijn tweede onderneming: Comaxx. Met inmiddels alweer twintig werknemers zorgt Comaxx ervoor dat de websites van vandaag mooier en intuïtiever worden. Naast zijn werk zit Jan-Hein niet stil: hij is businesscoach voor startende ondernemers, begeleidt jongeren bij het vormgeven van hun verdere loopbaan, volgde een bedrijfskundemaster aan Nyenrode en studeerde daar cum laude af. Jan-Hein is 30 jaar oud en woont samen met zijn vriendin in Eindhoven.
Harm-Jan van Veldhuizen Sinds 2010 is Harm-Jan directeur/eigenaar van de HAVE-groep, als vijfde generatie ondernemer. Dit Lunterse familiebedrijf bestaat ruim 130 jaar, telt bijna vijftig medewerkers en groeit tegen de crisis in. Groothandel en importeur HAVE Verwarming levert haarden, kachels en alle mogelijke toebehoren aan de vakhandel, terwijl HAVE Brandstoffen met drie eigen tankstations hoofdzakelijk B2C opereert. Harm-Jan is ambitieus en heeft uitdagingen nodig om optimaal te kunnen presteren. Hij wil in de toekomst nog meer bedrijven gelijktijdig succesvol leiden, bij voorkeur in verschillende branches. Het is zijn passie om het succes van zakelijke klanten te vergroten met teams waarin blije medewerkers kunnen groeien. Voor zijn master aan Nyenrode heeft hij HEAO (MER) gestudeerd. Harm-Jan is 33 jaar oud, getrouwd, en trotse vader van drie zoons.
Empirische analyse van vakinhoudelijke, managementen ondernemersvaardigheden onder novice, serie- en portfolioondernemers binnen het MKB in Nederland
1
VERSCHILLENDE TYPEN ONDERNEMERS EN HUN KARAKTERISTIEKEN
De
De
NOVICE
HABITUAL
DE NOVICE ONDERNEMER DRIJFT ÉÉN ONDERNEMING
DE HABITUAL ONDERNEMER DRIJFT MEERDERE ONDERNEMINGEN
Deze ondernemer besteedt meer tijd aan het vervaardigen van een product of dienst en aan zakelijke adviseurs/ netwerken dan andere ondernemers. Start eerste en enige onderneming op een leeftijd van gemiddeld 34 jaar.
Deze ondernemer besteedt meer tijd aan het spotten van zakelijke kansen en aan businessplanning dan andere ondernemers. Creëert meer werkgelegenheid volgens diverse studies. Start eerste onderneming op een leeftijd van gemiddeld 31 jaar.
Ondernemer
De deelnemende ondernemers hebben via een online vragenlijst hun eigen vaardigheidsniveau beoordeeld en aangegeven hoe relevant zij deze vaardigheden voor hun succes achten.
Ondernemer
STEEKPROEF
JAAROMZET
MEDEWERKERS
STEEKPROEF
JAAROMZET
MEDEWERKERS
n=108
gem. 2,8 mln.
gem. 20 FTE
n=190
gem. 6,2 mln.
gem. 35 FTE
LEEFTIJD
ERVARING
GESLACHT
LEEFTIJD
ERVARING
GESLACHT
gem. 43 jaar
gem. 9 jaar
gem. 89% man
gem. 44 jaar
gem. 13 jaar
gem. 95% man
TOTSTANDKOMING VAN HET ONDERZOEK
2
350
ONGEVEER 350 ONDERNEMERS VANUIT HEEL NEDERLAND HEBBEN DEELGENOMEN
De
De
SERIE
PORTFOLIO
De serie-ondernemer drijft meerdere ondernemingen achter elkaar en besteedt meer tijd aan zakelijke netwerken dan de portfolio-ondernemer.
De portfolio-ondernemer drijft meerdere ondernemingen gelijktijdig en besteedt meer tijd aan managementtaken dan de serie-ondernemer.
Ondernemer
Ondernemer
MKB-ONDERNEMERS ZIJN IN MKB ALLÉÉN DE RESULTATEN MEEGENOMEN
19
MAAR LIEFST 19 VERSCHILLENDE BRANCHES ZIJN ONDERZOCHT
10
IBM SPSS STATISTICS IS GEBRUIKT OM MEER DAN 10 MULTIVARIATE STATISTISCHE ANALYSES UIT TE VOEREN
VAN DE ONDERNEMERS HEEFT EEN 75% 75% HBO- OF WO-OPLEIDING GENOTEN
3%
3% STARTTE HET EERSTE BEDRIJF MINDER DAN ÉÉN JAAR GELEDEN, 20% MEER DAN 20 JAAR GELEDEN
GETEST
DE CONCLUSIES ZIJN GETEST OP SIGNIFICANTIE, VALIDITEIT EN BETROUWBAARHEID
STEEKPROEF
JAAROMZET
STEEKPROEF
JAAROMZET
n=62
gem. 4,2 mln.
n=128
gem. 7,2 mln.
“Ultiem succes in ondernemerschap vereist bepaalde vaardigheden. Deze kunnen worden ontwikkeld en niet iedereen heeft hetzelfde vaardigheidsniveau.” (Thomas S. Lyons)
MEESTE TIJD MINSTE TIJD
Marketing/sales Management (plannen & organiseren) Mensen/personeel
Inkoop van grondstoffen Juridisch/structuur / wet- en regelgeving Businessplanning
4
VERSCHILLEN TUSSEN DE NOVICE EN DE HABITUAL ONDERNEMER De
VAKINHOUDELIJKE VAARDIGHEDEN
Waar besteden ondernemers hun tijd aan?
NOVICE
Ondernemer
De
HABITUAL Ondernemer
Wat is het competentieniveau?* Wat is de relevantie voor succes? Hoeveel tijd wordt eraan besteed?
3
OPVALLENDE RESULTATEN UIT HET ONDERZOEK
“Technisch en/of functioneel vakmanschap binnen de kernactiviteiten van de onderneming”
0 20 40
MANAGEMENTVAARDIGHEDEN
Hoe tevreden zijn ondernemers met hun succes?
60
80 100 0 20 40
N
60
80 100
H
Wat is het competentieniveau?* Wat is de relevantie voor succes? Hoeveel tijd wordt eraan besteed? “Directe aansturing / organiseren van het dagelijkse werk”
MEEST TEVREDEN Emotioneel succes (geluk/plezier) Sociaal (omgeving/ maatschappij) Persoonlijke ontwikkeling
5
MINST TEVREDEN Zakelijke tijdsverdeling/focus Financieel (rijkdom) Work/life balance
ONDERNEMERSVAARDIGHEDEN
60
80 100 0 20 40
N
60
80 100
H
Wat is het competentieniveau?* Wat is de relevantie voor succes? Hoeveel tijd wordt eraan besteed?
VERSCHILLEN TUSSEN KLEINE EN GROTE PORTFOLIO’S COMPETENTIE*
0 20 40
“Het ontwikkelen en vermarkten van bestaande of innovatieve producten door oplossingen te bedenken voor behoeften in de markt”
0 20 40
60
80 100 0 20 40
60
80 100
Opmerking: tussen de serie- en portfolio-ondernemer zijn geen significante verschillen gevonden.
VAKINHOUDELIJK
MANAGEMENT
ONDERNEMERSCHAP
1 portfolioformaat 6+
1 portfolioformaat 6+
1 portfolioformaat 6+
RELEVANTIE* Opmerkelijk: het gepercipieerde vakinhoudelijke vaardigheidsniveau start hoog, daalt naarmate het aantal ondernemingen toeneemt en neemt vervolgens weer toe.
*) gepercipieerd vaardigheidsniveau volgens online zelfbeoordeling
SERIE ONDERNEMERSCHAP INTERVIEW MET DE AUTEURS Interview Jan-Hein Boll en Harm-Jan van Veldhuizen door Corina Blommendaal
Waarom hebben jullie dit onderzoek uitgevoerd?
“Dit onderzoek was het onderwerp van onze afstudeeropdracht voor de studie die wij volgden aan de Business Universiteit Nyenrode. Omdat wij zelf ondernemers zijn, zijn we geïnteresseerd in factoren die het succes van ondernemers bepalen. Bovendien voelen we het als onze missie het
ondernemerschap in Nederland te stimuleren. Om succesvol te ondernemen heb je namelijk bepaalde persoonlijke vaardigheden nodig. Natuurlijk heeft niet iedere ondernemer hetzelfde vaardigheidsniveau, maar kan hij of zij deze vaardigheden vaak wel ontwikkelen. Wij denken dat ambitieuze ondernemers voortdurend aan de slag willen met hun leerpunten en groeimogelijkheden. Daarom geven wij graag inzicht in de vaardigheden die voor hen belangrijk zijn.”
Jullie onderscheiden verschillende typen ondernemers. Waarom?
“Wij kijken in ons onderzoek inderdaad niet naar de onderneming, maar naar de ondernemer. Hierbij maken we onderscheid tussen ondernemers die hun eerste en enige onderneming drijven (novices) en ondernemers die meerdere ondernemingen drijven of hebben gedreven (habituals). Uit ons literatuuronderzoek komen meerdere interessante verschillen tussen de novice en habitual ondernemers naar voren. Zo starten
habitual ondernemers hun eerste onderneming meestal op jongere leeftijd dan de novices. Onder de habitual ondernemers bevindt zich een groter aandeel mannen dan onder de novice ondernemers. Relatief vaker zijn zij ook schoolverlaters en hebben de ouders een ondernemers-/managementachtergrond.
Is het waar dat habitual ondernemers beter presteren?
“Nee, dat is zeker niet waar. Onderzoek laat zien dat habitual ondernemers de potentie hebben een fundamentele bijdrage te leveren aan het proces van waardecreatie in een samenleving. Ze zijn creatief, vernieuwend en scheppen daarmee banen. Maar het is niet dat ze beter presteren dan novice ondernemers. Enerzijds kan opgebouwde ervaring door het drijven van meerdere
bedrijven positieve invloed hebben op de prestaties van deze ondernemingen. Anderzijds kan dit positieve effect een negatief effect worden zodra de ondernemer een te groot aantal ondernemingen tegelijk moet besturen. Uit onze gesprekken met ondernemers met meerdere ondernemingen kwam vaak naar voren dat het ingewikkeld is om synergie te creëren en focus aan te brengen.”
Is het aantal ondernemingen van invloed op de relevante vaardigheden?
“Dit was de meest verrassende uitkomst. Wij hadden verwacht dat de novice ondernemer een hogere score op vakinhoudelijke vaardigheden zou laten zien, omdat deze ondernemer de focus heeft op één onderneming en waarschijnlijk dichter bij de activiteiten betrokken is. Op zichzelf blijkt dit te kloppen. We hadden ook verwacht dat wanneer het aantal ondernemingen toeneemt, de score op vakinhoudelijke vaardigheden
zou afnemen. Wat ons verrast, is dat het vakinhoudelijke vaardigheidsniveau in eerste instantie inderdaad afneemt, maar bij het voeren van een groter aantal ondernemingen juist een toename te zien valt.
Mogelijk zijn de ondernemers bij de start meer opportunistisch: ze zijn begonnen met één onderneming en vanwege succes zijn er twee of drie ondernemingen bij gekomen. Bij grotere portfolio’s wordt de synergie tussen ondernemingen belangrijker en daarmee het belang van vakinhoudelijke vaardigheden. Daarnaast werd duidelijk dat een aantal ondernemers met grote portfolio’s zichzelf nieuwsgierig vindt. Ze willen voortdurend nieuwe ondernemingen opstarten, maar ook nieuwe kennis opdoen. Ook al geven ze het niet altijd toe of zijn ze zich er minder van bewust, toch denken wij dat ze veel kennis hebben over de kernactiviteiten van hun ondernemingen.”
“We hebben geen enkel ander onderzoek gevonden naar de vaardigheden van Nederlandse habitual ondernemers. Dat is op zich al uniek. In het buitenland is wel onderzoek gedaan naar de vaardigheden van habitual ondernemers, maar door culturele verschillen kunnen we zeker niet zomaar aannemen dat deze uitkomsten ook voor de Nederlandse ondernemers gelden. Daarnaast hebben we twijfels over bepaalde wetenschappelijke standpunten over verschillen in vaardigheden tussen twee soorten habitual ondernemers.”
Wat maakt dit onderzoek zo uniek?
Jullie onderscheiden dus ook nog binnen de habitual ondernemers?
“Ja, we maken onderscheid tussen de ondernemer die meerdere ondernemingen achter elkaar drijft (de serie-ondernemer) en de ondernemer die meerdere ondernemingen tegelijk drijft (de portfolio-ondernemer). Volgens de wetenschappelijke literatuur zijn er redenen om aan te nemen dat er vaardigheidsverschillen tussen deze ondernemers zijn. Zo zou de portfolio-ondernemer meer vakinhoudelijke vaardigheden hebben, vanwege de mogelijk technische synergie die hij tussen zijn ondernemingen wil
bereiken. Ook worden er meer managementvaardigheden verwacht, omdat er meer coördinatie tussen de ondernemingen nodig kan zijn. Dit is echter niet wetenschappelijk bewezen. Wij hebben dan ook geen duidelijke verschillen in vaardigheden gevonden tussen deze ondernemers. Dat kan komen doordat het niet altijd duidelijk is of een ondernemer zich meer als een serie- of een portfolio-ondernemer typeert. Sommige ondernemers gedragen zich namelijk als serie-ondernemers en starten steeds nieuwe bedrijven op met focus op één onderneming. Maar omdat ze de bedrijven niet verkopen, zijn ze volgens de wetenschappelijke definitie portfolio-ondernemers. Daarom mag wat ons betreft de definitie worden aangescherpt met de focus en de synergie tussen ondernemingen.”
“Dat we ondernemers verder kunnen inspireren om succesvol te zijn. Want uit onderzoek blijkt
Wat hopen jullie met dit onderzoek te bereiken?
dat er nog te weinig ambitieuze ondernemers in Nederland zijn. Volgens een studie van de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid komt dit door ‘de welvaartsstaat’: veel mensen vinden het erg comfortabel om in dienstverband te werken. Maar ook door de relatief geringe prestatiegerichtheid van de Nederlandse bevolking.”
Wat is de vervolgstap?
“We weten nu welke vaardigheden relevant zijn voor de novice ondernemer. We weten ook welke vaardigheden relevant zijn voor de habitual ondernemer. Het is mooi dat we hierover belangrijke en consistente resultaten hebben gevonden in het kwantitatieve onderzoek. Hiermee kunnen we voor
elk type ondernemer een ideaalprofiel opstellen. Deze kennis willen we beschikbaar stellen aan alle ondernemers in Nederland via een smartphone-app. Daarmee kunnen ze met een assessment hun eigen vaardigheidsniveau inzien en dit zowel vergelijken met de voorbeeldprofielen als met andere ondernemers. Daarmee geven we ondernemers een extra instrument in handen om aan hun persoonlijke ontwikkeling te werken.”
LEADERSHIP ENTREPRENEURSHIP STEWARDSHIP
A REWARD FOR LIFE
Onderzoek Design Interview Redactie Foto’s
Jan-Hein Boll Harm-Jan van Veldhuizen Luca Gonzato Corina Blommendaal Steven van der Kwartel Judith Keessen Wiep van Apeldoorn
